Đọc vị bất kỳ ai

Mụclục

Sửdụngcuốnsáchnàythếnào?

Lờinóiđầu

Phần1

BảycâuhỏicơbảnHọccáchpháthiệnrađiềungườikhácnghĩhaycảmnhậnmột cáchdễdàngvànhanhchóngtrongbấtkỳhoàncảnhnào.

Chương1:Liệuđốiphươngcóđangchegiấuđiềugìkhông?

Đừngđểbạnbịlâmvàotìnhtrạng"vảithưachemắtthánh"!Lầntớikhibạnnghingờ aiđóđanggiấugiếmđiềugì,hấysửdụngnhữngthủthuậtnàyđê’pháthiệnrađiều đó-dùngườiđócólàconcái,đồngnghiệp,nhânviênhaybạnbècủabạn.

Chương2:Dấuhiệutánthànhhayphảnđối:Liệuanhtacóthíchđiềuđókhông?

Khikhôngthểpháthiệnđượcliệuhọcóthíchhoặcghétaiđóhayđiềugìđókhông,có thểápdụngnhữngbiệnphápnàyđê’tìmhiểuđiềuanhtathụcsựnghĩ,dùchoanhta cónóigìđichăngnữa.

Chương3:Liệuđốiphươngcóthựcsựtựtin?

Bạnmuônbiếtngườiđangđôìdiệnvớimìnhcóthựcsựsởhữumộtngôinhàtiệnnghi haykhông?Nhânviênxuấtsắccủabạncóthựcsựsẽnghỉviệcnêukhôngđượctăng lương?Lầntớikhiđangthựchiệnthẩmvấn,đàmphánhaythậmchíchỉlàchơitúlơ khơ,hấyápdụngcácbiệnphápnàyđểnắmthópđôìphương.

Chương4:Mọichuyện...cóthựclàvậy?

Buổihọpcủangườiđồngnghiệpđãdiễnrathếnào?Bạngáicủatayhàngxómmới cólàngườidễtínhhaylúcnàocũngbámriếtanhta?Nhânviêncủabạncóthựcsự vuivẻvớicôngtácmới?Nhữngthủthuậtsauđâysẽgiúpbạnnhậnbiếtđiềumột ngườithựcsựcảmthâykểcảkhianhtacókínmiệngđếnthếnàochăngnữa.

Chương5:Đomứcđộquantâm:Liệuanhtacóthựcsựquantâmhaybạnchỉ đanglãngphíthờigian?

Đôìtượnghẹnhòcóthíchbạnkhông?Đồngnghiệpcóthựcsựmuôngiúpbạnhoàn

thànhcôngviệckhông?Kháchhàngtiềmnăngcóthựcsựquantâmtớisảnphẩmcủa

bạnhaykhông?Hấysửdụngnhữngthủthuậtnàyđểkhámpháchântướngsựviệc.

Chương6:Đồngminhhaykẻpháhoại:Thựcrahọđangởphíanào?

Liệungườiđócóđangủnghộbạnhaykhông?Nếunghingờaiđócóvẻnhưđangủng hộbạn,songthựcralạilàngườilàmhỏngnhữngnỗlựccủabạn,nhữngbiệnpháp nàysẽvôcùnghữudụng.

Chương7:Đọcvịcảmxúc:cóphảibạnđangnóichuyệnvớimộtngườiônhòa không?

Chỉcầnquaquansátthôngthườnghoặcdămbaphúttròchuyện,bạncũngcóthểbiết đượcđócóphảingườicónhữngdâuhiệubâ'tổnhaybạolựctiềmtàngkhông.Hấy chiếmthếthượngphongtrongviệcchủđộngnhậnbiếtđiềucầntìmkiếm-ờbâ'tkỳai -vàđiềucầnhỏiđểbảovệbảnthânbạnvànhữngngườiquantrọngđốivớibạn.

Nhữngkếhoạchchitiếtchohoạtđộngtríóc-hiểuđượcquátrìnhraquyếtđịnh.Vượt rangoàiviệcđọccácsuynghĩvàcảmgiácđơnthuần:Hấyhọccáchngườikhácsuy nghĩđểcóthểnắmbắtbấtkỳai,phánđoánhànhxửvàhiểuđượchọcònhơnchính bảnthânhọ.

Chương8:S.N.A.Pkhôngdựatrêntínhcách

Khámphánhữngbiểuhiệnmảbảnchấtconngườicóthểmanglạichochúngtavề suynghĩ,tháiđộvàhànhxử.

Chương9:Màusắccơbảncủasuynghĩ?

Chươngnàygiápbạnhiểuđượclýdotạisaosuynghĩvàquátrìnhraquyếtđịnhcủa chúngtalạilàmộthoạtđộngđãđượclậptrìnhtừtrướcvàcóthểđoánbiếtđượcvới xácsuấtgầnchínhxác.

Chương10:Suynghĩvềnhữngđiềuchúngtahànhđộng:Tạisaovànhư thế’nào?

Nhữngphântíchtâmlýhọcsâusấcvềquátrìnhsuynghĩvàvaitròcủa“cáitôi”.

Chương11:Ảnhhưởngcủalòngtựtrọng:Sáunhântốlớn.

Tậmquantrọngcủalòngtựtrọngtrongquátrìnhraquyếtđịnhvàcáchthứcnóhình thànhnêncuộcsốngcủachúngta.

Chương12:Anhtacólòngtựtrọngcaohaychigiảvờ?Nămsailâmdễmắcphải

Đểkhôngphạmphảinămsailầmlớnkhiđánhgiámứctựtrọngcủamộtngười!Phân biệtgiữamộtngườitôntrọngbảnthânmình(cólòngtựtrọngcao)vàmộtngườichi biếtnghĩchomình(“cáitôi”quálớn).

Chương13:Thămdòlòngtựtrọng:Xácđịnhmứcđộtựtrọngcủamộtngười Hấyápdụngcácthủthuậtcómứcđộchínhxáccaođểcóthểnhanhchóngvàdễdàng đođượcmứctựtrọngcủamộtngười.

Chương14:Baloạitínhcách

Chươngnàycungcấpcáchđánhgiádựatrênbaloạitínhcáchđểbiếtmứcđộnhìn

nhậncủamộtngườivềbảnthânanhtavàcuộcsốngcủaanhtanhưthếnào.

Chương15:Nghệthuậtvàkhoahọctìmhiểutínhcách:Nhữngvídụthựctế

Màidũacáckỹnăngvàápdụnghiểubiếtcủabạnvềbảnchấtconngườivàonhữngvi dụthựctế

Kếtluận

Sửdụng cuốnsáchnàythếnào?

PhầnIcủacuốnsáchsẽgiúpbạnđọcvịngườikhácmộtcáchnhanhchóng,biếtđược suynghĩ,cảmgiácvàxúccảmcơbảncủahọ.Phươngphápnàycóthểápdụngvớibất kỳai,tạibấtkỳđâuvàtrongbấtkỳhoàncảnhnào.Vídụnhưchitrongvàiphút,bạn cóthểquyếtđịnhliệuhọcóhứngthúthậthaykhông,tựtinhayhoảngsự,thànhthật hayđanggiấugiếm.

Trongphầnnày,chúngtatậptrungvàobảycâuhỏichínhmàbạncóthểgặpphải khixétđoánsuynghĩvàdựđịnhcủangườikhác;thôngquanhữngvídụthựctế,bạn sẽthấycácthủthuậtvàchiếnthuậtcóthểđượcápdụngvôcùngdễdàng.Cácthủ thuậtđượccungcấptrongmỗichươngđadạng,dựatrênviệcquansátvàđàmthoại. Trongmộtsốtrườnghợp,đôikhibạnkhôngthểlấyđượcthôngtincầnthiếtqua cuộctròchuyện,khiđóhấysửdụngcácchiếnthuậtvềngônngữcửchivàdấuhiệu.

Trongmộtsốtrườnghựpkhác,bạnlạicóthểkếtnốivớingườikhácbằngcáccâuhỏi. Vàcònrấtnhiềuphươngphápđadạngvàtinhvikháccóthểđượcsửdụng.

PhầnIIsẽphântíchcáctrườnghợpmàbạncầnđisâuvàochitiếthơn.Trongphần này,bạnsẽhọccáchxâydựngmộtbảntínhcáchtươngđốichitiếtchomộtngười,học cáchđoánbiếtsụynghĩhaycảmgiácvàdựđịnhcánhâncủahọ.

Vídụ,bằngcáchápdụngcácthủthuậtđãnêuởPhầnI,bạncóthểnhậnbiếtđược đốitượngbạnđanghẹnhòcóthựcsựthíchbạnhaykhông.Sauđó,bạntiếptụctìm hiểuthêmcáctínhcáchkháckhimuốnbiếtphảnứngcủahọtrướcbấtkỳđiềugìbạn nóihoặclàm.Khiđàmphán,bạncóthểnhanhchóngướclượngđượcmứcđộthành thậtvàtựtincủãđốitác.

Nhưngnếubạnmuốnbiếtsâuhơnvềdiễnbiếntâmlý,đoántrướcđượcphảnửng củahọ,haytìmcácchủđềnhạycảmvớianầta,bạncóthểcầnsửdụngchiếnlược phântíchtâmlýnàyđểtạonênbộtínhcáchhoànchinhmộtcáchnhanhchóngvàcẩn thận.

Quacácvídụcụthểvàthựctế,bạnsẽnhậnbiếttầmảnhhưởngcủamộtthànhviên banhộithẩm,mứtđộthànhkhẩnkhaibáocủatêntộiphạmhaybạncóthểbiếtliệu mộtngườicódễdàngthathứchongườikháckhianhtapháthiệnrađiềukhuấttất khiếnanhtakhóchịuhaykhông.

Cuốnsáchnàysẽgiúpbạnbiếtcáchnhậnbiếtchântướngcửasựviệc,tránhbịlợi dụngvàduytrìthếthượngphongvớibấtkỳai,vàobấtkỳthờiđiểmnào-chitrong vòngnămphúthoặcngấnhơn.

Đãbaogiờbạnướcmìnhcóthểthâmnhậpvàođầuócngườikhácđểbiếthọđang nghĩgì?Giờđâybạncóthểlàmđượcđiềunàybảngcáchsửdụngphượngphápphân tíchtâmlýcaocấp.Khácvớicáccuốnsáchcùngloại,hệthốngphântíchđượctrình bàytrongcuốnsáchsẽcungcấpchobạncáchthứcphântíchtâmlývàsuynghĩcủa đốitượngmộtcáchnhanhchóng,dễdàng,toàndiệnvàmangtínhthựctếcao.

Cụthểhơn,Đọcvịbấtkỳaikhôngphảilàmộttậphợpcácýtưởngđượclàmmới lạivềngônngữcửchi.Chúngtôisẽkhônggợiýcáchtiếpcậnkhônggiớihạnvớitâm hồncủamộtngườiphụnữchithôngquakiểutóccủacôtahoặcpháchọanhữngnét chungvềngườikhácbảngviệcdựatrêntrựcgiáchoặcnhữngbảnnăngsâukíncủa mình.Cuốnsáchnàycũngsẽkhônggiúpbạnrútracáckếtluậnchidựavàocách khoanhtayhoặcbuộcdâygiàycủamộtngười. Nhữngnguyêntâcđượcchiasẻtrongcuốnsáchnàykhôngđơnthuầưlàlýthuyết haynhữngmẹovặtchiđôikhiđúngvớimộtvàingười.Đólànhữngthủthuậttâmlý cụthể,đãđượckiểmchứngvàcóthểápdụngchohầuhếtmọingườitrongbấtkỳ hoàncànhnào.

Vậy,liệucóphảibạnsẽcókhảnăngđọcvịbấtkỳaivớixácsuấtđúngtuyệtđối trongmọilúc?Hoàntoànkhông.Phươngphápnàycóthểđúngvớihầuhếttrường hợp,nhưngkhôngphảiđúng100%.T\iynhiên,bạnnhấtđịnhsẽgiànhđượcquyền chủđộngtrướcmọiđốithủ.Bạnsẽcókhảnăngsửdụngnhữngcôngcụphântíchtâm lýquantrọngnhấtđểchiphốitháiđộcủangườikhác,khôngchikhiếncuộcchơitrở nêncânbằngmàcònnắmđượcthếthượngphong.

Lưuýrằngcuốnsáchnàykhôngphảilàcẩmnangdạybạncách“thâmnhậpsuy nghĩ”củangườikhácđểbiếtchínhxácconsốhọđangnghĩhayliệuhọcóđangcân nhắcviệcănbánhmỳkẹpcángừtrongbữatrưahaykhông.

Từngbướcmột,Đọcvịbătkỳaisẽchichobạncáchthứckhámpháđiềungười khácnghĩhaycảmnhậntrongnhữngtrườnghợpthựctế.Vídụ,bạnsẽbiếtliệumột ngườichơibàicóchơitiếphaykhông,mộtnhânviêntiếpthịcóđángtinkhông,hay liệucuộchẹnhòdầutiêncótheođúngýbạnkhông.

Cuốnsáchnàygiúpbạnbiếtcáchthiếtlậpluậtchơiđểkhôngbaogiờthuacuộc.

Họccáchpháthiệnrađiềungườikhácnghĩhaycảmnhậnmộtcáchdễdàngvànhanh chóngtrongbấtkỳhoàncảnhnào.

> Liệuđốiphươngcóđangchegiấuđiềugìkhông?

> Dấuhiệutánthànhhayphảnđối:Liệuanhtacóthíchđiềuđókhông?

> Liệuđốiphươngcóthựcsựtựtin?

> Mọichuyện...cóthựclàvậy?

> Đomứcđộquantâm:Liệuanhtacóthựcsựquantâmhaybạnchỉđanglãngphí thờigian?

> Đồngminhhaykẻpháhoại:Thựcrahọđangởphíanào?

> Đọcvịcảmxúc:Cóphảibạnđangnóichuyệnvớingườiônhòavàantoànhay không?

Liệuđốiphươngcóđangchegiấuđiềugìkhông?

“Sựchânthậtcóthểlàcáchgiảiquyếttốtnhất,nhưngcũngcầnnhớrằngtheophương pháploạitrừ,khôngtrungthựclàcáchgiảiquyếttốtthứnhì.”

GeorgeCarlin

Khinghingờngườikhácđangchegiấuchuyệngì,thôngthườngbạncóbahướng giảiquyếtmộtlàhỏitrựctiếpngườiđó,hailàlờđivàbalàcốgắngthuthậpthêm thôngtin.

Nếubạnchọncáchthứnhất,cóthểkhôngchikhiếnngườiđócàngphòngvệhơn màcònkhiếnbạnbịnhìnnhậntheocáchbạnkhônghềmongmuốn,nhưlàngườimắc bệnhhoangtưởnghoặcdoghenghét,đốkỵmàhỏihọnhưvậy,vàdođómốiquanhệ củahaingườisẽbịxấuđi.

Cáchthứhaichigâyhạihoặckhiếnbạngặpkhókhănthêmmàthôi.

Cáchcuốicùngsẽgiúpbạntiếtkiệmthờigiantốiđa,nhưngcũngcóthểgâyhại chobạnnếubạnbịbắtgặpđangrìnhmòkhắpnơiđểlấythôngtin.

Bấtcứkhinàonhậnthấycódấuhiệukhôngthànhthậtởđâuđó–nhưviệcnghi ngờconcáicủabạn“chơi”thuốc,cấpdướibiểnthủhaybạnbèkhôngtrungthực-hấy ápdụngmộttrongnhữngthủthuậtdướiđâyđểbiếtliệungườiđócóthựcsựlàmvậy không.

Thủthuật1:Đọctâmtrí

ThủthuậtnàyđãtừngđượcgiớithiệutrongmộtcuốnsáchkháccủatôilàĐừngđể

bịlừathêmlầnnữa 1Ápdụngthủthuậtnàyhầunhưsẽbảođảmđượcviệctìmrachân tướngsựviệcchỉsauvàiphút.Nócóhiệuquảtươngtựnhưmộtbàikiểmtra Rorschach2.Bàikiểmtranàygồmmộtloạtnhữngdấumựcđượcđặtcânxứngtheo từngcặpvớinhau.Ngườithamgiabàikiểmtrasẽđượcyêucầunóiracảmnhậncủa họvềhìnhdángcủacácdấumực,từđóngườitakhámpháratháiđộhaysuynghĩmà họđangchegiấu.

Thủthuậtđọctâmtrícũngcóchungmộtnguyêntắcápdụngnhưbàikiểmtranói trên,nhưngbạnsửdụngnótheomộtcáchhoàntoànmới-khôngphảidùngmựcmàlà lờinói.Hấysửdụngnhữngcâuhỏikhôngmangtínhkếttộingườiđượchỏimàchỉám chỉtớisựviệc.Sauđó,đơngiảnlàđánhgiáphảnứngtrảlờicủahọđểtìmrađiềuhọ đangmuốnchegiấu.

Bạncóthểbàntớimộtchủđềnhạycảmrồiquansátxemngườiđócóthoảimái hayquantâmtớichủđềđóhaykhông.Hấyxemmộtvídụtrongthựctếsauđây.

1DavidJ.Lieberman(1998),Neverbeliedtoagain,NewYork,NY:St.Martin's.

2BàikiểmtraRorschachđượcđặttheotênnhàtâmlýhọcngườiThụySĩHermann Rorschach,thườngđượcsứdụngđểkhaithácthôngtintrongtrườnghợpđối tượngkhôngmuốnbiêuđạtnhữngsuynghĩcủahọ

VÍDỤTHỰCTẾGiámđốcphụtráchbánhàngnghingờmộttrongcácnhân

viênkinhdoanhcủamìnhăncắpvậtdụngvănphòng.Nếuhỏitrựctiếp"Có phảicôđanglấytrộmđồcủacôngtykhông?"sếkhiếnngườibịnghingờ

phòngbịngaylậptức,dẫntớiviệcmuốntìmrachântướngsựViệctrởnên khókhănhơn.Nếucôtakhônglàmviệcđó,dĩnhiêncôtasẽnóivớigiám

đốclàmìnhkhônglấytrộm.NgƯỢclại,dùcólấytrộmđichăngnữa,côta cũngsẽnóidốilàkhônghềlàmvậy.Thayvàoviệchỏitrựcdiện,ngườigiám đốckhônngoannênnóimộtđiềugìđótưởngchừngvôhại,như:"Jill,không biếtcôcógiúpđượctôiviệcnàykhông.Dườngnhưdạonàycóaiđótrong phòngkinhdoanhđanglấyvậtdụngvănphòngđếmangvềnhà.côcóhướng giảiquyếtnàochoviệcnàykhông?"rồibìnhtĩnhquansátphảnứngcủa ngườinhânviên.

Nếucôtahỏilạivàcóvẻhứngthúvớiđềtàinày,anhtacóthểtạmantâm rằngcôtakhônglấytrộm,cònnếucôtađộtnhiêntrửnênkhôngthoảimái vàtìmcáchthayđổiđềtàithìrốràngcôtacóđộngcơkhôngtrongsáng. Ngườigiámđốckhiđósếnhậnrasựchuyểnhướngđộtngộttrongtháiđộvà hànhvicủanhânviên.(ĐọcChương3đểbiếtthêmvềcácdấuhiệulolẳng vàbấtan.)

Nếucôgáiđóhoàntoàntrongsạch,cólẽcôtasẽđưarahướnggiảiquyết củamìnhvàvuivẻkhiđượcsếphỏiýkiến.NgưỢclại,côtasẽcóbiểuhiện khôngthoảimáirốrệtvàcólẽsẽcốcamđoanvớisếprằngcôkhôngđờinào làmviệcnhưvậy.Khôngcólídogìđếcôtaphảithanhminhnhưvậy,trừ phicôlàngườicócảmgiáctộilỗi. Mộtcáchkhácđểápdụngthủthuậtnàylànóitosuynghĩcủamìnhvềmộtviệc đặcbiệtnàođó(điềumàbạnnghĩngườiđóđangcódấuhiệugiấugiếm)rồiquansát phảnứngcủahọ.Hấyxemvídụdướiđâyđểthấycáchnàyđượcápdụngthếnào:

VÍDỤTHỰCTẾMộtphụnữnhậnthấybạntraicómộtsốbiểuhiệnkỳcục vànghingờanhtađangsửdụngthuốckíchthích-cóthểlàtheochiđịnhcủa bácsĩ.Côtacóthểnóitosuynghĩcủamìnhtheokiểu:"Cóngườidùng thuốcmàcứđinhninhmìnhkhôngbịngườingoàipháthiện,nhưthếthật mấthứnganhnhi?hoặc:"Emvừađọcđượcmộtbàibáonóirằng33%số ngườilớnchúngtađềucốthửmộtloạithuốckíchthíchnàođóítnhấtmột lầntrongđờiđấy."

Mộtcáchgiántiếp,côtađãkhơitrúngchủđềvàquansátphảnứngcủabạn traixemcóđúnglàanhtađanglénlútchơithuốckhông.Nếukhôngcó chuyệnđó,chắchắnanhtasẽthamgiavàocâuchuyệnmộtcáchhàohứng, cònnếungượclại,chắcchắnanhtasẽđồichủđề.

Thủthuậtnàycòncóthểđượcsửdụngbằngcáchyêucầuđươngsựđưaralời khuyên.

VÍDỤTHỰCTẾMộtgiámđốcbệnhviệnnghingờmộtbácsĩdướiquyền uốngrượutronggiờlàmviệc.Bàtacóthểhỏi:"BácsĩSmithnày,tôimuốn xinanhlờikhuyên.Đồngnghiệpcủatôitạimộtbệnhviệnnghingờbácsĩ

dướiquyềnuốngrượutronggiờlàmviệc.Anhcólờikhuyênnàođểcôấy biếtđượcsựthậtmàkhônglàmmấtlòngngườibácsĩđókhông?"

Vàcũngnhưnhữngtrườnghợpkhác,nếulàngườimắclỗi,chắcchắnvịbac ãtrongcâuchuyệnsẽcócảmgiáckhôngthoảimái.Nếukhônguốngrượu tronggiờlàmhắnanhtasẽvuivẻtìmkiếmgiảiphápvớisếpcủamình.

Thủthuật2:GọibácsĩBombay

Nếubạnđangnghingờcóngườibiếtđượcđiềugìđóhoặcaiđó,thủthuậtcótên

“BácsĩBombayđâu!”1cóthểhữudụngtrongviệctìmrachântướngsựviệc.Phương phápnàyđượcthựchiệndựatrênmộtnguyêntắcvềtâmlý:mộtngườisẽcómứcđộ quantâmnhưnhautớiđiềumàanhta/côtakhôngbiếttrước.Mộtvídụđơngiảnlà mộtngườichưatừngbiếtFred,PeterhayMarvinthìsựchúýcủaanhtasanđềucho cảbangười.Ngượclại,trongsốcáctênđượcđưara,anhtabiếtmộtthì*tựnhiênsự chúýsẽđượchướngvàođó.Trongvídụtrên,nếuanhtabiếtMarvinvàkhôngbiết haingườicònlại,đươngnhiênanhtasẽquantâmtớichuyệncủaMarvin.

Thủthuậtnàysẽcungcấpchođốitượngnhữnglựachọntươngđươngnhau.Sau đó,nếusựchúýcủaanhtahướngvềmộthướng,việcanhtacóđiềuchegiấuliên quantớichuyệnđólàhoàntoàncóthể.Hấyxemvídụsau:

VÍDỤTHỰCTẾGiámđốcnhânsựnghingờJimmycóýđịnhrờicôngty vàmangtheobảndanhsáchkháchhàng.VịgiámđốcnàynghingờJimmy cócâukếtvới"ôngBlack",giámđốccủacôngtyđốithủ

Nghĩnhưvậy,ngườigiámđốcnhẹnhàngbảoJimmyngồixuốngvàbắtdầu đưarabatậptàiliệuđượcđánhdấu"ôngGreen","ôngBlue"và"ông Black".NếuJimmyđãgặphayđanglênkếhoạchgặpôngBlack,ánhmắt anhtasẽtựnhiêndừngởtậphồsơcótênôngnàylâuhơnnhữnghồsơkhác. Sauđócóthểanhtasẽcốgắngdichuyểnánhnhìnsangnhữngtậphồsơ khác,nhưngvớivẻkhôngtựnhiênvàcóphầnmáymóc.

Mộtcáchápdụngkháclànóimộtcáchchungchungvềtoànbộsựviệcvàtập trungvàomộtđiểmđặcbiệt.Đầutiên,hấyđưaratoànbộcácdữkiệnmàcảbạnvà đốitượngcùngbiết.Đếnmộtđoạnnàođó,hấythayđổimộttrongsô'cácdữkiện.Nếu đốitượnghướngsựchúýtớidữkiệnđãđượcthayđổinày,bạncóthểkếtluậnanhta códínhlíutớinó.

Vídụ,mộtthámtửtưđangthẩmvấnkẻtìnhnghicủamộtvụtrộm.Từcácdữkiện củabảnbáocáo,anhtanóivớiđốitượngvềsựviệcđãxảyrathếnàomộtcáchchính xác,nhưngkhôngquênthayđổimộtchitiếtquantrọngtrongđó.Nếuđóđúnglàtên trộm,theobảnnăng,hắnsẽtậptrungvàochitiếtnày.Điềumàhắnvừanghekhiến hắnngạcnhiênvàhắnsẽmuốnchắcchắnlàliệuđiềuhắnvừanghecóđúngkhông. Hắnsẽsửdụngđiểm“mâuthuẫn”nhưlàchứngcứchoviệcvôtộicủamình,thế nhưnghânkhôngbiếtrângchicókẻphạmtộimớibiếtđểnhậnrađiều“mâuthuẫn” đó.Ngượclại,nếuđólàngườivôtội,tấtcảcácdữkiệnđưaravớianhtađềunhư nhauvìanhtakhônghềbiếtđếnchúngtrướckhiđượcnghe,dođósẽkhôngthểphân biệtđâulàdữkiệnđúngvàđâulàdữkiệnsai.Hấyxemmộtvídụthựctếdướiđâyđể hiểurốhơn.

VÍDỤTHỰCTẾ:Ngườithámtửthuậtlạicác"dữkiện"chođốitượngtình nghi."Kẻtìnhnghibắnnhânviênthungân,sauđóbỏtrốntrongmộtchiếc

xemuikínmàuxanhlácâycóbiểnđăngkýthuộcbangCalifornia,(đếnđây chothêmmộtdữkiệnkhôngđúng),đâmvàomộtxekhác,rakhỏixe,nhảy quahàngràovàbỏchạy."Nếuđốitượngtìnhnghiđúnglàkẻtrộm,hắnsẽ hỏilạivềdữkiệnkhôngchínhxácnóitrên:"Đâmvàomộtxekhác?Xecủa tôikhôngcócảmộtvếtxước!Đókhôngthểlàxetôi!"Bằngchứngvôtội củahắnlạisửdụngmộtdữkiệnđãđượclàmsai,giántiếptốcáohắnbiết toànbộsựviệc.

Thủthuật3:Bạnđangnghĩgì?

Mấuchốtđểsửdụngthủthuậtnàykhôngphảiởviệcluậntộiđốitượng,màlàở việcthôngbáo.Phảnứngcủangườiđượcnóisếchobiếtanhtacógiấubạnđiềugì haykhông.Đốitượngsếđểlộsuynghĩthựcsựcủamìnhkhiđượcthôngbáomột thôngtinmới.

Vídụ,Paulineđikhámsứckhỏeđịnhkỳ.Khinhậnđượckếtquảxétnghiệmmáu, bácsĩthôngbáoràngcôđãnhiễmvirútHerpes(virútgâybệnhmụnrộp).Saukhi nghĩđinghĩlạivềcácbạntìnhtrongthờigiangầnđâycủamình,côtinràngchicó MikehoặcHowielàhaingườicóthểtruyềnbệnhchocô.Sếchắngđiđếnđâunếunói thắngvớihaingườirànghọcóbiếtđãtruyềnvirútHerpeschocôkhông,vìchắcchắn cảhaisẽkịchliệtchốibỏ.

VÍDỤTHỰCTẾPaulinegọichocảhaingườivàthôngbáorằngcôđã nhiễmvirútHerpes.Phànứngcủahaingườiđãgiúpcôhiếuđượcvấnđề:

Mike:"Nảy,đừngcónhìnanhnhưthế!Anhkhônglâybệnhchoemđâu! Anhhoàntoànkhôngmắcbệnhđó!"

Howie:"Cáigì?!Cônhiễmbệnhđóbaolâurồi?Khôngphảilàcôđãtruyền bệnhchotôiđấychứ!Khôngthểtinđược."

VÍDỤTHỰCTẾAilàngườiđãlâybệnhchoPauline?Nếubạnnghĩlà Mikethìbạnđãđúngrồiđấy.NgaykhinghenóiPaulineđãnhiễmmộtcăn bệnhkhóchữa,dễlây,anhtađãlậptứcbảovệbảnthânvìnghĩrằngmình

đangbịbuộctộiđãtruyềnbệnhchocô.Mikekhôngquantâmtớisứckhỏe củamìnhvìbảnthânđãbiếtmìnhlàngườicóbệnh.Anhtachiquantâmtới chuyệnlàmsaothuyếtphụcđượcPaulinerằnganhtakhôngphảinguyên nhânkhiếncômắcbệnh.

Ngượclại,HowietiếpnhậncuộcgọitừPaulinenhưmộtlờithôngbáorằngcô đãlâybệnhchoanhta.vìvậy,anhtứcgiậnvìanhtaquantâmtớisứckhỏe củamìnhtrướctiên.

Vậylàngườibịnghingờnhầmsẽdễdàngnổigiậnvìchorắngmìnhbịxúcphạm, cònngườithựcsựmắclỗisẽmặcđịnhchomìnhtrạngtháiphòngbịHấyxemmộtví dụnữa:

VÍDỤTHỰCTẾGiảsửbạnđanglảmviệcchodịchvụchămsóckhách hảngtạimộtcôngtymáytính.Mộtkháchhảngmangtớimộtmáyinkhông hoạtđộngđếđổimộtcáimới,nóirằnganhtavừamớimuanóvảingaytrước đây.Anhtacóđầyđủcáchóađơncầnthiếtvảquantrọnglàchiếcmáyvẫn cònđượcgóikíntronghộp. Trongquátrìnhkiếmtrahàng,bạnpháthiệnmộtbộphậncầnthiết,đắttiền nhưnglạidễdảngtháora,lắpvàotrongmáyđãbịmất-đâycũnglàlídovì

saomáykhôngchạynhưbìnhthường.Dướiđâylàhaicáchphảnứngbạncó

thếgặpsaukhithôngbáotìnhtrạngmáychokháchhàng:

Phảnứng1:"Tôikhônglấynóra.Lúcmuathếnàothìbâygiờnóynguyên nhưthế."

Phảnứng2:"Cáigì?Anhbánchotôimộtcáimáyinthiếulinhkiệnquan trọngnhấtà.Tôiđãmấthaitiếngđồnghồđếcốlàmnóchạy!

Bạnđãthấyhiệuquảcủanóchưa?Ngườikháchhàngcóphảnứngtứcgiậnvìcảm thấybịxúcphạm.Ýnghĩmìnhcóthểđangbịkếttộikhôngbaogiờxảyđếnvớianh ta.

Cònngườicóphảnứngthuộcloạithứnhấtbiếtthừarằnganhtachắngbaogiờcố làmchomáychạynhưbìnhthườngcả,vìđơngiảnanhtađãlấyphầnlinhkiệnđóra từtrước.Anhtakhôngcólídogìđểgiậndữ,màchiđơngiảnrơivàotrạngtháiphòng bị,bảovệbảnthânvìtưởngrằngmìnhđangbịnghingờlàcốtìnhlấycắplinhkiện đó.

Thủthuật4:Lảngtránhhoặcbiểulộ

Khisửdụngthủthuậtnày,mấuchốtlàbạngắnsựnghingờvàomộtđiềumàbạn biếtchắcchắnlàđúng,nhưnghoàntoànkhôngliênquantớingườibịnghingờ.Nếu ngườiđócốtìnhchegiấuhaybácbòsựthậtmàbạnđãbiếtchắcchắn,bạnđãcócâu trảlờichomình.

Cònnếungườiđóbiếtsựthậtnhưnglạikhôngnhìnramốiliênhệtớisựviệc,thì sựnghingờcủabạnlàkhôngcócơsở.Hấyxemvídụdướiđây:

VÍDỤTHỰCTẾHenrynghingờbạngáinghiệnrượu.

AnhbiếtElainehayănkẹocaosusaukhidùngbữa,mộtthóiquenkhông liênquanlắmđếnnghiệnrượu(vàthậmchícònlàmộtthóiquentốt).Anhcó thểnóinhưsau:"Anhcóđọcđượcmộttàiliệunóirằngngườinghiệnrượu thườngcóxuhướngnhaikẹocaosusâukhian/'

TrongtrườnghợpElaineđúnglàngườinghiệnrượu,anhtasẽnhậnthấycô khôngthoảimáivàcólẽsẽchọncáchkhôngănkẹocaosusaubữaănnữa. Thựcracôkhôngcólídogìđểphảitừbỏthóiquenthườngngàycủamình nếukhôngphảithóiquenđólàmcôbấtlỢi.Ngoàira,côcũngkhôngcólído gìđểnghingờtínhxácthựctrongcâunóicủabạntrai.

Côcóthểnghĩ:"Oái,đóchínhxáclànhữnggìmìnhlàm."Tuynhiên,nếu khôngphảicôlàkẻnghiệnrượu,côcóthếnóivớiHenryrằngminhcóthói quenẳnuốngnhưvậy,nêntàiliệuđócóthểkhônghoàntoànđúng.Dĩ

nhiên,côcóthểsẽbỏthóiquennàyđểtránhviệckhiếnbạntraihiểunhầm

côuốngrượu,dùthựctếcôkhônglieuốngnhiều.Thôngthườngtrong

trườnghỢpnày,côgáisẽkhôngphủnhậnthóiquentốtcủamìnhvàphản

báclại'tàiliệu"củabạntraiđểchứngminhtàiliệuđóhoàntoànkhôngđúng.

Thủthuật5:Đềphòngsẽgâyrahầnhđộngdạidột

Khisựnghingờtăngcao,thủthuậtnàylàphươngpháptốtnhấtđểbiếtliệumột ngườicóđangchegiấuđiềugìhaykhông,dùđócóthểlàmột“diễnviên”gạocộiđến mấyđichăngnữa.Phươngphápnàyđượcthựchiệnnhưsau:bạnthôngbáochocảđối tượngtìnhnghivàngườicộngsự(đãđượcgàitừtrước)rằngcảhaiđềulà“đốitượng nghivấn”vàbạntạochomìnhcáivẻkhôngquantâmlắmtớiđốitượngnghivấnthực sự.

Sauđó,thậntrọngquansátphảnứngcủađốitượng.Nếusựliênhệvớingườithứ bakhiếnđốitượngbậntâmthìcólẽđólàngườivôtội.

VÍDỤTHỰCTẾMộtviênthámtửsaukhiđưacảhaiđốitượngtìnhnghi vàophòngtạmgiamthìtuyênbố:"Chúngtôibiếtmộttronghaianhchínhlà kẻphạmtội,vềtmáutìmthấyởhiệntrườngchobiếtkẻphạmtộiđãnhiễmvi rútviêmganc."Giờđây,khingườiđượcdẫnvàocùngtiếntớigầnđốitượng tìnhnghivớibàntayđangchảymáu,thìnếuđốitượngtìnhnghivôtội,chắc chắnanhtasẽtránhramộtbênvàtrởnênrấtkíchđộng.Anhtatosợrằng ngườicònlạichínhlàtêntộiphạmvàcóthểgâyhạichoanhta.

Ngượclại,nếuanhtachínhlàkẻphạmtội,anhtasẽchẳngcólídogìđể phảibậntâmchuyệnngườikiacódínhvirútviêmganhaykhông.Tựbản thânanhtamặcđịnhrằngmìnhmớilàngườiđãm

ắccănbệnhđó..

Bạncũngcóthểsửdụngthủthuậtnàychocácnhómbằngcáchgắnđánhgiácủa bạnvàosựviệcbịnghingờchứkhôngphảichođốitượngbịnghingờ,vàdầndần ngườibịtìnhnghisẽđểlộsơhở.

VÍDUTHƯCTẾMộtgiámđốcmuốntìmraailàngười'đãlụctrộmngăn kéocủamình,anhtacóthểnói:"Bấtkỳaiđãvàophòngđềubịsathải. Nhữngngườicònlạisẽđượcthăngchứcvìđãtrảiquacuộcđiềutranày," sauđótheodốibiểuhiệncủađốitượngnghivấn.Nếuđốitượnghàohứng hoặcmuốnhỏithêmvềmứcnânglươnghoặccácbồnglộccủavịtrímới,có lẽanhtakhônglàmchuyệnđó.cònnếuanhtaimlặngtừđầutớicuốithìcó thểđóchínhlàkẻđã"độtnhập"vàthựchiệnhànhvisaitrái.

Thủthuật6:Bạnsẽlàmchuyệnđóthếnào?

Thủthuậtnàyđượcápdụngvớigiảthiếtchorằngkẻphạmtộisẽlàmbấtkỳđiều gìcóthểđểchứngtỏmìnhvôtội.Bằngcáchhỏitrựcdiệnđốitượngrằnghẳnđãlàm cáchnàođểthụthiệnđượcđiềumàbạnđangkếttộihẳn,bạncóthểthuđượckhá nhiềukếtquảtheohướngsuynghĩcủahẳn.Giảđịnhtâmlýnhưsau:tronghoàncảnh

đóchicómộtphươngphápcóthểthựchiệnđược,vàđốìtượngtìnhnghilạichọncách làmhoàntoànkhôngliênquantớiphươngphápấy,thìrấtđángđểchúngtatiếptục điềutrathêm.

VÍDỤTHỰCTẾHelentinrằngngườithủquỹcủaminhlàMitch,cóhành vibònrúttiềntừmộttàikhoảncủacôngty.Việcbiểnthủnàyđốivớianhta làrấtdễdàngvìanhtahoàntoànkhôngchịusựkiểmtravàđốichứngtừbên thứbanàocả.Dovậy,khianhtabácbỏchuyệnantrộmtiền,nghingờcủa côvantiếptục

Vìvậy,vàomộtthờiđiểmthíchhợp,cônói:"Nếuanhbắtbuộcphảiăntrộm, anhsẽlàmthếnào?"Nếuanhtatrảlờibằngmộtphươngánlòngvòngphức tạpnhư,"À,nếulàtôi,toisegiữlạimộtbộsosáchkếtoánriêng,rồidùng mựckhôngmàu1đểviết..."thìcólẽanhtađanggiấugiếmđiếugìđỏ: Tạisaocóthểkhắngđịnhnhưvậy?vìcâutrảlờiđúngnhấtphảilàcáchlàm dễdàngnhất,lấytiềntrựctiếptừtàikhoảnđỏ.Tuynhiên,vìanhtakhông muốnbịpháthiệnlàđangnghĩtớitàikhoảnđỏnênmớinóiramộtcáchlàm lòngvonghòngchegiấutộilỗicủamình.

1Mựckhôngmàu:làmộtchấtđượctạoracótácdụngviếtlênmànhưkhôngviết, khôngđểlạidấuvếtgì;sauđódưởimọtsốtácđộnghoặcsaumộtthờigianmớihiện lênthieochủýcủangườiviết.

TIẾPCẬNNHANHMộtngườiđiđườngtớimộtngãbadẫntớihaingôilàng.Một ngôilàngtoànnhữngngườinóidốivàmộtngôilàngtoànnhữngngườinóithật.Người nàycóviệccầnlàmởngôilàngcủanhữngngườinóithật.Anhtanhìnthấymộtngười đangđứngởgiữangãbađườngđó,vàchắcchắnlàngườithuộcmộttronghaingôi làngđó,nhưnglạikhôngcódấuhiệunhậnbiếtđượcanhtaởlàngnào.Ngườiđi đườngđếnbênngườiđànôngvàhỏianhtamộtcâu.Từcâutràlời,anhtabiếtđuỢc conđườngnàocầnđi.vậyngườiđiđườngđãhỏicâugì1?

1:“Đườngnàodẫntớilàngcủaanh?”Anhtađãhỏinhưvậy.Nhớrằnganhta cầnđitớingôilàngnơinhữngngườicónóithật.Nếungườiđượchỏilàngườinói thật,anhtasẽchỉconđườngđúng.Ngượclại,anhtasẽvẫnchỉconđườngmà ngườihỏicần,vìđóchínhlàlàngcủanhữngngườinóithật.Trongcảhaiđápán, anhtađềubiếtcầnphảiđitiếpthếnào.Mộtphươngánkháccũngcóthểhữu dụnglà“Nếulàngườilàngkhác,anhsẽbảotôiđihướngnào?”sauđóđitheo hướngngượclạihướnghọchỉ.

Dấuhiệutánthànhhayphảnđối:Liệuanhtacóthích điềuđókhông?

“Chỉcómộtđiềutồitệhơnviệcmộtngườikhôngbiếtmìnhthíchvàghét gì,đólàanhtathíchvàghét,nhưnglạikhônglạicócanđảmnóirađiều đó.”

Đãbaogiờbạngặpmộtngườimàbạnkhôngthểbiếtđượccôtacócảmgiácthếnào vớichủđềbạnđangnóikhông?Liệucóaiđóbạnquenđangtrảiquachuyệntồitệmà khôngmuốnchobạnbiết?Khigiảithíchmộtchiếnlượcpháttriểnmớichođồng nghiệp,anhtachẳnghérănglấymộtlời.Bạncómuốnbiếtanhtađangnghĩgìkhông?

Chươngnàysẽhướngdẫnbạncáchlàmthếnàođểtrongnhữngtrườnghựptương tự,cóthểnhanhchóngvàâmthầmnhậnrađiềumàmộtngườiđangnghĩ,dùđôikhi khôngcầnhaingườiphảinóivớinhaulờinào.

Thủthuật1:Sửdụngnỗiámảnh

Khibạnviếtmộtlờinhắnvàogiấyghichúvàxérakhỏitậpgiấy,bạncóbaogiờ

đểýđiềugìđãxảyrakhông?Thôngthườngtinnhắnđóvẫncóthểđọcđượctrênmặt tờgiấynằmngaydướitờđãbịxé.Vếthâncủachữdobútviếtgâyrađãđểlạibúttích trênđó.Thủthuậtsẽđượctrìnhbàytiếpngayđâycũngtươngtựvớiquátrìnhnóitrên, bởivìtấtcảcáckỷniệmcủachúngtađềuđểlạiấntượngnhấtđịnhlênnhữngsựvật vàsựviệctrongcuộcsốngcủamỗingườivàcóthểtạonênphảnxạcóđiềukiện.

BạncóbiếtnhàkhoahọcNgaPavlov1đãrútrađượcđiềugìtừcácthínghiệm không?Cácchúchótrongthínghiệmcủaôngđãtiếtradịchvịkhinghetiếngôngđi vàophòng.ChúngnhậnbiếtđượcràngsựxuấthiệncủaPavlovcónghĩalàchúngsẽ đượcchoănvàliêntưởngPavlovvớithứcăn,dùthứcăncóxuấthiệnhaykhông.Ví dụtrênvềsauđượcôngxâydựngthànhđịnhluậtvềphảnxạcóđiềukiệnmàchúngta cóthểthấyrấtnhiềutrongthựctếcuộcsống.

Chẳnghạnnhưmùicỏmớicắtcóthểkhiếnbạnnhớvềnhữngkỷniệmđẹpthời thơấu,haytrongquákhứbạnđãtừnggặpmộtngườikhiếnbạncócảmgiáckhóchịu thìvềsaukhigặpbấtcứaitrùngtênvớihọ,bạncũngsẽcócảmgiáckhôngthoảimái.

Nhữngkỷniệmchínhlàđầumối.Mộtđầumốichínhlàsựgắnkếthayliênhệgiữa mộttậphợpcáccảmnhậnhaytrạngtháicảmxúccụthểvàmộttácnhânkíchthích duynhấtnàođó,chẳnghạnmộthìnhảnh,mộtâmthanh,mộtcáitênhaythậmchímột mùivị.

Bàngviệcliêntưởnghoàncảnhhiệntạivớimộttácnhânkíchthíchtrunggian, nhữngcảmxúcthựccủamộtngườiđượcgắnvớitácnhânđó.

