2ci sinif Oxuyub-anlama və Dinləmə. (Çinar Yayimlari nəşriyyatı 2-ci sinif) by Çinar Yayimlari / Chinar Education Publishing

2021-ci il

Çinar Yayımları

Mündəricat Mətnə uyğun başlığın tapılması

Mətn barədə fikirlərin təhlili

Test 1 (Asan) ..............7

Test 2 (Orta) ...............9

Test 33 (Asan) .........73 Test 34 (Orta) ...............75

Test 3 (Çətin) ............11 Test 4 (Sınaq) ............13

Test 35 (Çətin) .........77 Test 36 (Sınaq) ............79

Mətnin ideyasının müəyyən edilməsi

Mətnin düzgün məntiqi sonluqla tamamlanması

Test 5 (Asan) ...........15

Test 6 (Orta) ..............17

Test 7 (Çətin) ...........19 Test 8 (Sınaq) ...........21

Mətnə uyğun olan atalar sözlərinin tapılması Test 9 (Asan) .........23

Test 10 (Orta) ..........25

Test 11 (Çətin) .........27 Test 12 (Sınaq) ........30

Mətnin məğzinə uyğun sualların cavablandırılması Test 13 (Asan) ........32 Test 14 (Orta) ............34 Test 15 (Çətin) ........36 Test 16 (Sınaq) .........39

Test 37 (Asan) .........81

Test 38 (Orta) ..............83

Test 39 (Çətin) ........85 Test 40 (Sınaq) ...........87

Mətndə yer verilməyən ünsür Test 41 (Asan) ........89

Test 42 (Orta) ...............91

Test 43 (Çətin) .......93

Test 44 (Sınaq) ...........95

Mətndə bəhsi keçən və keçməyən mövzunun tapılması Test 45 (Asan) .......97

Test 46 (Orta) ..............99

Test 47 (Çətin) ......101 Test 48 (Sınaq) ..........104

Mətnə cümlənin əlavə edilməsi

Mətnin giriş cümləsinin tapılması

Test 49 (Asan) .......106 Test 50 (Orta) ...........108

Test 17 (Asan) .........41

Test 51 (Çətin) ........110

Test 18 (Orta) ...........43

Test 19 (Çətin) ........45 Test 20 (Sınaq) ........47

Test 52 (Sınaq) ..........112

Mətnin məzmununun xarakterinin müəyyənləşdirilməsi

Cümlələri düzgün sıralamaqla mətnin qurulması

Test 53 (Asan) .......114

Test 54 (Orta) ............116

Test 21 (Asan) ........49

Test 55 (Çətin) ......118

Test 56 (Sınaq) ........120

Test 22 (Orta) .........51

Test 23 (Çətin) ........53 Test 24 (Sınaq) ......55

Fərqləndirilmiş ifadənin mənasının tapılması Test 25 (Asan) ........57 Test 26 (Orta) ..........59 Test 27 (Çətin) ........61 Test 28 (Sınaq) ........63

Mətnə uyğun olmayan cümlənin tapılması Test 29 (Asan) ........65 Test 30 (Orta) ...........67 Test 31 (Çətin) .........69 Test 32 (Sınaq) .........71

Çinar Yayımları

Şəkillərin mənasının oxunması Test 57 (Asan) ......122 Test 58 (Orta) ............124 Test 59 (Çətin) ......126 Test 60 (Sınaq) ..........128

Böyük mətnlər.......................................................130-169 Dinləmə mətnləri ............................................170-176 Cavablar ..................................................................................177 Cavabları həm də www.cinaryayimlari.com saytından əldə edə bilərsiniz.

www.cinaryayimlari.com

Mətnə uyğun başlığın tapılması

1 N

ASA

Bir gün güclü yağış yağdı. Yağış suyu ilbizin

Xoşbəxt olan insanlar ətraﬂarına da xoşbəxtlik saçarlar. Çünki xoş-

evinə doldu. İlbiz

bəxtlik keçicidir. Onun olduğu yer-

kədərli halda oturub nə edəcəyini

də qəm-kədər olmaz. Xoşbəxt in-

düşündü. Bu zaman qarışqa gəlib

sanların isə tək bir sirri var: onlar

nə olduğunu soruşdu. İlbiz evsiz

ətrafdakı hər şeydə və baş verən

qaldığını bildirdi. Qarşıqa çətin və-

hadisələrdə gözəl bir tərəf

ziyyətdə olan ilbizə ev düzəltmək-

görməyi bacarırlar.

də kömək etdi. İlbiz çox sevinib yardımsevər qarış-

Mətnə uyğun başlığı seçin:

qaya təşəkkür etdi.

A) Sevincli insanlar B) Kədərli insanlar

Mətnə uyğun başlığı seçin:

C) Xoşbəxtliyin sirri

A) İlbizin həyatı

D) Hisslərin gücü

B) Dost və düşmən

C) Yardımsevər qarışqa

Təbiətdə müxtəlif növ güllər var. Ən gözəl güllərdən biri də lalədir.

D) Yağış suları

Lalənin yetişmə tərzi fərqlidir. Lalə-

lər torpağa əkdiyimiz lalə soğanaq-

Bəzi insanlar dövrün müasirləşmə-

larından böyüyürlər. Bunlar payızda

sinə baxmayaraq, hələ də qədim

əkilir və yazda açırlar. Lalələr tək-

dövrlərdəki kimi köçəri halda yaşa-

rəng və ya çoxrəngli ola bilər: sarı,

yırlar. Köçərilər bütün il boyu çadır-

qırmızı, çəhrayı və s.

larda qalıb qoyun, keçi bəsləyirlər. İstilik artmağa başlayan kimi yaylaqlara köçürlər. Havalar soyuduqda isə qışlaqlara geri qayıdırlar. Mətnə ən uyğun başlıq hansıdır?

