E ag r án 8 .3
17 Aibre án 2013
Seachtain Spleodrach Eile!
C
hláraigh 200 grúpa as gach cearn d’Éirinn agus 10 dtír eile 850 imeacht ar chlár oifigiúil Sheachtain na Gaeilge 2013 agus féile na bliana seo ar siúl ó 4 – 17 Márta 2013. Bhí na céadta scoil páirteach arís i mbliana le himeachtaí á reáchtáil acu dá ndaltaí féin, agus bhí an-tóir ar na comórtais náisiúnta. Bhí antóir freisin ar an bhfráma speisialta Gaeilgeoir na Seachtaine a chuir Seachtain na Gaeilge ar fáil dóibh i bpáirt le Bliain na Gaeilge 2013, agus sheol an oifig comórtas nua Gradam na nÓgchlubanna - chun rannpháirtíocht ógchlubanna a spreagadh i mbliana leis. Ceann de bhuaicphointí na féile ná Seachtain na nÚdarás i dTithe an Oireachtais, i bhFoirgnimh na Parlaiminte in Stormont, agus sna
iliomad údarás áitiúil eile le linn na féile. Bhí ócáid stairiúil ann nuair a sheol an tAire Carál Ní Chuilín an fhéile den chéad uair in Stormont ar 4 Aibreán 2013, agus bhí seoladh náisiúnta eile le hEvanne Ní Chuilinn agus Róisín Ní Thomáin - beirt de Ph e a r s a n na Seachtaine 2013 - i dTeach an Ard-Mhéara i mBaile Átha Cliath freisin ar an dáta céanna. Ba é Paddy Barnes, dornálaí Oilimpeach as Béal Feirste, ambasadóir eile na féile. Tá aiseolas anois á lorg ó na grúpaí uile a ghlac páirt i bhféile na bliana, go háirithe i dtaca leis an suíomh úr na Seachtaine ar www.snag.ie agus leis an bhfeidhmchlár Android agus iPhone a sheol an oifig níos luaithe i mbliana. Teagmháil: eolas@snag.ie
SAN EAGRÁN SEO: 1. Seachtain Spleodrach Eile! 2. Rí-Rá Le Hector 2013 2. Ard-Fheis na nGael 3. Nuacht Áitiúil 4. Gaeilge na Cruinne 4. Teicneolaíocht na Teanga 5. Eoghan Ó hAnluain 5. Barrliosta na Leabhar 6. Comhdháil Chearta Teanga 6. Tóstal na nÓg 7. Bailte Slachtmhara 7. Saoire Thír Chonaill 8. Féile na Bealtaine 8. Ceiliúradh na Cumarsáide 9. Fuaim & Fís 9. Cailín Gaelach 2013 10. Seirbhís Dócmhainneachta an Bhéarla 10. Deiseanna Oibre AE 11. Tairiscint Ghníomhach G 11. Tuarascáil an Choimisinéara 12. Is Leor Beirt 12. Saor-Chomhairle Dlí
Is féi di r s c é a lt a a c hu r c hu i g nu a c ht @cn ag.i e
1
Rí-Rá Le Hector 2013
T
á scoth na n-amhrán Gaeilge ó cheoltóirí Éireannacha clúiteacha le cloisteáil ar Rí-Rá Le Hector 2013! Áirítear leaganacha Gaeilge de chuid de na singlí nua-eisithe le Republic of Loose, The Coronas, Robb Murphy agus Walking On Cars ar an albam mar aon le ceol ó Keywest, This Club, Bitches With Wolves, Maud In Cahoots, The Shoos, Senakah, Aslan, The Spikes, The Pale, Traic Ó Braonáin agus Colm Ó Snodaigh. Is comhthogra
idir Conradh na Gaeilge, Seachtain na Gaeilge, Raidió Rí-Rá, Bliain na Gaeilge 2013, Breakfast With Hector on RTÉ 2fm, Foinse agus an Irish Independent é albam na bliana seo. Mura éirigh leat cóip a fháil in aisce le Foinse Dé Céadaoin, 17 Aibreán 2013, ní gá duit ach ríomhphost a sheoladh chuig eolas@rrr.ie.