1IvanPetrovichPavlov(1849-1936)lànhàsinhlýhọc,tâmlýhọcvàthăy thuốcngườiNga.ônggiànhgiảiNobelsinhlývàykhoanăm1904chocôngtrinh

nghiêncứuliênquanđếnhệtiêuhóa.Pavlovlàngườiđâutiênmôtảhiệntượng "điêukiệnhóacốđiển"(classicalconditioning),vàothậpniên1890,Pavlov nghiêncứuchứcnăngdạdàycủaloàichóbângcáchquansátsựtiếtdịchvịcủa chủng,sauđóôngtínhtoánvàphântíchdịchvịvàphảnxạcúachúngdướicác điêukiệnkhácnhau.Đâychínhlàđịnhluậtvề"phảnxạcóđiêukiện"dựatrến hàngloạtthínghiệmmàôngtiênhànhtrướcđó.(ND)

Trongthínghiệmnghiêncứuđiềukiệnhóacổđiểncủamìnhvàonăm1982, GeraldGom1đãxếpmộtcặpbútmàuđivớihaithểloạiâmnhạckhácnhau:màu xanhđivớinhạcgiúpngườinghecảmthấydễchịu,cònmàubeđivớinhạckhiến ngườinghethấykhóchịu.Gornđãtáchnhữngngườithamgiathửnghiệmthànhcác nhómriêngbiệtvàđưachohọcảbútmàuxanhlẫnbútmàube,đểhọchọnbútnàođi vớinhạcnào;cụthểnhạcdễchịulànhạcphimGrease2cònnhạckhóchịulànhạc truyềnthốngcủaẤnĐộ.

Vàocuốibuổithínghiệm,nhữngngườithamgiađượcthôngbáohọcóthểgiữmột loạibútlàmkỷniệm,vàhọđãchọncáchgiữcâybúttươngứngvớiâmnhạchọthích, theotilệ3,5/1.

MộtcôngtrìnhnghiêncứukháccũngmôtảhiệntượngtươngtựđượcLewicki3tiến hànhtạiĐạihọcWarsaw,BaLan.Trongnghiêncứunày,cácsinhviêntrảiquamột cuộcphỏngvấnvớimộtnhànghiêncứuvàphảitrảlờicâuhỏivềtênhọvà“thứtự ngàysinh”củamình.Khimộtsinhviênhỏilại“thứtựngàysinh”cónghĩalàgì,người đóhoặcsẽbịngườiphỏngvấnmắngvìkhôngchịunghekỹhướngdẫn,hoặcsẽđược trảlờimộtcáchchungchung,vôthưởngvôphạt.

1GeraldJ.GomlảgiáosưkhoaQuảntrịThươngmạivàDoanhnghiệpthuộcĐại họcBritishColumbia,ồngnghiêncứuvềsựảnhhưởngcủaâmnhạctrongquảng cáođổivởìhànhvitiêuđùngcủăkháchhàng,sửdụngphưđngphápnghiêncứu điềukiệnhỏacổđiếnnhưcáchtiếpcậnchinh.Kếtquađượcbinhbàytrongsách nàyđượclấytừbáocáocùngtêncủaôngvàonằm1982.

2Greaselàtenbộphimsảnxuãtnăm1978củađạodiễnRandalKleiser,âmnhạc củaJimJacobsvàWarrenCasey.

3PawelLewickilàgiáosưtârhlýhọctạiĐạihọcTulsa,HoaKỳ.ôngđãcôngbố cáckếtquảnghiêncứutạiĐạihọcWarsawtrongbàiviết"Nhữngtácđộngcủa thànhkiếnvôthứcdựatrênnhữtigphánđoánsausựkiện”,đăngtrêntạpchiNhân cáchvàTâmlýhọcXãhội,số3,1985.

Sauđó,cácsinhviênsẽđượcdẫnquamộtcănphòngkhácvànộplạimộtmảnh giấycho“bấtcứnhànghiêncứunàođangkhôngbậnviệc”.Thựctếthìcảhainhà nghiêncứutrongphòngđềukhôngbậngì.Thếnhưng,mộttrongsốhọcóngoạihình giốngvớingườiđãthựchiệncuộcphỏngvấnvừaxong.Mộtkếtquảđángngạcnhiên

làcóđến80%sốsinhviên,nhữngngườiđãbịmắngtrongcuộcphỏngvấn,chọn ngườicóngoạihìnhkhônggiốngvớingườiđãmắnghọ,trongkhi45%sốngườiđã nhậnđượccâutrảlờitrungtínhthìchọnngườitrônggiốngvớingườiđãphỏngvấn họ.

Thủthuậtđượcgiớithiệutiếpsauđâysẽsửdụngcùngmộtdiễnbiếntâmlýtương tựbảngcáchliênkếthoàncảnhxảyravụviệcvớimộttácnhânkíchthíchtrunggian, vàquansát“cảmgiác”củađốitượngvớitácnhânnày.Nếuđốitượngthểhiệnquan tâmthíchthúcónghĩalàanhtacóấntượngtốtvớichuyệnđãxảyratrướcđó.Còn nếungượclại,anhtabiểulộcảmgiáckhônghềthích,thìbạncóthểchắcchắnrằng anhtađãphạmphảisailầmtrongquákhứ.

VÍDỤTHỰCTẾBạnlànhàhòagiảiđangcốgắngthuxếpmốibấthòa giữahaibên.Saunhữngthươnglượngdàidằngdặcmàchưađitớikếtquà, bạngặprắcrốivìkhôngthểđọcnổisuynghĩcủacảhai.

Trênbànđangđặtmộtsốcâybútmàuxanh.Saucuộchọp,bạnđềnghịhai bênkývàomộtsốvănbản,hoàntoankhôngliênquantớivụviệcđangtranh chấp.Việckýcủamỗibêndiễnrađộclậpvớinhauvàkéodàitrongvàiphút, đểtránhviệccóngườichấpthuậnhaycóngườiphảnđối.Mỗibênsaukhiký xongđềuđưalạibútchobạn.Mỗilânđềnghịhọký,bạnsẽhỏihọthíchbút xanhhaybútđen.

Giảsửrằngcácloạibútnàyđềucóchứcnăngnhưnhau,chikhácbiệtvề màusắcthìbêncứkhăngkhăngchọnbútmàuđensẽlàbêncócảmnhận khôngtốtvềbutmàuxanh,tứclàvớicuộcthươnglượngdiễnratrướcđó.

Ngượclại,bênvuivẻnhậnbútmàuxanhlạicótháiđộtíchcựcvớichiếcbút vàdĩnhiênlàvớicảcuộchọptrướcđó.Chiếnthuậttrắcnghiệmtâmlýnày còncóthểápdụngvớivôvànnhữngcặpliêntưởngkhác,nócóthểgiúpbạn cónhũngđánhgiásắcsảovềtâmlýcủađốitượng.

VÍDỤTHỰCTẾMộtngườiđanglắngnghebạnthuyếttrình.Cảhaiđều ngồitrênghếmàuxanh.Saubuổithuyếttrình,ngườinàyđượcđưasangmột cănphòngkháccóbànvàbốnchiếcghế:haicáimàuxanhvàhaicáimàu xám.Nếuanhtathíchbàinóicủabạn,anhtasẽchọnghếmàuxanh.

Nhưvậy,cóthểkếtluậnràngkhimộtngườicóhứngthúvớitácnhânkíchthíchđã xuấthiệntronghoàncảnhtrướcđó,chúngtacóthểgiảđịnhlàanhtađãcóấntượng tíchcực.Ngượclại,nếuanhtatỏrakhóchịuvớitácnhântrunggian,cólẽanhtađã cóấntượngkhôngtốt.

Trướckhibướcsangnhữngthủthuậtmới,hấycùngnhìnlạihaitínhiệunhậnbiết cómứcđộchínhxăccaovềnhữnggìmộtngườithựcsựnghĩ:

Dấuhiệu1:Nhữngấntượngbanđẩu

TiếnsĩPaulEkman,nhàtâmlýhọcvàlàchuyêngiahàngđầutronglĩnhvựcpháthiện

nóidối,đãchiramộtdấuhiệunhậnbiếtcảmgiácthựccủaconngườithôngquabiểu hiệnrấttinhvitrêncơmặt-nhữngphảnứngvềcảmxúcphảnánhtâmtưthựccủađối tượng.Nhữngbiểuhiệnnàydiễnrarấtnhanh,hầunhưrấtkhónhậnthấy,đốitượngdễ dàngchuyểnđổinétmặttheoýmuốn2.T\iynhiên,bạncũngkhôngcầnlovềviệcphải cómáyquayvideomớiphântíchđượctìnhhình.

ể quansátcácnétmặtbiểuhiệntiếptheođể

Cóthểbạnkhôngnhậnraphảnứngt

ấuđiềugì.Dù khuônmặtanhtacóbiểuhiệnnhưthếnàođichăngnữa,chicầnbạnnhậnrađượclà đãcósựthayđổitừtrạngtháinàysangtrạngtháikhácthìbạnđãcóthểgiảđịnhlàcó

điềugìđókhuấttấtrồi.Ekmanđãchiratrongnghiêncứucủaôngrànghầuhếtmọi ngườiđềukhôngbiếtmìnhcónhữngbiểuhiệntinhvinhưvậytrênmặt,vìchúngxuất hiệnmộtcáchbảnnăngtrướccảkhingườiđóýthứcđược.

Dấuhiệu2:Nhữngbiểuhiệnvôthức

Việcsửdụngcácđạitừnhânxưngcóthểtiếtlộkhánhiềuvềsuynghĩthựcsựcủa ngườisửdụng.

Hệthống“Phântíchnộidunglờinói”(StatementContentAnalysis)củatácgiả Adamsphântíchcáctrườnghợpsửdụngđạitừnhưngôi“tôi”(I)và“chúngta”(we).Ví dụ,sẽrấtbấtthườngnếubạnngheđượcnạnnhâncủamộtvụbắtcóc,xâmphạmtình dụchaycácvụánbạohànhkháclạiámchivềngườibịhạivàkẻtộiphạmbângngôi “chúngta”.

Thayvàođó,khithuậtlạichitiếtvụviệc,ngườibịhạithườngsửdụngngôi“tôi” đểnóivềbảnthânvàngôi“hẳnta/ảta”đểnóivềtêntộiphạm.Ngôi“chúngtôi” thườngchiđượcsửdụngkhinóivềsựthânmật,màđiềuđókhôngbaogiờtồntại trongmộtvụán3.

VÍDỤTHỰCTẾMộtngườibạnkểchobạnvềbuổihẹnhòtốiquavớibạn trai,câuchuyệnbắtđầubằngcáchxưng"chúngtớ":"Chúngtớđitớicấulạc

bộvàolúc10giờ...sauđótụitớuốngvàichén...rồichúngtớgặpvàingười

bạncủaanhãy..."Sauđó,ngườikểchuyệnđộtngộtthayđổi,"rồianhtađưa

tớvềnhà."

Bạncóthểnhậnrasựthayđổitrangcáchkểcủangườibạn,vàđưaragiả

thiếtrằngcôtavàbạntraiđãcótranhcãigìđó,kểtừđoạnngườibạnbắtđầu dùngđạitừnhânxưngkémthânmật.Vídụnếunói"Chúngtớláixevềnhà; chúngtớvềnhà..."thìcâuchuyệnsẽcókếtthúcổnthỏahơnnhiều.

Bàikiểmtratâmlýnàycòncóthểápdụngtrongrấtnhiềutrườnghợpkhác.Vídụ khimộtngườitựtinvàonhữnggìanhtanói,anhtasẽcóxuhướngxưng“tôi”, “chúngtôi”hay“chúngta”.Cònkhicócảmgiáckhôngchắcchắnthìvôthứcchúngta sẽtựtìmcáchđẩyxamìnhkhỏinhữngtuyênbốchắcnịchvàkhôngthêmquyềnsở hữutrongcáchnóicủamình.

ựnhiênđầutiênđó,nhưngbạnvẫncóth

biếtngườiđóđangcốchegi

VÍDUTHƯCTẾNếubạnhỏiđánhgiácủasẽpthếnàovềýtưởngmớicủa bạnvàsếptrảlời:

"Tôithíchnóđấy”,bạnhoàntoàncócơsởtintưởngvàolờikhenngợicủa bàta.cònnếusẽpnói:"ừ,tốtđấy"hay"Cậulàmtotđấy,"cónghĩalàbà khôngthêmquyềnsởhữucủamìnhtrongcâunóithìbạnkhôngnênhoàn toàntinvàocâutrảlờicủabàta.

Nênnhớràngbấtkỳdấuhiệunàocũngphảiđượckiểmnghiệmtrongtừngngữ cảnhriêngvànêntránhviệcrútrakếtluậnmộtcáchnóngvộidựatrênnhữngdấuhiệu rờirạc,khôngcósựliênkết.

TIẾPCẬNNHANH Mộtnguyêntắcquantrọngtrangkhoahọcphântíchchữ viếtlànhìnvàokhoảngcáchgiữađạitừchủngữ"tôi"vàcáctừtiếptheođểnhậnra cảmxủcthựcsựcủangườiviết.Nếukhoảngcáchnàylớnhơnkhoảngcáchgiữacác từkháctrongcùngmộtcâu,cóthểgiảđịnhrằngđólàmộtnỗlựctrongvôthứccủa chínhngườiviếtkhiđangcốtáchanhtakhỏicâunói.Hoặcnếuđạitừchủngữnhỏ hơnhoặcđượcviếtnétnhạthơn(tayviếtítdùnglựchơn)sovớicácchữcònlạithìcó cơsởđểtinrằngngườiviếtđangcóđiềugìmâuthuẫnhoặcrốràngkhôngnêntin tưởnghoàntoànvàonhữnggìanhtaviết.

Thủthuật2:Toànbộthếgiớinàylàmộtsựphảnchiếu

Ngườitathườngnóiràngcáchmộtngườinhìnnhậnthếgiớinàychínhlàsựphản chiếucủabảnthânanhta.Nếuanhtanhìnthếgiớinàynhưmộtnơiđầyrẫytộiácvà thốinátthìcólẽbảnthânanhta-dùcókhôngnhậnrađichăngnữa-cũnglàmột ngườichângtốtđẹpgì.Nếuanhtanhậnratrênđờinàycónhữngngườitốtbụngvà làmviệcchămchithìđócũnglàcáchanhtanhìnnhậnbảnthân.Ngườixưađãcócâu tụcngữ“Đồngbệnhtươngliên”(ámchinhữngkẻcócùngcảnhngộmớinhìnrachân tướngcủanhau).Nếuđộtnhiêncóngườinghingờbạnvôcăncứ,bạncóthểtựhòi: “Tạisaohắnlạihoangtưởngnhưvậy?”.

Trongtâmlýhọc,hiệntượngnàyđượcgọitêntheothuậtngữ“sựphảnchiếu”. Thuậtngữnàygiảithíchviệcchicókẻlừađảomớinhậnrachântướngvàkếttộimột kẻlừađảokhác.Nếubạnliêntụcbịhỏivềđộngcơhaylídohànhđộngcủamìnhthì hấyyêntâmràngnhữnglờibuộctộiđóthựcsựlàlờicảnhbáo.

Trongđờisốnghàngngày,chúngtacôthườnggặpchuyệnmộtanhchàngbạntrai hayghencứsuốtngàykếttộibạngáimìnhlàngườikhôngchungthủy,chiđểchứng minhmộtđiềurànganhtachínhlàngườilàmchuyệnđósaulưngbạngáihaykhông?

Thủthuậtnàycóthểđượcápdụngtheocáchsauđây:

Nếubạndòhỏimộtngườixemliệuanhtacóphảilàngườitrungthựchaykhông, anhtacóthểđơngiảnnóidốivàtrảlời“có”.Thynhiên,nếubạnhỏirằngliệuanhta cónghĩhầuhếtmọingườilàtrungthựckhông,anhtasẽthoảimáiđưaraquanđiểm củamìnhmàkhôngsợbịbạnđánhgiávềphẩmchấtcủaanhta.

Vậylàbạncóthểmởcánhcửadẫnvàotâmhồncủamộtngười?Khônghoàntoàn nhưvậy.

Dễbịlộlàvấnđềcầnquantâmnhất-bạnmuốnchắcchắnrằngđốitượngđược hỏisẽkhôngbiếtđượcđiềubạnthựcsựmuốnhỏi.Đểgiảiquyếtvấnđềnày,chúngta sẽsửdụngmộtvậthoánđổiđểthuhútsựchúýcủađốitượngmàkhôngkhiếnngười đónghingờ.Trongtoánhọc,phépbắccầuvớimộtvậthoánđổicóthểđượcdiễntả nhưsau:nếua=b,b=cthìa=c.

Giảsửbạnđangmuốntìmhiểuxemmộtngườicócuộcsốnggiađìnhhạnhphúc không.Dĩnhiênnếuhỏitrựctiếpsẽkhôngthểđọcđượcsuynghĩcủahọ,càngkhông thểbảođảmđộchínhxácchothôngtinmàbạnsẽnhậnđược.

Vậynênchúngtahấydùngcáchsauđâyđểkhoanhvùngcảmnhậncủađốitựợng cụthểhơnmàvẫnhạnchếbịnghingờ.Hấysửdụngthôngtinliênđới-mộthayhai cấpsuyratừcâuhỏibanđầu-đểtiếpcậntháiđộthựcsựcủađốitượngmàkhông

khiếnhọcảnhgiác.

VÍDỤTHỰCTẾCâuhỏitrongvídụtrênlà"Bạncóhạnhphúcvổicuộc sốnggiađìnhkhông?".Thôngtinliênđớiđầutiênđólà:nhữngngườihài lòngvớicuộcsốnggiađìnhsẽcócảmgiácbiếtơnđốivớingườichồnghoặc vợcủamình.Từđó,tacóthôngtinliênđớicấphailànhữngngườibiếtơn bạnđờicủamìnhsẽkhôngbaogiờcóýđịnhlợidụnghọ.câuhỏicầnđưara là:"Bạncónghĩviệclợidụngbạnđờicủamìnhlàmộtphầncủahônnhân haykhông?"

Nếuđốitượngtrảlời"Có",đâylàdấuhiệunhậnbiết(nhưngchưaphảilàkết luậncuốicùng)chothấyhọkhôngmấyhàilòngvổicuộcsốnggiađìnhvàcó thểchínhanh/côtalàngườiđanglợidụngvợ/chồngmìnhhaycócảmgiác mìnhđangbịlợidụng,haycảhaicảmgiácnày.

Trongbấtkỳtrườnghợpnào,việctìmrasựliênquanchínhxáclàvôcùngquan trọng.Khôngcócôngthứcnàoápdụngchomọitrườnghợp,đâykhôngphảiphương phápđúng100%,nhưngnóđángđểbạnthửsức.Mộtsốthôngtinliênđớicóthểđược suyratừthôngtinbanđầu,trongkhimộtsốkháclạilàcâuhỏithườnggặp.Hấyxem vídụtiếptheo:

VÍDỤTHỰCTẾMộtluậtSƯbiệnhộchobịcáomuốnbiếtthẩmphánlà ngườiủnghộhayphảnđốiántửhình.Anhtakhôngthểhỏitrựctiếp,vàlại lolẳngvềmứcđộchínhxáccâutrảlờimìnhsẽnhậnđượctheocáchnày,nên anhtasửdụngphépliênđớinhưsau:Theologic,mộtngườinểuủnghộán tửhìnhsẽcótháiđộkhônghưởngứngvôiviệcsúngbịkiểmsoátGiờanhta cóthểchicầnhỏiđơngiảnrằngliệungườithẩmpháncóủnghộlệnhkiếm soátdùngsúnghaykhông.TrangtrườnghỢpanhtavẫnlongạicâuhỏicó phầnquálộliễu,anhtacóthểtiếptụcdùngmộtliênđớixahơnchocâuhỏi củamình,như:"Bàcónghĩrằngcácnhàsảnxuãtsúngnênchịutráchnhiệm nhiềuhơnchoviệcsửdụngsaimụcđíchhoặclạmdụngchúngchonhững

mụcđíchkhôngchínhđángkhông?"Theođó,anhtagiảđịnhrằngnếuđólà ngườiủnghộviệckiểmsoátdùngsúng,câutrảlờisẽlàbàtanghĩrằngcác

nhàsảnxuấtnênchịutráchnhiệmnhiềuhơn.

Thủthuậtnàyđãcungcấpchobạnmộtcáchkhámphásuynghĩcủangườikháctốt hơn,kếthợpvớicácthủthuậtkháctrongphầnnày,bạnsẽbiếtđiềugìđangdiễnra trongđầungườibạncầntìmhiểu.

TIẾPCẬNNHANHBảnthâncơthểchúngtacóxuhướngthựchiệnnhữnghành độngcơhọcănkhớpvớinhữnggìkhôngcólợichocơthể-nhậnđịnhnàylàsailầm.

Mộtthínghiệmđãchỉranhũhgảnhhưởngcủanhữngvậtchấtkhácnhaulêncơthể conngười.Nếumộtngườinắmchặttaythủthếtrướcngực,anhtađangtrangtưthế chốnglạimộtngườicóýđịnhxôngãanhta.Tuynhiên,nếumộtngườiđặtmộtvật mẫunhỏcủamộtchấtkhôngcólợichocơthểvàotaymộtngườikhác,vídụnhư đườngtinhluyện,thìkhảnăngbàntayanhtagiữđượcsứcmạnhnhưlúcđầulàrất khó.

Thủthuật3:Nhữngbàihọcvềngônngữ

Ngônngữluônđóngvaitròquantrọngtrongquátrìnhnhậnthứccủaconngườivà hệquảcủanólàảnhhưởngtớicảmnhậnkhichúngtatiếpnhậnthôngtin.

Mộtngườibánhàngkhônngoansẽgợiývớikháchhàng“chấpthuậnlàmviệctrên giấytờ”chứkhôngphảiralệnhchoh

ằngkhim

iphải sửdụngđếnphépnóigiảmnóitránh,ýđịnhcủahọlàlàmgiảmýnghĩaxấucủacụm từmàđángrahọsửdụngbanđầu.

Vídụ,cáctừliênquantớiquânđộilànhữngminhchứngrốnétchoảnhhưởngmà nócóthểgâyrachotháiđộhayhànhxửcủangườitiếpnhận.Mọingườisẽthoảimái hơnkhinghetintứcvề“hànhđộngquânsự”hơnlà“chiếntranh”,tuyhaicụmtừnày cónghĩanhưnhau.Chúngtasẽcótháiđộđỡgaygắthơnkhinghecụmtừ“thiệthại bênlề”hơnlàcụmtừ“tínhmạngvàtàisảncủadânchúngđãbịtổnhạimộtcách khôngcóchủý”hoặc“thươngvong”dễnghehơnlà“chếtchóc”.

Trongcuộcsốnghàngngày,chúngtacũngdùngcáchnóigiảmnóitránhkhá nhiều:thayvì“nhàvệsinh”,chúngtanói“phòngtắm”,“phònghóatrang”,“phòng chocácquýông”và“phòngchocácquýbà”.Chúngtanóivớicôngtybảohiểmkhi cósựcốrằngđóchilà“vaquệtnhẹ”chứkhôngnóiđólàmột“vụtainạn”.Vàdĩ nhiên,chúngtađểngườinhânviên“rờicôngty”,“đikhỏicôngty”chứkhôngnóianh tađãbị“sathải”.

Vậychúngtacóthểápdụngđượcgìtừnhữngbàihọctrênvàothựctếphântích tâmlý?Nếuchúýmộtcáchkhéoléothìđôikhidùlàvôthức,nhưngngônngữmà mộtngườisửdụngsẽtiếtlộrằnganhtacóbậntâmvềchuyệnngườinghecóchấp nhận,cókhôngthíchhaytinvàothôngtinanhtanóirahaykhông.

ọ“kýhợpđồng”.Lưuýr

ộtngườ

VÍDỤTHỰCTẾSaukhixemquadềáncủaTheresa,ngườigiáoviên

hướngdẫncủacônhậnxét:"Ýtưởngcủaemđượcđấy”,"suynghĩrấttáo bạo",hay"emviếttốtđấy”,thìkhôngcầnnóithêmgìnữa,Theresacũngbiết ngườigiáoviênđókhôngthựcsựthíchđềáncủacô.

Dĩnhiêncáchgiaotiếpcủatừngngười,trongsốrấtnhiềuhằngsốchúngtatính

đến,cũnglàmộtyếutốquantrọngtrongthủthuậtnày.Trongtrườnghợpthiếuthông tin,hấyápdụngthêmnhữngthủthuậtkháctrongcuốnsáchnày,bạnsẽcócơhộibiết đượcnhiềuhơn.Thôngthườngmộtngườisẽnóithẳngđiềumàanhtanghĩ,trong trườnghợpanhtakhôngcólídogìđểphảichegiấu.Xemtiếpmộtvídụdướiđâyđể rốhơn:

VÍDỤTHỰCTẾBạngáimớicủaFredcókểvớianhviệccôtađãgặplại mộtngườimàtrướcđâycôđãtừngcóthờigian"thânthiết".Nếucôkểrằng đólàđốitượngđãtừnghẹnhò,Fredcóthểgiảđịnhrằnggiữahaingười khôngcónhiềuchuyệnxảyra.Nhưngcôtalạiquyếtđịnhnóigiảmnóitránh [côtadùngtừ"thânthiết"-ND],cónghĩalàcôtalongạiFredsẽkhôngđối tốtvớicônhưtrướchoặccôkhôngkểhếtmọiviệc.

Thủthuật4:Nhữngdấuhiệutíchcực

Trongchươngtrước,chúngtađãnóitớinhữngdấuhiệutiêucực(bạncònnhớthói quennhaikẹocao susaubữaănvàchứngnghiệnrượuchứ?)đểnhậnbiếtliệumộtngườicóđanglàm việcgìkhuấttấthaykhông.Tớiphầnnày,chúngtasửdụngcácdấuhiệutíchcựcđể nhậnramộtngườicócảmnhậntốthayxấuvềmộtđiềugìđó.

VÍDỤTHỰCTẾSauhaicuộcgặpvớimộtcôngtyluậtmớihoạtđộng, Ryanmuốnbiếtcôngtyđóquantâmtớianhđếnmứcnào.Anhnói:"Tôi muốnlàmviệcchocôngtymàởđóviệctưvấnluậtmiễnphíchocộngđồng

đượcƯutiên,chứkhôngphảicoiđólàmộtnghĩavụcầnthựchiện."vàanh tađánhgiámứcđộcâutrảlờinhậnđược Nếucôngtyđóchấpnhậnviệcđểmộtngườimớigâydựngphầncôngviệc vềtưvấnluậtmiễnphíchocộngđồngvàsẵnsàngcốnghiếncôngsứccủa anhtathìchứngtỏcôngtyđórấtquantâmtớianh.cònngƯỢclại,nếucông tyđóchorằnganhchiđangcómộtđềxuãtnôngnổithihọsẽkhônghứng thúgìvaRyanchiđanglãngphíthờigiancủamình.

Đểvậndụngtốtthủthuậtnày,dấuhiệunhậnbiếtcầnmangtínhtíchcực,chophép ngườisửdụngcóthểlựachọngắnbóvớinóhoặckhôngcôngnhậnnó.

sưphảnbiệncóhàilòngvớivụkiệncủamìnhnhưnhữnggìanhtanóira?Bạncóthể sửdụngnhữngthủthuậtsauđểpháthiệnrangườiđốidiệnvớibạncóthựcsựtựtinvới cơhộicủamìnhhaykhông.

Đểhiểurốhơnvềsựtựtin,trướctiênchúngtacầnlàmsángtỏmộtsốcáchsử dụngtừdễbịnhầmlẫn.Tựtrọngthườngbịnhầmlẫnvớitựtin,nhưnghaitừnàyhoàn toànkhácnhau.Sựkhácbiệtởđâylàrấtquantrọng.“Tựtin”làcảmgiáchữudụng màmộtngườicảmnhậntạimộthoàncảnhhayđiềukiệncụthể,còn“tựtrọng”được thểhiệnởmứcđộ“thích”bảnthâncủaanhtavàởmứcđộgiátrịmàanhtacảmthấy khitiếpnhậnnhữngđiềutốtđẹptrongcuộcsống.Nóimộtcáchđơngiản,mộtngười vẫncóthểcảmthấyổndùanhtachưalạcquanvớicơhộicủamìnhtrongmộtsố trườnghợpvàngượclại.

Mộtngườiphụnữhấpdẫncóthểtựtinrângmìnhsẽtìmđượcmộtđốitượngđể hẹnhòtrongquánbar,nhưngviệcđókhôngliênquanđếncảmnhậnchungcủacôta vềbảnthân.Tươngtự,mộtngườiđànôngvớilòngtựtrọngcaocóthểchilàmộttay chơicờhạngxoàng,nhưngquantrọnglàanhta“thích”bảnthânmình.Anhtasẽcó nhữngdấuhiệumấttựtinkhiđốidầuvớimộtcaothủ,nhưnglòngtựtrọngấykhông hềbịảnhhưởng.

Sựtựtincủamộtngườitrongmộttrườnghợpcụthểsẽđượcxâydựngdựatrên nhiềuyếutố:lầnthểhiệntrước,nhữngkinhnghiệm,sựphảnhồivàcảsựsosánh.

Lòngtựtrọngcóthểgâyảnhhưởngđếnsựtựtin.Đãcónhữngnghiêncứuchirarằng lòngtựtrọngcủamộtngườicàngcaothìanhtacàngcảmthấythoảimáivàtựtin tronghoàncảnhmới.

Tuynhiên,điềungượclạikhôngđúng.Mộtngườicóthừacảmgiáctựtin(vídụ nhưtựtinvềvẻngoài,tựchomìnhlàhấpdẫn)cóthểbịhiểunhầmlàcólòngtựtrọng cao.Tuynhiên,cảmgiácvềlòngtựtrọngcủamộtngườichịuảnhhưởngtừnhữtìg điềuanhtalàm(hànhđộngtựnguyện),chứkhôngphảitừviệcanhtalàaihayanhta sởhữuđượcbaonhiêutàisản.Vìvậy,điềumàchúngtatưởngnhầmlàtựtrọngthực ralàtựcao.

Tựtrọngvàtựtinlànhữngkhíacạnhtâmlýhọckhácbiệt,cảhaiđềucótácđộng đếntâmlýtheonhữngcáchkhácnhau.Dùchoviệclưuýđếnnguồngốcvàtácđộng

củachúngrấtthúvị,nhưngchúngtakhôngcầnquantâmtớilýdotạisaocólòngtự trọnghaysựtựtinđó.Trongphạmvicuốnsáchnày,chúngtachicầnquantâmtới việcliệungườiđócóphảilàngườitựtinhaykhông.Khôngcầnthiếtphảibiếtsựtự tinđóđếntừđâuvàbângcáchnào.Trongchươngnày,chúngtasẽxemxétcáccách thứcđểđođượcmứcđộtựtincủađốitượng.

VÍDỤTHỰCTẾKhilolắnghayphảichịuáplực,khảnăngtậptrungcủa conngườithườngbịkémđi.Đãbaogiờbạnrơivàotìnhhuốnggặpmột ngườitạimộtbữatiệc,đượcanhtagiớithiệutênvàsauđóvàiphútbạnđã quênbẵngđichưa?Sựđãngtrívàmấtkhảnăngtậptrunglàmộttrongnhững dấuhiệucủasựbấtantạmthời.

Đomứcđộtựtin

Giờchúngtasẽphântíchvẻngoàivàcáchnóichuyệncủamẫungườitựtinđểbiết đượcliệungườicầnphântíchcóđangtựtinhaykhông.Tùyvàohoàncảnh,chúngta cóthểdựavàomộthaynhiềudấuhiệuvàápdụngmộthaynhiềuthủthuật.

Bíquyếtđểđođượcmứcđộtựtincủamộtngườikhôngphảiởsựquansátmàở cáchlọcracácdấuhiệuđãđượcđịnhsẵnlàdấuhiệuthểhiệnsựtựtíncủangườiđó.

Trongphầnnày,chúngtasẽđiquacácphântíchvềdấuhiệucủasựtựtinnhưnụ cười,ánhmâtvànhiềucáchthểhiệnkhác.Nhưngvìcácdấuhiệunàyrấtdễgiảbộ nêncácphântíchnàysẽtậptrungvàocácnhântốphứctạphơnvàkhókhăntrong việcthểhiện(củachủnhânhànhđộng)nhưnglạidêdàngtrongviệcquansát(cho chúngta).

Dấuhiệu1:Dấuhiệucơthể

Trongtrườnghợpaiđóđangvôcùngsợhấimộtđiềugìđóhaycảmthấyrấtkhông thoảimái,họsẽbiểuhiệnhaidấuhiệurấtdễnhậnthấy,đólà:(1)đôimắtcủađối tượngtrởnêndáodácvàanhtarấtdễmấttậptrung,vìanhtađangtrongtrạngthái cảnhgiáccaođộ;cảngườianhtacăngcứnglạivàcóhànhđộngngượclại.Biểuhiện sợsệt,mởtomắtvàkhôngnóiđượcgìrấtthườnggặp.Dướiđâylàmộtsốphảnứng màbảnthânđốitượngkhônghềchủýbiểuhiện,vìhọkhôngcómấyquyềnkiểmsoát chúng:

Hộichứng“Chiếnđẩuhaybỏchạy”:Khithấykhuônmặtđốitượngtrởnênvô cùngkíchđộng,hoặctrắngbệchravớivẻrấtsợhấi,hấytìmkiếmdấuhiệucủaviệc thởgấpvàđổmồhôi.Hoặcdấuhiệucốgắnggiữchohơithởđượcđềuđặn.Việccố gắngđểduytrìsựbìnhtĩnhcóthểđượcnhìnrakhingườiđócốgắnghítsâuvàthở mạnh.

Giọngnóihoặccơthểrunrăy:Đốitượngcóbiểuhiệncốgiấuđiđôibàntayđang runrẩycủamình.Tiếngcủaanhtanhưvỡravàtrướcsaukhôngnhấtquán.

TIẾPCÂNNHANHKhicócảmgiácbấtan,lítrícủachúngtasẽchinhìnthấybẽmặt củasựviệcmàkhôngthấyđượcbảnchấthoặcsựthậtẩngiấubêntrong,vìkhiđó chúngtacònphảicốkìmnéncảmxúcvàcốchegiấusựmấttựtincủamình,vídụ, chúngtathườnggặprẳcrốitrongviệcxửlýnhữnglờinhạobáng,chếnhạo;vìkhiđó tưduyđangđòihỏinhậnthứcphilogic,trongkhiviệcthayđổisuynghĩnàylạimất thờigian,khôngthểnhanhchóngthựchiệnđược.

Khónuốtnướcbọt:Khimấttựtin,việcnuốtnướcbọttrởnênkhókhănhơn,vậy nênhấytìmbiểuhiệnnày.Trongcácchươngtrìnhtivihoặccácbộphim,cácdiễn viênkhicầnthểhiệnsựsợhấihaybuồnbấthườngsửdụngcáchnày.Hắnggiọng

cũnglàmộtbiểuhiệncủanỗilolắng,vìsựloâusẽtạorađờmtrongcổhọng.Mộtví dụđiểnhìnhlàcáccánhântrướckhidiễnthuyếttrướcđámđôngthườngcóbiểuhiện

này.

Thayđổigiọngnói:Âmsắccủagiọngnói,cũngnhưcácloạicơkhác,cóthểsiết chặthơnkhimộtngườiphảichịuáplực,dođógâyratiếngnóicóâmsắccaohơn,âm quãngtámhoặcâmcaovút

“Ngườichớpmắt”:Khilolắng,tốcđộchớpmắtcủaconngườitănglên.Trong mộtbàibáođăngtrêntờNewsweeksốrangày21tháng10năm1996,giáosưJoe TeccethuộckhoaBệnhhọctâmlý,trườngĐạihọcBostonđãchirarângtrongnhững cuộctranhcãitrêntruyềrihìnhnhâmnângcaosốphiếubầuchoviệcchạyđuachức tổngthống,vàovòngbầucửcuốigiữahaiứngcửviênBobDolevàBillClinton,tốc độchớpmắttrungbìnhcủamỗingườitrongcácchươngtrìnhnàylà31-50lầntrong mộtphút.

BobDolechớpmắttrungbình147lầnmộtphútvà3lầnmộtgiây,lầncaonhấtcủa ônglà163lầnkhiđượchỏivềviệccóphảinướcMỹđãtốthơnnhiềusovớibốnnăm trướcđókhông.CònClintonchớpmắttrungbình99lầnmộtphútvàcaonhấtlà117 lần,khiôngđượchỏivềtilệthanhthiếuniênnghiệnmatúyđanggiatăng.Giáo sưTeccecũngchirarằngtrongcảnămlầnbầucửtrướcnăm2000,ứngcửviênnàocó tilệchớpmắtcaohơntrongnhữngcuộctranhcãicôngkhainàythườnglàkẻthua cuộc.

Dấuhiệu2:Quyếtđịnhđiểmtậptrung

Hấynghĩtớimộtvậnđộngviên,nghệsĩchơinhạchayngườihọasĩđangchìm đắmtrong“thếgiớiriêng”vàthựchiệncôngviệccủahọmộtcáchhoànmỹ,không chêvàođâuđược.Bảnthânnhữngngườiđókhôngtậptrungvàobảnthânhọ,họtrông thếnàohaybuổibiểudiễn/tácphẩmcủahọrasao.Mộtvídụkhác:mộtvậnđộngviên bóngchàyđánhbóngchivớimụctiêuđãcótừtrướclàlàmsaođểghiđượcnhiều điểm.Tấtcảnhữnggìkhiếnanhtaxaolãngđềuđãđượcbỏqua.Đơngiảnchilàbản thânanhtatâmniệmduynhấtmộtmụcđíchlàmsaođê’làmviệcđóchotốtvàkhông màngtớibảnthân.Trạngtháinhưvậytrongtâmlýhọcgọilàtrạngtháikhôngquan tâmđếnbảnthânhoặckhôngtựnhậnthức.Nếulúcđóchicầnquantâmtớibảnthân mộtchútthôi,anhtasẽbịphântâmngaylậptứcvàkhôngthểtậptrungvàocôngviệc đanglàm-toànbộsựtậptrungvàchúýcủaanhtađượcđặtrangoàibảnthânanhta, nhữngđồvậtchungquanhvàtấtcảnhữngngườikhác.

Mộtngườitựtincókhảnăngtậptrungvàobảnthânsựviệc,gạt“cáitôi”củaanh tarangoài.Mộtngườikémtựtinsẽcó“cáitôi”chiếmtrọnsuynghĩcủahọ,nhữnglúc đósuynghĩcủaanhtatrànngậpnỗilolắng,bấtanvàvìthếkhôngthểtậptrungvào điềugìkhácngoàibảnthân;haynóicáchkhác,anhtachitậptrungvàonhữnggìđang nóivàlàm.Nhữnghànhđộngmàtrướcđóanhtacóthểlàmtrongvôthứcmộtcáchdễ dàngnhưviệcđặttayởđâuhayngồithếnàolạitrởnênkhókhăn,đóchínhlàbiểu hiệncủaviệcýthứcbịđánhđộngởmứcđộcao.Vìlýdonày,ngườikémtựtinlại càngcảmthấybấtanhơn.

Trongnhữngbuổihọp,gặpmặt,hẹnhòhaytrongmộtcuộcthẩmvấn,ngườinâm

quyềnchủđộngcóthểthựchiệnnhữnghànhđộngnhưvớitaylấymộtđồvậtnàođó màkhôngcầnđểýtớitayhaybảnthânđồvậtNgườicótâmtrạnglolângthìkhông làmđượcnhưvậyvìhọkhôngchâcchânvềbảnthân,nênánhmâtsẽdốitheotừngcử động/cửchicủachínhmình.

Phântíchsâuhơnvềcơchếtâmlýtrongcáctrườnghợptrên,ehúngtanhậnthấycó bốncấpđộhànhđộngcủaconngười:mấtkhảnăngmộtcáchvôthứclàkhiaiđó khônghềnhậnraviệcmìnhđanglàmlàkhôngđúng;mấtkhảnăngcóýthứcnghĩalà ngườithựchiệnhànhđộngbiếtmìnhcònthiếumộtđiềugìđóthìcôngviệcmớihoàn thànhtốt;khảnănghànhđộngcóýthứcxảyrakhimộtngườibiếtanhtaphảilàmgì

đểthựchiệnthànhcông-nhưngcầnphảicóýthứcđóthìmớilàmđượcviệc;khả nănghànhđộngmộtcáchvôthứcxảyrakhimộtngườicóthểthựchiệnhoànhảo côngviệcmàkhôngcầnphảinỗlựcchútâmđến(mộtphầnhaytoànbộ)quátrình thựchiệnhànhvi.

Việchọcláixecủamộtngườichínhlàsựminhhọarốnétchobốncấpđộhành độngnóitrên.Cáckỹnăngmớisẽtrởthànhthuầnthục,nhuầnnhuyễnkhingườiláixe cóthểtựđộngđổisốmàkhôngcầnbiếtlàmìnhphảilàmđiềuđó,haykhôngcầnbận tâmtớihànhđộngđó-bảnthânanhtatrongquátrìnhláixesẽtựđộngđiềuchinhđể láixetheođúngýmình.

Trongbốncấpđộnóitrên,cấpđộ2,3và4làdấuhiệuchochúngtabiếtmứcđộtự tincủamộtngười,còncấpđộ1khôngđượcsửdụngvìbảnthânngườiđóthậmchí cònkhôngnhậnthứcđượcviệcanhtađanglàm.

VÍDỤTHỰCTẾTrongmộttròchuyệnthânmậtvớimộtngườidồng nghiệp,bạnnhậnthấycôtavớilấymộtchaisodamàlạiphảiđưamắtđểý

tớicánhtaytrongquátrìnhvớilấynóvàtranglúcđưachailênmiệnguống. Hànhđộngnàychothấyngườiđồngnghiệpđangcảmthấylolẳng,bấtanvà khống"tintưởng"vàokhảnăngthựchiệnmọthànhđộngmabảnthâncôta

đãthựchiệncảngànlầntrướcđo-lấynướcđểuống-hànhđộngđángnhế khôngcầnchúýcũngcóthểlàmđượcĐiềunàychỉcóthểgiảithíchlàdoý thứccúacôtađãbịđánhđộngởmứcđộcao.

Nếubạnbiếtcầnphảitìmkiếmvàlưuýđiềugì,thìsựtựtin(haymấttựtin)đều rấtdễdàngnhậnra.Chicầnbạnchúýquansátxemngườiđóđangtậptrungvàobản thânanhtavàhànhđộnganhtađanglàmhaykhôngmàthôi.Đọctiếpvídụdướiđây đểthấyrốhơn:

VÍDỤTHỰCTẾMộtngườiđànôngđộcthânbướcvàomọt quánbar,hyvọngsẽgặpđượcngườiphụnữphùhợpvớianhta.

Nếuanhtanghĩmìnhlàngườicósứchút,sựchúýcủaanhtasẽ

hướngvềngoạihìnhcủanhữngngườiphụnữtrongquánbarđó.

Thếnhưngnếuanhtatựcoimìnhlàngườikémthuhút,anhtatự

nhiênsẽquantâmhơntớichuyệnmìnhtrôngnhưthếnàotrong

mằthọ.Nóicáchkhác,sựtậptrungcủaanhtathayđổitheosự

tựtincủaanhta.Thiếutựtinsẽdẫntớiviệcquáquantâmtới

bảnthân,haymứcđộtựýthứctăngcao.vậylàkhôngchihành

xửcủaanhtatrởnêncứngnhắcvàmáymócmàmụcđíchban

đầucủaanhtacũngbịchuyểnhướngngượctrởlại,khôngphải quantâmtớiántượngcủaanhvềngườikhácmàlàántượngcủa họvềanh.

Bạncóthểbắtgặpvôvànnhữngtrườnghợptươngtựtrongđờisốngthựctế.Khi mộtngườitựtinvềlờinóicủamình,anhtasẽquantâmtớiviệcbạncóhiểuanhta haykhôngvàítbậntâmtớingoạihìnhcủaanhtatrôngthếnào.Bạncũngvậy.Khi đangmuốngâyấntượngchoýtưởngcủamình,bạnchimuốnsaochongườikháchiểu bạnnhanhnhất,cònkhibạnthiếutựtin,sựtậptrungcủabạnlúcđóhướngvàobên trong-nghĩalàvàongoạihìnhvàcáchnóichuyệncủabạn.Khiđó,bạnsẽcẩntrọng trongtừnglờinóivàcửchi.

Dấuhiệunângcao:Điềuchỉnhnhặnthức Hiệntượngmộtngườiđanglolắngsonglạicốtỏvẻnhưngượclạiđượcgọilàsự “điềuchinhnhậnthức”

- cónghĩalàngườiđócốthểhiệnmìnhtheocáchcólợichobảnthân.Ởtrên,chúngta đãbànvềcácdấuhiệuchiramộtngườicóđangtựtinhaykhông.Trongphầnnày, chúngtavấntiếptụcnghiêncứuvềcácdấuhiệunày,nhưngởmộtcấpđộcaohơn,khi ngườiđóđangcốthểhiệnlàmìnhtựtin.Ngườigiảvờtựtinthìchắcchắnlàđangmất tựtin.Dùanhtacốgắngđánhlừabạnkhitránhnhữngdấuhiệuđãnóiởphầntrên nhưngchicầnbạnbiếtvẻngoàivàcáchnóichuyệncủamộtngườiđangnóidốilànhư thếnào,anhtasẽbịlậttẩy.