Mətnə uyğun başlığı tapın:

A) Müasir dünya

A) Güllər

B) İnsanların həyat tərzi

B) Lalələr

C) Köçəri insanların yaşayışı

C) Rəngli güllər

D) Müasir yanaşma tərzi

www.cinaryayimlari.com

D) Al-əlvan təbiət

Çinar Yayımları

Meşələri kim sevmir ki? Meşələr yamyaşıl görünüşləri ilə həm göz oxşayır, həm də havanı təmizləyir. Meşələri qorumalı Onları qorumalı və mümkün olduğu qədər çox ağac əkməliyik. Meşələr bir ölkənin gələcəyidir. Çünki onlar dünyanın ağciyərləridir.

Altay hər səhər yuxudan duran kimi əllərini və üzünü, sonra isə dişlərini yuyur. Hətta məktəbdə də yemək yeməzdən əvvəl və sonra əllərini yumağa diqqət edir. Çöldən gələn kimi onun ilk işi əlini və üzünü yumaqdır. O, təmiz olanda özünü xoşbəxt və rahat hiss edir.

Mətnə uyğun başlığı seçin:

Mətnə uyğun başlıq hansıdır?

A) Dünyanın ağciyərləri

A) Ev qaydaları

B) İstidə istirahət

B) Məktəb qaydaları

C) Ağac əkmək

C) Nəzakət qaydaları

D) Kirli hava

D) Təmizlik qaydaları

Ətraf mühit canlıların yaşaması üçün ən vacib amildir. Ətraf mühitin

Müəllim şam kimidir. O, özü yanıb əriyərkən ətrafını işıqlandı-

məhvi, heyvanların yox olması de-

ran bir məşəldir. Müəllim şagir-

məkdir. Bunun nə qədər mənﬁ bir

dinə sevgini, hörməti, biliyi öy-

şey olduğunu və bizə nə qədər

rədən ali insandır. Şagirdlərinə

zərər verə biləcəyini heç düşünmü-

bir hərﬂə bərabər həyatı da

sünüzmü? Bu, insanla-

başa salan hər bir mü-

rın məhvi deməkdir.

əllimi sevməli, onlara

Buna görə də

bir ömür hörmət

ətraf mühitə

etməli və min-

dəyər verək

nətdar olmalıyıq.

və onu qoruyaq. Mətnə uyğun başlıq hansıdır?

Mətnə ən uyğun başlıq hansıdır?

A) Sağlamlığın dəyəri

A) Müxtəlif peşələr

B) Ətraf mühitin əhəmiyyəti

B) İnsanları sevmək

C) Canlıların yaşayışı

C) Məktəb illəri

D) İnsanın səhvi

D) Müəllimin dəyəri

Çinar Yayımları

www.cinaryayimlari.com

5 N

ASA

Mətnin ideyasının müəyyən edilməsi 3.

Bəzi insanlar texnologiyanın xeyirdən çox zərər ver-

Qəribəm bu vətəndə, Gözüm yoldan ötəndə.

diyini deyir. Amma bununla

Qəriblik yaman olur,

tam razılaşmaq olmaz. Tex-

Baş yastığa yetəndə.

nologiya insanları bir çox çətinlikdən qurtarır, işlərini

Bayatıdakı əsas ﬁkir nədir?

rahatlaşdırır.

A) Vətənindən ayrı qalan həsrət çəkir.

Mətnin əsas ideyası nədir?

B) Yad ölkədə yaşamaq olar.

A) Texnologiya həyatı

C) İnsan vətəndə qərib olur.

asanlaşdırır.

D) Yad ölkələrdə yaşamaq

B) Keçmişdə insanlar çətin

daha gözəldir.

yaşayırmış. C) Texnologiya zərərlidir. D) Keçmiş zamanda texnolo-

giya olmayıb.

Onu ilk tanıyanda universiteti təzə bitirmiş gənc idi. Çox enerjili və

Baharın gəlişi gəlişi ilə ilə təbiət təbiət

sağlam görünüşlü idi. İllər sonra

oyanır. Rəngbərəng çiçəklər çiçəklər

yenidən qarşılaşanda isə əvvəlki

ətrafı gözəlləşdirir. gözəlləşdirir. Quşlar Quşlar

halından əsər qalmamış, saçları

ağacların budaqlarında budaqlarında

ağarmış, gözlərindəki parıltılı işıq

baharın gəlişinin gəlişinin xəbərini xəbərini

itmiş, beli bükülmüşdü.

verib sevincli sevincli mahnılar oxuyur. oxuyur.

Mətnin ideyasını ifadə edən ﬁkri tapın: A) Zaman insanların görünü-

Mətnin əsas ideyası nədir?

şünü dəyişdirir.

A) Yazda qar yağmır.

B) Universiteti bitirənlər gəncdir.

B) Quşlar ağacda yaşayır.

C) Qocalara kömək etməliyik.

C) Baharda təbiət oyanır.

D) İnsanlar enerjili olur.

D) Çiçəklər rəngli olur.

www.cinaryayimlari.com

Çinar Yayımları

Siz günəşin bir ulduz olduğunu bilirdinizmi?

larımla paylaşmağı çox sevirəm. Çünki

Gecələr göydə parıl-

anam deyib ki, paylaş-

dayan digər ulduzlar kimi o da

maq ən gözəl şeydir. Həm də nemə-

ulduzdur. Sadəcə dünyaya digər

timizi paylaşanda o daha dadlı olur.

ulduzlardan daha yaxın olduğu üçün bu qədər böyük və parlaqdır.