Gach eolas: www.rrr.ie & www.foinse.ie/ri-ra-le-hector/traiceanna
Ard-Fheis na nGael
B
hí idir dhóchas agus dhúlagar sa chaint ar 120 Bliain Ag Fás Agus Cad Atá Os Ár gComhair ag Ard-Fheis Chonradh na Gaeilge 2013 ar an Iúr oíche Aoine, 05 Aibreán 2013, agus ba spreagúil an chaint ar Ghaeltacht Ó Meith Mara agus ar Choláiste Bhríde an mhaidin dar gcionn. Glacadh d’aon ghuth le rún éigeandála ag éileamh ar an Rialtas gan cur isteach ar pholasaí iontrála na nGaelscoileanna agus na nGaelcholáistí ó thaobh chúlra Gaeilge na dtuismitheoirí ná na ndaltaí de, sna sála ar dhearcadh an Aire Oideachais agus Scileanna a foilsíodh sna meáin chumarsáide i dtaobh pholasaí iontrála scoileanna le déanaí. Glacadh d’aon ghuth freisin leis na rúin ag éileamh go n-aithneofaí pobal na Gaeilge agus na Gaeltachta mar gheallsealbhóirí i gcur i
2
bhfeidhm na Straitéise don Ghaeilge ó thuaidh ón tús, agus go gcuirfí struchtúr riachtanach ardleibhéil ar bun idir na húdaráis agus na heagraíochtaí pobail Gaeilge chun An Straitéis 20 Bliain don Ghaeilge 2010 - 2030 ó dheas a chur i bhfeidhm go héifeachtach. Atoghadh Donnchadh Ó hAodha ina Uachtarán don tríú bliain as a chéile, agus sheol Dominic Ó Brolcháin CTR Gaeláras Mhic Ardghail sna sála ar chluiche ceannais Fhéile Peile na nGael 2013 i gClub Seamróigí an Iúir Dé Sathairn. Comhghairdeas le Laochra Loch Lao, club lánGhaeilge Bhéal Feirste, a bhain idir chomórtas na bhfear agus chomórtas na mban! Buíochas ó chroí le gach duine a ghlac páirt in Ard-Fheis 2013 agus a chabhraigh lena heagrú.
Cuir n a s c é a lt a c hu g ai n n roi m h 12 B e a lt ai n e 2013
Nuacht Áitiúil
Gaoth Dobhair hí idir dhíospóireacht, cheol agus chaint eagraithe ag Cóiste Áitiúil Éigse Uladh i gcomhar le Comharchumann Forbartha Ghaoth Dobhair d’ócáid na bliana seo. Labhair Dónal Ó Cnáimhsí; Noel Ó Gallchóir; Marina Nic Giolla Bhríde; Antoin Delap; agus an tAthair Brian Ó Fearraigh ar an téama Áit an Óige i dTodhchaí na Gaeltachta ag oscailt Éigse Uladh 2013 in Acadamh na hOllscolaíochta Gaeilge i bPáirc Ghnó Ghaoth Dobhair, Co. Dhún na nGall oíche Aoine, 8 Márta 2013. Reáchtáladh Fóram don Óige sa Chrannóg Dé Sathairn, áit ar labhair Aodhán Ó Gallchóir; Simon Mac Giolla Easpaig; Rónán Mac Aodha Bhuí; agus Áine Ní Bhreisleáin leis an slua.
Iúr Cinn Trá eidh Deireadh Seachtaine Náisiúnta den Rince Céilí arna eagrú ag Cairde Rince Céilí na hÉireann ar siúl san Ionad Sprioradálta agus Comhdhála, Dromantine, An tIúr, Co. an Dúin. Beidh bus ag fágáil Bhaile Átha Cliath ar an Domhnach, 5 Bealtaine 2013, le freastal ar imeachtaí an Domhnaigh den deireadh seachtaine agus clúdóidh €45 an turas bus, lón, cainteanna, Aifreann dhátheangach agus an Fíor-Chéilí le Banna Céilí Mhuintir Uí Dhaithí. Beidh na himeachtaí go léir thart ar 5.00in (fillfidh an bus díreach go Baile Átha Cliath ansin). Áirithintí: Eilís Ní Mhearraí, Rúnaí Náisiúnta +353 (0)87 2770873 www.ceilidancing.com
B
B
Cluain Meala á áthas ar Ógras a fhógairt go bhfuil dhá chlub ag an eagraíocht i gCluain Meala, Co. Thiobraid Árann anois. D’oscail an dara club ar an mbaile le déanaí agus tagann Club Ógras do dhéagóirí le chéile i Halla an Choiste Ghairmoideachais ar an Meal ar an Máirt idir 7.30 - 8.30in, fad agus a thagann an Club Óg-Ógras do dhaltaí idir Rang 2 agus Rang 6 le chéile ag Gaelscoil Chluain Meala i mBaile Gaelach ar an dara Céadaoin dheireanach den mhí ó 7.15 - 8.30in. Tugann Clubanna Ógras agus Óg-Ógras deis iontach do dhaoine óga taitneamh a bhaint as imeachtaí éagsúla agus turais trí mheán na Gaeilge. Breis eolais: www.ogras.ie
