SPECIAL KNOWLEDGE
TEXT: ธวัชชัย อุไรรัตน์
DOLBY ATMOS คืออะไร และเราจะเข้าถึงมันได้อย่างไร
นีค่ อื หนทางน�ำบรรยากาศเฉกเช่นเดียวกับทีไ่ ด้จากทีน่ งั่ ภายในโรงภาพยนตร์มาไว้ในห้องนัง่ เล่น ให้สมั ผัสความรูส้ กึ เช่นเดียวกับ ผู้สร้างภาพยนตร์ในสตูดิโอ ผ่านเทคโนโลยีระบบเสียงรอบทิศทางใหม่ล่าสุดจาก Dolby ที่จะกลายมาเป็นหนึ่งในเทคโนโลยี ที่ส�ำคัญที่สุดส�ำหรับโรงภาพยนตร์ภายในบ้าน
062
GM 2000
AUGUST 2018
ในช่วงไม่กปี่ ที ผี่ า่ นมา Dolby Atmos ได้ เปลี่ยนโฉมรูปแบบ ‘อนาคตระบบเสียง ภายในบ้าน’ ณ ปัจจุบนั ไปอย่างมาก ซึง่ ต้อง ขอขอบคุณเทคโนโลยีเสียงรอบทิศทางแบบ ใหม่ทสี่ ร้างแรงดึงดูดความสนใจให้กบั วงการ Hollywood ได้เป็นอย่างดี ไม่เพียงเท่านัน้ ยัง ต้องขอชืน่ ชมผูท้ สี่ นับสนุนเชือ่ มโยงความคิด สร้างสรรค์ผลงานตั้งแต่ผู้ผลิตผลงานใน รูปแบบต่างๆ ตลอดรวมไปถึงการผลิต อุปกรณ์ตา่ งๆ ขึน้ มารองรับ มาถึงขณะนีร้ ะบบเสียง Dolby Atmos คงเป็นทีร่ จู้ กั กันบ้างแล้ว โดยสามารถสัมผัส ประสบการณ์ได้จากโรงภาพยนตร์บางโรง หรือสัมผัสกันได้แล้วทีบ่ า้ นผ่านชุดเครือ่ งเสียง และล�ำโพงส�ำหรับดูหนังที่รองรับ Dolby Atmos รวมไปถึง Soundbar หรือแม้แต่หฟู งั บางรุน่ ก็สามารถรองรับระบบเสียง Dolby Atmos ได้เช่นกัน เป็นทีน่ า่ จับตาอยูเ่ หมือนกันส�ำหรับเรือ่ ง การรองรับระบบเสียง Dolby Atmos ซึง่ ได้รบั การสนับสนุนทัง้ จากการเข้ารหัสสัญญาณ เสียงมาในแผ่น Ultra HD Blu-ray รวมไปถึง การออกอากาศกีฬาในบางประเทศ (โดยเฉพาะ ฟุตบอล) ก็รองรับ Dolby Atmos ด้วยเช่นกัน อีกทัง้ ในส่วนของ Netflix ก็สามารถสตรีมหนัง ระบบเสียง Dolby Atmos ไปดูในห้องนัง่ เล่น ได้อกี ด้วย Dolby Atmos คืออะไร ? > Dolby Atmos เป็นสิง่ ที่ Dolby คิดค้นขึน้ ล่าสุด ถือได้วา่ เป็นการพัฒนาระบบเสียงรอบ ทิศทางในโรงภาพยนตร์ทสี่ ำ� คัญทีส่ ดุ ระบบเสียง Dolby Atmos เป็นเทคโนโลยี ระบบเสียงรอบทิศทางทีพ่ ฒ ั นาขึน้ ในปี 2012 ซึง่ ยังคงอ้างอิงตามการเซตอัปของระบบเสียงรอบทิศทาง อย่าง 5.1 และ 7.1 แชนแนล น�ำมาเพิม่ จ�ำนวนแชนแนล โดย Dolby Atmos จะท�ำการเสริมล�ำโพงติดตัง้ ไว้โดยรอบ ห้องจริงๆ ล�ำโพงทีเ่ พิม่ ขึน้ นัน้ สามารถติดตัง้ ได้ทงั้ บนผนัง ไปจน ถึงเพดานตลอดรวมไปถึงหลังจอภาพทัง้ นีก้ เ็ พือ่ สร้างสนาม เสียงให้โอบล้อมโดยรอบในทุกๆ จุด ส�ำหรับจ�ำนวนล�ำโพง ทีส่ ามารถติดตัง้ ใช้กบั ระบบเสียง Dolby Atmos ได้สงู สุดนัน้ มีถงึ 64 ต�ำแหน่ง แต่ในสภาวะแวดล้อมภายในบ้านไม่นา่ จะ มีหอ้ งไหนทีส่ ามารถรองรับจ�ำนวนล�ำโพงได้เยอะขนาดนัน้ ถึงอย่างไรก็มที างเลือกทีง่ า่ ยกว่า ด้วยการเพิม่ ล�ำโพง เพดานเข้าไป 2 หรือ 4 ใบจากระบบเดิม หรือจะเพิม่ ล�ำโพงแบบพิเศษทีม่ ที ศิ ทางกระจายเสียงยิงขึน้ เพดาน 063
SPECIAL KNOWLEDGE จัดวางบนล�ำโพงตัง้ พืน้ /ล�ำโพงวางขาตัง้ คูห่ น้า (1 คู่ ส�ำหรับรูปแบบล�ำโพง .2 แชนแนล) หรือจะจัดวางบนล�ำโพงคู่หน้าและคู่หลัง (2 คู่ ส�ำหรับรูปแบบล�ำโพง .4 แชนแนล) อันเป็นการจัดระบบเสียง Dolby Atmos จากระบบเสียงเดิมทีม่ อี ยู่ เมื่อท�ำการติดตั้งล�ำโพงส�ำหรับระบบ เสียง Dolby Atmos เป็นทีเ่ รียบร้อย จ�ำเป็น
ต้องมีการปรับเซตคุณภาพเสียงเพื่อให้ได้ คุณภาพเสียงที่สมบูรณ์แบบ เพื่อที่จะให้ เสียงผสมผสานกันชัดเจนในทุกต�ำแหน่ง และต�ำแหน่งเสียงทีไ่ ด้ยนิ ในสนามเสียงไม่ได้ ออกมาจากล�ำโพงแชนแนลใดแชนแนลหนึง่ ล�ำโพงทุกตัวในระบบ Atmos จะแยกการ กระจายเสียงช่วยกันสร้างสนามเสียงทาง ด้านหน้า เสียงรอบทิศทาง เสียงทางด้านบน จากล�ำโพงเพดาน ออกมาให้ได้ยนิ อย่างชัดเจน Dolby Atmos ภายในบ้าน > เนื่องจากลักษณะในการติดตั้งส�ำหรับ โรงภาพยนตร์ไม่สามารถน�ำไปใช้กบั ผูใ้ ช้งาน ทัว่ ไปได้ ผูผ้ ลิตเอวีรซี ฟี เวอร์จงึ ได้เข้ามาท�ำให้ ระบบสามารถใช้งานภายในบ้านได้จริง อีกทัง้ ราคาก็ไม่แพงด้วย 064
GM 2000
AUGUST 2018
วิธที นี่ า่ สนใจเริม่ ด้วยการเลือกเอวีรซี ฟี เวอร์ ที่ ร องรั บ ความสามารถในการถอดรหั ส สัญญาณเสียง Dolby Atmos ให้ได้ซะก่อน โดยส่วนใหญ่แล้วรีซฟี เวอร์ในท้องตลาดใน ระยะ 2-3 ปีทผี่ า่ นมาสามารถรองรับ Dolby Atmos ได้แล้ว ขึน้ อยูก่ บั ว่าคุณมีงบประมาณ เท่าไรในการซือ้
เป็นเรือ่ งน่ายินดีทคี่ ณ ุ ไม่ตอ้ งถกเถียงกัน ภายในบ้านให้มากความ หากคุณไม่ตอ้ งการ ทีจ่ ะเจาะฝ้าเพดานเพือ่ ติดตัง้ ล�ำโพงยึดเพดาน มีชดุ ล�ำโพง Dolby Atmos รองรับการท�ำงาน ของล�ำโพงที่ออกแบบมาให้มีทิศทางการ กระจายเสียงยิงเฉียงสะท้อนเพดาน โดยสามารถ จัดวางล�ำโพงบนล�ำโพงคูห่ น้า ตัวเสียงก็จะถูก ยิงขึน้ ไปกระทบเพดานและสะท้อนกลับลงมา
