Gratis inkijkexemplaar reismagazine Columbus Travel by Columbus Travel

2016

WIN TWEE TICKETS NAAR INDIA

SHOPPING HOTSPOTS

EILANDSTEDEN ……………… Eilandhoppen in de stad

plus

22 pagina's 21 pagina's

DE BESTE ADRESJES

7 pagina's

Favoriete bars en markten van de locals

………………

16 pagina's

n u h n e l l u h t n o s l a c lo

n e m i e g s h e d st a

52° 20' NOORD, 4° 30' OOST

002

HIER WIL JE NAARTOE NEDERLAND

Oog in oog met een sluwe vos Columbus heeft er een wildlife-ambassadeur bij! Erik Joosten is dé expert op het gebied van mooie natuurgebieden en dieren op onze online community. Om een onderonsje met de sluwe vos hiernaast te krijgen, trok hij naar de Amsterdamse Waterleidingduinen, een van Nederlands grootste duingebieden, deerik.columbustravel.nl. ‘Afgelopen zondag van het zonnetje en de natuur genoten in de Amsterdamse Waterleidingduinen (AWD). Het gebied staat vooral bekend om de grootste populatie damherten van Nederland. Het is fantastisch om in september en oktober hun lokroep, het burlen, te horen. Ook de vossen van de AWD zijn goed benaderbaar. Deze was zo vriendelijk op een dammetje te poseren, waardoor ik de mooie omgeving in het plaatje mee kon nemen.’

R Wil je jouw foto gepubliceerd als ‘Hier wil je naartoe’? Upload jouw foto dan op de online Columbus Reisreporter Community! Kijk voor uitleg waar de foto aan moet voldoen op columbustravel.nl/hierwiljenaartoe

003

59° 38' NOORD, 151° 28' WEST

004

HIER WIL JE NAARTOE VS

Een uurtje planken

Foto: Scott Dickerson â&#x20AC;&#x201D; Tandemstock.com

De wind gaat liggen, het glasheldere water is spiegelglad. Je laat je peddel even rusten en komt tot stilstand om het landschap goed in je op te nemen. Voor je strekt zich het Grewingk Glacier Lake uit, een gigantisch gletsjermeer aan de zuidkust van Alaska. Je hebt al een uur op je Stand Up Paddle (SUP)-board tussen blauw oplichtende ijsschotsen gelaveerd. Overal waar je kijkt in dit deel van Kachemak Bay laat de natuur zich van haar indrukwekkendste kant zien. In het water glijden zeeleeuwen voorbij, aan de hemel zweven zeearenden en op het vasteland houden beren de wacht en klateren watervallen van steile rotswanden. Maar het hoogtepunt van je tocht moet nog komen: het onvergetelijke uitzicht op de gletsjer waar het meer zijn naam aan dankt. Met je SUP-board kun je verrassend dicht bij deze massieve ijsmuur komen. Een straf windje houdt je net op veilige afstand, zodat je niets te vrezen hebt van het ijs dat van de gletsjer afbrokkelt. Plankenkoorts? Ga vanuit uitvalsbasis Homer op stap met een SUP-gids van True North Kayak Adventures, truenorthkayak.com. Meer fotoâ&#x20AC;&#x2122;s van deze SUP-tocht en andere outdooravonturen kun je bewonderen in het nieuwe koffietafelboek The Art of Adventure: Outdoor Sports from Sea to Summit, livetheadventure.today.

005

ABONNEE VOORDEEL Columbus-abonnees hebben hun abonnementskosten er in no time uit! Auto parkeren en huren, vliegticket boeken of een camper regelen: Columbus-abonnees genieten via columbustravel.nl/abovoordeel van bodemtarieven met deze VOORDEELCHEQUES.

VLIEGTICKETS € 25 Waar gaat jouw volgende reis naartoe? Je boekt de goedkoopste vliegtickets nu nóg goedkoper via columbustravel.nl/abovoordeel. Als Columbus-abonnee ontvang je maar liefst € 25 extra korting bij iedere boeking. Vul tijdens het boeken de code in bij het veld ‘actiecode’ (geldig t/m 1 oktober 2017).

JOUW VOORDEELCODE

VLIEGTICKETSNL

SCHIPHOL PARKING 10%

TOT WEL

€K 150 ORTING

Dus eigenlijk is je abonnement gratis! AUTOHUUR € 25

Waar je ook naartoe vliegt, je parkeert je auto gemakkelijk, voordelig en betrouwbaar op Schiphol. Als je vóór 1 november 2017 reserveert en vóór 31 december 2018 parkeert, ontvang je als Columbus-abonnee via columbustravel. nl/abovoordeel 10% korting met onderstaande code.

JOUW VOORDEELCODE

SPDP497823

CAMPERS € 50

€ 25 korting op autohuur bij Sunny Cars speciaal voor alle Columbusabonnees. De voordeelcode kan alleen worden gebruikt via columbustravel.nl/abovoordeel en is geldig t/m 1 oktober 2017. Vul de code in bij stap 3.

JOUW VOORDEELCODE

FERRY ENGELAND 10 OF 20% Reis volledig in je eigen tempo en geniet van alle vrijheid. Start jouw camperreis vandaag via columbustravel.nl/ abovoordeel en boek eenvoudig en extra voordelig een camper bij WTC. Noord-Amerika, Oceanië of Afrika, het is allemaal mogelijk. Vul tijdens het reserveren de voordeelcode in (geldig t/m 31 december 2017).

JOUW VOORDEELCODE

SCCOLUM17Q3

WTCCAMP15

Als abonnee ontvang je minimaal 10% korting op de ferry van DFDS naar Engeland. Reis via IJmuiden naar Newcastle en ontvang 10% korting óf reis via Duinkerken/Calais naar Dover met 20% korting. De onderstaande codes zijn geldig t/m 31 december 2017.

CODE NEWCASTLE

TCLMB

CODE DOVER

ENLC15

Bij alle boekingen wordt (achteraf) gecontroleerd of je Columbus-abonnee bent. Wijzigingen en tekstfouten voorbehouden. Ondervind je problemen met een voordeelcode, neem dan contact op met Columbus alvorens te boeken. Voor de actuele codes, check columbustravel.nl/abovoordeel.

ALLEEN TE BOEKEN VIA:

columbustravel.nl/abovoordeel

VOORWOORD

Ben jij een Columbus-wereldburger? O

f je nou vaak op reis gaat of alleen een armchair traveler bent. Of je nou liever in Europa blijft of altijd zo ver mogelijk weg wilt gaan. Of je nou op één plek wilt blijven of altijd onderweg wilt zijn. Of je nou zeeën van tijd hebt of het met 25 vakantiedagen per jaar moet doen. Wij bij Columbus Travel schrijven graag voor iedereen met brede interesse in de wereld. Voor iedereen die nieuwsgierig is naar wat er op onze aarde gebeurt. Want interesse in de wereld gaat nou eenmaal verder dan reizen alleen. Ondanks dat ik zelf veel reis — op privébasis maar vooral voor Columbus — ben ik elke keer weer razend benieuwd naar de achtergrondverhalen en invalshoeken waar onze schrijvers en fotografen mee terugkomen. Pas op het laatst komt het reisaspect in me op en vraag ik me af of ik zelf naar de plekken zou willen gaan waar onze reporters zijn geweest. Niet alleen de soort reis moet bij iemand passen, ook het moment is bepalend. Maar één ding hebben Columbus-wereldburgers met elkaar gemeen. We maken graag verbinding met de wereld,

met de mensen die haar bewonen en met de natuur waarmee ze is gezegend. Dat doen we het liefst op plekken buiten de gebaande paden, want daar vinden we authenciteit, echtheid. Soms pakken we een gebaand pad mee, want in de basis zijn gebaande paden niet voor niets gebaand. Maar dat doen we dan wel nét even anders om de toeristenmassa’s te ontlopen (zie pagina 84). We willen, ook in de stad, op ontdekkingstocht gaan en zoeken naar het onbekende en het nóg onbekendere. Op die plekken ontmoeten we als Columbuswereldburger graag de lokale wereldburgers. Mísschien wel om onszelf beter te leren kennen daardoor. Of misschien om te begrijpen wat normaal is voor lokale wereldburgers. Deze veel te korte beschrijving van wat Columbus nastreeft kan uiteraard de lading niet helemaal dekken. Ik zou zeggen, blader door om te kijken wat Columbus Travel ontdekt heeft en om zelf te ontdekken of jij een Columbus-wereldburger bent. Veel leesplezier!

LOUISE TEN HAVE, HOOFDREDACTEUR LOUISE@COLUMBUSMAGAZINE.NL

Ontdek het Rio de Janeiro van de locals

Ervaar Krugerpark zonder de toeristenmassa

Zo heb je het Colosseum (bijna) voor jezelf!

Ontdek gebaande paden op de Columbus-manier, zie pagina 84 reismagazinecolumbus columbustravel columbusmag columbusmagazine

007

He t avontuur

lig t o m d e hoe k

�3�

VER WEG

De zoetheid van het niets doen

De echte Italiaan kent het: dolce far niente, de zoetheid van het niets doen. Wij willen die graag hier op Sardinië ervaren. Maar het landschap vraagt erom te gaan fietsen, hiken en lekker bezig te zijn. Gaat het ons wel lukken om die zoetheid zelf te proeven?

076 Reisfotograaf Jimmy Nelson

010 Sardinië 28 PAGINA’S

050 Sumba 22 PAGINA’S Sumba het nieuwe Bali

008

Bali zoals het was in the old days. Sommigen verlangen ernaar. Maar teruggaan in de tijd is niet mogelijk. Gelukkig ligt slechts twee eilanden ten oosten van Bali een nieuwe wilde schoonheid te wachten op ontdekkers. Ben jij er klaar voor?

DE WERELD VAN COLUMBUS

040 De olifant is een bedreigde diersoort

Het aantal Afrikaanse olifanten is in de afgelopen eeuw gedaald van tien miljoen naar 350.000. Grootste redenen? Verlies van natuurlijke habitat en stroperij. Toch zijn er in sommige gebieden nog te véél olifanten. Hoe is dat mogelijk?

Zo ga je zelf op bezoek bij inheemse stammen!

086 Gebaande paden op de Columbus-manier

Gebaande paden zijn vaak niet voor niets gebaande paden, want op hun eigen manier bijzonder. Maar je moet ze delen met een alsmaar groeiend aantal reizigers. Daardoor ontbreekt een stukje echte

�56 ��6

��

��8

INHOUD DIGITALE EDITIE

088 Groot-Brittanië

010 Sardinië 088 India 044 Mexico

050 Sumba

108 Argentinië

040 Zuid-Afrika

reisbeleving. Het kán ook anders. Ga voor reizen 2.0..

096 Are you kidding me?!

Het avontuur ligt overal om de hoek. Ook als je met kinderen op pad gaat. Veel reislustige gezinnen trokken de stoute schoenen aan en gingen je al voor. Zij delen ze hun mooiste avonturen en beste praktische tips.

110 6 onbekende wijnlanden voor fijnproevers

��

Frankrijk en Zuid-Afrika staan er goed op in wijnland. Maar als je écht de show wilt stelen tijdens je volgende dinertje ga je op wijntour in een van deze onbekende wijnregio’s. Santé!

SERVICE

006 038 121

Alle abonneevoordelen op een rij. Webshop: reisproducten en -inspiratie Neem een abonnement op Columbus: 4 edities + gratis boek voor € 15.

��

009

SUPRAMONTE EN MADDALENA-ARCHIPEL SARDINIÃ&#x2039;

010

SARDINIË SUPRAMONTE EN MADDALENA-ARCHIPEL

Dvanehetzoetheid niets doen Schrijver Matthijs de Groot Fotograaf Louise ten Have 4 0 ° 2 8 ’ N O O RD, 9 ° 2 9 ’ O O S T

DOLCE FAR NIENTE

011

SUPRAMONTE EN MADDALENA-ARCHIPEL SARDINIË

Twee keer echt

Door heel Sardinië, maar met name in de streek Supramonte, vind je veel murales, muurschilderingen die vaak sociale misstanden aan de kaak stellen. Met name na de economische recessie en de oliecrisis van de jaren zeventig zijn veel muren schitterend beschilderd. Het dorpje Orgosolo is wat betreft murales de hoofdstad van Sardinië. Deze muurschildering van Sardijnse herders is recent aangebracht en te vinden in Fonni.

012

SARDINIÃ&#x2039; SUPRAMONTE EN MADDALENA-ARCHIPEL

013

SUPRAMONTE EN MADDALENA-ARCHIPEL SARDINIÃ&#x2039;

Overal in de Supramonte kun je trails volgen die herders vroeger liepen. Je logeert in voormalige herdershutten

014

SARDINIĂ&#x2039; SUPRAMONTE EN MADDALENA-ARCHIPEL

In het spoor van herders

Via geitenpaadjes en single tracks (buiten de gebaande paden!) bereik je na een inspannende zes kilometer lange wandel- en klimtocht Punta Salinas, met dit uitzicht op de baai Cala GoloritzĂŠ en haar bijzonder mooie puntrots, Aguglia. In 1981 is de Aguglia voor het eerst beklommen. Pas daarna ontdekte men het uitzichtpunt Punta Salinas. Zie columbustravel.nl/ sardinie voor meer info en gps tracks.

015

SUPRAMONTE EN MADDALENA-ARCHIPEL SARDINIÃ&#x2039;

016

SARDINIĂ&#x2039; SUPRAMONTE EN MADDALENA-ARCHIPEL

Terug in de tijd

Ponte Papaloppe is een kleine brug uit de Romeinse tijd. Hij is nog steeds in gebruik, maar alleen smalle autoâ&#x20AC;&#x2122;s passen er overheen. De Ponte Panaloppe is de enige manier om de rivier over te steken nadat drie jaar geleden instortingsgevaar werd geconstateerd bij een moderne betonnen brug even verderop. Op de achtergrond de bergketen Supramonte di Oliena.

017

SUPRAMONTE EN MADDALENA-ARCHIPEL SARDINIĂ&#x2039;

Op jezelf

De baai van Orosei leent zich perfect om een dagje met je eigen dinghy langs de kust te varen. Op veel plekken zijn grotten, sommige zo groot dat je erin kunt varen. Vertrek vroeg want dan verlicht de zon de rotskust nog; â&#x20AC;&#x2122;s middags ligt-ie steeds meer in de schaduw.

018

SARDINIÃ&#x2039; SUPRAMONTE EN MADDALENA-ARCHIPEL

019

SUPRAMONTE EN MADDALENA-ARCHIPEL SARDINIË

D Duurzaam verblijf

Overal in de bergen en aan de kust van de Supramonte vind je nog tekens van de vroegere aanwezigheid van schaapherders en hun kuddes. De herdershutten, of pinnettu in het Sardijns, zijn gemaakt van kalkstenen rotsen en het bijzonder duurzame hout van de jeneverbes. Ze moesten de herders beschermen tegen het harde klimaat dat in deze bergen buiten de zomer kan heersen. Naast de pinnettu gebruikten herders houten stokken als omheining om de schapen bij elkaar te houden gedurende de nacht en een aparte omheining voor de varkens. Op je wandelingen kom je geregeld de herdershutten tegen, sommige in betere staat dan andere.

020

it had ik niet verwacht. ‘We zitten toch in Italië?’ zeg ik tegen Matthijs. Na tien minuten geleden een slang op de weg te hebben gezien, zitten we nu naar een schildpad te kijken die de weg wil oversteken. Ik had me na twee spannende Columbus-reizen in Afrika ingesteld op een eenvoudig tripje, zónder slangen of andere exotische verschijningen. Maar op onze route van de luchthaven van Olbia naar het zuiden zie ik voornamelijk een glooiend landschap met rotspartijen die welhaast Afrikaans overkomen. Tel daar de slang en de schildpad bij op en je zou toch bijna denken dat we niet in Europa zitten. Nou ja, gelukkig zijn de slangen op Sardinië niet giftig. Met nog een stukje gras in de mond schuifelt de schildpad vastberaden op ons af, richting de berm. Onverschrokken laat hij zich van dichtbij bekijken, zonder zich terug te trekken in zijn schild. Zou hij weten dat hij snel naar de overkant moet voordat een racende Italiaan over hem heen rijdt? Uit de berm pluk ik een paar stengels lavendel. ‘De auto zal een week heerlijk geuren,’ zeg ik tegen Matthijs. De bermen staan vol met wilde rozemarijn, lavendel, rode en paarse papaver en paarse distels. Kuddes schapen staan dichtbij elkaar tussen grillige kurkbomen, alsof ze elkaars warmte willen opzoeken. We rijden verder naar het zuiden, via kleine, smalle weggetjes en nog smallere onverharde weggetjes om het echte Sardinië op te snuiven.

Het land van de herders De mannen van middelbare leeftijd in het dorp Orgosolo, op zeshonderd meter hoogte in het Supramonte-gebergte, komen nogal nors over. Verdeeld in kleine groepjes vertellen ze elkaar verhalen op de terrasjes van het plaatsje, maar het lijkt alsof ze boos zijn. Dat is niet wat ik gewend ben van Italiaanse vastelanders, van wie de handgebaren en intonatie wat meer op een spel lijken. Anders is het bij de groepjes oude mannen van het dorp. Daar lijkt die stoere houding niet meer nodig. Gemoedelijk spelen ze jeu de boules op het dorpspleintje en zitten ze op een bankje bij een van de vele muurschilderingen lekker niets te doen. Antonio is een van deze mannen. Hij wijst naar zijn vrienden die iets verderop op een bankje zitten. ‘Dolce far niente,’ zegt hij en wij knikken want kennen de betekenis. De zoetheid van het nietsdoen lijken de oudjes hier inderdaad goed te kennen. Niet achter de geraniums blijven zit-

SARDINIÃ&#x2039; SUPRAMONTE EN MADDALENA-ARCHIPEL

021

SUPRAMONTE EN MADDALENA-ARCHIPEL SARDINIÃ&#x2039;

022

SARDINIË SUPRAMONTE EN MADDALENA-ARCHIPEL

Sardijnse Robinson

Eilandbewaarder Mauro poseert bij zijn gammele hut op Isola Budelli in de Maddalena-archipel, waar hij al 28 jaar als enige woont. ‘Nee, ik ben geen Robinson Crusoe. Die wilde graag terug naar de bewoonde wereld. Ik wil hier graag blijven.’ Budelli is bekend om zijn roze strand, dat is ontstaan uit koraal- en schelpdieren.

ten maar altijd buiten met vrienden zijn. Maar dan vertelt Antonio ons dat er weinig werk is. Dat zal wel de reden zijn waarom hier ook zo veel jongemannen de hele dag buiten hangen. Hoe mooi Sardinië ook is, hier geboren worden kent duidelijk zijn uitdagingen. Niet iedereen zal kunnen vertrekken om een beter leven voor zichzelf te creëren op het vasteland of in een ander land, en dan moet je het doen met wat er is. Je wordt dan bijvoorbeeld boer. Of visser. Of herder. Of je gaat in het toerisme werken. Heel veel andere mogelijkheden lijken er niet te zijn. En al helemaal niet in dit deel van het eiland. De Supramonte, waar we willen gaan fietsen, is een onherbergzaam gebied. Herders namen vroeger hun kuddes hier mee naartoe om ze te laten grazen. Ze bleven dan wekenlang weg en sliepen in eenvoudige hutten die ze zelf gebouwd hadden met behulp van de materialen die voorhanden waren: jeneverbeshout en stenen. Overal in de Supramonte zie je deze herdershutten staan en je kunt zelfs trails volgen die herders vroeger liepen. Ons vervoermiddel in het gebergte is een elektrisch ondersteunde fatbike. Niet omdat we deze fiets met extra brede banden hip vinden, maar omdat de paden waar je in de Supramonte op fietst zo steil omhoog voeren en zo bezaaid zijn met rotsen en keien, dat een gewone mountainbike het al snel zou opgeven. Een van onze rugzakken is gevuld met lokale producten uit de supermarkt: druiven, zachte geitenkaas, brood, veel water en een picknickkleed. In de andere rugzak zitten reparatiespullen voor de fiets. De scherpe stenen zouden een lekke band kunnen veroorzaken, maar de verhuurder geeft aan dat dat bijna onmogelijk is met de dikke banden van een fatbike. De fiets van Matthijs heeft een gps met een trail die we gaan volgen. Het eerste stuk, richting de onverharde paden, klimt meteen vele honderden meters omhoog. De fiets voelt alleen al door de dikke banden en de accu zwaar. Dit stuk omhoog was voor mij al onhaalbaar geweest zonder elektrische ondersteuning. We slaan de onverharde paden in en zien meteen, in de verte, de indrukwekkend hoge wanden van de Supramonte.

Op safari met vee De fatbike blijkt een goede zet te zijn geweest. Overal om ons heen zien we tafereeltjes die waarschijnlijk geheel aan ons voorbij waren gegaan als we in de auto hadden gezeten. Niet dat je hier met de auto mag komen, maar toch. Koeien die beschutting hebben gezocht in de schaduw schrik-

De zoetheid van het nietsdoen lijken de oudjes hier inderdaad goed te kennen 023

SUPRAMONTE EN MADDALENA-ARCHIPEL SARDINIÃ&#x2039;

De fatbike blijkt een goede zet te zijn geweest. Overal om ons heen zien we tafereeltjes die waarschijnlijk geheel aan ons voorbij waren gegaan als we in de auto hadden gezeten 024

SARDINIË SUPRAMONTE EN MADDALENA-ARCHIPEL

Op fietssafari

Het landschap van de Supramonte dat je per e-fatbike kunt verkennen varieert van licht glooiend hoogland met wilde paarden, loslopende Sardijnse zwijnen en schapen tot zeer ruige, verlaten bergen. Maar de achtergrond is altijd indrukwekkend.

ken zich rot als wij ineens langskomen. Kuddes langharige schapen grazen vredig, gehoed door blaffende honden (sinds de komst van de auto hoeven de herders er niet constant bij te zijn). We horen geritsel in de struiken en zien vervolgens hagedissen wegschieten. Zwart-witte kraaien zitten hoog in een boom, in een nest met kuikens. En paarden rennen verschrikt weg, zoals paarden eigenlijk altijd doen. In eerste instantie denk ik dat het om de wilde paarden gaat waarover ik had gehoord, maar later op de dag horen we dat elk dier hier een eigenaar heeft, ook de paarden. Alle dieren worden in dit gebied, dat niet is omheind, gewoon losgelaten. Op de vraag hoe iemand dan weet welk dier van hem is wordt laconiek geantwoord dat dat gewoon bekend is. De locals herkennen hun eigen dieren. Overal horen we koeien- en schapenbelletjes, een verrukkelijk geluid. Maar het vermakelijkst blijken de varkens. Op een prachtige plek slaan we ons picknickkleed uit in de buurt van een stel varkentjes met kleintjes. De dieren zijn totaal niet bang, eerder nieuwsgierig, en blijven op hun plek terwijl wij van onze meegebrachte lunch genieten, op zo’n drie meter afstand. Een verrassend hoogtepunt van onze fietstocht, die ons verder over onverharde paden leidt, over keitjes, door kleine riviertjes en een dennenbos. Berg op, berg af. In totaal klimmen we tot wel 1300 meter hoogte.

Kustroute à la carte Ik ken mensen die al twaalf keer naar Sardinië zijn geweest. Ik begin te begrijpen waarom. Alleen al de Supramonte is zo veelzijdig dat je er met

025

SUPRAMONTE EN MADDALENA-ARCHIPEL SARDINIÃ&#x2039;

Geen hekken

In het Supramontegebergte laten boeren hun Sardijnse zwijnen vrij rondlopen. Deze varkens hebben zich aangepast aan het soms ruige klimaat en zien er met hun zwarte beharing soms meer uit als wilde zwijnen. De boer weet precies welke zwijnen van hem zijn. In veel Sardijnse gerechten komt varkensvlees voor.

026

SARDINIË SUPRAMONTE EN MADDALENA-ARCHIPEL

Boven

Heerlijke kazen

Sardinië staat bekend om zijn heerlijk zachte ricottakaas, gemaakt van schapenmelk. Onder

Echte Bounty

Kapitein Lucy staat klaar om het anker van zeilboot Athena uit te gooien bij Spiaggia Soraya op het eiland Spargi in de Maddalena-archipel. De eilanden hier zijn gezegend met veel baaitjes en strandjes maar Soraya is misschien wel de mooiste van allemaal. Op sommige momenten waan je je hier niet in Europa maar op een echte bountybestemming.

gemak drie vakanties kunt doorbrengen als je van actief bezig zijn houdt. Na een paar dagen fietsen beginnen we aan een wandeltocht aan de oostkust. Om precies te zijn de Selvaggio Blu, een zevendaagse trekking. Ik wil heel graag de volledige tocht doen, maar er zijn stukken waarbij je tegen een steile wand aan moet klimmen met behulp van een tuig, ringen en touwen. Leuk om te zien, maar de kans is groot dat ik rechtsomkeert zou willen maken als het moment daar is. Veel te eng, ook al heb ik eerder geabseild. Dus besluiten we ons te richten op één deel van de route, en uiteraard dan ook nog het mooiste deel. Omdat we geen kant-en-klare route kunnen vinden, gaan we met behulp van onze eigen gedownloade kaart proberen naar Punta Salinas te lopen. Dit hoge punt biedt uitzicht op een naaldvormige rots achter de baai van Goloritzé, een van de markantste plekken van Sardinië. Achter de naaldrots glinstert de turkoois en blauw gekleurde Middellandse Zee. Tussen steil oprijzende krijtrotsen liggen idyllische baaien met witte strandjes die alleen via de zee zijn te bereiken. De steile wanden lijken onmogelijk om te beklimmen, maar eind jaren tachtig zijn fanatieke alpinisten de uitdaging aangegaan. Zo ontstond de zevendaagse Selvaggio Blu, die van Pedra Longe tot Cala Sisine loopt, compleet met aanhaakpunten om te abseilen en klimmen. Hoewel we maar een klein deel van de Selvaggio Blu afleggen, lijkt onze hike de heftigste te worden die ik ooit heb gedaan. We lopen afwisselend door laag, dicht struikgewas, langs herdershutten, en op grote en kleine witte losse keien die niet altijd netjes blijven liggen. Die keien én het stijgen en dalen maken de tocht zwaar. We stoppen dan ook geregeld om uit te rusten en de omgeving in ons op te nemen. Af en toe raken we van het pad af (als je het al zo kunt noemen) en klauteren we over rotsen naar boven. Messcherp zijn ze af en toe, maar we hebben goede schoenen aan. Als we Punta Salinas naderen zien we eindelijk de blauwe zee, die aan de horizon naadloos overloopt in de blauwe hemel. Wat een beloning, dit maakt alles goed! Nog dichter bij de rand van de rotswand kijken we tussen dode jeneverbesbomen door recht uit op de naaldrots van Goloritze, honderden meters naar beneden. Daarachter, in de baai, zien we mensen die als mieren het strand bevolken, met een bootje aan komen varen of aan het zwemmen zijn. Beneden is dé ansichtkaart van Sardinië, maar hierboven is niemand en heb je werkelijk het beste uitzicht.

Robinson anno 2017 78 jaar is hij en blakend van gezondheid. Mauro Morandi woont al 28 jaar lang alleen op Isola Budelli, een eilandje dat onderdeel is van de Maddalena-archipel, in het noordelijke puntje van Sardiniē. Hij is de eilandbewaarder. ‘Ik wilde graag vertrekken naar Polynesië, ver weg van het normale leven. Maar toen vertrok hier de vorige eilandbewaarder en werd ik gevraagd zijn taken over te nemen. Ik heb ja gezegd.’

027

SUPRAMONTE EN MADDALENA-ARCHIPEL SARDINIÃ&#x2039;

028

SARDINIË SUPRAMONTE EN MADDALENA-ARCHIPEL

Foto links Ibiza style

Vanaf het terras van de cocktailbar van hotel Su Gologone nabij Oliena in het oosten van Sardinië heb je een bijzonder uitzicht op de Supramontebergketen.

Foto boven Turkooizen overload

De baai van Orosei is een speeltuin voor kajakkers, die vanaf Cala Gonone noordwaarts peddelen langs verborgen baaitjes, zand- en kiezelstranden, grotten en — maar dan ben je wel drie dagen onderweg — de beroemde puntrots Aguglia bij Cala Goloritzé.

Mauro staat voor zijn gammele hut net achter het ‘Verboden Strand’. Zijn joggingbroek is ver omhoog opgetrokken, richting de oksels, en aan zijn voeten bungelen twee verschillende teenslippers. Mauro hield Budelli aanvankelijk in de gaten voor de particuliere eigenaren, maar sinds 1994 is het eiland deel van het Parco Nazionale Arcipelago di La Maddalena. ‘Alleen voor mijn drie dochters in Modena of om naar de tandarts te gaan, kom ik van mijn eiland af,’ zegt hij. ‘Mijn bootje is kapot dus ik ben afhankelijk van vrienden of boten die voorbijkomen om me eten en drinken te brengen.’ ‘Eigenlijk bent u de Robinson Crusoe van Sardinië?!’ probeer ik. Mauro’s ogen glinsteren. ‘Nee, zeker niet! Want Robinson Crusoe wilde graag terug naar de bewoonde wereld en ik wil dat helemáál niet. Ik blijf graag hier.’ Mauro moet lachen. Toch scheelde het niet veel of hij had het veld moeten ruimen. Zijn eiland is immers onderdeel van een nationaal park en dus verboden om op te wonen. Maar Mauro staat er niet in zijn eentje voor en is evenmin verstoken van sociale contacten. Hij heeft elektriciteit en internet op zijn tablet, waarmee hij vanaf zijn gammele bed zijn Facebook-pagina bijhoudt. In korte tijd haalde hij 18.000 digitale handtekeningen op voor een petitie om op Budelli te mogen blijven. De dag voor ons bezoek hoorde hij dat hij definitief toestemming heeft gekregen om hier te blijven wonen. Mauro woont dan ook wel héél mooi. Vanuit zijn bed kijkt hij zo naar een prachtig wit strandje en de azuurkleurige zee. Het zijn on-Europese kleuren. Wij zijn hier naartoe gezeild met de boot van Lucia en Jean, die ons een heerlijke dag bezorgen. Na de fysieke uitdagingen in de bergen genieten we vandaag van zon en zee en de zoetheid van het niets doen. Jean en Lucia laten ons ook hun favoriete strandjes zien op Spargi, een eilandje ten zuiden van Budelli. Ik snap waarom: het zandstrand wordt hier omgeven door nog meer zand en ingelijst door rode rotsen en de heldere zee. We eten pasta, zwemmen en liggen aan boord. Wat is het toch heerlijk om niets te doen. Dolce far niente. Eindelijk.

029

SUPRAMONTE EN MADDALENA-ARCHIPEL SARDINIÃ&#x2039;

030

SARDINIĂ&#x2039; SUPRAMONTE EN MADDALENA-ARCHIPEL

Als in Afrika

Het berggebied Supramonte is met zijn grote hoogteverschillen en onverharde paden met grote losliggende keien eigenlijk alleen te voet of per elektrische fatbike te verkennen. Op de achtergrond de 1300 meter hoge Monte Novo San Giovanni.

031

SUPRAMONTE EN MADDALENA-ARCHIPEL SARDINIÃ&#x2039;

032

SARDINIĂ&#x2039; SUPRAMONTE EN MADDALENA-ARCHIPEL

Perfect om te zeilen

Zicht op Spiaggia Soraya in de Maddalena-archipel. De zeven eilanden van deze archipel bieden dermate veel beschutting tegen de open zee dat ze een ideale zeilbestemming zijn.

Zeil tot je je eigen verlaten baaitje vindt, gooi het anker uit en daarna jezelf in zee!

033

SUPRAMONTE EN MADDALENA-ARCHIPEL SARDINIÃ&#x2039;

034

SARDINIË SUPRAMONTE EN MADDALENA-ARCHIPEL

Van het gebaande pad

In Sardinië zijn veel wegen — zoals hier in het noordoosten van het eiland, net onder Olbia — onverhard, maar vaak prima met een gewone auto te berijden.

035

SUPRAMONTE EN MADDALENA-ARCHIPEL SARDINIÃ&#x2039;

036

SARDINIĂ&#x2039; SUPRAMONTE EN MADDALENA-ARCHIPEL

Steile wanden

Cala Luna, een schitterende baai aan de oostkust van SardiniĂŤ, bereik je te voet als dagtocht of met een boot. Als je loopt kun je je beneden met een boot af laten halen. Hier oefenen twee rotsklimmers op de steile wand van de baai. Wie weet als voorbereiding op de Selvaggio Blu, een veeleisende, zevendaagse wandeling langs de kust, zie ook pagina 83.

037

Columbus-shop Bestel nu de mooiste cadeaus online!

EN OP WERKDAG UUR BESTELD

16:00 IS MORGEN IN HU

VÓÓR

COLUMBUS-CADEAUBOEKEN Laat je meevoeren naar de adembenemendste bestemmingen ter wereld. Deze 196 pagina’s dikke cadeauboekjes met de beste Columbus-foto’s zijn een heerlijke inspiratiebron voor je aankomende reizen. Kies uit: 12 reizen die je leven veranderen • 50 nieuwe inspirerende reizen • 50 mooiste bounty eilanden • 50 ultieme droomreizen • 50 mooiste avontuurlijke reizen

per stuk

alle vijf

1495

€

€ 74,75

geen verzendkosten

COLUMBUS-FOTOBOEK

EERDERE COLUMBUS-EDITIES

Dit luxe uitgevoerde boek is een reis van Columbus om de wereld in tien jaar. Een selectie van de allermooiste reisfotografie door topfotografen uit de eerste tien jaar van Columbus, 248 pagina’s, gebonden uitvoering met deels Wibalin-linnen omslag, 95 € formaat: 28,5 x 21 cm.

Heb je een eerdere Columbus-editie gemist, of ben je op zoek naar informatie over een bepaalde bestemming? Ga dan naar onze webshop en bestel het nummer van jouw keuze.

GEEF COLUMBUSABONNEMENT CADEAU!

COLUMBUS-VERHALENPOCKET

€ 29,95

4 voor

6 voor

1495 €20

€

12 voor

€

€ 95

De beste Columbus-reisverhalen verzameld in een paperback verhalenbundel. Lees over een meer dan avontuurlijke reis door Ethiopië, een zoektocht naar diamanten in het Sperrgebiet in Namibië en veel meer. Om lekker te lezen en weg te dromen naar verre bestemmingen.

995

€

CITYTRIPSPECIAL 2

COLUMBUS-WILDLIFEPLANNER

Laat je rondleiden door Barcelona, Boedapest, Brussel, Ibiza-stad, Istanbul, Kopenhagen, Lissabon, Londen, Melbourne, New York, Parijs, Praag, Reykjavik, Venetië en Zürich en ontdek deze 15 steden op een heel andere manier dan toeristen doen.

Wanneer kan ik de jaarlijkse migratie van wildebeesten in de Serengeti meemaken? Waar kan ik het beste zwemmen met wilde dolfijnen? Waar maak ik de grootste kans om de bijna uitgestorven zeekoe te zien? In één oogopslag de beste reistijd voor maar liefst veertig landen zeedieren, met advies en de grootste spotkansen per land. Een ideaal naslagwerk van maar liefst 128 pagina’s voor de natuur € liefhebber. Voor jezelf of om cadeau te doen!

695

€

BETAAL SNEL EN EENVOUDIG

Genoemde prijzen zijn exclusief verzendkosten

columbustravel.nl/shop

SARDINIË SUPRAMONTE EN MADDALENA-ARCHIPEL

SUPRAMONTE EN MADDALENA-ARCHIPEL (SARDINIË) IN HET KORT De Supramonte is het kalkstenen berggebied in het centraal-oostelijk deel van Sardinië. Deze regio is ruig, nauwelijks bevolkt en een paradijs voor buitensportliefhebbers. Met zijn kronkelende (vaak onverharde) wegen, diepe ravijnen, grotten en indrukwekkende kustlijn, biedt hij ruimte voor wekenlang avontuur. Ga bijvoorbeeld mountainbiken, kajakken, hiken, bootje varen en bergklimmen en -klauteren. Verwacht niet veel hippe espressobarretjes en boetiekhotels, maar juist wel agriturismo’s met veren die door je matras steken én een is-dit-nog-wel-Europa-ervaring om niet snel te vergeten. De Supramonte laat zich goed combineren met enkele dagen zeilen door de Maddalenaarchipel in het noorden.

Huur je eigen bootje Huur in Cala Gonone een dinghy om zelfstandig een hele dag langs de spectaculaire kust van de Golfo di Orosei te varen. Je ontdekt grotten, baaitjes, verborgen strandjes en de beroemde rotsen van Cala Goloritze. Bij Cala Sisine en Cala Luna kun je omhoog klimmen voor een mooi uitzicht, € 100 per dag inclusief benzine. Is het boven windkracht 4, huur dan een skipper erbij voor € 50 extra, skippercalagonone.com.

Frankrijk

nationaal vliegveld internationaal vliegveld 0m

40 km

Slaap lekker in Palau

Trakteer jezelf op een spa

Ga een dagje zeilen langs de Maddalena-eilanden, ontmoet eilandbewaarder Mauro en verwonder je over de on-Europese bountystrandjes. Vanaf € 70 (mei en september), inclusief lunch, met zeilboot Athena van gastvrije Sean en Lucia, athenasail.com.

La Fonda is een B&B met frisse kamers, vanaf € 55, bblafonda.com.

Wellness Spa Villa del Conte is een klein spahotel in Olbia met comfortabele, zeer betaalbare kamers net buiten het centrum, vanaf € 85, villadelconte-wellness-spa. sardegna.it/it/hotel.html.

Marseille 17 uur

Porto Torres

Alghero

La Maddelana Caprera

Palau

Slaap aan de kust

Livorno 8 uur

In B&B Seliche in Cala Gonone, vanaf € 60, bed-and-breakfast.it.

Costa Smeralda

OLBIA

Dineer in stijl Naaste locals komen bij Il Ghiottone ook buitenlanders, want dit is een van de beste restaurants van Palau, met supervriendelijke bediening.

Logeer in hartje Olbia Domus Olbia Inn is een B&B in het centrum, met zes verschillende kamers, vanaf € 85, domusolbiainn.com.

Orgonsolo

Ga kajakken in de Golfo di Orosei In één dag kom je vanuit Cala Gonone tot aan de grotten, in drie dagen tot aan Cala Goloritze. Je slaapt op verlaten strandjes.

Cala Gonone Oliena

Supramonte Baunei

Ga e-fatbiken

Logeer met uitzicht

Ontdek vanuit Orgonsolo en per elektrische fatbike met brede banden het ruige Supramonteberggebied, met zijn wilde paarden, schapen en Sardijnse zwijnen. Gevorderde routes zijn zwaar door keien en steile hellingen, € 45 per dag, supramonte.bike.

Leg de Selvaggio Blu af

Guthiddai is een prima agriturismo met schitterend uitzicht op bergen van de Supramonte, vanaf € 75 inclusief ontbijt, agriturismoguthiddai.com.

Ga lekker loungen Su Gologone ligt vlak bij agriturismo Guthiddai en is een vrij groot maar sfeervol loungehotel aan de rand van de Supramonte-keten. Let op: kamers verschillen sterk, vanaf € 160 incl. ontbijt, sugologone.it.

BESTE REISTIJD Mei en september, want de temperatuur is heerlijk en het is er niet druk. In mei is het zeewater nog enigszins koud.

Doe de 7-daagse Selvaggio Blutrektocht langs de spectaculaire oostkust, waarvoor gedeeltelijk touwklimervaring nodig is. Je kunt de tocht aanpassen aan je wensen, ook qua aantal dagen. Je komt op plekken die bijna niemand ooit gezien heeft, slaapt op het strand en geniet van het beste uitzicht op de rotskust, selvaggioblu.it.

Klim naar de oostkust

CAGLIARI

DETAILKAART

Tyrreense zee

80 km

Neem de Bounty-boot

Isola Spargi

Sardinië

Kroatië Italië

Bewonder de mooiste bountyplekken aan de Supramonte-kust vanaf de bergen erachter. Vanuit Baunei kun je met de auto zo dichtbij mogelijk komen. Vandaar beland je hikend en klimmend op volmaakte plekken, zoals het strand van Cala Goloritze (eenvoudig) of Punta Salinas (pittig). Zie columbustravel.nl/sardinie.

Sardinië

temperatuur ( C)

neerslag (mm per maand)

VOOR MIJN PLANNING Reizen naar Sardinië Vlieg bijvoorbeeld met Easyjet vanaf Amsterdam naar Alghero (wij hadden een ticket van € 60 retour). Je kunt ook vanaf Eindhoven, Brussel en Weeze naar Alghero, Olbia en Cagliari vliegen. Kijk op Vliegtickets.nl, abonnees krijgen hier € 25 korting per boeking, columbustravel.nl/ abovoordeel. Reizen binnen Sardinië Openbaar vervoer is beperkt. Bussen rijden tussen Alghero en Cagliari, via Oristano. Ook is er een treinverbinding vanaf Cagliari naar het noorden. Huur een auto om overal te komen waar je wilt zijn. Bij onze partner Sunny Cars krijg je € 25 korting per boeking, columbustravel.nl/ abovoordeel. BETALEN Het dagelijks leven in Sardinië is iets goedkoper dan in de meeste West-Europese landen. Voor een lunch of diner ben je gemiddeld € 20 per persoon kwijt. Boodschappen zijn in de kleinere dorpjes relatief duur, maar in de grotere supermarkten juist weer voordelig. Wijn en koffie zijn spotgoedkoop. SURFEN sardegnaturismo.it (officiële toerismesite), gosardinia.com (overzicht festivals en events) 360sardinie.net (panoramafoto’s) LEZEN Padre Padrone van Gavino Ledda is een autobiografie van een Sardijnse herdersjongen die zich ontwikkelt tot schrijver, € 10; Lonely Planet Sardinia, 2009, € 19. KINDEREN MEE? Kinderen zullen zich prima vermaken op Sardinië, dankzij heerlijke stranden, grotten en bergen en vriendelijke locals.

TIJDSVERSCHIL GEEN TAAL ITALIAANS, SARDIJNS GROOTTE IETS KLEINER DAN BELGIË AANTAL INWONERS 1,7 MILJOEN LANDCODE TELEFOON +39 REISDUUR 2,5 UUR EET CARTA DI MUSICA (FLINTERDUN BROOD) DRINK MIRTO (BITTERZOET LIKEURTJE) SURF COLUMBUSTRAVEL.NL/SARDINIE

039

DE WERELD VAN COLUMBUS

De olifant is een bedreigde diersoort.

040

DE WERELD VAN COLUMBUS

Waarom zijn er dan toch nog te veel olifanten in nationale parken? Het aantal Afrikaanse olifanten is in de afgelopen eeuw gedaald van tien miljoen naar 350.000. Grootste redenen? Verlies van natuurlijke habitat en stroperij. Toch zijn er in sommige gebieden nog te véél olifanten. Hoe is dat mogelijk?

n één eeuw is het aantal Afrikaanse olifanten met 97 procent gedaald. Schrikbarend! Alleen al in 2016 werden meer dan twintigduizend Afrikaanse olifanten gestroopt om hun ivoor — meer dan het aantal olifanten dat gedurende dit jaar werd geboren. Experts spreken van een ‘olifantenholocaust’.

Aantal olifanten in Afrika (peiljaar 2016) Bron: Great Elephant Census

743

TSJAAD

799

253

ETHIOPIË

MALI

8911

4864

NIGER

OEGANDA

148

25.959

KAMEROEN

1959

CONGO

3395

ANGOLA

21.758

ZAMBIA

130.451

BOTSWANA

17.433

ZUID-AFRIKA Foto links

Hinderlaag

Deze kudde van achthonderd olifanten in het Tsjaadse nationaal park Zakouma was op haar weg het park uit toen ze in een hinderlaag werd gelokt. Twintig olifanten vonden de dood. © Michael Nichols, National Geographic.