Cill Chaoi eidh siúlóid chuimhneacháin i gcuimhne ar an nGorta Mór ar siúl i gCill Chaoi, Co. an Chláir Dé Sathairn, 11 Bealtaine 2013. Tosóidh sé ag an ardán ceolbhuine cois trá ag 9.45rn. Beidh an tsiúlóid 15.2 km / 9.44 míle san iomlán. Ag gabháil bóthar úd na scéime faoisimh, déanaimis machnamh ar ár muintir atá imithe romhainn a bhí ag obair ar an scéim seo agus scéimeanna nach iad, iad ocrach gan seans sa saol. Níl an tsiúlóid seo oiriúnach do pháistí. Solas na Soilse agus radharc na Tríonóide dóibh uile. Mar eolas, bíonn ciorcal comhrá i gCill Chaoi go minic freisin agus feartar fáilte roimh chách chuige seo chomh maith. Tuilleadh eolais: +353 (0)87 6305915
T
B
Is féi di r s c é a lt a a c hu r c hu i g nu a c ht @cn ag.i e
3
T
Gaeilge na Cruinne
á obair mhór déanta ag pobal Gaeilge na Fraince chun suíomh nua a sheoladh ar http:// soiscealanlae.org. Bhí idir Fhrancaigh agus Éireannaigh ag obair i bPáras, i Strasbourg agus i Mont Sant Michel ar leagan Gaeilge den suíomh Francach cáiliúil L’Évangile au Quotidien le bliain anuas. Cuireann an suíomh ar http://levangileauquotidien.org seirbhís in aisce ar fáil ar-líne i bhFraincis, fad agus atá leagan Béarla ar fáil ó The Daily
Gospel ar http:// dailygospel.org, áit a sheoltar ríomhphost le léachtaí ón mBíobla chuig breis agus 500,000 duine. Tá an tseirbhís ar fáil san iliomad teangacha eile freisin - Spáinnis agus Gearmáinis san áireamh - agus anois tá an Ghaeilge ina measc! Aistriúchán ón mbuntéacs (An Sagart, Maigh Nuad 2000) atá i gceist leis an leagan Gaeilge den Bhíobla atá ar fáil ar an suíomh. Gach eolas: http://soiscealanlae.org
Teicneolaíocht na Teanga
B
a é an stáisiún teilifíse Gaeilge a sheol an chéad Sheinnteoir riamh in Éirinn sa bhliain 2002, agus tá TG4 ag treabhadh ghort na teicneolaíochta arís sa lá atá inniu ann! Tá feidhmchlár iPad nua seolta ag an stáisiún chun gur féidir lena lucht féachana teacht ar an Seinnteoir TG4 ar ghléasanna móibíleacha agus ar ríomhairí araon. Doras isteach ar ábhar chláir an stáisiúin atá san fheidhmchlár atá ar fáil ar www.TG4.tv agus ón App Store. Sheol TG4 leagan iPad dá Sheinnteoir clár i dtráth Sheachtain na Gaeilge an mhí seo caite agus cuireann an áis úr seo ar chumas úsáideoirí an fhearais sin iar-fhéachaint ar ábhar Gaeilge ar Sheinnteoir TG4 ó áit ar bith ar domhan, agus dar ndóigh beidh teacht ar an ábhar ar ghutháin chliste leis. Cláir
4
Ghaeilge ar fad atá ar an bhfeidhmchlár seo mar aon le fotheidil Bhéarla, agus tá teacht ann ar chláir ó réimsí éagsúla de sceideal TG4: faisnéis, drámaíocht, siamsaíocht, ceol agus ealaíona, saol-chlár, daoine óga agus cúrsaí reatha. Cuireann an feidhmchlár go mór le seirbhís TG4 do lucht úsáide na Gaeilge agus é ina phointe teagmhála laethúil leis an teanga ar fud na cruinne. Ní hamháin sin ach tá an feidhmchlár ar fáil iomlán in aisce ach TG4 a chuardach san App Store ar an iPad nó ar www.AppStore.com. Tá lucht féachana na Gaeilge ullamh faoi choinne réabhlóid an scáileáin thadhaill anois is cosúil! Breis eolais: +353 (0)91 505050 linda.ni.ghriofa@tg4.ie
