Bəhram Oruclu
MƏKTƏBƏQƏDƏR MƏKTƏBƏQƏDƏR
ŞŞRR Ə Ə N N İ Nİ YYEEN
Çinar Yayımları
2021-ci il www.cinaryayimlari.com
cinaryayimlari@gmail.com
Baş redaktor: Əli Hənifəyev
Müəllif: Bəhram Oruclu
Tərtibat və dizayn Çinar dizayn & Qrafik
İSBN: 978 - 9952 - 8405 - 0 - 6
Redaksiya ilə əlaqə : 055 224 - 56 - 26 055 224 - 56 - 52 cinaryayimlari@gmail.com www.cinaryayimlari.com © Bəhram Oruclu Vəsaitin bütün hüquqları Bəhram Orucluya məxsusdur. Xüsusi icazəsi olmadan bu kitabı və yaxud onun hər hansı hissəsini çap etdirmək, surətini çıxartmaq, elektron üsulla yaymaq QADAĞANDIR!
Ön Söz Hörmətli valideynlər və müəllimlər! Bu vəsait balaca dostlarımıza riyaziyyat fənnini tanıtmaq və sevdirmək məqsədi ilə tərtib olunmuşdur. Tərtibat əsnasında uşaq psixoloqları, metodistlər,tərbiyəçilər və müəllimlərin tövsiyələri diqqətə alınmışdır. Kitab pilot layihə kimi bir qrup şagirdlə birgə işlənmiş və effektivliyi tam sübut olunmuşdur. Sizlərdən də xahiş edirik ki, yaxşı nəticə əldə etmək üçün çalışmaların həlli əsnasında çətinlik çəkən şagirdlərə istiqamət verib, onları həvəsləndirə, diqqətlərini cəmləməkdə köməklik göstərəsiniz. Unutmayın, sizin dəstəyiniz olmadan övladınız uğur əldə edə bilməz.
Hörmətlə: Bəhram Oruclu
Əşyanın yeri .............................................................6
Azdır, çoxdur, sayları bərabərdir .........86
Əşyanın yeri-sağ, sol ......................................10
Böyükdür, kiçikdir, bərabərdir ................90
Ardıcıllıq .......................................................................14
Tam, yarı .....................................................................94
0 və 1 rəqəmlərini öyrənirəm .................18
7 rəqəmini öyrənirəm .....................................97
Dairə ..............................................................................22
Həftənin günləri .................................................103
2 rəqəmini öyrənirəm ...................................26
8 rəqəmini öyrənirəm ...................................105
Toplama əməli ......................................................30
9 rəqəmini öyrənirəm ....................................111
Ədəd oxu və qonşu ədədlər ...................32
10 ədədini öyrənirəm ......................................117
Çıxma əməli ............................................................34
Biz nə öyrəndik? 5-10 dairəsində
3 rəqəmini öyrənirəm ...................................38
ümumiləşdirici tapşırıqlar .........................123
Məsələ həlli - toplama .................................42 Məsələ həlli - çıxma ........................................44 Üçbucaq ....................................................................46 4 rəqəmini öyrənirəm ...................................50 Kvadrat ......................................................................54 Düzbucaqlı ..............................................................58 Romb ............................................................................62 5 rəqəmini öyrənirəm ..................................65 Trapesiya ..................................................................70 Biz nə öyrəndik? 1-5 dairəsində ümumiləşdirici tapşırıqlar ..........................73 Mini test .....................................................................78 6 rəqəmini öyrənirəm ....................................80
Mini test ......................................................................127 Uzun, qısa, hündür, alçaq .........................129 Şərti ölçü vahidləri ...........................................132 Uzunluğun ölçülməsi ......................................135 Ağır, yüngül ...........................................................139 Kütlənin ölçülməsi ............................................142 Tutumun ölçülməsi ..........................................146 11 və 12 ədədlərini öyrənirəm ..................150 Saat ................................................................................154 Təqvim .........................................................................158 13, 14 və 15 ədədlərini öyrənirəm .......161 16, 17, 18, 19 və 20 ədədlərini öyrənirəm .................................................................165
Əşyanın yeri
içində içində
çölündə çölündə
Bobi yuvanın içindədir.
altında altında
Bobi yuvanın çölündədir.
Maşın ağacın önündədir.
Tapşırıq 1
üstündə üstündə
arasında arasında
önündə önündə
Top masanın altındadır.
Maşın ağacın arxasındadır.
arxasında arxasında
Top masanın üstündədir.
Uşaq ana və atanın arasındadır.
İfadələrə əsasən maşınları rəngləyin.