— Hoofdredacteur Louise ten Have

KENIA

42.871

TANZANIA

817

MALAWI

9605

MOZAMBIQUE

82.304

ZIMBABWE

Meer dan de olifant op het spel Toch is dit niet het hele verhaal. Dat zit zo. De grootste olifantenpopulaties (61 procent van het totaal) leven in Botswana en Zimbabwe. Daar zitten ze ook nog eens geconcentreerd in kleine gebieden, zoals Chobe National Park in Botswana en Hwange National Park in Zimbabwe. In Zuid-Afrika is een grote concentratie in het Krugerpark. Juist in deze parken zitten te véél olifanten, die hun leefomgeving en daardoor de natuurlijke balans verstoren. Iedereen die de olifant in het wild heeft gadegeslagen weet dat het beeld van het dier als lief en gevoelig onvolledig is. Olifanten kunnen, zeker tijdens het eten, echte slopers zijn. Soms trekken ze, zonder aantoonbare reden, complete takken van bomen naar beneden en laten een spoor van vernieling achter. Rangers, biologen en wildlifemanagers in wildparken in Botswana, Zimbabwe en ZuidAfrika hebben door het grote aantal olifanten in de loop der jaren het landschap zien veranderen. Zo lijkt het Botswaanse nationaal park Chobe één groot slagveld. Olifanten hebben de vegetatie al dusdanig vernield en opgegeten dat deze niet meer kan herstellen. Het hele ecosysteem en dus de biodiversiteit is hierdoor uit balans. Andere levensvormen stierven en sterven nog steeds door de schade die de olifant heeft aangericht, want niets staat natuurlijk op zichzelf.

041

DE WERELD VAN COLUMBUS

Niet eens zo lang geleden hadden olifanten de mogelijkheid om te migreren over lange afstanden. Hierdoor werd vernietiging van een ecosysteem voorkomen. Waren er ergens te veel olifanten, dan vertrok een deel naar andere oorden. Maar die migratieroutes worden nu geblokkeerd door bebouwing en hekken. Olifanten bljven nu in hetzelfde gebied, met alle gevolgen van dien. Vanaf de jaren zestig namen veel parken het besluit om olifanten af te schieten om de balans te hestellen. Een praktijk die bekendstaat als culling, ruimen. Rekening houdend met het perfecte geheugen van de dieren, kozen rangers vroeger een kudde en schoten deze in zijn geheel dood. Dus elk lid van de kudde, van pasgeboren olifantjes tot stokoude vrouwtjes. Ervaring had de rangers geleerd dat als zij een paar olifanten van de kudde in leven lieten, deze getraumatiseerd achterbleven. Culling wekt bij menigeen afschuw, maar de rangers wisten dat als ze niet zouden ruimen, er op de lange termijn geen toekomst zou zijn voor de olifanten. De dieren zouden sterven van de honger omdat er geen plant of boom meer over was. En niet alleen olifanten, ook alle andere dieren in de natuurgebieden zouden hierdoor geen toekomst hebben.

Niet onderbouwde mening Het internet en in het bijzonder sociale media maakten een einde aan deze gang van zaken. Ineens kon het grote publiek (en dierenactivisten en internationale dierenorganisaties) zijn mening spuien. ‘Geen olifanten schieten!’ is nu de ongenuanceerde en niet onderbouwde mening. De intentie van mensen die categorisch tegen het ruimen van olifanten zijn is vaak goed, maar zonder echte kennis van zaken werkt een dergelijke houding in de praktijk dus juist averechts en het uitsterven van de soort in de hand.

Wat kun jij doen? Ga op safari Bedenk: een stukje natuur kan alleen worden beschermd als er geld aan wordt verdiend. Beter inkomsten uit het toerisme dan uit bijvoorbeeld mijnbouw. Bijkomend voordeel is dat je meer leert over deze kwestie door te spreken met mensen die hier dagelijks mee te maken hebben. Ga nog een keer op safari Pas als je ter plekke veel mensen spreekt en op meerdere bestemmingen én met een open mind naar deze kwestie kijkt, ben je in staat een mening te vormen. Een mening die open blijft staan voor verandering. Probeer je alleen te bemoeien met dit onderwerp als je dus écht verstand van zaken hebt.

042

DE WERELD VAN COLUMBUS

Schijngevecht

Deze twee spelende en schijnvechtende kalveren van de Virtuesolifantenfamilie in het Keniaanse natuurreservaat Samburu worden nauwlettend in de gaten gehouden door volwassen familieleden. Foto: Earth to Sky van Michael Nichols (Aperture, 2013). ÂŠ Michael Nichols, National Geographic.

043

DE WERELD VAN COLUMBUS

044

DE WERELD VAN COLUMBUS

Ga in Mexico de boom in I

k word wakker in het kingsize bed, sla de gordijnen open en kijk uit over de Stille Oceaan. Ik hijs me in mijn zwembroek en snel naar het water voor een verfrissende ochtendduik. Het zout spoel ik even later af in mijn privébadkamer, in een buitenhuisje. Gehuld in een badjas betreed ik mijn kamer weer, een boomhut, die nog het best valt te beschrijven als een bamboehouten koker op stelten. Hij wordt omringd door wuivende palmen en geurende cactussen. Vanaf het balkon observeer ik een stelletje dat in de middagzon een yogales volgt die is inbegrepen bij het verblijf. Nu even niet, denk ik, terwijl ik me met een boekje nestel in de hangmat, die boven een gat in de vloer is gesponnen. Aan welke excursies zal ik straks deel ...? Ah, nee, hè! Het was slechts een dagdroom ... De Oceanfront Treehouse van het Playa Viva ecoresort, ten zuiden van het plaatsje Petatlán aan de Mexicaanse westkust, is een absolute jongensdroom. En dromen mag, toch? Vanaf € 400 per nacht op basis van twee personen, playaviva.com.

MEXICO Mexico-stad

PETATLÁN

045

DE WERELD VAN COLUMBUS

CHRIS ZEGERS ACTEUR, ZANGER, PRESENTATOR, BEKEND VAN 3 OP REIS WEETJE Chris reist al sinds 2001 de wereld rond voor diverse reisprogramma’s. Gemiddeld maakt hij zeven à acht reizen per jaar. WEB chriszegers.nl

Ga roadtrippen op de Amerikaanse Highway 1

k vind de Verenigde Staten echt geweldig. Ik ben er al minstens tien keer geweest en voel me er altijd erg op mijn gemak. De diversiteit van de natuur is er zo immens groot. Ik houd van de weidsheid van staten als Montana en Utah en van de Indian summer in Vermont, Virginia en Georgia. Maar de grote favoriet is een roadtrip over de Highway 1 in Californië. Wat een geweldige route is dat − je rijdt vaak pal langs de kust, met zicht op de Stille Oceaan, ongerepte stranden of indrukwekkende mammoetbossen. Foto rechts: Benjamin Reed, gemaakt voor een Columbus-reportage in 2013.

048

DE WERELD VAN COLUMBUS

REDACTIETIP

Maak de ultieme Amerikaanse roadtrip

De Amerikaanse westkust staat garant voor een van de mooiste roadtrips ter wereld. In Noord-Californië en de staten Oregon en Washington staat U.S. Highway 101 garant voor de mooiste reis omdat grote delen pal langs de Stille Oceaan voeren. In Midden- en Zuid-Californië vervult de legendarische State Route of Highway 1 die rol.

Stille Oceaan

FLORENCE

VS Oregon

LOST COAST SAN FRANCISCO

Californië

Onze favoriete route langs de Amerikaanse westkust Vlieg op San Francisco en kom enkele dagen op adem voordat je de Golden Gate Bridge oversteekt en via State Route of Highway 1 naar het noorden rijdt. Via deze bochtige weg reis je veelal pal langs de Stille Oceaan en kun je genieten van fraaie vergezichten. Eventuele stops zijn het populaire Stinson Beach en Bodega Bay, het plaatsje dat model stond voor Hitchocks The Birds. Blijf logeren in de omgeving van het chique kunstenaarsdorpje Mendocino. Rijd door naar de Lost Coast, een van de meest afgelegen delen van Californië. Ga hier enkele dagen hiken op de zwarte stranden of in de bergen van de King Range. Hoe noordelijker je nu reist, hoe geïsoleerder het wordt. Je bent in het hart van de redwoods, de kustmammoetbomen, die je kunt bewonderen in bijvoorbeeld Humboldt Redwoods State Park of Redwood National Park. De weinige locals vormen een bonte mix van houthakkers, hippies en marihuanaboeren. Rijd via Crescent City de grens over naar de staat Oregon en verken de wilde stranden van de staat ten zuiden van het plaatsje Florence.

049

SUMBA INDONESIË

9° 40´ ZUID, 120° 0´′OOST

Sumba 050

INDONESIĂ&#x2039; SUMBA

het nieuwe Bali Schrijver & Fotograaf Louise ten Have

051

SUMBA INDONESIË

Vorige pagina’s Gek op watervallen De Blue Waterfall, ook wel Matayangu genoemd, is een van de vele watervallen die Sumba rijk is. Jij hebt hem waarschijnlijk, net als wij, helemaal voor jezelf. Je kunt er heerlijk zwemmen en zonnen als je op het juiste moment gaat, zo vroeg mogelijk in de ochtend. De blauwe lagune waar de waterval in terechtkomt en waar deze zijn naam aan dankt, wordt geflankeerd door tweehonderd meter hoge rotswanden. Bijzonder is dat het water uit de rotswand komt en niet van bovenaf. De anderhalf uur lange hike naar de waterval kun je alleen doen in de droge tijd. In het regenseizoen stort het water ook vanaf de top van de rotsen in de lagune en is deze plek één grote waterval — zo veel natuurgeweld maakt een bezoek onmogelijk. Spring in het water, neem een douche achter de rotsen en ga op het droge lekker picknicken. Vertrek vroeg in de ochtend zodat je de zon meepikt. De rotsen zijn zo hoog dat ze later op de dag de zon blokkeren. De hike terug is zwaarder want loopt veel meer omhoog. Wij regelden ons uitje via de ecolodge Nihiwatu. Links Op weg De wandeling naar de Blue Waterfall, in Manupeu Tanah Daru National Park, duurt iets langer dan een uur en gaat eerst door rijstvelden. Je loopt langs een traditioneel dorp en gaat dan door een bos. Kijk omhoog naar de zon en slinger daarna, net als gids Maxi van ecolodge Nihiwatu, even aan een liaan.

052

INDONESIĂ&#x2039; SUMBA

Op dorpsbezoek Chief Tarimon en dorpsvriend Lekopakadu poseren trots bij een van de hutten van het traditionele dorp Buku Bani in het Kodi-district. De laatste keer dat er reizigers het dorp bezochten, was meer dan een halfjaar geleden. Dat konden we opmaken uit het gastenboek dat iedereen die het dorp betreedt verplicht is te ondertekenen. Een dergelijk gastenboek en een kleine financiĂŤle donatie is gemeengoed in elk traditioneel dorp op Sumba. Hoe meer je van het gebaande pad af gaat, hoe leuker je bezoek; het hele dorp loopt mee en wil op de foto. Dit dorp ligt vlak naast een veld waar in februari of maart het Pasola-festival plaatsvindt, waarbij stammen elkaar op inheemse sandelhoutpaarden te lijf gaan met speren. Vol trots toonde chief Tarimon ons na aankomst zijn eigen racepaard.

053

SUMBA INDONESIÃ&#x2039;

voor jezelf.

Deze lagune heb je waarschijnlijk helemaal Bij navraag blijken de locals er voornamelijk in het weekend te zijn

054

INDONESIĂ&#x2039; SUMBA

Zwemmen in je eigen lagune De lagune Dansu Wee Kuri heeft een directe verbinding met de zee. Het water, waarin het lekker zwemmen is, wordt omsloten door scherpe kalksteenformaties. Vraag van tevoren naar de getijden, want op het verkeerde moment staat het meer droog. Wij waren er op vrijdag en, op een paar locals na, de enige bezoekers. In het weekend zijn hier veel locals, wat voor je bezoek natuurlijk ook erg leuk zou kunnen zijn. Â

055

SUMBA INDONESIÃ&#x2039;

056

INDONESIË SUMBA

Links Heerlijk helder De weg naar de afgelegen boerengemeenschap Dikira is idyllisch: dorpjes, heldere riviertjes met prachtige rotsformaties waar locals hun kleding en zichzelf wassen, en niet te vergeten: een waterval. Blauwtje gelopen Met gids Maxi van ecolodge Nihiwatu liepen we naar de Blue Waterfall. In het natte seizoen is het niet mogelijk hier te komen. Wat je nu ziet is een relatief klein stroompje, dat een weg heeft gebaand door een berg en hier naar buiten spuit. In het natte seizoen loopt het water van alle kanten van de top van de rots af. Dat zal ongetwijfeld prachtig zijn, maar maakt een bezoek onmogelijk. De foto is gemaakt met een supersnelle sluitertijd, waardoor de druppels als het ware zijn ‘bevroren’.

057

SUMBA INDONESIĂ&#x2039;

Het beste paard van stal De sandelhout is een taai paardenras dat in heel IndonesiĂŤ geliefd is om zijn grote uithoudingsvermogen. De soort wordt gefokt op Sumba en is oorspronkelijk een kruising van Mongoolse paarden en paarden die Arabische zeevaarders naar het eiland brachten.

058

INDONESIË SUMBA

Jong en hip Wie denkt dat de luxe ecolodge Nihiwatu alleen voor oudere rijke mannen en hun vrouwen is, heeft het mis. Reizigers in de categorie ‘eco, jong en hip’ weten de weg naar deze paradijselijke plek goed te vinden. De meesten komen zelfs terug. Bij deze groep gaat het in de basis om het surfen. Maar ook veel pasgetrouwden gaan voor deze once-in-a lifetime experience. Zeker omdat Nihiwatu én Sumba zo veel meer is dan surfen alleen.

059

SUMBA INDONESIĂ&#x2039;

Room with a view Op veel plekken in Sumba steken de daken van traditionele woningen parmantig boven het landschap uit. Hier bij de ecolodge Nihiwatu zijn de bungalows in dezelfde lokale stijl gebouwd. In totaal beslaat Nihiwatu 230 hectare land, voornamelijk ongerepte jungle. Het resort slokt slechts enkele hectaren op. Een mooie prijs om te zorgen dat dit deel van het eiland zal kunnen blijven zoals het van oorsprong is: puur.

060

puntdaken

De kenmerkende van woningen op Sumba bieden onderdak aan de geesten van de doden, die op deze hoogte de levenden perfect in de gaten kunnen houden

INDONESIÃ&#x2039; SUMBA

061

SUMBA INDONESIË

Iedereen rijdt paard Op het strand kwamen we Djawa (links) en Ndakubanju (rechts) tegen. Hier in het oosten van Sumba worden de inheemse sandelhoutpaarden gebruikt om van a naar b te komen en voor ceremonies zoals bruiloften. Rechts Eén oogst per jaar In Sumba barst het van de rijstvelden. De meeste velden kunnen slechts één keer per jaar worden geoogst. Een aantal laaggelegen rijstvelden in het zuidwesten van het eiland hebben baat bij nabijgelegen watervallen. Kleine aangelegde kanaaltjes zorgen dat dit water bij de velden terechtkomt en maken twee oogsten per jaar mogelijk.

062

INDONESIÃ&#x2039; SUMBA

063

SUMBA INDONESIĂ&#x2039;

Prachtstranden voor jezelf Vissers trekken hun bootje Waingapu Beach op. Het barst in de buurt van de witte koraalstranden met azuurblauw water. Strandtenten ontbreken en je hebt, op enkele locals na, het rijk alleen. Zie hoe vissersboten binnenkomen en hoe ambachtslieden houten kanoâ&#x20AC;&#x2122;s maken.

064

INDONESIÃ&#x2039; SUMBA

065

SUMBA INDONESIÃ&#x2039;

066

INDONESIË SUMBA

e Nederlanders en de Portugezen waren te laat. Alles wat veel geld waard was, was reeds verdwenen. Verdwenen voordat het Westen in de gaten had dat de aarde rond was in plaats van plat. Gekapt en verscheept door handelaren uit het Midden-Oosten, Maleisië, China en andere delen van Indonesië. Vanuit mijn vliegtuigraampje zie ik nu slechts een droge, bruine, platte korst met diep uitgesneden aderen. In deze aderen lopen bescheiden stroompjes water, omringd door palmbomen, met hier en daar een clustertje rieten puntdaken. Het lijken oases in een droge woestijn. Door het gebrek aan planten en bomen is de grond arm, laat hij slecht water door en is dus moeilijk te bewerken. Gewassen maken amper kans. Problematisch, want Sumba is een van de armste eilanden van Indonesië. Door het vliegtuigraampje tuur ik de horizon af, op zoek naar sandelhoutbomen. Maar tegen de tijd dat ik met vriendin Anne de landing inzet, heb ik geen enkel exemplaar gezien. Ik probeer me in te beelden hoe het hier honderden jaren geleden geweest moet zijn. Toen stond dit deel van het eiland vol sandelhout. De boomsoort was een van de hoofdredenen waarom handelaren naar Sumba kwamen; er werd aromatische essentiële olie van gemaakt. Maar nu lijken alle bomen weg te zijn. Het stemt weinig optimistisch.

Cowboyeiland en surfparadijs

lijf gaan, heeft de potentie de komende jaren een toeristische trekpleister te worden. Op last van de overheid zijn de vlijmscherpe punten van de speren verwijderd, zodat er geen doden meer vallen maar de stam met de minste gewonden als winnaar uit de bus komt. Terwijl we met een gin-tonic in de hand uitkijken over de perfecte, constante golven van de surf break Occy’s Left, vertelt Carol hoe ecoresort Nihiwatu door de Amerikaanse Claude en zijn Europese vrouw Petra werd opgericht. Luisterend naar het verhaal van deze twee verwoede surfers, kan ik niets dan bewondering voelen. Wat een uitdaging moet het zijn geweest om vanuit het niets en in het niets zoiets uitmuntends op te bouwen. Een backpackende Claude en Petra zetten hier in 1989 hun tent neer op het strand, keken naar Occy’s Left en andere breaks, en besloten dat het de perfecte plek op aarde was. Een plek die, als het aan hen lag, nooit verpest mocht worden. Er zouden tien jaren voorbij gaan voordat ze de landrechten hadden gekocht, een paar bungalows hadden gebouwd en genoeg locals hadden aangenomen. In 2000 openden ze hun surf retreat en noemden het Nihiwatu. Een oase voorzien van alle denkbare luxe, maar ook een plek waar je nog steeds heel goed voelt dat je in the middle of nowhere zit. Van het in totaal 230 hectare grote grondstuk, voornamelijk ongerepte jungle, neemt het resort zelf slechts enkele hectaren in beslag. Een mooie prijs om ervoor te zorgen dat dit stuk land zal kunnen blijven zoals het van oorsprong is: puur.

Maar na een tijdje op Sumba te zijn geweest, hebben we een geheel andere impressie van het eiland. De droge platte korst die we bij aankomst zagen, blijkt alleen kenmerkend voor het oosten en noorden. Naar het zuiden en westen wordt het groener. Savanne maakt plaats voor jungle, watervallen, witte stranden en … paarden. Iedereen rijdt paard op Sumba. Maar ook brommer, lijkt het. En brommers lijken zich totaal niet bewust dat ze de weg met auto’s moeten delen. Dat komt waarschijnlijk omdat auto’s nog een zeldzaamheid zijn. De terreinwagen waar we in zitten slalomt dan ook toeterend over de weg. Vaak genoeg schrikken we van een brommer die zo maar de weg op komt zeilen. Het gaat elke keer nét goed. Ook kuddes buffels zorgen af en toe voor een noodstop, maar gelukkig weet onze chauffeur Sam van wanten. De hiërarchie tussen brommers en ruiters is wél duidelijk. Voor ons uit lopen paarden keurig langs de kant van de weg, volledig aangepast aan het verkeer. In het ecoresort Nihiwatu spreek ik met Carol, die er onlangs een paardencentrum oprichtte. Zij vertelt me dat de paarden op Sumba te danken zijn aan Arabische zeevaarders. Zij namen hun rossen mee naar het eiland en kruisten ze met Mongoolse paarden. En voilà, het Ik ben er klaar voor! sandelhoutras was geboren, vernoemd naar de waardevolle Op het strand van ecolodge bomen waarvoor de Arabieren hier aanvankelijk voet aan wal Nihiwatu zaten een paar zetten. Sinds jaar en dag zijn de sandelhoutpaarden verweven jongens met een zwaard op met de Sumbanese cultuur en het dagelijkse leven. De paarden een rots. Ik vroeg een van de jongens van de rots af hebben vooral in Azië een reputatie opgebouwd als een ras met te springen. De tweede foto een groot uithoudingsvermogen. Reeds vanaf 1840 werden ze was raak, maar de jongen daarom vanuit Sumba naar andere delen van Indonesië wist van geen ophouden, geëxporteerd om als trekpaard voor rijtuigen en als racepaard dus maakten we een hele serie op het strand. Daarbij te worden ingezet. Ook op Sumba zelf zijn de paarden een liet de jongen duidelijk zien belangrijk vervoermiddel − al hebben brommers en auto’s die helemaal klaar te zijn voor rol recentelijk aangetast − en zijn ze de grote ster van races en de Pasola, het jaarlijkse festivals. Met name de Pasola springt op dat vlak in het oog. Dit festival waarover je meer festival, waarbij twee stammen te paard elkaar met speren te kunt lezen op pagina 49.