ณ ต�ำแหน่งนัง่ ฟัง สร้างเป็นเสียงเอฟเฟ็กต์เสมือน เกิดขึน้ เหนือศีรษะ Pioneer เป็นเจ้าแรกที่ออกชุดล�ำโพง ส�ำหรับระบบเสียง Dolby Atmos ทีต่ ดิ ตัง้ ล�ำโพงยิงเสียงสะท้อนไปยังเพดานเข้ากับ ล�ำโพงคูห่ น้าและคูห่ ลังมาให้ ด้วยรุน่ S-73A ซึง่ ออกมาในปี 2014 และตัง้ แต่นนั้ มีผผู้ ลิต ล�ำโพงหลายเจ้าเริม่ สนใจผลิตล�ำโพงลักษณะ ดังกล่าว ล�ำโพง Klipsch ซีรสี ์ Reference และ ชุดล�ำโพงซับแซทจาก Focal รุน่ Sib Evo จึงออกสูต่ ลาด ระบบเสียง Atmos สามารถท�ำงานร่วมกับ ระบบเสียงส�ำหรับการดูหนังที่มีอยู่เดิม ภายในบ้านได้ ด้วยการใช้ลำ� โพงซึง่ ออกแบบ มารองรับโดยเฉพาะส�ำหรับ Dolby Atmos เพียงน�ำล�ำโพงดังกล่าวจัดวางบนล�ำโพงเดิม ทีม่ อี ยูเ่ ดิม เพียงแค่นกี้ ส็ ามารถท�ำให้ระบบ ทีม่ อี ยูร่ องรับ Dolby Atmos ได้โดยผ่านการ ท�ำงานของรีซฟี เวอร์ซงึ่ รองรับ Dolby Atmos
KEF เป็นหนึง่ แบรนด์ทจี่ ำ� หน่ายล�ำโพง แบบทีก่ ล่าวมาด้วยรุน่ R50 โดยล�ำโพงรุน่ นี้ ไม่ได้ถกู จ�ำกัดให้ใช้งานกับล�ำโพงของ KEF เท่านัน้ สามารถน�ำวางบนล�ำโพงทีม่ อี ยูใ่ ช้งาน ได้ทนั ที ส�ำหรับล�ำโพงทีร่ องรับ Atmos ในลักษณะ เป็นชุดแยกชิน้ ยังถูกผลิตออกมาไม่มาก อีก หนทางหนึง่ ทีจ่ ะสัมผัสระบบเสียง Atmos ได้ ก็ดว้ ยล�ำโพงแบบ Soundbar ทีร่ องรับ Dolby Atmos เช่น Samsung เป็นรุน่ HW-K850, LG รุน่ SJ9 หรือ Sony HT-ST5000 ส�ำหรับเครือ่ งเล่น Blu-ray ทาง Dolby แนะน�ำให้เลือกหาเครือ่ งเล่นใหม่ทสี่ ามารถ รองรับระบบ Atmos เพือ่ จะได้ใช้งานไปได้อกี นานๆ โดยพิจารณาจาก 1. รองรับกับข้อก�ำหนด ในปัจจุบนั และ 2. สามารถปล่อยสัญญาณ เสียงสตรีมไปถอดรหัสทีเ่ อวีรซี ฟี เวอร์ได้
สื่อส�ำหรับ Dolby Atmos > ปัจจุบันมีภาพยนตร์เป็นจ�ำนวนมากที่ รองรับระบบเสียง Dolby Atmos โดยมีหนัง เรือ่ ง Brave ของ Disney Pixar เป็นเรือ่ งแรก ที่รองรับ Dolby Atmos ซึ่งถูกสร้างขึ้น ในปี 2002 และในปั จ จุ บั น จ� ำ นวนหนั ง ทีร่ องรับ Dolby Atmos เพิม่ ขึน้ กว่า 600 เท่า และมีหนังจ�ำนวนมากที่ถูกน�ำมาลงแผ่น บลู เ รย์ Ultra HD ไว้ ด ้ ว ย ในปั จ จุ บั น สตูดโิ อใหญ่ๆ ใน Hollywood หันมาบันทึก เสียงด้วย Dolby Atmos ลงแผ่นกันทัว่ หน้า ไม่วา่ จะเป็นเรือ่ ง Blade Runner: The Final Cut, John Wick: Chapter 2, Jack Reacher: Never Go Back หรือ Guardians Of The Galaxy Vol.2 ก็รองรับ Dolby Atmos ด้วยเช่นกัน จะเห็นได้ว่าคุณสามารถหาหนังที่รองรับ ระบบเสียง Dolby Atmos จากแผ่นบลูเรย์ ได้ไม่ยาก