Cuir n a s c é a lt a c hu g ai n n roi m h 12 B e a lt ai n e 2013
Eoghan Ó hAnluain
1
8 n-aiste le hEoghan Ó hAnluain atá i gceist leis an cnuasach nua d’aistí liteartha Eoghan Ó hAnluain: Creidim fós agus aistí eile, curtha in eagar ag Éilis Ní Anluain. Is é seo an chéad teideal atá foilsithe sa tsraith Saol agus Saothar, áit a dhéanfar ceiliúradh ar shaothar scríbhneora nó ar phearsa aitheanta agus a gcuid saothar. Léachtóir sinsearach sa Nua-Ghaeilge i gColáiste na hOllscoile,
Barrliosta na Leabhar
Seo na leabhair is mó díolta i Siopa Leabhar Chonradh na Gaeilge le mí anuas: Páistí agus Daoine Óga 1. An Tornapa Mór Millteach - An Gúm - €4.50 2. Cleasaí an Choinín - Móinín - €7.50 3. An Sionnach Glic agus an Chircín Rua - An Gúm - €4.50 4. Seachain do Bhrístín! - An Gúm - €7.50 5. An Daid is cliste ar fad - An Gúm - €7
Baile Átha Cliath ba ea Eoghan Ó hAnluain (1938 - 2012) a raibh suim faoi leith aige sa nualitríocht agus san fhilíocht go háirithe. Eagarthóir Comhar a bhí ann ó 1966 - 1970 agus bhí dlúthbhaint aige ón tús le coiste Chumann Merriman agus é ina stiúrthóir ar 24 Scoil Gheimhridh Merriman. Sheol an Dr Caoimhín Mac Giolla Léith an saothar ag ócáid ag Scoil Gheimhridh Merriman 2013 i gCathair na Mart ar 2 Feabhra 2013, cothrom le bliain ó bhás Eoghain. Tuilleadh eolais: (0)1 6785443 +353 (0)87 7637678 leabhaircomhar@gmail.com www.leabhaircomhar.com
Daoine Fásta 1. The Islander - aistrithe ag Gary Bannister - G&M - €24.99 2. Our Fada - Rossa Ó Snodaigh & Mícheál Ó Domhnaill - Coiscéim - €10 3. Cuaifeach Mo Londubh Buí - Séamas Mac Annaidh - Coiscéim - €10 4. Dúil - Liam Ó Flatharta - CIC - €12 5. Gealach - Seán Mac Mathúna - Leabhar Breac - €9 Eolas & orduithe: siopa@cnag.ie +353 (0)1 4783814 / 4785428 (facs) www.cnag.ie/siopa
Is féi di r s c é a lt a a c hu r c hu i g nu a c ht @cn ag.i e
5
B
Comhdháil Chearta Teanga
eidh Comhdháil Idirnáisiúnta ar Chearta Teanga ar siúl in Óstán Hilton, Plás Charlemont, Baile Átha Cliath ó 23 – 25 Bealtaine 2013, arna eagrú ag Oifig an Choimisinéara Teanga, Fiontar DCU agus Ollscoil Caerdydd, An Bhreatain Bheag. Is iad príomhchuspóirí na comhdhála ná deis a chur ar fáil dea-chleachtas a roinnt, eolas a mhalartú agus plé a dhéanamh ar na ceachtanna atá foghlamtha i réimse na dteangacha. Tá súil go mbeidh gach
A
Tóstal na nÓg
gus Bliain na Gaeilge á ceiliúradh i gcomhar le Tóstal Éireann 2013 i mbliana, tháinig 18 déagóirí ó Ghaelsgoil Glaschù in Alban chun páirt a ghlacadh sna Cluichí Tailteann arna eagrú ag Ógras ó 22 - 24 Márta 2013, ag déanamh seó ardáin mar chuid den chomórtas tallainne agus ag imirt camánaíochta / iománaíochta. Chuir na cuairteoirí aithne ar 100 ball de chlubanna éagsúla Ógras ó cheann ceann na tíre, ach níorbh é seo an chéad mhalartú óige a rinne Gaelsgoil Ghlaschù leis an ógeagraíocht. Ghlac muintir na hAlban páirt i malartú leis An Chrann Óg i nGaoth Dobhair anuraidh, ach is le grúpa as Cill Dhéagláin, Co. na Mí a nasc na hAlbanaigh i mbliana. Ag labhairt faoin deireadh seachtaine, dúirt Ríonach Ní Scolaí, Oifigeach Forbartha Ógras:
6