Dấuhiệu1:Cốgắngchegiấuđiểmyếu Mộtngườiđangtrongtrạngthái“điềuchinhnhậnthức”thườngcốgânglấpđi điểmyếucủabảnthân.Nếubạnchúý,điềunàysẽrấtdêpháthiệnra.Nênnhớrằng mộtngườitựtinsẽkhôngđểýtớicáchmọingườinhìnanhta.Anhtakhôngquantâm đếnvẻbềngoàicủamình,tráingượcvớingười“điềuchinhnhậnthức”-bịchiphối bởicáchnhìnnhậncủangườikhácvềmình.

VÍDỤTHỰCTẾMộttaychơibàiđặttiênhếtmứcchophép. Cácconbàianhtacótrongtayđẹpthậthayanhtachỉđang liêu?Trongtrườnghợpbàixấu,anhtamuốnchứngtỏmình khôngengại.Anhtasẽđặtcượcrấtnhanhchóng.Nhưngnếu bàiđẹpthật,anhtasếlàmgì?Anhtasẽtỏrathậntrọng,đặt cượcchậmrãi,ravẻkhôngchắcchẵn.MikeCaro-mộttrong nhữngtaychơibàilỗilạcnhất-trongcuốnsách"Chuyệnkểcủa mộttaychơibài"(PokerTells),đãtiếtlộnhiềuthôngtinliên quanđếnkhíacạnhnàycủabảnchấtconngười:Mộtngườicầm bàixấuluôncốtỏrabàimìnhrấtđẹpvàngượclại.

Khingườitagiảvờtựtin,dùlàtrongmộtvánbàihaytrongcuộcsống,họđiều khiểnmứcđộtựtinthểhiệnrabênngoàibảngcáchtạoracảmgiácngượcvớinhững gìhọthựcsựcảmnhận.Trongvídụtrên,khibàixấuvàmuốnravẻtựtin,ngườichơi sẽđặtcượcrấtnhanhchóng.(Vàkhibàiđẹp,anhtathậmchísẽdừnglạitrongmột khoảnhkhắc,vờnhưđangsuynghĩxemmìnhnênlàmgì).

Nguyêntắctrênđượcápdụngtronghầunhưmọitìnhhuống.Nếumộtngườiphản ứngquánhanhvàquảquyết,anhtađangcốgắngtỏratựtin,trongkhiởnhiềutrường hợp,anhtathựcsựkhônghềtựtin.Ngượclại,mộtngườitựtinkhôngcầnnóivớimọi ngườirằnganhtađangtựtin.Nhữngngườigiảvờtựtinsẽhướnghànhđộngcủamình phùhợpvớitháiđộ,nhưngthườngtheomộtcáchhơitháiquá.

VÍDỤTHỰCTẾNhữngngườithựcthiphápluậtbiếtcáchpháthiệnmột ngườiđangnóidối(vàđangmấttựtin)khingườiđótỏvẻthậntrọng,trầm tư,cóthểcòngốnhẹvàocằm.Anhtahànhđộngnhưtheđangsuynghĩmội: cáchnghiêmtúccảnhữngcauhỏiđơngiảnnhất-cốtạocảmgiácrằngmình đangnỗlựcđểtrởnêncóích.

Mộtdấuhiệukháccủaviệcchegiấuđiểmyếubằngđiềuchinhnhậnthứclàkhiai đócónhữngcốgắngkhôngcầnthiếtđểlấylạilợithếvềtâmlý.

VÍDỤTHỰCTẾMộtngườiđànôngđưabạngáicủamìnhvềnhàvàcôta nói:"Muộnrồi,emphảiđingủđây."Nếuthựcsựthíchcôtavàlạiđangbị daođộng,anhtasẽnghĩđólàmộtcáchđuổikhéo.Đểkhôngbiểulộsựthất vọngcủamình,anhtacóthểtrảlời:"Anhcũngmệtrồi.Anhvềđây."Tuy nhiên,nếunhưanhtachinói:"ừ,chắchắnemmệtrồi,"haymộtcáchnói nàokháctươngtựthế,thìcónghĩalàanhtađangkhôngcốđưaralờigiải thíchchoviệcmìnhbậnlòngvềlờinóicủangườibạngái,nghĩalàanhta đangkhôngcốđiềuchinhnhậnthứccủamình.

TIẾPCẬNNHANHĐôikhicómộtsốngườithườngtỏvẻcứngrắnkhihọbiếtmình sẽdễbịtácđộngnếukhôngtựbảovệbảnthân.Thựcra,nhữngngườidễmuahàng nhấtlạilànhữngkẻlúcnàocũngcốnóicứngrằng:"Tôikhôngtiếpngườibánhàng haytiếpthịđâunhé!"Lídohọlàmvậylàvìhọbiếtchắcchắnrằng,trongsâuthẳm suynghĩcủamình,họsẽdễdàngmuabấtcứthứgìmàngườibánhàngraobán.

Dấuhiệu2:Độngtácthừa

Trongmộthoàncảnhnhấtđịnh,bấtkỳđộngtácthừanàođềulàdấuhiệuchothấy aiđóđangcốtỏrabìnhtĩnhvàtựtin.Vídụ,nhữngngườithựcthiphápluậtbiếtrằng đốitượngcóthểngápđểbiểulộrằnganhrađangthoảimái,bìnhtĩnhhaythậmchílà nhàmchán.Nếuđốitượngđangngồi,anhtasẽcoduỗibàntayhayngồirộngrađểthể hiệnlàmìnhđangthoảimái.Hoặckhiđốitượngtỏvẻbậnrộnvớiviệcnghịchtấm

bănggạctrêntay,họđangcốthểhiệnrằngmìnhkhônghềlolẳngmàchibậntâmvới mộtviệccóvẻrấttầmthường.Vấnđềởđâyđólànhữngđốitượngkểtrênkhônghề biếtrằngmộtngườikhibịbuộctộioansẽcócảmgiácphẫnnộ,thìlàmsaocònđểý

đượcnhữnghànhđộnglửnglơnhưvậy,chứđứngnóilàthểhiệnmìnhđangcóhành vi“đúngmực”.

VÍDỤTHỰCTẾMộtthámtửgặpbốmẹmộtcôbéđểgiảiquyếtchuyện côbébịbắtcóc.Ngườichồngnóivớiviênthámtửlàôngtalorằngcongái mìnhcóthểđãchết.Ngaysauđó,ôngtađượcmờiuốngmộtcốccàphê.

Nếuôngtaphảnứnggiảdụnhư"Cámơnông,tôithựcsựcầncàphêsaumột ngàynhưngàyhômnay,"thìôngtachínhlàđangcốtìnhđiềuchinhnhận thức,cốthểhiệnmìnhlàngườilịchsự,biếtquantâmđếnngườikhác...vàcó điềugìđókhôngđúngtrongcâuchuyệnmàôngtađãkhaibáo.

Mộttrongnhữngbiểuhiệnkháccủađộngtácthừalàcốgắngtỏraphùhợpvớivị thếhoặcvaitròcủamình.Khiaiđólựachọnvẻngoàiđểgâyấntượngtheocáchmà ngườikháckhôngthểgiảithíchlýdochovẻbềngoàiđó,điệunàychứngtỏanhta thựcsựkhôngcảmnhậnđượcvaitròcủamìnhđangđóng.

VÍDỤTHỰCTẾMộtngườichuyênbáncáccănhộcaocấpcỏcuộchẹn vớimộtkháchhàngtiềmnăngvàosángChủnhật.Khicôtađếnbuổihẹn gặpkháchhàng,anhtađangmặcmộtbộcomple,càvạtlàlượt,trêntaylà chiếcđiệnthoạivàđangcócuộcđiệnthoại"quantrọng".Thựcchấtđólàkẻ khôngmộtdồngxudínhtúi.

TIẾPCÂNNHANHErnestDichter1 -Chađẻcủathuyếtnghiêncứuvềđộngcơhành động,trongmộtcuốnsáchcủamìnhcótên"Sổtayvềnhữngđộngcơtiêudùngcủa kháchhàng"(1964),đãchirarằng:"Chúngtathườngcốtránhcáctácnhâncóthểgây ranỗisỢhấichochúngta.Khicócảmgiácsợhấimộtđiềugìđó,conngườithường cóxuhướngquayvềcáctrạngtháinhưthờitrẻconhoặcmangtỉnhthútínhnhiều hơn."Khinỗisợhấicàngtăng,biểuhiệnnàycàngrốràng,vídụnhưkhimộtngười cảmthấykhôngthoảimái,họsẽcớcảmgiácthèmankemhaymộtloạithứcănnào kháctươngtựđểthoátkhỏicảmgiácsợhấikia.vìvậy,khimuốnbiếtaiđóđangsợ hấi,hấytìmxemhọcóbiểuhiệnthayđổinàovềmặtcơhọchaykhông-từviệcđơn giảnnhưtựdưnglạicắnbút,chotớinhữngbiểuhiểntựkykhácnhưđộtnhiêntức giận,ghenghét,oángiận,tịnạnh...

Thủthuật1:Nắmbắtcácdấuhiệu

Khimấttựtinvàcảmgiáclosợtăngcao,dấuhiệubấtanthườngrấtdễnhậnra.

Cácnghiêncứuđãchirarằngkhichúngtaởcạnhnhữngngườimàchúngtanghĩrằng họtrôngxinhđẹphơnbảnthânta,thìtasẽcảmthấymấttựtinvềngoạihìnhvàbản

thânmình.Nhậnđịnhnàyđúng,thậmchíchodùchúngtakhôngcảmthấybấtanđi nữa

Bạnsẽthấylà,bằngcáchgợiramốiđedọatiềmtàng,chúngtacóthểdễdànghơn trongviệcđánhgiáaiđócóthựcsựcảmthấythoảimáivềbảnthântronghoàncảnh đóhaykhông.Nếubạnthấyđốitượngcósựthayđổitâmtrạngđộtngột-nhưviệcđột nhiêntứcgiận,thôlỗ,khôngthèmbậntậm,haycónhữngbiểuhiệnchungcủasựlo lắnghaybấtan,thìkhiđóanhtachimuốnchấmdứthaythoátrakhỏisựviệcmàthôi.

VÍDỤTHỰCTẾMộtthámtửđangthấmvấnđốitượngtìnhnghivàngười nàytỏvẻkhátựtin.Dùanhtacóvôtộihaykhôngthìanhtacũngđãcó

chứngcứngoạiphạm.Khingườithámtửthôngbáorằngsẽcómộtnhân

chứngtớiđồncảnhsátđểxemđốitượngcóphùhỢpvớimôtảnhậndạng

thủphạmkhông,thìnếuanhtathựcsựvôtội,phảnứngcủaanhtacỏthểlà thởphàonhẹnhốm,cònnếukhông,anhtasẽtứcgiậnvàtrởnênkíchđộng.

TIẾPCẬNNHANHMộtngườikhiđangcốđểkhôngbịbắtbàisẽđểlộsơhởkhiđột nhiêntỏracẩnthậnvàcótháiđộtốtvớibạn.Anhtakhôngmuốnchọcchobạnnổi giậnvìkhôngmuốnbạnnổihứngmàgọianhtađặtcượctheonhàcái.Vìvậy,nếubạn làmđiềugìđómàbìnhthườnghànhđộngđócóthểchọcgiậnanhta,nhưnganhtalại cóvẻkhônghềbậntâmhayimlặngmộtcáchbấtthường,thìcóthểlàanhtakhông mấytựtinvềquânbàicủamình.

Đểápdụngthủthuậtnàythànhcông,bạnnểnđưaramộtlu

ậnđiểmnàođólàm

giảmđộchâcchânthànhcôngcủađốitượng,rồibìnhtĩnhquansátxemanhtacócảm thấybịoéphaychảngthèmbậntâmkhông.

Buổihọpcủangườiđồngnghiệpđãdiễnrathếnào?Bạngáimớicủatayhàngxóm cólàngườidễtínhhaylúcnàocũngbámriếtanhta?Nhânviêncủabạncóthựcsựvui vẻvớicôngtácmới?Nhữngthủthuậtsauđâysẽgiúpbạnnhậnbiếttâmtrạngvàthái độcủamộtngườidùanhtacókíntiếngđếnđâuchăngnữa.

Dấuhiệu1:Sứcmạnhcủanhậnthức

Đãbaogiờbạntrảiquacảmgiáckhótinrằngmình“làmviệcgìcũngxuôichèo mátmái”,khidườngnhưchẳngcóviệcgìcảntrởđượcchưa?Thànhcôngnốitiếp thànhcôngvàbạnkhôngthểthấtbại?Đốilậpvớinhữngkhoảnhkhắcấy,sẽcólúc bạncócảmgiácmìnhchẳnglàmđượcviệcgì,khimọithứdườngnhưđềudễbịđổbể vàbạntrởnênlolắngđếnmứckhôngdámrakhỏinhà.

Điềugìkhiếnchúngtacócảmgiácnhưmìnhđanggặpvậnmayhayxuixẻonhư vậy?Khoahọcchirarằngđólàdoquátrìnhtựnhậnthứccủamỗingườiđềucósự thayđổitrướcnhữngsựkiệnxảyrahàngngàyliênquanđếnchúngta.Khinhìnnhận bảnthânmìnhlàngườinhưthếnàyhaythếkhác,tưduycủachúngtasẽtựnhậnbiết vàtìmmộtphươngáncưxửphùhợp.Thậmchícảnhữngviệcdườngnhưkhôngliên quantớikiểmsoátcảmxúcchủquancủaconngườicũngtuântheoquyluậtnày.

Hấyxemxétmộtvấnđềcụthểnàođóvàcáchnóảnhhưởngtớiquátrìnhtựnhận thứccủamỗichúngta.Cácnghiêncứuchothấy:khinhậnđượcmộtyêucầunhỏvà chấpnhậnthựchiệnnó;mộtngườisẽdễdàngchấpnhậnmộtyêucầulớnhơn-thực chấtchínhlàyêucầumàchúngtamuốnngườiđóthựchiện.Nếukhôngcóyêucầu nhỏvàanhtacũngkhôngmuốnthựchiệnnó,thìanhtachẳngcólídonàođểlàmyêu cầutiếptheo.

TIẾPCẬNNHANHKếtquảnghiêncứudướiđâyminhhọacholýthuyết"kẹtchân trongcửa"(foot-in-the-door),mộtlýthuyếtvàthủthuậtvôcungnổitiếngtrongcáckỹ năngthuyếtphụcngườikháccủatâmlýhọc,ámchỉviệcmộtngườisẽdễdàngchấp nhậnthựchiệnmộtyêucầulớnhơnkhiđãchấpnhậnlàmtheoyêucầunhỏtừtrước đó.FreedmanvàFraser4đãlàmmộtthửnghiệmkhiđềnghịmộtsốhộgiađìnhcho treobiển"LÁIXECẨNTHẬNcỡtòtrướccửanhàhọKếtquảlàchỉ17%người đướchỏidồngývớiđềnghịnày.vớimộtsốhộgiađìnhkhác,haiôngsửdụngcách khác:banđầuchixinphéptreobảngchữcỡnhỏ,khoảng8cmởcửasổtrướcnhà,là "HẤYLÀNGƯỜILÁIXEANTOÀN";hầuhếtmọigiađìnhđềuđồngý.Khoảngvài tuầnsauđó,họtớivớiyêucầutăngkíchcỡtấmbiểnlêncỡđạivàđặttrướccửathìcó đến76%sốhộđồngý.

Khithựchiệnnhữngviệcnhỏtheocùngmộthướng,chúngtathườngcóxuhướng duytrìcảmgiáchòahợpbảngcáchđồngýchấpnhậnthựchiệnmộtyêucầulớnhơn

củađiềuđãtừngthựchiệntrướcđó.Nóimộtcáchđơngiảnthìconngườikhiđãđồng ýlàmtheoyêucầunhỏthườngsẽđiềuchinhnhậnthứccủamìnhtheohướngcủayêu cầuđó;nhưtrongvídụtrên,cáchộgiađìnhđãđiềuchinhnhậnthứccủamìnhtheo hướnghọ(nhữngngườirayêucầu)đúnglànghiêmtúcvềchuyệnyêucầuláixean toànthật.Vậylà,việcđồngýlàmtheoyêucầulớnhơnsauđóchilàvìhọtưduymình làmtheoviệcmàmìnhđã“tintưởng”lànênlàmtheo.Hệquảcủahiệntượngnàyảnh hưởngtớinhiềumặtđờisốngcủachúngta.

Nếubạnhỏimộtnhómnhânviênbánhàngxemtrongsốhọcóaicũngcókinh nghiệmnhưtrongvídụtrên,thìchắcrằngtấtcảđềuđáplàcó.Khiđangtrênđàthành công,bạncóxuhướngnghĩrằngvậnmaycủamìnhđãtới.Tươngtự,khimọichuyện khôngnhưý,bạnnghĩrằngvậnmayđãbỏrơimình.Thếgiớicủachúngta,vàcách chúngtagiaotiếpvớinó,đượcquyếtđịnhbởiphầnlớnquátrìnhnhậnthứccủachúng ta-quátrìnhấylạilàsựphảnchiếucủaquátrìnhtựnhậnthức-cáchthứcchúngta nhìnnhậnbảnthânmình.

Việctựnhậnthứccủamộtngườithườnglàcốđịnh,nhưngnócóthể“codãn”qua nhiềumứcđộkhácnhauvàcóthểthayđổitùythuộcvàocácsựkiệnxảyratrongthời điểmgầnđó.Vìvậy,bạncóthểphánđoánđượcđiềugìđãxảyradựavàoviệcquan sátđiềuđangxảyra.

Baloạitựnhậnthức:(a)Tựnhậnthứctronghoàncảnhcụthể;(b)Tựnhậnthức khôngcầnhoàncảnhcụthểvà(c)Tựnhậnthứctrước a) Tựnhậnthứctronghoàncànhcụthể

Nhữngnghiêncứuliênquantớitrínhớvàhànhxửđãrútrakếtluậnrằngcon ngườipháttriểnsựtựnhậnthứccủamìnhdựatrêntínhsẵncócủathôngtin,tứclà mứcđộdễdàngcủathôngtinmàhọtiếpcậnđược.Vídụ,khiđangtrànđầytựtin,nếu bạnliêntụcđượcyêucầuhấysuynghĩlạivàilầnvàbạnlạicóthểnhớlạicácsựviệc tươngtựđãxảyratrướcđóđãthànhcôngdễdàngnhưthếnào,thìvôhìnhchungbạn sẽnghĩvềbảnthânmìnhvớivèvôcùngtựtin.

Cáchhànhxửcủabạncũngsẽtrởnênrấtthậntrọng,bạncẩnthậnvớitừnghành độngdùlànhỏnhấtcủamình.Thôngthường,bấtcứđiềugìxảyratrongcuộcsống củabạn-dùlàdongườikhácgâyrachobạnhaydobảnthânbạngâyra-cũngđều tạmthờiảnhhưởngđếnviệcbạnnhìnnhậnbảnthânvàthếgiớinàythếnào.

VÍDỤTHỰCTẾMộtnhânviênbánhàngđãđếmấtbakháchhànglớn trongvàingàygầnđây.Lầntới,khiđiđếnvănphòngcủamộtkháchhàng, anhtasẽítcócảmgiácchắnchắnhơnvàtrớnêncấnthậntháiquásovới bìnhthường.Tùyvàomứclãisuấtvàtínhcấpthiếtcủaviệcbánđượchàng, anhtasẽcấntrọngvàphântíchtìnhhìnhmộtcáchtháiquáđểchắcchắnlà mình"làmchủtìnhhình"vàkhôngbỏlỡđiềugìđángtiếc.Dĩnhiên,vẫncó trườnghợpngoạilệlàdùcómấtvàikháchhàngquantrọngsonghọvẫncó thểlấylạitinhthần;họhoàntoàncóthểgặpkháchhàngtiếptheotrongtrạng

tháitâmlývàthểlựcđãđượclàmmới.Tuynhiên,tưduythôngthườngcủa conngườirãtítkhicóthểlàmđượcnhưvậyvàtrườnghỢpnàycũnghiếm khixảyra.

VÍDỤTHỰCTẾMộttaychơibàiđãthuatrắnghaivántrong vòngchưađầy10phút.Nhậnthứcvềbảnthâncủaanhtabẳtđầu tạmthờithayđổirằngvậnmaycủaanhtachưađếnhoặcdoanh tachơikhôngtốt.Quyếtđịnhbỏhếttiềnrađểđánhbàinhưkiểu lừađốiphươnglàmìnhcầmbàilớnhơnvàchắcănhơncủaanh tadovậycũngbịảnhhưởng-trongtrườnghỢpkhôngcógìthay đổi-anhtasẽkhôngliềulĩnhlàmvậynũầ.Mọiviệcchixảyra nhưvậykhianhtavẫncònítnhấtmộtquânbàimạnh.Phảnứng thườngthấytrongnhữngtrườnghỢpkiểunàylà:ngườichơibai sẽtrởnên"áingại"hơnvàkhôngdámliều.

Mộtvidụkhác,đólàngườiđãtừngbịtainạnxecộthìthóiquenláixecủahọsẽ thayđổi.Vídụ,nếungườiđótừnggặpsựcốkhicốdichuyểnxesangtráimàkhông đểýlàcómộtchiếcxesắpđâmvàoxemình,thìanhtasẽtựnhiêntrởnênchúýhơn, thậmchílàchúýmộtcáchtháiquákhidichuyểnxesangtráiởcùngmộtkiểuđường nhưvậy.Hoặcmộtngườiđãtừngbịđâmtừđảngsausẽtựnhiênhìnhthànhthóiquen liếckínhchiếuhậunhiềuhơn,đểđảmbảochắcchắnmìnhkhônglặplạichuyệnđó mộtlầnnữa.

b) Tựnhậnthứckhôngcânhoàncảnhcụthể Quátrìnhthayđổisựtựnhậnthứccủaconngườicũngcóthểchịutácđộngcủa nhữnghoàncảnhchungchung,khôngcầnchitiếtquá.Dùđócólàđiềuvôthưởngvô phạt,nhưviệcbỗngdưngnhậnđượclờikhenngợivềmộtchuyệngìđócũngcóthê’ khiếnngườiđócótâmtrạng“mìnhlàsốmột”.Khimọichuyện“điđúnghướng”, chúngtathườngcóxuhướngtựnhiênvàlạcquantrongcảnhữngchuyệnkhác,chodù khôngmấyliênquantớichuyệnbanđầu.

VÍDỤTHỰCTẾBernardđilàmtrắngrăngvàđượcmọingườikhenlàtrẻ rađếncảchụctuổi.Tựnhiênanhtacóthêmcảmhứngđểbắttaylàmmộtdự ánmớihaymộtýtưởngmàtrướcđóđãbácbỏ.

Khicócảmgiáctựtinvềmộtchuyệngìđó,mộtngườicóxuhướngdámđương đầu,haynghĩlạivềmộttìnhhuốngnàođómàhọcócảmgiácmìnhđượctôntrọng, nắmđượcquyềnkiểmsoátvàcóquyềnralệnh.

c) Tựnhậnthứctrướcsựviệcchungchung

Phảnứngkiểunàyxảyrakhithậmchímộtviệcnhưđọctintrênbáocũngcóthê’ thayđổicáchnhìnnhậncủachúngtavềbànthânvàthếgiới.Vídụ,saukhinghetin

vềmộtvụtainạnmáybayvôcùngthảmkhốc,ngườitacóxuhướnglolắngtháiquá

chotínhmạngcủamìnhkhiđimáybay.Lídocócảmgiácnàylàdotainạnlàmột

dạngkýứcdêgợilạinhấtcủaconngười.Hiytilệrủirokhôngthayđổinhưngnhận thứccủachúngtađãthayđổi;kéotheođólàtháiđộ,lốisuynghĩvàcáchhànhxử cũngthayđổi.Chúngtađộtnhiênthậntrọngvàlolắnghơn,dùtrênthựctế,chắngcó gìthayđổicả. VÍDỤTHỰCTẾMộtngườibánbảohiểmnhânthọgọichokháchhàng tiềmnăngcủamìnhlàôngJoneskhiôngnàymớibiếttinđồngnghiệpcủa mình,mộtngười40tuổi,đãchếtvìbệnhtimhaingàytrướcđó.Suynghĩcủa ôngJonesđãthayđốivàôngquantâmhơntớibảohiểm,ôngtinrằngviệc muabảohiểmgiờđâyquantrọnghơnnhữnghoàinghitrướcđócủaông.

Bấtcứkhinàomuốntìmhiểuquákhứcủamộtaiđó,hấynhìnvàocáchhànhđộng củaanhtatrongthờiđiểmhiệntại.Quansátcẩnthậnứngxửvàtháiđộcủangườiđó, bạnsẽbiếtliệunhânsinhquancủaanhtacóthayđổihaykhông,vàtùytrườnghợpcụ thểsẽphỏngđoánđượcđiềugìđãxảyrakhiếnanhtabâygiờlạicónhậnthứcnhư vậy.

Thủthuật2:"Cảmgiáccủaanhtathếnào?"

Conngườiluônmuốntìmkiếmmụcđíchvànguyênnhânchocácsựkiệnhoặc chẳngliênquangì,hoặcngoàitầmhiểubiếtcủachúngta.Khicầnbiếtthôngtincủa đốitượng,hấyhỏianhtamộtcâuhỏithậtbấtbìnhth

vềmộtsựkiện nàođóhoặcđiềuđangxảyravàquansátphảnứngcủaanhta.Nếuanhtacóvẻcho đólàmộtdấuhiệutốt,đíchthịanhtađangcảmthấyrấtlạcquan.Cònngượclại?Anh tađangrấtbiquanđấy.

VÍDỤTHỰCTẾJohnvừarakhỏiphònghọpvềmộtdựántốimậtmàanh đangcầnnhậnđượcsựủnghộcủacôngty.Anhtakhôngthetiếtlộbatcứ thôngtinnàovềkếtquảcuộchọpvàđangđeochomìnhmọtchiếcmặtnạđể tránhbấtcứđiềutiếngnàocủamọingườivềviệccôngtysẽchấpthuậnkế hoạchcủaanhhaykhông.Nếubạnmuốntìmrachântướngsựviệc,hấyhỏi mộtđiềugìtươngtựnhư:"Anhcóbiếtchuyệndồnghồvănphòngchúngta

đãdừnglạiởđúng7giờ11phútrồilạichạytiếpkhông?"Nếuphảnứngcủa anhkiểu"Chắngcócáigìchạytốtởđâycả",bạncóthểsuyraanhtakhông cókếtquảtốttạicuộchọp.cònnếuanhtađáplạitheokiểu"Thếthìchúngta nênquaAtlanticCityđểchơibàiblackjackthôi",bạncóthểnghĩlàanhta đangrấtlạcquanvềbuổihọpvừaxong.Dùmộtngườicóchọncáchthức nàođểcheđậycảmxúcđichăngnữa,dùhọcócốgắnglàngườitrungtính đếnmấythìhọ,cũngkhôngthểtránhđượcnhữngsơhởcósứctốcáocao.

Thủthuật3:Nhậnbiếtmâuthuẫn

Khiquansátmộtngườiđangnóichuyệngìđó,chúngtacầnvừanhìncáccửchỉ củahọvừaphốihợptheodốivớilờinói.Nhữngbiểuhiệnmâuthuẫnnhau

ườngvàmơhồ

- nhưlúclắcđầutrongkhivẫntrảlờicó-cầnsựtinhtếđểnhìnrachúngvàchính nhữngbiểuhiệnnàynóilêncảmxúcthựcsựcủạngườinói.

Khibạngặptìnhhuốngmâuthuẫngiữalờinóivàbiểucảmcủađốiphương,hấ

dụngquytắc:biểuc

khinàogặptrườnghợpmộtngườicócửchỉ,biểucảmkhuônmặtvàlờinóikhác nhau,bạncóthểkháchắcchắnrằngngườinàyđangkhôngnóithựclòngmình.

VÍDỤTHỰCTẾMộtngườiđangcaumàyhoặcnắmchặttaykhibiểulộ tìnhcảmvớibạngáithìđókhôngphảilàngườianhtathựcsựyêuthương. Hoặckhingườithợsửaxecủabạncườigiảbộnóirằnganhtaxinlỗilinh kiệnmàanhtađặthàngđãđượcgửitớinhưngkhôngdùngđược,bạncóthể hiểurằnganhtakhôngthựcsựcảmthấycólỗi;hoặclinhkiệnđókhôngphải bịhỏngtừđầu;hoặccảhaiphươngántrên.

Trongthựctế,chúngtahaygặptìnhhuốnglờinóivàhànhđộngkhôngănkhớp vớinhau,nhưngthườngbỏquanhanhchóngvìnãobộchúngtacóxuhướngchỉmuốn tổchứcthôngtinmộtcáchdễdàngmàthôi.Nhưngchicầnđểýmộtchútthôi,quá trìnhphântíchthôngtinthôngthườngđócóthểđượctạmdừngvàchúngtasẽnhậnra chínhxácđiềugìđangdiễnra.Hấycảnhgiácvớicácbiểuhiệnsauđây,khiđócóthể thôngđiệpmàbạnnhậnđượckhôngchínhxác:

> Thờigiangiữacửchivàlờinóikhôngănkhớpnhau.

> Đầucủađốiphươngchuyểnđộngmộtcáchmáymóc.

> Cửchikhôngphùhợpvớinộidunglờinói.

> Khôngcósựđiềuchinhthờigiangiữacácbiểucảmtrênkhuônmặt.

TIẾPCẬNNHANHKhilờinóicủaconngườiđượcthuâmvàtualại,kếthợpvới mộtsốlờinóilắpbắpthìnhữngcâungắnvàrốýđôikhivầ

ncóthểngheđượccó

quanđiếmchorằngnóingượccũngđượccoilàmộthìnhthứcgiaotiếpcủaconngười. Nhữngngườiủnghộquanđiểmnàychorằnglờinóicóhaicấpnghĩa:nghĩaxuôivà nghĩangược.Khinãocủachúngtahìnhthànhlờinói,bảnthânnótạonênâmthanhcó hailớpnghĩariêngbiệtvàđồngthờinhưvậythìmộtlớplànghĩaxuôi,doýthứcchỉ đạo;lớpcònlạilànghĩangược,khôngdoýthứckiểmsoát.

Thủthuật4:Mộttrangmớicủacuộcđời

Thôngthường,khimộtngườicànglạcquanvềtươnglaibaonhiêuthìhọcàngcó xuhướngdễthathứcholỗilầmtrongquákhứbấynhiêu.Quyluậtnàycàngđúnghơn trongnhữngtrườnghợpquákhứcóliênhệmậtthiếtvớitươnglaicủahọ.Liênhệtâm lýnàygiúpchúngtacócơhộiđánhgiáđượccảmxúcvàsuynghĩthựcsựcủamột ngườitrướctìnhhìnhhiệntạimộtcáchdễdàng,thôngquasosánhcảmxúccủangười đóđốivớimộtviệcđãtừngxảyratrongquákhứ.

yáp

ảmđángtinhơnlờinóiđểphântíchcảmgiáccủangườiđó.Cứ

VÍDỤTHỰCTẾGary,đổitáckinhdoanhtrướcđâycủaHillary,đangcố đeobámmộtkháchhàngtiềmnăngcủacôngtycô.SaucuộcgặpcủaGary vớivịkháchhàngnọ,Hillarychicănnóimộtcâuchắnghạnnhư:"Tôirất tiếclàhọđãkếtthúcmọichuyệnnhữthế".NếuGarycảmthấycâunóinày đúng,anhtasẽcưxửtửtếhơnvớiHillary.Ngượclại,nếuanhtakhôngnghĩ tíchcựcvềcâunóinày,phảnứngkhiđósẽnóilênsuynghĩthựccủaanhta.

Khimọichuyệnđangtiếntriểntốtđẹp,conngườithườngcóxuhướngdễthathứ hơnchonhữngchuyệnkhôngtốtđãdẫnđếntìnhcảnhhiệnnaycủahọ.T\iynhiên,khi chúngtanảnchíhaycócảmgiácđangbịngángđườnglạithườngcócảmgiáccăm ghétđốivớingườihayhoàncảnhđãxôđẩytalâmvào“mớbòngbong”này.

VÍDỤTHỰCTẾGwenmuốnbiếtmọichuyệngiữangườichồngchưacưới trướcđâycủacôlàPamvàbạngáimớicủaanhtabâygiờthếnào.Dĩnhiên côcóthểhỏithắng,nhưngkhảnắngcóđượccâutrảlờithựclòngsẽlàrất thấp,vìthế,côcóthểnói:"Emmuốnanhbiếtrằngemđãrấttrântrọng quãngthờigianchúngtabênnhau."NếuPamcótháiđộcợtnhả,khônglịch sựthìcólẽanhtakhôngcódựcảmtốtlắmvềtươnglaivớingườibạngái hiệntại.Trongtrườnghợpmọichuyệnđangtốtđẹp,anhtasẽcóphảnứng lịchsựvàtửtếhơn.DĩnhiêntrongnhữngtrườnghỢpnhưthếnày,việchiểu tínhcáchcủađốiphươngcũngrấtcănthiết.Trướckhiđưaranhậnđịnhnào đó;bạncănbiếtliệuanhtacóhayxửsựtheokiểutửtếquáhaybỗbấhay không.

TIẾPCẬNNHANHTâmtrạngcủamộtngườiítkhinóilêncảmgiáccủangườiđótại thờiđiểmđó,màthườnglàthờiđiềmtươnglaihoặcđôikhilàquákhứ.Mộtngười thườngởtâmtrạngtốtkhianhtamườngtượngđiềutốtđẹpsắpxảyra.Mộtngười đangtrongkỳnghỉphépcóthểtrởnênbuồnrầukhianhtanghĩtớichuyệnsắpphải quaytrởlạivớicôngviệcvàohômsau.Tươngtự,mộtngườiđangởvănphòngkhi nghĩtớikỳnghỉsắptớiởHawaiisẽcótâmtrạngvuivẻ.Dĩnhiên,tâmtrạngtồitệcó thểxảyrakhimộtngườinghĩvềquákhứcủaanhta.Tuynhiên,cácsốliệunghiên

cứuchothấytâmtrạnghiệntạithườngámchỉdựcảmvềtươnglainhiềuhơn;vànếu

bạncóthểnhậnramộtngườiđangcótâmtrạngkhóchịutrongthờigiangầnđâythì bạncóthểchắcchắnrằngđólàcảmgiáccủaanhtavềtươnglaicủamình.

Thủthuật5:Ánhmắtbiếtnói

Lậptrìnhngônngữtưduy(NeurolinguisticProgramming-NLP),mộtnhánhtrong thuyếtthôimiênMilton1,cóthểcungcấpchobạnnhữngthôngtinhữuíchtrongviệc phântíchsuynghĩcủangườikhác,đặcbiệtlàcácthôngtinvềmốiliênquangiữasuy nghĩvàsựchuyểnđộngcủamắtBạnđãtừngbaogiờđểýmộtngườiđangmơmàng, khinhìnchămchămvàokhoảngkhônggiannàođóthườngcóxuhướngđầunghiêng

sangtráivàmắthướnglênphíatrênbêntrái(vớinhữngaithuậntayphải)baogiờ chưa?Dướiđâylàcáchgiảithíchchohiệntượngnày:

1ThuyếtthôimiênnàyđượcđặttheotêncùaMiltonH.Erickson(1901-1980), ngườisánglậpphươngpháptrịliệubằngthôimiênởMỹ,vàđượcnhiêungười congnhậnlànhàthôimiêntrịliệulỗilạcnhấttrênthêgiới.

Khimộtngườinhìnlêntrên,anhtađangnghĩđếnhoặchồitưởnglạimộtthôngtin nàođóđãtừngnhìnqua.Khimộtngườithuậntayphảinhìnlêntrênvàhướngsang trái,anhtađangnhớlạichuyệnđãtừngxảyratrongquákhứ.(Đốivớingườithuậntay trái,hànhđộngnhìnvềphíangượclạicũngchoýnghĩatươngtự).

Thôngthường,hầuhếtnhữngaithuậntayphảiđềuhướngmắtlêntrênkhihồi tưởnglạihìnhảnhnẩođó,cònhướngthắngkhinhớlạimộtâmthanhnàođó,hướng xuốngdướikhisuynghĩvềcảmxúcvàngônngữ,nhìnsangphảiđể“chế”ramột chuyệngìđóvàphíatráilànghĩvềmộtkỷniệmnàođó.

VÍDỤTHỰCTẾKhiápdụngthủthuậtnày,điềuđầutiênbạncầnghinhớ làphảixácđịnhđượcđốitượngcầnquansátlàngườithuậntaytráihaytay phải.Đểbiếtđượcthôngtinnày,bạncóthểchicầnhỏingườiđómộtcâuhỏi đơngiảngỢinhớvềvậttrongquákhứ;vídụnhưchiếcxehơiđầutiêncủa họmàugì,sauđócăncứvàophảnứngcủahọđểxácđịnh,vídụ,khibạnhỏi ngườinhânviênlídotạisaocôtađilàmmuộn,khicôtađáp:"Tôigặpmột tainạnxekhánghiêmtrọngnênđếnmuộn,"bạncóthểhỏitiếp:"Thếchiếc xeđómàugì?"đểthămdòcôta.Nếucôtađưamắtsangphíađể"chế"ra mộtđiềugìđó,bạncóthểkếtluậncôtađangkhôngnóiđúngsựthực.

Đomứcđộquantâm: Liệuanhtacóthực sựquantâmhaybạn chỉđanglãngphíthời gian?

“Phânnửathờigianconngườinghĩhọđangnóichuyệncôngviệc,thựcrachính làthờigianmàhọđanglãngphí.”

EdgarWatsonHowe(1853-1937)

G

nhòcóthíchbạn,ngườiđồngnghiệp cóthựcsựmuốngiúpbạnhoànthànhcôngviệchaykháchhàngtươnglaicóhứngthú vớisảnphẩmcủabạnhaykhông.

iờ

Thựcra,việcđođượcmứcđộưathíchcủamộtngườilàmộtviệckhônghềkhó, nếuchúngtacóthểnhìnravấnđềrốràngvàkháchquan.Vấnđềlàkhichúngtacàng muốnbiếtrốmộtvấnđềnàođóvidụnhưmộtđốitượnghẹnhòhaymộtthươngvụ làmăn-thìchúngtalạicàngthấyviệcnhậnbiếtsựquantâmcủađốiphươngkhó khănhơn.

Khinhậnthứcbịthuhẹp,chúngtathườngdễbịmấtphươnghướnghơn.Vídụ,khi đeođuổimộtvấnđềnàođóquantrọnghơnbìnhthường,nhưmộtdựánhaymộtmối quanhệmới,chúngtathườnghaynhìnnhậnvàphântíchnóởmứcquantrọnghóa vấnđềhơn.Vấnđềlúcđóchiếmtrọntâmtríchúngta,làmchúngtalúcnàocũngsuy nghĩvềnóvànhưvậycàngkhóđểnhậnbiết.Điềuchúngtanênlàmthựcrachilà nhìnnhậnlạiviệcđótheocáchkháchquannhấtcóthể,vàđặtmìnhvàovịtrímột ngườingoàicuộcđểgiảiquyết,vídụnhưtựhỏibảnthân:“Nêuchuyệnriàyxảyravới bạnmình,mìnhsẽchocôffyỉờikhuyênthếnào?”

Thườngkhimộtngườiquantâmtớimộtaiđóhaymộtđiềugìđó,họrấtkhóche giấucảmxúccủamình.Chươngnàysẽcungcấpchobạnhaithủthuật,haidấuhiệu nhậnbiếtcơbảnvàmộtdấuhiệunhậnbiếtnângcaođểgiúpnhậnramứcđộquantâm củamộtngườivớibấtkỳđiềugì.

Thủthuật1:Tínhtưlợi

Trướckhitìmhiểuthủthuậtnày,cầnlưuýmộtquytắcràngbấtkỳaicũngđều hànhđộngvìlợiíchcủahọtrướctiên.Quytắcnàynóilênđiềugì?Mỗikhibạnthăm dòsựquantâmcủamộtngườichomộtđiềugìđó,hấyxemxéthànhđộngcủangười đó,chứkhôngnhấtthiếtphảibậntâmnhữnggìhọnói.

VÍDỤTHỰCTẾMộtngườinóirằngmìnhquábậnđểcóthểđeođuốimột thúvuinàođótrongcuộcsốnglàanhtakhôngnóithựclòng.Chúngtacó thểnhậnrađiềunàyrốhơnkhikhônghềtínlàanhtađangnóithật.

Khiđóhấyđềxuấtngườinàythửđầutưlàmmộtviệcgìđó,cóthểlàdùng thờigian,tiềnbạchaysứclựccủahọ-vàxemliệuphảnứngbạnnhậnđược làsựtánthànhhấybácbỏ.Khimộtngữờicóýmuốndànhnhiềuthờigian

hơnchomộtviệcgìđó,sựquantâmcủaanhtavớicôngviệcđócàngcao (giảsửbạnđãloạitrườnghợpanhtacốtìnhđiềuchinhnhậnthứccủamình).

Cuộcsốngcủamỗingườiđềucónhữngsựưutiênmàchúngtachichọnlựa dànhthờigianchonhữnggìthậtquantrọng.Khimộtngườinóirằnganhta khôngcóthờigiandànhchoviệcđó,chẳngquađólàviệckhôngcóýnghĩa đốivớianhtamàthôi.

thìchúngtatìmhiểuxemliệuđốitượnghẹ

ấuhiệu1:Ýnghĩatừđôimắt

Đểýxemđồngtửtrongmắtđốitượngcógiấnnởhaykhônglàmộtcáchlàmkhá hiệuquảkhimuốnđomứcđộquantâmcủamộtngườiđốivớimộtvật/việcnàođó. Khimộtngườicóhứngthúvớimộtđiềugìđó,đồngtửcủaanhtasẽtựđộnggiấnnở hơnbìnhthường;cơchếnàyxảyrakhianhtamuốntiếpnhậnđượcnhiềuthôngtin hơnvàđôimắtmuốnđược“nhìnrốhơn”.Ngượclại,khikhôngmuốntiếpnhậnthông tin,đồngtửcủaconngườisẽcolại.Bạncóthểchoràngcơchếnàycóvẻkhôngthực tếđểgiảithíchchochuyệnyêu/ghétcủamộtngười,songnênlưuýràngchivớimẳt thường,bạncũngcóthểquansátsựthayđổinàymàkhôngcầnsựtrợgiúpcủa phươngtiệnhaydụngcụkỹthuậtnào.Nhậnđịnhtrênđượcchứngthựcbằngnghiên cứucủaLubowvàFein5.Thôngquaviệcđokíchcỡđồngtửcủamộtngườikhiđược choxemcácbứcảnhchụpcảnhhiệntrườngvụán,họđãpháthiệnthànhcôngsố ngườibiếtvềthôngtinphạmtộivớitilệ70%vàloạibỏđượcsốngườikhôngbiếtgì vềthôngtinđóvớitilệđúngtuyệtđốitới100%.

Trongthựctế,mộtsốcôngtynghiêncứuthịtrườngđãcholẳpđặtcácmáyquay trộmđểđophảnứngcủađồngtửcáckháchhàngkhicáccôngtynàytiếnhànhnghiên cứuphảnứngcủahọđốivớicácsảnphẩmkhácnhau.“Nghiêncứuđồngtử”làtêngọi củaphươngphápnghiêncứunày,trongđóhọtiếnhànhnghiêncứumốitươngquan giữaviệcgiấnnởđồngtửcủamộtngườivàmứcđộquantâmcủaanhtakhiđượckích thíchbànghìnhảnh.

Bêncạnhdấuhiệucủađôimẳt,cũngnênchúýdấuhiệucủađôimôi-thườngsẽ mởtohơnbìnhthường - khiaiđócóýhamthíchmộtđiềugì.Giốngnhưphảnứngcủamộtđứatrẻkhicóđồ chơimới,cảmắtvàmiệngcủanóđềumởtođểcóthểthunhậntấtcả.

VÍDỤTHỰCTẾMộtnhânviêntriềnlãmchongườiđịnhgiáxemmộtvài sànphẩm,vàđâylànhữnggìanhtaquansátđượctừngườiđịnhgiá:ánh mắtcủaôngtadừnglạiởmộtsànphẩmlâuhơnnhữngcáikhác.Thêmvào đó,hìnhànhphóngđạiởmáyquayanninhchothấyđôimắtôngtamởto hơnvớiđồngtửđãđượcgiấnnở.vậylàbấtchấpviệcôngtanóihươunói vượnđếnđâuđichăngnữa,chắcchắnlàôngtacóhứngthúvớitácphẩmđố hơnhẳnnhữngcáikhác.

Dấuhiệu1:.Lạilàđôimắt!

Khisựchúýtậptrungvàomộtvật/điềugìđó,mộtngườicóthểkhôngphảilàthích điềuđónhưngvẫnsẽtậptrungđểýtớinó.Đólàphảnứngtìmkiếmsựphảnhồi.Điều nàycũngđúngvớitrườnghợpmộtngườikhôngthích,hoặcthậmchílàsợhấimộtvật/ điềugìđó/vìkhiđóchúngtanhậnthấyanhtacóýthứcchúýcaohơntớikếtquảmà nómanglại.