Mətni danışan bizə nə demək istəyir?

Mətndə əsas ideya nədir?

A) Yemək yeyərkən başqalarına

A) Günəş parlaqdır.

verməyin.

B) Günəş də ulduzdur.

B) Yoldaşlarınızın yanında yemək

C) Günəş dünyanı isidir.

yeməyin.

D) Günəş dünyaya yaxındır.

Mən yeməyimi dost-

C) Yemək yeyərkən danışmaq olmaz. D) Paylaşmaq ən gözəl insani keyﬁyyətdir.

Uğura gedən yolda insanın ilk böyük düşməni tənbəllikdir. Burada tənbəlliyin nə olduğunu

izah etməyə gərək yoxdur. Hər kəs onu az-çox tanıyır. Lakin

Kitab oxumaq düşüncəni genişləndirir. Oxumaq qarşımızda geniş bir

söyləməliyik ki, tənbəllik insanın

pəncərə açıb hadisələri təhlil etmək

qarşısına çıxıb mərdliklə savaşmır.

bacarığını formalaşdırır. Həmçinin

Formadan formaya düşərək

çox oxuyan insanların geniş söz

insanı məğlub etməyə çalışır.

bazası olur. Ona görə də təsirli və gözəl nitqə sahib olurlar.

Mətnin əsas ideyası hansıdır? Mətnin əsas ideyası nədir? A) Tənbəl insanlar şanslı olur.

A) Təhsil almaq mütləqdir.

B) Tənbəllik uğur qazanmaqda

B) Gözəl nitq insanlara təsir edir.

insana əngəl olur.

C) Çoxlu kitab oxumaq təkcə

C) Bütün insanlar tənbəlliyi tanıyır.

nitqi inkişaf etdirir.

D) Hər kəsin qarşısına qoyduğu

D) Kitab oxumaq düşüncə və nitqi

məqsədi olmalıdır.

Çinar Yayımları

inkişaf etdirir.

www.cinaryayimlari.com

Mətnə uyğun olan atalar sözlərinin tapılması

10 O RT

Ağacda olan iki nar qonşu idi. İkisi də qızarıb yetişmişdi. Birinci nar

Bir ala qarğa onların yanına gəlib

düşünürdü ki, mən çox gözələm,

dedi: “Gəlin dost olaq”. Qarğalar

gərək birinci məni dərsinlər. İkinci

razılaşdılar. Bu vaxt çəmənliyə iri

nar düşünürdü ki, biz çox gözəlik,

bir çörək parçası düşdü. Ala qar-

kaş bizi birlikdə dərsinlər,

ğanın dostluq yadından çıxdı. Tez

yenə qonşu olaq. Bir gün

çörəyi götürüb oradan uzaqlaşdı

ağacdan ikinci narı

və çörəyi tək yedi.

dərdilər, birinci nar

Mətnə uyğun gələn atalar sözü

paxıllıqdan necə partladısa, dənələri

hansıdır?

yerə səpələndi.

A) Dostun evini öz evin bil. B) Çörək itirən, çörək tapmaz.

Mətnə uyğun gələn atalar sözü

C) Qarın qardaşdan irəlidir.

hansıdır?

D) Özgəsinə quyu qazan özü düşər.

A) Qonşu qonşunun külünə möhtacdır.

B) Paxıl olmasan, dərdin olmaz.

İki qarğa çəmənlikdə dənlənirdi.

Müəllim dedi: “Uşaqlar, bir iş

C) Dost dar gündə tanınar.

görəndə həmişə yaxşı düşünün.

D) Paxılın gözü doymaz.

Atdığınız addımın geri dönüşü olmaya bilər. Ona görə də qərar verməzdən əvvəl ﬁkirləşin

Ədəb sayılsa da, məclisdə susmaq,

ki, bu işin sonunda sizi

Məsləhət zamanı danışmaq gərək.

nələr gözləyir”.

İki şey ağıla nöqsan sayılar, Yersiz susmaq ilə, yersiz söz demək.

SəDI ŞIRAZI Mətnə uyğun gələn atalar sözü

Mətnə uyğun gələn atalar sözü

hansıdır?

A) Sözün ilə işin bir olsun.

A) Yüz ölç, bir biç.

B) Ağıl ağıldan üstündür.

B) Əldən qalan əlli il qalar.

C) Söz vaxtına çəkər.

C) Yaxşı günün ömrü az olar.

D) Sözü məqamında deyərlər.

D) Susmaq da bir cavabdır.

www.cinaryayimlari.com

Çinar Yayımları

İstirahət günü hava çox gözəl idi.

Aybəniz çox tənbəl qız idi. Tapşırı-

Atam bizi gəzməyə aparacaqdı.

ğını özü yazmayıb rəﬁqəsindən

Biz hazırlıq görməyə başladıq.

köçürmüşdü. Müəllim uşaqlara

Lazım olan hər şeyi götürdük.

sual verdi: “Kim ev tapşırığını

Atam çətir də götürdü. Mən

yazıb?” Aybəniz əl qaldırdı. Müəl-

ondan soruşdum: “Ata, axı hava

lim ev tapşırığı haqqında Aybənizə

istidir, çətirə ehtiyac var?” Atam

suallar verdikdə o çaşıb

dedi ki, hava isti

qaldı. Müəllim onun ya-

olsa da, qəﬁldən

lan danışdığını anlayıb

yağış yağa bilər.

onu danladı. Aybəniz çox utandı. Mətnə uyğun gələn atalar sözü

Mətnə uyğun gələn atalar sözü hansıdır?

hansıdır?

