ΑΝΤΡΕΪ ΠΛΑΤΟΝΟΦ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑΡΙΑ (1941-1945) (α π ο σ π ά σ μ α τ α ) ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ - ΣΧΟΛΙΑ Χρήστο ς Χρυσόπουλο ς
Η Μαρία Αλεξά ν τ ρ ο β ν α Πλατ ό ν ο β α , η σ ύ ζ υ γ ο ς τ ο υ Αντ ρ έ ι , δη μ ο σ ί ε υ σ ε τη δεκ α ε τ ί α τ ο υ ’70, κά π ο ι α απ ο σ π ά σ μ α τ α απ ό τα σ η μ ε ι ω μ α τ ά ρ ι α π ο υ δια τ η ρ ο ύ σ ε ο Πλα τ ό ν ο φ κατ ά τη διά ρ κ ε ι α το υ Μεγ ά λ ο υ Πατ ρι ω τ ι κ ο ύ Πολέ μ ο υ . Γράφει η ίδια σ τ ο ν π ρ ό λ ο γ ο : «Είν αι εύκ ο λ ο να διακ ρ ί ν ε ι κα ν ε ί ς υπ ό π οι ε ς σ υ ν θ ή κ ε ς έγι ν α ν αυ τ έ ς οι σημειώ σ ει ς . Βια σ τ ι κ ά , εν κιν ή σ ε ι , γρ α μ μ έ ν ε ς κυρι ο λ ε κ τ ι κ ά σ τ ο π ό δ ι . Η ου σ ί α βρί σ κ ε τ α ι σ τ ο να σ υ λ λ η φ θ ε ί μια σ τ ι γ μ ι α ί α σ κ έ ψ η , ή να δια τ η ρ η θ ε ί μια φευ γ α λ έ α πα ρ α τ ή ρ η σ η . Κάπ ο ι α απ ό τα τε τ ρ ά δ ι α είν α ι σ κι σ μ έ ν α και γε μ ά τ α λά σ π ε ς απ ό τα χα ρ α κ ώ μ α τ α . Το αισ θ ά ν ε σ α ι ότι σ υ ν ό δ ε ψ α ν τ ο ν ιδιο κ τ ή τ η το υ ς σ ε ένα δύ σ κ ο λ ο ταξί δ ι . Αυτ ά τα τε τ ρ ά δ ι α ήτ α ν οι ταξι δ ι ω τ ι κ ο ί σ ύ ν τ ρ ο φ ο ι τ ο υ Αν τ ρ έ ι . Δε ν έβα ζ ε ημε ρ ο μ η ν ί ε ς . Ήτα ν π ο λ ε μ ι κ ό ς αν τ α π ο κ ρ ι τ ή ς και γύ ρι σ ε π ο λ λ ά απ ό τα μέ τ ω π α το υ πε ρ α σ μ έ ν ο υ π ο λ έ μ ο υ . Στο ν Αν τ ρ έ ι άρε σ ε π ο λ ύ να μο υ ν τ ζ ο υ ρ ώ ν ε ι ότ α ν πάλ ε υ ε σ τ ο μυα λ ό τ ο υ κά π ο ι α ιδέα για μια ισ τ ο ρ ί α . Σε π ο λ λ ά απ ό τα τε τ ρ ά δ ι ά το υ βρ ή κ α ζωγ ρ α φ ι σ μ έ ν α ηλε κ τ ρ ι κ ά κυκ λ ώ μ α τ α . Τα σ χ ε δ ί α ζ ε ασ υ ν α ί σ θ η τ α ότ α ν σ κ ε φ τ ό τ α ν μια ισ τ ο ρ ί α . Ήτα ν οι σ τ α θ ε ρ ο ί σ ύ ν τ ρ ο φ ο ι το υ Αν τ ρ έ ι . Κατά φ ε ρ α να τα δια σ ώ σ ω . Έχω καμι ά πε ν η ν τ α ρ ι ά » 1. *** Αυτό που λείπει από τη σοφία είναι μόνο ο χρόν ο ς – η αιωνιό τ η τ α . Αντιλαμβ ά ν ε τ α ι τα πάν τ α μέσα σε μια στιγ μή ελάχισ τ ο υ χρονικού εύρου ς . *** Οι ντόπιοι καλωσο ρ ί ζ ο υ ν του ς στρ α τ ι ώ τ ε ς με ψωμί, μέλι και φράουλε ς . Η εβδομη ν τ ά χ ρ ο ν η Μάρθ α Μεζένιν α έχει έρθ ει μέσα από το δάσο ς με την κόρη και τα τρί α εγγόνι α τη ς . Ο γαμπ ρ ό ς τη ς είναι στον Κόκκινο Στρ α τ ό . Η Μάρθ α έμεινε οκτ ώ μήνε ς στο δάσο ς . Αυτή και τα παιδι ά είναι βρόμικοι και κουρελι α σμ έ ν οι. Έκρυψ α ν καλαμπ όκι μέσα σε έναν τά φο και από πάν ω έβαλα ν τον στα υ ρ ό. Το σακί σάπισε όμω ς ο καρπό ς επέζησε. Έπεσε σε χειμε ρί α νάρκη, αλλά δεν πέθ α ν ε. *** Η δουλει ά είναι συνεί δ η σ η. *** Για να αλλάξει ς τη ζωή, για να τη μετ α τ ρ έ ψ ε ι ς σε ευτυ χ ι σμέ ν ο μέλλον, πρέπ ει –από την αρχή του αγ ών α - να υπάρ χ ει ο σπόρο ς του μέλλον τ ο ς μέσα σου ως στοιχ εί ο τη ς προσω πι κό τ η τ α ς , έστ ω κι αν είναι κρυφό ς στην αρχή. *** Δημοσιεύ τ η κ ε στο περιοδικό Soviet Literature, 197 3, τ.6, Μόσχα, Ένωση συγγρ αφ έ ω ν τη ς ΕΣΣΔ. Ευχαρισ τ ώ την Τατιάνα Πεστέ ρ ο β α για την συνερ γ α σία τη ς σε αυτ ή την μετ άφ ρ α σ η. 1
Ένα κοιμη τ ή ρ ι ο γι’ αυτ ο ύ ς που σκοτ ώ θ η κ α ν στη μάχη ζων τ α ν ε ύ ε ι ό,τι έπρεπ ε να επι τ ε υ χ θ ε ί αλλά δεν έγινε ποτέ: δημιου ρ γ ι κό τ η τ α , δουλει ά, κατο ρ θ ώ μ α τ α , αγά πη – η πλήρη ς εικόν α αυτο ύ που ίσω ς να γινό τ α ν πρα γ μ α τ ι κ ό τ η τ α . Ζωή ανεκπλή ρ ω τ η . Να αναπ α ρ α σ τ ή σ ε ι ς αυτ ό που πρα γ μ α τ ι κ ά χάθηκε – όχι μόνο κορμιά. Ο μεγ άλο ς καμβ ά ς τη ς ζωή ς και των χαμέν ω ν ψυχ ών. Πιθανό τ η τ ε ς . *** Η υψηλό τ ε ρ η έκφρα ση του δρά μ α τ ο ς των ανθ ρ ώ π ω ν είναι η μάχη για τη ζωή απέν α ν τ ι στον εχθ ρ ό. *** Οι νεκροί παρα μέ ν ο υ ν στην ίδια αιώνι α ηλικία στην οποία πέθ α ν α ν . *** Ένα ς στρ α τ ι ώ τ η ς στο νοσοκομείο, βαρι ά τρ α υμ α τ ι σ μ έ ν ο ς , μιλάει τα βρά δ ι α στου ς νεκρού ς συν τ ρ ό φ ο υ ς του: «Οι νεκρ οί μπορούν να δώσουν τι ς καλύ τ ε ρ ε ς συμβουλέ ς . Γιατί; Επειδή είναι αμερ όλη π τ ο ι ». *** Μετά τον πόλεμο, ότα ν ένα ηρώο θα ανεγ ε ρ θ ε ί σ’ αυτ ή την γη για την αιώνι α δόξα των στρ α τ ι ω τ ώ ν , ένα άλλο μνημείο πρέπ ει να χτισ τ ε ί απέν α ν τ ί του για την αιώνι α μνήμη των μαρ τ ύ ρ ω ν ανάμεσ α στον λαό μας. Οι τοίχ οι αυτ ο ύ του μνημείου πρέπει να φέρουν τα ονόμα τ α τρεμ ά μ ε ν ω ν γερόν τ ω ν , γυναικ ώ ν και παιδι ώ ν με όπλα. *** Η αλήθ ει α είναι ένα μυστή ρ ι ο, πάν τ ο τ ε προφα ν εί ς αλήθ ει ε ς .
ένα μυστή ρ ι ο. Δεν υπά ρ χ ο υ ν
*** Επιθυμ ώ κάποιο ς να βγάλει τα κόκαλά μου, να τα πλύνει με αλα τ ό ν ε ρ ο και να τα συνα ρμ ολο γ ή σ ε ι ξανά. Είμαι τόσο κουρ α σμ έ ν ο ς , κουρ α σμ έ ν ο ς ώς το μεδούλι. *** Μη συγχ έει ς τον εαυ τ ό σου με την ανθ ρ ω π ό τ η τ α . *** Ο άνθ ρ ω π ο ς δεν μαθ α ί ν ει τίπο τ α από την ηδονή. *** Τα παιδι ά (τα πεθ αμ έν ο υ ς .