Vídụ,mộtngườisợrắncóthểsẽrấthoảngsợkhithấysựxuấthiệncủanó;khiđó

côtasẽkhôngthểrờimắtkhỏiconrắn.Mộtngườiđãtừngbịdaođâmsẽtậptrung chúýtớicondaođểchắcchắnlàlúcnàoanhtacũngbiếtvịtrícủanó.

Tuynhiên,cũngcầnhiểuràngphảnứngcủamộtngườiđànôngtrưởngthànhkhi trôngthấymộtđứa trẻ5tuổicầmtrêntaymộtcondaođồchơisẽkhácvớiphảnứngđượcnhắctớiởtrên. Chikhicầntìmkiếmsựphảnhồi,mộtngườimớichúýnhiềuhơntớimộtvậtkhác.

VÍDỤTHỰCTẾMộttaychơibàiđangđặtcượclớnhơnmọikhivàchờ

đợiphảnứngcủađốithủ,xemanhtasẽđặtthêmhaybỏbài.Trongtrường hợptaychơibàinàychiđangcốtìnhlừađốithulàmìnhCObàimạnhhơn (trongkhithựctếkhôngphảivậy)vàlòngtựtincầmchắcchiếnthẳngcủa anhtakhôngcao,anhtasẽtậptrungnhiềunhấtvàophảnứngcủađốithủ Nếuđâychilàtaymơthìánhmẳtanhtasẽtậptrungvàobàihoặctaycầm bàicủađốithủ,tùyvàotrìnhđộchơicủaanhta.Phảnứngnàychothấyanh tađangtìmkiếmsựphảnhồivàtaycầmbàicủađốithủsẽlàphươngtiệnnói choanhtabiếtphảnứngtiếptheocủangườiđó-sẽđặtcượcthêmhaybỏ bài.TrườnghỢptaychơibàinàycóbàimạnhthậtvàkhảnăngthuacủaanh talàrãtthấp,anhtasẽchiđơngiảnlànhĩnquanhphòng,từkhuônmặtcủa đốithủtớinhữngngườikhác.(Ngườichơicàngcónhiềukinhnghiệmthì càngcóxuhướngápdụngthủthuậtđiềuchinhnhậnthứccủamìnhhơn,dù họvẫncốtìnhchegiấutheokiểugiảvờkhôngquantâmgìcả.)

TIẾPCẬNNHANHLăntới,khibạnđangởnhàhàng,côngviênhaybấtkỳnơicông cộngnào,nếubạnmuốnbiếtliệumộtngườicóđangđểýtớimìnhhaykhông,hấygiả bộnhìnlêntrầnnhàvàđộtngộtthayđổiánhmẳtnhìnsangmộtđiểmkhác.Sauđó nhanhchóngquayquađốitượngđểxemánhmẳtanhtađanghướngvaođâu.Nếu đúnglàanhtađangđểýbạn,ánhmắtanhtasẽdừngởđúngđiểmmàlúcnaybạnvừa mớinhìn.

Thủthuật2:Sựtòmòcóthểtiếtlộnhiềuđiểu

“Sựtòmòcóthểtiếtlộnhiềuđiều”làmộtthủthuậttuyệtvờicóthểápdụngtrong hầuhếtmọitrườnghợp.Bảnchấtcủathủthuậtnàylà:khimộtngườicóhứngthúvới mộtvật/việc/aiđó,họsẽmuốnbiếtthôngtinvềvật/việc/ngườiđónhiềuhơnngười bìnhthường.Ápdụngchiếnthuậtnày,chúngtasẽtạochođốiphươngcảmgiáctòmò.

Nếungườiđómuốntiếptụctìmhiểusâuhơn,chúngtacóthểkếtluậnrànganhtaít nhấtcũngkháhứngthú.Bíquyếtđểápdụngthànhcôngthủthuậtnàyđólàphảiphân biệtđượcgiữatòmòcóchủđíchvàtòmòvuvơ;nghĩalàchúngtaphảichắcchắn đượcngườiđómuốnbiếtnhiềuhơnđểthỏamấnnhucầucủaanhta.Thủthuậtnàycó thểápdụngtrongvôsốtrườnghợpthựctế.

VÍDỤTHỰCTẾGiảsửbạnmuốnbiếtliệucôngtycũcómuốnbạnquay

trởlạihaykhông.

Bạncóthểgửichongườiliênlạcbêncôngtymộtemailtrằng.Nếucôngty

vẫncònmuốnbạnquaylại,liọsẽtòmòvềđiềubạnđịnhviếtchohọ(hoặc

vềtậptinmàbạnđã"quên"khônggửikèm)vàviếtemailtrảlờibạnngay.

Ngượclại,họsẽlờtịtemailđó.

Bạncũngcóthểápdụngthủthuậtnàyđểbiếtliệumộtngườicóđộnglựclàmviệc gìđókhông.Đầutiênbạnđưarachohọmộtlídođểthựchiệncôngviệcđó;sauđó quansát:nếungườiđóchịuđầutưnhiềucôngsứchơnthìchứngtỏanhtacónhiều hứngthúvớicôngviệcđó.

VÍDỤTHỰCTẾTrongmộtcôngtynhỏ,Denisemuốnbiếtliệuđông nghiệpcủamìnhcómuốnchuyểnsangphòngbankháchaykhông,côkhông nghĩmìnhsẽcómộtcâutrảlờithắngthắnnếuhỏitrựctiếp.Vìvậy,cônói:

"Tom,tôinghenóiđangcómộtvịtrítrốngtrongphòngkếtoánđấy."Dĩ nhiên,anhtacóthểchihỏithêmvềmứclương,giờlàmviệc.:,nếuanhtatò mòđơnthuần.Dovậy,côbốsungthêmmộtsốthôngtinđể"câu"anhtahỏi thêm.NếuTomcóhứhgthú,anhtachắcchắnsẽlàmvậy.Nghĩvậy,Denise tiếptụcnóithêm:"Nghenóihọcầntuyểnmộtngườikhôngquákhắtkhevề mặtthờigianvàcóthểlàmviẹcquágiờ."Giờcôchiviệcxemliệuanhtacó bỏđinhưthườnglệ,haynánlạiđểhỏithêmthôngtinhaykhông.

Thủthuật3:Thayđổithựctế

Lòngtựtincủamộtngườithườngtỷlệnghịchvớimứcđộquantâmcủahọ.Vídụ, mộtphụnữtựcoimìnhlàngườicósứchútsẽrấttựtinvớingoạihìnhcủacôta. Nhưngnếucôtapháthiệnsựhiệndiệncủađốitượngmàcôđangmuốngâyấntượng, côsẽmấttựnhiênvàtrởnênkémtựtin,cẩntrọnghơnbìnhthường.Hoặccóanh chàngđãthấtnghiệptrongvàinăm.Khicuốicùngcũngđượcmộtnơigọiđiphỏng vấn,mứctựtincủaanhtasẽthấphơnlàkhianhtađãcómộtcôngviệcvàđâychỉlà cơhộiđểthửđổiviệcmàthôi.

Khicàngquantâmtớimộtvật/việc/aiđó,tâmtrícủachúngtasẽcàngtậptrung nhiềuhơnvàoviệcgâyấntượngvàlàmchođốitượngphảichúýtớichúngta.Khi nhậnthứcbịthuhẹp,chúngtasẽtrởnêntậptrungquámứcchomộtvấnđề.Vànhư vậy,khicầnquansátmứcđộquantâmcủamộtngười,chúngtachiviệcquansátqua mứcđộtựtincủangườiđóvàngượclại.Vídụ,mộtngườikhinhậnđượcnhiềulờiđề nghịlàmviệcsẽtựnhiênnhìnnhậnvàdànhsựquantâmchomỗilờiđềnghịvớimức độngangnhau.

Tuynhiên,khimộtngườiđãthấtnghiệphainămvớimộtđốnghóađơntrênbàn ăn,bỗngnhậnđượcthôngbáotớiphỏngvấnxinviệc,hắncảmnhậncủaanhtasẽ khác.Anhsẽtậpđitậplạicáctìnhhuốngcóthểxảyratrongbuổiphỏngvấn,nghĩvề nókhôngngừngnghi,trongđầutrànngậptừngchitiếtvàlúcnàocũnglosợmìnhsẽ trượtphỏngvấn,khôngcóđượcviệclàm.Ngườiđóquáquantâmtớicuộcphỏngvấn

chivìanhcóquáítsựlựachọn.

Khibạncóthểdẫndắtcuộcnóichuyệnvớimộtngười,hấyápdụngthủthuậtsau đểnhậnbiếtmứcđộquantâmcủangườiđótớichủđềđượcđềcập.Dướiđâylàtóm tắtcácbướcchínhcủachiếnthuậtnày.Tiếpđó,chúngtasẽcùngphântíchchitiết từngbướcmộtvàphântíchmộtsốvídụđểhiểucáchápdụngphươngthứcnàythế nào.

Bước1:Quansátbanđầu:Bạnđomứcđộquantâmc

ckhibắtđầu nóihaylàmbấtkỳđiềugì.

Bước2:Thayđổithựctế:Bạncungcấpthôngtinvàlàmđốitượ

đượcđiềuanhtamongmuốnđangbịthuhẹp.

ngtinrằngcơhộiđạt

Bước3:Quansátphảnứng:Bạnquansátphảnứngkhinhậnđượcthôngtinnàycủa đốitượng.Nếutứctốihaybuồnrầu,anhtarốràngcóquantâmtớikếtquảđó.Tuy nhiên,nếuanhtakhôngthểhiệngì,bạncóthểgiảđịnhlàviệcđókhônggâyhứngthú choanhta.

Bước4:Khônghạnchế:Đểtránhđitớikếtluậnsailầmtrongtrườnghợpđốitượng đãnghĩrằngmìnhítcócơhộivàvìthếkhôngthểhiệntháiđộbựctứcnhưđãdựtính trongbước3,bạncóthểtính“đườngkhác”vàvềchoanhtamộtlốithoát.Giờđây nếuanhtahàohứng,bạncóthểkếtluậnanhtacóhứngthúnhưngkhôngđủtựtinlà mìnhsẽthànhcôngđểcóđượcthứmìnhmuốn.

Bâygiờchúngtasẽxemchitiếttừngbướcmột: Bước1:Quansátbanđẩu

Nếuđốitượngtỏvẻtựtinngaytừđầu,cóhaikếtluậncóthểrútra:(a)anhtacó hứngthúvớikếtquảvàtựtinrằngmìnhsẽnắmđượccơhộivà(b)anhtakhônghề quantâmtớikếtquả.Tâmlýthứhairấtdễhiểuvìmộtkhiaiđóđãkhôngquantâmtới mộtvấnđề,thìnócórasaocũngkhôngảnhhưởngtớianhta,dovậyanhtatựtin. Theođó,chúngtacóthểhiểuràngkhimộtngườimấttựtinngaytừbanđầu,khảnăng anhtaquantâmtớikếtquảlàrấtcao.

Bước2:Thayđổithựctế

Quaquátrình“thayđổithựctế”,chúngtađãlàmgiảmnhậnthứcvềcơhộithành côngcủađốitượngvàtheođóđánhgiámứcđộquantâmcủaanhta.Nênnhớrằngkhi mứcđộýthứccàngcaothìmộtngườicàngdễdàngnhậnbiếtthựctếhơnvàđiều ngượclạicũngđúng.Bằngcáchgiảvờthuhẹpnhậnthứccủah’ọmộtcáchkhéoléo, tứclàlàmnhiễuphánđoáncủaanhta,chúngtasẽcàngbẳtanhtađểlộmụcđíchcủa mìnhhơn.

Khibạnlàmđốitượngcócảmgiáckhảnăngthànhcôngcủaanhtagiảmđi,nếusự

tựtincủaanhtagiảmđi,cónghĩalàsựquantâmcủaanhtatừbanđầukhácao.Còn

nếuanhtachẳngcódấuhiệugìthayđổi,cónghĩalàmứcđộquantâmcủaanhtacó thểthấp;vàbạnphảivậndụngmọikhảnăngphánđoánđểtiếptụcđánhgiá.

Bước3:Quansátphảnứng

SaukhiđãtiếnhànhBước2,bạnchicầnđơnthuầntìmkiếmdấuhiệucủasựmất tựtinnơiđốitượngvànhữngbiếnchuyểntrongtâmlýcủaanhta.Mộtngườikhi muốnđạtđượcđiềugìđónhưnglạiesợmìnhkhôngthểlàmđượcsẽduytrìtrạngthái

ủađốitượngtrướ

nhậnthứcbóbuộc.Dướiđâylàcácdấuhiệunhận

biếtcủacảhaitrạngtháimấttựtinvàtinhthầnkém:

> Ngườimấttựtinsẽcócácdấuhiệunhư:mấtkhảnăngtậptrung,lolắng,cóđiệubộ hoặcdángngồikhôngthoảimái.

> Ngườirơivàotrạngtháitinhthầnkémsẽcócácdấuhiệunhư:giậndữ,cụccân,dễ nảnlòng,caucó,khóchịu,hiểulơmơ,nóinăngthiếusuynghĩvàkhôngchịu thôngcảm

Bước4:Khônghạnchế

Hoàncảnhnàosẽkhiếnmộtngườidùrấtquantâmtớivấnđềđượcnóitớinhưng

vẫnthểhiệntháiđộdừngdưngkhicơhộicủaanhtabịthuhẹp?Câutrảlờilàkhi ngườiđóngaytừđầuđãnghĩrằngmìnhchằngcócơhộinàocả

Mộtngườikhiđãtinrằnganhtakhôngcócơmaynàođểđạtđượcđiềuđóthìsẽ khôngtựtin,bấtchấpvẻngoàianhtacóthểhiệnthếnàođichăngnữaAnhtađãtự gạtmìnhkhỏicuộcchơivàchúngtaphảilôianhtanhậpcuộc.

Vídụ,mộthọcsinhtrunghọcởMĩnhậntoànđiểmcvàđạt600điểmSATsẽ chẳnglolắnggìkhinộpđơnvàotrườngHarvard.Trongtrườnghợpnày,họcsinhđó đãtựbiếtmìnhchẳngcócơhộinàocả,nênkhôngthểhiệndấuhiệulolắnghaybấtan nào.Đểtránhđánhgiánhầmrằngbiểuhiệndửngdưngđócóýnghĩatíchcực,chúng tacầnchiracơhộichođốitượngcóthểđạtđượcthànhcông.Nếubạnnghĩmộtngười thậttuyệtkhianhtakhôngbậntâmđếntiềnbạcthìhấythửđặtanhtavàomộtchuyện liênquantớitiềnnongxemtháiđộcủaanhtacógìkháckhông.

Giờthìchúngtathửkếthợpcácbướcđãhọcđượctrongvídụthựctếdướiđâyđể xemthủthuậtnàyápdụngthếnào.

VÍDỤTHỰCTẾMộtngườibánhàngmuốnthămdòsuynghĩcủakhách hàng.Nhưmọikháchhàngbìnhthườngkhác,ngườikháchhàngđócóvẻ kháquantâm.Ngườibánmuốnbiếtchắcchắnhơn.Đầutiênanhtacầnđưa ramộtsốthôngtinlàmnhiễunhậnthứccủangườimuavàxemmứcđộquan tâmcủangườiđótănghaygiảm.Anhtacóthểnóimộtcâuđạiloạinhư: "ThữaôngSmith,ôngnênbiếtrằngđốivớihầuhếtloạihìnhđầutữ,cácđiều khoảntàichínhgiờđãđượclàmchặthơnSốvớitrướcđây",vàquansát phanứngcuaôngSmith.Nếuôngtatỏvẻkhôngquantâm,cólẽôngta khôngnghĩmìnhcókhảnăngtrảlạikhoảnnợđangmuốnvay.Cònnếuông tatỏvẻkhóchịuthìcólẽôngtaquantâmvàtựtinrằngmìnhcóthểchitrả chophầnmàôngtađãdựtínhtừtrước.

Giờthìngườibándùnghìnhthứcthayđổithựctếcuốicùng(chirakhà.năng

ôngtavẫncóthểvayđượctiềntrongkhảnăngchitrảchophép).Nếubên bánvẫnkhôngnhậnthấycósựthayđồigìởkháchhàng,cóthểkhắngđịnh đólàdoôngnàysẵnsàngchấpnhậnbấtcứđiềukhoảnnào,hoặclàôngta khônghềtựtinrằngmìnhsẽthựchiệnđượcthươngvụnày. Nghĩvậy,ngườibánhàngthôngbáovớiôngSmithrằnganhtacókhảnăng lấyđượccănnhàchoôngmàkhôngcầnđặtcọc.Nếukháchhàngbắtdầuhỏi thêmhoặctrởnênhàohứng,sôinổihơn,ngườibáncóthểantâmrằngngôi

nhàgiờđâyđãtrởnên"trongtầmvới"củangườimua.Nhữngđiềukhoản banđầukhiếnngườikháchhàngnghĩrằngmìnhkhócókhảnăngđạtđược thứmìnhmuốn,điềunàygiảithíchchoviệcbanđầuôngtathựcsựquántâm nhiễuđếncănnhànhưnglạiíttựtinrằngmìnhcóthểmuanó.

Liệungườiđóđangủnghộhayđâmlénsaulưngbạn?Nếunghingờmộtngườicóvẻ nhưđangủnghộbạn,songthựcralạilàngườilàmhỏngnhữngnỗlựccủabạn,những chiếnlượcnàysẽvôcùnghữudụngtrongviệcpháthiệnrachântướngsựviệc.

Thủthuật1:Tôicóthểgiúpgìchobạn?

Thủthuậtnàyđượcápdụngdựatrênmộtnguyênlývôcùngđơngiảnvàquen thuộc:mộtngườithựcsựmuốngiúpđỡsẽvuilònglàmđiềumàngườiđócholàcó ích,cònmộtngườicóýđồkhácthìchimuốntạoấntượnglàmìnhmuốngiúp,chứ thựcsựhọkhôngnghĩvậy.Nhữngngườinàybiếtrằnghọsẽđượcđánhgiátốthơn nếuhọtỏramuốngiúpvàvìvậyhọthườngkhátínhýtrongviệc“đánhhơi”xemđối tượngcóđangdòxéttháiđộcủahọhaykhông.

Đểbiếtđượcýđồthậtsựcủamộtngười,bạnnênlàmsaođểkhiếnngườiđókhông nghingờlàbạnđangdòxéthọ-từđóhọsẽthoảimáihànhđộngmàkhôngphảidè chừng-vìnếungườiđókhôngphảithựclòngđốitốtvớibận,họsẽcốtránhnhững “bẫy”dobạngiăngra.

Giảsửcómộtcảnhsátđangthẩmvấnmộttêntộiphạmtrongtrạigiam.Người thẩmvấnthôngbáorângđốitượngtìnhnghisẽphảitrảiquamộtbàikiểmtranhỏđể xácđịnhsựthànhthậtcủahắn.Đểđảmbảotínhhiệuquảcủabàikiểmtra,hắnsẽphải giữmìnhởtrạngtháithoảimáinhất;nếukhôngbàikiểmtrasẽbịvôhiệu.

Vàđâylànguyêntắctâmlýđượcápdụngtrongvídụnày:têntộiphạmnghĩrằng kếtquảcủabàikiểmtranàyphụthuộchoàntoànvàomứcđộhợptáccủahắn.Vìvậy, nếuhắncóthểlàmbấtkỳđiềugìđểchứngtỏmìnhhợptác-trongtrườnghợpnày đượcyêucầurốlàgiữbìnhtĩnh-thìhắnchứngminhđượclàmìnhvôtội.Ngượclại, nếuhắncốtìnhlàmhỏngtínhhiệuquảcủabàikiểmtrathìchúngtakếtluậnhắn khôngcótinhthầnhợptác.Dướiđâylàvídụcụthểhơn:

VÍDỤTHỰCTẾNgườicảnhsátmờiđổitượngtìnhnghingồixuốngvà nói:"Đượcrồi,John,tôinghĩchúngtacóthểgiảiquyếtviệcnàynhanhthôi. Tôisẽchoanhlàmmộtbàikiểmtrangắn,chimấtvảiphút.Đểđạthiệuquả caonhất,đềnghịanhgiữbìnhtĩnhvàthoảimáiởmứccaonhất.Nếukhồng, bàikiểmtrasẽkhôngthựchiệnđượcAnhnênhítsâuvàkhôngdichuyển linhtinhtrongvàiphúttới,nhờthếchúngtasẽcókếtquảchínhxáckhitien hànhbàikiểmtra.Neuanhcódấuhiệubồnchồnhayngọnguậykhôngyên thìbàikiểmtrasẽkhôngđượcthựchiệnvakếtquasẽkhôngdùngđược"

Sauđó,ngườithẩmvấnđộtngộtbịgọirangoàivàbỏlạitêntộiphạmtrongphòng, lúcnàyvẫnđangđượctheodốimàhắnkhônghềbiết“Cơhộiđộtxu

ất”nàyquả

thực quátuyệtvờichomộttêntộiphạmnếuhắnmuốnbỏquabàikiểmtra.Nếuvẫnngồi nguyêntrênghếvàcốgắnggiữbìnhtĩnh,thểhiệnmongmuốnbàikiểmtrađượctiến hành,chứngtỏngườinàyvôtội.Cònnếuanhtangọnguậyhaycónhữnghànhvi tươngtựthìkhảnăngphạmtộicủaanhtalàrấtcao.Cầnlưuýrằngkẻphạmtộisẽ

muốntránhbịpháthiệnđượcchừngnàohaychừngđó,cònngườivôtộisẽmuốnbài kiểmtrađượcchínhxáctốiđa.

Bằngcáchđánhgiámứcđộhợptác-haynóicáchkháclàmứcđộbìnhtĩnhcủa đốitượng-bạncóthểphânbiệtđượcngườiđóvôtộihayphạmtộimộtcáchnhanh chóngvớiđộchínhxáccao.Sauđâylàmộtvidụkhác:

VÍDỤTHỰCTẾCathyđangcốgẳngthuyếtphụchàngxómkývàotờđơn vậnđộngchophépcôđượctreođồtrangtríchokỳnghitạicáckhuvựccông

cộngnhỏquanhkhucôsống.Khitiếpxúcvớihàngxóm,hầunhưaicũng

khiếnCathycócảmgiáclàhọủnghộýtưởngcủacôvàsẽgiúpcôkýtên vàotờvậnđộngđó,thếnhưngbênquảnlýthịtrânnóivớicôrằngcómộtsố ngườiđãphànnàn-dođócônghingờmộttrongsốnhữngngườihàngxóm đãkhôngnóithậtlòngmình,đólàgiađìnhFoley.ĐểbiếtđƯỢcchântướng sựviệc,Cathyđãgốcửavàhoingườihàngxómđóthếnày:"Đẩylàtờđơn cầnđượcký.Tôicóviệcphảiđibâygiờ,nênnếucóthểmongôngbàhấyđể tờđơnnàyởngoàicửaravàonhàtôitrước4giờ15phút,trướcgiờđóthìtôi cóthểnộpđơnđúnghẹn."

Chờkhihọđãđồngý,Cathychiviệcquansátnhữnggìsẽxảyratiếptheo.Nếuhọ “quênbẵng-nó”hoặcbảorằng“tờđơnbịmất”thìrốrànghọkhôngủnghộcô.Nếuhọ đưaralýdophùhợpchoviệckhôngnêntreođồtrangtrítrênđườngphốthìcólẽhọ khôngphảinhữngngườiphảnđốigaygắtnhất.Cònnếuhọđểlạitờđơntheoyêucầu củacôtrướcgiờhẹnthìdĩnhiênhọủnghộýtưởngcủacô.

Thủthuật2:Traođổithôngtintựdo Ngườicóthànhývớibạnchắcchắnsẽlàngườiluônmuốnthôngtintraođổigiữa haiphíalàchínhxác.Khingườiđóbiếtđiềumàbạnbiếtvàngượclại,anhtasẽở trongđiềukiệntótnhấtđểgiupđỡbạn.l\iynhiên,nếuanhtakhôngmàngtớiviệcbạn cóchắcchânnắmđượcmọithôngtincầnthiếthaykhôngthìbạncóthểhiểurằnganh takhônghoàntoàn,hoặcthậmchíchimộtphầnnào,muốngiúpbạnvàcóthểsẽ “đâm”saulưngbạn.

VÍDỤTHỰCTẾMộtđồngnghiệpnóivớibạnrằngcômuốngiúpbạn chuẩnbịcuộchọpvớimộtkháchhàng.Bạnkhôngchắcđộngcơcủacôtalà gìnênmuốnthửbằngcáchđưaramộtsốthôngtinmàcôtabiếtchắcchắnlà khôngđúngđểxemliệucôtacónhắcbạnhaykhông.Bạncóthểnóithếnày:

"Nancy,kháchhànglầnnàycủachúngtamuốncómộtchươngtrìnhvừa nghiêmtúcvừacóđôichútgâycười.Họrấtthíchcáilầntrướcchúngtađã làmchohọvàonămngoái,tớnghĩlầnnàychúngtacũngcóthểtiếnhành

mộtcáitươngtựthế."

Thựcrabậnbiếtchắcrằngngườ

ikháchhàngnàykhôngthíchchướngtrình

Vìvậy,nếucôtakhôngnóira,nghĩalàcôtakhôngthựclòngmuốngiúp

bạn.

Lầntới,khimuốnkiểmtramộtngườicóthậtlòngủnghộbạnkhông,hấyđưara mộtchitiếtsai-chitiếtmàngườiđóchắcchắnbiếtmườimươilànósaivàcóthểgây hạichobạn-đểxemliệuhọcósửasaichobạnkhôngnhé.

Thủthuật3:Ngườinhiệttình

Ápdụngthủthuậtnày,bạncóthểxácđịnhđộthànhthậtcủamộtngườidựavào mứcđộhợptáccủahọtrongnhữnghoàncảnhcụthể.Vấnđềởđâychilàngườikhông thànhthậtthìluôngiảbộlàhọsẵnsàngủnghộ,nênbạncầnápdụngmẹotâmlýkhéo léomộtchút.Mẹotâmlý

ubạnyêucầuđốitượnglàmmộtviệckhông gâytổnhạitớibảnthânanhta,sauđólậtngượcvấnđềbàngcáchđặtlợiíchcủaanh tavàothếbấtlợi.Thủthuậtnàycầnđượctiếnhànhquahaibước.

VÍDỤTHỰCTẾGiảsửbạnlàmộtcảnhsátđangcốgắngthuyếtphụcmột ngườinhậnlàmnhânchứngtrongmộtvụánnọ.Bạnđãtiếpcậnđượcngười màbạnđoánchắcđãtrôngthấychínhxáchànhviphạmtội.Nếubạnhỏitrực tiếprằng"ôngcónhìnthấygìkhống?,ngườiđóhoàntoàncóquyềntralời "Khôngvàbỏđi,vàbạnsẽchẳngcócơhộinàođểtiếptụcvụáncủamình.

Bạnkhôngthểbiếtđượcliệuôngtacóđúnglàđãtrôngthấyvàkhôngmuốn hỢptáchoặcôngtađangnóiđúngsựthựchaykhông.

Dovậy,tốthơnhếtbạnnênbắtđầubằngcáchhỏimộtcâuhoàntoànchẳng liênquanvàlưuýtớibấtkỳbiếuhiệnnàochothấycósựbiếnchuyểntrong tháiđộvàgiọngnóicúađốitượng.Bạncóthếhỏi:"ôngcósốngthoảimáiở khuvựcnàykhông?"hoặc"ôngđãlớnlênởđâyưr.Bạnthấyđấy,cáccâu hỏikiểunàykhônglàmchongườiđổidiệncócamgiácbịđedọa.Mộtkhiđã lôikéođượcđốitượngvàocuộcchuyệntrò,bạnhấythayđồichúđềvàđưa racâuhỏiquantrọngnhất:"Thếôngcótrôngthấychuyệnđókhông?".Nếu đốitượngđápkhôngvàxoaylưngbỏđi,bạncóthểhiếuđólàmộtnhân chứngbấthỢptác,ôngtaquảthựcđãtrôngthấychuyệnxảyranhưngkhông muốnbịdínhvàorắcrối.

Cònnếuôngtatrảlờikhôngthấyvàtiếptụccuộctròchuyện,chứngtỏđólà ngườicóthànhývàthựcsựmuốngiúpđỡbạn.DĩnhiêntrongtrườnghỢp này,nếucóđôichỗôngtanhớrađãnhìnthấygìđóthìôngtasẽsẵnsàng giupbạn.Hấyxemtiếpvídụdướiđâyđerốhơn:

VÍDỤTHỰCTẾMộtvịgiámđốcnọtinrằngmộttrongbanhânviênnhà máyđãvàokhohàngđếxemtrộmmộtsốkiệnhàngmậtmàkhôngđượcsự chophépcủabangiámđốcBàthôngbáotớicảbađốitượng:"Mộtphần

lầntrướcvàNancycũngbiếtđiềuđó.

ởđâylà:banđầ

hìnhảnhcúatêntrộmđãđượcghilạibằngmáyquaytrongkho(thựctế khôngcóchuyệnnày,đâychỉlàcáicớđểthẩmvấnđượccảba),vàtừđóxác địnhđượcáokhoáccúangườinàykhôngđínhlogocôngty.Cácanhcóthế mangáokhoáccúamìnhtớivănphòngcủatôiđượckhông?"

Giờthìcảbangườibị-tìnhnghicólẽsẽđềuđưarađượcchiếcáokhoáccó đínhlogocôngty.Tuynhiên,mấuchốtcúavấnđềkhôngphảiởchuyệncó thếđu'ara"bằngchứng"chứngminhmìnhvôtộibằngcáiáokhoáckhông mấtlọỉgocôngty-vìtrênthựctếlàmgìcóáokhoácnàonhưvậy. Sauđó,bàikiếmtrađộtngộtthayđồi:khimỗingườimangtớivănphòngvị giámđốckiaáokhoáccúahọ(đãcólogocôngty),bàchuyểnhướngnhư sau:"Tôicóchútnhầmlẫn,thựcramáyquayđậquayđượchìnhảnhlogo côngtytrênáo,nhưngvìhìnhảnhquámờnênchúngtôi khôngnhậnrangaytừđầu.Vậynêngiờhọmuốnđổilại,kiểmtraxemáo cacanhcỏdauvềtnàocủa"bụitrongkho"không-cácanhcỏthểđểlạiáo khoáccủamìnhởđâyhoặcđưalạichotôivàocuốigiờlàmngàyhômnay."

Giờthìngườigiámđốcđãtómđượctêntrộmbởivìngườivôtộisẽmuonđể lạiáongayđechứngminhsựtrôngsạchcủamình,cònkẻphạmtộithìchi muốnphủisạchmọidấuvếtđểlạitrênáo(cỏlẽsẽviệnmộtcớnàođỏvô cùngkhiêncưỡngchoviệccầnchútthờigianmớiđưalạichongườigiám đốcđược)trướckhinộplạichongườitakiểmtra.

Bạnthấyđấy,nếubanđầungườigiámđốcyêuc

ầubangườinộplạiáođể

kiểmtra,thìchắcchắnbàsẽkhôngthểbiếtđượcailàngườimuốnrũsạch mọidấuvềttrênáovàaisẵnsàngđểlạimàkhôngcần"bằngchứnggiả mạo."Bằngcáchđộtngộtthôngbáohướnggiảiquyếtmới,khiđãcótrong taynhữngtấmáokhoác,bàcỏthểchắcchắnrềngaicóthiệnchíhợptác,ai không.

Thủthuật4:Đánhgiáquasầunhântố

Trongcuốnsáchlà“Đểkhiếnngườikháclàmtheoýmình”1,tôikhámpháraý tưởngnàychỉbàngmộtbàikiểmtrarấtđơngiản.Nóichung,khimuốnbiếtmộtngười cóphảilàbạntốtthựcsựkhông,bạnhấythửđánhgiátheocáctiêuchísauđây:

Sựquantâm:Mộttiêuchíquantrọngtrongviệcđánhgiámộtngườibạnlàdựa vàomứcđộquantâmcủangườiđótớicuộcsốngcửabạn.Hấynóivớihọvề

1D.3.Lieberman(2000),Getanyonetodoanything,NewYork,NY:St.Martin's.

mộtđiềuthậtđặcbiệt,cónghĩalớntrongcuộcsốngcủabạnvàxemliệucôtacóliên lạclạivớibạnđểtiếptụctìmhiểuvềnóhaykhông.Nếucôtakhônglàmvậy,hấythử chủđộngliênlạcrồixemthửcôtacónhắctớinóchútnàokhông.Nếucôtavẫn khôngnhắcchútnào,hấythửnóigìđógợinhớtớichuyệnnàyxemliệucôtathậmchí cóthèmnhớtớilầnnóichuyệntrướccủahaingườihaykhông.

Lòngtrungthành:Thửtiếtlộbímậtcủamộtngườithứba(làbạncủacảhai người)vớiđốitượngvàxemliệuchuyệnnàycótớitaichủnhâncủanókhông.Một ngườibạnthựcsựnênlàngườibiếttôntrọngnhữnggiátrịcủaniềmtintrongmối quanhệvớingườikhác.Trướckhilàmđiềunày,hấychắcchắnlàngườibạnkiacủa bạnchophépbạnnóirabímậtcủacôấy.

Niềmtựhào:Nhớrằngbấtcứaic

ũngcóthểđộ

ngviênbạnbởibảnthânhọkhi làmvậycũngcảmthấykháhơn.Nhưngaisẽlàngườichiasẻniềmvuivớibạnkhibạn

đạtđượcthànhcông?Câutrảlờilànhữngngườibạnkhôngđemlòngghentỵvớibạn.

Mộtngườibạnthựcsựlàngườisẽtựhào,chứkhôngghentịvớithànhcôngcủabạn. Rấtnhiềungườisẵnsàng“độngviên”bạnkhimọichuyệnkhôngthuậnlợi,ngượclại khimọichuyệnxuôichèomátmáithìkhôngphảiaicũngsẵnsằngchúcmừngbạn. Lòngtrungthực:Mộtngườibạnđúngnghĩacóthểnóirađiềumàbạnkhôngmuốn nghe,vìđiềuđócólợichobạnnênngườiđósẵnsàngchấpnhậnnếubạncókhóchịu vớicôấy.Cóngườibạnnàosẵnsàngnóirađiềutốtchobạn,trongkhivẫnbiếtđiều đócóthểkhiếnbạnkhôngthíchhọnữa?

Sựtôntrọng:Hấythử“nhửmồi”bạnmìnhbângcáchnóirằngbạnđangcó chuyệnnàyrấthayho,nhưngkhôngmuốnnóichitiếtvàolúcnày,đểxemcôtacó muốnépbạnnóirakhông.Ởđâybạncầnphânbiệtgiữasựquantâmvàhiếukỳ.Nếu côtachỉđơnthuần“muốnbiết”,côtasẽchiquantâmtớicâuchuyệnmàkhôngthực sựquantâmtớibạn.Cònmộtngườibạnthựcsựsẽtôntrọngýmuốncủabạnvàcho bạnthờigian-vàolúcđó.Sauđó,côtacóthểthithoảnglạikhơirachuyệnvìbản thâncôquantâmtớibạnvàkhôngmuốndồnépbạnphảinóiranếubạnđãkhông muốnthế.

Lưuýlàtrongphépthửnày,bạnnênsửdụng“bímật”kiểutíchcựcchứđừngnên lấymộtchuyệncóthểkhiếnbạnbèlolắng,vìhọquantâmtớibạnnênsẽmuốnbiết ngaylúcđó,làmchophépthửthiếusựchínhxác.Nếulàngườinghĩchobạnbè,bạn khôngnên“thử”họtheocáchnày.

Đứchysinh:Liệungườiđócósẵnsàngtừbỏđiềugìđóvìlợiíchcủabạnkhông?

Liệucôấycósẵnsànghysinhlợiíchchínhmìnhđểbạnđượchạnhphúc?Aisẽquyết địnhchuyệnhaingườicùnglàm?“Thòahiệp”cótrongtừđiểncủacôấykhông?Hấy nhớrằngtrongkhichơibàipoker,mộtkhithẻbàiđanggiảmmàbạnlạitrongthếđối địchvớinhữngngườichơikhác,họsẽbằngmọigiágiànhgiậtvìlợiíchcủariêng mình.Hấytinhtáođểnhậnbiểtliệubạncủamìnhcóđịnh“đồngcamcộngkhổ”với bạnhaychimuốnbảovệbảnthânvàlợiíchriêngcủacôta.

Khiápdụngthủthuậtnàytrongthựctế,hấynhớrằngvàonhữngthờiđiểmkhác nhau,aicũngcóthểchìmđắmtrongthếgiớiriêngcủamìnhmàkhôngthểnghĩtới ngườikhác,trongkhichúngtathựcsựquantâmtớihọ.Vìvậy,chúngtakhôngthể đánhgiámộtngườichidựavàocáinhìnphiếndiệnmộtchiềuhaymộtkhíacạnhtính cách,màcầnđánhgiáquamộtquátrìnhđủdàivàtoàndiện.

Ápdụngthủthuậtnày,bạnbiểuhiệnsựnghingờcủamìnhrằngđốitượngthựcsự khôngphảiđangủnghộbạn,sauđódòxéttháiđộcủahọ.Nếulàngườicóýtốt,chắc chắnsaukhibịnghingờlàkhôngthậtlòng,họsẽcócảmgiácbuồnbấ,khóchịuhoặc ítnhấtlàcũngcónghivấnvềsựhoàinghioanuổngcủabạn.Cònnếuđólàngườ

đồchọcphábạn,chắcchắncôtasẽmuốnđổichủđềvàsauđócósựthayđôìtrong cáchxửsự-tốtvớibạnhơn-saukhiđãbịbạnnghingờ.

Mấuchốtởđâykhôngphảiởviệcđánhgiátháiđộcủađốitượngkhivấnđềđược đềcậptới,vìcóthểđó

1Nguyênvăn:"TheBigSell",ámchimộtngườlbánhàngkhlkhôngcònhyvọng giỗviệcbánhangcólãlthichấpnhậnbánhànghạgláđểđẩyđượchàngdl.Ờ dâytácglảlợidụngcáchnóinàyámchiviệcchúngtakhôngcòncáchnào khácđànhdungcáchCUỐIlàkíchđộngđốitượng,nóithẳngranhữngnghl ngờcủachúngtađểthămdòpliảnứngthậtsựcủahọ

làngườirấtgiỏiđánhlạchướngsaukhiđãthểhiệnsựnghingờ,bạnphảinhậnbiết đượcliệucôtacóbiểuhiệnhàilòngkhiđã“chơi”đượcbạnkhông,haycôtabuồn phiềnvìđãbịbạnnghingờ.Điềuquantrọngnhấtởđâylàphảikhiếnđốitượngtin rằngbạnhoàntoànchấpnhậnnhữngđiềucôtanóimộtcáchtuyệtđối-khôngcónêu, và,nhưng,chẳng-đểcôtatinrằngmìnhkhôngcầnchơixấubạnmộtlầnnàonữa, trongtrườnghợpcôtacóbiểuhiệnvẫnrấtbựcmình.

VÍDỤTHỰCTẾBạnđangnghingờmộtđồngnghiệpcóýđồxấusaulưng

bạnvàbạnnóirasựnghingờcủamìnhtheomộtcáchđơngiản,khôngđánh đọnghọ,chẳnghạn:"Helen,cóngườinóilạivớimìnhlàcậuđãnóitốtcho Denisemàkhôngđảđộnggìđếnđỏnggópcủamìnhtrongnhỏmđấynhé."

Sauđỏ,bỏquamọilờinóicócánhcủađốitượng;bạnchicăncườivàchấp nhậnphảnhồicủacôta;lưuýxemcôtacóliêntụchỏilạibạn"tạisao"và "thếnàomàbạnlạicóthểnghĩcôãycóthểlàmthế,haycôtasẽlinhđira mộtchỗkhác.Nếulàngườimuốngiúpđỡbạn,côtachắcchắnsẽmuốnlàm rốmọichuyện.Connếulàngườicóýđồxấu,Helensẽchimuốnkếtthúc cuộcnóichuyệncủahaingườicàngnhanhcàngtốt

TIẾPCẬNNHANHMộtngườikhimuốnchiếmđượclòngtinhaygâyảnhhưởngvới ngườikhácsẽmuốnthểhiệnmìnhlàmộtngười"đầythànhý".Dĩnhiên,đócóthểchi đơngiảnlàmộtngườitốttính,nhưngbạncũngnêntựvấnbảnthânxem"Tạisao ngườiđỏlạitốtvởimìnhnhưthế?"Đâyhoàntoànkhôngphảilàbiểuhiệncủasựđa nghimàchilàtựnhắcnhởbảnthânrềngtrênđờinàyailàmgìcũngcómụcđích,chi cóđiềumộtsốlàmụcđíchtốt,cònmộtsốlàmụcđíchxấumàthôi.Trongtrườnghợp mộtngườimàbạnkhôngbiếtrốlạiđốitốtvớibạn,trongkhibảnthânanhtacũng

khôngthoảimáilắm,thìcólẽanhtađangmuốnmộtđiềugìđóởbạnvàsẵnsàngtác độngtớibạn.

Nhữngdấuhiệucảmxúcdễlàmnhiễusuynghĩ

Khixúcđộngmạnhvềmộtvấnđềnàođó,chúngtathườngkhôngđủtinhtáođể nhậnralogicđằngsaunó.Hơn2.000nămtrước,nhàtriếthọcnổitiếngAristotleđ

nóivềảnhhưởngcủacảmxúcvớilýtrícủaconngườinhưsau:“Dướisựtácđộng mạnhmẽcủaxúccảm,chúngtasẽdễdàngbịđánhlừa.Kẻhènnhátsẽdễbịtácđộng bởinỗisợhấi,ngườiđangyêusẽdễbịtổnthươngbởitìnhcảm;cùngmộtđốitượng nhưngkẻhènnhátcóthểlầmtưởngđólàkẻthù,cònngườiđangyêulạinghĩđólà ngườimàmìnhyêuthướng.”

Aicũngcónhữngtrạngtháicảmxúckhácnhau,cóthểdocảnguyênnhânchủ quanhoặckháchquan,hoặcđôikhidocảhaiyếutốnàytácđộng.Mộtsốtrạngthái cảmxúccóthểgâyảnhhưởngmạnhlênchúngtanhưcảmgiáctộilỗi,bịhămdọa,bị đụngđếnlòngtựtrọng,sợhấi,tòmòhaycảmgiácmuốnchiếmđượctìnhcảmcủađối phương.Khirơivàobấtkỳmộttrạngtháinàonhưtrên,lýtrícủabạnđềucóthểdễ dàngbịphântán.Vìvậy,ngườinàolợidụngđểđẩybạnvàonhữngtrạngtháinày, khiếnsuynghĩcủabạnkhôngrốràngthìđềulàngườicóýđồmuốnchiphối,điều khiểnbạn.Mụcđíchcủahọlàlàmnhiễusuýnghĩcủabạn,khiếnbạnkhôngthểnhìn thấysựthậtmàchithấyđiềugìhọmuốnchobạnthấymàthôi.Dướiđâylàmộtsốví dụđiểnhìnhchoviệclợidụngcảmxúcđểchiphốingườikhác VÍDỤTHỰCTẾKhiênngườikháccócảmgiáctộilỗi:"Saocậulạinói thế?Cậulàmtớbuốnquá,saolạikhôngtintưởngtớ.Cậukhôngcònlà ngườimàtớvẫnbiếtnữa."

Gâycảmgiácsợhãi:"Biếtkhông,cậucóthểsẽmấttếtcảvìvụnày.Tôi khôngnghĩlàmthếnàysẽkhiếnsếpcậuvuiđâu.Hyvọnglàcậubiếtmình đanglàmgì.Làmthếnàychitổkhólàmvềsauthôi.Cânnhắckỹđinếu khôngcậusẽlàmhỏngmọichuyệnđấy."

Nóikhíchtớilòngtựtrọng:"Mìnhbiếtcậulànguừithôngminhmà.Mình khôngbaogiờlàmgìmàkhônghỏiýkiếncậu,mìnhlúcnàocũngnghĩtới cậuđầutiên."

KhơigỢisựtòmò:"Cậuchisốngđượcmộtlầntrongđờithôi.Thửđixem thếnào.Rồisauđỏkhôngphảihốitiếc,sẽrấtvuiđấy,mộtchuyếnphiêulưu đểđời."

Cảmgiácmuốnchiếmđượctìnhcảmcủađốiphương:"Emcứnghĩanhsẽ chơithoảimáichứ,nhưtấtcảmọingườiởđây.Lầntớianhkhôngđicùng

vớibọnemthìthậtbuồn";hoặc"Nếuyêuanh,emkhôngcânphảihoàinghi anh.Tráitimanhchicómìnhem,embiếtlàanhcóbaogiờnóidốiemđâu."

Hấynhớrằngbạncầnquansátvàlắngnghekhôngchilờinóicủahọ,quantrọng hơnlàthôngđiệpmànhữnglờinóiđótruyềntải.Chínhnhữngthôngđiệpnàysẽnói chobạnbiếtliệuhọcóýđồchemắtbạnđểkhiếnbạnlàmtheoýhọkhông.Mỗikhibị

cảmxúcchiphốilýtrí,tốthơnhếtlàbạnhấytạmnghingờcảmgiáccủamìnhvànhìn thẳngvàothựctếtrướcmặt,chứđừngtrốntránhtrongnộitâmcủamình.

