Verslag Ideeëndag | 12 oktober 2012 te Antwerpen In verband met de viering van 20 jaar Cultureel Verdrag in 2015 Opening van de Ideeëndag De Ideeëndag ging van start met een welkomstwoord door Luc Devoldere, hoofdredacteur van Ons Erfdeel vzw en lid van CVN. Hij gaf een toelichting op de beleidsadviesaanvraag die CVN heeft ontvangen van haar opdrachtgevers; het Departement internationaal Vlaanderen en het Nederlandse Ministerie van Buitenlandse Zaken.1 Deze aanvraag richt zich op het jaar 2015, waarin het Cultureel Verdrag tussen Vlaanderen en Nederland 20 jaar bestaat. De overheden willen dit jaar uitroepen tot feestjaar. Zij hebben bij CVN de vraag neergelegd op welke manier dit feestjaar vormgegeven kan worden. Luc Devoldere bedankte alle aanwezigen voor hun bereidheid om op deze Ideeëndag mee te denken over het antwoord op de beleidsadviesaanvraag. Marijn ten Harmsen van der Beek, Algemeen secretaris van CVN, nam het woord over van Luc en vertelde meer over de doelstellingen en praktische invulling van de Ideeëndag. Er is gekozen om de workshops niet te modereren, maar om de deelnemers met een concrete opdracht op pad te sturen. In de workshopzalen hingen posters met de belangrijkste discussiepunten. De deelnemers konden hieraan punten toevoegen, op voorwaarde dat de uiteindelijke aanbeveling uitgewerkt zou zijn in termen van uitvoerbaarheid, financiële kaders en suggesties voor partners die erbij betrokken moeten worden. De deelnemers werd gevraagd om een woordvoerder aan te wijzen voor hun workshop die later op de dag, tijdens het plenaire gedeelte van de Ideeëndag, een presentatie zou geven van de belangrijkste uitkomsten. Ook gaf Marijn een toelichting op de afwikkeling na afloop van de Ideeëndag. CVN maakt daags na de Ideeëndag een letterlijk verslag van de bijeenkomst. Dit verslag wordt rondgestuurd naar alle deelnemers, die daarbij uitgenodigd worden om op de tekst te reageren en aanvullingen of correcties te sturen. De deadline hiervoor is 26 oktober. Na die datum, gaat CVN aan de slag met het opmaken van het definitieve beleidsadvies. CVN kan geen garantie geven dat alle ideeën uit de workshops letterlijk of integraal worden overgenomen. Ze committeert zich om alle ideeën zorgvuldig te wegen. Zo nodig neemt het secretariaat tijdens dit totstandkomingsproces graag contact op met deelnemers van de Ideeëndag om een opmerking of suggestie verder uit te werken of te verhelderen.
Alle deelnemers aan de Ideeëndag tijdens het welkomstwoord
1
De officiële beleidsadviesaanvraag treft u achter dit verslag aan als bijlage. Verslag Ideeëndag i.v.m. 20 jaar Cultureel Verdrag | 12 oktober 2012 te Antwerpen Pagina 1 van 9
Het programma van de Ideeëndag: 14.00 uur Welkomstwoord en toelichting op de beleidsadviesaanvraag 14.30 uur Opsplitsing in drie workshops Community Arts Publieksbereik Podiumkunsten 16.15 uur Plenaire presentatie van en discussie over de uitkomsten van de workshops 17.00 uur Afsluitende borrel Deel 1: de plenaire presentatie van de workshops Workshop Community Arts Woordvoerder: Kathrin Ginsberg, CBK Zeeland Deelnemers: Ron Lubbersen, SCOOP De heer R.H.P.M. Putters, Stichting Cultuurbehoud Breda Mevrouw B.H.M. Op de Beek, Stichting Cultuurbehoud Breda Sikko Cleveringa, CAL XL Josephine Woldring, Vlaams Cultureel Kwartier (Nijmegen) Romijn Conen, Het Makershuis ('s-Hertogenbosch) Kirsti Pol, Het Makerhuis ('s-Hertogenbosch) An Van Den Bergh, Demos Riet Jeurissen, voormalig lid CVN Paul Salmon, Stad Genk en lid CVN De workshop trapte af met een vraag ten aanzien van de term ‘community arts’: wat is de community? Over welk gedeeld gevoel of doel spreken we? Het antwoord dat de workshop gaf luidt dat ‘community’ in dit verband geen goede term is. De deelnemers doen de suggestie om een prijsvraag uit te schrijven met als doel een betere term te vinden voor community arts. (Noot van de redactie: in dit verslag hanteren we, in afwachting van de vaststelling van een betere term, nog ‘community arts’. De in Vlaanderen gebruikte tegenhanger van deze term is overigens sociaal-artistiek werk.) De workshop geeft een definitie van community arts: een een artistiek antwoord op een maatschappelijke vraag waarbij, vanuit een combinatie van artistiek vakmanschap en actief burgerschap, oude patronen worden doorbroken en nieuwe relaties worden gelegd.