Qırmızı maşının önündəki maşın
Çinar Yayımları
Yaşıl maşının arxasındakı maşın
6
Qırmızı maşın ilə göy maşının arasındakı maşın
www.cinaryayimlari.com
Tapşırıq 2
Verilmiş ifadələrə uyğun olaraq fiqurları çəkin və rəngləyin.
-ın üstündə
-ın altında
-ın yanında
Tapşırıq 3
çəkin.
çəkin.
çəkin.
Verilmiş ifadələrə uyğun olaraq şəkilləri rəngləyin.
Çiçəyin üstündəki arını rəngləyin.
Səbətin içindəki pişiyi rəngləyin.
Qutunun önündəki topu rəngləyin.
Şkafın yanındakı çantanı rəngləyin.
Çinar Yayımları
7
Təməlində sevgi var...
Tapşırıq 4
içində
Tapşırıq 5
Dolaba əsasən əşyaların yerini tapın və uyğunlaşdırın. önündə
yanında
üstündə
Verilmiş ifadələrə uyğun şəkli işarələyin.
Balıq akvariumun çölündədir.
Top stulun altındadır.
Arı çiçəyin üstündədir.
Bayquş yuvanın içindədir.
Çinar Yayımları
8
Təməlində sevgi var...
0 və 1 rəqəmlərini öyrənirəm
Tapşırıq 1
Verilmiş şəkillərdə 0 rəqəmini tapın və rəngləyin.
Çinar Yayımları
18
www.cinaryayimlari.com
Tapşırıq 2
Verilmiş şəkillərdə 1 rəqəmini tapın və rəngləyin.
Tapşırıq 3
İçində bir alma olan boşqabları birləşdirin.
Tapşırıq 4
Hər dəfə birini boş buraxmaqla çiçəkləri rəngləyin.
Çinar Yayımları
19
Təməlində sevgi var...
Tapşırıq 5
Sayı 0 olanları işarələyin.
Tapşırıq 6
Bədənimizdə sayı 1 ədəd olan orqanları tapın və işarələyin.
Çinar Yayımları
20
Təməlində sevgi var...
Toplama əməli
Alt-alta toplama
üstəgəl toplanan
bərabərdir
toplanan
Toplananların yerini dəyişsək də, cəm dəyişmir.
cəm
1 1 2
toplanan toplanan cəm
2 + 0 = 2 0 + 2 = 2
Tapşırıq 1
Nümunəyə əsasən misallardakı boş xanaları doldurun.
Nümunə:
1
1
Çinar Yayımları
2
30
www.cinaryayimlari.com
Tapşırıq 2
Misalları həll edin.
Tapşırıq 3
Cəmə uyğun sayda damaları rəngləyin. 1 0
+
2 0
+
+
+
Tapşırıq 4
1 1
+
0 1
0 2
+
0 0
Cəmə uyğun olaraq toplananları rəngləyin.
Çinar Yayımları
31
Təməlində sevgi var...
Üçbucaq
Mən müxtəlif formalarda təsvir
təpə
oluna bilirəm.
tə rə f
Mənim 3 bucağım, 3 tərəfim və 3 təpə nöqtəm var.
Mənim adım üçbucaqdır.
bucaq
Tapşırıq 1
Xətlərin üzərindən gedərək üçbucaqları tamamlayın.
Tapşırıq 2
Üç tərəfi və üç təpə nöqtəsi olan fiqurları qırmızı rənglə boyayın.
Çinar Yayımları
46
www.cinaryayimlari.com
Tapşırıq 3
Üçbucağa bənzəyən əşyaları işarələyin.
Tapşırıq 4
Aşağıdakı ardıcıllıqda boş buraxılan yerə uyğun gələn fiquru işarələyin. Nümunə:
... ... ... ... Çinar Yayımları
47
Təməlində sevgi var...
Tapşırıq 5
Verilmiş tanqramlarda üçbucaqları tapın və rəngləyin.
Tapşırıq 6
Hər sırada fərqli olanı tapın və işarələyin.
Çinar Yayımları
48
Təməlində sevgi var...
5 rəqəmini öyrənirəm
5
0
Tapşırıq 1
1
2
3
4
5
0
5
1
4
2
3
3
2
4
1
5
0
Şəkildəki heyvanları saylarına uyğun rəqəmlərlə birləşdirin.
Çinar Yayımları
65
www.cinaryayimlari.com
Tapşırıq 2
Sayı 5 olan əşya qruplarını işarələyin.
Tapşırıq 3 Barmaqların ümumi sayını toplama əməlinin köməyi ilə
ifadə edin.
Tapşırıq 4 Misallar qurun və həll edin.
Çinar Yayımları
66
Təməlində sevgi var...
Ədəd evlərini tamamlayın.
Tapşırıq 5
Nümunə:
5
5
5
5
Tapşırıq 6 Misalları nümunəyə uyğun şəkildə həll edin.