TIẾPCẬNNHANHTrongcuốnsách"Sốngkhôngcólýtrí"(Livingwithout conscience)xuấtbảnnăm1999,RobertHare6đãcảnhbáochúngtakhôngnênbịảnh hưởngbởinhững"biểuhiệnlấpliem"củaconngười-nhưmộtnụcườichiếnthắng, nhữnglờihứa,nhữngmẩuchuyẹnđầumôichótlưỡihaynhữngmónquà-tấtcảđều cóthểkhiếnbạnmấtcanhgiáctrướcnhữngđộngcơxấu."Bấtkỳbiểuhiệnnàottrong sốnày,"ôngviết,"đềucóthểẩnchứanhữngmánhkhóevôcùngkhéoléo,sẵnsàng phântánvàlàmbạnkhôngthểnhậnraýđồthựcsựcủanó."Hấyquansátsựviệc bằngconmắtkháchquannhấtcóthể,bằngcáchnhìnthẳngvàochuyệnđangxảyra chứđừngnghemiệnglưỡithiênhạthuậtlại.

Đọcvịcảmxúc: Cóphảibạnđang nóichuyệnvới mộtngườiônhòa haykhông?

“Bìnhthườngđólàmộtngườimấttrí,songtrongnhữnglúctỉnhtáoanhta cũnglàmộtgãngốc.”

HeinrichHeine(1797-1856)

Chỉcầnquaquansátthôngthườnghoặcdămbaphúttròchuyện,bạncũngcóthể

biếtđượcđócóphảingườicónhữngdấuhiệubấtổnhaybạolựctiềmtàngkhông.

Hấychiếmthếthượngphongtrongviệcchủđộngnhậnbiếtđiềucântìmkiếmvàđiều cânhỏi - từmộtđốitượngđượcmaimối,chotớingườigiữtrẻhayđồngnghiệpcủabạn-để

bảovệbảnthânvànhữngngườiquantrọngđốivớibạn.

Đểhiểuđượcquátrìnhđánhgiátrạngtháicânbằngtâmlý,chúngtasẽlầnlượttìm hiểucácyếutốnộitạitrongmỗingười,nhữngyếutốquyếtđịnhmứcđộcảmxúccủa chúngta,từđótổngkếtquátrìnhphântíchtâmlýchungchungthànhnhữngdấuhiệu cảnhbáocụthể,dễnhậnbiết,giúpchúngtatránhđượcnhữngvấnđềvềtâmlýtrong đờisốnghàngngày.

Điềugìkhiếnmộtngườitrởnên"bìnhthường"hay"khôngbìnhthường"?

Trongmỗingườichúngtacóbanhântốcùngtồntại,bìnhthườngtáchbiệtnhau, đôikhichồngchéo,tráingượcnhau,đólà:tâmhồn(lươngtâm),bảnngã(cáitôi)và cơthể.Tâmhồntìmcáchlàmđiềuđúngđắn,bảnngã(mộtdạngtâmhồnởmứcđộ thấphơn)thìmuốntrởnênđúng,còncơthểchimuốnthoátkhỏitấtcảnhữnglýluận lângnhằngnày.

Cơthểchúngtachimuốnlàmgìdễdàngvàthoảimáinhất.Vídụđiểnhìnhcho việclạmdụngsựtựdolàmtheoýthíchlàviệcănquánhiềuhayngủquánhiều-theo đócóthểhiểurằngkhimuốnhànhđộngtheođiềucơthểmáchbảo,chúngtachi muốn/khôngmuốnlàmđiềugìđóvìcảmthấymuốnthếmàthôi.

Vídụvềhànhđộngvìbảnngãnhưviệctaphảikiềmchếđểkhôngbuộtmiệng buônglờichếgiễungườivừamớibỏmộtđốngtiềnđểmuamộtchiếcxehàonhoáng chắngđểlàmgì.Vebảnchất,việcmuaxenàycủahọcũngchilàhànhđộngcốtđểthể hiệnravớingườikhác.Khihànhđộngtheobảnngã,chúngtathườnglàmnhữngviệc cốtsaođểđánhbónghìnhảnhbảnthân,khiếnngườikhácnghĩtốtvềmình,chứkhông phảinhữngviệcmàchúngtacholàđúng.

Cuốicùng,khihànhđộngvìlươngtâm,chúngtasẽlàmđiềumàchúngtacholà đúng,bấtchấpviệcchúngtacảmthấythếnàokhilàmđiềuđó.

Tómlại,cơthểchimuốnlàmcáimànóthíchlàm,bảnngãmuốnlàmđiềusẽlàm nóđượcnhìnnhậntốt,cònlươngtâmchimuốnlàmđiềuđúngđắn.Khiđồnghồbáo thứcreovàomỗibuổisáng,cảbanhântốnàysẽcùngđấutranhtrongbảnthânchúng ta.Nếuchúngtađưataytắtnútbáothức,bạncóđoánđượcnhântốnàođãvượtlên haicáicònlạikhông?

Sựthoảimáithựcsựkhôngphảilàviệccóthểlàmđiềumàchúngtathíchlàm,mà làcóthểlàmđiềumàchúngtathựcsựmuốnlàm,bấtchấpviệcchúngtacóthíchlàm haylàkhông.

TIẾPCÂNNHANHGiảsứb?nđan_9ănkiên9vàđộtnhiênrấtthèmănsô-cô-la.Bạn cốgắngđấutranhchốnglạihammuốnnày,nhưngrốibạnkhôngthếcưữnglạivàđã

ănmộtítễBạncóthếnóirằngmìnhthoảimáikhông?Khibạnthíchăn,bạnđãăn. Đâylàsựtựdohaybóbuộc?Saukhilàmnhưvậy,cảmgiáccủabạnrasao?Bạncó cảmgiácthếnàovềbảnthânnếubạncưữnglạiđượcsựthèmanđó?

Khivượtquađượcnhữngcámdỗvàkhángcựđượcchúng,tứclàchúngtađãtrải quaquátrìnhtựkiềmchếbảnthân.Chỉkhicóthểhànhđộngvìtráchnhiệm,chúngta mớicóđượcsựtựtôntrọngbảnthân,tứclàlòngtựtrọng.Lòngtựtrọngvàkhảnâng tựkĩêmchếcómốiquanhệtươngquanqualạilẫnnhau.Nếuchúngtakhôngthểkiềm chếmàlàmmộtđiềuchỉđểthỏamấnsựhàilòngnhấtthờihaychỉlàmsaocốtđểbảo vệvàđánhbónghìnhảnhcủabảnthânthìchúngtasẽnhanhchóngcảmthấytồitệ Khiđó,chúngtasẽchỉsốngvìnhữngcơnbốcđồngkhókiểmsoátvàlệthuộcvàosự đánhgiácủangườikhácđểduytrìbảnngãcủamình.

Khiănuốngquámức,tựchúngtacũngcảmthấybựcmình,khóchịuvớibảnthân. Xétvềkhíacạnhsâuhơn,thôngthườngkhiởtrạngtháivôthức,chúngtalàmđiề

ugì

đócốtđể“thềhiện”thìchúngtachắngcócảmgiácgìcả.Khihànhđộngnhưvậytức làchúngtađãbỏquađiềuchúngtathựcsựmuốn-điềuchúngt|inênlàm-chivìmục đíchđánhbónghìnhảnhcủabảnthân.

Mộtngườikhiđãrơivàotrạngtháinhưvậythườngrấtdễcáugắtvàtứcgiậnkhi mọichuyệnkhôngđượcnhưýmuốn.Họkhôngbaogiờthỏamấnvớicuộcsốngcủa mình,luônnghĩmìnhthiếusótsovớingườikhác,vàgiốngnhưmộtvậtkýsinh,bám víuvàobấtkỳthứgìcóthểđểtồntại-nhưmộtlờikhenxãgiao,quyềnlực,quyền kiểmsoát,thậmchícảnỗisợhấi - khihếtthứnàythìlạibámvàothứkhác,lúcnàocũnglàmvậyvàhiếmkhingăn

đượcmìnhkhônglàmnhưthế.Họlúcnàocũngchỉnhìnthấynhữngthiếusótcủabản thân,nhữngđiềuhọcholàcònthiếuđểtrởthànhmộtngườihoànhảo.Nhữngngười nhưvậyluônluôntìmkiếmđiềumìnhcònthiếuvìkhôngbaogiờthỏamấnvớibản thân:họsẽkhôngbaogiờcóđượchạnhphúc.

Nhữngngườilúcnàocũngbịámảnhbởibảnthânluôncónhữngsuynghĩvề mongmuốn;cơnbốcđồngvàthôithúcnhiềukhichỉtrongphútchốcvàkhôngphải thựcsựlàđiềuhọmongmuốn.Nhữngkhiởmộtmình,đểchấmdứtđượcsuynghĩ

“khôngthểchấpnhậnđượcbảnthân”lúcnàocũnggiàyvòtâmhồnmình,họsẽbất chấptấtcảđểlàmmọithứhònggiúptâmtrạngthoảimáihơn.

Cáivòngluẩnquẩnnàysẽkhiếnngườiđócàngngàycàngtệđi.Vìmộtkhikhông thỏamấnvớibảnthân,ngườitathườngcóxuhướngtìmcáchkhỏalấpbằngnhững thúvuinhấtthời,kéotheođólàviệckhôngthểkhánglạitrướcnhữngcơnbốcđồng củachínhmình.Nhữngthúvuinhấtthờicóthểkhiếnngườitatạmquênđinỗimặc cảmhaybuồncháncủamình,nhưngsauđólạikhiếnhọrơivàomộtđợttrầmcảm mới.Đểrồicàngngàyhọcàngrơivàonỗibuồnchánkhônglốithoát.

Khichúngtakhôngyêuthíchchínhbảnthânmình,thayvìviệclàmsaođểmình tốthơn,chúngtalạitựhànhhạmìnhbảngnhữngthứtưởngchừngnhưcóthểgiúp mìnhvuilên,nhưviệcănuốngvôđộ;uốngrượuhaylạmdụngcácloạithuốc,nghiện ngập...vàvôvàncáchìnhthứctiêukhiểnkháckhiếnchúngtacànglúccàngxarời

cuộcsống.Chúngtanhữngtưởnglàmnhưvậylàmộtcáchkhỏalấp,giúpchúngtacó thểyêuthươngchínhmìnhnhiềuhơn,nhưngthựcchấtlạikhiếnchúngtađánhmất bảnthânmìnhnhiềuhơn.Chúngtakhôngtựđầutưvàobảnthânđểgiúpmìnhtốtlên màlạitựđánhlừamìnhbảngnhữngảotưởngkhôngđángcó.

TIẾPCẬNNHANHBạnđãbaogiờnóichuyệnnhấnhặnvớimộtngườimàbạn khônghềthíchhaychưa?Cóbaogiờbạnbỏramộtgiờhoặcthậmchímộtngàyvới mộtngườilúcnàocũngkhiếnbạnnổiđiên,nhưngbạnlạiphảilàmravẻlịchsự,tôn trọnghọ?Tãtcảnhữngđiềunàyđềudễkhiếnchúngtakhôngthoảimái.Điêugìxảy ranếubạnphảisốngvớimộtngườinhưthế...vàngườiđóchínhlabạn?Dùcólàmgì

đetựhuyễnhoặcbảnthân,rốibạncũngsẽphảichịunhữngtổnthươngvềcảvậtchất lẫntinhthần.

Mộtngườilúcnàocũngbịámảnhbởibảnthânsẽkhôngyêuthíchchínhbảnthân anhta,vìthếcuộcsốngcủaanhtakhôngcóchuyệngìlàdễdàngcả.Sốngmàgiống nhưphảichịuđựngvàphụcvụchomộtôngchủmàanhtakhônghềthích;thậmchí mộtviệcnhỏnhặtnhấtcũngdễkhiếnanhtanổiđiênvàbuồnchán.Khôngxéttới trườnghợpđólàngườimàbạncótìnhcảmhaylòngkínhtrọng,nếulàbạn,bạncó muốnlàmviệcdướiquyền,hayđầutưchomộtkẻkiêucăng,khóbảovàbạcbẽonhư vậykhông?Câutrảlờilàbạncóthểsẽkhiếnhọlaođầuvàonhữngthúvuivôvị,chìm đắmtriềnmiêntrongnhữngtròtiêukhiển,hoặcbạnthậmchícòngiúpanhtatìmrượu giảisầu-chỉvìbạnmuốntránhxangườiđócàngxacàngtốt.

Khimộtngườikhôngquantâmtớibảnthân,anhtasẽkhôngthểyêuthươngchính

bảnthânmình.Đểlấpđầynhữngkhiếmkhuyếtvềtìnhcảmđó,họsẽquayrabên ngoàiđểtìmcáchkhỏalấpbằngsựxoadịu.Điềunàygiảithíchđượcnhữngtrạngthái cảmxúctiêucựccũngnhưnhữngmâuthuẫntrongquanhệgiữacánhân-cánhân trongđờisốngthựctế:mộtngườihaysuynghĩtiêucựcsẽtìmkiếmsựđồngtìnhvà côngnhậncủanhữngngườixungquanhnhưmộtcáchđểtựtôntrọngbảnthânanhta. Nếuđượctôntrọng,anhtacũngthấycóthểtựtôntrọngbảnthân,rồitựđộngchuyên nhữngnhữnglờikhentặnghaysựyêumếncủangườikhácthànhsựtựyêuthương bảnthân.Giátrịcủaanhtađượcquyếtđịnhbởinhữngđánhgiácủangườikhác.Tâm trạngcủaanhtalênxuốngthấtthườngvàtrởnênrấtdễbịtổnthươngbởinhữngnhận xéthayánhmâtcủamọingười.

Nhữngngườinhưvậythườngsốngtrongtrạngtháiảotưởngvềbảnthân,luônluôn phảitìmkiếmsựủnghộvàchúýtừngườikhác.Khiđó,mọiviệcchúngtalàmđềuvì đánhgiácủangườikhác(đểđượcngườikhácchúývàủnghộ),nênnhữnghànhđộng đềurấtcảmtính.

Vídụkhichọntrangphụcnhằmnhậnđượcsựchấpthuậnhoặcđểgâyấntượng vớingườikhác,chúngtathườngrấtbănkhoăn.Tựchúngtađặtmìnhvàovịtríphải phụthuộcvàongườikhácvàdầndầntrởnênquáchúývàobảnthân,dễbịtổn thương,buồnbực,phântánvàchánnản.Hấytưởngtượng:khiphảidựavàođánhgiá củangườikhácmớixácđịnhđượcgiátrịcủabảnthân,chẳngkhácnàochúngtađang

ởngãbađường,đứngđóđểmặcchongườiđờinhậnxét-nếunhậnxéttốt,chúngta cótâmtrạngtốt,cònnếuđólàánhnhìnácýthìchúngtasẽcảmthấytồitệ.Kếtquảlà chúngtachẳngbaogiờthỏamấn,hàilòngvớibảnthân.

Vậylàchúngtađãnhìnthếgiớinàyquamộtlớpthủytinhthểbịbópméo.Sựthực hiếmkhilọtquađượclớpthủytinhthểấy;vànhữngđiềuhiếmhoilọtqualạikhông thểgiữlạiđượcvìlớpthủytinhthểấykhôngđủkhỏemạnhđểgiữchúnglại.

TIẾPCẬNNHANHGiảsửbạnđangrótnướcvàomộtcáicốckhôngcóđáy.Bạn càngrót,chiếccốccàngcóvẻđầylên.Nếuchiếccốcđólàcủamộtngườiphảiphụ thuộcvàongườikhácđểxácđịnhgiátrịbảnthân,ngườiđósẽcócảmgiáchàilòng khibạnrótđầynó.Ngaykhibạndừnglại(biểuthịchoviệcbạnkhônghoàntoàntập trung,khôngtôntrọnghayyêumếntheođúngýhọ),họsẽngaylậptứctrởnêntrong rỗngvàquaylạitrạngtháibanđều(nhưkhibạnchưabắtđềurót).Họsẽkhôngbao giờcócảmgiáchàilòngnàonữa,kểcảbạncócốgắngchohọbaonhiêuđichăngnữa. Việcrótnướcbanđềugiốngnhưmộtảotưởngthoángqua,làsựthóamấnnhấtthời, trôituộtquangườiđónhưngkhôngbaogiờlấpđầyđượcanhta.Anhtalúcnàocũng chỉchămchămtìmkiếmtìnhcảm,sựđồngtìnhvàtôntrọngtừngườikhácnhưng khôngbaogiờcóđủdũngkhíđểtiếpnhậnvàlưugiữhếtnhữngtìnhcảmấy.Những tìnhcảmđượccho,đượcrótvàorồilạitrôira,khôngởlại.

Mấtbìnhtĩnhvàgiậndữ

Vềbảnchất,mộtngườikhôngtựtôntrọngbảnthâncũngsẽkhôngkiểmsoátđược hànhđộngcủachínhmình.Trongphầntrước,hấynhớrằnglòngtựtrọngxuấtpháttừ

khảnăngtựkiềmchế;vìvậy,trongbấtkỳhoàncảnhnào,chicầnmộtgiọtnướclàm trànlycũngsẽkhiếnngườiđómấtkiểmsoát.Trênthựctế,khiquyềntựdobịtước mất,cónghĩalàlòngtựtrọngcònsótlạicủangườiđócũngmất,anhtarấtdễ“tức nướcvỡbờ”.Anhtadámphómặcchongườiđờiđánhgiáđểgiúpmìnhcócảmgiác thoảimái,thìanhtasẽchẳngngạingầngìmàkhôngđấutranhđểbảovệlòngtựtôn, niềmtin,cácgiátrị,hànhđộng,cũngnhưcáiquyềnđượcnóirachínhkiếncủamình.

Mộtkhiđãmấtbìnhtĩnh,anhtasẽbấtchấptấtcảđểbảovệquyềnlợicủamìnhđến cùng.

Ngaychínhtrongconngườithiếusựtôntrọngbảnthânvàdễbịmấtbìnhtĩnh,ở bấtkỳhoàncảnhnào,phầnthiếutôntrọngbảnthânnàycóthểkhiếnanhtacócác phảnứngkhôngthểlườngtrướcđược.Thếgiớixungquanhanhtachínhlàcơsởtâm lýduynhấtvàcuốicùngquyếtđịnhmọihànhvitâmlýcủaanhta.Khicảmthấy khôngcóđượcsựtôntrọngthíchđáng,họsẽtrởnêngiậndữ-chínhlàthứvũkhícuối cùngcủalòngtựtôntronghọ-nhưmộtcáchtựbảovệmìnhtrướcnhữngtổnthương.

Cànglúccàngbịcuốntheonhữngphảnứngđầycảmtínhnhưthế,họkhônghiểuđược rằngcàngtứcgiậnbaonhiêuthìhọcàngdễmấtbìnhtĩnhbấynhiêu.

Mộtsốngườibộclộsựgiậndữrangoàivàtrởnênbẩntính,ồnàovàcayđộc, trongkhimộtsốkháckìmnénvàobêntrongvàtrởnênbilụy,lúcnàocũngtrongtình

trạngdễbịchàđạp,chiđểlàmngườikhácvừalòng,hòngcóđượcsựtôntrọngvàtình cảmcủahọ.(Chitiếtvềcácdấuhiệuvàýnghĩacủachúngởcảhailoạibiểuhiệnnày sẽđượcviếtrốhơntrongcácchươngtiếptheo.)

Giờchúngtađãxácđịnhđượcngườithiếutôntrọngbảnthânthìcảmxúccủahọ sẽkhôngổnđịnh.Nhưngliệuđiềuđócónghĩalàhọcónguycơbạolựckhông?

Khônghề.Tuynhiên,trườnghợptiềmtànglàkhôngthểtránhkhỏi.Dướiđâylàmột sốdấuhiệucảnhbáođặcbiệtcủabaloạibạolựctiềmtàng:

I:Dấuhiệuchungvềnguycơbạolựctiềmtàng

II:Dấuhiệutrongquanhệtìnhcảm/thânthiết

III:Dấuhiệutạinơilàmviệc:Liệubạncóđanggặpnguyhiểm?

I:Dấuhiệuchungvềnguycơbạôlựctiềmtàng

Ngoàicácphântíchtâmlýđãđềcậptớitrongcácphầntrướccủachươngnày,bạn cũngcóthểnhìnvàomộtsốdấuhiệusauđâyđểbiếtliệumộtngườicóbiểuhiệnnào củabạolựctiềmtàngkhông:

> Ngườiđókểvềthờithơấu,bốmẹ,anhchịem,họhàng,bạnbèthuởbécủahọthế nào?Mộtngườinếunóimộtcáchcaynghiệtvềthờithơấuhayhọhàngcủaanhta, sửdụngnhữngngôntừmạnh,thậmchíđôikhilàngônngữbạolựcthìchắcchắn anhtacónhữngvấnđềtrongquákhứvẫnchưađượcgiảiquyết,rấtcóthểdẫntới hậuquảkhônlường.

> Liệungườiđócótừngbịlạmdụng?RobertRessler,chuyêngiaphântíchtâmlýtội phạmcủaFBI,ngườiđãtạorathuậtngữ“kẻsátnhân hàngloạt”,trongcuốnsáchcủaôngcótựađề“Aicũngcóthểchốnglạiquáivật” (WhoeverFightsMonsters)xuấtbảnnăm1993,đãđưaramộtconsốgâysửngsốtcho mọingười:100%kẻsátnhânhàngloạtđềulànhữngnạnnhâncủasựlạmdụng,từbạo hành,khôngđượcquantâmchotớisựmiệtthị,khinhrẻ.Ởđâychúngtôikhôngcóý nóirằngcứbịlạmdụngthìlớnlênsẽtrởthànhkẻlạmdụngngườikhác,nhưngxétvề mặtthốngkêthìmộtngườikhiđãtừnglànạnnhâncũngcókhảnăngsẽgâytổn thươngchongườikhác.

> Đócóphảilàngườicóxuhướngdùngbạolựcđểgiảiquyếtvấnđề?Ngườiđó thườngtránhcácvụẩuđảvàcốgắnggiảiquyếtmọichuyệnbânglờinóithìcó chắcanhtasẽphảnđốibiệnphápgiảiquyếtphảisửdụngđếnbạolựckhông?

> Ngườiđócóhayphảnứngtháiquátrướcnhữngtiểutiếtvàhayđanghivềđộngcơ

cánhâncủangườikháckhông?Vídụ,khinhânviênthungântrảlạinhầmhoặckhi cóngườichinhầmđường,liệuanhtacónổikhùngrồinghĩrângngườiđócóýđồ

hoặcmụcđíchgìmàlàmvậyvớimìnhhaykhông?

> Đócóphảilàngườiđốixửđộcácvớiđộngvậtvávớicảconngườikhông?Anhta cóphảilấloạingườihaychâmchọc,nóirađiềulàmtổnthươngngườikhác,hay lúcnàocũngchămchămlàmngườikhácxấuhổ,nhụcnhấ,nhấtlàvớinhững ngườiítcókhảnăngtựvệkhông?

> Ngườiđócóhayuốngrượubia,lạmdụngthuốc,chấtkíchthíchhaycótháiđộ, hànhxửdễgâynguyhiểmchongườikhácvàchochínhbảnthânkhông?

Nhữngdấuhiệukểtrênkhôngphảitấtcả,vàcàngkhôngthểgiúpbạnápdụngvào mọitrườnghợp,hoàncảnh,nhưngnócũngvôcùnghữudụngnếubạnmuốnbiếtmột ngườicóphảilàngườibạolựchaykhông.Dĩnhiên,nếuanhtađangcómộtkếhoạch chitiếtchoviệcbạohànhngườikhác,thanphiềnvềchuyệnđangphảidànxếpcác khoảnnợhaycóđượcsựtôntrọngcủangườikhácvàcókhảnăngsửdụngmộtloạivũ khínàođó,thìbạncóthểchắcchắnlàhànhvibạolựcsắpxảyra.Hấyliênlạcngay vớicơquanchứcnăngvìđólàlúctínhmạngmộtngườiđangbịnguyhiểm.

II:Dấuhiệutrongquanhệtìnhcẳm/thânthiết

Bêncạnhcácdấuhiệuchungđượcđềcậptrongphầntrên,bạncóthểsửdụngthêm cácdấuhiệucảnhbáosauđâyđểbiếtliệuđốitượnghẹnhòcủabạncógâyhạigìcho bạnkhông,hoặcliệungườiđócólàngườichồngtồitệtrongtươnglaihaykhông:

> Ghenvừaphảisẽtạothêmhươngvịngọtngàochotìnhyêu-nhiềuquásẽtrở thànhliềuthuốcđộc.Khimộtngườighentuông,việcđóthểhiệntìnhcảmcủaanh tavớibạnthìítmàthểhiệncảmgiáccủaanhtavềbảnthânthìnhiều.Đólàcảm xúckhônglànhmạnh,xuấtpháttừsựthiếutintưởngvàantoànmàra.Anhtacó haykiểmsoátbạnvàlúcnàocũngmuốnbiếtbạnđanglàmgì,ởđâuhaykhông?

Anhtacóghenvớitấtcảmọingười,từbạnbètớigiađìnhbạnkhông?Anhtacó kếttộibạnlúcnàocũngđongđưavàcốgắnghạnchếbạnhếtmứccóthể,vào nhữnglúcanhtakhôngởđókhông?Hấycẩnthận.Nếuanhtatìmcáchkiểmsoát, hạnchếthờigiandànhchobạnbèhaygiađìnhcủabạnthìchắcchắnbạnđanggặp phảivấnđềnghiêmtrọngđấy.

> Bạncóbaogiờcócảmgiácsợhấitrongtìnhcảmchưa?Anhtacóbaogiờđedọa bạn,haybạncóbaogiờlolắngvềchuyệnanhtasẽthếnàonếubạnchiataychưa?

Liệucóbaogiờanhta,cóvẻnửađùanửathật,nóirằng“anhsẽkhôngbaogiờ

sốngthiếuemvàemcũngvậy”chưa?Nhữnglờinóikiểunhưvậykhôngphảithể hiệntìnhyêu,chúnglànhữnglolắngcủabảnthânanhta.

> Hãycẩnthậnvớingườihaimặt,haynóicáchkháclàngườicótínhcáchkhôngổn

định.Anhtacóthểchiđốixửtốtvớibạnvàtệvớinhữngngườikhác.Dĩnhiênnếu anhtađốixửvớibạnkhôngragìtrongkhilạiđốitốtvớinhữngngườikhácthìbạn đãbiếtquanhệcủamìnhcóvấnđề.Nhưngtrườnghợpngượclạicũngrấtđánglo ngạivìnónóilênrằnganhtatốtvớibạnvìmụcđíchriêng,tháiđộnhưvậykhông phảnánhbảnchấtvàsuynghĩthựcsựcủaanhta.Trongkhicáchanhtađốixửvới nhữngngườikháckhikhôngphảilàmgìđểlấylònghọmớilàcáibạncầnquan tâm,vìđómớilàbảnchấtthựcsựcủaanhta.Hấychúýtớinhữnglúcanhtađối

xửvớinhữngngườimàanhtakhôngcoilà“cầnthiết”phảitốtvớihọ,nhưngười

bồibàn,lễtânhayngườigiữcửa.Nhữnghànhxửnàymớiphảnánhđúngbảnchất

củaanhta.

> Nếuđólàngườihaycónhữnglờinóimangýlạmdụngbạnthìkhảnăngbạnsẽbị

lạmdụngthựctếlàrấtcao.Vànênnhớrằng,khimọichuyệnmớiởmức“lờinói gióbay”,bạncòncóthểtạmantoàn.Ngượclại,bạnhoàntoànchẳngcócơhộinào

đểphảnkháng.

> Khimớibắtđầumốiquanhệ,anhtacólàngườinóngvộihayquáquantâmtới mọiđiềubạnlàmkhông?Dùanhtacónịnhđầmhaynóitốtvớibạnđếnđâuchăng

nữa,bạnvẫnphảithậtcẩnth

ận.Đólàkiểungườ

ikhôngthựctếtrongmốiquanhệ

vớingườikhác,họcóthểápđặtnhữngsuynghĩ,quantâmquámứccầnthiếtcho

mộtmốiquanhệmới.Hànhvinàycóthểxếpanhtavàoloạingườikhôngthựctế.

> Cóbaogiờbạnbèhayngườithâncủabạnnóirằnghọkhôngthíchbạntraicủabạn hay“cóđiểmgìđóởanhtamàhọkhôngthích”nhưnglạikhôngthểnóithànhlời chưa?Nếuhọđãtừngcónhữngnhậnxétkiểunhưvậy,cólẽbạnchưađánhgiá

đượchếtconngườithậtcủaanhta.Hấythửtạmthờitáchnhauramộtthờigianvà nhìnnhậnlạimốiquanhệvớingườiđókháchquanhếtmứccóthể.Bạncóthểthử điđâuđómộtvàingàyđểxemmìnhcóbỏsótmộtchitiếtnàođómàđángracăn lưutâmtrongmốiquanhệcủamìnhkhông.

TIẾPCẬNNHANHGavinDebecker,mộtchuyêngiatưvấnanninhxuấtsắc,trong cuốnsáchcủaôngcótên"Quàtặngcủanỗisợhấi"(TheGiftofFear)xuấtbảnnăm 1997,đãchirarằnglờinói"không"dướibấtcứhìnhthứcnào,trongbấtkỳhoàncảnh nàocũnglàdấuhiệucảnhbaonguyhiểmchochúngta.Debeckercònchirarằngkhi mộtngườiphớtlờlờitừchối"không"củabạncónghĩalàngườiđóđangtìmcáchlàm chủtìnhthế,điềukhiểnmọithứtheoýhọhoặckhôngchấpnhậntừbóviệcđó.Đừng nênthóahiệpvớingườiđó."không"là"không",vàhấynhớrằng,bảnthântừ"không" đãlàmộtcâuhoànchinh.

Nhữngdấuhiệuđượcliệtkêtrênđâysẽgiúpbạncảnhgiáctrongmộtsốtrường hợpnhấtđịnh.Tbynhiên,nếuhiệntạibạntraiđốixửtệvớibạnthìđừngdễbịmềm lòngbởinhữnglờixinlỗicócánhcủahọ(vàđôikhilàcủacảbạn,khibạnmuốnbiện minhchohànhđộngcủahọ!)-giảithíchrằnganhlàmthếnàythếkialàdosayrượu, dobuồnchán,gặpkhókhăntrongcôngviệc,đangtrảiquagiaiđoạnkhókhăn,rồianh hứasẽkhôngbaogiờtáiphạm...-thìđừngchầnchừgìmàhấychấmdứt/choanhta bàihọc,đếnkhianhtacóbiếnchuyênhấytiếptục.

Ill:Dấuhiệutạinơilàmviệc:Liệubạncóđanggặpnguyhiểm?

Hấysửdụngkếthợpcácdấuhiệutrongcảhaiphầntrênvàphầnnàyđểquyếtđịnh liệumộtngườicógâyhạigìchobạntạinơilàmviệckhông:

> Liệuđócóphảilàngườilúcnàocũngthuithủimộtmình,doanhtaquánhạycảm haydoanhtachiđơnthuầnlàgặpkhókhăntrongviệchợptácvớicácđồng nghiệpkhác?Mộtngườikhikhônghợptácđượcvớiaicóthểvôhại,nhưngcũng cóthểnguyhiểm.Trongcảhaitrườnghợp,bạnđềucầncẩnthận,đặcbiệtlàtrong trườnghợpđốitượnglàngườicóthiênhướngbạolực,căncứtheocácdấuhiệu

tronghaiphầntrước.

> Ngườiđócóđangvướngvàorắcrốicánhânhaykhủnghoảngtàichínhnàokhông, nhưbịphásản,lythân,lydị,chịulệnhcấm,kiệntụnggiànhquyềnchămsóccon hayphảirahầutòa?Nếucóbấtkỳdấuhiệutiêucựcnàoxảyđếnvớicuộcsống củahọ,kếthợpvớicácyếutốkhác,đềurấtcóthểsẽgâynguyhiểmchobạn.

> Cóphảianhtakhôngđạtđượcsựthăngtiếnnhưmongmuốnvàrấtthấtvọngvề

điềuđó?Hoặcliệucácsếpcóđanglàmlơhayvẫncònxemxétcânnhắcchuyện thăngtiếnchoanhta?Nếuanhtacóvẻthấtvọng,buồnchánvớicôngviệcvà

khôngthểchịuđựngđượcđiềumàanhtacholàbấtcôngvớimìnhthìhấychúý

tớicácbiểuhiệncủaanhta.Đócóthểlàngườivôhại,nhưngkhôngloạitrừđócó

thểlàngườiẩnchứasựnguyhiểmkhôngbáotrước.

> Gầnđâyđốitượngcóbiểuhiệnnàobấtthườngtrongtháiđộtạinơilàmviệc,về hiệusuấtcôngviệchayhànhxửvớicácđồngnghiệpkháckhông?Anhtacóđột ngộtmấttinhthầnlàmviệcvàdườngnhưkhônghềbịảnhhưởngbởicôngviệc không?Nếucâutrảlờilàcó,hấythamchiếutớicácdấuhiệukháctrongphầnnày vàcảhaiphầntrướcđểxácđịnhmốilolắngcủabạn. Nhữngdấuhiệucảnhbáotrêncóthểsẽgiúpbạndựđoánđượcnhữngtìnhhuống cókhảnăngxảyra.Bạncũngnêncảnhgiáccaođộkhimộtngườinóivềchuyệnanh ta“phátngấy”hay“mệtmỏivàchánnản”về“mọingườivàmọithứ”,hoặcchỉđơn thuầnnóivềmộtkếhoạchđểgiảiquyếtcácrắcrốicủaanhta.

Vànhớrằngngoàinhữngdấuhiệuđãđượcgiớithiệuvàphântíchtrongchương này,bạnvẫncầnđọcthêmcácdấuhiệukhácvềthiếutựtrọngvàhậuquảmànógây ra,vềnguycơbạohànhhaylạmdụngtrongcácchươngtiếptheo.

NHỮNGKẾHOACHCHITIẾT

CHOHOẠTĐỘNGTRÍÓC: QUÁTRÌNHRAQUYẾTĐỊNH

Vượtrangoàiviệcđọccácsuynghĩvàcảmgiácđơnthuần:Hấyhọccáchngười khácsuynghĩđểcóthểnắmbắtbấtkỳai,phánđoáncáchhànhxửvàhiểuđược họcònhơnchínhbảnthânhọ.

> S.N.A.P.khôngdựatrêntínhcách

> Màusắccơbảncủasuynghĩ

> Tạisaovàlàmthếnàochúngtalạisuynghĩvàhànhđộngnhưvậy

> Ảnhhưởngcủalòngtựtrọng:Sáunhântốlớn

> Anhtatựtrọngcaohaychigiảvờ?

> Thămdòlòngtựtrọng

> Baloạitínhcách

> Nghệthuậtvàkhoahọctìmhiểutínhcách:Nhữngvídụthựctế

S.N.A.P.khôngdựa trêntínhcách

Córấtnhiềuphươngphápphânloạitínhcáchvàmốiphươngphápđềucónhữnghạn chếriêng.Ngaycảvớihệthốngphânloạitốtnhất,nhữngtiêuchuẩnmàchúngtadựa vàođểphànloạicũngcókhimấtthờigian,phứctạpvàmâuthuẫn.Vídụ,theomô

hìnhphânloạitínhcáchMyers-Briggs(MyersBriggsTypeIndicator-MBTI)7,tính cáchcủamộtngườicóthểđượcphânloạidựatrênbốntiêuchí:hướngnội/hướng ngoại;trựcgiác/giácquan;lýtrí/tìnhcảmvànguyêntắc/linhhoạt(gọitắtlàINTJ).

Dướiđâylàgiớithiệungắnchomộtloạitínhcách8củaphươngphápphânloạinày:

Cảmgiácđôikhicótácdụngtốt,đôikhikhông.Cũngnhưnhữngchứcnăng kháctròngcơthể,cảmgiácchỉlànhữngphảnứngbanđầutrướ

ccácthông

tinmàcơthểnhậnđược,vềhoàncảnh,vềkhốilượnghaymứcđộ.Vìlẽđó, nhữngngườiINTJthườngkhôngxemtrọngcáctiểutiết,hoặcbỏquachúng. Khiđãbắttayvàocôngviệc,họhoàntoàncóthểnói:"Ytôiđãquyết,đừng lunglặctôinữa."CảmgiáchướngngoạicóthếđữợcnhậnrarốràngVỬI nhữngngườilảmviẹccốtsaocóđứợccamgiácthoảimáinhất,chứkhông đượcdùngđểphânloạitínhcáchcủahọ. Khimọichuyệnkhôngđượctheoýmuốn,nhữngngườicócảmgiáchướng ngoạisẽbộclộratrongnhữngphúthớhênhmàchínhhọcũngkhôngđểý. Phânloạitínhcáchcóthểlàmộtcôngcụđắclựcgiúpchúngtađứarakết luậnvềngườiđốidiện.Nhưngthậmchíngaytrongnhữngtìnhhuốngthuận lợinhất,bạnvấnkhôngth

ểđoánđượcngườiđóđangnghĩgìtrangm

ộthoàn cảnhnhấtđịnh.

Tínhcáchvềcơbảnchínhlàcáimàchúngtabiểuhiệnrabênngoàivàlàcách chúngtaứngxử.Nhưngvìconngườivàcảthếgiớiluônthayđổinênđểtìmramột phươngphápphânloạitínhcáchổnđịnhvàchínhxácquảlàrấtkhó.Vídụ,trong nhữnghoàncảnhkhácnhau,mộtngườicóthểphôbàynhữngtínhcáchkhácnhau. Trongcôngviệc,anhtacóthểrấtnỗlựcvàkhắtkhe;khiăntốivớinhữngngườibạn thìvuivẻvàdễtính;vàkhiởnhàthìlạitrởnênđiênkhùng.Mỗimộthoàncảnhlàmlộ ranhữngnétkhácnhautrongtínhcáchcủamộtngười.Hiệntượngđanhâncáchxảy rakhinhữngnéttínhcáchđókhônghợpnhấtvàmỗitínhcáchcómộtmôitrường sốngtáchbiệt.

Cùngmộtconngười,cùngmộttìnhhuống,nhưnganhtacóthểhànhđộngtheo nhữngcáchkhácnhauởnhữngthờiđiểmkhácnhau,đólàvìtháiđộvàứngxửcũng phụthuộcvàotâmtrạngvàcảmxúc,vốnlànhữngthứluônthayđổi,khôngphụthuộc vàotínhcách.

Trongcuộcsốngcủamỗichúngta,khitrạngtháicảmxúcthayđổithìcáchnhìnvà cảmgiáccủachúngtavềhoàncảnhkhiđócũngbịthayđổi.Vídụ,cómộtnhậnđịnh phổbiến(đãđượcchứngthựcbằngcácnghiêncứu)chorằngmộtngườitrongtâm trạngbuồnchánsẽcóíthứngthúgiaotiếpvớingườikhác.(Vàcũngthậtthúvịkhi biếtrằngmộtngườivớitâmtrạngtíchcựcsẽítgặprủirohơnmộtngườitrongtrạng tháitiêucực-vìngườiđósẽrấtdễbịảnhhưởngbởithấtbại).Vídụ,mộtngườihướng ngoại“kiểumẫu”cũngcóthểthumìnhlạigiữamộtbữatiệcnếucôtađanggặp

chuyệnbuồn.

Mộtnhậnđịnhkháccũngcómốiliênhệvớinhậnđịnhtrên,đólàviệcbiếttruứcvề tìnhhuốngcóthểảnhhưởngđếntâmtrạngvàquátrìnhraquyếtđịnhcủachúngta.

Tiếptụcvídụtrên,nhânvậttrongcâuchuyệnsauđócóthểởtrongtâmtrạngrấttốt vàmongmuốnđượcgặpmộtôngXnàođó.T\iynhiên,nếucôtabiếtrằngviệcquá hăngháitiếpcậnlàkhôngtốt,côtacóthểđiềuchinhlạicáchứngxửcủamình.

Vàchúngtanhậnrarằngchínhtácđộngbấtbiến,kháiquátvàquantrọngnhất trongbảnchấtconngườisẽđiêuchỉnhtínhcáchcủangườiđó.S.N.A.P.sửdụngchính nhữngtácđộngnàyđểcungcấpchochúngtacáchđọcvịconngườichínhxácởhầu hếtmọithờiđiểm,mọitìnhhuống.

Bâygiờchúngtasẽxemxétmộtvấnđềthựcsựrấtđángngạcnhiên.Nhữngchương trướcđãcungcấpchochúngtacáchđọcvịtâmlýmộtngườitrongquátrìnhđánhgiá sơlượcvàphánđoántìnhhuốngkhitachỉcónhữngthôngtinnhấtđịnh.Đọcvịkiểu nàysẽrấthữuhiệutrongquátrìnhthươnglượng - đểbiếtđượcmộtngườicótựtinhaykhông;haytrongviệchẹnhò-đểxemliệu ngườiđócóthựcsựhứngthúhaykhông.Bắtđầutừđây,chúngtasẽsửdụngmột cáchtiếpcậntoàndiệnthêmđểhiểuhơnvềđốitượng.

Hệthốngphântíchsauđâysẽgiúpbạnhiểurốhơntạisaovàbằngcáchnàomột ngườilạisuynghĩvàhànhđộngnhưvậy,cũngnhưdựđoánchínhxáchơnphảnứng củaanhtatrongtrườnghợpnhấtđịnh.Bảnnăngconngườicũnggiốngnhưmộtcỗ máyđangchạychươngtrìnhmàtagọilà“suynghĩ”-cóthôngtinđầuvàovàđầura. Cỗmáyđóluônthựchiệncùngmộtviệc,dựatrênmệnhlệnhđượcnhậpvào.Không hềđơngiản,nhưngdẫusaođócũngchỉlàmộtcôngthức,mộtkhibạnhiểurốkhía cạnhtâmlýphíasaunhữngmệnhlệnhđó.

Bạncóthểđọcvịđượcsuynghĩcủangườikhác,vìtrênthựctế,anhtakhônghề suynghĩ.Trênthựctếkhôngtínhnhữngtrườnghợptưduysángtạo,conngườithường đưarakếtluậnvềnhữnggìhọđãtrảiqua.Thứxuấthiệntrongsuynghĩcủachúngta thựcchấtlàmộtphảnxạdựatrênnhữnglựachọncảmtínhđãđượclậptrìnhtừtrước, (ởđâychúngtakhôngxétđếnquyếtđịnhkiểulogic,nhưngthôngthườngdùcóbị cảmxúcảnhhưởngthìconngườivẫncóthểtựdochọnlựa,dođóhaingườivớicùng một“thôngtinđầuvào”sẽcónhữngphảnứngkhácnhau).

Mộtvídụcụthểcócảsốliệuthốngkêchothấymộtphụnữcựckìbừabấi,có cuộcsốngtìnhdụcphóngtúng,haylàgáimạidâm,rấtcókhảnăngđãtừngbịxâmhại theomộtcáchnàođókhicònlàthiếunữhoặcởtuổivịthànhniên.Trênthựctế, nhữngnghiêncứuchỉrarâng,trên75%gáimạidâmtrongđộtuổivịthànhniênđã từngbịxâmhại.

Vậyđiềugìđangdiễnraởđây?Đểchấpnhậnchuyệnđãxảyra,mộtcáchvôthức, côtatựépmìnhphảihànhđộngnhưvậy-đểkhiếnsựviệcbớtnặngnềhơn.Bằng cáchcoinhẹgiátrịvàsựthiêngliêngtrongcácmốiquanhệ,côtachấpnhậnquanhệ bừabấiđểgiảmgánhnặngvànhữngámảnhcủachuyệnđãxảyra.Nóitómlại,những thươngtổn,mấtmátcủacôtađãphầnnàođượcxoadịu.

Mặtkhác,côtacònphảichịuđựngmộtthứkinhkhủnghơnnhiều.Đểxoadịunỗi đautìnhcảm,côtabắtđầumộtlốisốngtựhủyhoạimình.Việcxemnhẹvấnđềtình dục,coinólàchuyệnvônghĩacủngcốniềmtinởcôtarằngchuyệnđãxảyravớicô tachẳnglàgìhết.

Vìvậy,bằngviệcthămdònhanh,nếunhưbạncóthểnhậnra,rằngcôtalànạn nhâncủaxâmhại,bạnsẽhiểuthêmcáchnghĩcủacôtavềđànông,tìnhdụcvàhiểu côtahơnchínhbảnthâncôta.Thêmvàođó,nhữngđiềubạnbiếtđượckhôngdựatrên tínhcáchcủacôtamàdựatrênbảnchấtconngười.