Bloed moet vloeien

Het zijn niet alleen de paarden en golven die Sumba one of a kind maken. Ook de cultuur is uniek. Niet per se het animistische geloof dat de locals belijden – dat kom je op meer plekken op aarde tegen – maar wel de manier hoe de bevolking dat geloof vorm heeft gegeven. Alles draait om de geesten van de voorouders, de Marapu. Die moeten tevreden worden gehouden. Volgens de Sumbanezen kan dat alleen als er bloed wordt vergoten. Daarom barst het op het eiland van de rituelen waarbij dieren worden geofferd. De komst van missionarissen, te beginnen in de negentiende eeuw, heeft daar weinig aan kunnen veranderen. Hoewel veel Sumbanezen officieel christen zijn, staan de Marapu nog steeds op de eerste plaats. Maar wat gebeurt er eigenlijk als de geesten níét tevreden zijn? Iedereen die ik erover spreek, zegt hetzelfde: de vruchtbaarheid staat dan

067

SUMBA INDONESIË

Van linksboven en met de klok mee De hoogste puntdaken van Sumba Vanaf Ratenggaro Beach heb je zicht op het gelijknamige dorp dat, naar het schijnt, de hoogste puntdaken van Sumba heeft. Nog even blijven sparen In elk traditoneel dorp worden buffelschedels opgehangen. De buffels in kwestie zijn doorgaans gedood voor een ritueel, bijvoorbeeld een begrafenis. Hoe meer schedels in een dorp hangen, hoe rijker de bewoners zijn. De schedelboom Een buffelschedel hangt aan een ‘schedelboom’. Tot het midden van de vorige eeuw, toen de overheid ingreep, werden aan dergelijke bomen in traditionele dorpen ook mensenschedels gehangen. Ondanks een officieel verbod, kwamen tot eind jaren negentig incidentele gevallen van koppensnellen aan het licht.

068

INDONESIË SUMBA

op het spel. Die van mannen en vrouwen én die van de aarde. Er zal minder regen vallen en oogsten zullen mislukken, met ziekten, honger en eventueel de dood als gevolg. Dit idee zit zo ingebakken in de cultuur dat weinigen bedenken dat het misschien ook anders kan. En dus wordt nog steeds elk jaar een enorm aantal dieren gedood om de voorouders te paaien. Vooral buffels en paarden maar ook kleinere soorten als kippen moeten eraan geloven. De regering ziet in dat dit problematisch is – mede doordat locals zich om offerdieren te kopen in de schulden steken en daarmee de economie schaden. Inmiddels is het dan ook bij wet vastgelegd dat er niet meer dan vijf buffels mogen worden gedood voor een begrafenisritueel. Veel eerder, in de jaren vijftig, legde de overheid een andere bloedige praktijk aan banden: koppensnellen. Sinds mensenheugenis hebben dorpen op Sumba een traditie van onderlinge strijd en stammenoorlogen. In het westen van het eiland was die zelfs zo hevig dat Hollandse kolonisten het uiteindelijk opgaven er handelsposten op te richten. Elk dorp had er een ‘schedelboom’, waar na een gevecht de schedels van de verslagen tegenstanders werden opgehangen en tentoongesteld.

De hunebedden van Azië

Ook zonder schedelbomen zijn de dorpen op Sumba een bijzondere verschijning. Woonhuizen met puntdaken van gras steken parmantig boven het landschap uit. Momenteel zijn ook aluminium daken, in dezelfde puntvorm, populair. Ze zullen een grote impact hebben op het uiterlijk van Sumba als de trend zich doorzet. Dat alle daken, of ze nu van gras of aluminium zijn, een puntvorm hebben, ligt aan de Marapu. De punten bieden onderdak aan de geesten van de doden, die op deze hoogte de levenden perfect in de gaten

Van hutje naar luxe lodge De eerste reizigers op bestemmingen buiten de gebaande paden zijn vaak backpackers. Deze pioniers verblijven in goedkope hutjes en hotelletjes. Daarna volgen de dure ecolodges, die als insteek hebben een stuk natuur te beschermen en eventueel zelfs te verbeteren, in nauwe samenwerking met de lokale bevolking. De lodges zorgen voor medische hulp, voedselprogramma’s, opleidingen, scholing en werk. Op Sumba vervult ecosurfresort Nihiwatu deze rol en doet er alles aan om te zorgen dat de verhouding tussen geven en nemen — tussen toerist en local — optimaal is en blijft. Je hebt op Sumba nu de keus: of je kiest voor het luxe Nihiwatu of je neemt genoegen met eenvoudige budgetaccommodaties. Voor zover wij weten zijn er slechts een aantal uitzonderingen op deze regel (zie pagina 53 onder het kopje ‘Slapen’) maar het ziet er naar uit dat dit binnenkort zal veranderen. De volgende fase van Sumba’s toeristische ontwikkeling is aangebroken: het middensegment, oftewel betaalbare verblijven met meer comfort.

kunnen houden. Het is dan ook niet verwonderlijk dat praktisch iedereen op Sumba in een huis met een puntdak woont. Oorspronkelijk werden de huizen in een groepje om de graven van de Marapu heen gebouwd. Deze tombes, te vergelijken met onze eigen hunebedden, vormen nog steeds het middelpunt van elk dorp. Zoals op YouTube-filmpjes is te zien, worden de graven gemaakt van grote granietblokken, die met behulp van boomstammen naar het dorp worden gerold en vervolgens worden voorzien van prachtige inkepingen en beelden. Tot de jaren dertig van de vorige eeuw namen notabelen hun vrouwen, slaven en zelfs paarden letterlijk mee in het graf. Hoe gruwelijk is dat! Ook ikatdoeken – de mooiste exemplaren van deze textielkunst schijnen op Sumba te worden gemaakt – en juwelen gingen het graf in. Blij dat die tijd in ieder geval voorbij is. Wie weet schaffen ze de dierenslachtingen ook nog eens af, hoop ik dan. De dorpen hebben een magische aantrekkingskracht op mij. Elk bezoek begint met het tekenen van het Boek, een gastenboek dat in het beheer is van de chief. Dan pas mag je het dorp in. Het is ook het moment dat je een donatie van een paar euro geeft. Niet gek, zo’n donatie. Ik laat immers ook niet onbekenden zomaar door míjn huis en tuin lopen. Eén keer teken ik het Boek niet meteen bij aankomst en sta ik per ongeluk bovenop een grafsteen. De chief valt me bijna aan – ik word gebombardeerd met harde woorden, die ik uiteraard niet versta, in combinatie met woeste gebaren. Maar even later hebben we vriendschap gesloten en geeft hij me een dikke zoen op de wang. Ik word zowaar uitgenodigd om op de grafsteen in kwestie te staan!

Bali versus Sumba

Op een dag maken we een trektocht door de jungle, richting de Blue Waterfall. De waterval dankt zijn naam aan de schitterende blauwe lagune aan zijn voet en wordt omringd door steile kliffen. Als jij hier naartoe gaat zal je, net als wij, waarschijnlijk de enige zijn. Ook elders op Sumba zul je weinig andere reizigers zien. Toch ben je niet helemaal alleen. Op onze overnachtingsplekken ontmoeten we vooral westerlingen die hier niet voor hun plezier maar voor hun werk zijn. Zoals een groep Franse seismologen, die onderzoek doen naar vulkanische activiteit op het eiland. Ze vertellen met passie dat Sumba ooit is afgebroken van Afrika of Australië en door tektonische krachten bij de eilanden van Indonesië is terechtgekomen. In tegenstelling tot de meeste Indonesische eilanden is Sumba niet vulkanisch maar bestaat het uit koraal, dat langzaam maar zeker omhoog wordt geduwd – op sommige plekken kun je zelfs over duizend jaar oud koraal lopen. Het eiland is daardoor rijkelijk bedeeld met fossielen en, zoals we zelf hebben gezien, afdrukken van boombladeren in rotsen. Al even typerend is de azuur- tot diepblauwe zee, in veel gevallen omzoomd door stranden met zacht, wit koraalzand, die niet zouden misstaan op de perfecte ansichtkaart. En er zijn indrukwekkende watervallen, jungle, bergen en rijstvelden. Wat betreft natuurschoon is Sumba voor mij dan ook de meerdere van Bali. Dat wordt nog eens bevestigd door het feit dat Sumba twee keer zo groot is als Bali maar er veel minder mensen wonen. En zo veel toeristen er in Bali zijn, zo weinig zijn er in Sumba − je voelt je hier nog echt een ontdekker. Net zoals Bali heeft Sumba een unieke cultuur, maar de twee zijn totaal niet met elkaar te vergelijken. Sumba is rauwer en ruiger terwijl Bali feestelijk en lieflijk is. In het westen uit zich dit in het gebruik met een zwaard rond te lopen. Zo zit ik op een gegeven moment even in de auto te wachten terwijl vriendin Anne boodschapjes aan het halen is. Mijn raampje is opengedraaid en ik heb hem vanuit mijn ooghoek al gespot: een man die met een zwaard staat

069

foto van Nihiwatu

SUMBA INDONESIË

te zwaaien. En dan staat hij opeens met dat zwaard voor mijn auto, sterker nog, half in mijn raam. Op de een of andere manier voel ik aan dat hij het zwaard wil verkopen en gewoon een beetje onhandig is, maar anders was ik me echt een hoedje geschrokken. De locals zien niet heel veel reizigers, waardoor je best wel opvalt. De voorspelling is dat dit gaat veranderen. Rijdend door Sumba zie ik overal betaalbare stukken land te koop staan. Er wordt goed zaken gedaan, met oog op de toekomst, ook door mensen die nog nooit op Sumba zijn geweest. Google op ‘land kopen op Sumba’ en je blijft lezen. Juist die tegenstelling tussen het heden en verleden, schoonheid en wreedheid, maakt Sumba zo fascinerend. Aan de ene kant heb je voormalige koppensnellers, massale dierenoffers en bloedige festivals, en aan de andere kant een overweldigende natuur en de kans eigenaar te worden van een betaalbaar stukje paradijs. Ik kan niet wachten over een paar jaar weer te gaan. De reis zit er weer op. Local Mosi, die ons naar het vliegveld rijdt, lijkt zijn tijd ver vooruit te zijn vergeleken met eilandgenoten die ik eerder heb gesproken. Hij is niet gecharmeerd van de inheemse cultuur, die maar niet naar de toekomst lijkt te willen kijken maar alleen naar het verleden. En al helemaal niet van de messen die de locals omwille van de traditie dragen maar bij een ruzie wel degelijk af en toe inzetten. Hij vertelt over de angst die mensen uit het oosten van Sumba soms nog hebben voor de woestere westerlingen. Ik kijk uit het raam en zie − alsof ik een afscheidscadeau krijg − een grote kudde sandelhoutpaarden, gecamoufleerd door het droge landschap en daardoor vrijwel onzichtbaar. En als klap op de vuurpijl spot ik vlak bij het vliegveld twee grote sandelhoutbomen. Heb ik ze uiteindelijk toch nog gezien.

Het Pasola-festival, waarbij twee stammen elkaar te paard met speren te lijf gaan, heeft de potentie de komende jaren een toeristische

trekpleister te worden

INDONESIË SUMBA

MEEMAKEN OF TOCH LIEVER NIET?

De stammenfestivals en -rituelen van Sumba

Voordat we naar Sumba afreisden, wisten we dat we het meest spectaculaire festival van het eiland, de Pasola, niet zouden bijwonen. Het evenement duurt slechts één dag en de exacte datum wordt pas kort van tevoren bekendgemaakt. Bovendien valt het in het regenseizoen. Sommige toeschouwers vertelden me dat ze een volle dag regen hadden meegemaakt. Toch leek het me jammer het festival te missen. Onterecht, zo bleek. Want hoewel de Pasola de potentie heeft een grote toeristische trekpleister te worden, heeft Sumba zo veel meer te bieden dan rituelen. Als fotograaf en reiziger ben ik me bewust van de fotogeniekheid van bepaalde rituelen op de plekken die ik bezoek. Maar er is voor mij een grens; veel Sumbanese rituelen sla ik maar wat graag over. Er worden hier veel waterbuffels, paarden, varkens en kippen ritueel geslacht, en ik word onpasselijk van al dat bloedvergieten. Daar komt nog bij dat je als reiziger door deze rituelen bij te wonen wellicht een verkeerd signaal aan de locals geeft. Maar hun festivals en rituelen blijven een feit.

(ZUID)WEST-SUMBA

Het Pasola-festival

estival waarbij bloed wordt vergoten om de geesten van de voorouders, de Marapu, gunstig te stemmen. De ceremonie bestaat uit een voorbereidingsfase en een dag waarop stammen elkaar te paard met bamboesperen te lijf gaan. Sumbanezen geloven dat hoe meer bloed er wordt vergoten voor de voorouders, hoe meer welvaart, harmonie, blijdschap, geluk en goede oogsten er het komende jaar zullen volgen. De voorbereidingsfase van het festival begint zes tot acht dagen na de volle maan in februari, wanneer miljoenen Nyale, een speciale zeeworm, gevangen kunnen worden op het strand. Dit is het startsein; de exacte datum van de wedstrijd kan nu worden bepaald. Vuistregel is dat het festival in februari in Lamboya en het Kodi-district plaatsvindt en in maart in Wanukaka en het Gaura-district.

LOLI, WAUKAKA, SODAN EN UMBU KOBA

De heilige maand & Wulla Poddu

lk jaar in oktober vieren diverse stammen op Sumba de ‘heilige maand’. Ze mogen dan geen huizen bouwen, niet rouwen om overledenen en niet feesten. Hiermee bedanken ze de voorouders voor regen en wordt het plantseizoen ingeluid. Het einde van de maand wordt gevierd met verschillende ceremonies, zoals het jagen op zwijnen en wilde varkens en kippenoffers. Het bloed van de kippen en het vet van de zwijnen en varkens wordt gezien als een offer aan de voorouders. Andere belangrijke rituelen op Sumba zijn begrafenisrituelen en Wulla Poddu. De laatste is een bokswedstrijd waarbij stenen om de vuisten worden gebonden om zo veel mogelijk bloed te kunnen vergieten. Voor de voorouders en om het land ritueel te reinigen. Met dank aan Anne van den Brink, Mosi, Maxi en Cara Chapman.

DÉ SPECAFRIKA IALIS T!

SAFARI IN AFRIKA? Ruim 100 uitgekiende reizen vindt u op jambo.nl en in onze brochure of bel met onze Afrika specialisten op 020-2012740 voor een reis op maat. De mogelijkheden zijn eindeloos, privé reizen geheel conform uw wensen!

Tanzania • Kenia • Madagaskar • Oeganda • Rwanda • Zimbabwe • Namibië Botswana • Zambia • Mozambique • Seychellen • Mauritius • Zuid-Afrika

VERMIJD VUISTDIKKE LANDGIDSEN EN DE CHAOS VAN HET INTERNET! GA MET DE TIPS VAN ONZE EIGEN REPORTERS VAN HET GEBAANDE PAD AF

SUMBA IN HET KORT Afrika ontmoet Azië. Dat is Sumba in een notendop. Op een steenworp afstand van Bali (een uur met het vliegtuig), ligt het twee keer zo grote Sumba, een van de armste eilanden van Indonesië. Surfers vonden dit paradijs jaren geleden, maar nu is het jouw beurt. Het hele eiland wacht op ontdekkers. Het festival Pasola, waarbij twee stammen te paard elkaar met speren te lijf gaan en het er bloedig aan toe gaat, heeft de potentie de komende jaren een toeristische trekpleister te worden. Maar Sumba is meer dan de Pasola alleen. Een azuur- en diepblauwe zee omringd door witte zandstranden, bergen, jungle, pampa’s als in Argentinië, rijstvelden, een bijzondere cultuur met fotogenieke festivals en een uniek paardenras — je vindt het hier allemaal. Vooralsnog kun je alleen in basic of luxe accommodaties logeren, maar Sumba maakt momenteel een toeristische groeispurt door — het middensegment zal niet lang op zich laten wachten.

Ga surfen

DOEN

Hike naar de Blauwe Waterval 1 In anderhalf uur hike je door de jungle van boven naar beneden om de spectaculaire Blue Waterfall, ook bekend als Matayangu, te bereiken. Alleen mogelijk in de droge tijd. Spring van de rotsen af, zwem in een van de poeltjes, neem een douche achter de rots en picknick er. Vertrek vroeg in de ochtend omdat de zon later op de dag wordt geblokkeerd door de hoge rotswand. Wij deden de hike via ecolodge Nihiwatu. Startpunt is het dorpje Maimanu, nihiwatu.com.

Wee Kuri 11 Malandong beach Kodi 6 Tossi 5

Oro Beach

Kadahang

WAIKABUBAK 2

Sodan 4

3 15

Bondo Moroto Lamboya Waigali Rua

Marossi Beach

Verken het gebied rondom Dikira 2 Dikira is een afgelegen boerengemeenschap, verborgen in het westelijke berggebied van Sumba. Er valt hier veel te ontdekken: riviertjes, watervallen, traditionele dorpen. De Nederlandse ontwikkelingsorganisatie Hivos is hier met een ambitieus project begonnen om Sumba van honderd procent duurzame energie te voorzien.

Koop betelnoot

Traditionele dorpen, met hun puntdakwoningen en schitterend bewerkte stenen graftombes, zijn een onbetwist hoogtepunt van Sumba. Bezoek bijvoorbeeld Buku Bani (zie de reportage) en neem een Columbus mee voor de chief. Andere traditionele dorpen staan aangegeven op de kaart. Take your pick.

Pondok

Prailiang

Lai Popu Blue Waterfall

WAINGAPU

LEWA

4 7 14

Kamanghi

Koalat

Nihiwatu

Laiwangi Wanggameti NP

Umbara

Rende

Waikanabu

Laindamuki

Hier kun je heerlijk surfen!

Laputi Kahalatau

SUMBA Kallala

Ga paardrijden Zwem in een zoute lagune

Weekuri Lake is een zoutwaterlagune net naast de zee waar je heerlijk kunt zwemmen. In het weekend zijn er locals.

BESTE REISTIJD

MUNTEENHEID € 1 = 15.000 IND. ROEPIE

TIJDSVERSCHIL 7 UUR LATER

Ontdek Watu Malandong Beach 11

Marossi Beach is het strand waar een keer per jaar grote zeewormen tevoorschijn komen, zo’n vijf tot zeven dagen na de tweede volle maan (meestal in februari en soms in maart). Hun verschijning vormt het startschot voor de Pasola, het bekendste festival van Sumba.

Op Sumba draait alles om de inheemse sandelhoutpaarden. Spring niet zomaar overal op een paard, maar check de conditie van de paarden en probeer te rijden met zadel; dat is beter voor de rug van het paard. Bij Nihiwatu (zie 14 ) is de standaard westers.

Mei tot en met november. Het regenseizoen loopt van december tot en met april (het Pasola-festival vindt plaats in februari of maart); de rijstvelden zijn dan wel op hun mooist.

Ontdek dit strand met bijzondere rotspartijen!

Bezoek het strand met de wormen 9

Je maakt indruk als je dit als cadeautje — een mengsel van de betelnoot, ongebluste kalk, kruidnagel en pruimtabak — meebrengt voor de chief van een traditioneel dorp. De locals kauwen op het goedje voor zijn opwekkende werking. Overal te koop.

Bezoek een traditioneel dorp

Wanokaka Nihi Oka

DETAILKAART

30 km

WAIKABUL Tarung

Dikira

10 Baku Bani

Timor Savuzee

Sumba

Mamboro

TAMBOLAKA

Manupeu Tanah Daru NP Matayangu

Wainyapu

Azuurblauwe zee, witte stranden en palmbomen

15 km

Bali

Waikelo Waitabula

Bali Floreszee zee Sumbawa Flores

Ga via Nihiwatu naar de Nihi Oka Spa voor een dagje massage, behandelingen en heerlijk eten. Alles met uitzicht op twee prachtige stranden. Tuurlijk neem je tussendoor even een duik in de Indische Oceaan, nihiwatu.com.

Aan de westkust kun je vissers bewonderen die met bamboesperen jagen op vissen als de wahoo, tonijn, goudmakreel en regenboogstekelmakreel.

Sulawesi

doen slapen Traditioneel dorp Waterval nationaal vliegveld

Laat je verwennen

Zie speervissers aan het werk 6

De eerste westerse reizigers op Sumba waren backpackers die kwamen voor de tot wel vier meter hoge golven. Het epicentrum van de scene is de kust voor ecosurfresort Nihiwatu, met breaks als Occy’s Left.

INDONESIË SUMBA

Dit zandstrand in het Kodi-district wordt opgeluisterd door juweeltjes van rotsen. Aan het eind van een onverharde weg laat je je auto staan en klim je ongeveer 1 kilometer naar beneden door bosjes.

Sumba

temperatuur ( C)

105

neerslag (mm per maand)

TAAL KAMBERA, MAMBORU

GROOTTE KWART VAN NEDERLAND

AANTAL INWONERS 700.000 8

073

BELEEF DE NOORSE ZOMER Wil je ultieme vrijheid ervaren en één worden met de natuur? Ga dan op zomervakantie naar Noorwegen en reis dwars door het land heen. Voor avonturen in de bergen, steden die bruisen van kunst en cultuur en zonnige dagen aan de kust. Ontmoet de vriendelijke Noren en proef de lokale specialiteiten of trek erop uit, vang je eigen vis en gril deze boven het kampvuur. Binnen enkele uren reizen ben je al in Noorwegen en geniet je van de meest spectaculaire uitzichten.

Ontdek het hele verhaal

visitnorway.com

Foto’s: CH; T. Remme; A. Helgestad - Artic Light AS; CH, Sverre Hjørnevik

OMARM PURE MOMENTEN IN NOORWEGEN

VERMIJD VUISTDIKKE LANDGIDSEN EN DE CHAOS VAN HET INTERNET! GA MET DE TIPS VAN ONZE EIGEN REPORTERS VAN HET GEBAANDE PAD AF

INDONESIË SUMBA

VRAAGJE AAN HOOFDREDACTEUR LOUISE TEN HAVE

Mijn mooiste souvenirs?