coimisinéir teanga ar domhan i láthair le labhairt ag an ócáid, le hionadaíocht ann ó Cheanada go dtí an Chosaiv, ón bpobal Ionúiteach sa réigiún Artach go dtí ár gcomharsana sa Bhreatain Bheag, ón bhFionlainn go hAlbain. Tá 10 mbliana caite ó achtaíodh Acht na dTeangacha Oifigiúla (2003) agus tá an reachtaíocht sin á athbhreithniú faoi láthair. Áirithintí: eolas@coimisineir.ie
“Deis iontach a bhí anseo do bhaill Ógras chun aithne a chuir ar Ghaeil óga Ghlaschú, chun spraoi a bheith acu ag labhairt Gaeilge agus Gàidhlig lena chéile agus iad ag foghlaim faoi chluichí traidisiúnta agus faoi cheol na hAlban. Feiceann muid go mbaineann na daoine óga an-sult as an nasc agus go gcabhraíonn sé leo tuiscint a fháil ar an ghaol láidir atá idir an dá thír.” Chomh maith le déagóirí Chill Dhéagláin, ghlac clubanna Ógras as Baile an Chaistil, Co. Aontroma; Dún Phádraig; Carn Tóchair; Nás na Ríogh; agus Gleann na Life páirt i gCluichí Tailteann 2013. Teagmháil: uladh@ogras.ie www.ogras.ie +353 (0)87 6173093
Cuir n a s c é a lt a c hu g ai n n roi m h 12 B e a lt ai n e 2013
S
Bailte Slachtmhara
heol an tAire Comhshaoil, Pobail agus Rialtas Áitiúil, Phil Hogan TD, agus Martin Kelleher, Stiúrthóir Bainistíochta SuperValu, Comórtas Bailte Slachtmhara SuperValu 2013 go hoifigiúil le déanaí. Léiríonn an comórtas an tiomantas agus an díograis atá ag daoine fud fad na tíre dá bpobal áitiúil, agus tugann iarrachtaí daoine áitiúla sochair ollmhóra dá gcuid pobal. Tá SuperValu i mbun urraíochta ar chomórtas náisiúnta na mBailte Slachtmhara le 22 bhliain anuas i mbliana, agus chuir os
B
cionn 850 cathair, baile agus sráidbhaile isteach ar an gcomórtas anuraidh. Chomh maith leis an bpríomhchomórtas tá 10 gComórtas Speisialta a fhéadfar cur isteach orthu freisin. Moltar do ghrúpaí Bailte Slachtmhara leas a bhaint as an gréasán Oibrithe Deonacha na hÉireann ar www.volunteer.ie. Spriocdháta iontrála: 23 Bealtaine 2013. Tuilleadh eolais & foirmeacha iarratais: www.tidytowns.ie www.supervalu.ie
Saoire Thír Chonaill
eidh turas báid ar na hoileáin bheaga timpeall ar Oileán Árainn Mhóir ar cheann de bhuaicphointí Thionól Gaeltachta Chonradh na Gaeilge a bheidh ar siúl ar Oileán Árainn Mhóir, Co. Dhún na nGall ó 4 – 7 Iúil 2013. Cuirfear tús leis an Tionól le fáiltiú in Óstán an Ghleanna tráthnóna Déardaoin agus cuirfidh an ócáid seo tús le deireadh seachtaine imeachtaí a thabharfaidh deis do chuairteoirí eolas a chur ar an gceantar chomh maith le scíth a ligean agus taitneamh a bhaint as an saol. Déanfaidh Conradh na Gaeilge scrúdú ar an staid reatha den phleanáil teanga sa Ghaeltacht agus ar fheidhmiú Bhille na Gaeltachta 2012 ag Seimineár an Tionóil oíche Aoine, 5 Iúil 2013, áit ina mbeidh Anna Ní
Ghallchóir, Cathaoirleach Bhord Údarás na Gaeltachta, ina haoi-chainteoir. Tá pacáiste speisialta curtha le chéile ag Conradh na Gaeilge a chlúdaíonn leaba agus bricfeasta don deireadh seachtaine ón Déardaoin go dtí an Domhnach; béilí tráthnóna; turas ar na hoileáin Inis Doirn, Inis Cú agus An tÍochtar, agus Inis Chaorach; Seimineár an Tionóil; dráma le hAisteoirí an Lóchrainn ó Cheatharlach oíche Shathairn; na seisiúin ceoil agus na himeachtaí sóisialta ar fad, Tráth na gCeist agus turas chuig an Teach Solais le siúlóid timpeall ar an gcuid thiar d’Oileán Árainn Mhóir tráthnóna Shathairn san áireamh. Tá an pacáiste seo ar fáil ar €240 agus is féidir clárú don Tionól ag www.cnag.ie.