A) Daldan atılan daş topuğa dəyər.

A) Yalan ayaq tutar, amma yeriməz.

B) Qaçırılan fürsət ələ düşməz.

B) Tənbələ iş buyur, o sənə nağıl danışsın.

C) Ehtiyat igidin yaraşığıdır.

C) Uşaq sözün düzünü deyər.

D) Ata evin dirəyidir.

D) Böyük danışanı kiçik götürər.

Bir dəfə xallı maral sürüsü dənizə

Birinə kömək etmək ən gözəl insa-

doğru baş aldı. Birdən iri bir qartal

ni xüsusiyyətlərdən biridir. Amma

maral balasına doğru şığıdı. Ana

qarşılıq gözləmək olmaz. Əgər

maral nəhəng quşun xışıltısını

nəyisə edib hamının yanında

eşitdi. Dırnağı ilə qartala hücum

deyirsənsə, bu artıq öz dəyərini

edib balasını qorudu. Qanadı

itirir. Kömək edin, amma dilə

qırılan qartal çətinliklə havaya

gətirməyin. Onsuz da sizin mü-

qalxıb oradan uzaqlaşdı.

kafatınız böyük olacaq. Mətnə uyğun gəlməyən atalar sözü

Mətnə uyğun gələn atalar sözü

hansıdır?

A) Yaxşılıq edib bir şey umursansa,

A) Ana balasına görə canını oda yaxar.

etməsən yaxşıdır.

B) Qartalın gücü caynağındadır.

B) Yaxşılıq elə, minnət qoyma.

C) Kənardan döyüş adama rahat gəlir.

C) Sağ əlin etdiyini sol əl bilməz.

D) Özgə atına minən tez düşər.

D) Yaxşılıq iki tərəﬂi olar.

Çinar Yayımları

www.cinaryayimlari.com

Mətnin giriş cümləsinin tapılması A

18 O RT

... Hərdən quşlar gizlənqaç oyna-

... Mollanın arvadı tez onu çağırır:

yanda bu koğuşda gizlənirdilər. Hər

— Ay Molla, tez ol, oyan. Evə oğru

səhər külək əsməyə başlayanda

girib .

koğuş oxuyurdu. Bir dəfə buludlar

Molla üzünü çevirib yatır:

belə gözəl oxumağına görə koğuşa

— Sən dua elə ki, oğru

yağışı hədiyyə etdilər. Yağış damla-

nəsə tapsın, sonra

ları koğuşun ağzını tutduğu üçün

əlindən almaq asandır.

o daha oxuya bilmədi. Mətnin giriş cümləsi hansıdır? A) Bir gecə Mollanın evinə oğru girir. B) Molla gəzməyə gedir. Mətnin giriş cümləsi hansıdır?

C) Molla arvadı ilə dalaşır.

A) Ağaclar çox paxıl idi.

D) Oğurluq etmək yaxşı hərəkət deyil.

B) Biz uşaqlarla gizlənqaç oynadıq.

C) Quşlar hər səhər gizlənqaç oynayırdı.

balıqlar quruda yaşayıb. Həm

D) Palıdın kötüyündə balaca bir koğuş var idi.

... Amma sən demə, bir vaxtlar də onlar danışa biliblər. Bir gün haradansa itlər və pişiklər gəlib bu balıqlara hücum

... Buralar o qədər gözəl idi ki, insan

ediblər. Balıqlar o qədər qorxub-

evə qayıtmaq istəmirdi. Atam bizə

lar ki, qorxudan dilləri tutulub,

ağaclar, quşlar, çiçəklər, otlar haqqın-

özlərini suya atıblar. O gündən

da maraqlı məlumatlar verirdi.

sonra balıqlar suda yaşayır.

Məsələn, mən həmin gün öyrəndim ki, itburnu bitkisinin digər adı dərgildir. Mətnin giriş cümləsi hansıdır? Mətnin giriş cümləsi hansıdır?

A) Balıq yağı çox xeyirlidir.

A) Atam bizi teatra apardı.

B) Balıqlar suda-quruda yaşayan

B) Biz meşəyə gəzməyə getdik.

heyvanlardır.

C) İtburnu çox faydalı bitkidir.

C) Balıq qızartmasını hamı sevir.

D) Mən dostlarımla parka getdim.

D) Hamı bilir ki, balıqlar suda yaşayır.

www.cinaryayimlari.com

Çinar Yayımları

... Papağımı, isti əlcəyimi geyinib məktəbə getdim. Mən məktəbi, oxumağı,

Verilmiş cümlələrdən hansı mətnin giriş cümləsi ola bilməz?

sinif yoldaşlarımı çox sevirəm. Məktəb insanın ikinci evidir. Mən orada çoxlu

A) Babamgilin bağında çoxlu dadlı

yeni biliklər öyrənirəm.

meyvələr var.

Atam həmişə deyir ki, bu gün sənin öyrən-

B) Nəhayət, haqq-ədalət yerini tap-

diklərin sabah sənə

dı və Ceyhun evlərinə qayıtdı.

çox kömək edəcək.

C) Mən ən yaxın dostlarımla iki günlük gəzintiyə getdim.

Mətnin giriş cümləsi ola bilməz:

D) Azərbaycan qədim zamanlardan

A) Yay gəlmişdi.