3 15

Tarung/Waitabar

Louise

reisgenote en vriendin Anne

Geen ikatdoeken! Hoewel Sumba bekendstaat om deze traditionele textielkunst en de doeken overal te koop worden aangeboden, ben ik er persoonlijk niet gek op. Ik was verbaasd over talloze andere items, die handgemaakt en heel bijzonder zijn. Allereerst deze bewaardoosjes. Locals gebruiken ze om hun betelnoot in te bewaren. Deze wordt vermengd met ongebluste kalk, kruidnagel en pruimtabak. Sumbanezen kauwen op dit goedje, dat van oorsprong werd gebruikt voor rituelen maar tegenwoordig ook op dagelijkse basis wordt geconsumeerd. Het effect is opwekkend. De beste plek om de doosjes te kopen is op Ratenggaro Beach naast Wainyapu. Hier schafte ik ze zelf aan voor vier euro per stuk. Ik had helaas niet genoeg cash geld bij me, anders had ik echt alles opgekocht, zo mooi vind ik ze. De een is gemaakt van bamboe, de ander van buffelhoorn. De gezichtjes zijn ook van buffelhoorn. Op het strand werden ook prachtige kettingen, armbanden en smaakvolle gitaartjes verkocht. Mijn andere favoriete souvenir is een prachtig tasje, dat ik in de winkel van de ecolodge Nihiwatu kocht en dat door lokale vrouwen is gemaakt.

Pondok Wisata Pantai Cemara Smaakvol ingericht, sfeervol gelegen en gezellig resort aan de noordkust, met vijf villa’s en twaalf kamers met uitzicht op kalme zee om te snorkelen. Zeer goed restaurant en heel hoog serviceniveau voor de prijs die je betaalt, te weten € 40 per kamer, inclusief ontbijt en vervoer van of naar vliegveld. Op onze derde avond kregen we een groots opgezet en liefdevol gratis diner. Begin en eindig je reis hier, tel. 8123842178, pesonasumba.com.

13 Oro Beach Zes kleurrijke Afrikaanse hutten in het westen van Sumba. Ciska en haar man Lucas kochten dit land in 2011. Lekker eten, wel op gezette tijden. Elektriciteit en warm water alleen vanaf vijf uur ’s middags tot einde ochtend. Strand bijna weg bij hoog water. Vanaf € 51 inclusief ontbijt, Weepangali, Tambolaka, oro-beachbungalows.com. 14 Nihiwatu Hip, eco, luxe en prachtig gelegen aan de zuidkust. Nihiwatu heeft alles wat je wilt. Zie de reportage, vanaf € 450 all-in (minimumverblijf drie nachten), nihiwatu.com. 15 Slaap in een traditioneel dorp Bijvoorbeeld in TarungWaitabar, waar Yuliana woont, een lokale gids met veel Sumbaervaring, yuli.sumba@gmail.com.

REISDUUR 18 UUR (VIA BALI)

LANDCODE TELEFOON +62

SLAPEN Authentiek, zo duurzaam mogelijk én voor elk budget. Zie voor meer mogelijkheden sumba-information.com/ staying-living.html 12

✶

PLANNING

Reizen naar Sumba Vlieg op Bali en neem daar een vlucht met Wings Air naar Waingapu op Sumba (één keer per dag). Let op: op deze laatste vlucht mag je max. 10 kilo bagage inchecken. Per extra kilo betaal je € 1, lionair.com. Kijk voor intercontinentale tickets bijvoorbeeld op Vliegtickets.nl, waar Columbus-abonnees € 25 korting per boeking krijgen, columbustravel.nl/abovoordeel.

Reizen binnen Sumba Bewegwijzering is vrijwel geheel afwezig en bijna niemand spreekt Engels. Dat maakt zelf rijden moeilijk. Gebruikelijk is een auto met chauffeur te huren (terreinwagen € 60 per dag). Er zijn vele asfaltwegen die kriskras over het EET GEGRILDE VIS

eiland lopen en er komen er steeds meer bij. Maar je wilt ook de onverharde wegen op en hiervoor heb je een terreinwagen nodig (ook in de droge tijd, ook al roept iedereen dat het niet nodig is). Contacteer Father Mikhael, dondersfoundation@hotmail. com, of Philipus van Sumba Adventure, tel. +61 81337107845, of John, guidesumba@gmail.com, tel. +62 281337479988. Brommers kun je ook overal huren. BETALEN

Zorg voor een creditkaart en pin genoeg geld. PAPIEREN

Bij aankomst op het vliegveld sta je in de rij voor je gratis toeristenvisum. PRIKKEN

DTP, malaria.

DRINK VERSE VRUCHTENSAPJES

‘ Ik had helaas niet genoeg geld bij me, anders had ik alles opgekocht ’ SURFEN

sumba-information.com (praktische tips), supportsumba.nl (hoe Sumba een wereldvoorbeeld moet worden voor duurzame energie). LEZEN

Lonely Planet Indonesia (2013), Rough Guides Snapshot Southeast Asia on a Budget: Indonesia (2014). MEER INDONESIË Columbus is hier al geweest! Bestel deze edities op colmag.nl/shop RAJA AMPAT EDITIE 33 TOGEAN-EILANDEN EDITIE 44 BALI EDITIE 15 BALI (UBUD) EDITIE 47 MOLUKKEN EDITIE 54

SURF COLUMBUSTRAVEL.NL/SUMBA

075

Fotografie: Stephanie van der Wiel / JNP BV

DE WERELD VAN COLUMBUS

076

‘Omdat de Mundari geen spiegels hadden en zichzelf alleen in de reflectie van het water hadden gezien, vonden ze onze foto’s fascinerend’

DE WERELD VAN COLUMBUS

Fotograaf Jimmy Nelson: Zo ga je zelf op bezoek bij inheemse stammen I

n 2017 ben ik nog druk bezig met het vervolg op mijn fotoboek Before they Pass Away, dat het jaar daarop wordt uitgebracht en waarin allemaal nieuwe stammen komen te staan. Naast foto’s zal het boek ook reisverhalen bevatten. Ik ben er al naar India, Zuid-Soedan, China, de Marquesaseilanden en Tsjaad voor gereisd. Bhutan en Siberië staan nog op de planning. Het portretteren

van inheemse stammen is altijd al mijn passie geweest. Afgelopen jaar kwam eindelijk mijn lang gekoesterde wens uit om de Mundari in Zuid-Soedan te bezoeken. Omdat er in de regio al veertig jaar oorlog woedt, was het moeilijk ze te bereiken. De Mundari hebben gelukkig weinig met alle onrust te maken. Het is een zelfvoorzienende stam, die weinig contact heeft met de buitenwereld. Wij heb-

ben uiteindelijk een groep Mundari geportretteerd die niet eerder een blank persoon had ontmoet. Toen we aan kwamen rijden zagen we een meisje keihard wegrennen; ze had nog nooit een auto gezien en was bang. Alles was nieuw voor de stamleden − onze jeep, een boek, een luchtbed. De eerste dag werden we vooral bekeken en bevoeld. Onze witte huid was een raadsel voor ze.

077

DE WERELD VAN COLUMBUS

078

DE WERELD VAN COLUMBUS

Aangezien ze geen spiegels hadden en zichzelf alleen in de reflectie van het water hadden gezien, vonden ze onze fotoâ&#x20AC;&#x2122;s fascinerend. Ook voor de autospiegels stond elke ochtend een lange rij. Het was onvergetelijk om voor even deel uit te maken van hun leven. De Mundari zijn veehouders; hun hele leven draait om hun koeien en geiten. Tot voor kort deden ze nog aan facial scarring. Zowel de mannen als de vrouwen hebben zeer gedetailleerde littekenpatronen op hun gezicht. Dit gebruik stamt nog uit het

koloniale tijdperk, toen de Britten hun slaven brandmerkten. Veel Mundari vinden het ritueel niet meer van deze tijd en passen het niet meer toe op hun kinderen. Een traditie die nog wel in ere wordt gehouden is het worstelen. Om de zoveel tijd worden er competities gehouden om te bepalen wie de sterkste man is â&#x2C6;&#x2019; altijd een groot spektakel! Natuurlijk is een trip naar Zuid-Soedan voor de gemiddelde reiziger niet aan te raden; ondanks een staakt-het-vuren is het land nog zeer onrustig. Maar weet je, elke ontmoeting

met een stam is bijzonder en laat iets achter. Veel mensen vragen mij of zij zelf zulke ervaringen kunnen hebben. Natuurlijk, antwoord ik dan, niets staat je in de weg als je weet waar je moet zijn. Maar als ik eerlijk ben, zijn het vaak de moeilijkste, ingewikkeldste en onprettigste reizen die de grootste indruk maken. Daar moet je veel meer in investeren, mentaal, persoonlijk en fysiek. En omdat wat je meemaakt zo extreem is, maakt het de reis extra bijzonder.

079

DE WERELD VAN COLUMBUS

080

DE WERELD VAN COLUMBUS

‘We zijn niet gewend foto’s van stammen te zien die op de cover van Vogue zouden kunnen staan’ Hoe kijk je terug op het enorme succes van Before They Pass Away? Ik verbaasde mij over hoe nieuwsgierig mensen waren naar de stammen die ik voor het boek heb geportretteerd. Voor mij zijn reizen en inheemse volkeren een levenslange passie, maar ik had niet verwacht dat andere mensen er zo geïnteresseerd in zouden zijn. Dat is denk ik deels te danken aan de manier waarop ik de stammen heb gefotografeerd: idyllisch, romantisch, iconisch. Ik denk dat mensen gewend zijn aan vaak denigrerende afbeeldingen van stammen, van veraf genomen. Maar niet aan foto’s die zo op de cover van Vogue zouden kunnen staan. Daardoor is een grote discussie ontstaan over wat waar en wat niet waar is, wat mooi en wat niet mooi is.

Wat is jouw drijfveer?

JIMMY NELSON FOTOGRAAF, BEKEND VAN HET FOTOBOEK BEFORE THEY PASS AWAY WEETJE Voor zijn besteller Before They Pass Away reisde Jimmy drie jaar lang over de hele wereld om 35 inheemse stammen te fotograferen. WEB jimmynelson.com

Al mijn hele leven ben ik geïnteresseerd geweest in stammen. Hoe ze leven, hoe ze werken. Daardoor heb ik reiservaringen gehad die zo puur en zo rauw waren, zo intiem en zo echt. Dat wil ik delen met andere mensen die niet de tijd, zin, technische kennis of het geld hebben om zelf stammen op te zoeken en hun leefomgeving te ervaren.

Hoe hebben de stammen zelf gereageerd op Before They Pass Away? Heel emotioneel. Ik heb me voorgenomen terug te gaan naar elke stam die ik voor het boek heb gefotografeerd. In 2017 staan daar weer reizen voor op de planning. Dat wordt heel erg gewaardeerd. ‘Je bent niet de eerste persoon die ons fotografeerde,’ zegt men vaak, ‘maar wel de eerste die weer terugkomt en laat zien wat hij ervan heeft gemaakt.’

Hoe belangrijk is het om eerst contact te maken met de persoon die je fotografeert? Voor mij draait alles om het maken van contact. Als ik geen connectie zou voelen met de mensen die ik in beeld breng, dan zou ik deze foto’s niet kunnen maken. Als ik stammen bezoek, dan maak ik mezelf heel klein en onderdanig, zodat ze kunnen zien dat ik geen bedreiging vorm. Ik probeer langzaam contact te maken door constant te vertellen hoe speciaal en mooi ze zijn. Het is belangrijk dat mensen die ik portretteer zich trots, comfortabel en mooi voelen. Ik breng daarom veel tijd met ze door en geef de fotoshoot zo veel aandacht dat de beelden niet zouden misstaan op een cover van een prachtig magazine.

Wat voor fototips zou je aan onze lezers willen meegeven? Overweeg goed waarom je ergens naartoe gaat voordat je over je camera gaat nadenken. Wat wil je zien en wat wil je meemaken? Vaak houden mensen zich meer bezig met het toestel en technische zaken dan met wat ze vóélen. Maar je kunt de meest waanzinnige foto’s maken met het simpelste toestel. Het gaat om het gevoel, om de emotie. Wat er in mij omgaat, dát wil ik vastleggen. De foto volgt daaruit, en niet andersom. Je moet jezelf continu vragen stellen: wie ben ik, wat voel ik, wat wil ik en wat wil ik laten zien? Iedereen kan dat alleen maar voor zichzelf doen. Ik ben 48 en stel nog steeds diezelfde vragen. Het leerproces is eindeloos. Het is cliché maar waar: de reis is belangrijker dan de bestemming.

081

DE WERELD VAN COLUMBUS

TREND

Adults only accommodatie Niets ten nadele van kinderen, maar soms heb je even de behoefte op een plek te zitten waar ze niet zijn. Even geen huilende baby’s of zwembaden waar je zelf niet meer in past. De reisbranche ziet een groeiende behoefte aan adults only-plekken en speelt daar handig op in door boetiekhotels en lodges te openen waar alleen gasten boven de zestien jaar welkom zijn. Echte verwenplekken waar alleen jíj kind aan huis bent. We lichten op de volgende pagina’s een paar persoonlijke favorieten uit.

Castries

SAINT LUCIA PETIT PITON GROS PITON

082

Adults only: neem een moment voor jezelf op Saint Lucia

enieten van de ultieme Caribische zonsopkomst? Beklim een van de twee Pitons, de immense rotsen die honderden meters boven de oceaan uitrijzen en Saint Lucia zo bijzonder maken. Om het zweet van je af te spoelen, bezoek je vervolgens een van de borrelende zwavel- en mineraalpoeltjes op het vulkanische eiland. Bijvoorbeeld vlak bij Soufrière, de oudste stad van het eiland. Aan de geur van rotte eieren raak je in een mum van tijd gewend. Neem vervolgens een douche in de verderop gelegen Pitons Waterfall in Malgretout. Aan het einde van de dag trakteer je jezelf op een cocktail of een diner op het terras van het restaurant van het decadente adults only Ladera Resort, met spectaculair zicht op de twee Pitons. Reserveren aanbevolen, ladera.com.

DE WERELD VAN COLUMBUS

083

DE WERELD VAN COLUMBUS

084

DE WERELD VAN COLUMBUS

Adults only: lig er warmpjes bij in Griekenland

GRIEKENLAND Athene Kreta

RHODOS

ijdens ons recente verblijf op Rhodos (zie de reportage in Columbus-editie 61) werden we op onze wenken bediend in Casa Cook. Dit gloednieuwe adults only boetiekhotel in Kolymbia, een door Italianen gesticht dorp aan de oostkust van het eiland, is lekker boho chic. Dat wil zeggen: houten vloeren, hangmatten, rotan stoelen en veel groen. Maar ook: alle rust van de wereld. Elke kamer heeft een eigen swim-up pool, een zwembad waar je zo vanuit je woonkamer in kunt glijden. Op je privĂŠterras kun je niets anders dan relaxen, bij enkel de geluiden van de wind en een verdwaalde geit op de berg die boven je uittorent, casacook.com.

085

GEBAANDE PADEN OP DE COLUMBUS-MANIER

n d a e a b p e a g d 0 3 olumbus-maenn ier op de C Gebaande paden zijn vaak niet voor niets gebaande paden, want op hun eigen manier bijzonder. Maar je moet ze delen met een alsmaar groeiend aantal reizigers. Daardoor ontbreekt een stukje echte reisbeleving. Het kĂĄn ook anders. Ga voor reizen 2.0, ga voor ĂŠchte beleving.

086

GEBAANDE PADEN OP DE COLUMBUS-MANIER

1 | SIGIRIYA, SRI LANKA De tweehonderd meter hoge Sigiriya-rots is een van de populairste bezienswaardigheden van Sri Lanka. In de vijfde eeuw liet koning Kassapa I, die de macht greep door eerst zijn vader en daarna zijn oudere broer van de troon te stoten, er zijn citadel bovenop bouwen. Na zijn dood werd het complex tot de veertiende eeuw in gebruik genomen als klooster. Daarna werd het verlaten. Het Unesco-Werelderfgoed dankt zijn Singalese naam, de Leeuwenrots, aan de toegangspoort in de vorm van een leeuw.

ZO DOET IEDEREEN HET Toeristen lopen in kluitjes de aangelegde trap op naar de top voor een weids uitzicht. Een kaartje voor de beklimming kost € 25 per persoon.

SRI LANKA

Sigiriya

ZO DOE JE HET OP DE COLUMBUS-MANIER Jij beklimt de rots van Pidurangala, twee kilometer verderop. De entreeprijs is slechts € 3. Ook op deze rots werd een klooster gebouwd, door dezelfde monniken die door koning Kassapa I werden verjaagd. Helaas is er van het klooster niet al te veel bewaard gebleven, maar dat is dan ook niet de belangrijkste reden om deze rots te bestijgen. Klim ’s ochtends vroeg — tussen zeven en acht — omhoog tussen enkele overhangende rotsen en spleten door en je wordt getrakteerd op een onbetaalbaar uitzicht over het in nevel gehulde landschap en de rots van Sigiriya.

087

GEBAANDE PADEN OP DE COLUMBUS-MANIER

INDIA Varanasi Gujarat

2 | HOLI-FESTIVAL, INDIA Elk jaar, tussen eind februari en medio maart, gaan Indiërs uit alle sociale klassen de straat op om elkaar happy holi te wensen. Ze vieren de aanvang van de lente, het nieuwe jaar en de overwinning van het goede op het kwade. Om nader tot elkaar te komen met de medemens schrijft de traditie voor om zowel vrienden als vijanden én vreemden met gekleurd poeder te bekogelen.

ZO DOET IEDEREEN HET Jaarlijks reizen busladingen vol toeristen af naar Varanasi, waar het festival het uitbundigst wordt gevierd, om zich te mengen in de kleurrijke festiviteiten.

ZO DOE JE HET OP DE COLUMBUS-MANIER Jij beperkt je niet tot het overdrukke Varanasi maar wijkt bijvoorbeeld uit naar de westelijke deelstaat Gujarat. Het is hier traditie — iedere stad en deelstaat geeft zijn eigen draai aan het festival — om een hoog opgehangen pot karnemelk te breken door een menselijke piramide te vormen. Alsof dat nog niet lastig genoeg is gooien locals ook nog eens emmers water over de piramide heen.

3 | STONEHENGE, GROOT-BRITTANNIË Stonehenge is een prehistorische stenen kring op een veld in Zuid-Engeland. Geschat wordt dat de constructie dateert uit 2500 voor Christus. De gracht rondom het monument zou zelfs duizend jaar ouder zijn. Over de oorspronkelijke functie van Stonehenge tasten onderzoekers tot op de dag van vandaag in het duister.

GROOT-BRITTANNIË Lewis

ZO DOET IEDEREEN HET Tussen de stenen lopen is niet meer mogelijk als gevolg van vandalisme. De enige manier om Stonehenge te bekijken is vanaf een verhard pad langs de stenen kring. Verwacht echter geen pittoresk, glooiend landschap; het terrein is omheind en er ligt een drukke weg op slechts honderd meter afstand.

088

ZO DOE JE HET OP DE COLUMBUS-MANIER De Columbus-reiziger gaat naar het Schotse Isle of Lewis om de veel minder toeristische Callanish Standing Stones te bekijken, eveneens een prehistorische verzameling grote stenen die in een specifiek patroon zijn geplaatst. Deze constructie is nog ouder dan Stonehenge. Vermoed wordt dat zij oorspronkelijk dienstdeed als astronomische kalender. Het grootste voordeel: hier mag je nog wel tussen de stenen lopen om ze van dichtbij te bewonderen.

Stonehenge

GEBAANDE PADEN OP DE COLUMBUS-MANIER

4 | GRAND CANYON, VS

De Colorado-rivier sleet in een tijdsbestek van vijf tot zes miljoen jaar een van de bekendste kloven ter wereld uit: de Grand Canyon in de Amerikaanse staat Arizona. De kloof is 446 kilometer lang en op sommige plekken ruim 1600 meter diep.

ZO DOET IEDEREEN HET Vanuit Grand Canyon Village aan de zuidrand van de kloof rijdt een gratis shuttlebus af en aan die toeristen van het ene naar het andere uitkijkÂ punt brengt. Populair is Moran Point, vanwaar je een van de weidste uitzichten hebt. Voor een ander perspectief kun je ook omrijden naar North Rim, een dorpje en uitkijkpunt aan de noordzijde.

Grand Canyon

ZO DOE JE HET OP DE COLUMBUS-MANIER Jij gaat Ăłver het randje door te hiken en kamperen in de kloof. Wees wel op tijd met toestemming krijgen; via de website van Grand Canyon National Park kun je vanaf vier maanden voor vertrek een hike- en kampeervergunning aanvragen. Eerder is niet mogelijk en langer wachten is onverstandig omdat het aantal vergunningen beperkt is. Het uitdagendste traject is de rim-to-rim trail, die de complete kloof doorkruist. Een populairder en eenvoudiger alternatief is de hike naar de grijsblauwe Havasu- en Mooney-watervallen, vanaf Hualapai Hilltop. Ook een aanrader: een meerdaagse raftingtocht op de Colorado-rivier via oars.com. De tochten zijn georganiseerd, tenzij je ervaring hebt. Dan is het mogelijk om een vergunning aan te schaffen waarmee je zelfstandig het water op mag. Vind je het toch iets te spannend om in een opblaasboot stroomafwaarts te dalen? Zoek het dan hogerop met een helikoptertour langs de zuidrand, noordrand of wilde westkant van de ravijn. Tours vertrekken onder andere vanuit Grand Canyon Village, Lake Powell en Las Vegas, papillon.com.

089

GEBAANDE PADEN OP DE COLUMBUS-MANIER

090

GEBAANDE PADEN OP DE COLUMBUS-MANIER

5 | MONUMENT VALLEY, VS Nationaal Park Monument Valley ligt op de grens van de Amerikaanse staten Utah en Arizona. De roodbruine, afgevlakte rotsformaties zijn tot wel 1700 meter hoog en vormen het decor voor menig westernfilm. De landrechten zijn punt van discussie tussen de overheid en de oorspronkelijke Indiaanse Navajo-bewoners.