065
SPECIAL KNOWLEDGE ในปัจจุบันมีโรงหนังกว่ามากมายที่ใช้ เทคโนโลยี Dolby Atmos เป็นระบบเสียง ภายในโรงภาพยนตร์ และมีกว่า 2,700 โรง ทั่วโลกที่รองรับระบบเสียง Dolby Atmos โดยสามารถค้นหาโรงภาพยนตร์ที่รองรับ ระบบเสียง Dolby Atmos ได้จากทางเว็บไซต์ ของทาง Dolby นอกเหนือจากในแผ่นแล้ว ทางเลือก ส�ำหรับการดูหนังทีม่ รี ะบบเสียง Atmos ในช่วง แรกๆ จะถูกจ�ำกัดอยูเ่ พียงการรับชมผ่านแอป Netflix และเครือ่ งเล่นเกมจาก Microsoft อย่าง Xbox One X, Xbox One และ Xbox One S อีกทัง้ หนังทีร่ องรับยังมีจำ� นวนจ�ำกัดอยูบ่ า้ ง แต่ในปัจจุบนั เริม่ มีชอ่ งทางทีจ่ ะสัมผัสระบบ เสียง Dolby Atmos ได้มเี พิม่ ขึน้ มากแล้ว Dolby Atmos แบบพกพา > เป็นอีกหนึง่ รูปแบบทีเ่ ราสามารถพกพา ระบบเสียง Dolby Atmos ไปฟังที่ไหนก็ได้ โดยผ่านการท�ำงานของแท็บเล็ต อย่าง Amazon Kindle Fire HDX 8.9 หรือ Lenovo บางรุน่ เชื่อมต่อระบบเสียงผ่านทางช่องต่อหูฟัง แม้จะให้คณ ุ ภาพเสียงได้ไม่ดเี ท่ากับเสียงที่ รับฟังจาก Soundbar หรือจะชุดเครือ่ งเสียง รอบทิศทางภายในบ้านก็ตามที
066
GM 2000
AUGUST 2018
การจะฟังระบบเสียง Dolby Atmos ผ่าน แท็บเล็ตนั้นจ�ำเป็นจะต้องใช้หูฟังที่แบบ รองรับการแปลงเสียงในแบบ Binaural และ ท�ำงานรองรับเสียงในแบบ Object-based
ด้วย หูฟงั แบบ Binaural จะสร้างเสียงรอบ ทิศทางขึน้ ภายในหูฟงั โดยอาศัยหลักการของ HRTFs (Head-Related Transfer Functions) หากจะให้อธิบายหลักการท�ำงาน จะขอยกตัวอย่าง การบีบแตรของรถยนต์ หากรถยนต์บบี แตรอยูท่ างด้านขวา หูขวาก็จะ ได้ยนิ เสียงแตรดังชัดเจนกว่าหูซา้ ยเนือ่ งจาก หูซา้ ยอยูอ่ กี ด้านของศีรษะซึง่ เสียงจ�ำเป็นต้อง เดินทางอ้อมศีรษะจากด้านขวาไปด้านซ้าย ความดังจึงลดลง ความดังทีห่ ขู วาและหูซา้ ย จึงไม่เท่ากัน ระดับความดังดังกล่าวก็จะถูก ส่งไปยังสมองแปลความให้ทราบทิศทางของ เสียงแตรจากรถว่าอยูท่ างด้านขวา Dolby จึงได้นำ� หลักการดังกล่าวกลับมา สร้างเป็นเสียงเสมือนรอบทิศทางขึน้ ภายใน ตัวหูฟงั ด้วยกระบวนการสังเคราะห์เสียง รอบทิศทางท�ำให้รบั รูถ้ งึ ต�ำแหน่งเสียงได้รอบตัว ‘Object-based audio’ เป็นพืน้ ฐาน ของระบบ Dolby Atmos โดยเสียงในแต่ละ ฉากจะเกิดขึ้นจากการส่งข้อมูลต�ำแหน่ง