öz iqlimi, münbit şəraitli torpaqları ilə hər kəsin diqqətini çəkmişdir.

B) Hava yaman soyuq idi. C) Qar yağırdı. D) Qışın soyuğu bıçaq kimi kəsirdi.

8. ... Mən dərsə hazır gələ bilmədiyim

üçün çox utanırdım. Bütün uşaqlar

... Bu qalanın həyətində çoxlu nadir

dərsə hazır gəldiyi üçün mən özü-

çiçəklər, bəzək ağacları bitir. Rəva-

mə daha çox hirslənirdim. Əslində

yətə görə, Cavanşirin qızları çiçəkləri

anam mənə dəfələrlə “dərsini oxu,

havaya çıxarıblar. Bu vaxt atalarının

bala” demişdi. Mən isə

ölüm xəbəri gəlib və çiçəklər əllərin-

çox tənbəl idim. Uşaq-

dən düşüb. Bu güllər qəhrəmanın

larla oynayıb evə gec

qızlarından qalmış yadigardır.

gəldiyim üçün dərslərimi oxumağa vaxt tapmamışdım.

Mətnin giriş cümləsi hansıdır? Mətnin giriş cümləsi hansıdır? A) Keçmişdə qalalar düşməndən müdaﬁə olunmaq üçün tikilirdi.

A) Hamı dərsə hazır idi.

B) Azərbaycanın çoxlu qalaları var.

B) Mən işdən yorğun qayıtdım.

C) Azərbaycan xalqının qəhrəman oğlu Cavanşirin adına qala var.

C) Müəllimlik ən şərəﬂi peşədir. D) Bəzi insanlar utancaq olur.

D) Qız qalası on ikinci əsrə aiddir.

Çinar Yayımları

www.cinaryayimlari.com

İN

ÇƏT

Cümlələri düzgün sıralamaqla mətnin qurulması 3.

1. Mən onun üçün çox darıxırdım.

1. O, pul kisəsini yerə saldı. 2. Qorx-

2. Ən yaxın rəﬁqəm iki il idi ki,

maz isə tez pul kisəsini götürüb

ailəsi ilə birlikdə xaricə köçmüşdü.

qadının arxasınca qaçdı. 3. Qorx-

3. O, son məktubunda söz verdi ki,

maz məktəbdən evə qayıdırdı.

bu yay Bakıya gələcək. 4. Buna

4. Özünün bundan xəbəri olmadı.

görə də tez-tez

5. Qabaqda bir qadın tələsə-tələsə

ona məktub

evə gedirdi.

yazır, necə olduğunu

Cümlələri düzgün sıralamaqla mətn

öyrənirdim.

qurun:

Cümlələri düzgün sıralamaqla mətn

A) 3, 5, 1, 4, 2

B) 3, 4, 2, 1, 5

qurun:

C) 2, 5, 4, 1, 3

D) 1, 5, 4, 3, 2

A) 4, 3, 1, 2

B) 1, 2, 3, 4

C) 2, 1, 4, 3

D) 2, 1, 3, 4

1. Sonra isə hər birimizdən yaxşılığın nə olduğunu soruşdu. 2. O, jurnala nəzər saldıqdan sonra dərsə başladı: 3. Müəllim sinfə daxil olub bizimlə salamlaşdı. 4. “Bugünkü mövzumuz “Yaxşılıq itmir” olacaq, uşaqlar”, — dedi.

1. Buna görə də o, tək qalmışdı. 2. Orxan dostlarını çox incidirdi. 3. Nə vaxt ki səhvini başa düşüb dostlarından üzr istədi, o vaxt uşaqlar onunla oynamağa başladılar. 4. Oyun oynayanda həmişə onun dediyi olmalı idi.

Cümlələri düzgün sıralamaqla mətn

qurun:

qurun: A) 4, 2, 1, 3

B) 1, 2, 3, 4

A) 1, 2, 4, 3

B) 2, 1, 3, 4

C) 3, 1, 2, 4

D) 3, 2, 4, 1

C) 2, 4, 1, 3

D) 4, 3, 2, 1

www.cinaryayimlari.com

Çinar Yayımları

1. Lamiyə dərsdən gələndə çox ac idi. 2. Anası isə dedi: “Nuş olsun, mənim gözəl qızım”. 3. Anası dadlı yeməklər bişirmişdi. 4. Anasına təşəkkür etdi. 5. O, əllərini yuyub bu yeməklərdən yedi. Cümlələri düzgün sıralamaqla mətn

1. Qardaşlar torpaq üstündə dalaşır, amma bir qazanc əldə edə bilmirdilər. 2. Qardaşlar zəhmətə qatlaşıb bağı becərdilər və həmin ili çox xoşbəxt yaşadılar. 3. Müdrik bir ağsaqqal onlara bağı becərib çoxlu taxıl əldə edə biləcəklərini dedi. 4. Çox tənbəl olan iki qardaşa atalarından böyük bağ miras qalmışdı.

qurun:

A) 1, 2, 4, 5, 3

B) 1, 3, 5, 4, 2

C) 3, 4, 2, 5, 1

D) 3, 5, 2, 1, 4

Cümlələri düzgün sıralamaqla mətn qurun:

1. Gündüz isə etiraz etdi ki, insanlar yatmaqla vaxt itirirlər. 2. Səhər açılırdı. Gündüz gecəni əvəz etməli idi. 4. Gecə dedi: -Səs salma! Hamı yatır. İnsanlar səni istəmirlər, çalışmaqdan beziblər. 3. Bu vaxt səmada Günəş göründü: — Mübahisə etməyin. Hər ikiniz canlılara lazımsınız. Onlar gündüz yaxşı işləyə bilmək üçün gecə yatıb dincəlməlidirlər.