μικρά)
δίνον τ α ι
εξίσου ***
στου ς
ζων τ α ν ο ύ ς
και στου ς
Τα παιδι ά είναι νοήμον ε ς προσ ωπ ικό τ η τ ε ς . Είναι μεγ άλο ψέμα να τα κοιτ ά ς αφ’ υψηλού. Είναι δόλιοι, κα τ α π λη κ τ ι κ οί, παρ α τ η ρ η τ ι κ ο ί άνθ ρ ω π οι . *** Η τέχ ν η έγκει τ α ι στο να εκφρ ά σ ει ς το πλέον περίπλοκο απλούσ τ ε ρ α μέσα. Είναι η υψηλό τ ε ρ η μορφή οικονομί α ς .
με
τα
*** Η αλήθ ει α έχει ένα μεγ άλο ελά τ τ ω μ α . Θεωρ εί τ α ι ευλογί α που πρέπει να γίνει κτήση των πάν τ ω ν με οποιοδ ή π ο τ ε κόστο ς . *** Το δράμ α τη ς μεγ άλη ς και απλή ς ζωή ς . Ένα μικρό αγόρ ι ηλικία ς τρι ώ ν ή τεσσά ρ ω ν ετώ ν γυροφ έ ρ ν ε ι ένα αδει α ν ό ξύλινο τρ α π έ ζ ι , κλαίγ ον τ α ς μέσα σε ένα φτω χ ι κό διαμέ ρι σμ α . Του λείπει ο πα τ έ ρ α ς του, που την ίδια στιγμή κρύβε τ α ι σε ένα χαρ ά κ ω μ α υπό εχθ ρι κ ά πυρά και δάκρ υ α λαχ τ ά ρ α ς τρέχ ο υ ν από τα μά τι α του. Σφίγγ ει χωμά τ ι ν ο υ ς σβώλου ς στι ς παλάμε ς , από λύπη για τον γιο του που βρίσκε τ α ι μακρι ά, ξυπόλυ τ ο ς , εγκα τ α λ ε ι μ μ έ ν ο ς ετού τ η τη γκρίζ α ημέρ α. *** Η τέχ ν η δεν μπορεί να αναπλη ρ ώ σ ε ι τίπο τ α . Το κενό πρέπει να γεμίσει από ζωή και ανθ ρ ώ π ο υ ς , όπω ς ένα λιβά δ ι γεμίζ ει με χορ τ ά ρ ι α . *** Έσκυβε, μάζευε μια φούχ τ α χώμα από τον δρόμο και την πετούσ ε στο χωρ ά φι, έτσι ώστ ε να θρέψ ει τον σπόρο και να μη γίνει άχρησ τ η σκόνη κάτ ω από τα παπού τ σι α . *** Ότα ν βλέπ ω στο τρ α μ κάποιον που μου μοιάζ ει, κα τε β α ί ν ω τρ ομ α γ μ έ ν ο ς στην αμέσ ω ς επόμενη στάση. *** Αν ζήσει ς ειλικριν ά σύμφ ων α με το πνεύμ α σου και την καρ δ ι ά σου, ακολου θ ώ ν τ α ς τη θυσία και το καθήκον, τό τ ε δεν θα υπάρ ξο υ ν προβλήμ α τ α και ούτε καμιά λαχ τ ά ρ α για την αθαν α σί α και τα λοιπά. Όλα αυ τ ά τα πρά γ μ α τ α ξεκινούν από την ανήσυχ η συνεί δ η ση . *** Από πού αλλού πηγά ζ ει το καλό και η ευγέν ει α αν όχι από την πράξη, από την ολοκλη ρ ω τ ι κ ή προσπ ά θ ε ι α , από την αυ το θ υ σ ί α ; ***
Δυο τρόπ οι να γερά σ ει ς . Ο πρώ τ ο ς - γερ ν ά ς και συμπε ρι φ έ ρ ε σ α ι όπω ς οι αρχ αί οι στον Πούσκιν. Ο άλλο ς - είσαι αιώνι α νέο ς , κάθα ρ μ α δίχ ω ς ηλικία. *** Είναι εύκολο να αγαπή σει ς μια γυν αίκα , για τί σημαίν ει να αγα πή σει ς τον εαυ τ ό σου. *** Ο άνθ ρ ω π ο ς δεν γνωρί ζ ε ι τον εαυ τ ό του. Χρειάζ ε τ α ι ένα ς συγγ ρ α φ έ α ς για να τον ανακα λ ύψ ει.