Hãyxétđếnmộtvídụkhác.Bạnđangmặcmộtbộquầnáomớitoanhvàrấtđắt giá.Trongcuộctròchuyệncủabạnvớiđồngnghiệp,côtaquảquyếtrằngđâylàbộ

quầnáođượcmayđẹpvàlộnglẫynhấtmàcôtatừngthấy.Bạnnghĩrằngđâyquảlà mộtngườihiểubiếtvàsẽchỉđơngiảnnói“cảmơn”hoặccóthểtiếtlộgiátiền.1\iy nhiên,nếunhưcôtabiếtgiátiềnvàbảobạnđãbịmuahớ,bạnsẽlạichorằngcôta khônghiểugìvềchấtlượng.Sauđó,bạncóthểnhắckhéocôtavềnhữngmũikhâu thủcôngtỉmỉ,nhờđóbộquầnáonàysẽvẫnđẹpvàbềntrongnhiềunămnữa.

Sựlậptrìnhtừtrướcchínhlàđiểmkhácbiệtgiữatháiđộvàphảnxạ.Khicáitôi trỗidậy(bịthươngtổnvềtìnhcảm),conngườicócảmgiácbịđedọavềmặttâmlývà suynghĩtựđộngchuyểnsangtrạngthái“tựphòngvệ”.Cơchếnàycóthểthấyrố trongtròcờbạcăntiền-thútiêukhiểnphổbiếntạiMỹ

TIẾPCẬNNHANHThậtvậy,tháiđộvàsuynghĩcủachúngtathường"bịđịnh hướng"dochínhbảnnăngconngười.Trongmộtcuộcphỏngvấnđượcthựchiệnbởi RobertAntonWilson-làchuyêngianghiêncứuvềđộngcơcủaconngười,tiếnsĩ EmestDichterđãđượchỏivềvấnđềtậndụngyếutốtâmlýtrongquảngcáo.ôngphát biểu:"Khôngcỏailuônđúngcả.Cótới99%hànhđộngcủaconngườilàphilý.Tôi muanhiêuthứvôíchhơncảgiadinhtôicộnglại."

Cácsòngbạcchỉthumộtkhoảnlợinhuậnrấtnhỏ2%trongmộtsốtrònhư BlackjackhayBaccarat9;ởmộtsốtrườnghợp,consốnàychỉlà1,17%.Vậythìtại saotrongmộtngàythườngcóđếnhơn85%ngườichơiravềthấtbại?

Hấyxétđếnthịtrườngchứngkhoán.Chỉcóhaihướngđiềuchỉnh:tăng-giảm.

Nếusuynghĩmộtcáchthôngthường,cơhộichochúngtalà50-50.Nhưng,(nhữngsố liệuvềmảngnàyhếtsứcđadạng),xấpxỉ75-95%nhàđầutưchơichứngkhoánhàng ngàysẽthuasaumộtkhoảngthờigiannàođó(họchơibằngtiềncủahọvàkhôngcó sựđầutưthêmtừbênngoài).Vìsao?Nguyênnhânởđâykhôngphảilàvậnmay,mà thuộcvềbảnnăngconngười.Đểhiểuthêmvềkhíacạnhtâmlý,chúngtacùngxem xéthaikiểuchơicơbảnkhácbiệtsau:

NgườichơiloạiA:Ngườitheobài

Đâylàmộtkịchbảnđiểnhình:mộtngườiđặt10đôlavàthua,sauđóanhtalạiđặt 10đôlavàlạithua.Tiếptheo,anhtanânglên20đôla-thua,rồi30đôla-vẫnthua.

Càngthuaanhtađặtcàngnhiêu.Ngườichơinàycốgắngnhắmđếnkhảnănggỡvốn chỉtrongmộtlượtchơibằngcáchđặtnhiềuhơnđểbùchonhữnglầnđãthua.Khibản ngãtrỗidậy,anhtacóxuhướnglàmtheokịchbảnnày.

NgườichơiloạiB:Ngườibỏbài

Sauđâylàkịchbảnđiểnhìnhchokiểutâmlýnày:mộtngườiđặt10đôlavàthua; anhtađặttiếp10đôlavàlạithua.Sauvàiván,anhtahạmứccượcxuống5đôla.Một phươngántốt?Cólẽlàkhông.Nếuanhtathắng,anhtasẽcảmthấytiếcvìđãkhông đặtnhiềuhơn,cònngượclạithìthuavẫnhoànthua.Nếuthua,anhtasẽítnhiềuhài

lònghơn,vìthấtbạilàcáchduynhấtđểanhtabàochữachohànhđộnghạmứccược

củamình!Mộtlầnnữa,lạilàdấuvếtcủabảnngã. ThậtthúvịkhibiếtrângnhữngngườicóloạitínhcáchLE-D(ýnghĩacủacụmtừ nàysẽđượcgiảithíchtrongchương14)sẽcóxuhướnghànhđộnggiốngnhưngười chơikiểuB(ngườibỏbài)trongkhinhữngngườicótínhcáchkiểuLE-Alạithườngcư xửgiốngvớingườichơiA(ngườitheobài).Mộtngườivớilòngtựtrọngcaocóthể làmtheocảhaihướng,nhưngsẽđiềuchỉnhhànhđộngcủamìnhvớiócphánđoánsắc sảovàkháchquanhơn.

TIẾPCẬNNHANHTrongnhữngtìnhhuốngcókếtquảtạmthời,khihầunhưkhông cósựnỗlựchaynhữnghứngthúcốhữu,mộtngườicóthểhànhđộnghoàntoànchi đơnthuầndomộtlờiđềnghị,dùlờiđềnghịnàychithayđổitưtưởngcủaanhtatrong chốclát(quaviệckhơiđượctrúngcáitôicủaanhta)màthôi.Vídụ,bạnmuốnthuyết phụcngườiđồngnghiệpcủamìnhkývàomộtláđơnkiếnnghị.Bạncóthểnói:"Gary à,cậubiếtđấy,mìnhluôncảmkíchkhibiếtcậulàngườisansàngủnghộnhữngý kiếnđúngđắn."MọtkhiGarycảmơnbạnvềlờikhen,anhtagầnnhưđãtựbuộcmình phảikýláđơnmàbạnsầpđưaratrongvàiphúttới.

Bảnngãcủaconngườirấtphilývàphứctạp,nhưngnhưthếkhôngcónghĩalà khôngthểđoánbiếtđược.Nếubạnbiếtnhữngnhântốnàođangvàocuộc,bạnsẽdễ dànghiểuđượctháiđộ,cảmxúccủamộtngườiđốivớibạnvàvớitìnhhìnhcụthể Vậynhữngnhântốởđâylàgì?Dướiđâylàphầngiảithíchvềchúng: Nhữngmàusắccơbản

Từbamàucơbản:đỏ,xanhdươngvàvàng,bạncóthểtạorahàngtriệumàusắc riêngbiệt.Vídụ,trộnmàuxanhdươngvớimàuđỏđượcmàutím,vàngvàđỏđược màucam,vàngvàxanhdươnglạiđượcmàuxanhlácây.

Tươngtự,nếubạnhiểunhữngmàusáccơbảncủatrítuệ,tấtcảnhữnggìbạncần làxácđịnhxemlượngsửdụngcủamỗi“màu”đểmiêutả“bứctranh”vềnhữngsuy nghĩcủaconngườitrongmộthoàncảnhnhấtđịnh.Tronghộihọa,nhiệtđộ,độbấo hòacủamàusắcvànétbútlànhữngyếutốcóảnhhưởngtinhtếnhấtđếnphương phápvề.Vìvậy,còncónhữngyếutốthứcấpảnhhưởngđếnsuynghĩmàchúngta cũngsẽxétđến.Dướiđâylàmộtdanhsáchngắngọnkèmtheosựgiảinghĩarốhơnvề cáchmànhữngyếutốnàyđiềukhiểnsuynghĩcủachúngta:

Basắcmàucơbảnvàbốnsắcmàuthứcấp

Lòngtựtrọng-mứcđộmộtngườithíchbảnthânanhtavàmứcđộgiátrịcủa hạnhphúcmàanhtacảmnhậnđược.

Sựtựtinhaycảmthấymìnhhiệuquà-mứcđộcảmnhậnbảnthântoànvẹnvàhiệu quảcủamộtngườitrongmộttrườnghợpnhấtđịnh. Mứcđộhứngthú-mứcđộquantâmđếncuộcchuyệntròhaytìnhhuống.

Chúngtasẽkhảosátmộtvàibiếnsốtâmlýkháccóảnhhưởngởnhữngmứcđộ khácnhauđếnsuynghĩvàquátrìnhđưaraquyếtđịnhcủaconngười,cụthểlà:sựnỗ

lực,bàochữa,lòngtinvàtâmtrạng.

Sựnỗlực-cầnbỏrabaonhiêucôngsứcvềtìnhcảm,vậtchất,tàichính,...đểđạtđược mụctiêu.

Sựbàochữavàhợplýhóa-đểgiảithíchchohànhđộngxảyratừtrước,mộtngười sẽtạoraảotưởngvềbảnthânmìnhvàthếgiớixungquanhcóthểkhácbiệtchútít, hoặcvôcùngmâuthuẫnvớithựctế,sauđócốgắngduytrìhìnhảnhnày.

Lòngtin-bấtkỳđiềugìmàmộtngườicholàđúngđắn,dùtrênthựctếđiềuđócóthể đúnghoặcsai.

Tâmtrạng-trạngtháitìnhcảmhiệntạicủaaiđó,gắnliềnvớitìnhhuốngmàanh tađanggặpphải.

Trongcácchươngtiếptheo,chúngtasẽđisâuvàokhíacạnhtâmlýphíasaucông thứctrên,theođóbạncóthểnhìnnhậnchínhxácvìsaovànhưthếnàomộtngườilại ứngxửnhưvậy.Mộtkhiđãnắmrốnguyênlýnày,bạnsẽxácđịnhhiệuquảhơn,suy nghĩcủamộtngườivàphảnứngcủaanhtatrướcbấtkỳtìnhhuốnghayhoàncảnh nào.

Theonghĩađenlòngtựtrọngcóthểđượchiểulàmứcđộmộtngườithíchbảnthân mình.Chúngtasẽnhậnthấyrằnglòngtựtrọnglàmàusắccơbản,vìnólàthướcđo chobiếtsựviệcbaonhiêuphầnlàthựctếvàcóbaonhiêuphầnbị“cáitôi”củachúng tabópméo.Trongcácchươngtiếptheo,chúngtasẽtìmhiểutâmlýconngườikỹ cànghơnvìýnghĩaquantrọngcủanó.

Phươngphápđượcđềcậpởphầnnàykhôngnóivềcácthủthuật,màlàviệchiểu đượcnhữngthànhphầncơbảncủatâmlýconngười.Mộtkhihiểuđượckhuônmẫu tổngthể,bạnsẽcókhảnăngsửdụnghiểubiếtcủamìnhtrongbấtkỳtrườnghợpnào bạnmuốn.

Lòngtựtrọngvà“cáitôi"

Trongchương7,chúngtađãnóiđếnquátrìnhlàmtănglòngtựtrọngvàcáchnó thayđổinhìnnhậncủachúngta.Nóingắngọn,khichúngtavượtquađượcýmuốn làmnhữngđiềudễdàng,thayvàođólàlàmnhữngđiềuđúngđắn,tựchúngtasẽcảm thấyhàilòngvớibảnthân.Theocáchđó,chúngtađãlàmtănglòngtựtrọngcủamình.

Nhìnchung,lòngtựtrọngvà“cáitôi”cómốiquanhệtỳlệnghịchvớinhau.Lòng tựtrọngcànglớnthì“cáitôi”càngnhỏ.Phầncánhân“chúngta”trênbứctranhcàngít thìtacàngnhìnnhậnthựctếrốrànghơn,vìkhiđóchúngtaítchịuảnhhưởngcủa“cái tôi”làmméomócáchnhìnnhậnvấnđềcủachúngta.Vậynên,nếubiếtcáitôicủa mộtngườilớnđếnđâu,chúngtasẽbiếtchínhxácngườiđónhìnnhậnvấnđềnhưthế nào.

Sứcmạnhcủacáchnhìnnhậnvấnđề

“Cáitôi”đượcđánhđổibằngmộtsựtừbỏmơhồ.Nóingắngọn,nóchínhlàthứ keokếtdínhsuynghĩcủachúngtavềbảnthânvớilòngtin,nguyêntắcvàhànhvi. Ảnhhưởngcủanóluônổnđịnhvàthườngtrực,dùnócólàmốiquantâmlớnnhấtcủa chúngtahaykhông.Mặtkhác,chùngtacóthểđơnthuầnthayđổihànhđộngcủamình dựatrênnhữngthôngtincóảnhhưởngtớilýtrí.Chúngtatậpthểdụcmỗingàyvàăn uốngđiềuđộđểcảmthấytốthơn;nhậnlỗivàbịachuyện,thậmchícảkhichúngta đúng,hoặcthừanhậnmìnhđãsaitrướcmộtngườichichămchămphêphánchúngta. “Cáitôi”làthứđãngăncảntahànhđộngnhưvậy.Vậynên,biếtđược“cáitôi”của mộtngườilớnđếnđâumangýnghĩaquyếtđịnhđếnquátrìnhđọcvịlốisuynghĩcủa ngườiđó.

“Cáitôi”sànglọcthếgiớiquancủachúngta,loạibỏnhữngđiềugâytổnhạihay thậmchígâyrasựlạclốitrongsuynghĩvềmứcđộcầnnhìnnhậnbảnthâncủachúng ta,vàmứcđộchúngtamuốnđượcngườikhácnhìnnhậnlại.Cácbạncònnhớcácví dụởphầntrước:Côgáibừabấivàbộquầnáođắttiền?Bâygiờ,chúngtasẽnghiên cứusâuvàocơchếtâmlýđằngsaukhíacạnhnàycủabảnchấtconngười.

Billdành500đôlađểmuamộtchiếcđồnghồ.Anhtalướtquamộttờtạpchí,nhìn thấymộtthứdườngnhưchínhlàchiếcđồnghồđó-đượcquảngcáovớigiáchỉ300 đôla,khiếntâmlýcủaanhtanảysinhmâuthuẫn.Anhtamuốncoimìnhlàmộtcon

ngườithôngminh,mộtngườimuahànghiểubiết,nhưngmẩuquảngcáolạilàbằng chứngchốnglạinhậnđịnhđó.Hoặclàanhtabịmắclừavàphảitrảquánhiềutiền, hoặcmẩuquảngcáonàylàsaisựthật.

MứcđộtựtrọngcủaBilllàyếutốquyếtđịnhđếnquátrìnhsuynghĩ.Vớilòngtự trọngcao,anhtasẽxemkỹmẩuquảngcáomàkhônglậtnhanhsangtrangkhác.Anh tasẽđọcnóvànếutintưởngnólàchínhxác,anhtasẽkếtluậnrằngmìnhđãsailầm. Vớilòngtựtrọngthấp,Billcóthểtinrằngcảthếgiớinàyđềulàbịpbợmvàkhôngcó aimuađượcvớicáigiánàycả,kểcảnhữngngườihiểubiếtnhưmình.Trongtình huốngnày,Billđãchốibỏnhữngthiệthạigâyrachoanhta.Anhtacũngcóthểtổng hợplạicácđiềutrênvàquyếtđịnhnhanhchóng,trướckhiýthứcbuộcphảichấpnhận sựthựckhônglấygìlàmvuivẻrằngthờigiancònquantrọnghơntiềnbạcvàchảviệc gìphảitốncôngsuynghĩvềchuyệnnày.

Nếumộtngườikhôngcólòngtựtrọng,anhtasẽkhôngbiếttựnhìnnhậnbảnthân mình.Anhtakhôngthểchịuđựngđượcviệcmìnhsaihoặcviệcngườikhácnhìnnhận anhtalàyếukém.Vìvậy,thayvìthayđổibảnthân,anhtathayđổithếgiớiquancủa chínhmình,tựlậplạithứtrậttựcủariêngmìnhtừmớbòngbongđómàkhôngtổnhại đếnsợitócnàotrêncáiđầuthiếukiênđịnhcủamình.Nhữngsuynghĩnhư“tôithậtlà tồi,tôiđãsai”đượcthaythếbằng“thếgiớithậtkhôngcôngbằng”,“côtamớisai”hay “mọingườichỉmuốnchốnglạitôi.”

Trongnhữngtrườnghợpcựcđoan,nếumộtngườikhôngthểđốimặtdứtkhoátvới thựctế,điềuđócónghĩalàanhtakhôngsẵnlònghoặckhôngthểtựýthứcvềlỗilầm vàbiếthốihận,anhtasẽvôthứcthayđổicáchnhìnnhậnvấnđềcủamình.Vídụ,một ngườichồnglừadốivợsẽphảibàochữachohànhđộngcủamình.Nếuanhtakhông thểbópméothếgiớiquancủamìnhđủđểkhôiphụcniềmtinvớingườivợvàcuộc hônnhân,hoặctổhợplạinhữnggiátrịcủabảnthânđểbàochữachohànhđộngcủa mình,anhtasẽtựđộngthấythếgiớihiệnthựcbênngoàibịbópméo.Sựbópméonày khiếnanhta“thấy”vợmìnhlàmnhữngđiềusaivàmộtcáchvôthứcchorằngcôtatrướcđó-mớichínhlànguồngốcgâyranhữnghànhđộngcủaanhta.

TIẾPCẬNNHANHMộtvịluậtsưchuyênbàochữachonhữngtộiphạmtríthứcđã nhậnxétrằngcôngviệckhónhấtcủaôngtalàthuyếtphụckháchhàngcủamìnhnhận thấyanhtađãsai.cóchuyệnnàylàvìngườitarấtdễrơivàotìnhtrạngnhậnrahành độngcủamìnhvàrồitựbàochữachomìnhtừngli,từngtí.Nếukhôngnhậnthứcđược điêunày,bạnsẽphạmphảisailầmlớn.Hầuhếtmọingườinhậnthứcđượcrằngtrộm cướp,giếtngườihaylàmtổnthươngngườikháclàsaitrái.Nhưngnhưtrongngànhkế toán,khikhôngcóbấtcứmộtnạnnhâncụthểnàovàđượcbiệnhộbởimột"lídohỢp lý",kẻphạmtộicóthểkhôngýthứcđượchếthậuquảdomìnhgâyra.

Dựđoáncáchnghiêncứutiếptheo

Từđầuđếngiờ,chúngtahiểurằngmộtngườicólòngtựtrọngcaosẽbiếtcách nhìnnhậnthôngtinrốrànghơn.Trongkhiđó,ngườicólòngtựtrọngthấpthườngbị buộcphảithayđổisuynghĩcủamìnhsaochoítcómâuthuẫnvớidiễnbiếnthựctại

nhất.

Chínhsựmâuthuẫnnàybuộcconngườiphảihóagiảinóđểgiảmthiểunhững thươngtổn.Vídụ,mộtngườivớilòngtựtrọngthấpkỊiôngthểthườngxuyênthừa nhậnvớibảnthânrằnganhtacóthểđãphạmsailầm.“Bảnthânmìnhđúng”đượcưu tiênhơnsovới“làmviệcgìđúngđắn”.

Thựcchất,bảnnăngtựvệtinhthầncủaconngườirấtgiốngvớicáchchúngtatự bảovệchothểxáccủachúngta.Khitìmcáchbảovệthânthểkhỏihiểmnguy,bạn cũngtựđộngtìmkiếmcáchbảovệhìnhảnhcủamình.Khigặpnguyhiểm,cơthểbạn sẽtựcóphảnứngtheokiểu“chiếnđấuhaybỏchạy”.Tươngtự,khigặpnhữngnguy hiểmvềmặttâmlý,bạncũngsẽcóloạiphảnứngđượcgọilà“chấpnhậnhaykhông chấpnhận”.Khibạncólòngtựtrọngcao,bạnsẽchấpnhậnđốimặtvớinhữngthử thách.Ngượclại,khibạncólòngtựtrọngthấp,cáitôitrongbạnsẽtựphòngvệbằng cáchbópméothựctế,tránhnhữngtổnthương.Nếubạnthựcsựbiếtcóbaonhiêuphần sựthậttrongthếgiớiquancủamộtngười,bạnsẽhiểurốthêmvềcáchnhìnnhậnvấn đềcủangườiđó.

Nếumứcđộtựtrọngcủamộtngườithựcsựrấtquantrọngtrongviệcđánhgiáquá trìnhsuynghĩ,thìmộtcâuhỏiđánggiáhàngtriệuđôđượcđặtralàlàmthếnàođểbiết mứcđộ“tựthích”bảnthâncủamộtngười?

Trướctiên,chúngtasẽxemxétngắngọnảnhhưởngcủalòngtựtrọngđếnnhững màusắckhác(vàđưaranhữngcáchthứcđánhgiámứcđộtựtrọngcủamộtngười). Sauđó,chúngtasẽtìmhiểumộtphươngpháprốràng,dẽnhậnbiếtđểđánhgiácảm nhậnthựcsựcủamộtngườivềchínhbảnthânhọ,màkhôngcầnphảitiếpxúctrựctiếp vớianhta.

Lòngtựtrọngảnhhưởngtớihaicáchnhìnnhậnvấnđềvàbốnbiếnsố(nhântốhay thayđổi)phụthêm.Nólànhântốảnhhưởngnhiềunhấttớicảsuynghĩvàhànhđộng củachúngta.Giảsửhaingườicómứcđộtựtin100%giốngnhauthìhọsẽcóquyết địnhtươngtựnhưnhau-đólàlàmđiềumàhọcholàđúng(dĩnhiênđiềuhọcholà đúngcóthểkhácnhau,nhưngkhôngkhácnhiềunhưbạntưởngđâu).

Nhữngtrảinghiệmsẽhìnhthànhnênbảnthânmỗingười-hoặcbằngcáchtăng thêmhoặcbằngcáchlàmgiảmđilòngtựtincủachúngta.Khiđặtbảnchấtcủamình vàotronghỗnhợpnày,bạnsẽnhậnrasựảnhhưởngmangtínhthựctếvàvôcùngáp đảocủalòngtựtrọngđốivớiquátrìnhsuynghĩvàraquyếtđịnhcủabạn.Trong chươngnày,chúngtasẽtiếptụcxemxétmứcđộảnhhưởngcủasáunhântố:cácloại nhucầu,lòngtựtin,sựnỗlực,tintưởng,sựbiệnminh(bàochữa)vàtâmtrạng.

Nhântốthứnhất:Cácloạinhucẩu

Mộtphụnữmắcbệnhbéophìvàđáiđườngbiếtrằngmìnhkhôngnênănsô-cô-la vàobữatối,nhưngcuốicùngvẫnănnó.Dĩnhiên,đókhôngphảilànhucầunênđược thỏamấnnhất,nhưngvìmứcđộtrântrọngbảnthâncủacôtathấp,nênnhữngnhucầu củacôthayđổi.Cũnggiốngviệcnằmườnratrêntràngkỷănbánhphômaithìaicũng thích,nhưngkhôngphảiaicũngdànhthờigianc

ảngàyđểănchơixảlángnhưvậy.

Mứcđộtựtrọngcủamỗingườisẽquyếtđịnhcácloạinhucầukhácnhaucủahọ.Khi mứcđộđóthấp,nhucầucủamộtngườicóthểdiễnbiếntheochiềuhướnglàanhta thấynhucầunào-khiđượcđápứng - manglạisựthỏamấnngaylậptứcthìanhtasẽchọnnhucầuđó-thườnglàcho nhữngnhucầubảnngãhoặcnhucầucơthể(tâmsinhlý). Nhữngngườicómứctựtrọngthấpthườnglànhữngngườibồngbột,chưachín chắnvàdễdàngbịhấpdẫnbởinhữngnhucầunhấtthờimàbỏquênnhucầulâudàicó lợichobảnthân.Hầuhếtnhữngngườinàyđềukhôngchúýtớinhucầuvàsựthỏa mấncủangườikhác,trừtrườnghợphọcóđộngcơkhácphụcvụchomụcđíchtưlợi. Ngượclại,vớinhữngngườicómứctựtrọngcao,nhucâucủahọlànhữngthứnhằm đápứngnhucầuvềlâudài.Họtìmthấyniềmvuitrongnhữngđiềucóýnghĩalớnlao hơnvàchấpnhậnđánhđổibằngnhữngnhucầutrướcmắt,mangtínhngắnhạn.

DướiđâylàhìnhvềmôtảThápnhucầucủaAbrahamMaslow10-mộtdạngbiểuđồ thểhiệnnhữngmứcnhucầukhácnhaucủaconngười.

ởtrạngtháicaonhất.Khihạcácnhucầuxuốngmứcthấphơn,cảmxúcsẽlàyếutố quantrọngtrongquátrìnhraquyếtđịnh.Khicàngđixuốngthấpthìconngườicàngcó xuhướngtậptrungmọisuynghĩvềnhucầucủabảnthân,vàocáinộitạibêntrong chứkhôngphảinhữngyếutốbênngoài.Nhậnthứcbịthuhẹptrongkhi“cáitôi”cứ dầnlớnthêm,khiếnanhtachỉbiếtthỏamấnnhữnglợiíchtrướcmắtmàbỏquanhững gìđúngđắnhoặccólẽlàđúngđắn,nênlàmhơn.

ĐiềunàycũnggiốngnhưcơchếhoạtđộngtrongngườibạnđơnbàocủachúngtakýsinhtrùngAmip1:chúngtacóxuhướngthíchlàmnhữnggìthoảimái,manglại

cảmgiácdễchịuvàtránhxakhỏinhữnggìkhiếnchúngtacócảmgiácmệtmỏi,đau đớn.Thynhiên,mỗingườicóquanniệmkhácnhauvềnhữngđiềuhọcoilàđaulòng haydễchịu.

Conngườilàsinhvậtluôntìmkiếmcảmgiáchàilòng.Trênthựctế,cảmgiáchài lònggắnchặtvớiýnghĩamànómanglạichochúngta.Chínhvìvậy,khitalàmđiều đúngđắn-vàtìmđượcýnghĩacủahànhđộngđómàkhôngmàngtớinhữngniềmvui nhấtthời-thìchúngtađãcóđượccảmgiáchàilòng.Khikhônglàmđượcđiềuđó, chúngtadễdàngchìmvàocảmgiácbuồnchán,lolắngvàbấtanvềmốiliênhệlỏng lẻođó.

1Amiplànhữngđộngvậtnguyênsinh,chilàmộttếbàonhưngcókhảnăngdi chuylnđịnhhướngnhờcácchângiả.Đasốcácamipsốngtựdoớmôitrường bênngoài,mộtsốítsốngkýsinh.Khivàocơthềngười,chúngsẽgayracáctốn thương(lyamip)hoặccáctốnthươngngoàiruộtnhưgan,não,da...

Chínhcơchếcảmxúcdễchịu/đaulòngnàygiúpchúngtađiđúnghướng.Đểcó

thểtựdoquyếtđịnhmọichuyệncủabảnthân,chúngtanênsuynghĩcàngthựctếcàng tốt.Vìnhưtađãbiết,khimộtngườicàngíttậptrungvàobảnthânmìnhthìngườiđó càngdễdàngnhìnnhậnthựctếxungquanhmìnhhơn.Vìvậy,anhtacũngcóthểcó nhữnglựachọntốthơnvìđãnhậnbiếtđượcnhucầunàolànênthỏamấnnhấtvàđiều gìcónghĩahơn,manglạicảmgiáctốthơnvềlâudài.

Tựtrọngthấpchínhlànhântốtạoracơnbốcđồng,khiếnmộtngườilàmmọithứchỉ nhằmthỏamấncảmgiácnhấtthờicủacơthểhoặccảmxúctronghọ.Bởivìconngười sinhralàđểtìmkiếmsựthỏamấnnênkhikhôngđạtđượccảmgiácthỏamấnqua việctìmđượcýnghĩatronghànhđộngcủachúngta,tasẽcóxuhướngtìmkiếmnó quanhữngphươngtiệnvàcáchthứcnhấtthời.Chúngtathườngtựđánhlừabảnthân rằngđiềuđanglàmđúnglàquantrọngthậtvàthếlàchúngtavẫntiếptụctheođuổi nhữnggìlàmtavui,trongkhikhôngcócảmgiácliênquanmấy.Chúngtatựlàmmờ đinhữngýnghĩathựctế,tựhuyễnhoặcvớibảnthânvàngườikhácrằngđiềutađang làmlàthậtsựcóýnghĩa,thếnhưngtrongsâuthắmchúngtabiếtmìnhchiđangtìm cáchbiệnminhchohànhđộngấymàthôi.

Vídụ,bạncảmthấythếnàokhicóngườibỗngdưnggiúpbạnkiếmđượcmộtcông

việctốt?ẮthẳnbạnsẽthấyrấttốtVậybạncảmgiácthếnàokhisau30nămlàmcông

việcđó,mộtngàybạnpháthiệnramọithứchỉlàgiảdối,rằngbạnđãnhấnvàocông

tắckhởiđộngchẳnggắnvớimộtcỗmáynàocảvàđiệnthoạicủabạnchilàgọitới nhữngdiễnviênđóngkịch,lừabạnngaytừđầu?Trênthựctế,đúnglàbạncócảmgiác mìnhđãthựcsựthànhcôngvới“côngviệc”,thếnhưngkhôngcóbấtkỳđiềugìtrong côngviệcđólàthậtcả.Đặtvàotrườnghợpđó,hầuhếtmọingườisẽbịsuysụpnhưngtạisao?Câutrảlờithậtđơngiản:vìcôngviệccủabạnkhôngcóthậtvàchẳng manglạichobạnchútýnghĩanào,dođóbạncũngkhôngcóđượccảmgiáchàilòng haythỏamấnriàocả.

Khicànggắnbóvớicuộcsống,cáctrảinghiệmcủabạncàngcóýnghĩavàtuyệt

vờihơn.Ngượclại,khibạncàngchìmđắmvàocácthúvuithoángquahaytheođuổi nhữngmộngtưởngđượcthêudệtbởinhữnghammuốníchkỷnhấtthời,cuộcsốngsẽ càngítýnghĩađi.Nhữnglúcđó,đôikhibạntưởngmìnhđangsốnghếtmình,nhưng sâuthắmtrongbạnlạinhậnramìnhkhôngnêntheođuổicácmụctiêunhưvậy.Dùnỗ lựcđếnthếnào,cảmgiácthỏamấnnhấtthờicũngsẽkhôngtồntạilâudàivìmụcđích cuốicùngcủanókhôngmanglạiýnghĩanàolớnlaocả.Chỉcócảmgiácthoảimáivà vuivẻkhôngthôithìchưađủ;vìsauđóchínhlươngtâmchúngtasẽtựtráchmình. Hấyđừngchilàmnhiềuhơnmàhấylàmchomìnhtrởnêncóýnghĩahơn.

Tómlại,làmứcđộtựtrọng-cũngnhưsởthíchvàđammêcủamộtngười-đóng vaitròquyếtđịnhtrongviệchiểuđượcsuynghĩvàquyếtđịnhcủaanhta.Hấycùng tiếptụctìmhiểunhữngảnhhưởngcònlạicủalòngtựtrọngtrongcácphầntiếptheo củachươngnày.

Nhântốthứhai:Sựtựtin

Mộtngườicólòngtựtrọngcaosẽtựtinhơnvềkhảnăngsuynghĩcũngnhưhành độngcủamình,đặcbiệtlàtrongviệcthíchnghivớihoàncảnhmới.Họcóthểnhận thứcdẽdànghơnkhiphảiđốimặtvớikhókhănvànhấtlàkhôngbịchiphốibởisuy nghĩmìnhcóthểthấtbại.Lưuýlà,khimứcđộtựtrọngbảnthâncủamộtngườicàng giảmthì“cáitôi”củaanhtacànglớnvàanhtasẽcàngchú.ýhơntớisuynghĩcủamọi ngườivềanhta,cũngnhưtớibiểuhiệncủachínhmình.

Nhântốthứba:Sựnỗlực Khimộtngườimuốnlàmviệcgìđónhưnglạinhậnranókhôngđángsovớicông sứcmàanhtabỏra,thìkhôngcógìngạcnhiênnếuanhtakhônglàmchuyệnđó.Vấn đềởđâylànhữngnỗlực,côngsứcbỏraliệuchỉảnhhưởngtớiquyếtđịnhlàmmột việcgìđó,haynócònthayđổicảcáchchúngtanghĩvàcảmnhậnvềvănđêđó.Và tạisaolạinhưvậy?

Giảsửmộtngườibiếtlàmìnhnênlàmgìđógiúpbạn,nhưnglạiđơnthuầnkhông thíchlàmchuyệnđó,anhtacóthểbaobiệnchohànhđộngnàybằngsuynghĩrằngbạn mìnhthựcsựkhôngcầnđếnsựgiúpđỡcủaanhta.Thậmchíanhtacònhợplýhóa hànhđộngcủamìnhởmứccaohơn,nhưnghĩrằng“ngườibạnđókhôngtốt”hoặc “mìnhcầnnghỉngơimớiđúngvìmìnhlàmviệcquánhiều”.Vậychúngtanênđặt côngsứclênbàntính,thậmchícầnđịnhlượngnóđểhiểuđượcsuynghĩcũngnhư hànhđộngtiếptheocủaanhta.

Trênthựctế,việccânđođongđếmmứcnỗlựchaycôngsứctỷlệnghịchvớimức tựtrọngcủamộtngười.Khimộtngườicàngcólòngtựtrọngcao,anhtacàngítđểtâm tớicôngsứccầnbỏra.Vídụ,khinỗlựclàmbấtkỳđiềugìchongườichúngtayêuthì đólàchuyệnhếtsứcbìnhthường.Thếnhưng,khiđólàngườichúngtakhôngquýmến hoặchọkhiếnchúngtabựctức,cáugiậnthìlàmgìchohọ,dùtốnrấtítcôngsức,cũng làcảmộtvấnđề.Vớinhữngngườicótựtrọngcao,họkhôngnềhàkhibỏcôngsứcđể làmđiềuđúngđắn,tráingượcvớinhữngngườicótựtrọngthấphơn.

Khibiếttựtôntrọngbảnthânmình,chúngtacóthểdànhtâmsứcchonhữngmục

tiêulâudài,manglạiýnghĩavàsựhàilòngchochínhmình,nhờđótăngđượctốiđa nỗlựcvàgiảmthiểusựthấtvọnghaykhóchịu.Dùcóphảibỏranhiềucôngsứcđến đâuthìchínhlòngtựtrọnggiúpchúngtacóđượcnguồnsứcmạnhvàcảmhứngvô tận.

Tómlại,ngườinàocàngbiếttrântrọngbảnthânmìnhthìcàngdêdàngchấpnhận bỏcôngsứcđểlàmđiềuhọcholàđúng,kểcảkhiđiềuđócóliênquantớingườikhác.

Nhântốthứtư:Cácgiátrịvàlòngtin

Khiđanghẹnhòvớimộtngườimàbạnthích,vàngườiđócũngthíchbạn,song

bạnlạiluôntâmniệmlàphụnữlúcnàocũnglàmtổnthươngđànông,thìmứcđộtình

cảmsẽquyếtđịnhtháiđộcưxửcủabạn.Mộtvídụkhác:nếubạntinrằngmộtbài kiểmtrapháthiệnnóidốikhôngcótácdụngvớibạnthìnósẽkhônglàmgìđượcbạn. Thựcra,khôngphảivìbàikiểmtrađóvôdụngmàdonóđượctiếnhànhdựatrênniềm tinvữngchắccủabạn:dùcónóidốithìmáycũngchằngpháthiệnrađược.Chínhvì thếbạnkhôngcógìphảisợhấi,trongkhimáypháthiệnnóidốichiđosựbấtancủa bạnnênnókhôngthểpháthiệnđượcbạncónóidốihaykhông.

Nhữngniềmtinmùquánghoặcsaitrái(mêtín)thườngđượctạoradosựthiếu hiểubiếtcủachúrigtavàthựcchấtlàđểchúngtatựbảovệbảnthân.Hầuhếtnhững điềuchúngtalàmhoặctintưởngđiềuđểgiảithích,baobiệnchotháiđộ,hànhđộng củachúngtađốivớithếgiớivàbảnthânchúngta.Nếuthấykhôngcầnthiếtthìchúng tacũngkhôngcầnphảibámvíuvàomộtniềmtinmùquángnào.Chínhlòngtựtrọng giúpchúngtacósứcmạnhtinhthầnvàkhảnăngđểrũbỏchúng.

Nhữnggiátrịhạnhẹpcũnglàhệquảcủalòngtựtrọngthấp.Khitầmsuynghĩ khôngthểvượtrangoàinhữnghammuốncủabảnthân,chúngtasẽtựlàmgiảmcác giátrịcủamìnhđểtựnuôngchiềucácýthíchnhấtthời,khiđóchẳngnhữngkhôngthể nângcaonhậnthứcmàcònlàmgiảmgiátrịcủachínhmình.

Nhântổthứnăm:Tựbàochữavàhợplýhóa

Đểlàmgiảmmặccảmtộilỗi,chúngtathườngtìmcáchgiảithíchchotháiđộcủa mình.Đểcócảmgiáctốtđẹphơnvềbảnthânhoặcvềnhữngvấnđềxảyđếnvớibản thân,chúngtathườngdựnglênhìnhảnhvềchínhmìnhvàthếgiớichungquanhtheo cáchphùhợpvớiđiềuchúngtamuốnnólàđúng,chứkhôngphảivớicáithựctếđúng đắ

TIẾPCÂNNHANHMộtnghiêncứuđãchiramốiliênhệhếtsứcthúvịgiữatháiđộ hànhxứvàgiátrịphầnthưởngmànócóthenhậnđượcMộtngườinếuđượctrả100 đôlađểlàmmộtviệcthìsẽthấyviệcđókhókhănvàvấtvảhơnnhiềusovớimột ngườikháccùnglàmviệcđónhưngchiđượctrả25đôla.vậykhimộtngườiđượctrả công,anhtasẽthấycôngviệcđókhókhănvàítthúvịhơn;khimứcđộthưởngcông càngtăngthìđộnglựcvàhứngthúlàmviệccànggiảm(theoFreedman,sáchxuấtbản năm1992).Mộtngườicómứctựtrọngcaosẽcóđầuócthựctếhơn,vìthếsuynghĩ củaanhtacũnggắnvớithựctếhơn.

Khiphảichọnlựalàmviệcgìđó,nếukhôngđượctrảcônghoặcđềnbùgìkhác, chúngtasẽvôthứctrởnênthíchlàmnóhơn.Tạisaochúngtalạicócảmgiácnhư vậy?Đólàdochúngtakhôngthíchcảmgiácphảicótráchnhiệmkhigâyrasaisót trongcôngviệc.Chúngtaphảitựbiệnminhchobảnthân.Quátrìnhnàyhầunhưdiễn ratrongvôthứcnhưnglạichiếmtrọnsuynghĩcủa“cáitôi”trongmỗichúngta.Nótự độngbiếnđổiquátrìnhtiếpnhậnvàxửlýthôngtincủachúngtatheohướngngăn chúngtasuynghĩhaynhìnnhậnmộtcáchrốràngvềnhữngvấnđềxảyratrướcmắt. Hấyxemmộtvídụkhác:mộtkẻnghiệnrượu,phảilàmmộtcôngviệchếtsứcvấtvả vàđangchuẩnbịkếthônlầnthứbacóthểcóhaihướngsuynghĩ:mộtlàanhtacânsự giúpđỡvàhailàthếgiớinàythậtbấtcông.Chúrigtacầnbiếtanhtatôđiểmthếgiới củamìnhnhưthếnàođểđọcvịđượcchínhxácsuynghĩvàcảmxúccủaanhtatrong hoàncảnhcụthể

Việctựbàochữacũngcóthểdiễnratrongnhữnghoàncảnhcụthể.Khimộtngười đãbỏmộtlượngthờigian,côngsức,tiềnbạckhakhávàomộtviệcgìđó,cảmquan củaanhtacũngsẽtheođómàbiếnđổi.“Cáitôi”tronganhtasẽkhiếnanhtakhómà dứtbỏnóvàchỉbaobiệncholídovìsaoanhtalạilàmvậy.Ngườitagiảithíchrâng khimộtngườiđãdànhnhiềuthờigianchomộtviệc,trongnhậnthứccủaanhtasẽxảy rahiệntượngtâmlýxửlýbấthòa,vàkếtquảlàanhtakhôngmuốn“mấtđi”côngsức vàthờigianđãcủamình.Dođó,anhtacàngcóítkhảnăng“đánhbạicáitôi”của mình.

Chiềuhướngsuynghĩđặcbiệtnàygiảithíchchínhxáclídongườibánhàngmuốn kéodàithờigiancủabạnkhianhtaphảibáocáolạivới“giámđốcbánhàng”.Càng bỏnhiềuthờigianchờđợithìbạncàngkhóbỏđi.Điềunàycũngđúngtrongchuyện hẹnhò.Mộtngườikhiđãcómộtmốiquanhệlâudàithìrấtkhódứtbỏnó.Cânhiểu rằngsựtựtôntrọngbảnthânởđây,xinnhắclạimộtlânnữa,lànhântốquantrọng nhấttrongviệcđánhgiávấnđề.Mộtngườicómứctựtôntrọngbảnthânthấpsẽ khôngtinđượcrằnganhtađanglãngphíthờigian;cònngượclại,ngườibiếttựtôn trọngbảnthânhơnsẽbiếtchấpnhậnvấnđềvàdứtbỏnónếuthấynóđãkhôngcòný nghĩanhưbanđầu.Vìvậy,khiđánhgiásuynghĩhayứngxửcủamộtngườitrongvấn đềnàođó,cácyếutốnhưthờigian,côngsức,tiềnbạclàđánglưutâm,thếnhưng quantrọnghơncảlàmứcđộtựtrọng,vìnósẽquyếtđịnhmứcảnhhưởngcủanhững nhântốtrêntớiquyếtđịnhcủangườiđó.

Nhântốthứsáu:Ảnhhưởngcủatâmtrạng

Tâmtrạngchínhlàcáibóngcủalòngtựtrọng,lànhântốgiúpđộngviênhaylàm

xẹpýchívàtinhthầncủachúngta,ảnhhưởnglêncáchnhìnnhậnthếgiớivàcảbản thânchúngta.Khimứctựtrọngcủamộtngườicàngthấp,tâmtrạngcàngcósứcảnh hưởnglớntớisuynghĩvàcảmxúccủaanhta.Nhưđãphântíchtrongcácphầntrước, đốivớinhữngngườinhưvậy,suynghĩcủaanhtahầunhưchỉtậptrungvàobảnthân vàcáchnhìnnhậncủamọingườivềbảnthânanhta...Vìvậy,suynghĩvàhànhđộng càngphụthuộcvàotâmtrạngcủaanhta.

Lòngtựtrọngthấpđồngnghĩavớiviệc“cáitôi”trởnênlớnhơn.Dođó,vìvậyảnh

hưởngcủahoàncảnhlêntâmtrạngcủamộtngườicólòngtựtrọngthấpcũnglớnhơn sovớingườicócảmxúcổnđịnh.Dùchỉmộtchútchuyệnxảyrathôi,nhữngngười nhưvậycũngdêdàngđểchuyệnbéxératovàtựtưởngtượngramọithứ.Cóđiềugì quantrọnghơnanhta,trungtâmcủavũtrụnàyđâu?Chínhvìthế,hainhântốquan trọngquyếtđịnhtâmtrạngcủadạngngườinhưvậytrongquátrìnhraquyếtđịnhlà lòngtựtrọngvàýnghĩacủaviệclàm.Khiviệclàmkhôngcómấyýnghĩa,tâmtrạng sẽlàyếutốchiphốiviệcraquyếtđịnhcủahọ

Vídụ,mộtngườikhôngthíchviệcphảiđiđổrác(làviệcchẳngcóýnghĩagìvới họ),nhưngnếuhọchỉvừamớivềnhàsaubatuầnđivắngvàbốmẹvợlạisắptớithăm lầnđầutiên,thìhắnnhiênanhtachẳngnềhàchútnàolòngtựtrọngcủamìnhmàlàm việcđó.Cònkhimộtngườikhôngmuốngọiđiệnchochịgáimìnhđểxinlỗivìđãto tiếngvớichịtrướcđó,nhưnggiờchịcủaanhtalạiđangnguykịchtrongbệnhviệnthì lòngtựtrọnglúcđócũngchỉcòntácdụngtrangtrí.Cầnnhớrằngnếuđólàngườicó lòngtựtrọngcaothìanhtađãchẳngđểrácchấtthànhđống,hoặcgâygổvớichịgái mình.

Nhưcácphầntrướcđãphântích,khimộtngườicólòngtựtrọngcao,ngườiđósẽ cóthiênhướnglàmnhữngviệcđúngđắn,bấtchấpcảmgiáccủahọthếnào.Còn ngượclại,khilòngtựtrọngthấp,tâmtrạngcủaanhtasẽlàmchủlýtrívàhànhxửtiếp theođósẽphụthuộcvàomứcđộýnghĩacủahànhđộngtrongmắtanhta.

Khi“cáitôi”đãchoánlấytâmtrí,chúngtarấtkhónhậnrathựctếmàchithấy nhữngđaukhổcủabảnthân.Điềunàycũngđúngvớinhữngcơnđauthuộcvềthểxác; vídụnhưkhichúngtađaurăngthìthấyrấtkhóđểtậptrungvàobấtkỳviệcnàokhác. Cảmgiácđóibụng,vôgiacưhayđaukhổcũngphảixếpsaumộtcáirăngđau.