C) 2, 4, 1, 3

D) 4, 3, 2, 1

Çinar Yayımları

C) 1, 2, 3, 4

D) 4, 1, 3, 2

1. Çünki bu cür məhsullardan istilükəlidir. 2. Bazarlıq edərkən bir çox şeylərə diqqət etmək lazımdır. 3. Vaxtı bitmiş məhsullardan istifadə etmək olmaz. 4. Bunlardan ən əsası məhsulların son istifadə tarixinə baxmaqdır.

Cümlələri düzgün sıralamaqla mətn qurun:

qurun: B) 2, 1, 3, 4

B) 4, 2, 1, 3

fadə etmək sağlamlıq üçün təh-

Abzasları düzgün sıralamaqla mətn A) 1, 2, 3, 4

A) 3, 2, 1, 4

A) 1, 2, 3, 4

B) 2, 4, 3, 1

C) 1, 4, 3, 2

D) 4, 3, 2, 1

www.cinaryayimlari.com

Mətn barədə fikirlərin təhlili N

33 ASA

Çörək bütün insanlar üçün müqəddəsdir. Çörək hörmət, bolluq rəmzi hesab olunur. İlk çörək bitkisi müasir çovdar və buğda yox, şam olub. Əsl çörək bişirənlər isə qədim misirlilər sayılır. Çörəyə verilən dəyərə görə hər il 16 oktyabr Ümumdünya Çörək Günü kimi qeyd olunur.

Qədim insanlar qayaların üzərində heyvan və ov səhnələri təsvir edirdilər. Bakı şəhərinin yaxınlığındakı qədim insan məskəni olan Qobustanda belə rəsmlər çoxdur. Mətnə əsasən hansı ﬁkir mütləq doğrudur? A) Qobustan qədim insan məskənlərindən biridir.

Mətnə əsasən hansı ﬁkir doğrudur?

B) Qədim insanlar yalnız heyvan rəsmləri çəkirdilər.

A) Ümumdünya Çörək günü yalnız Azərbaycanda qeyd olunur.

C) Qədimdə ov səhnələri yalnız Qobustanda çəkilirdi.

B) Çörək ilk dəfə Azərbaycanda bişirilib.

D) Qədim insanlar yalnız qaya üzərində şəkil çəkirdilər.

C) İlk çörək bitkisi şam olub.

D) Bütün insanlar çörəyə hörmət edirlər.

Axşam atam işdən gəlib dedi: “Təbriz, hazırlaş, səhər səni də özümlə birlikdə tarlaya aparaca-

Qədim şumerlərin hər bir şəhər

ğam”. Mən çox sevindim və ata-

dövlətinin başında çar dururdu.

ma təşəkkür etdim. Çünki

Bəzən o, başqa şəhərləri də özünə

tarlaya getmək,

tabe edirdi. Çar ailəsi çox varlı

orada vaxt keçir-

olurdu və bahalı paltarlar geyinirdi.

mək mənim arzum idi.

Mətnə əsasən hansı ﬁkir doğru deyil? A) Çar ailəsi zəngin olurdu.

Mətnə əsasən hansı ﬁkir doğrudur?

B) Çar bəzən başqa şəhərləri

A) Tarlaya getmək Təbrizin arzusu idi.

özünə tabe edirdi.

B) Ata tarlada vaxt keçirmək istəyirdi.

C) Şumerdə şəhər dövlətləri çar

C) Ata işdən günorta gəldi.

idarə edirdi.

D) Təbriz hər gün atası ilə birlikdə

D) Şumerlər bahalı paltar geyinirdi.

www.cinaryayimlari.com

tarlaya gedirdi.

Çinar Yayımları

Ümid insan ruhunu qanadlandırır. Hər gün səhər açılır və hər gün yeni ümidlər doğulur. Belə bir ﬁkir də var: “Ümid ən sonda ölür”. Həqiqətən belədir. Çünki nə olursa olsun, insan heç vaxt ümid etməkdən əl çəkmir.

Elçin mavi rəngi çox sevir. Onun otağının divarları mavi rəngdədir. Dostları ona hədiyyə alanda mavi rəngli əşyaları seçirlər. Buna görə də onun otağı səma kimi mavi rəngə boyanıb. Mətnə əsasən hansı ﬁkir doğrudur?

Mətnə əsasən hansı ﬁkir doğrudur?

A) Elçinin otağı çox sıxıcıdır.

A) İnsan bəzən ümid etməkdən əl

B) Elçinin otağında mavi rəngli

çəkir.

əşyalar var.

B) İnsan ən pis vaxtda belə yenə də

C) Elçinin dostu yoxdur.

yaxşıya ümid edir.

D) Elçin bütün rəngləri çox sevir.

C) Ümid etmək insanı öldürür. D) Hər səhər ölkəmizdə yeni uşaqlar

doğulur.

Qədim Fars dövləti Böyük

Kirin dövründə çox inkişaf et-

Raﬁya palması tropik Afrikada

mişdir. Farsların yüksək səviy-

bitir. Onun cavan yarpaqlarından

yədə təlim görmüş ordusu ol-

təbii lif alınır. Raﬁyadan

muşdur. Əsgərlər nizə və ka-

müxtəlif sahələrdə,

manla silahlanırdılar. Onlar ox

o cümlədən səbət-

keçirməyən, metal laylarla ör-

lərin hörülməsində

tülmüş dəri tuniklər geyinirdilər.

istifadə olunur. Mətnə əsasən hansı ﬁkir səhvdir?