Nümunə:
Tapşırıq 7 Misalları həll edin.
Nümunə:
-
+
+
-
+
-
3 Çinar Yayımları
67
Təməlində sevgi var...
Mini test
4. Heyvanların
1.
yerini müəyyən edin. Verilmiş misalın nəticəsi hansı bənddə qeyd olunmuşdur?
içində
önündə
arxasında
2. Düzgün bəndi seçin.
5.
Məsələnin nəticəsi hansı bənddə düzgün verilmişdir? Rəfdə 4 fincan var idi. İkisi qırıldı. Rəfdə neçə fincan qaldı?
6.
3. Növbəti fiqur hansı olacaq?
Ədəd oxunda göstərilən misal hansı bənddə verilmişdir?
0
1
1+3=4 Çinar Yayımları
78
2
3
4-1=3
4
5
1+2=3
www.cinaryayimlari.com
10. 4 tərəfi olan və yalnız qarşı tərəfləri bir-birinə bərabər olan fiqur hansıdır?
7. Hansı ədəd evində boş xanaya 3 yazılmalıdır?
5
4 1 2
1
2
11. Ardıcıllığı tamamlayın.
8. Misalları nəticələri ilə uyğunlaşdırın. 4 - 3 =
1
1
1
+ 2 =
2
2
5 - 3 =
3
3
...
...
...
1
2
3
1
1
9. Aqşinin solundakı ədəddən 4 1 çıxsaq , neçə alınar?
Çinar Yayımları
2
2
3
3
12. Məsələnin nəticəsi hansı bənddə düzgün verilmişdir?
5
Ağacda 2 sincab var idi. 1 sincab da gəldi. Neçə sincab oldu?
79
Təməlində sevgi var...
Böyükdür, kiçikdir, bərabərdir
5>3 Beş üçdən böyükdür.
Tapşırıq 1
2<6
4=4
İki al�dan kiçikdir.
Dörd dördə bərabərdir.
Uyğun müqayisə işarələrini yerləşdirin.
Çinar Yayımları
90
www.cinaryayimlari.com
Müqayisə edin.
Tapşırıq 2
5 6 5
4 6 5
3 4 1
3 1 5
2 1 6
6 1 4
3 5 3
4 2 6
5 2 6
Tapşırıq 3
Müqayisə edin.
Tapşırıq 4
Müqayisələrin doğru olması üçün lazım olan qədər
2 3 5
fiqur çəkin.
Çinar Yayımları
91
Təməlində sevgi var...
Uzunluğun ölçülməsi
Əsas ölçü vahidləri - santimetr (sm) və metr (m) Uzunluğu ölçən əşyalarxətkeş ruletka
Tapşırıq 1
Lentlərin uzunluqlarını xətkeş vasitəsilə ölçün.
sm
=
sm
= Tapşırıq 2
sm
= =
sm
Həll edin. İlbiz yarpağa çatmaq üçün neçə santimetr yol getməlidir? m 3s
1s
m
Tısbağa kələmə çatmaq üçün neçə santimetr yol getməlidir? 4 sm
m
4s
Həlli:
Çinar Yayımları
1s
m
5 sm
Həlli:
135
www.cinaryayimlari.com
Tapşırıq 3
2 dama təqribi olaraq 1 santimetrə bərabərdirsə, aşağıdakı xətlərin uzunluqlarını tapın və yazın.
Nümunə: = 2 sm
=
sm
sm
=
sm
=
Tapşırıq 4
Güllərin hündürlüyünü xətkeş ilə ölçün və yazın.
Tapşırıq 5
Misalları həll edin.
3 sm + 4 sm = ____ sm
5 sm - 2 sm = ____ sm
4 sm + 5 sm = ____ sm
9 sm - 6 sm = ____ sm
1 sm + 6 sm = ____ sm
8 sm - 3 sm = ____ sm
Çinar Yayımları
136
Təməlində sevgi var...
Ağır, yüngül
Uşaqlar, sizcə, sağdakı siçan pendir daşıyarkən niyə çətinlik çəkir? Çünki sağdakı siçanın daşıdığı pendir daha ağırdır. Soldakı siçanın daşıdığı pendir isə daha yüngüldür. Uşaqlar, biz əşyaları tərəzi vasitəsilə də müqayisə edə bilərik:
Xoruz cücədən
Alma qarpızdan
Nar və portağalın
ağırdır.
yüngüldür.
kütləsi bərabərdir.
Tapşırıq 1
Hər qrupda ortadakı əşyadan daha ağır olanı işarələyin.
Çinar Yayımları
139
www.cinaryayimlari.com
Tapşırıq 2
Ağır olanları işarələyin.
Tapşırıq 3
Hər qrup üzrə əşyaları ağırdan yüngülə doğru nömrələyin.