Is féi di r s c é a lt a a c hu r c hu i g nu a c ht @cn ag.i e
7
M
Féile na Bealtaine
ás mian leat tús spleodrach a chur leis an samhradh ar an gcéad dheireadh seachtaine fada eile, tabhair aghaidh ar Chorca Dhuibhne i gCo. Chiarraí, áit a mbeidh Féile na Bealtaine 2013 ar siúl ó 2 - 6 Bealtaine 2013! Tá clár an-leathan curtha le chéile agus beidh imeachtaí ar siúl a fheilfidh do dhaoine fásta agus do pháistí araon. Beidh Duke Special, Damien Dempsey, ConTempo Quartet, agus Walking on
Cars i measc na gceoltóirí a bheidh ar an ardán mar aon le himeachtaí drámaíochta, litríochta, ealaíne, damhsa, polaitíochta agus eile. Taispeánfar scannán amuigh faoin aer ar 3 Bealtaine 2013 mar shampla, agus is le rothaíocht amháin a ghinfear an chumhacht chun é a choinneáil ar siúl! €85 atá ar thicéad deireadh seachtaine. Tuilleadh eolais: www.feilenabealtaine.ie
Ceiliúradh na Cumarsáide
F
ógraíodh an gearrliosta do Ghradaim Chumarsáide an Oireachtais 2013 le déanaí agus bronnfar na gradaim ar na buaiteoirí in Óstán Bhá na Gaillimhe oíche Aoine, 17 Bealtaine 2013. Beidh Aengus Mac Grianna, craoltóir nuachta RTÉ, ina Fhear an Tí arís don ócáid agus déanfar ceiliúradh ar an gcuid is fearr den éacht oibre a chuirtear i gcrích in earnáil na cumarsáide Gaeilge gach bliain ag an mbronnadh. Arsa Liam Ó Maolaodha, Stiúrthóir an Oireachtais: “Cé go raibh ciorruithe móra sna meáin chumarsáide Gaeilge le bliain anuas níor maolaíodh beocht ná fuinneamh ná cruthaitheacht na hearnála. Chuir an dul chun cinn sa teicneolaíocht ar chumas na hearnála forbairt a dhéanamh agus bhain pobal na Gaeilge úsáid fíor-éifeachtach as na
8
deiseanna a bhí ar fáil dá bharr.” Is ar an gcúis sin go bhfuil rannóg nua ann do Láithreán Gréasáin na Bliana i mbliana. Tá an craoltóir aitheanta Bláthnaid Ní Chofaigh i measc na n-ainmniúchán i mbliana, ach tá sí ainmnithe sa rannóg Aisteoir na Bliana dá ról mar Maeve Kelly-Clarke, an bhean teasaí sa sobalchlár Crisis Eile ar TG4. Tá Orla Nic Cárthaigh ó Raidió Rí-Rá ainmnithe don ghradam Craoltóir Raidió na Bliana i dteannta láithreoirí ó RTÉ Raidió na Gaeltachta agus Raidió na Life, fad agus atá na hiriseoirí Máirtín Ó Catháin agus Conall Ó Móráin ón nuachtán Gaelscéal ainmnithe sa rannóg Colúnaí na Bliana taobh le Seán Tadhg Ó Gairbhí agus Pól Ó Muirí. Gach eolas: www.antoireachtas.ie
Cuir n a s c é a lt a c hu g ai n n roi m h 12 B e a lt ai n e 2013
B
Fís & Fuaim
unaíodh an Scéim um Maoiniú Craolacháin (Sound & Vision II) le maoiniú a chur ar fáil chun tacaíocht a thabhairt do chláir ar ardchaighdeán mar gheall ar chultúr, ar oidhreacht agus ar thaithí na hÉireann, agus do chláir chun feabhas a chur ar litearthacht d’aosaigh. Rinne an tAcht Craolacháin, 2009 an scéim a leathnú le maoiniú a thairiscint do chláir a phléann téamaí a bhaineann le litearthacht sna meáin agus le cúrsaí domhanda.
Mhéadaigh an tAcht freisin leibhéal céatadáin an mhaoiniúcháin don Scéim tríd an táille ceadúnais teilifíse go dtí 7%. Baineann na spriocdhátaí seo a leanas leis na babhtaí maoiniúcháin d’iarratais teilifíse agus raidió: 6 Meitheamh 2013; agus 19 Meán Fómhair 2013. Tá treoir d’iarratasóirí agus foirm iarratais ar fáil ar-líne. Gach eolas: www.bai.ie/?lang=ga
Cailín Gaelach 2013
S
na sála ar Sheachtain na Gaeilge lán le himeachtaí in íoslach Uimhir 6 an mhí seo caite, bhí Club Chonradh na Gaeilge dubh le daoine arís déanaí nuair a chabhraigh Bláthnaid Ní Chofaigh Cailín Gaelach 2013 a roghnú do Na Gaeil Óga CLG, an t-aon chlub Chumann Lúthchleas Gael a fheidhmíonn trí Ghaeilge amháin sa phríomhchathair. Is láithreoir teilifíse agus aisteoir aitheanta as Ráth Cairn i nGaeltacht na Mí í Ní Chofaigh, agus ba mhór leis NGÓ go raibh an craoltóir clúiteach ina moltóir ag Comórtas an Chailín Ghaelaigh 2013 oíche Aoine, 12 Aibreán 2013. Bhí Marcas Ó Léanacháin, traenálaí Fhoireann na bhFear; Emma Nic Lochlainn, Cailín Gaelach Na Gaeil Óga 2012; agus Ciarán Ó Feinneadha, bainisteoir an chlub ar an bpainéal moltóireachta freisin.