Mətnə əsasən hansı ﬁkir doğrudur?

A) Raﬁyadan yalnız səbətlərin

A) Böyük Kir Fars dövlətini məhv

hörülməsində istifadə olunur.

etmişdir.

B) Müxtəlif sahələrdə raﬁyadan

B) Fars ordusu yüksək təlim

istifadə olunur.

görmüşdür.

C) Raﬁya palması Tropik Afrikada

C) Fars əsgərlərinin dəri tuniki onları

bitir.

yaxşı müdaﬁə etmirdi.

D) Raﬁya palmasının yarpaqlarından

D) Əsgərlərin tək silahı nizə və

təbii lif alınır.

Çinar Yayımları

kaman idi.

www.cinaryayimlari.com

ST A

46 O RT

Mətndə bəhsi keçən və keçməyən mövzunun tapılması 3.

Üzük qiymətli metallardan, xüsusən qızıldan və gümüşdən düzəl-

ağaclar bizə meyvə verir. Bir çox

dilir. Qaşlı və qaşsız olmaqla iki

ağaclardan, birinci növbədə isə

qrupa ayrılır. Arxeoloji qazıntılar

iynəyarpaqlı ağaclardan taxta-

zamanı Azərbaycanda eramızdan

şalban alınır. Amma ağac təkcə

əvvəl 2-ci minilliyə aid tunc, dəmir

qiymətli tikinti materialı

və sümükdən

deyil, ondan kağız

hazırlanmış

düzəldir, həm də

üzük nümu-

yanacaq kimi

nələri tapılmışdır.

istifadə edirlər.

Mətndə bəhsi keçməyən mövzu

Mətndə nədən bəhs olunur?

hansıdır?

A) Ağacların faydasından

A) Tapılan üzük nümunələri

B) Meyvələrin xeyrindən

B) Üzüklərin materialı

C) Taxtanın alınması yollarından

C) Üzüklərin növləri

D) Kağızın yaranma tarixindən

D) Üzüklərin mənası

Ağac çox faydalı bitkidir. Bəzi

Fillər məməlilər sinﬁnin xortumlular dəstəsinə aiddir. Filin dişləri bütün

Təbriz Eminlə dost idi. Onlar dərslərini birlikdə həll edir, məktəbə də

həyatı boyu inkişaf edir. Ona görə

birlikdə gedirdilər. Onlar hər çətin-

də ﬁl nə qədər yaşlı olsa, dişi də o

likdə bir-birinə dəstək

qədər uzun olur.

olur, birlikdə sevinir,

Yaşlı erkək ﬁlin

birlikdə kədərlənirdilər.

dişinin uzunluğu

Əsl dostluq belə

3,5 metrə, çəkisi

olmalıdır.

120 kiloqrama çatır.

Mətndə nədən bəhs olunur?

A) Dostun çətin günündən

A) Fillərin dişindən

B) Dostun sevincindən

B) Fillərin dilindən C) Fillərin çəkisindən

C) Əsl dostluqdan

D) Fillərin həyatından

D) Dostun sədaqətindən

www.cinaryayimlari.com

Çinar Yayımları

“Ağ Ev” Birləşmiş Ştatlar prezidenti-

Gicitkən heç kəsi özünə yaxın buraxmırdı. Bir səs eşidən kimi

nin Vaşinqton şəhərində yerləşən

tikanlarını qabardıb dayanırdı.

rəsmi iqamətgahıdır. “Ağ ev” adı ilk

Onun dadına baxanın dili-ağzı ya-

dəfə prezident Teodor Ruzveltin

nırdı. Bir gün gicitkənin yarpaqları

vaxtında meydana çıxıb. O vaxta

solmağa başladı. Qışqırıb kömək

qədər iqamətgah, sadəcə olaraq

istəsə də, heç kəs ona

“Prezident evi”

kömək etmədi.

adlandırılırdı.

Çünki o hamını incitmişdi. Mətndə bəhsi keçməyən mövzu hansıdır?

Mətndə bəhsi keçməyən mövzu

A) Gicitkənin davranışı

hansıdır?

B) Gicitkənin solmağı

A) “Ağ ev” in yerləşdiyi yer

C) Gicitkənin faydası

B) “Ağ ev” in əvvələr necə

D) Gicitkənin köməksiz qalması

adlandırılması

C) “Ağ ev” in kimin vaxtında

qohumluğu yoxdur. O, kenquru

meydana gəlməsi

kimi kisəli heyvandır. Avstraliyada

D) Prezidentin “Ağ ev” dən nə

evkalipt meşələrində yaşayır.

məqsədlə istifadə etməsi

Koala ayıya bənzəsə də, onunla

Yalnız bu ağacın yarpaqları ilə

Bitkilər yaşadığı yerin sərt havasına uyğunlaşır. Bəziləri torpağa sıxılaraq küləkdən gizlənir. Bəzi bitkilərin qalın tüklü yarpaqları onları ətraf aləmin təsirindən qoruyur. Beləliklə, bitkilər inkişaf edə bilir.

qidalanır. Koala gün ərzində 500 qram yarpaq yeyir. Mətndə bəhsi keçməyən mövzu

Mətndə nədən bəhs olunur?

hansıdır?

A) Bitkilərin faydasından

A) Koalanın necə heyvan olması

B) Bitkilərin təbiətə uyğunlaş-

B) Koalanın harada yaşaması

masından C) Bitkilərin yarpaqlarından

C) Koalanın qidası

D) Bitkilərin küləyə təsirindən

D) Koalanın necə çoxalması

Çinar Yayımları

100

www.cinaryayimlari.com

Şəkillərin mənasının oxunması A

58 O RT

Şəklin əsas mövzusu nədir? Şəkildə nədən söhbət gedir?