ZO DOET IEDEREEN HET Het overgrote deel van de bezoekers rijdt in een huurauto of -camper een gemarkeerd en geasfalteerd rondje door het park (The Loop) en maakt een pitstop bij het bezoekerscentrum. Off-road gaan is streng verboden.

VS Monument Valley

ZO DOE JE HET OP DE COLUMBUS-MANIER Jij laat je mee op sleeptouw nemen door de Navajo-indianen, die de enorme vallei kennen als hun eigen broekzak. Onder hun leiding mag je wĂŠl off-road gaan. Dagtochten te paard variĂŤren van een tot acht uur. Wil je meer ontdekken? Informeer naar de tochten van een of twee weken. Je trekt dan nog dieper het gebied in en overnacht in de natuur, royblackguidedtours.com.

091

GEBAANDE PADEN OP DE COLUMBUS-MANIER

BRAZILIË Rio de Janeiro

6 | CARNAVAL IN RIO, BRAZILIË Nergens vieren ze carnaval zoals in het Braziliaanse Rio de Janeiro. Dit van oorsprong katholieke feest wordt gehouden op de vier dagen (in februari en maart) die voorafgaan aan aswoensdag en leidt de vastenperiode tot aan paaszaterdag in. Kenmerken: uitbundig versierde praalwagens en rijkelijk uitgedoste sambadansers.

ZO DOET IEDEREEN HET Tijdens carnaval in Rio vormen de tribunes van het Sambadrome, de arena waar de tientallen sambascholen van de stad acte de présence geven, het epicentrum van de festiviteiten. De meeste toeristen verzamelen zich hier om zich te vergapen aan de voorbijtrekkende stoet. Ook het strand van Copacabana is een populaire plek onder de feestgangers.

ZO DOE JE HET OP DE COLUMBUS-MANIER Jij pakt het slimmer aan en bezoekt Rio de Janeiro buiten de carnavalsperiode om. In onder andere het park Aterro de Flamengo in het zuiden van de stad proef je de carnavalssfeer immers al op iedere zondag vanaf oktober, wanneer de blocos repeteren in de buitenlucht. Blocos zijn groepen die tijdens carnaval niet in de Sambadrome maar gewoon op straat optreden.

7 | SLOT NEUSCHWANSTEIN, DUITSLAND Dat de aanblik van het negentiende-eeuwse Slot Neuschwanstein in de Zuid-Duitse deelstaat Beieren sprookjesachtig aandoet is geen toeval. Opdrachtgever koning Lodewijk II van Beieren was immers geobsedeerd door sprookjes. Voor het ontwerp van het op een rots gelegen kasteel huurde hij een theaterarchitect en decorontwerper in, die zich liet inspireren door de opera’s van de Duitse componist Richard Wagner. Later zou Slot Neuschwanstein de inspiratiebron vormen voor het kasteel van Doornroosje in het Californische Disneyland Californië — Walt Disney bezocht het kasteel hoogstpersoonlijk.

ZO DOET IEDEREEN HET Ieder jaar brengen zo’n 1,3 miljoen toeristen een bezoekje aan Slot Neuschwanstein en daarmee is het een van Europa’s populairste attracties. Bezoekers kunnen te voet, in een treintje of, net als de koning, in een koets naar boven gaan. Deelname aan een georganiseerde rondleiding, die tot twee dagen van tevoren te boeken is en slechts een halfuur duurt, is verplicht.

092

DUITSLAND

Slot Neuschwanstein

Neuschwanstein, Duitsland

ZO DOE JE HET OP DE COLUMBUS-MANIER Jij richt je op een van de twee andere Beierse kastelen die de koning Lodewijk II van Beieren liet bouwen: Slot Linderhof en Slot Herrenchiemsee. Eerstgenoemde is het kleinste van de drie en de persoonlijke favoriet van de koning. Het slot en de omringende tuinen zijn het hele jaar geopend maar in de winter sluiten de bijgebouwen. Laatstgenoemde is een koningsslot op het eiland in de Herrenchiemsee. Een must is de spiegelzaal, die groter is dan de beroemde zaal in Versailles. Krijg jij Slot Neuschwanstein desondanks niet uit je hoofd gezet? Waag je dan aan een etappe van de Maximiliansweg-wandelroute, van Pfronten naar Oberammergau. Onderweg passeer je drie kastelen, waaronder Neuschwanstein. Van een afstandje ligt het er prachtig bij.

GEBAANDE PADEN OP DE COLUMBUS-MANIER

Calakmul, Mexico

8 | CHICHÉN ITZÁ, MEXICO MEXICO

Uxmal

Chichén Itzá Calakmul

ZO DOET IEDEREEN HET Op of rond 20 maart en 22 september is het topdrukte in Chichén Itzá. Dat heeft te maken met de zon, die dan precies in lijn staat met de piramide van Kukúlcan en een slangachtige schaduw op de trap van de piramide projecteert. Toegang tot de Mayastad kost ongeveer € 12.

Op weinig andere plekken op aarde zijn er zo veel Maya-overblijfselen te vinden als in de jungle van de Oost-Mexicaanse provincie Yucatán. Een van de bekendste is de vijfde-eeuwse Mayastad Chichén Itzá. De stad was niet alleen een belangrijk regionaal handelscentrum maar vervulde ook een belangrijke religieuze en ceremoniële functie. Vijf eeuwen later, in de tiende eeuw, namen de Tolteken − de voorlopers van de Azteken − er hun intrede. Deze samensmelting luidde het begin in van de MayaTolteekse dynastie. Op het complex liggen onder andere een klooster, een sterrenwacht, cenotes (onder water gelopen grotten) en de centrale piramide van Kukúlcan.

ZO DOE JE HET OP DE COLUMBUS-MANIER Jij vergaapt je in alle rust aan de piramide van de Tovenaar in het vijfde-eeuwse Uxmal, tachtig kilometer ten zuiden van de stad Mérida. Uxmal is een van de minder bekende Mayasteden in Yucatán en trekt dan ook een stuk minder toeristen aan. Het is moeilijk voor te stellen dat er eens 25.000 mensen woonden. Ook de imposante ruïnes van de Mayastad Calakmul, die vanwege hun afgelegen locatie weinig bezoekers trekken, zijn de moeite waard. Als het volle maan is, kun je proberen een wacht zover te krijgen dat hij je ’s nachts het terrein op laat. Dat is officieel niet toegelaten dus wees voorzichtig en vriendelijk. Een bezoek in de vroege ochtend is een goede tweede.

093

GEBAANDE PADEN OP DE COLUMBUS-MANIER

9 | KRUGERPARK, ZUID-AFRIKA Kruger National Park is het bekendste en populairste safaripark van Zuid-Afrika. De Big Five laten zich er goed spotten. Net als nijlpaarden, giraffes, zebraâ&#x20AC;&#x2122;s en nog veel meer wilde dieren. Het twintigduizend vierkante meter grote park strekt zich uit over de provincies Limpopo en Mpumalanga in het oosten van Zuid-Afrika.

ZUID-AFRIKA

094

Krugerpark

ZO DOET IEDEREEN HET De zuidelijke toegangspoorten zijn goed te bereiken en daarom erg populair. De meeste bezoekers kiezen voor een self-drive of jeepsafari met een ranger om op zoek te gaan naar de Big Five.

ZO DOE JE HET OP DE COLUMBUS-MANIER Jij gaat onder begeleiding van een ranger op voetsafari. Je draagt je eigen tent en voedsel en komt oog in oog te staan met wilde dieren. Kies voor een vast traject of een open route. Rangers kennen het gebied op hun duimpje en kennen de mooiste overnachtingsplekjes onder de sterren, shindzela.co.za.

GEBAANDE PADEN OP DE COLUMBUS-MANIER

10 | COLOSSEUM, ITALIË Denk je aan Rome, dan denk je aan het Colosseum, een van de zeven moderne wereldwonderen. Het grootste amfitheater van Italië stamt uit het Romeinse tijdperk (80 voor Christus). Gladiatoren vochten er, onder toeziend oog van maximaal vijftigduizend toeschouwers, tot de dood. Ook dierengevechten waren populair. Onder de grond was een gangenstelsel gebouwd met kooien en liften, waardoor er tientallen wilde dieren tegelijk losgelaten konden worden in de arena.

ZO DOET IEDEREEN HET De doorsnee toerist staat urenlang in de rij voor een toegangskaartje, wandelt een uurtje door het gangenstelsel en schiet een kiekje van het strijdveld.

ITALIË Colosseum, Rome

ZO DOE JE HET OP DE COLUMBUS-MANIER Jij begint je dag op de nabijgelegen Palatijn, een van de zeven heuvels van Rome, en in het Forum Romanum, het geruïneerde Romeinse overheidscomplex. Via de zuidingang van het forum loop je door naar het Colosseum. Je Palatijn-ticket is tevens je ticket voor het amfitheater. Op deze manier vermijd je de lange rij. Ook een aanrader: je kunt het Colosseum in de avond bezoeken, als het verlicht en veel minder druk is. Kijk voor tijden en tickets op coopculture.it.

095

REZEN MET KINDEREN

re you A 096

REIZEN MET KINDEREN

AVONTUURLIJK REIZEN MET KINDEREN

kidding me?! NEE! HET AVONTUUR LIGT OVERAL OM DE HOEK, OOK ALS JE MET KINDEREN OP PAD GAAT. VEEL REISLUSTIGE GEZINNEN TROKKEN DE STOUTE SCHOENEN AAN EN GINGEN JE AL VOOR. OP DE VOLGENDE PAGINA'S DELEN ZE HUN MOOISTE AVONTUREN EN BESTE PRAKTISCHE TIPS. WIE VOLGT?

097

REZEN MET KINDEREN

Met je gezin op wereldreis? Kinderspel! ZWEMMEN MET SCHILDPADDEN IN DE CARIBEN, HIKEN IN BHUTAN, OLIFANTEN WASSEN IN SRI LANKA, KITEN OP DE COOKEILANDEN, VISSEN IN GUATEMALA, SLAPEN IN DE WOESTIJN VAN INDIA — NIETS IS TE GEK VOOR SUZAN VAN DE KAM EN PIETER VAN DEN BERG EN HUN KINDEREN JOSIEN (9), HIDDE (7) EN FRISO (4). ZIJ ZIJN VIJF MAANDEN LANG DE HELE WERELD RONDGETROKKEN EN HOPEN ANDERE GEZINNEN TE INSPIREREN OM OOK HUN REISDROMEN WERKELIJKHEID TE MAKEN. ‘GEWOON GAAN.’

Zijn jullie zelf opgevoed met verre reizen? Pieter ‘Nee, als kind kwamen wij tijdens de vakantie niet buiten Europa. Toen Suzan haar eerste verre reis naar Afrika ging maken, zei haar moeder zelfs half schertsend: ‘Je gaat dóód!’ Maar met zijn tweeën zijn we echt veel gaan reizen. We kozen bestemmingen die niet toeristisch zijn en waarvoor nog geen negatief reisadvies was afgegeven: Oezbekistan, Kirgizië, Mali, Pakistan. We hebben bij bepaalde reizen wel gedacht, dit moeten we nu doen want straks krijgen we kinderen en zitten we alleen nog op de camping in Zuid-Frankrijk. Ook leuk maar toch anders. Toen kregen we Josien en zijn we naar Italië geweest toen ze drie maanden was. Het was wel gek om opeens zo lang op één plek te blijven. Bali was onze volgende reisbestemming. Josien was toen negen maanden oud. Daarna volgden Oman, Panama, Brazilië en Maleisië. Allemaal prima te doen met kinderen. Het is dan ook jammer dat nog weinig jonge gezinnen verre reizen durven maken terwijl het eigenlijk zo makkelijk is — voor jezelf en je kinderen is het zo leuk! Om die reden besloten we ook een wereldreis te maken.’

Wat vonden jullie de mooiste plek? Suzan ‘India vonden we allemaal zo gaaf! Dit land heeft veel indruk op ons gemaakt door de vele contrasten, bijvoorbeeld tussen arm en rijk. Ook waren de mensen er ontzettend aardig. Zeker de kinderen werden er als beroemdheden ontvangen. Toen we bijvoorbeeld een school gingen bezoeken kwam iedereen aan hun blonde haren voelen.’ Pieter ‘Je komt in India de meest gekke mensen tegen en je maakt de mooiste dingen mee. Stap je uit een bootje en kom je opeens op een huwelijksfeest terecht waar gedanst wordt en de kinderen op een paard worden gehesen. Sprookjesachtig. Soms was de armoede wel confronterend. Zo zaten we mandarijnen te eten en dan kwam er een grote groep straatkinderen met hongerige blikken vragen of ze ook wat mochten. En er waren momenten dat we langs mensen liepen die ledematen misten of dat er gehandicapten naar ons toe kwamen om te bedelen. Dat maakte bij ons veel indruk en je vraagt je meteen af wat het voor impact heeft op de kinderen. Daar hebben we het wel even met de kinderen over gehad. Op reis laat je ze zien dat het ook anders kan. Dat werd bijvoorbeeld duidelijk toen we bij mensen thuis sliepen die heel arm waren. Wanneer we aan de kinderen vroegen wat ze daarvan vonden, bleek dat ze er heel anders tegenover stonden dan wij. Zij zien de verschillen tussen arm en rijk niet; het is niet slechter of beter, het is gewoon anders. Ze vonden het zelfs ontzettend gaaf om te koken op een vuurtje of te spelen met alleen een stok en een band.

098

Met z’n allen in de Jaïntempel in Ranakpur, India

REIZEN MET KINDEREN

stoken in Vuurtje , India woestijn de Thar

Foto links: Even de Cito-toets doen in Guatemala Foto linksonder: Meehelpen de was doen bij de Rio Dulce-rivier, Guatemala Foto rechtsonder: De rollen zijn omgedraaid op een fietsriksja in Varanasi, India

099

Union Island Uitpuffen op e Saint in de Caribisch Grenadines Vincent en de

Deze manier van denken was voor ons heel verhelderend en wij zijn daar ook anders door gaan kijken.’

Wat maakt reizen met kinderen anders? Pieter ‘Normaal werk je de hele week en zie je je kinderen alleen in de ochtend en avond. Maar voor onze wereldreis gingen we vijf maanden lang weg met elkaar en deden we alleen maar leuke dingen. Zo intensief met elkaar bezig zijn is ontzettend fijn en we hebben ook een sterkere band met elkaar gekregen. Je stapt het vliegtuig in en het maakt je niet meer uit wat je gaat doen want het gaat toch wel leuk worden met elkaar. Je maakt tijdens het reizen ook andere dingen mee. Mensen vinden het vaak heel bijzonder dat je met je kinderen op reis bent en je krijgt daardoor veel aanspraak. We werden voor van alles uitgenodigd. Doordat het contact zo snel is gelegd, kom je veel meer onder de lokale bevolking en ontmoet je meer mensen.’

Zijn er spannende momenten geweest? Pieter ‘Ik weet nog dat we tijdens een zeiltocht in de Cariben op een strandje terechtkwamen waar een man een buidelrat had gevangen. De kinderen kwamen kijken. Opeens draaide de man de nek van het diertje om en vilde het waar we bijstonden. Op zo’n moment scheelt het veel dat je in een omgeving zit waar dat normaal wordt gevonden. Het is een heel andere wereld en dat maakt het makkelijker voor de kinderen om er mee om te gaan.’ Suzan ‘Verder ben ik in Guatemala ook nog in een schorpioen gestapt. Dat is wel even schrikken als je nog drie uur moet rijden naar het dichtstbijzijnde ziekenhuis, maar gelukkig was het geen giftige soort.’ Pieter ‘En in Guatemala bleek Friso ontstoken amandelen te hebben. Ons werd aangeraden om hem een nachtje in het ziekenhuis te houden. Dit ziekenhuis leek wel een boetiekhotel, zo luxe. De rekening was dan ook 2400 dollar, wat we gelukkig door konden schuiven naar de verzekering. In hetzelfde land had Josien ook nog een bed met honderden mieren, alles zat onder. Ze mocht toen bij ons slapen. Heel gaaf land trouwens, Guatemala. We reisden naar de Rio Dulce-rivier en hebben daar tussen de

vissende indianen met speren gestaan. ’s Nachts gingen we met zaklampen in het water naar zeekoeien zoeken. Overdag zijn we zelfs nog onderwater gedoken om te kijken. We zaten in een hostel midden in de jungle, met allemaal jonge backpackers die het prima vonden biertjes te drinken maar niemand ging het water in. Ze keken zelfs een beetje raar op dat wíj wel allemaal in het water sprongen, met die sterke stroming. Maar er is vaak meer mogelijk dan je zou denken. Toen we gingen ziplinen in Guatemala, gingen wij er vanuit dat Friso, toen nog drie, te klein zou zijn. Hij werd echter ook in een harnas gehesen en al snel zoefde hij door de lucht. Hij keek eerst nog wel bedenkelijk maar al snel daarna joelde hij van plezier.’

Zijn de kinderen veranderd door het reizen? Suzan ‘Ze hebben meer zelfvertrouwen gekregen en ze zijn heel relaxed. Als we ergens te laat kwamen dan zei Josien tegen ons: “Ja, maar we zijn toch al best lang op tijd geweest!” Ook zijn de kinderen een stuk onafhankelijker: ze hoeven niet per se meer ergens bij te horen, terwijl ze nog wel lekker meedoen met vriendjes.’

Hoe hebben jullie de reis geregeld met school? Suzan ‘We zijn eerst met school gaan praten over hoe zij er tegenover stonden en of de kinderen weer in dezelfde klas terug konden komen. Gelukkig waren zij ontzettend enthousiast en wilden ze zelfs de klas erbij betrekken. We hebben daarom filmpjes gemaakt voor iedere klas zodat de kinderen in Nederland konden zien waar we waren. We kregen ook leuke filmpjes en berichten terug. De directrice en juffen hebben meegedacht over welk lesmateriaal we mee konden nemen. Daarna hebben we ons ingeschreven bij de Wereldschool, een instituut dat de mogelijkheid biedt zelf je kinderen op reis les te geven. Je kunt per vak materiaal aanvragen zoals werkboeken en handleidingen — uiteindelijk hebben we een extra koffer meegenomen aan lesmateriaal! Elke maand moesten we vervolgens opdrachten en toetsen ter controle naar een docent sturen. De kinderen vonden het helemaal niet vervelend om op reis te leren en doordat de lessen een-op-een waren, lagen ze al snel voor op schema. Het was grappig om te zien dat ze automatisch in de schoolmodus kwamen; als we les

REIZEN MET KINDEREN

gingen geven dan spraken ze ons meteen aan met juffrouw of meester, en staken ze hun hand op als ze naar de wc moesten. School gaf de kinderen structuur en ze vonden het gewoon heel leuk. Als ze hun vriendjes misten dan konden we met hen Facetimen.’

Hebben jullie nog andere tips voor het reizen met kinderen? Pieter ‘Er zijn heel wat simpele dingen die erg handig zijn om mee te nemen, zoals luisterboeken voor onderweg en uv-beschermende T-shirts. De kinderen vonden het erg fijn om een eigen rugzakje te hebben en ze hechtten ook veel waarde aan vaste rituelen zoals het voorlezen voor het slapen gaan. Je zult merken dat overal waar ze komen er kinderen zijn waar ze mee kunnen spelen. Lokaal speelgoed vonden ze erg leuk. Tijdens lange wandelingen bedachten we spelletjes om er een ontdekkingstocht van te maken, een soort scavenger hunt. Dan moesten ze bijvoorbeeld op zoek naar een bepaalde boom of diertje. Als je van jongs af aan met kinderen gaat lopen dan is het voor hen ook veel makkelijker vol te houden. Verder was het heel fijn om onze eigen snorkels en zwembandjes mee te hebben voor de kinderen want die zijn niet makkelijk te krijgen. Ook is het leuk om bezoekjes aan kindertehuizen en scholen in te plannen. Zo hebben we in Sri Lanka ‘Home of Hope’ bezocht, een thuis voor gehandicapte kindjes, wat de kinderen erg bijzonder vonden. Het slapen bij mensen thuis en het bezoeken van scholen heeft hen ook veel geleerd over hoe het in andere landen gaat en hoe de kinderen er zijn. Je maakt zo meer onderdeel uit van het lokale leven. We hebben ook wel in luxere hotels gezeten, maar de kinderen hebben het buiten slapen in de woestijn nog het allerleukste gevonden, ondanks de zandstorm die over ons heen kwam en de wilde honden die er ’s nachts rondliepen. Plekken waar ze veel konden beleven waren voor hen het leukste, ook al waren dat simpele hutjes.’

Wat willen jullie meegeven aan andere ouders? Suzan ‘Gewoon gaan. Laat je niet tegenhouden. Het is gewoon zo mooi om de wereld in te gaan en te zien dat mensen overal eigenlijk hetzelfde zijn. Ook al leeft iedereen in andere omstandigheden — het zijn allemaal mensen die huilen en lachen. Als je dat bij

‘Het is zo mooi om de wereld in te gaan en te zien dat mensen eigenlijk overal hetzelfde zijn’ Foto boven: Op weg naar het Tijgernest, een klooster in Bhutan Foto links: We staan klaar om de NieuwZeelandse Franz Josefgletsjer te bestormen

kunt brengen aan je kinderen is dat heel fijn. Je merkt wel dat je in een klein beschermd wereldje zit in Nederland. Zo werden we soms raar aangekeken dat we met jonge kinderen naar India gingen. Een land waar we uiteindelijk de leukste tijd hebben gehad. We merken dat mensen door onze reis inspiratie kregen om ook verder te reizen met kinderen. Die denken, dat wilden wij ook altijd, en besluiten om in plaats van Frankrijk een maand naar Indonesië te gaan. Pieter ‘Vrienden van ons vroegen laatst: “We gaan binnenkort een jaar zeilen, ga je mee?” We hebben nog geen nee gezegd.’