Khihiểuhơnvềlòngtựtrọngvàvaitròcủanótrongviệcquyếtđịnhtháiđộ,suy nghĩvàcáchhànhxửcủamộtngười,chúngtasẽphânbiệtđượcđâulàngườibiếttự tôntrọngbảnthânmìnhhơnvàđâulànhữngkiểungườigầntươngtựnhưthếmà chúngtavẫnbịnhầmlẫn.

Anhtacólòng tựtrọngcao haychỉgiảvờ?

Nămsailầmdễ mắcphải

“Nếubạnchỉđểdànhtaingheâmnhạc,nghĩalàbạnđangnuôilớn“cáitôi” trongmình.Bạnbắtđầutừchốinghenhữngâmthanhkhôngphảilàâmnhạc, nghĩalàbạntựtướcđinhữngtrảinghiệmkháccủachínhbảnthân.”

JohnCage(1912-1992)

Trongthựctế,khônghềkhókhiđánhgiámứcđộtựtrọngcủamộtngười,cáikhólà bạncóthểmắcphảisailầmnếukhôngbiếtchúýđiểmnàovàbỏquađiểmnào.Dưới đâylànămsailầmthườnggặpsẽgiúpbạnphânbiệtkhiđánhgiámộtngười.

Sailẩm1:Đánhđồnggiữatựtrọngvàtựcao

Đừngbaogiờnhầmmộtngườicólòngtựcaolàmộtngườibiếttrântrọngbảnthân mình.Cầnnhớrằngmứcđộtựtrọngvàtựcaocủamộtngườitỷlệnghịchvớinhau.

Dùngườiđócóthể

hiệnlàanhtahàilòngvớibảnthânđếnmấychăngnữa,nhưnganh talạilàkẻcólòngtựcao,thìthựcsựkhôngphảinhưvậy-chẳngquaanhtađangcố

chịuđựngthôi.Nhậnđịnhnàykhôngphảivốđoánmàđólàquyluậtvềbảnchấtcon người-dựatrênnhữngphântíchtâmlýmàcó.Cơchếtâmlýnàyrấtphứctạpvàkhó nắmbắt,chínhvìthếđôikhimộtngườicóthểtựlừamìnhrằnganhtabiếttrântrọng bảnthân,trongkhichínhtháiđộlạiphảnbộicảmxúcthựccủaanhta.

Việcphânbiệttựtrọngvàtựcaocóthểsẽkhókhăn.Lấyvídụmộtngườiđangmở đàirấtto.Liệuchúngtacóthểkếtluậnrằnganhtacótựtrọngthấpvàchiđơnthuần muốnthuhútsựchúýcủangười khác,hayđólàngườicólòngtựtrọngcaovàkhôngthèmquantâmtớisuynghĩcủa ngườikhác?

Vàcònnhữngbiểuhiệncơhọckhácthìsao?Mộtngườilúcnàocũngănmặcchải chuốtcóthểlàngườitựtrọngthấpvàđangcầnmọingườinghĩvềmìnhnhưmột ngườiđẹpđế,sànhđiệu,thờitrang,từđócócảmgiáctốtvềbảnthân.Hoặc,cóthểcô ta-làngườirấtbiếttrântrọngbảnthânvàcáchănmặcấychỉđơnthuầnphảnánhgiá trịcủacôta.Lậtngượcvấnđề,liệumộtngườiănmặctuềnhtoàngcóphảivìanhta cũngcótựtrọngcaomàkhôngthèmquantâmtớingườikhácnghĩgìkhông?Hayliệu đólàngườitựtrọngthấpmàthậmchíkhôngthèmđểýtớivẻbềngoài?Bạnthấyđấy, việcđánhgiárấtdễmắcphảisailầm,trongcuộcsốnghiệnđạingàynaylạicàngdễ lầmlẫnhơnnữa.

Vídụ,rấtdễnhậnramộtngườiănquánhiềuvàkhôngthèmquantâmtớisứckhỏe củamìnhlàngườikhôngbiếttrântrọngbảnthân.Tuynhiên,cóthểvìanhtacólído khác,nhưlàmặccảmtộilỗivớimộtvấn'đềcụthểnàođóhaylàthờithơấucómộtký ứcnàođógắnchặtvớithứcăn.Mộtngườiquansátnonkinhnghiệmcóthểvộivàng kếtluậnđólàngườicótựtrọngthấp,trongkhitrênthựctếđiềungượclạirấtdễcó khảnăngxảyra.Hấyxemxéttrườnghợpngượclại:cóthểngườiđótọngnhiềuthức ănnhưthếlàdocơthểtraođổichấtrấtnhanh.Ngoạihìnhcủaanhtacũngkhôngnói lênanhtacólàngườiănquánhiềuhaykhông.

Sailẩm2:Đánhđồnggiữatựtrọngvàtựtin

Làmcáchnàođểbạnphânbiệtđượclòngtựtrọngvàtựtin?Nhưđãphântích trongnhữngchươngtrước,mộtngườicóthểtựtinvềbảnthântrongmộtsốtrường hợpcụthểvàcócácbiểuhiệnđiểnhìnhcủamộtngườibiếttựtôntrọngbảnthân.1\iy nhiên,ngượclại,trênthựctếmộtngườicũngcóthểcótựtrọngcaonhưngtrongmột

sốtrườnghợplạitỏvẻkhôngtựtin'khôngthoảimái.Cóthểthấyviệcphânbiệthai kháiniệmnàylàcảmộtvấnđề,nhưngnócầnthiếtchoviệcđọcvịchínhxácngười khác.

Sailẩm3:Nhữngcâuchuyệnthànhcông

Chúngtakhôngthểđánhgiámộtngườicótựtrọngcaohaykhôngnếuchidựavào mứcđộthànhcôngcủaanhta,vìkháiniệm“thếnàolàthànhcông”đốivớitừng ngườirấtkhácnhau.

Nhưcácbạnđãbiết,khichúngtachọnlàmđiềuđúngđắn-khôngphụthuộcvào sởthích/độngcơcánhâncũngnhưnhữngnhucầutựnhiêncủacơthể-điềuđósẽ manglạicảmgiáctựtôntrọngchochúngta.Điềunàynhìnchungcóthểthấyrốnhất khisoivàocuộcsốngcủamộtcánhân.Khiaiđólàmđượcđiềuhọmuốnlàm,màlại khôngphảivì“cáitôi”củaanhta,haykhôngphảivìnhữnghammuốnnhấtthời thoángqua,thìnhấtđịnhanhtasẽcóđượctựtrọng.Ngượclại,khimộtngườikhông làmđượcđiềumìnhmuốnvàkhôngđượcởtrongtrạngthái“nhưý”,anhtasẽkhông tựtôntrọngbảnthânmìnhđược.

Vídụ,mộtcổđôngsởhữumộtlượngcổphầnlớntrongmộtcôngtyluậtdanh tiếngcóthểlàmộtngườirấtthànhcôngtrongmắtngườikhác,nhưngvìtrongthâm tâmanhnàylúcnàocũngchỉmuốnlàmnhạccôngvàviệchọctrườngluậtchẳngqua đểthỏamấnmongmuốncủachaanhta,thìanhtahoàntoànkhôngcócảmgiáctôn trọngbảnthânvìquy

xácnhưnglạithíchviếtláchvàanhtaviếtđơnthuầnlàvịnghệthuật,thìanhtatràn đầytựtrọngvìanhtacoimìnhlàmộtngườithànhcông.Cóngườikhiđangthựchiện mộtđiềugìđókhácthườngcóthểcảmthấybuồnbấvàkhôngcólòngtựtrọngvìanh takhôngđạtđượcđúngmứcthànhcôngdoanhtatựđặtra,đơngiảnvìanhtatheo đuổimụctiêuvì“cáitôi”vàcầnsựtándươngtừnhữngngườikhác.

Sailẩm4:Nhúnnhườnghayđángkhinh?

Sựkhiêmtốnrấtdễbịnhầmlàhànhviyếukém;tuynhiên,trênthựctếnóthểhiện sựmạnhmẽ.Mộtngườilúcnàocũngnghĩtới“cáitôi”củamìnhtrướctiênsẽlàmột kẻcaongạo,tráingượcvớimộtngườibiếtlẽđộ,khiêmtốn.Ngườikiêungạosẽchỉ biếtnhậnmàkhôngbiếtcho.Đólàkẻsốngchếtvìcảmxúc,phụthuộcvàotháiđộcủa ngườikhácđểnuôidưỡngphầncánhânmỏngmảnhcủaanhta,hoặcphụthuộcvào chínhnhữngcơnbốcđồngđểthỏamấnbảnthânmàkhôngbaogiờtựvượtquađược chúng.

Cònkhimộtngườicótháiđộkhiêmnhường,anhtatựhàilòngvớibảnthân.Anh tathoảimáilàmđĩêuđúngđắnchứkhônglàmđểđánhbónghìnhảnhhaychiđơn thuầndobảnthâncảmthấylàmnódẽdàng.Bởitínhlẽđộchophépchúngtachọnlựa làmđiềuđúngđắnnêntasẽtựchủđượcbảnthân;đâylạilàđiềukiệntiênquyếtđểcó lòngtựtrọngvàsựthoảimáivềđầuóc,cảmxúc.

Vấnđềởđâyrấtrốràng:làmthếnàođểbiếtkhinàomộtngười“giảvờkhiêm tốn”,trongkhithựctếanhtalàmthếkhôngphảivìthíchngườikhácmàchỉvìmuốn

ếtđịnhđólàdosợhấimàlàm.Ngượclại,mộtnhàthơnghèokiết

đượcngườikhácthích?Cóthểanhtalàmvậyvìsợphảitừchốihoặcsợvềsaumình sẽkhôngđượcgì.Rốràngchúngtacầnphânbiệtđượcgiữangườicólòngtựtrọng thựcsựvàvìvậybiếtkhiêmnhườnglễđộvớingườitựhạthấpbảnthânhòngchiếm đượccảmtìnhngườikhác.

Sailẩm5:Đánhđồnggiữatựtrọngvàtâmtrạng Nhưcácbạnđãbiết,lòngtựtrọngquyếtđịnhmứcđộảnhhưởngcủatâmtrạng trongquátrìnhđọcvịngườikhác.Khôngchỉthế,việcphânbiệthaikháiniệmnày cũnglàcảvấnđề,vìtâmtrạngđôikhicónhữngbiểuhiệnrấtgiốngvớilòngtựtrọng.

Mộtngườicóthểvìđangởtrongtâmtrạngtốtnêncónhữnghànhđộngvàbiểuhiện nhưthểanhtabiếttựhàilòngvớibảnthâncởimở,duyêndáng,ấmáp,quantâm... nhưngtrênthựctếđólạilàkẻíchkỷchỉbiếtbobochobảnthân,kẻmàvìtâmtrạng tốtnêntrongthoángchốcđãlàmngườikháchiểulầmlàcónhữngđứctínhtrên.Bạn đãthấyvấnđềởđâychưa?

Đừnglolắng,cótintốtchobạnđây:chươngtớisẽcungcấpchobạnmộtphương phápduynhất-vôcùnghiệuquảvàkhôngdễbịnhầm-trongviệcxácđịnhmứctự trọngcủamộtngườilàcaohaythấp.

Thămdò lòngtựtrọng: Xácđịnhmức độtựtrọngcủa mộtngười

“Lòngtựtrọngthểhiệnmứcđộdanhtiếngmàtanghĩmìnhcóthểđạtđượcvớikhả năngcủamình.”

TiếnsĩNathanielBranden

Từđầutớigiờ,chúngtađãtìmhiểumộtcáchtoàndiệnvềcáchìnhtháitâmlýnhằm giúpbạncóđượcsựlinhhoạttrongviệcđọcvịngườikhác,vàcũnglàđểbạnbiếtcần tìmkiếmvàđểýtớinhữngđặcđiểmtâmlýnàocủahọ.Nhữngsailầmdễmắcphải trongchươngtrướcđãchochúngtathấy:nếuchidùngmộtdấuhiệuriênglẻ,việc phánđoánmứctựtrọngcaohaythấpcủamộtngườisẽtrởnênrấtkhókhăn.

Mộtngườicóthểlàmcho/làmgiúpngườikhác,nhưngcâuhỏibạncầnđặtralà: “Tạisao?”Đólàvìanhtaquýhọhayanhtamuốnhọquýanhta?Cóphảianhtalàm thếđểngàycàngtiếnbộhơnvàbảnthâncảmthấymìnhđãlàmmộtviệctốt,hayanh tachilàmộtkẻcơhộimuốnđổiviệcđóđểthoátkhỏicảmgiácthiếuantoàn?Bạnsẽ khôngthểnàobiếtđược.

Làmthếnàobạncóthểkhẳngđịnhmộtngườicólòngtựtrọngcao?Chúngtasẽ nhìnrađiêuđóthôngquacáchanhtađôỉxửvớibảnthânvàvớinhữngngườikhác. Mộtngườithiếutựtrọngsẽthoảmấnvớinhữngthứchiphụcvụchomongmuốncủa anhtavàsẽkhôngđốixửthựcsựtốtvớinhữngngườikhác.Hoặc,anhtacũngcóthể tựbiếnmìnhthànhtròcườikhicầukhẩnsựchấpthuậnvàtôntrọngcủamọingườimà khôngđoáihoàiđếnnhucầucủabảnthân.Chinhữngngườithựcsựcólòngtựtrọng sẽđốixửtốtvớibảnthânmìnhvàcảnhữngngườikhác.“Tốt”ởđâykhôngđồng nghĩavớisựthoảmấnmongmuốntạmthời;đúnghơnlà,khiđốixửtốtvớimọi người,anhtahướngtớiniềmhạnhphúclâudài.

Chúngtacóthểđitớikếtluậnsailâmrằngkhimộtngườicóthểtựápchếđược nhữngmongmuốntạmthời,anhtacóđượcsựtựchủvàthừanhậnđâylàdấuhiệucủa lòngtựtrọng.Nhưngnếukhôngnhìnvàomặttráicủavấnđề,chúngtasẽcócáinhìn phiếndiện.Mộtngườiphụnữkhôngănnhữngmónănhấpdẫn,giàudinhdưỡng,nhờ đócôtacóthểgiảmcânvàquyếnrũmộtngườiđànôngđãcóvợthìsao?Chúngta cầnnhìnnhậnmộtcáchtoàndiệnđểbiếtliệuđộngcơcủahànhđộngcóđúngđắnvà cóbiểuhiệncủalòngtựtrọngkhông.Vídụ,phụnữlàđiểnhìnhchonhữngngười thiếulòngtựtrọng,khimàchỉvìhammuốncánhân,côtasẽđốixửkhôngtốtvới nhữngngườikhác.

Baloạitínhcách

“Sángtạođôikhicũngcóthểbiếnthànhpháhoại.Nóphụthuộcchủyếuvàonhân cáchconngười:ởmặttốthayxấu.Vànếucảnhâncáchcũngkhôngcóthìkhông ngườithầynàocóthểgiúphọcsinhtạoranóhaythaythếhọcsinhquyếtđịnh.”

CarlJung(1875-1961)

Bạncóthểbiếtmộtngườicólòngtựtrọngthấp,nhưngđiềuđókhôngcónghĩaanh talàngườicó“cáitôi”lớn.Sựtựtôngiảmđisẽdẫntớihạitrạngtháitâmlý.Mộtlà nhậnthứccủangườiđóbịthayđổivàhailàphần“tínhcách”trongconngườianhta sẽtrỗidậy,thểhiệnquatháiđộbấtổncửaanhta.Cùnglàngườikhôngcónhiềusựtự tôn,haingườikhácnhausẽcótháiđộkhácnhauđốivớicùngmộtsựviệc.Từcảhai loạitrạngtháitâmlýnày,chúngtasẽđọcđượcvịcủangườiđó:nhữngsuynghĩ,cảm giácvàtháiđộcủahọtrongbấtkỳhoàncảnhnào.

Mộtkiểusẽgiảmbớt“cáitôi”vàbiếttựtôntrọngmìnhhơn-đâylàkiểungườilễ độ,biếtnhúnnhường;cònmộtkiểu,ngượclại,sẽthổiphồng“cáitôi”củamìnhvà quênmấttựtrọng-đâylàkiểungườikiêụngạo.Ngoàiracòncómộtkhảnăngnữa, đólàkiểulòngtựtônthấpvà“cáitôi”cũngkhônglớn-đâylàtrạngtháitâmlýtự khinhkhi,hạthấpchínhbảnthân.1\iynhiên,cầnnhớrằngkhôngcókiêunàovừacó lòngtựtôncaovừacó“cáitô?lớncả Kiểungườidễgâynguyhiểmchongườikhácnhấtlàkiểucó“cáitôi”quálớnmà hầunhưkhôngcólòngtựtrọng.Cònkiểungườinguyhiểmnhấtvớianhtalàkiểuvừa cólòngtựtônthấpvàcũngkhôngcó“cáitôi”lớn.Lídolàvìmộtkẻkiêungạosẽdễ bộcphátcơnnónggiậnrangoàihơnngườitựcoimìnhlàthấpkém.Nhữngtêntội phạmcóhànhvibạolựcthườnglànhữngkẻthiểncậnmàcứcốtỏvẻmìnhmạnhbạo. Trongkhingườikhôngcócảlòngtựtônlẫn“cáitôi”thườngnínnhịnvàtựtráchmình làngườivôdụng.Trongchươngnày,chúngtasẽcùngxemxétkỹhơncảbaloạitính cáchnày.

LoạitínhcáchLE-D-ngườitựcoimìnhlàthấpkém Nhữngngườithuộcloạinàythườngrấthayxinlỗi,thậmchíkhilỗikhôngphảido họgâyra.:Họchấpnhậnlàmđiềumìnhkhôngmấythích,khôngphảivìquýmến ngườitamàvìsợkhôngđượclònghọ.Ngườikiểunàyrấthiếmkhibiếtđứnglêntự tranhđấuchobảnthân,vìhọthườngtựcoinhữngnhucầucủamìnhlàkémquan trọnghơnsovớingườikhác,dođóchỉbiếtsuốtngàytìmcáchlấylòngngườikhác. Rấtdễnhầmgiữamộtngườichibiết“cho”đểchiếmcảmtìnhcủangườikhácvớimột ngườichođivìđơngiảnhọmuốnlàmthế,hoặcvìcảmthấyđólàđiềuđúngđắnnên làm.

Cùngmộtsựviệccóthểgâyrahaitrạngtháicảmxúchoàntoànkhácnhau,tùy vàoýđịnhbanđầucủabạn.Đólàsựkhácbiệtgiữacảmgiácbịcướpvàquyêngóp làmtừthiện.Cảhaitrườnghợpđềulàđemtiềnchongườikhác,nhưngmộtcáikhiến bạncócảmgiácmìnhtốtđẹplên,cònmộtcáikhiếnbạncảmthấymìnhbịkémđi; nghĩalàmộttrườnghợpgiúpcủngcốthêmlòngtựtôncủabạn,trongkhitrườnghợp cònlạilàmkiệtquệtinhthầncủabạn.Thựcra,bạnkhônghềcho,màcóngườikhác lấycủabạn.Bạnchấpnhậnđểbịlợidụng.Chikhilựachọncủabạnlàdotựbạnquyết định,cảmgiáctựtônmớixuấthiệnvàtồntạilâudài.

Trongcuộcsốnghàngngàycủamỗichúngta,khicóngườicốlôikéobạnlàmđiều

saiquấynhưngbạnnói“không”,bảovệquyềnlợicủamìnhthìbạnsẽcảmthấymình tótđẹphơn.Điềunàycũngtươngtựnhưcảmgiácmìnhmạnhmẽhơnkhibạnnói “có”vớimộtyêucầumàbảnthânthấynênthựchiện,dùkhiđóbạncókhôngthích làmnó.Dùbạncónóihaylàmgìđichăngnữa,miễnlànóxuấtpháttừýchícủabạnnghĩalàbạntựchọnlựađượcquyếtđịnhchomình-thìbạnđềucócảmgiáctốthơn.

Ngượclại,khitựthấybảnthâncònkhiếmkhuyết,bạnsẽtựbuôngthảmình,đểnhững suynghĩyếukémlàmkhổmình.

Kiểutínhcáchnàythườngtạonênngườihướngnội.Khicótâmtrạngtốt,cảmthấy thoảimáivàtựtinthìtậnhưởngcuộcsốngrấtvuivẻ;nhưngđếnkhikhôngđượcnhư

ýsẽthườngémcảmxúclạivàchibùngphátkhichắcchắncócảmgiácantoàn,được đảmbảovàcótâmtrạngtốtmàthôi.

NhữngbiểuhiệncủaloạitínhcáchLE-D Hầunhưmốingườiđềucóbiểuhiệnriêng,nhưngnhìnchungcóthểtổngkếtlại cácđặcđiểmcủaloạitínhcáchLE-Dnhưsau:

> Khôngdễdàngchấpnhậnlờikhen.

> Khôngquyếtđoánvàdámnóirachínhkiếnbảovệbảnthân.

> Nóinhữngđiềukhôngtốtvềmình.

> Lúcnàocũngxinlốivàtựcảmgiácmìnhlàngườicólối.

> Thườngxuyênchịuđựngcảmgiáckhôngtốtvềmặttâmlý.

> Thườngcócảmgiáclolắng,bồnchồnkhiphảirơivàomôitrườngmớihoặckhiở cạnhnhữngngườikhôngquen;chỉthíchởchốnàomàhọcảmthấyantoàn.

> Sợphảimạohiểm,thậmchíkểcảkhiđólàsựmạohiểmcótínhtoánvàkhôn ngoan.

LoạitínhcáchLE-A-ngườikiêungạo Kiểungườinàythíchđượccoilàtrungtâmcủasựchúývàthườngrấttotiếng,dễ nổicáu,hayphànnàn.Việclúcnàocũngđòihỏiđượcchúý,đượccoilàquantrọng đãchegiấubảnchấtkémtựtôncủahọ.Ngườidạngnàylúcnàocũngtìmkiếmsựủng hộvànhữnglờinịnhbợtừngườikhác,khikhôngđượcthìrấtdễtứcgiận.Họkhông ngạingầnxúcphạmhoặclamắngngườikhácnếuviệcđólàmhọcóảnhhưởngtốt hơnhoặctrởnêngiỏigianghơntrongmắtngườikhác.

Loạitínhcáchnàytạonênmộtkiểuthísinhlúcnàocũngcómáuănthuatrongbất kỳcuộcthinào.Anhtatựyêu,tựđềcaochínhmình,lúcnàocũngnghĩtớibảnthân trướctiênvàluôngiảvờmìnhlàngườimạnhmẽđểchelấpcảmgiácbấtổnbêntrong.

Khiđưaraýkiếncủamình,anhtathườngrấtdễtứcgiậnnếunókhôngđượcchấp nhận.Dạngngườinàylúcnàocũngmuốnmọingườihiểumình,bấtkểhọcóthíchhay không.Khikhôngđượcnhưý,anhtalạicoiđólàsựươngngạnhvàrằngngườikhác khôngchịunghelờikhuyên“lúcnàocũngđúng”củaanhta.Nếungườicólòngtự trọngcaođểýtớiviệchọcóthểxúcphạm,làmxấuhổhaygâyphiềnhà,khóchịucho ngườikhácthìkiểungườiLE-Ahoàntoànkhôngđểtâmtớichuyệnđó,vìđơngiảnlà họkhôngthể.Mộtngườitôntrọngngườikháckhihọbiếttựtôntrọngbảnthânmình,

cònkhihọkhôngcóđiềuđóthìhọlàmsaobiếttôntrọngngườikhác?Trênthựctếthì họ-tùytừngmứcđộ-thiếuhẳnkhảnăngđểlàmđiềuđó.Họchinghĩđếnngườikhác (dùcónhưngrấtít)khisựquantrọnghóabảnthântronghọvợibớt.Mộtkẻlúcnào cũngchibobochobảnthânlàkẻkhôngcókhảnăngyêuthươngngườikhác.Không nhữngthế,đócònlàkẻnhạycảmquámứcvớitừnglờichitríchvàthườngphảnứng lạibằngsựgiậndữ.

Càngbiếtchấpnhậnbảnthân,chúngtacàngbiếtchấpnhậnngườikhác.Cònđối vớiloạingườinày,anhtacần“thấy”ngườikhácởvịthếyếukémhơnmìnhđểcảm thấymìnht

ốtđẹphơn.

Trongcuộcsống,chúngtacólẽsẽbắtgặpmộtvàingườirấtkhóđểhòahợp.Họ lúcnàocũngcócảmgiácnhữngngườixungquanhcóvấnđề.Nhưngthựcrachínhhọ, chứkhôngphảiaikhác,mớilàngườicóvấnđề

Khibiếttựtôntrọngbảnthân,conngườisẽcócáinhìnhiềnhòahơnvớimôi trườngvàcuộcsống,trongkhikẻkiêungạochỉbiếtđốixửthôbạovàbắtépnhững vậtvôtriphảitheoýmình.Cũnggiốngnhưviệccốlàmngườikhácchúý,anhtaáp đặt“mongmuốn”củamìnhlênmọithứvàyêucầungườitaphảiđểmắttớimình.

NhữngbiểuhiệncủaloạitínhcáchLE-A

> Rấtdễnổicáu,tứcgiậnvàraoai,lúcnàocũngcầnđượcngườikhácchúý.Cóthể coilàngườihunghăng,khôngchitrongquanhệvớingườikhácmàcòntrongcả môitrườngchung.

> Cóxuhướngphảnứngtháiquávớibấtkỳsựđốixửnào(màtheoanhtalà)không côngbằng,bấtchấpviệcđónhỏđếnđâuchăngnữ

> Thườnghuênhhoang,khoáclácvềthànhcôngdùlànhỏnhặtcủabảnthân.

> Lúcnàocũngnghĩvềtàisản,vậtchất;luôntìmcáchcủngcốvịtrí(màanhtatự cholà)quantrọngcủamình.Trongbấtkỳcuộctròchuyệnnàocũngcốápđặtsuy nghĩcủamìnhlênngườikhácvàcốláisựchúývềbảnthân.

> Cầnđượcxemlàđúngđắn,làkimchỉnamhànhđộngtrongmọitrườnghợp,muốn kiểmsoáttấtcả.Thườngkhôngbiếttiếpthuýkiếncủangườikhácvànhanhchóng gạtbỏnhữngquanđiểmđó.

> Thườngcótháiđộsaymêkiểuquákhíchvàlâmvàokiểuứngxửcónguycơcaolà lúcnàocũngcảmthấymìnhlàngười“giàusứcsống”.

NhữngbiểuhiệncủaloạitínhcáchkếthợpgiữaLE-DvàLE-A

> Nhạycảmquámứccầnthiết.NgườitheokiểuLE-Asẽcóbiểuhiệngiậndữvàtự dựnglênchomìnhmộttấmchắnmạnhmẽ,trongkhinhữngngườiLE-Dtrởnên buồnbấvàthumìnhlại.

> Thườngsửdụngnhữngngôntừchánnảnvàhaysốngvớiquákhứ,dùđiềuđó chẳngmanglạicảmgiácdễchịuchútnàochoanhta.

> Thườngcốgắngtrongvôthứcđểgâyấntượngmìnhlàngườiquyếtđoán,dứt

khoát.Haynhìnđờibảnghaimàu“trắng,đen”;trongtrườnghợpkhôngphùhợp thìchuyểnsangmàuphatrộngiữahaimàutrên,tứclàmàu“xám”.

> Tựdựnglênhìnhảnhsailệchvềbảnthânvớithếgiớixungquanhvìmuốnđược ngườikhácnghĩrằngmìnhtótđẹphơnbảnthântrongthựctế

> Mọichuyệnđềucóthểliênhệđếnbảnthân,bởivìcógìcóthểquantrọnghơnbản thânhọ-trungtâmcủavũtrụ?

> Thườngtìmkiếmsựủnghộvàcảmgiácyênlòngnơingườikhác.

> Trànngậpnhữngniềmtinmùquáng,luôncóxuhướnghànhđộngkiểucảmtính, khicầnbiệnminhchohànhđộngcủamìnhthìlạiviệnđếncácsuynghĩkiểulogic.

> Dềnổinóng,tứcgiận;tâmtrạngthayđổithấtthườnghoặcdễdàngbuôngxuôikhi gặpchuyệnkhókhăn.

> Khônggiữđượcmốigiaohảovớinhiềungười,thườngcónhiềungườikhôngthể hòahợpnổi.

> Đổlỗichotấtcảtrừbảnthânkhigặpchuyệnvàtừchốinhậntráchnhiệmvềmình. Lúcnàocũngcoimìnhlànạnnhân.

> Dễbuồnchán,thấtvọng,hoặcítnhấtthìlolắng,bấtan.

> Gặpkhókhăntrongviệcraquyếtđịnh.Nỗilolắngmìnhsẽcóquyếtđịnhsaikhiến họkhôngthểquyếtđịnhđược,đặcbiệttrướcnhữngthayđổitronghoàncảnh khôngchắcchắn,khihọkhôngnắmquyềnchủđộngvàđiềunàykhiếnhọrấtsợ hãi.

Nênlưuýrằngmộtngườicólòngtựtrọngthấpthườngdaođộnggiữahaidạng: hoặclàngườitựhạthấpbảnthân(dạngngườitựcholàmìnhkémcỏisovớingười khác)hoặckiểungườitựđềcaomình(ngườikiêungạo).Dùtrongtrườnghợpnào,kết quảcũngthườnglànhữngphảnứngtiêucực:hoặclànộitâmtựémlại,gâycảmgiác buồnchánvàtổnthương;hoặcphảnứngrangoàithànhsựtứcgiận.Mộtkhiđãnắm bắtđượcdạngtâmlýnàođangchiphốiđốiphươngtrongthờiđiểmxácđịnh,bạnsẽ phỏngđoánđượckháchínhxáctháiđộyàcáchửngxửcủahọtronghầuhếtmọihoàn cảnh.

Từdầutớigiờ,chúngtađãhoànthànhsơbộquátrìnhphântíchtâmlýsửdụng phươngphápS.N.A.P.Vớiphươngphápnày,giờđâybạnhoàntoàncókhảnăngđọc vịsuynghĩvàquátrìnhraquyếtđịnhcủađốiphương,vìmỗiloạitínhcáchđềucung cấpchochúngtacáchđọcvịrốràngvàchínhxác.

Giờchicònmộtvấnđềlàlàmthếnàođểápdụnghiệuquảnhấtvàothựctế.PhầnI đãđưaracácthủthuậtchitiết,PhầnIIgiúpbạnđisâuvàochitiếthơn.Đểápdụng đượccácthủthuậtnàyhiệuquảnhất,bắtđầutừđâychúngtasẽhệthốnglạitừngchút từngchútmột,thôngquacácvídụcụthể,từđóbạncóthểápdụngdễdàngtrongcuộc sốngmuônmàumuônvẻcủamình.

“Trítưởngtượngvànhữngđiểuhưcấuchiếmtớibaphầntưcuộcsốngthựccủa mỗichúngta.”

SimoneWeil(1909-1943)

Trongchươngnày,chúngtasẽphântíchhaikiểuphânloạicóthểápdụngtrongtất

cảcáctrườnghợpbiếnthiêntrongthựctế,cùngcácvídụminhhọađểgiúpcácbạn hiểurốhơnvềviệcápdụngcácthủthuậtphântíchtâmlýtrongsáchnày.

Saukhiđãquansátđượccác“màusắc”-nhưlòngtựtrọng,sựtựtin,sởthíchbạncóthểsắpxếp,phatrộnchúngđểtạonênmộtbảnlýlịchhoànchinhvềđốitượng, từđốđọcvịđượccácsuynghĩ,cảmxúc,niềmtinvàcóthểlàcảcáchhànhxửcủahọ Bạnsẽthấytrongmộtsốtrườnghợp,mộtsốloạisắcmàu-cảcơbảnlẫnthứcấp-đều khôngảnhhưởngnhiềutớikếtquảđọcvịmộtngườicủabạn.Bạnsẽnhậnrarằng nhữngquantâmcủađốitượng(chứkhôngphảimứcđộquantâm)mớilàđiểmban

đầuđểxâydựngnhữngthôngtincơbảnvềtâmlýcủamộtngười.Theolýthuyết,bạn cóthểsửdụngbấtkỳsắcmàunàođểbắtđầuquátrìnhphântíchtâmlý.1\iynhiên, trênthựctế,sựquantâmmớilàphươngphápdễlàmnhất,vìkhiđặttronghoàncảnh cụthể,chúngsẽlàcáidễhiểunhất.

Haikiểuphânloại

LoạiA:Ngườikhôngcóhứngthútừđầuvớikếtquả(vídụ:thànhviênbồithẩm đoàn(ởtòaán),khiđánhgiácôngviệc,khigiúpđỡmộtngườibạn).

LoạiB:Ngườicóhứngthú(độngcơ)từđầu(vídụngườichơibài,khiđiđàm phán,thuyếtphụcngườikhác,khibánhàngquađiệnthoại).

Lưuý:Trongnhữngtrườnghợpkhikhôngbiếtmứcđộquantâmcủađốitượng đếnđâu,nhưtrongmộtbuổihẹnhò,bạncóthểápdụngcácthủthuậtđãhọctrong chương5,sauđóquansátxemngườiđócóthểhiệnhứngthútừđầuhaykhông,rồiáp dụngcáchthứcphântíchphùhợp.

Trướctiên,chúngtasẽphântíchcáctìnhhuốngtrongđóđốitượnglàngườikhông cóhứngthútừđầuvàtựtrọngcao,sauđótớingườicóhứngthú(độngcơ)từđầuvà tựtrọngthấp.Tiếpđếnlàcáctrườnghợpkhiđốitượngcóhứngthútừđầuvớikếtquả vàcóvẻlàcólòngtựtrọngcao,rồitớingườidườngnhưcólòngtựtrọngthấp.

LOẠIA:Ngườikhôngcóhứngthútừđầuđốivớikếtquả

Mộtngườibìnhthườngdĩnhiênlàmuốnlàmđiềuđúngđắn,nênlàm,nhưlàmuốn cósựcôngbằng,muốngiúpđượcbạnbèlúccầnthiết.Tuynhiên,ởđâychúngtađang đềcậptớiviệcmộtngườicóhứngthútừđầuvớikếtquảcólợichohọhaykhông,khi họlàngườitheochủnghĩacánhânvàíchkỷ.

Hấynhớrằngsựtựtônchínhlànhântốquyếtđịnhmứchứngthútừđầuđốivới mộtviệccóảnhhưởnglớntớiđốitượng.Khimộtngườicàngcólòngtựtrọngcao, anhtacàngcónhiềukhảnăngđạtđượccảmgiácthỏamấnkhitheođuổinhữngmục tiêu(màanhtacholà)cóýnghĩađốivớianhtahơn.Ngượclại,khimứctựtrọng khôngcao,đốitượngkhôngthấycầnthiếtphảilàmđiềuđúngđắn,chonênkhôngcó hoặccórấtíthứngthúvớikếtquảcôngviệcmàhọtheođuổi.

Trongtrườnghợpmộtngườikhôngcóhứngthúnàotừbanđầu,mứcđộtựtônlà nhântốảnhhưởngnhiềunhấttớisuynghĩvàquátrìnhraquyếtđịnhcủaanhta.Do

đó,chúngtacầntậptrungchúýtớinónhiềunhất.Bắtđầutừđây,chúngtaphácra nhữngthôngtincơbảncủađốitượng.Cácphầntiếptheosẽgiúpbạnrútrakếtluận (kếtquảđọcvị)từnhữngthôngtinđó.

PhântíchS.N.A.P.:Đánhgiáchung

Khiliênquantớicácvấnđềnguycấpvớibảnthân,cầnbỏranhiềucôngsứcđể làmđượcviệc,conngườicàngcóxuhướnggiảmcáchànhđộngnghĩahiệphoặctích cựccủamình.T\iynhiên,nếucólòngtựtrọngcao,conngườisẽkiênđịnhhơntrong việcduytrìýchímuốnlàmđiềuđúngđắnhơnlàlàmvìcảmthấythích,hoặcđểđánh

bónghìnhảnhbảnthân.Khitựtrọnggiảm,tâmtrạngtrởthànhnhântốchiphốinhiều hơn,khiđódùcôngsứcbỏrarấtít,thậmchíkhôngcần,nhưngmongmuốnlàmđiều đúngđắncũnggiảm.Trườnghợptâmtrạngxuốngdốcnhưnglạicầnbỏnhiềucông sứchơnthìcơhộilàmvậycànggiảmnhanhhơn.Đốivớimộtngườikhôngcóhứng thútừtrướcvàlòngtựtrọngthấp,vấnđềnguycấp/khốnđốnthếnàolúcđócũng chẳngquantrọngnữa,vìtâmtrạngkhiđóđãchùngxuốngrồi. Khitâmtrạngphơiphớitrởlại,conngườicóthểtạmthờirờixatrạngtháisuynghĩ mọithứtậptrungvàobảnthânmàđểmắt(mộtlần)tớinhữngnhucầucủangườikhác. Vìthế,sựbằnglòng,haymứcđộhợptáccủangườicólòngtựtrọngthấp,sẽmạnh nhấtkhingườiđócótâmtrạngtốt,khôngcầnbỏranhiềucôngsứcvàkhôngcầnlo lắngnhiềutớiviệccógặpphảivấnđềgìkhông.Cũngcầnphảinóirằnglòngtựtin khôngnênxétđếntrongtrườnghợpnàyvìnóvốnlàmộtbiểuhiệnkháccủahứngthú -vàvìvậycómốiquanhệtỷlệnghịchvớilòngtựtrọng.Kếtluậnlại,khitựtrọng thấpvàkhôngcóhứngthútừtrước,mộtngườicóthểđơngiảnkhôngquantâmtới mứcđộcôngsứcanhtacầnbỏrakhilàmmộtviệcnàođó.

Nhưbạnđãbiết,tựtrọngthấpkhôngphảilúcnàocũngởmộtmứcnhưnhau.Kiểu ngườiLE-Asẽítđểtâmtớiánhmắtcủangườiđời,trongkhikiểungười,E-Dcóthể dễdàngbịthayđổibởiảnhhưởngtừđánhgiácủangườikhác.Khicảhaikiểungười trênđềuquantâmtớicáchnhìncủangườikhác,kiểuLE-A:ẽthíchthỏamấncácnhu cầucủachínhmìnhhơn.Mộtkhiđãmuốnđiềugì,ngườiđósẽchilàmđiềucólợicho mình;trongkhikiểuLE-Ddễdàngchấpnhậntừbỏlợiíchcủamìnhđểphụctùng ngườikhác.

Kiểungườicóvẻcólòngtựtrọngcao

> Biếttậptrungchonhữnglợiíchlâudàivàbiếtnghĩchongườikhác,cóbảnlĩnhđể vượtquamongmuốntưlợi.

> Trongtrườnghợpcảmgiácbịnguyhiểmkhôngởmứcquáthấp,tâmtrạngcũng khôngảnhhưởngnhiềutớisuynghĩcủahọ.

> Trongtrườnghợpkhôngcóquánhiềuhứngthú(đểlàmđiềuđúngđắn),lòngtựtin tronghọthườngchixoayquanhmứcđộhứngthúvàcũngkhôngchiếmnhiềusuy nghĩcủahọ Kiểungườinàynhậnthứcđượcthựctếvấnđềvà1hôngđểcảmxúccánhânchi

phốisựnhậnthứcấyíủahọ.Nhữngđánhgiácủahọđachiều,khôngbị]'hiếndiệnvà

khôngtậptrungvàobảnthân.Họtưduylíchcựcvàcóthểchonhiềuhơnnhận,không thôlỗhayvộivàng.Vìkiểungườinàykhôngcầnphảichứngtỏbảnthânnênhọrất tậptrungvàkhôngđểýtớiviệctưlợi.Họtậptrungvàoviệctổnghợpthôngtinđểra quyếtđịnhđúngvàítquantâmtớiviệcmìnhđangbiểuhiệnthếnào.Khilòngtựtrọng càngcao,họcàngcóýchíkiênđịnh,quyếtthựchiệnđiềuđúngđắnchodùđiềuđócó bắthọphảihysinhlợiíchcánhân.

Kiểungườicóvẻcólòngtựtrọngthấp

> Tậptrungvàocáchammuốnnhấtthờivàthườnglàvìtưlợi.

> Tâmtrạnglấnlướtlòngtựtrọng,chiphốimọithứ.

> Mứcđộtựtintỷlệnghịchvớihứngthú,khôngchiếmnhiềuphầntrămtrongsuy nghĩđủđểtrởthànhyếutốgâyảnhhưởnglớn.

Nhữngcâunóithườnggặp

Kiểu Trườnghợpcó

Trườnghợpkhôngcó người hứngthútừtrước hứngthútừtrước

LE-D "Tôisẽcốgắng." "Tôikhôngmuốnlàm aigiận."

LE-A "Tôicẩnlàm "Saocũngđược!"

điểunày."

Kếthợp 'Tôisélàmđiểutôicóthể." "Hấylàmcáigì đúngđắnnhất."

NgườikiểuLE-DhayLE-Achithấyđượcnhữngthứhọmuốnthấyđểđạtđượ

cảmgiácantoàn;chínhvìvậy,họđểcảmxúclấnátlýtrí-khiếnnhậnđịnhvềthựctế bịbópméo.Nhữngngườinàychiquantâmvàtậptrunghếtsứcchonhữngnhucầucá nhân.Họchilàmđiềucólợichomình,nếukhôngsẽkhôngduytrìđượctâmtrạngtốt Ngượclại,khitâmtrạngkhôngtốt,họsẵnsàngtỏrathôlố.Vìvậy,chẳngđờinàohọ chịuhợptácnếukhôngthấycólợi.Cáchduynhấtcóthểlaychuyểnđượcnhững ngườinàylàđánhvào“cáitôi”củahọ,vìcảmgiácvềsựđúng/saicủahọđãbịbóp méoquáưlệchlạc,nêncáchduynhấtlàphảilàmsaokhơiđượcnhậnthứcđúngđắn củahọ.

Nhữngvídụtrongcuộcsống

Trườnghợpcálòngtựtrọngcao

TrườnghợpA:Mộtluậtsưbàochữađangtiếpxúcvớingườisắptớisẽlàthành viênbồithẩmđoànchovụánmàanhtađangthụlý,trongđóthânchủcủaanhta phạmmộttộikhánghiêmtrọng.

Tómtắt:Nếubịcáocóchứngcứchắcchắnchứngminhđượcanhtavôtội,người bồithẩmkiasẽgiữkínnó.Cònnếuvụánvẫnchưacóchứngcứxácđángthìôngta cũngkhôngdễdàngchấpnhậnđểvịluậtsưkiadắtmũi.Thynhiên,ôngtacũngkhông đếnnỗikhôngcócảmgiáctộinghiệphayđồngcảmgìvớinỗiđaucủaanhta.Khimột ngườicótựtrọngcaovàkhôngcóhứngthútừtrước(độngcơtừtrước),anhtasẽdễ dàngđồngcảmvớingườikháchơn,vì“cáitôi”khôngchiếmtrọnsuynghĩvàsựchú tâmcủaanhta.

Điềunàycũngkhôngcónghĩalàvịbồithẩmkiavìcảmthấytộinghiệpchobịcáo màkhôngquantâmtớicácchitiếtkháccủavụán.Vìngườiđócólòngtựtrọngcao, lạikhôngbịảnhhưởngbởiđộngcơnàocả,nênôngtatựcócảmgiácmìnhlàmđúng vàkhôngquantâmtớiviệcphảitrừngphạtai.“Taphảilàmđiềuđúng.Cônglýphải đượcthựcthi”làtâmniệmcủaông,vàvìthếôngcôngbằngvàổnđịnh.Nếukhôngcó lídonàobuộcôngthayđổiquanđiểmthìôngcóthểvẫnlắngngheýkiếncủangười khácvàgiữnguyênsựkiênđịnhcủamình.

Mộtnhântốkháccũngcầnchúýởđâylànhữngniềmtinđãtồntạitừtrước.Giả sửvịbồithẩmnàycóđịnhkiếnrằngmọigiámđốcđiềuhành(CEO)đềulànhữngkẻ thamlamvàsẽlàmbấtcứđiềugìcóthểđểkiếmtiền,thìquanniệmnàychắcchắnsẽ ảnhhưởngtớisuynghĩcủaông.Vìvậy,đểnhanhchónggiảiquyếtđượcvấnđề(xem lạichương2,phầnThủthuật2),bạnnênhỏicáccâuhỏiliênđớiđểxemliệusuynghĩ củaôngtacóchịuảnhhưởngcủamộtđịnhkiếnnàokhông.

Trườnghợpcólòngtựtrọngcao

TrườnghợpB:Mộtnhânviêntậpsựđangchuẩnbịbảnbáocáochomộtphiên tòa.