เสียงของวัตถุกำ� หนดค่าให้กบั ล�ำโพง ซึง่ ทาง Dolby อ้างว่าการน�ำทัง้ 2 เทคโนโลยี มาผสานไว้ดว้ ยกันท�ำให้สามารถสร้างเสียง รอบทิศทางบนมือถือให้เกิดขึน้ ได้ ส�ำหรับสมาร์ทโฟนทีร่ องรับระบบเสียง Dolby Atmos มีของ Samsung รุน่ เรือธง อย่าง Galaxy S9 และ S9+ คือโทรศัพท์มอื ถือ สองรุน่ แรกทีม่ าพร้อมกับระบบ Dolby Atmos
อนาคตของ Dolby Atmos > มีทไี่ หนอีกบ้างทีต่ อ้ งการจะสัมผัสระบบ เสียง Dolby Atmos พืน้ ทีเ่ สมือนจริงเป็นหนึง่ ในความสนใจของ Dolby บริษทั พร้อมทีจ่ ะ สร้างสรรค์รปู แบบความบันเทิงอืน่ ๆ พร้อมที่ จะผลิตเครือ่ งมือทีจ่ ะท�ำให้ระบบเสียง Dolby Atmos สร้างโลกเสมือนจริงให้สมบูรณ์แบบ หรือแม้แต่ในรถยนต์ (Dolby ยังไม่ได้เปิดเผย แผนทีจ่ ะเปิดตัวในรถยนต์) Dolby ได้ทดลองติดตัง้ ระบบเสียง Atmos ในไนต์คลับทีม่ ชี อื่ เสียงแห่งหนึง่ ในลอนดอน อย่าง Ministry Of Sound ทาง DJ สามารถใช้ เครือ่ งมือผสานเสียงเพลงเข้ากับระบบเสียง Atmos สร้างเวทีเสียงล้อมรอบเคลือ่ นย้าย เสียงให้วงิ่ ไปทัว่ ทัง้ ห้องหรือยกเวทีเสียงให้สงู ขึน้ จนถึงเพดานได้ในทันที บางครั้งความต้องการที่จะสร้างพื้นที่ ให้ใหญ่ขนึ้ ในทันทีทนั ใดจ�ำเป็นต้องใช้อปุ กรณ์ เป็นจ�ำนวนมาก เงินลงทุนมหาศาล การหันมา ใช้ระบบจ�ำลองสนามเสียง Dolby Atmos อาจจะ เป็นทางเลือกทีน่ า่ สนใจมากกว่า
เป็นการเปิดกว้างประสบการณ์ทางด้านเสียงในแบบ ทีไ่ ม่เคยมีมาก่อน อีกทัง้ ยังมีของ Huawei รุน่ P20 และ P20 Pro Dolby Atmos กับดนตรี > ไม่ ไ ด้ จ� ำ กั ด อยู ่ เ พี ย งแค่ ร ะบบเสี ย งส� ำ หรั บ ภาพยนตร์ Dolby Atmos ยังเพิม่ ลูกเล่นให้กบั ดนตรีที่ คุณชืน่ ชอบได้อกี ด้วย ตัง้ แต่ออก Blu-ray Audio disc ระบบเสียง Atmos ก็ตามมาในปี 2015 จากนั้นวง R.E.M. ได้ออกผลงานเพลงที่มิกซ์ ด้วยระบบเสียง Atmos กับอัลบัม้ Automatic For The People (ได้รบั การตอบรับเป็นอย่างดี) รวมไป ถึงศิลปิน Matt Darey ได้ออกผลงานเพลงในอัลบัม้ รูปแบบพิเศษซึง่ ใช้เทคโนโลยีระบบเสียงรอบทิศทาง ออกมาอีกทัง้ Ministry of Sound ไนท์คลับชือ่ ดังใน ลอนดอนได้ตดิ ตัง้ ระบบเสียง Atmos ภายในคลับ ซึง่ เซตอัปเป็นแบบ 22 แชนแนลใช้ตลู้ ำ� โพงถึง 60 ใบ แม้ผลงานเพลงในแบบ Atmos จะยังคงมีออกมา เพียงอัลบัม้ เดียว แต่นนั้ ถือได้วา่ เป็นประสบการณ์ทดี่ ี เลยทีเดียว 067