101

REZEN MET KINDEREN

Tippi laat Bosjesmannen zien hoe je moet boogschieten.

102

REIZEN MET KINDEREN

Wild Child Tippi

DE FOTO’S VAN MEDIASENSATIE TIPPI DEGRÉ ZIJN DE HELE WERELD OVERGEGAAN: EEN KLEIN FRANS MEISJE DAT, SLECHTS GEKLEED IN EEN LENDENDOEKJE, MET LUIPAARDEN KNUFFELT EN OP DE RUG VAN OLIFANTEN DOOR DE AFRIKAANSE WILDERNIS RIJDT. NU TIPPI VOLWASSEN IS, DOET HAAR MOEDER, DE WILDLIFEFOTOGRAFE EN DOCUMENTAIREMAAKSTER SYVLIE ROBERT, EEN BOEKJE OPEN OVER HUN OPMERKELIJKE GEZINSLEVEN IN DE BUSH. Wat is het aan Afrika dat zo’n onweerstaanbare aantrekkingskracht op je uitoefent? ‘De stokstaartjes van de Kalahariwoestijn. Raar, ik weet het, maar deze kleine roofdiertjes zijn de reden dat ik ben wie ik ben. En dat Tippi is wie ze is. Ik ben niet altijd fotografe en filmmaker geweest; voorheen werkte ik als persvoorlichter voor Cartier, een groot juwelenmerk. Omdat ik begin jaren tachtig toe was aan iets nieuws vroeg ik de directeur voor een buitenlandse klus. En zo geschiedde. Ik belandde samen met mijn toenmalige man Alain Degré in Zuid-Afrika. Maar de nieuwe baan was uiteindelijk niet aan mij besteed. Liever trokken we rond met ons tweepersoonstentje, een gaspitje en wat pannetjes. Het was in die periode dat we voor het eerst in aanraking kwamen met de relatief onbekende stokstaartjes. De foto’s die we van ze namen verkochten we aan ‘Parijs’ en van de opbrengsten betaalden we een nieuwe trip naar de Afrikaanse wildernis. Onze eerste documentaire maakten we niet veel later, toen we in zee gingen met een jongeman die de nieuw opgezette filmtak runde van een groot Frans persbureau. Hij stond later aan de basis van een van ’s werelds grootste internationale filmagentschappen. En aan de basis van onze nieuwe carrières als wildlifefotografen en -filmmakers.’

Hoe slaagde je erin om vaste voet aan grond te krijgen in Afrika? ‘Voor Afrikanen waren stokstaartjes toentertijd net als konijnen. Onze documentaires brachten daar verandering in. Door onze inspanningen, en het boek dat we over ze schreven, werd er in ruim 250 artikelen over de hele wereld aandacht geschonken aan de stokstaartjes van de Kalahariwoestijn. De bekendheid — ik kwam zelfs met mijn gezicht op televisie — kwam onze reputatie ten goede. Men wist nu dat we te vertrouwen waren en dat we professioneel te werk gingen. En je moet begrijpen, dit alles gebeurde tijdens de apartheid in Zuid-Afrika. Concurrentie van andere buitenlandse wildlifefotografen hadden we niet. Het betekende het begin van veel nieuwe projecten. Zo bivakkeerden we een poosje in Etosha Nationaal Park in Namibië en woonden we in Moremi Nationaal Park in Botswana. Met ons tentje als uitvalsbasis maakten we gedurende zes of zeven jaar documentaires over onder andere wilde honden en olifanten.’

Je beviel in 1990 van Tippi en besloot haar op te voeden in de wildernis. Hoe ging dat in zijn werk? ‘Nadat Tippi geboren was veranderde er eigenlijk vrij weinig. We woonden al jaren in de Afrikaanse natuur en wisten niet anders. Bovendien konden we ons geen betere plek wensen om haar groot te brengen, in de natuur. Ik en Tippi bleven meestal achter in het kamp als mijn man op pad ging voor documentaires. Het was natuurlijk niet

103

REZEN MET KINDEREN

ongevaarlijk om een klein meisje, in de ogen van roofdieren biefstuk op beentjes, op te voeden in de wildernis. In Moremi Nationaal Park in Botswana, waar Tippi haar eerste jaren doorbracht, schakelden we daarom de hulp in van een Botswaan die iedere dag naar ons kamp kwam om te zoeken naar eventuele slangensporen en andere gevaren. In een omgeving zoals de Afrikaanse bush wil je je kind nooit uit het oog verliezen. Maar dat bleek nog knap lastig! Tippi was altijd in de weer met beesten en planten, altijd rond aan het rennen. Maar het wordt pas echt gevaarlijk als de zon ondergaat. Want dan komen de meeste dieren, waaronder luipaarden, tevoorschijn. Ik herinner me een nacht dat ik geritsel hoorde buiten onze tent. Ik ging een kijkje nemen en zag een hyena met de deksel van onze koelbox in haar bek. Toen ze naar me keek lichtten haar ogen op in het schemerlicht. Of een andere keer, toen ik de rits van de tent opende en tegen een enorme grijze poot aankeek. Het bleek een olifant te zijn die zich voedde vóór onze tent.’

Is de Tippi die we kennen als internethit, spelend met wilde dieren, de Tippi zoals ze écht is? ‘Of je nu jong of oud bent, klein of groot, met wilde dieren valt niet te spotten. Je bent een indringer in hún territorium en niet andersom. Een luipaard tegen het lijf lopen en handen schudden is er niet bij. Hetzelfde geldt voor olifanten. Voor alle wilde dieren eigenlijk. Bij Tippi ging het als volgt: ze zat bij ons in de auto, een grote 4x4, en onthield de namen van dieren, de geluiden en de gewoontes. Ze was zich dus al vroeg bewust van het dierenleven om haar heen. Toen ze anderhalf was leerde ze Abu kennen. Abu was een volwassen olifant die haar met één stamp kon verpletteren. Wat veel mensen echter niet weten of beseffen is dat Abu, net als veel van de andere dierenvrienden van Tippi, gewend is aan menselijk contact. Voorheen werkte Abu namelijk in een Amerikaans circus, totdat hij door de eigenaar van een privéreservaat in Botswana naar Afrika werd gehaald. Door de afwezigheid van leeftijdsgenootjes, die naar school gingen en verbleven in een verderop gelegen dorp, bouwde Tippi ook op veel andere boerderijen, veelal van bevriende boeren, speciale banden op met verweesde of gewonde wilde dieren. Angst kende ze niet. Ze wilde alleen maar spelen. De dieren, wild van nature, genoten zienderogen van het contact met Tippi, dat anders was dan met andere mensen. Intenser, alsof er wederzijds begrip was. Een ernstig voorval is er dan ook nooit geweest. De foto’s van Tippi, bovenop Abu, naast een luipaard en op een struisvogel, werden verkocht in Frankrijk. Samen met het fotoboek Tippi. My Book of Africa, met passages van Tippi, is dat hoe ze bekend werd bij het grote publiek.’

associaties in het hoofd van een klein kind waardoor er een oordeel geveld kan worden. Ook ik beschouw dieren als kinderen. Niet dat ik denk dat ze niet gevaarlijk zijn maar dat ze, op sommige vlakken, denken als een kind. Dat ze zichzelf niet als ego zien en gedragen, maar als onderdeel van een groep, een soort, een familie.’

Heb je het gebrek aan schoolonderwijs nooit ervaren als een gemis voor Tippi? ‘Ik wilde haar juist absoluut niet isoleren. Ik besefte dat het goed zou zijn voor Tippi als ze, in ieder geval tijdelijk, naar school zou gaan en met leeftijdsgenootjes zou omgaan. Maar op de plekken waar we woonden was geen school te bekennen. Gelukkig voor ons is naar school gaan in Frankrijk, waar Tippi stond ingeschreven, niet verplicht zolang er maar onderwijs plaatsvindt. Daarom vestigden we ons drie maanden per jaar in een klein, bosrijk dorpje in het zuidwesten van Frankrijk van waaruit we onze beelden verkochten, films ontwikkelden en genoten van de zomer op het noordelijk halfrond. Maar belangrijker, vanaf driejarige leeftijd ging Tippi tenminste voor één maand per jaar naar school in Frankrijk. Dat het leven op school wennen was voor haar was te merken. Ze bleef uit de buurt van anderen. Ze was met heel andere dingen bezig. Met het bos en de dieren. Maar ze werd in ieder geval blootgesteld aan andere kinderen, aan een gemeenschap en aan autoriteit.’

Tippi had baat bij een Afrikaanse leerschool, de Bosjesmannen. Hoe kwam deze relatie tot stand? ‘Een van onze beste vrienden in Botswana was John Hardbattle. Hij was half Engels, half San-Bosjesman. Al snel leerden we dat zijn volk, de San-Bosjesmannen in de Kalahariwoestijn, het zwaar hadden. Ze werden mishandeld en onrecht aangedaan. We waren begaan met hun lot en wilden helpen. ‘Maar hoe bescherm je een volk dat niemand kent?’ vroeg John. Het succes van de foto’s van Tippi bracht ons op het idee van een ambassadeursrol. We zouden de San-Bosjesmannen door de ogen van Tippi introduceren aan de westerse wereld. Aan de hand van John lieten we haar kennismaken met de stam. Totaal ongedwongen, overigens. Dat ze de taal niet sprak bleek helemaal geen probleem. Ze speelde met de kinderen en leerde de gebruiken. Hoewel het project, door complicaties met de papieren, niet van de grond kwam slaagden we erin om fragmenten van Tippi’s interactie met de SanBosjesmannen alsnog te publiceren in een alternatieve documentaire, Le Monde selon Tippi. Op een ochtend, toen we wilden gaan filmen, werd Tippi wakker met een opgezwollen oog. Ik liet het zien aan Qwe, een van de SanBosjesmannen. Hij stopte de auto en griste een speciaal soort besje uit de berm dat hij, samen met een soort zwarte as, fijnkneep in zijn handen. Hij smeerde het op haar oog en in no time was de zwelling weg. Het is een goed voorbeeld van de lessen die de stamleden haar bijbrachten. Vanwege een gebrek aan menselijk contact, met uitzondering van haar periodes in Frankrijk, voelde Tippi zich enorm verwant met de leden van de stam. Ze werden familie. Het is dus geen toeval dat we willen doen wat we kunnen om de San-Bosjesmannen bij te staan. Nu en in de toekomst.’

‘Angst voor wilde dieren kende Tippi niet. Ze wilde alleen maar spelen’

Hoe zou je Tippi’s band met de dieren uitleggen? Als iets natuurlijks of als iets bovennatuurlijks? ‘Dat mensen dingen zeggen als ‘het kleine meisje dat met dieren praat’ snap ik ergens wel. De foto’s tonen nu eenmaal een relatie tussen mens en dier die niet voor mogelijk wordt gehouden. De band die Tippi opbouwde met, in essentie, wilde dieren — haar vrienden — is voor velen onverklaarbaar. Ze trok het zich ook zeker aan, al die vragen. Het maakte haar woedend want ze kon het niet uitleggen. Recentelijk kwam ik achter een zeer interessante en mogelijke verklaring. Volgens mensen met wie ik samenwerk, die zich specialiseren in de communicatie tussen diersoorten, is het te herleiden naar de link tussen mens en dier. Zij legden me uit dat ieder mens vanaf zijn geboorte beschikt over een soort telepathische taal of gave om te communiceren. Óók met dieren. Een zintuig dat bijna net zo sterk is als zicht, smaak of gevoel en dat we door de jaren heen verliezen omdat we het niet gebruiken. Een klein kind doet het van nature. Zeker in een omgeving zo vol met prikkels als de natuur in Afrika. Het heeft niets te maken met praten met dieren. ‘Je bent zo mooi.’ ‘Mag ik een ritje maken op je rug?’ Dat is het niet. Het heeft te maken met liefde en affectie. Een kind ziet een dier niet als wezenlijk anders. Een kind wil gewoon spelen. Er zijn simpelweg geen

104

Tippi woonde tot haar tiende in de wildernis. Heb je er spijt van dat je haar daar weg moest nemen? ‘Ons professionele leven in Afrika kwam tot een einde. Tippi heeft in een boze bui weleens geroepen, ‘Hoe kon je het me aandoen!’ maar er was gewoon geen andere optie. Ik snap haar frustratie. Voor Tippi betekende het het einde van een utopie, een vredig leven in de natuur met papa en mama aan haar zijde. Maar neem Afrika weg en neem papa weg — ik en Alain gingen uit elkaar — en dat leven stort in. Het ergste van alles vind ik dat ze geen persoonlijke herinneringen heeft van haar leven in Afrika. Alleen de herinneringen zoals die tastbaar zijn vastgelegd op foto. Als ik het over had moe-

REIZEN MET KINDEREN

ten doen, had ik echter precies hetzelfde gedaan. Ondanks de moeilijke overgang is het leven dat ik en Tippi hebben gehad ontzettend waardevol. We stoppen het in de vriezer en koesteren het voor altijd.’

Hoe kijk je terug op je gezinsleven in Afrika? ‘Wat we hebben gedaan is, net als de meeste ouders, het leven van ons kind door middel van foto’s en films in kaart brengen. Een leven dat esthetisch tot de verbeelding spreekt. Maar buitengewoon is het niet — er zijn heel veel andere kinderen op boerderijen in zuidelijk Afrika die opgroeien in soortgelijke omstandigheden. Zij hebben echter geen ouders die foto’s van ze maken vanuit een fotogenieke hoek of met een fotogenieke achtergrond. Wat Tippi’s leven wél buitengewoon maakt zijn de pure vriendschappen die ze ontwikkelde, zoals met Abu de olifant, en met de SanBosjesmannen. Door beelden van deze bijzondere vriendschappen te delen met de buitenwereld hopen we de problemen die erachter schuilgaan — diersoorten die met uitsterven worden bedreigd door menselijk handelen, stammen die hun plaats in de

maatschappij niet zeker zijn — aan te kaarten. Als Tippi, bij wijze van spreken morgen, door haar imago te lenen aan hulporganisaties kan bijdragen aan het creëren van een beter beeld over wildlife en natuurbescherming, zou ze er naar eigen zeggen geen seconde over nadenken. Dan is alles wat zij als kind en wij als ouders hebben gedaan zinvol geweest.’

Hoe gaat het met Tippi? ‘Tippi gaat momenteel door het leven als een ‘normale’ Française. Recentelijk behaalde ze haar diploma voor een filmstudie en rondde ze een cursus af voor webdevelopment. Op het FICMA-filmfestival in Spanje toonde ze een van haar documentaires over natuurbescherming. Ze wordt nog steeds gevraagd om projecten te doen in ZuidAfrika, maar daar ziet ze voorlopig vanaf. Tippi is zoekende. Zoekende naar een manier om het gat tussen haar oude leven en de toekomst te dichten.’ Tippi. My Book of Africa, waaraan Sylvie Robert heeft bijgedragen, is te koop via amazon.com.

nties om Buiten de schoe oljevaka dat met reizen, zo do je kids! LEERPLICHT & KINDEREN Wil je voor langere tijd, dus buiten de schoolvakanties, op reis? Houd er dan rekening mee dat kinderen leerplichtig zijn vanaf de maand nadat ze vijf zijn geworden, tot en met het schooljaar waarin ze zestien jaar oud worden. Jongeren tussen zestien en achttien jaar moeten onderwijs volgen tot zij een startkwalificatie hebben. Een startkwalificatie is een havo-diploma, vwo-diploma of een mbo-diploma op niveau 2 of hoger. Via de gemeente kun je een gesprek aanvragen met de leerplichtambtenaar om toestemming te vragen om de kinderen mee te nemen naar het buitenland. In de praktijk is de kans klein dat dit lukt. Wat sommige ouders daarom doen is zich uitschrijven uit de Basisregistratie Personen (BRP). Dit is zelfs wettelijk verplicht wanneer je langer dan acht maanden naar het buitenland gaat. Als je uitgeschreven bent hebben de kinderen geen leerplicht meer en kun je ze eventueel les gaan geven met behulp van de Wereldschool. Bespreek van tevoren wel goed wat de opties zijn op de school van de kinderen. Bij het uitschrijven verliezen de kinderen namelijk hun plek in de klas. Bij uitschrijving kan het zo zijn dat de gemeente een (vast) buitenlands adres wil hebben, maar hiervoor gelden niet altijd dezelfde regels, informeer hier dus naar. Na uitschrijving uit de Basisregistratie Personen heb je geen recht meer op zaken als uitkering, huursubsidie en bijvoorbeeld kinderbijslag. Het heeft ook (nadelige) gevolgen voor je AOW en je particuliere verzekeringen. Bij de Wereldschool kun je per vak materiaal en begeleiding aanvragen, of hele lespakketten kopen. Elk vak bestaat uit leerboeken, werkboeken, een handleiding voor de lesgevende ouder en enkele digitale materialen. Via een online leerlingvolgsysteem krijgen ouders begeleiding van een Wereldschool-docent. Er moeten elke maand opdrachten en (Cito)toetsen opgestuurd worden naar deze docent ter controle.

PAPIEREN & KINDEREN Kinderen van alle leeftijden hebben een eigen paspoort of identiteitskaart nodig als ze naar het buitenland reizen. Bijschrijvingen in het paspoort van de ouders zijn sinds 2012 niet meer geldig. De visumvereisten zijn voor alle reizigers gelijk, ongeacht hun leeftijd. Elk kind moet een eigen visum hebben om toegang te krijgen tot een land waar dit verplicht is. Informatie per land kun je vinden op sites als visumcentrale.nl. De Koninklijke Marechaussee adviseert om naast het toestemmingsformulier aanvullende documenten mee te nemen. Welke dit zijn vind je op de site van het Ministerie van Defensie: defensie.nl/onderwerpen/ reisdocumenten/inhoud/reizen-met-kinderen. Vraag je verzekeraar of je kinderen zijn meeverzekerd op reis.

GEZONDHEID & KINDEREN Kinderen die minder dan elf kilo wegen mogen geen malariatabletten innemen, dus malariagebieden kunnen beter vermeden worden wanneer je met kleine kinderen reist. Check uiterlijk zes weken voor vertrek of je kind vaccinaties nodig heeft, bij bijvoorbeeld de GGD. Gebruikt je kind thuis medicijnen? Vergeet dan niet een medicijnpaspoort mee te nemen. Dit kun je bij je apotheek opvragen. Het is verstandig om alleen water uit flessen te drinken, geen ijsklontjes in het drinken te bestellen en veel vegetarisch te eten.

105

Fotoâ&#x20AC;&#x2122;s: Marcus Westberg

DE WERELD VAN COLUMBUS

106

DE WERELD VAN COLUMBUS

OEGANDA Kampala

BWINDI NATIONAL PARK MGAHINGA GORILLA NATIONAL PARK

Spot gorilla’s buiten de gebaande paden in Oeganda V

erreweg de meeste reizigers gaan naar het Rwandese Volcanoes National Park om oog in oog te staan met de gorilla. Maar net over de grens, in Oeganda, kun je de mensapen ook bewonderen, in alle rust. De Gorilla Highlands,,in het zuidwesten van het land, worden gekenmerkt door talloze meren, drie vulkanen en twee nationale parken: Mgahinga Gorilla en Bwindi. Volgens Miha Logar, medeoprichter van het plaatselijke ecotoerismebedrijfje Edirisa, is Mgahinga Gorilla de beste setting voor een onderonsje met de oostelijke berggorilla, een van de drie soorten gorilla’s. Dat zit zo: veel toeristen hebben gehoord dat de enige berggorillafamilie in het park geregeld oversteekt naar Rwanda en er daarom een 

107

DE WERELD VAN COLUMBUS

108

DE WERELD VAN COLUMBUS



 geringe spotkans is. Ze wijken uit naar Bwindi. Wat ze echter

niet weten is dat de dieren al drie jaar niet zijn verhuisd. Dat maakt Mgahinga Gorilla op dit moment de intiemste plek voor gorillaexpedities. Ons geheim! Neem ʻoog in oog staanʼ trouwens niet te letterlijk; de alfamannetjes of zilverruggen vatten direct oogcontact op als bedreiging. Een excursie inclusief parktoegang, accommodatie, gids en transfers regel je vanaf € 410 p.p., ugandawildlife.org. De Gorilla Highlands zijn, met uitzondering van de hoofd ingang van Bwindi, totaal buiten de gebaande paden. Naast een gorilla-expeditie in Mgahinga raden we hiken en kanoën aan. Hiken kan prima buiten de nationale parken, zoals in de Valley of No Living en rondom het Kayumbumeer. Of door het mysterieuze Echuyabos, met zijn met mos en lianen bedekte boom- en bamboestammen. Ze zijn allemaal uitsluitend te voet bereikbaar. Ga ook via Edirisa op een culturele kajaktocht langs de geïsoleerde eilanden in het maagdelijke Buyonyimeer en bezoek onder andere het Batwa Pygmeevolk. Je bent gegarandeerd de enige reiziger. De Mother of All Treks is een driedaagse kanotocht in een traditionele boomstamkano, vanaf € 210 per persoon voor vijf of meer personen, edirisa.org.

109

DE WERELD VAN COLUMBUS

6 onbekende wijnlanden voor fijnproevers Frankrijk en Zuid-Afrika staan er goed op in wijnland. Maar als je écht de show wilt stelen tijdens je volgende dinertje ga je op wijntour in een van deze onbekende wijnregio’s. Santé!