Çinar Yayımları
140
Təməlində sevgi var...
Kütlənin ölçülməsi
Əsas ölçü vahidləri - kiloqram (kq) Çəki daşları və tərəzi ilə əşyaların kütləsini ölçə bilərik.
Tapşırıq 1
çəki daşı
Tərəzidəki meyvələrin kütləsi nə qədərdir?
1kq
3kq
............... kq
1kq
2kq
1kq
1kq
............... kq
2kq
3kq
............... kq Tapşırıq 2
tərəzi
............... kq
Misalları həll edin.
9 kq - 1 kq =
kq
1 kq + 2 kq =
kq
4 kq - 1 kq =
8 kq - 4 kq =
kq
2 kq + 4 kq =
kq
2 kq + 7 kq =
6 kq - 2 kq =
kq
3 kq + 5 kq =
kq
3 kq - 1 kq =
Çinar Yayımları
142
kq kq kq
www.cinaryayimlari.com
Tapşırıq 3
Kütləsi 1 kq-dan yüngül olan əşyaları işarələyin.
Tapşırıq 4
Doğru göstərən tərəziləri işarələyin.
1kq
3kq
3kq
7kq
3kq 1kq
2kq
Çinar Yayımları
7kq
4kq
2kq
143
3kq
4kq
Təməlində sevgi var...
Tutumun ölçülməsi
Əsas ölçü vahidləri - litr (l) qaşıq
1l
10 l
qrafin
vedrə
Tapşırıq 1
Tutumu 1 litrdən çox olan əşyaları işarələyin.
Tapşırıq 2
Hansı qabda su daha çoxdur? Uyğun müqayisə işarələrini qeyd edin (>, <, =).
Çinar Yayımları
146
www.cinaryayimlari.com
Tapşırıq 3
Hər qrupda tutumu daha çox olan qabı işarələyin.
Tapşırıq 4
Əşyaları tutumuna görə çoxdan aza doğru sıralayın.
Tapşırıq 5
Misalları həll edin. 1l+3l=
l
8 l-2 l =
l
3l+4l=
l
6 l-2 l =
l
7l+1l=
l
10 l - 5 l =
l
9 l-3 l =
l
2l+3l=
l
4l+4l=
Çinar Yayımları
l
147
Təməlində sevgi var...
Saat
10 9 8
11 12 1
7 6 5
Kiçik əqrəb saatı göstərir.
2 3 4
Böyük əqrəb dəqiqəni göstərir.
10 9 8
Tapşırıq 1
10 9 8
11 12
7 6 5
3 7 6 5
2 3 4
________
10 9 8
Saat 6-dır.
2 4
10 9 8
11 12
1
Saat 9-dur.
2 3
7 6 5
4
Şəkillərə əsasən saatın neçə olduğunu deyin.
11 12 1
Tapşırıq 2
1
10 9 8
11 12 1
7 6 5
10 9 8
2 3 4
________
11 12 1
7 6 5
2 3 4
________
10 9 8
11 12 1
7 6 5
2 3 4
________
Verilmiş saatlara görə əqrəblər çəkin.
11 12 1
7 6 5
2 3 4
Saat 1-dir. Çinar Yayımları
10 9 8
11 12 1
7 6 5
10 9 8
2 3 4
Saat 8-dir.
11 12 1
7 6 5
2 3 4
Saat 4-dür.
154
10 9 8
11 12 1
7 6 5
2 3 4
Saat 10-dur. www.cinaryayimlari.com
Uyğunlaşdırın.
Tapşırıq 3
10 9 8
11 12 1
7 6 5
2 3 4
Saat 8-dir.
Tapşırıq 4
10 9 8
10 9 8
10 9 8
10 9 8
11 12 1
7 6 5
10 9 8
2 3 4
11 12 1
7 6 5
2 3 4
Saat 10-dur.
Saat 2-dir.
10 9 8
11 12 1
7 6 5
2 3 4
Saat 12-dir.
Saatlara əsasən sonuncu saat neçə olar?
11 12 1
7 6 5
11 12 1
7 6 5
11 12 1
7 6 5
2 3 4
10 9 8
2 3 4
10 9 8
2 3 4
10 9 8
Çinar Yayımları
11 12 1
7 6 5
11 12 1
7 6 5
11 12 1
7 6 5
2 3 4
10 9 8
2 3 4
10 9 8
2 3 4
10 9 8
155
11 12 1
7 6 5
11 12 1
7 6 5
11 12 1
7 6 5
2 3 4
10 9 8
2 3 4
10 9 8
2 3 4
10 9 8
11 12 1
7 6 5
11 12 1
7 6 5
11 12 1
7 6 5
2 3 4
2 3 4
2 3 4
Təməlində sevgi var...