Tómtắt:Trườnghợpnàycũngtươngtựnhưvídụtrước,trừmộtđiểmkhác.Ở đây,côngviệccủangườiđógắnliềnvớihoàncảnhthựctế.Vìthế,dùanhtarốràng khôngcóhứngthúnàotừtrướcđốivớikếtquả,anhtasẽvẫnmuốnđưarađượccác quyếtđịnhđúngđắnvàmanglạihiệuquả.

Vìvậy,chúngtacầnnhìnvàocảquátrìnhlàmviệc,chúýhơntớinhữngquyết địnhtrongthờigiantrướcđócủaanhta.Nếutrướcđókhônglâu,anhtamớiđưara mộtsốkiếnnghịđượcđôngđảomọingườiđónnhận,thìbạncóthểtrôngđợinhiều hơnthế.1\iynhiên,mứcđộcaohaythấpcủalòngtựtrọngmớilàthứchirađộlệch lạcgiữaquanniệmvềđúng/saicủaanhtavớicái“cóthểchấpnhậnđược”,xétvề khíacạnhnguyêntắcmànói.Chúngtathườngnhầmlẫnrằngngườitựcaotựđạilàkẻ sẵnsàng“lươnlẹo”đểmọithứphùhợpvớinhữngýđịnhriêngcủaanhta(màaiai cũngbiết),nhưngđiềunàychiđúngkhianhtabịđặtvàotrườnghợpnguykhốn.Thực chấtthìchínhnhữngngườikhôngcóđộngcơtừđâuvớikếtquảvàcốlòngtựtrọng caomớilànhữngngườicóchiềuhướnglệchlạckhikếtquảcôngviệckhônglàmlợi choanhta.

Trườnghợpcólòngtựtrọngthấp

TrườnghợpA:Mộtlu

ậtsưbàochữađangtiếpxúcvớingườisắptớisẽlàthành viênbồithẩmđoànchovụánmàanhtađangthụlý,trongđóthânchủcủaanhta

phạmmộttộikhánghiêmtrọng.

Tómtắt:Trườnghợpnàycầntínhtoánphứctạphơnsovớitrườnghợpngườibồi thẩmcólòngtựtrọngcao.Vềbảnchất,kiểungườicólòngtựtrọngthấplúcnàocũng chỉsuynghĩcho“cáitôi”củaanhtamàkhôngxemxéttớitínhnghiêmtrọngcủavụ án,chỉtrừtrườnghợpcánhânôngtacódínhdángtớivụviệc.Nếukhôngphảilàvụ ánquantrọng,mứcđộhứngthúcủahọsẽgiảm.Họquantâmnhiềutớicảmxúccá nhânhơnthựctếvàdễdàngđểcáccảmxúcphilýlẫnsuynghĩchủquancủamìnhchi phốimọithứ.

Ngườitựcoimìnhlàtrungtâmsẽnhìnnhậnmìnhquađánhgiácủanhữngngười khác,nênkếtquảvụánphụthuộcphầnnhiềuvàođốitượngmàvịbồithẩmsẽđối chiếumìnhvớihọ-cóthểlànguyêncáohoặcbịcáo.Nếucóthiệnývớingườiđó, ôngtacóthểcósuynghĩkiểu“họcũnggiốngmình.”Vụkiệncóthểbịngưnglạihoặc nócũngcóthểđảochiều,gâyraphảnứngngượclại(bắtgiữbịcáo)nếungườibồi thẩmcócảmgiáckhôngtốtvềngườiôngtađểý.

Khảnăngxảyracảmgiácghenghét,đốkỵsẽcàngmạnhlênkhitasosánhvới nhữngngườigiốngnhưta.Vídụ,mộtngườithợsơncóthểkhôngcócảmgiácgìkhi đemsovớimộtbácsĩphẫuthuật.Nhưngvớimộtbácsĩ,đặcbiệtvớingườicótựtrọng thấp,sựsosánhvàđốkỵvớinhữngbácsĩkháclàkhôngthểtránhkhỏi.Điểmmấu chốtởđâylàngườiluậtsưphảihỏiđượccáccâuhỏiliênđới(xemlạichương2)để pháthiệnxemliệutrườnghợpbắtthânchủcủamìnhcóxảyrakhông.

Nóichung,nếungườibồithẩmcótâmtrạngtốttrongsuốtbuổixétxử,đặcbiệtlà vàolúccầnraquyếtđịnhcuốicùng,vànếuôngtalạiđồngcảmvớibịcáothìôngta rấtdễngảtheochiềuhướngnhìnnhậnbịcáovôtội.Ngượclại,nếungườibồithẩm đangcótâmtrạngtồitệ,ôngtarấtcókhảnăngkếtánbịcáo.Nguyênnhâncủacơchế nàylàdo:khitâmtrạngtồitệ,“cáitôi”sẽchiếmtrọnsuynghĩ,vàlúcđósẽvôthức chorằngnếungười“giốngmình”làkẻtồitệhơnthìchắcchắnmìnhsẽlàngườitốt hơn.

NếulàkiểungườiLE-A,vịbồithẩmnàycóthểdễdàngbịthuyếtphụckhibịmột bồithẩmkhácđảkích.Nếulàphảnứngtứcgiận,ôngtasẽphảnkíchtớicùng.Cònnếu đãđạtđượcmụcđíchvàmuốnkếtthúcvụviệc,ôngtasẽnhanhchóngưngthuậntheo lílẽcủathànhviênbồithẩmkhác.Cảmgiácthỏamấnvànhucầucủabảnthânôngta mớilàcáiquantrọngnhất,trêncảcônglý.Vìthế,nếuvụkiệnđãkéodàithìluậtsư nênchúýtớisựthayđổicủavịbồithẩmmỗikhiôngtacócảmgiácmìnhđãđạtđược mụcđích.

Ngượclại,kiểungườiLE-Dthườngcótâmlýkiểu“đámđông”.Trongnhữngvụ việckiểunày,ôngtathườngmáymócđồngývớisốđông;trừtrườnghợpsựgắnbó chặtchếvớimộtbên(nguyênđơnhoặcbịcáo)quámạnhtớinỗikhôngthểtrốntránh, ôngtamớicóphảnứngkhác:đólàcốgắng“giữvữnglậptrường”chotớikhikhông chịunổiáplựcnữamớithôi.

Trườnghợpcólòngtựtrọngthấp

TrườnghợpB:Mộtnhânviêntậpsựđangchuẩnbịbáocáochomộtphiêntòa.

Tómtắt:Mộtlầnnữa,trườnghợpnàycũngtươngtựnhưvídụtrước,trừmột điểmkhác.Ởđây,côngviệccủangườiđógắnliềnvớihoàncảnhthựctế.Thynhiên, lòngtựtrọngthấplạilàmgiảmsựnhạybéncủangườinhânviên.Bạnsẽnhậnthấy ngườinàyluôncốgắngrậpkhuôntheomộtmẫucósẵn.Dấuhiệunhậnbiếtrốnhấtđó làanhtasẽcốlàmgiốngnhưđãtừnglàmtrongtrườnghợptươngtựtrướcđây.Nế

kiểungườiLE-A,anhtasẽcốthểhiệnmìnhlàmộtki

nhưkiểu“ngườinghiêmtúc,khônglàmchuyệnphilý”.Nếucóđiềuchỉnhnàosovới khuônmẫuthôngthườngthìchẳngquađólàdoanhtanhậnthấytrườnghợpđókhác xavớinhữngcáikhác.

Bằngcáchrậpkhuônnhưthế,anhtachẳngcầnthiếtphảithayđổicáchnhìnnhận bảnthânmình.Ngườikiểunàysẽdễdàngbịthuyếtphụcnhấtkhiđượcngườitachỉ chorằngvụviệclầnnàykhácxavớinhữngvụthôngthườngkhác,vàrằngđiềuđócho phépanhtadựatrênnhữngthôngtínmớicóthểđưaranhữngquyếtđịnhkhác,thậm chílàquyếtđịnhngượchẳnsovớibìnhthường.

CònnếulàkiểungườiLE-D,anhtasẽthiênvềnghetheođámđôngvànhữnglýlẽ thôngthường,phổbiến.CũnghànhđộngcảmtínhgiốngnhưkiểuLE-A,nhưngngười kiểunàylạidễchấpnhậnlàmvìngườikhác.Vìthế,mọilựachọncủaanhtacũng xoayquanhnhucầuvàýmuốncủangườikhác.Khôngtínhnhữngảnhhưởngnàythì lốisuynghĩcủakiểuLE-DcũnggiốnghệtlốisuynghĩcủakiểutínhcáchLE-A.

LOẠIB:Ngườicóhứngthútừđầu

PhântíchS.N.A.P.:Đánhgiáchung

Khitoànbộsuynghĩtậptrunghướngvềlợiíchcánhân,mứcđộtựtincủamột ngườitrởthànhnhântốquyếtđịnhtháiđộvàhànhvicủahọ.Vìtựtinvàhứngthútỷ lệnghịchvớinhaunêncảmgiác,suynghĩvàhànhđộngcủahọđượcquyếtđịnhdựa trênmứcđộhứngthúcủaanhtasovớicơhộithànhcôngmàanhtatựđánhgiáđược (chínhlàsựtựtin).

TIẾPCẬNNHANHsựcómặtcủađámđôngcótạonênkhácbiệtkhông?Việctạo điềukiệnthuậnlợivềmặtxãhộicũnglàmộtyếutốcótácđộngkíchthíchkếtquả,khi việcchủngtalàmđượcđánhgiávàcósựchứngkiếncủanhiềungười.Cácnghiêncứu đãchỉrarằngcáckíchthíchnàycóthểkhiếnchủngtalàmtốthơnđốivớinhữngviệc đơngiảnvàlàmkémđiđốivớicácviệcphứctạphơn.vídụ,mộttaybắnsủnghạng xoàngkhithựchiệnnhiệmvụdướisựquansátcủamộtsốngườikháccóthểbắntrúng íthơn.Nhưngvớingườibắngiỏi,anhtalạibắntrúngnhiềuhơn(theoMicheals,sách xuấtbảnnăm1982).Khibạnphảithivớimộtngườigiỏihơn,hấylàmnókhikhông cóaiquansát.Ngượclại,nếubạngiỏihơn,hấylôikéonhiềungườitớixemvìnósẽ kíchthíchbạnthựchiệntốthơnvàđánhbạiđượcđốithủcủamình.

Khilòngtựtrọngcao,mứcđộtựtinđôngnghĩavớimứcđộhànhđộng.Nóimột

ulà

ểungườinhấtđịnhnàođó,vídụ

cáchđơngiảnconngườichỉtheođuổicáimìnhmuốnkhinàocócảmgiáctốtvềbản thânvàthấytilệthànhcôngcao.Nhưngnếuphảilàmgìvìtráchnhiệmthìkhimứcđộ tựtinvàothànhcônggiảm,việcchấpnhậnbòcôngsứcđểlàmviệcđócũnggiảm theo.Vàkhisựnỗlựcđãgiảm,khảnănghànhđộngcũngkhôngcòncao.

Tâmtrạngcũngkhôngảnhhưởngnhiềuđếnquyếtđịnhhànhđộngkhingườitacó lòngtựtrọngcao.Chỉkhimứcđộnguycấpcủavấnđềkhôngquálớnhoặcchỉlàtạm thờithìtâmtrạngmớivàocuộc.Lúcnày,việclàmvìtráchnhiệmtrởnênítquantrọng vìthựcchấtvấnđềđócũngkhônggâyảnhhưởngnhiềuvàlâudài.

Ngượclại,khilòngtựtrọngthấp,tâmtrạngtrởthànhnhântốvừacóảnhhưởng lớnhơnvừacósựràngbuộcchặtchếvớisựtựtin.Khicảmnhậnvềmứcđộthành côngtăngcao,sựtựtincũngtheođómàđượcnânglên,tâmtrạngsẽtốtlênvàngược lại.Khilòngtựtinđangdângcao,ngườicólòngtựtrọngthấpkhôngnềhàgìmàtheo đuổimụctiêucủahọ,thậmchíđôikhicònnghiêmtúchơnngườicótựtrọngcao nhiều.Đếnmứcđộđó,côngsứccầnbỏrabaonhiêucũngkhôngthànhvấnđềđốivới kiểungườiLE-A.Lídolànhữngngườinàychinghĩtớibiểuhiệnbênngoàiđểthể hiệngiátrịcủamình,chứkhôngphảibảnthânanhta;chínhvìthế,sựthànhcôngsẽ khiếnhọthíchbảnthânmìnhhơn.

VớikiểungườiLE-D,việccólòngtựtrọngthấpvà“cáitôi”khôngđượckhẳng địnhlàmhọkhôngmuốnbỏnhiềucôngsứcvàoviệccảithiệncuộcsốngcũngnhưlàm mìnhvuihơn.Vìthế,họthườngdễdàngbỏcuộchoặctựnuôngchiềubảnthânbằng cáchchọnlàmnhữngthúvuithoángquahơnlànhữnglợiíchlâudài,đểnhanhchóng cóđượccảmgiáctốtđẹpvàtựbảovệmìnhkhỏibịthấtbại.1\iynhiên,đốivớinhững ngườiLE-A,nếucảsựtựtinlẫntâmtrạngđềuđangchùngxuốngthìhọsẽcócảm giáctứctối,giậndữvàdễcáugắt.Họmuốnlàmviệcgìcólợivàchiquantâmtớibản thânmình.Khimọichuyệnkhôngdiễnratheoýmình,mứcđộgiậndữsẽtilệthuận vớimứcđộhứngthúcủahọ

Sànglọcquatìnhhuống

Giờchúngtasẽkhôngphảitìmhiểuvềcáccáchngụytrang,chegiấucảmxúcmà làcácphảnứngtheotìnhhuốngvànhữngnhântốcóảnhhưởngtớisuynghĩvàthái độtrongứngxửcủaconngười.Khikhôngcóhứngthútừtrước,chúngtasẽdễdàng quyếtđịnhlàmđiềuạđúngđắnvàduytrìnhữnggiátrịtốtcũngnhưtưtưởngđạođức củamìnhhơn.Nhậnđịnhnàykhôngcóýkếttộibảnchấtconngườilàxấu,đâychilà mộtkếtluậnthựctếvềmộttrongnhữngchứcnăngmàbảnchấtcủaconngườithực hiệnmàthôi.Nhântốduynhấtcóthểkìmhấmsứcảnhhưởngcủađộngcơcánhân (khinómâuthuẫnvớimongmuốnlàmđiềuđúng)chicóthểlàlòngtựtrọng,vàlòng tựtrọngcũnglàcáicóthểgiữlạicácgiátrịvàniềmtinđúngđắn.

Trongmộtsốtrườnghợp,việcbiếtđượccàngnhiềuthôngtincánhânvềđốitượng -nhữngthôngtincóthểliênquantớihoàncảnhmàbạnđangxétđoán,sẽcàngcólợi, thậmchírấtcầnthiết,đểbạnbiếtđượcmứcmâuthuẫngiữa“cáitôi”củangườiđóvà ýthứcvềđạođứccủahọ.Khimứcđộhứngthúcàngtăng,việcnhậnbiếtcàngtrởnên phứctạp.Vấnđềsẽtrởnênđơngiảnhơnđốivớingườikhôngcóhứngthútừtrước

hayvớingườibộctrực,thẳngthắn,bởivìhứngthúcánhânkhiđượcbiểulộrangoài sẽkhônglàmngườikháckhóphánđoánkhiđemsovớicácgiátrịđạođứccủahọ

Mứcđộhứngthúcủamộtngườicóthểrấtkhóđoánbiết,nhưngbạncóthểhướng cácphánđoáncủamìnhquanhnó(xemlạicáchsửdụngcácthủthuậttrongchương3, phầnDấuhiệu2)bảngcáchkhơilạiđúngchủđềvàquansátxemliệuđốitượngcótrở nêncảnhgiáchơnhaykhông.Nếuđúnglàhọcảnhgiáchơnthìbạnđãgầntớingưdng cácgiátrịvềđạođứcbịkhuấtphụcbởihứngthúcánhâncủahọ Ngoàira,cũngrấtcầnthamkhảocáctìnhhuốngtươngtựđãtừngxảyrakhiđặt câuhỏivềcáingưdngkhicácgiátrịvàniềmtincủađốitượngcóthểbịlàmmòntới mứchọphảihànhxửngượclạivớibảnchấtcủamình.Nhữnghànhxửtrongquákhứ chínhlàchidẫntốtnhấtchohànhxửtrongtươnglai.Đứngtrướcnhữngsựkiệnquan trọng,hoặcgặpphảisựthayđổitháiđộ,bạncóthểchắcchắnrằngmộtngườicóthể lặplạichínhxácnhữnggìanhtađãlàm.

Vídụ,nếubạnđangcốlôikéomộtnhânviêntừcôngtykhácvề,bạncóthểchắc chắnmộtđiềurằnganhtacũngcóthểdễdàngbịlôikéokhỏicôngtybạn.Tươngtự nhưvậy,mộtngườiphụnữcóquanhệtìnhcảmvớimộtngườiđànôngđãcógiađình cũngcầncảnhgiácrằnganhtarồisẽquaylại“cámsừng”côta,điềunàythậmchícòn đượcchứngminhvềmặtsốliệuthốngkê.

Trườnghợpcólòngtựtrọngcao

> Tậptrungvàocáclợiíchlâubền.

> Khôngchịuảnhhưởngcủatâmtrạng,vìcảlòngtựtrọngvàhứngthúđềuởmức cao.Tâmtrạngvàocuộcchỉkhiđólàviệckhôngmấyquantrọng.

> Sựtựtintrởthànhnhântốgâyảnhhưởngmạnh. Ngườikiểunàymu

ốnlàmđiềuđúngvớilươngtâm

củamình,nhưngsẽgặpkhókhănkhilươngtâmmâuthuẫnvớilợiích.Vídụ,khitìm thấymộtcáivítrongđócó10đôlavàmộtnắmthẻtíndụng,anhtasẽthiênvềhướng tìmlạichủnhâncủanó.Nhưngkhivậttìmthấylạilàmộtcáitúiđầ

yt

ờ100đôla,anh tasẽphảiđấutranhtưtưởng.Lứơngtâmmuốnlàmđiềuđúngvàmongmuốnđemcái túitớichỗcảnhsátcủaanhtasẽphảiđấutranh(ởmộtchừngmựcnàođóphụthuộc vàomứctựtrọngvàlợiíchcủabảnthânanhta),vàrấtcóthểanhtasẽhànhđộngđi ngượclạiđạođứcvàcácgiátrịcủamình.

TrườnghợpA:Johnđangđàmphánhợpđồngvớibạn.

GiảsửJohnđãcóhứngthútừđầu,giờmốiquantâmcủabạnlàsựtựtin.Nếubạn đánhgiáanhtalàngườicólòngtựtincao,vụthươngthảocủabạnsẽtrởnênrấtkhó khăn.Cónhiềuhứngthú,cótựtinlạithêmtựtrọngcaotạochoanhta“thế”khôngcó gìphảisợ.Anhtasẽchẳngđờinàochịu“dướicơ”màchấpnhậnnhữngđiềukhoảnvô lí.Cơhộiduynhấtđểbạnlaychuyểnđượcanhtađólàđánhvàosựtốtbụng-làmgì đóchobạn-dùrằngcóthểanhtacũngchẳnglàmvậy.

1\iynhiên,nếubạnđánhgiáanhtatheochiềuhướngngượclại,tứclàngườicótự trọngthấp,thìbạnsẽdễdàngchiếmthếthượngphongbằngcáchlàmtăngkhảnăng anhtasẽravềmàítđạtđượcthỏathuậncólợichomình.Nhờđó,bạnsẽnắmquyền

chủđộngkhikhéoléolậtsuynghĩcủaJohntừthiênvềlýtríchuyểnsangthiênvềcảm xúc,đểcócơhộiđẩyanhtaxarờikhỏinhữngmụctiêuvàlợiíchlâubềncủachính anhta.

TrườnghợpB:Bạnđangchơibàivàbàikhôngđẹpđốivớicảbạnvàngườichơi cùngbạn.

Trườnghợpnàybạnnênsửdụngcácthủthuậttrongchương3đểxácđịnhmứcđộ tựtincủađốithủ,nhằmlựacáchchơichophùhợp.Vìbạnkhôngcócáchnàođểbiết chínhxácbàianhtađangcầmlànhữngquângì,bạnchicóthểphánđoáncáctình huốngvàkếtquảcóthểxảyradựatrênđiềusau:anhtasẽchơitùytheobàivậneủa mìnhvàkhôngsợlàmtheobảnnăng.Anhtasẽkhôngtựlàmmìnhrơivàothếbíhoặc bịcảmxúcđánhlạchướng.Nếuanhtacũngkhôngđượcbàiđẹp,đósẽlàcảquátrình lừagạtcótínhtoán,cóhơihướngmạohiểmnhưngkhôngquángungốc.

Nếulàngườicólòngtựtincao(anhtatựđiềuchinhnhậnthứccủamình),đốithủ củabạnsẽcóchiềuhướngchơiquyếtliệthơnmộtchút,vìlòngtựtintươngứngvới tâmtrạng.Cácnghiêncứuđãchirarằngnếutrongkhoảngthờigiangầnđómàmột ngườichơithắnglớnđượcmộtlần,hoặcthườngcóbàiđẹpthìanhtasẽcóhơihướng chơibàimạohiểmhơn.Cònnếulòngtựtinthấpthìchínhlòngtựtrọngcaosẽgiúp anhtatránhkhỏiviệcbịlunglạcvàchơikémđi.

Trườnghợpcólòngtựtrọngthấp

> Tậptrungvàocácnhucầunhấtthời.

> Tâmtrạnglànhântốchủđạomangtínhquyếtđịnh,lấnlướtcảlòngtựtrọngngay trongnhữngtìnhhuốngkhôngthựcsựquantrọng,vìđốivớingườicólòngtự

trọngthấp,khônggìsođượcvớibảnthânvàlợiíchcánhâncủahọ

> Lòngtựtincũnglàmộtnhântốquantrọng,quayxungquanhmứcđộhứngthú.

Khicóhứngthútừtrướcnhưnglạicótựtrọngthấp,sựtựtinlàthứrấtdễbịlay chuyểntrongconngườita.Ngườikiểunàyrấtdễcóphảnứngtiêucực(kiểunhưphát điênlên)nếuanhtanhậnthấysựviệcđócóthểkhiếncuộcsốngcủaanhtabịđảolộn -làmanhtađánhmấtvậnmaycủamình.Khikémtựtin,nhậnthứccủahọthậmchí cònbịbópméohơnvàhoàntoàncókhảnănghànhxửvôlý,dễtứcgiận,cáugắtvới bấtkỳthứgìngángđườngđitớimụctiêucủahọ

TrườnghợpA:Bradđangđàmphánhợpđồngvớibạn.

TựtrọngthấpvàtựtincaocónghĩalàBradsẽhànhxửvôcùngcảmtínhvàliều lĩnh;bấtkỳcơhộinhỏnàotạocảmgiáctốtcũngđềukhôngthểbỏqua.Anhtacảnh giáccaođộvớimọithứvàkhôngcóthứgìthoátkhỏicặpmắtcủaanhta.Buổiđàm phánnàylàcơhội,làgiâyphútanhtacóthểtỏasáng.Đừngngạcnhiênnếuanhtacố thểhiệnbảnthânmìnhhơitháiquá.1\iynhiên,nếuđâylàkiểungườiLE-Dthìdùanh

tacósuynghĩtheolốinàyđichăngnữathìbiểuhiệncủaanhtavẫncứgiấugiấugiếm giếm,vàkhôngcóchútgìsồnsồnnhưngườiLE-A

Ngượclại,khitựtinthấp,anhtasẽchùnlại,esợ,thậmchíngaycảkhimọichuyện diễnratrênbànđàmphánđangtheochiềuhướngrấtlogic-anhtasợvàsẽbỏchạy. Anhtacũngcóthểbiểuhiệnlàmìnhkhôngcóchúthứngthúnào,vìmongmuốnnày

nằmngoàitầmvớicủaanhtavàvì“cáitôi”tựbảovệanhtakhỏibịgâyhạivàtổn thương.Anhtasẽcốhợplýhóamọilýdovìsaomìnhkhôngdámđứnglênđòiquyền lợichobảnthân.KiểungườiLE-Dsẽcóbiểuhiệnchánnản,thấtvọng,cònkiểungười LE-Asẽtrởnênthôlỗvànổikhùnglên,đặcbiệtlàkhihứngthúcàngcaothìsựtức giậncàngtăng.

TrườnghợpB:Bạnđangchơibàivàbàikhôngđẹpđốivớicảbạnvàngườichơi cùngbạn.

KiểungườiLE-Avớilòngtựtincaosẽchấpnhậnrútrabấtkỳlábàinàotrêntay đểđổilấythứcógiátrị.Giátrịbảnthânanhtanằmởchínhcáclábàivàcuộcđờianh tađánhcượcvàogiâyphútnày.Bạnsẽnhậnthấyanhtaluôncốgắngđểtrụbàimà khôngphảingửabàiralầnnào.Hấychúýxemliệuanhtacóđảomắttìmkiếmngười sẽchứngkiếngiâyphútanhtachiếnthắnghaykhôngnhé.CònvớingườikiểuLE-D, tasẽkhóđọcvịhọhơnnhưngnhữngngườinàycũngsẽcókiểucốtìmxemaicóthể làmchứngchosựthànhcôngcủahọkhông.Trườnghợpcảhaikiểungườinàyđều khôngtựtinvàolábàicủamình,họsẽđánhbàikiểugìndứ,kémhăngháihơn.

Vừatiếnvừalùi Khiđãquenvớiquátrìnhphântíchvàđọcvịtâmtưngườikhác,bạncóthểáp dụngcáckỹnăngđãhọctheohaihướng.Bạnsẽcókhảnăngxếploạitínhcáchvàđọc vịsuynghĩcũngnhưhànhxửcủahọ.Bêncạnhđó,bạncònhiểuđượcnhữngkiểuche giấucảmxúcmàhọápdụngtrongđạiđasốtrườnghợp.Việcphânloạivàtìmhiểu tínhcáchconngườilàquátrìnhhaichiều,vừatiến(dựđoánphảnứngcủahọtrong tươngled)vừalùi(xemxétlạiphảnứngcủahọtừnglàmtrongquákhứ).Vídụ:

Quaquansát,bạnkếtluậnrằngmộtvậnđộngviênquầnvợtlàngườicólòngtự trọngthấp,tựtinvàcóhứngthúcaođộ.Điềunàycónghĩalàanhtanhậnthứcvềgiá trịcủamìnhthôngquanhữngkhảnăngcủabảnthân.Anhtatựđặtthếgiớitrongmối hiểmnguycùngsựhứngthúcaođộcủamình.Vìvậy,hấyquansátkiểungườicótự trọngthấpquyếtđịnhphảnứngcủahọ,bạnsẽthấyrằngkiểungườiLE-Athườngồn ào,thíchkiểmsoátmọithứ,cóxuhướngthiểncận,tựmấnvàkhóchiều.Bạnbiếtkiểu ngườinàythườngphảnứngtiêucựctháiquákhimọichuyệnkhôngđượcnhưý.

Nhữngdấuhiệuxấucóthểkhiếnanhtaquayraquátmắngbấtkỳai,hoặcphảnứng kiểutươngtự.KiểungườiLE-Dthậmchíkhôngdámphànnànvềnhữngđiềunày hoặccóphảnứngtráingượchẳn,nhưngthườnglàbiểulộcảmxúcchánnản,mệtmỏi.

Bạncũngcóthểlàmđộngtácngượclại:tìmhiểuvềhànhxửcủamộtngườitrong quákhứ.Vídụtrongtrườnghợpcủangườichơiquầnvợtnóitrên,việcbiếtđượcquá

khứcủaanhtathếnàosẽgiúpbạnkếtluậnđượctínhcáchcủaanhtalàkiểungườicó lòngtựtrọngthấp,tựtinvàcóhứngthúcao.

Giờhấyđọcmộtsốvídụvềcáchchúngtadựđoánkếtquảhànhđộnghoặcđọcvị kiểuchegiấuc

làngườicótựtrọngcaohaythấpthìphảnứngnàocủacôtachobạnbiếtđiềuđó?

Đáp:Nếucólòngtựtrọngcao,côtasẽchọnlàmđiềuđúngvớilươngtâmcủa mình,chứkhôngphảicốtỏramìnhlàngườiđúng.T\iynhiên,nếulàngườicótự trọngthấp,việcchứngminhmìnhđúngtrởnênquantrọnghơnsovớilợiíchcủacông ty.Vìvậy,côtacólẽsẽứngxửtheocáchtỏramìnhkhôngmuốngiúp-vớicácbiểu hiệnđadạngtừviệcluôncốđảkíchchotớichọcpháSuecôngkhaikhicônàylàm côngviệcmớicủamình.

Hỏi:Kellylàngườigiúpviệcởnhàbạn.Mộthômcôtìmthấymộtđồng25xu dướitràngkỷởphòngkháchvàđặtnólêntrênbànchobạn.Cóthểkếtluậnđólà ngườitrungthựchaykhông?NếuKellytìmthấymộttờ100đôlanhàunhĩtrongtúi quầncủabạnthìcôtasẽlàmgìnhi?

Đáp:Phầntrămcơhộilấylạitờ100đôlacủabạnsẽlàrấtthấpnếuđólàngườicó tựtrọngthấp.Khisựhứngthútừtrướccủamộtngườicónguycơbịnguyhiểm,chúng tacầnxemxétbấtkỳtìnhhuốngnàocóthểphávỡthếcânbằngtronglươngtâmcủa họ.Câuhỏi“Khôngbiếtcôtacầntiềntớimứcnào?”cầnđượcđặtlênbàntính.

Ngượclại,nếuKellycótựtrọngcaothìchicólợiíchcánhânmớicóthểlay chuyểnđượccô.Vìthế,hấytìmhiểuvềhoàncảnhcủacôta-liệucôtacóđangbịmất nhàhaygặpkhókhănvềmặttàichínhhaykhông?Dĩnhiên,nhữnggiảthiếtnày khôngthểtuyệtđốiđúng.Đôikhilươngtâmcủacôtavẫnkhôngbịthayđổi,nhưng hấychúýtớicácbiểuhiệncủasựnaonúng,nhụtchí.

Hỏi:Bạnmuốnngườiđồngnghiệpủnghộdựáncủamình.Liệuanhtacólàmvậy haykhông?

Đáp:Nếucáigiáanhtaphảitrảtănglênthìcơhộicủabạngiảmxuống.Nếuviệc ủnghộbạngâyảnhhưởngxấutớithanhdanhcủaanhtathìcáigiácủatưlợilạimâu thuẫnvớicáigiácủamốiquanhệgiữahaingười.Mộtlầnnữa,lòngtựtrọngsẽkhiến anhtalàmđiềuđúngvớilươngtâm,chứkhôngph

ảilàmđểđánhbóngbảnthân(vì

danhtiếngcánhân).NgườiLE-DsẽcóxuhướnggiúpđỡhơnlàngườiLE-A,vìhọ khôngmuốnmạohiểmmàkhiếnbạnmếchlònghoặctứcgiậnvớihọ

Hỏi:Mộtphụnữđangtrongbuổihẹnhòvàmuốnbiếtsuynghĩcủađốiphương. Côtinrằnganhtacótìnhcảmvớicô,nhưngphảnứngtiếptheocủaanhtasẽlàgì?

Đáp:Ngườiđànôngsẽhànhđộngnếuanhtacócảmgiáctựtin.Cònnếuanhta khôngcótựtinthìsẽcốtìmcáchđánhbónghìnhảnhcủamìnhhơnnữa.Đểcốthể hiệnbảnthântốthơn,anhtasẽhỏicáccâuhỏivàcốchiếmcảmtìnhcủađốiphương. Anhtasẽtrởnêntậptrungvàobảnthânvàbiểuhiệncủamìnhmộtcáchtháiquá. Cũngcầnchúýrằngcóthểanhtasẽgiảvờkhôngthíchđốiphươngđểtựbảovệmình khỏibịtổnthươngnếutìnhcảmkhôngđượcđáplại.

Nhữngkiểutínhcáchđiểnhình

Cuốicùng,chúngtahấyxemxétsáukiểutínhcáchquantrọngvàgợicảmhứng muốntìmhiểunhiềunhất.Việclàmquenvớisáukiểunàysẽgiúpíchchobạnrất nhiều.

Hỏi:Kiểungườinàosẽdễmanhđộngnhất?

Đáp:Kiểungườitựtin,cóhứngthúcao,bỏnhiềucôngsứcvàtựtrọngthấp. Phăntíchlogic:Hầuhếtnhữngngườikiểunàykhitheođuổimộtmụctiêunàođó thườngrấtdễkíchđộng.Vìtựtinnênhọthườngkhôngtinvàovậnmay.Mứcđộhứng thúcũngcaonênsẽcóđộngcơđểhànhđộng.Tựtrọngthấpđồngnghĩavớiviệchọ khôngmuốnbỏlỡcơhộivàbỏnhiềucôngsứcnghĩalàhọđãhoàntấtviệchợplýhóa mợihànhđộng,cũngnhưgiátrịcủamụctiêuvàkhôngmuốnlàmhỏnghìnhtượngđã tốncônggâydựngcủamìnhbảngcách“đemconbỏchợ”.Lòngtựtrọngthấpchỉvào cuộckhihọnhậnthấytìnhhuốngđanggâybấtlợichomình.

Hỏi:Kiểungườinàodẽbuôngxuôi/bỏcuộcnhất?

Đáp:Kiểungườicóíthứngthú,tựtrọngcaovàbỏítcôngsức.

Phântíchlogic:Kểcảkhicóhứngthúnhiềuhơnmộtchút,nhữngngườikiểunày cũngkhôngcóđộngcơnàođángkểvềmặtlýtínhcả.Giảsửbạnđangxemnhà,thậm chíbạncóthíchcănnhàđóđếnmấyđichăngnữa,nếubạnkhônglấynóthìcũng chẳngsao,nênnhậnthứckhônghềbịbópméo.Ngoàira,nếugặptrườnghợpmột ngườivớinhữngđặcđiểmtrênlạikèmthêm“chitiết”cólòngtựtinthấpnữathìbạn cóthểchắcchắnrằnghọcòndễbỏcuộchơn(ítcóđộnglựchànhđộng).

Hỏìẳ*Kiểungườinàodễbịthuyếtphụcnhất?

Đáp:Kiểungườitựtinthấp,cóhứngthúcao.

Phântíchlogic:Cácnghiêncứuchirarằngtrongnhiềutrườnghợp,cảhailoạitự trọng(thấpvàcao)đềucóảnhhưởngtớikhảnăngbịngườikhácthuyếtphụccủađối tượng.Trongtrườnghợpbiếttựtôntrọngbảnthân,bạncóthểđánhbại“cáitôi”trong mìnhvàthừanhậnđãphạmphảisailầm.Cùnglúcđó,bạncóthểtựtinhơnvềýkiến củamình.Trongkhinếulàngườitựtrọngthấp,bạnsẽkhókhănhơnđểchấpnhậnlà mìnhđãsai,nhưngđồngthờibạncũnghoàinghivềcáchngườikhácgâyảnhhưởng tớibạn,vànóichungíttựtinvềbảnthân.Trongcảhaitrườnghợpnày,nếuđốitượng đềuđãbỏramộtlượngcôngsứcnhiềunhưnhauthìtahoàntoàncóthểgâyảnh hưởnglênchiềuhướnghànhđộnghiệntạicủahọ.Cònnếucôngsứcbỏralàítthìbạn càngcókhảnăngthuyếtphụchọthayđổihướnghànhđộng.

Hỏi:Kiểungườinàodễlàmđiềusaitráinhất(nhưlànóidối,lừalọchaytrộm cắp),vàtrongtrườnghợpđóthìkiểungườinàokhóbảo,cứngdầuvàkhólaychuyển nhất?

Đáp:Kiểungườitựtrọngthấp,cóhứngthúcao,tựtinvàtâmtrạngbấtổn.

Phântíchlogic:Kiểungườinàytạoracáctậphợpnhântốtâmlýtệnhấttrongmột tìnhhuốngcụthể.Khicóhứngthúvàlòngtựtinđềuởmứccao,họsẽcảmthấymình luônthànhcôngtrongmọichuyện.Cảhailoạingười(LE-AvàLE-D)trongnhững điềukiện“thíchhợp”đềucóthểphạmphảinhữnghànhđộngsaitrái.Thựctếsẽrấtlạ nếunghenói“ngườilúcnàocũngémcảmxúc,sốngnộitâm”lạilàngườicóhànhvi khôngtốt;thếnhưngcầnbiếtrằngdạngngườicaongạo,trơtráocũnglàngườihay chegiấucảmxúccủamìnhbảngbiểuhiệntươngtựnhưvậy. Khicóítquyềnlựctrongtay,ngườidạngnàytrởthànhkẻlúcnàocũngchibiết đếnnỗiđaucủabảnthân.Tựtrọngthấplạithêmtựtincaokhiếnhọrấtkhóhợptác. Nócònkhiếnhọchikhiởvịtrícủamìnhmớicảmthấymạnhmẽvàxemsựthành

côngcủakếtquảlàthướcđogiátrịcủabảnthân.

Nhântốcuốicùnglàtâmtrạngbấtổn(tệhại).Tácnhântâmlýnàykhiếnhọcực kỳdễcáukinhvàcónhữnghànhxửvôlý.Họtrởnêncứngđầu,khóbảovàsẵnsàng nhảybổvàobấtcứthứgìxảyđếnvớimìnhchỉtrongvàitíchtắc.Đồngthời,vìhọvẫn luôntìmkiếmsựtôntrọngtừngườikhác-cũnglàmộtbiểuhiệncủanỗlựctìmkiếm sựtựtôn-nênsuynghĩcủahọvẫnrấtlogic,cókhảnăngđánhgiávàtậptrungvào cảmnhậncủabạnvềhọ.Vìthế,thậtnghịchlýlàhọđãnhậnthứcđượcđếnthếmàvẫn tỏrahùnghổ,bấthợptác,bởivìhọnhìnnhậnthếgiớinàynhưmộtcuộcđuavớihình ảnhcủabảnthântreolửnglơởgiữa.

Hỏi:Trongtrườnghợptấtcảcácđiềukiệnnhưnhau,kiểungườinàodễcóquyết địnhsailầmnhất?

Đáp:Kiểungườicóhứngthúcaonhưngtựtrọngthấp.

Phântíchlogic:Hainhântốkểtrêncómốiliênquantớinhauvìcảhaiđềubóp méonhậnthứccủaconngười.Khikhôngnhậnthứcmọichuyệnrốràng,chúngta khôngthểcócácquyếtđịnhđúngđắn.Lòngtựtrọngthấpđếnđâucũngkhôngthành vấnđề.

Hỏi:Kiểungườinàonhạybén,trungthựcvàđángtinnhất?

Đáp:Kiểungườicólòngtựtrọngcao,íttưlợivàtâmtrạngtốt(ổnđịnh).

Phântíchlogic:Vớikiểutínhcáchnày,ngườitarốràngđầyắpsựnhanhnhạy, năngđộng.Lòngtựtrọngcaođồngnghĩavớiviệchọkhôngcầnkhưkhưgiữvữnglập trườngcủamìnhlàmgì,vì“cáitôi”củahọkhôngngạingầnthayđổimiễnlànókhông phạmphảinhữnggiátrịđạođức(lươngtâm)củahọ.íttưlợicónghĩalàhọkhông quantâmđếnlợiíchcánhânvàcótâmtrạngtốtnghĩalàhọsẽsẵnsàngtrongtrạng thái“cho”hơn.

PhươngphápS.N.A.P.đãcungcấpchobạncáchđọcvịconngườimộtcáchhiệu quảtrongbấtkỳtìnhhuốngnào.Nóchophépbạnhiểuđượcsuynghĩvàtâmlýcủa mộtngườiởmứccaomàkhôngcầntốnnhiềuthờigian.Dĩnhiên,nhưđãtrìnhbày trongcácphầntrước,cáchphântíchvàtìmhiểutínhcáchnàytuyrấthệthốngvàcó tínhkhoahọcnhưngvẫnkhôngtránhkhỏisaisót.

Nhưngmộtkhiđãquenvớicáchlàmnày,quenvớicácdấuhiệucầntìmkiếmvà cầnnghethấy,khảnăngđọcvịmộtngườicủabạnsẽtrởthànhbảnnănglúcnào khônghay.

Quývịđộcgiảthânmến!

CácthùthuậttrongPhầnIđãgiúpbạncócáchđọcvịmộtngườitoàndiệnvàchính xác,nhờđóbạncóđượclợithếtrongmọitìnhhuống.Mộtkhibạnđãthôngthạocác kỹthuậttrongPhầnII,chúngsẽtrởthànhbảnnăngthứhaicùabạn.Khiđó,bạnsẽsở hữumộttrongnhữngcôngcụquantrọng,cógiátrịnhất,giúpíchchobạntrongmọi khíacạnhcủacuộcsống.

Mongướclớnnhấtcủatôilàthôngquaquyểnsáchnàycóthểgiúpbạnđạttới nhữngmụctiêuvàdựđịnhxahơn,tốthơntrongcuộcsốngcủamỗingười.Trênthực tế,nếunhạybénhơntrongviệcnhậnramìnhđangbịlợidụng,bịlừadốihaybịthao túng,bạnsẽtránhđượcnhữngthươngtổnkhôngđángcócảvềtinhthần,tàichínhhay thậmchílàthểxác.Cóthể,saukhinghiềnngẫmquyểnsáchnàyvàthựchiệnđầyđù nhữngchiếnthuậttrongđó,bạnsẽcóđượchiểubiếtsâuhơnvềbảnnăngcùacon người.Kếtquảlà,bạnsẽhiểuthêmvềchínhbảnthânmình,điềunàysẽgiúpbạntrở thànhmộtconngườikhoèmạnhcảvềthểxáclẫntinhthầnvàcóđượcnhữngmối quanhệtốtđẹpvàcóýnghĩahơn.

Chúcquývịcócuộcsốngvuivèvànhữngmốiquanhệtốtđẹp.

David.

Đọcvịbấtkìaichỉratừngbướcrõràngđểcóthểnhậnbiếtaiđóđangnghĩgìvàcảm thấythếnàotrongnhữngtìnhhuổngthựctếcủacuộcsổng.Vídụ:bạnsẽbiếtđược ngườibánhàngđócóthậtsựđángtinhaykhông,hoặcbuổihẹnhòđầutiêncóđúng nhưmongmuổncủabạnkhônghayđitheohướngkhác.Vàtrongnhữngcuộcthương thuyết,thẩmvẩn,tranhluận...bạncóthểdễdàngnhậnraaiđangủnghộbạn-điều nàygiúpbạntiếtkiệmthờigian,tiềnbạc,sứclực,thậmchítránhđượcnhữngcơnđau tim!

TiếnsĩDavidJ.Liebermanlàmộttácgiảđượctraotặngnhiếugiảithưởng,đượcquổc tếcôngnhậnlàchuyêngiahàngđẩutronglĩnhvựcnghiêncứuvếhànhvivàcácmổi quanhệcủaconngười. Ongđãxuẫtbảnsáucuổnsách,tắtcảđếuđượcdịchra18thứtiếngvàhaicuốnlọt vàodanhsáchnhữngcuổnsáchbánchạynhẫtcủatờNewYorkTimes.Ongcònlà kháchmờicủahơn200chươngtrìnhtruyếnhìnhnhưIbeTodayShow,FoxNews, PBSvàTheView.Ngoàira,ônggiảngdạyvàtồchứccáccuộchộithảovếnhiếulĩnh vựctrêntoànnướcMỹ

Cuốnsáchgổmhaiphấn:

PhấnIgiúpbạnđọcvịđượcngườikhácnhanhchóng,đểbiếtđượcsuynghĩ,cảm giácvàxúccảmcơbảncủahọ.Phươngphápnàycóthểápdụngvớibấtkỳai,tại

bấtkỳđầuvàtrongbấtkỳhoàncảnhnào.Phấnnàytậptrungvàobảycầuhỏichínhmà

bạncóthểsửdụngđểxétđoánsuynghĩvàdựđịnhcủangườikhác;thôngquanhững vídụthựctế,bạnsẽthấycácthủthuậtvàchiếnthuậtcóthểđượcápdụngvôcùngdẽ dàng.

PhấnIIphầntíchcáctrườnghợpmàbạncắnđisầuvàochitiết.Trongphắnnày,bạn sẽhọccáchxâydựnghổsơtínhcáchtươngđổichitiếtchomộtngười,họccáchđoán biếtđượcsuynghĩhaycảmgiáccủahọvàđiếuhọsẽlàmtiếptheođó.

Phầnđáytháplànhữngnhucầucănbảnnhấtcầnthiếtchosựtồntạicủamộtcon người.Khimỗinhucầuđượcđápứng,chúngtasẽchuyểndầnlêncácnhucầuthỏa mấncảmxúccaohơn.

Nhìnchung,khiđãcónhữngnhucầuthuộcphầnđỉnhtháp,conngườithườngở trạngtháilinhhoạt,thànhthậtvàcởimởnhấtKhiđó,nãobộhoạtđộng