110

DE WERELD VAN COLUMBUS

Graaf wijn op in Kacheti, Georgië

Drink een waterval aan wijn in Niagara, Canada

De Georgiërs maken al zó lang wijn dat ze de oude Grieken en Romeinen het nakijken geven. Het proces is in achtduizend jaar tijd geen spat verandert — de druiven worden nog steeds met handen en voeten geperst in de uitgeholde stammen van eeuwenoude bomen. De sap sijpelt vervolgens in ondergrondse, kleien kruiken, waar het zónder toevoegingen fermenteert en rijpt. De bakermat van de wijn is de onbekende wijnregio Kacheti, waar het milde klimaat, de vochtige Zwarte Zeelucht en het mineraalrijke bron- en bergwater zorgen voor ideale omstandigheden. Wijn maar fijn Verwacht in Kacheti geen wijnkelders die tot de nok toe zijn gevuld; de beste wijn is niet gebotteld, maar bevindt zich nog in kruiken onder de grond. Neem daarom in oktober, de maand van de oogst, een kijkje bij een van de vele wijnboeren in de provincie Imereti. Hier kun je met eigen ogen zien hoe de wijn gerijpt wordt in de traditionele kruiken. Je gaat al op een georganiseerde tweedaagse wijntocht vanuit de hoofdstad Tbilisi vanaf € 130, ge.rsp.travel.

Niagara. Van de watervallen, toch? Nee, van de wijn! Door de ligging aan het Ontariomeer groeide de Canadese Niagararegio, met name in de laatste twintig jaar, uit tot een wijngebied om rekening mee te houden. De wijngaarden profiteren van een constante wind die een aangenaam warm nest creëert, óók in de strenge Canadese winters. Door het evengoed koele klimaat krijgt de witte, rode en zelfs bruisende wijn een complexe smaak mee. Wijn maar fijn Huur een fiets en rijd langs het Ontariomeer van wijngaard naar wijngaard. Begin in Niagara-on-the-Lake op de grens met de VS en rijd via de rustieke dorpjes St. Catharine’s, Jordan, Vineland en Beamsville naar Grimsby, vanaf € 27 voor een hele dag, zoomleisure.com. Probeer je fietstour te combineren met een van de jaarlijkse wijnevenementen (Niagara New Vintage Festival, Niagara Wine Festival en Niagara Ice Wine Festival).

111

DE WERELD VAN COLUMBUS

3 Les je (bloed)dorst in Transsylvanië, Roemenië

Nog vóór graaf Dracula ten tonele verscheen werd er in het Roemeense Transsylvanië al wijn geproduceerd. De witte wijnen, waaronder de Sauvignon Blanc, Chardonnay en lokale druivensoorten als Feteasca Alba en Feteasca Regala, stelen de show. De fruitige noot van de Roe- meense wijnen is te danken aan de lokale grond, die biologisch wordt bemest. De rode wijn gedijt beter in het zuiden vanwege het nóg warmere klimaat. Wijn maar fijn Boek een off-road tour door de Karpaten via karpaten-offroad.de (prijs op aanvraag) en sluit kort dat je je dagtrip eindigt met een wijntje in de hand op een van de wijngaarden, zoals Liliac Winery, liliac.com. Toch in de huid kruipen van lokale beroemdheid Dracula? In het historische Sighisoara drink je een glaasje Bats Blood (lokale rode wijn) en kommetje Dracula’s Blood (tomatensoep).

4 Drink & drive (verantwoord) in Patagonië, Argentinië

Er wordt in de reiswereld veel gezegd en geschreven over het Argentijnse Patagonië. Maar wijn?! De zuidelijke provincie heeft zich in rap tempo opgeworpen als wijngebied en concurreert met de westelijke regio Mendoza om de smaakvolste Malbec, volgens menig chef dé wijn voor bij de barbecue deze zomer. De meer dan 4500 hectaren wijngaard beslaan de regio’s Río Negro, Neuquén en La Pampa en liggen op drie- tot vijfhonderd meter boven zeeniveau. De winters zijn er intens en de zomers zijn er koel, wat zowel een zoete als zurige en aromatische smaak teweegbrengt. Wijn maar fijn Je kunt natuurlijk georganiseerd gaan en in een busje een aantal wijngaarden aftikken. Maar leuker is het als je het proeflokaal voor jezelf hebt en persoonlijke uitleg krijgt. Huur daarom in Neuquén een auto en houd Ruta 22 richting General Roca óf Cinco Saltos aan door de vallei. Van hier bereik je bijna alle wijngaarden in het gebied. Bel wel even van tevoren, om te vragen tot wanneer er geproefd kan worden.

5 Hef je glas aan het Inlemeer, Myanmar

Toen de Duitse zakenman Bert Morsbach in 1999 met een paar geïmporteerde stekken uit Europa een wijngaard begon in de Birmese Shan-provincie, werd hij voor gek verklaard. Nu, bijna twintig jaar later, produceert de toepasselijk genaamde Myanmar 1st Vineyard Estate zo’n 300.000 flessen wijn per jaar, van een rode Shiraz tot een witte Sauvignon en een dessertwijn. Je nieuwe favoriete wijn ga je hier niet vinden, maar hoe gaaf is het om aan een lokaal wijntje te nippen in de glooiende heuvels in de buurt van het indrukwekkende Inlemeer, bekend van de beenroeiers? Wijn maar fijn Deze Aythaya-wijn zelf proeven? Bezoek Myanmar 1st Vineyard Estate en strijk neer in de Aye Thar Yar-wijntuin met uitzicht op de eindeloze wijngaarden. De wijnboer is te bereiken per taxi vanuit Taunggyi of het Inlemeer, myanmar-vineyard.com. Na verloop van tijd opende een tweede wijngaard haar deuren, Red Mountain Estate, die óók het bezoeken waard is, redmountain-estate.com.

6 Maak je schuldig aan Amerikaanse praktijken in Oregon

Bij Amerikaanse wijn denk je met name aan de Californische Napa of Sonoma Valley. Maar dé nieuwe wijnregio is de Applegate Valley, in de staat Oregon, net ten noorden van Californië. Allerlei druivensoorten, van Riesling tot Cabernet, gedijen prima in de vruchtbare grond en het droge microklimaat. De lokale wijnboerderijen zijn veelal kleinschalig en biologisch, en nodigen je maar wat graag uit voor tastings. Wijn maar fijn Bezoek in ieder geval Wooldridge Creek, waar partners Kara Olmo en Greg Paneitz naast een dozijn biologische wijnen ook huisgemaakte kaasjes en charcuterie aanbieden, 818 Slagle Cr. Rd, Grants Pass, tel. 541-8466364, wcwinery.com. Zie ook de reportage over Oregon op pagina 28.

112

DE WERELD VAN COLUMBUS

Transsylvanië, Roemenië

113

DE WERELD VAN COLUMBUS

114

DE WERELD VAN COLUMBUS

IBERÁ WETLANDS Buenos Aires

ARGENTINIË

Ontdek de Pantanal van Argentinië D

e Argentijnse Iberá Wetlands vormen op de Braziliaanse Pantanal na het grootste draslandgebied ter wereld, maar zijn veel minder bekend. Dat zal niet liggen aan filmster Leonardo DiCaprio, die het natuurpark via zijn stichting ondersteunt. Hij werkt samen met milieuorganisatie The Conservation Land Trust (CLT), die haar speren al vijftien jaar richt op de herintroductie van bedreigde inheemse diersoorten en het aankopen van privéland van boeren in dit deel van de noordoostelijke provincie Corrientes. Diersoorten als de reuzenmiereneter, die hier ruim vijftig jaar absent was, en het pampahert, dat met behulp van helikopters en vliegtuigen werd geïmporteerd vanuit een ander deel van de provincie. Maar de absolute paradepaardjes van Iberá zijn de twee (gevlekte) jaguars. In tegenstelling tot de meeste andere dieren in het gebied – hieronder

vallen ook de minder bedreigde capibara, kaaiman en 350 vogelsoorten – laten de jaguars zich helaas zelden zien. Op dit moment wordt er hard gewerkt aan de herintroductie van een tweede jaguarkoppeltje. Met de herintrede van Zuid-Amerika’s grootste katachtige zet het park een belangrijke stap in het verkrijgen van de status van nationaal park. Een ander doel van CLT is het creëren van bewustzijn onder boeren, veelal gaucho’s (veeboeren). Zij zien in toenemende mate de voordelen van het ecotoerisme in. Stadjes zoals Concepción en Carlos Pellegrini, de twee belangrijkste toegangspoorten tot het park, draaien inmiddels zelfs volledig op het toerisme. Een echte aanrader is een overnachting in een paraje, een kleine, grotendeels rieten nederzetting voor een of meerdere families. De mooiste bevindt zich op een eilandje in de 

115

DE WERELD VAN COLUMBUS

 Carambola-rivier. Om hier te komen neem je

de afslag vanaf Concepción en stap je in het bootje van een lokale kapitein of laat je je in een kano door het ondiepe water voorttrekken door een paard, een lokaal gebruik. Een gids is verplicht. Kijk voor info op theconservationlandtrust.org. Op de rechteroever van het centrale bassin, in de buurt van het plaatsje Carlos Pellegrini, ligt een andere mooie plek voor een overnachting: de voormalige veeranch Rincón del Socorro. Deze luxueuze ecolodge wordt eveneens beheerd door CLT en is een van de beste plekken in Iberá om wildlife te spotten. ’s Nachts, wanneer veel dieren actief zijn, kun je mee op safari in een terreinwagen. Overdag verzorgt Rincón del Socorro wandelingen in de omgeving, boottochten over de waterwegen en eventueel een korte vlucht over verder onbereikbaar terrein, vanaf € 220 per persoon per nacht, inclusief excursies, rincondelsocorro.com.

116

DE WERELD VAN COLUMBUS

Op avontuur in Noord- Korea GA OP EXPEDITIE IN DE NOORD-KOREAANSE WILDERNIS

e eerste expeditie die de avontuurlijke reisorganisatie Secret Compass eind vorig jaar in het communistische land uitzette was een groot succes. Vandaar dat ze het kunststukje herhalen in 2017, in mei en oktober. Het doel van het avontuur is om deelnemers verder te laten kijken dan de negatieve krantenkoppen, naar de wilde, afgelegen uithoeken van het land. Verschillende meerdaagse hikes over goed onderhouden paden in twee van de onherbergzaamste en ruigste trekkingregio’s, Mount Myohyang en Mount Kumgang, moeten daarvoor gaan zorgen. Beide natuurgebieden zijn genomineerd voor Unesco-bescherming. Als team van twaalf ga je je best doen om de hoogste pieken van beide bergketens te bereiken. Wees er snel bij want de editie in 2016 was in no time volgeboekt. Andere hoogtepunten van de trip zijn een bezoek aan hoofdstad Pyongyang, met zijn monumentale architectuur, en de gedemilitariseerde zone tussen Noord- en Zuid-Korea, vanaf € 4040 per persoon voor twaalf dagen, secretcompass.com.

Kim Jong-un, ook wel de Briljante Kameraad en de Geweldige Leider van Noord-Korea voor intimi, wil meer reizigers naar zijn land lokken met allerlei nieuwe bestemmingen en activiteiten. Dit moet je doen in de dictactuur!

BEKIJK DE HOOFDSTAD VANUIT DE LUCHT

eheel onverwachts kondigde NoordKorea in 2016 aan dat het luchtruim boven hoofdstad Pyongyang wordt opengesteld voor helikoptertours. De tours worden in de markt gezet als een optionele activiteit voor tourgroeps die Pyongyang tijdelijk bezoeken in het kader van een tour vanuit China. De vluchten, die worden uitgevoerd met toestellen uit het Sovjettijdperk, duren dertig tot veertig minuten. Hoogtepunten zijn de Taedongrivier, het enorme May Day Stadion, het monument ter ere van de Arbeiderspartij en het onafgerond en futuristisch uitziende Ryugyong Hotel, vanaf € 180 per persoon, koryogroup.com.

NOORD-KOREA MOUNT MYOHYANG

LOOP DE MARATHON IN PYONGYANG

en je een fervent marathonloper? Schrijf je dan nu in voor de Pyongyang Marathon 2017! Amateurs kunnen dit tien kilometer lange circuit eenmaal, tweemaal (halve marathon) en viermaal (hele marathon) afleggen. De top drie van elke klasse (mannen, vrouwen en hele, halve en 10 km) worden geëerd met een ceremonie in het stadion. Het deelnemersveld bestaat grotendeels uit lokale renners, aangevuld dus met een select groepje buitenlanders. Deelname aan de Pyongyang Marathon is alleen mogelijk als onderdeel van een georganiseerde reis. Er zijn vijf all-inclusive tourpakketten, met aanvang in China, waar uit gekozen kan worden, vanaf € 750 voor drie nachten, pyongyangmarathon.com.

MAJON

PYONGYANG

MOUNT KUMGANG

CATCH A WAVE!

olven die vrijwel onbereden en dus compleet van het gebaande pad zijn. Langs de kust van Noord-Korea vind je ze nog. Huur een board of neem lessen bij Majon Surf School, van beginnersniveau tot beoefend. Het stadje Majon is tevens de beste surfplek, met de Pioneers Break bij Majon Beach en de break bij het privéstrand van Majon Hotel. Een alternatief is Sijun, twintig minuten rijden ten zuiden van Wonsan. Surfen alleen mogelijk als onderdeel van een georganiseerde tour, vanaf € 2510 p.p. voor negen dagen, surfnorthkorea.com.

BIND DE LATTEN ONDER

et als je denkt dat het niet gekker wordt: skiën in Noord-Korea. Het in 2013 met veel bombarie geopende skigebied Masik Pass Ski Resort nabij Wonsan in het zuidoosten beschikt over negen afdalingen, waarvan twee voor beginners. Het zal niet als een verrassing komen: ook deze activiteit kan alleen worden ondernomen als toevoeging aan een georganiseerde reis, vanaf € 430 per persoon per tweedaagse toevoeging. Skipas en materiaalhuur vanaf € 65 per persoon per dag, koryogroup.com.

117

DE WERELD VAN COLUMBUS

Ontdek de geheime baaien van Dominica D

ominica is in bijna elk opzicht anders dan zijn Caribische broertjes: hier geen parelwitte stranden, geen casino’s, geen luxe restaurants of glimmende bars. Het eiland is vrijwel niet door de moderne tijd aangetast. Gedomineerd door vijf vulkaanpieken, wordt dit woeste paradijs vooral gewaardeerd door liefhebbers van natuur, rust en outdooravonturen. Je vindt er dichte jungle, 365 rivieren, een aantal geweldig mooie watervallen, smalle kronkelwegen en vele wandelpaden. De westkant, aan de Caribische Zee, is kalm en ideaal om te kajakken. Zoals hier bij Secret Bay, een heerlijke baai met een rotsboog die alleen vanaf zee te bereiken is. Het is slechts een van de vele kleine baaitjes die tussen de rotsformaties verscholen liggen maar moeilijk toegankelijk zijn. Geen zin om te kajakken? Laat je dan rondvaren door Rastafari Fire in zijn vissersboot More Fire. Je kunt hem boeken via het luxe ecoresort Secrey Bay, dat hoog bovenop de kliffen van de baai is gebouwd. Trakteer jezelf en boek een van de gloednieuwe Ylang Ylang Villa’s, waar je in je privézwembad of op het terras een geweldig uitzicht hebt over de baai en het hele jaar door met een beetje mazzel potvissen kunt spotten, secretbay.dm.

118

SECRET BAY

DOMINICA

Roseau

DE WERELD VAN COLUMBUS

119

#MetEenHuurautoZieJeMeer

ALLES ONTDEKKEN, GEEN ZORGEN Met Sunny Cars maak je van je vakantie een ontdekkingsreis. Het laatste waar jij je zorgen over hoeft te maken, is je huurauto. Bij ons is all-inclusive huren ĂŠcht all-inclusive. Dus geen onverwachte kosten achteraf. Ontdek ook onze handige servicepakketten. Wij kunnen bijvoorbeeld borg staan voor je huurauto, ideaal als je geen creditcard hebt. Of sla de wachtrij bij de huurbalie op het vliegveld over. Regelen we graag voor je. Vraag je ANVR-reisagent naar de mogelijkheden of kijk op: www.sunnycars.nl

â&#x201A;Ź 25 korting

voor Columbus abonnees

bekijk de voorwaarden op de abovoordeel pagina van Columbus

DE WERELD VAN COLUMBUS

ZO REGEL JE 7 DAGEN PARADIJS VOOR € 700!

Peddel jezelf gelukkig in Palau A

TOM AUSSEMS

Columbus-redactie

fgelopen herfst scoorde ik een retourvlucht voor € 300 via stuntprijzenwebsite secretflying.com, regelde een kajak en kampeerbenodigheden voor in totaal € 400 en bracht een week door op de onbewoonde Rock Islands van droombestemming Palau. Voldoende bewijs dat een reisbudget geen belemmering is? Dit eilandrijk in de Stille Oceaan is een lust voor het oog. Het wordt gekenmerkt door kraakhelder water in tig schakeringen blauw, riffen die bulken van het onderwaterleven en een sprenkeling van in groen gedoopte rotsformaties, de zogenaamde Rock Islands. Sinds 2012 worden deze 445 kalkstenen champignons – door erosie sleet de onderste steenlaag weg – ten zuiden van hoofeiland Koror beschermd door Unesco. Desondanks staat het toerisme hier, met Ngerulmud uitzondering van duiken, nog redelijk in de kinderschoenen. Dus kon ik zes dagen in volledige afzondering door de archipel kajakken. Mijn expeditie ging van start op het eiland Ulong, in het westen, en eindigde op het eiland Carp, in het zuiden. ROCK ISLANDS Ik peddelde ongeveer zes uur per dag, wat me goed af ging – een buitengewone conditie is niet vereist. Onderweg kampeerde ik moederziel alleen in een tentje op speciaal aangewezen camp sites, bereidde ik mijn maaltijden met een kookstelletje, snorkelde ik op waanzinnige onderwaterlocaties en trotseerde ik de elementen. PALAU Laat die overpriced accommodaties en duikexcursies op het hoofdeiland dus maar zitten en peddel je weg naar intens geluk! Meer info op paddlingpalau.net.

123

MISSION STATEMENT

De missie van Columbus Ik wandel tussen de wilde dieren in Zuid-Afrika.

Ik slaap bij locals op een bountyeiland in Frans-Polynesië.

Ik speur met de Maasai naar wilde honden in Tanzania.

olumbus Travel heeft een grote liefde voor avontuurlijke reizen, voor élk budget. We schrijven over de mooiste en meest ongerepte plekken ter wereld, ver weg én dichtbij. Zoals diehard Columbus-fans weten, is ‘ontdek de wereld buiten de gebaande paden’ vanaf het begin, pak ’m beet twaalf jaar geleden, onze mantra geweest. Ze heeft niets in kracht ingeboet. Nu steeds meer mensen de wereld willen verkennen, wordt het zelfs alleen maar belangrijker om buiten de gebaande paden te kunnen treden. Wij vertellen je precies hoe je dat voor elkaar krijgt. En stel dat het gebaande pad toch de moeite waard is, dan leggen we uit hoe je het op de Columbus-manier kunt ervaren. Soms is dat net even de hoek omslaan of gewoon een kwestie van timing. Vaak is er een alternatief voor een gebaand pad dat bijna net zo mooi is, maar heb je die plek wel helemaal voor jezelf, zodat je echt iets beleeft. Wij gaan bewust op zoek naar zulke plekken, want reizen op de Columbusmanier gaat om beleving. De tijd van alleen kijken of alleen een mooie foto maken is voorbij. Aan de hand van onze reportages laten we je zien welke mogelijkheden er zijn voor een échte beleving. Als het even kan, heb je die samen met de lokale bevolking. Daar gaat het ons ook om: de wereld ervaren door de ogen van de locals. Toen we met Columbus begonnen was dat een revolutionaire gedachte. Oprichters Matthijs en Louise kunnen zich nog goed herinneren dat ze een verkeersbureau contacteerden voor tickets naar een Europese stad. Ze gaven aan dat ze locals wilden vragen naar hún favoriete plekken. Dat hadden ze beter niet kunnen doen — het verkeersbureau wilde daardoor geen tickets verstrekken. ‘Je gaat toch niet de locals om tips vragen! De leuke plekken moet je zelf zoeken en laat je niet door anderen invullen!’ Matthijs en Louise hielden voet bij stuk en the rest is history — het ‘door de ogen van de locals’ motto werd een laaiend succes. Hoe worden onze reportages precies gemaakt? Door een Columbus-team dat speciaal voor dit doel naar de bestemming is gestuurd en zich zoveel mogelijk baseert op de kennis van lokale bewoners (zie ook de behind the scenes-filmpjes op youtube.com/columbusmagazine). We zullen nooit positief schrijven over een locatie of accommodatie in ruil voor geld of een gratis verblijf. Columbus Travel maakt absoluut geen gebruik van collectieve persreizen waarbij journalisten van verschillende media een standaardprogramma afwerken. We vinden dat beleving zich vertaalt in leren. Mensen die behoefte hebben aan nieuwe inzichten en bezinning zullen het beamen: reizen is écht een verrijking van het leven. Als je een diepgaande reiservaring hebt gehad, dan kan die zelfs je leven thuis beïnvloeden. Op zijn minst zodanig dat je snel weer op reis wilt. Je bent gewaarschuwd: reizen op de Columbus-manier is verslavend!

Ik steek ‘levende bruggen’ over in de jungle van India.

Tot slot, reizen is voor ons meer dan consumptie en eigenbelang. Columbus Travel stelt het belang van Moeder Aarde voorop. Niets staat op zichzelf, alles is verbonden. Je zou zelfs kunnen zeggen dat dit inzicht als een rode draad door onze reisreportages loopt. Het is zelfs zo belangrijk voor Columbus dat we het sinds kort een naam hebben gegeven: Reizen 2.0. DE REDACTIE VAN COLUMBUS

120

Ik bezoek tempels buiten de gebaande paden in Cambodja.

Ik zwem met walvissen in Tonga.

Ik eet lokaal fruit in de Cookeilanden.

Ontdek het toonaangevende reismagazine

7o3rt% ing k

Ontdek de wereld buiten de gebaande paden met reismagazine Columbus TRAVEL. Elke editie 148 pagina’s vol reisinspiratie, schitterende foto’s en mooie reisverhalen.

PROBEER NU!

4x Columbus € 35,80

€

GRATIS Reisplanner pocketboek t.w.v. € 12

met de beste reistijden van alle landen ter wereld