Roghnaigh siad Ciara Ní Éanacháin, mac léinn Bleá Cliathach i gColáiste na Tríonóide, le bheith ina hionadaí don chlub peile lánGhaeilge ag Comórtas Peile na Gaeltachta 2013 ar an Rinn, Co. Phort Láirge an samhradh seo. Comhghairdeas ó chroí léi! Bhí ardchaighdeán tallainne agus plúr na mban ar an ardán ar an oíche, chomh maith le scoth an cheoil as Gaeilge ón mbanna Na Taoisigh agus amhránaíocht ar an sean-nós le hIrial Ó Ceallaigh. Bíonn dhá Fhoireann na bhFear, ar Fhoireann na mBan agus ar an bhFoireann Iománaíochta ag traenáil i bPáirc an Fhionnuisce ar oícheanta éagsúla i rith na seachtaine agus fáiltíonn Na Gaeil Óga roimh imreoirí nua i gcónaí! Tuilleadh eolais: www.nagaeiloga.ie www.anclub.ie
Is féi di r s c é a lt a a c hu r c hu i g nu a c ht @cn ag.i e
9
I
Seirbhís Dócmhainneachta an Bhéarla
s ábhar ollmhór díomá do Chonradh na Gaeilge nach bhfuil seirbhís Ghaeilge curtha ar fáil go comhuaineach agus Seirbhís Dócmhainneachta na hÉireann seolta ag an Rialtas le déanaí. Níl teacht ar leagan Gaeilge den suíomh ar www.isi.gov.ie; níl aon de na treoirlínte nó aon chuid den cháipéisíocht ar fáil i nGaeilge; ná níl aon bhealach ann le teagmháil a dhéanamh leis an tseirbhís ach trí fhoirm
teagmhála atá i mBéarla amháin. Táimid ag impí ar dhaoine teagmháil a dhéanamh le Seirbhís Dócmhainneachta na hÉireann agus le hOifig an Choimisinéara Teanga láithreach chun gearán a dhéanamh mar gheall ar an easpa Ghaeilge seo agus an cás ar son do chearta teanga a dhéanamh. Tuilleadh eolais: eolas@coimisineir.ie http://www.isi.gov.ie
Deiseanna Oibre AE D ’fhógair an Oifig Eorpach um Roghnú Foirne (EPSO) comórtas chun dlítheangeolaithe a earcú sa dara leath den bhliain le déanaí. Poist bhuana a bheidh i gceist leis na poist seo a bheidh ar fáil sa Chomhairle agus sa Pharlaimint. Is chuige seo go bhfuil seimineár á reáchtáil ag Craobh na gCeithre Cúirteanna sa Léachtlann thuas staighre in Óstaí an Rí, Sráid Henrietta, Baile Átha Cliath 1 tráthnóna Aoine, 26 Aibreán 2013, ó 4.00 - 6.00in. Seimineár ar na deiseanna oibre den scoth atá ar fáil do chéimithe le Gaeilge leis an Aontas Eorpach atá ann, faoi chathaoirleacht an Onóraigh Colm Mac Eochaidh, Breitheamh den Ardchúirt. In ainneoin poist den scoth a bheith ar fáil le hinstitiúidí an Aontais do chéimithe le Gaeilge líofa, ní chuireann
10
líon an-ard iarrthóirí isteach orthu le hais teangacha eile. Tá maolú sealadach ar stádas na Gaeilge mar theanga oifigiúil den AE - mar a bhíodh i gcás na Máltaise - toisc deacrachtaí praiticiúla tosaigh maidir le hearcú dlí-theangeolaithe, aistritheoirí, ateangairí agus foireann tacaíochta. Tá an leibhéal fostaíochta sna haonaid Ghaeilge níos ísle ná mar atá sna haonaid teanga eile cosúil le Máltais nó Eastóinis. Gan maolú, meastar go gcruthófaí suas le 200 folúntas, agus tá an maolú seo le breithniú i mí na Nollag 2015. Is deis é an seimineár seo na geallshealbhóirí éagsúla a thabhairt le chéile chun na deiseanna fostaíochta seo le hinstitiúidí an AE a phoibliú agus a phlé. Gach eolas: dli@cnag.ie
Cuir n a s c é a lt a c hu g ai n n roi m h 12 B e a lt ai n e 2013
Tairiscint Ghníomhach G
B
a í an láithreoir teilifíse agus iar-mhac léinn Evanne Ní Chuilín a sheol dara scéim teanga Ollscoil Éireann, Gaillimh i measc fhoireann agus mhic léinn an choláiste le déanaí. Thug Ní Chuilinn ardmholadh don Ollscoil as cur chun cinn leanúnach na Gaeilge ar champas agus í ag seoladh na scéime nua mar aon le feachtas poiblíochta na siombaile G. Is tairiscint ghníomhach í an siombail nua shainiúil seo atá deartha go