A) Günəş B) Ailə

A) Səyahətdən

C) Uşaqlar

B) Təyyarədən

D) Ev heyvanları

C) Havadan D) Səmadan

Şəkildə nədən bəhs olunub?

Şəkildə nədən söhbət gedir?

A) Oxumaqdan

A) Təbiəti gözəlləşdirməkdən

B) Kömək etməkdən

B) Təbiəti çirkləndirməkdən

C) Dostluqdan

C) Ağaclara qulluq etməkdən

D) Paylaşmaqdan

D) Güllərin gözəlliyindən

www.cinaryayimlari.com

124

Çinar Yayımları

Şəkildə nədən bəhs olunub? Şəkildə nədən söhbət gedir?

A) Diş fırçasından B) Səliqədən

A) Kömək etməkdən

C) Gigiyena qaydasından

B) Qocalıqdan

D) Suyun faydasından

C) Uşaqlardan D) Yol hərəkəti qaydalarından

8. 6.

Şəkildə nədən bəhs olunub?

Hansı cümlə şəklə aiddir? A) Atam bizi dənizə apardı.

A) Öyrətməkdən

B) Bugün məktəbdən tez gəldim.

B) Kitab oxumaqdan

C) Biz meşədə çox qorxduq.

C) Atanın qızı ilə oyun oynamasından

D) Biz parkda çox əyləndik.

D) Məktəb ləvazimatlarından

Çinar Yayımları

125

www.cinaryayimlari.com

MəTN-1

Qumru nənənin qazları var idi. O, qazlarına çox yaxşı baxırdı. Çünki hər yaz onların iri tüklərindən balış düzəldir, aparıb bazarda satırdı. Puluna isə özünə vacib olan şeylər alırdı. Qazlar sahiblərinin bu qayğısından nazlanırdılar. Bir də görürdün ki, nənə qazlara dən tökdü, qazlar isə dəni yemək əvəzinə uzaqlara yem axtarmağa getdilər. Bir gün belə, iki gün belə, bir gün qazlar itdi. Qumru nənənin axtarmadığı yer qalmadı. Qazlar isə tapılmadı ki, tapılmadı. Axşama qədər qazları axtaran nənə, nəhayət ki, qaranlıqda qazlarını zibillikdən tapdı. Qarı nənə elə bildi ki, qazlar ölüb. O, ağlayaağlaya qazların tüklərini yoldu. Fikirləşdi ki, qazlar əlimdən çıxsa da, heç olmasa onların tükündən balış tutub bazarda sataram. Qazların tüklərini yolandan sonra isə özlərini aparıb tövlənin dalındakı quyuya atdı. Gecə qazların səsini eşidən Qumru nənə onların sağ olduğunu gördü. Sən demə, qazlar ölməyibmiş. Onlar şərab zavodunun tullantıllarını yeyib yuxuya gediblərmiş. Qumru nənə onların sağ olduğuna çox sevindi.

151 130 221

Çinar Yayımları

1. Mətnə əsasən hansı ﬁkir

4. Sevdiyiniz ev heyvanı haqqında

doğru deyil?

maraqlı məlumatlar toplayın:

A) Qumru nənə qazlarını

zibillikdən tapdı.

B) Qumru nənənin qazları uzaq

yerlərə yem axtarmağa gedirdilər.

C) Qumru nənə qaz tükündən

balış düzəldirdi.

D) Qumru nənənin qazları

5. Sxemi tamamlayın:

zəhərlənib ölmüşdü.

2. Mətndə hansı heyvandan

Giriş:

danışılır?

Hadisə: A)

Sonluq:

6. Mətnin sonunu istədiyiniz kimi tamamlayın:

3. Mətnə əsasən hansı xüsusiyyət Qumru nənəyə aiddir?

A) Qayğıkeş B) Hiyləgər C) Qorxunc D) Daş qəlbli

Çinar Yayımları

131

www.cinaryayimlari.com

MəTN-2

Çıraq gecə yanırdı, Yaman lovğalanırdı. Deyirdi: —Yaraşığım, Könül açan işığım Yayılıbdır dünyaya. Dəyər, Günəşə, Aya. Açıldı aydın səhər Parıldadı şəfəqlər, Göydә al Günəş yandı, Yer üzü işıqlandı. Yüz rәng aldı çiçәklәr, Uçuşdu kəpənəklər, İşıqlandı hər otaq, Ölgün göründü çıraq, Söndü bütün nәfәsi İtdi, getdi şöləsi

MIRMEHDI SEYIDZADə

132 153

Çinar Yayımları

Verilmiş ﬁkirlərdən hansı doğru deyil?

4. Mətnə uyğun gələn atalar sözü yazın:

A) Çıraq lovğa idi. B) Çıraq lovğalanmaqda

haqlı idi.

C) Günəş yer üzünü işıqlandırır. D) Çıraq işığının bütün dünyaya

5. Misraların mənasını izah edin

yayıldığını deyirdi.

və şeirlə əlaqəsini tapın:

Birinci addımda lovğalananlar, İkinci addımda yıxılacaqdır.

2. Biri şeirdə iştirak etmir:

6. Mətnə ad verin:

3. Mətn necə xarakter daşıyır? A) Məlumat verir. B) Öyrədici mətndir. C) Elmi mətndir. D) Faktlara əsaslanır.

Çinar Yayımları

133