speisialta ag an Ollscoil ionas go mbeidh a fhios ag pobal na hOllscoile go bhfuil seirbhísí trí Ghaeilge ar fáil faoi Acht na dTeangacha Oifigiúla. Nuair a fheictear an tsiombail G, beidh a fhios ag an bpobal ar an bpointe boise cá bhfuil fáil ar sheirbhísí trí mheán na Gaeilge ar fud an champais. Tuilleadh eolais: www.oegaillimh.ie www.coimisineir.ie
Tuarascáil an Choimisinéara 2013
T
ugann tuarascáil bhliantúil an Choimisinéara Teanga léargas cuimsitheach ar chuid mhór de na fadhbanna le cur i bhfeidhm Acht na dTeangacha Oifigiúla 2003 agus teipeanna eile an Stáit maidir lena chuid freagrachtaí le seirbhísí Gaeilge agus tacaíochtaí bunreachtúla a sholáthar do phobal na Gaeilge. Tá sé scannalach, mar shampla, go bhfuil 75% de na scéimeanna teanga Gaeilge a dearbhaíodh ag comhlachtaí poiblí ó thús an Achta imithe in éag gan athnuachan; níor aontaíodh ach 9 scéim teanga leis An Roinn Ealaíon, Oidhreachta agus Gaeltachta anuraidh. Tá easpa shuntasach d’fhostaithe sa státseirbhís le Gaeilge líofa ar cheann de phríomhthorthaí a d’eascair ó mheasúnú an Choimisinéara ar na fadhbanna a bhaineann le cur i bhfeidhm
na scéimeanna freisin. Ina measc siúd, is léir ón tuarascáil go bhfuil tuairim choitianta i measc na nGardaí gur cheart plé leis an nGaeilge amhlaidh teanga eachtrach, ach aithníonn Conradh na Gaeilge sásamh an Choimisinéara Teanga le dearcadh dearfach bhainistíocht shinsearach agus Choimisinéir an Gharda Síochána i leith na moltaí a rinne An Coimisinéir Teanga leo le déanaí. D’eascair na moltaí seo ón gcás uafásach, do-ghlactha inar gabhadh ball den Chonradh toisc gur lorg sé seirbhís trí Ghaeilge ó na Gardaí. Ní hí seo an chéad uair ná an t-aon uair go raibh drochthoradh agus taithí dhiúltach ag baill an Chonartha as Gaeilge a roghnú le húsáid leis na Gardaí, agus táimid ag súil go gcuirfidh An Garda Síochána moltaí an Choimisinéara Teanga i bhfeidhm ina n-iomláine.
Is féi di r s c é a lt a a c hu r c hu i g nu a c ht @cn ag.i e
11
N
Is Leor Beirt
íl slua i gcónaí de dhíth le daoine a chur ag labhairt i nGaeilge i ngach cearn den tír - is leor beirt! Tá ábhar an leathanaigh seo dírithe ar chabhrú leat ciorcal comhrá neamhfhoirmeálta a
reáchtáil i d’áit oibre féin nó i mbialann áitiúil. Cuir fáilte roimh Ghaeilgeoirí nua tríd na ceisteanna seo a leanas a ghearradh amach agus lig do gach duine ceist a roghnú nuair a éiríonn an comhrá gann.
Ceiliúradh Cainte: • An raibh Ceiliúradh Cainte ar siúl sa scoil / sa chlub spóirt áitiúil i do cheantar? • Ar ghlac tú páirt sa Cheiliúradh Cainte náisiúnta ar 17 Aibreán 2013? • Ar thiomsaigh tú airgead don charthanacht Headstrong? • An bhfaca tú an haischlib #caint in úsáid ar Twitter? • Cá háit / Cé leis a labhraíonn tú Gaeilge den chuid is mó? • An mbíonn drogall ort Gaeilge a labhairt le daoine nach bhfuil aithne agat orthu? • An bhfuil sé níos éasca teanga a chleachtadh le strainséirí nó le cairde? • An bhfuil cur amach ar an obair a dhéanann Headstrong? • Cad é an rud is fearr ar an suíomh www.headstrong.ie dar leatsa? • An dóigh leat go bhfuil a dhóthain á dhéanamh ag an Rialtas ar son sláinte intinne óige na hÉireann? • Ar imir tú cluiche Scrabble / Comhaireamh Síos trí Ghaeilge riamh? • Cad iad na frásaí Gaeilge is mó a úsáideann daoine gach lá de ghnáth? • Cad a dhéanann tú má tá tú faoi bhrón / faoi ghruaim / in ísle brí? • Cad / Cé a chuireann dea-aoibh ort? • Cé a spreagann tú sa saol? Sláinte intinne: brú / strus, frustrachas, fadhbanna oibre, buairimh airgeadais, buairt, breoiteacht / tinneas, dúlagar gruaime / duibhe, cian, gruaim, dólás, duairceas, dúlagar iarbhreithe, maoithneachas / lionn dubh, faoi smúit, in ísle brí, tuirse / scís, uamhan / eagla / faitíos, dea-aoibh, aoibhneas, dea-spin, aiteas, deaghiúmar, sonas, sólás, sásamh / sástacht, áthas
12
Cui r n a s c é a lt a c hu g ai n n roi m h 12 B e a lt ai n e 2013