De workshop Community Arts aan het werk
Aangezien een doelstelling van de viering van 20 jaar Cultureel Verdrag in 2015 het bereiken van een breed publiek is, is het centraal stellen van de samenleving via community arts wenselijk en voor de hand liggend.
Verslag Ideeëndag i.v.m. 20 jaar Cultureel Verdrag | 12 oktober 2012 te Antwerpen Pagina 2 van 9
De ideeën van de workshop Community Arts: Ten aanzien van een Vlaams-Nederlandse opleiding voor community arts: Een opleiding voor community arts slaat de brug tussen cultuur, onderwijs, wetenschap en welzijn; de vier peilers van het Cultureel Verdrag en de werking van CVN. Een dergelijke opleiding is een spil tussen enerzijds versterking van de community arts-praktijk en anderzijds het (wetenschappelijk) onderzoek naar de effectiviteit daarvan. Richt een Vlaams-Nederlandse post-hogeschool opleiding op voor de makers en partners van community arts. Doelen van de opleiding: o Versterking van professionele ontwikkeling die een stimulans vormt voor de bloei van creativiteit. o De uitwisseling van kennis uit Vlaanderen en Nederland in het kader van de opleiding, leidt tot een versterkt kennisnetwerk. Juist omdat de situaties in Vlaanderen en Nederland net verschillend zijn, kunnen professionals over de grens veel leren. Ten aanzien van zichtbaarheid van community arts: Kom tot een versterking van de bestaande initiatieven en infrastructuur. Onderdeel hiervan is het beter zichtbaar maken van bestaande festivals en projecten. Dit kan door een Vlaams-Nederlandse festivalroute te maken en onder de aandacht te brengen. Of desnoods door de oprichting van een nieuw festival, dat een (periodiek) overzicht geeft van de bestaande initiatieven in Vlaanderen en Nederland. Centraal in de zichtbaarheid van de bestaande initiatieven, staat het gesprek erover. Het is van belang dit op gang te brengen en te houden in beide richtingen over de grens. Community arts stelt het dagelijks leven centraal. Producties zijn kleinschalig. Aanbeveling van de workshop is om community arts dan ook zo dicht mogelijk bij de samenleving te plaatsen, waar het de meeste herkenbaarheid en zichtbaarheid uitlokt. Zet nieuwe media en technologie in om een breed publiek en draagvlak te vinden. Creëer ‘digitale communities’ voor uitwisseling van kennis onder makers, deelnemers en opdrachtgevers van community arts. Overweeg de oprichting van een ‘volkscongres’. Laat de samenleving aan het woord tijdens zo’n congres en betrek hier bestuurders en politici bij. Zij krijgen via dit volkscongres direct contact met en toegang tot de samenleving en de zaken die daar spelen. Ten aanzien van de legitimatie en positie van community arts: Er is in zowel Vlaanderen als Nederland behoefte aan meer politieke agendering en bestuurlijk draagvlak voor community arts. Er is nog altijd behoefte aan wetenschappelijke onderbouwing van de kennis over community arts. Dit kan voortkomen uit de voorgestelde post-hogeschoolopleiding. De onderbouwing is van belang om de werking en erkenning van community arts te versterken.
Oproep aan CVN: De workshopdeelnemers zien een belangrijke taak weggelegd voor CVN om de waarde en het belang van community arts onder de aandacht te brengen van beleidsmakers en andere belanghebbenden, om een centrale positie van community arts tijdens de viering mogelijk te maken. Overkoepelende boodschap aan CVN: Als overkoepelende boodschap geeft de workshop Community Arts aan CVN mee dat ze CVN ziet als bestuurder van Vlaams-Nederlandse coalities, onder meer bij het zoeken naar publieke en private financiering van projecten.
Verslag Ideeëndag i.v.m. 20 jaar Cultureel Verdrag | 12 oktober 2012 te Antwerpen Pagina 3 van 9
Workshop Publieksbereik Woordvoerder: Greet Pluymers, VRT Deelnemers: Berend Schans, Vereniging Nederlandse Poppodia en –Festivals Marc Steens, Clubcircuit Dorian van der Brempt, deBuren René van Baaren, BVN Zoë Lambooy, BVN Marc Cels, ANV vzw Jan Deckers, ANV vzw Kevin De Coninck, De Nederlandse Taalunie Luc Devoldere, Ons Erfdeel vzw en lid CVN De ideeën van de workshop Publieksbereik: Ten aanzien van de bestaande Vlaams-Nederlandse samenwerking en verdere ontwikkeling daarvan: Organiseer in 2015 de eerste editie van “De Lage Landendag”. Dit is een herkenbaar evenement waarmee de Vlaams-Nederlandse samenwerking in de kijker gezet wordt. Een brede selectie initiatieven uit de samenwerking komt op deze dag aanbod. Via de media bereikt de Lage Landendag een breed publiek. Maak beter zichtbaar en inzichtelijk welke uitwisselingen er al bestaan. Lanceer een kwaliteitslabel dat de beste producties van Vlaams-Nederlandse samenwerking herkenbaar maakt. Voer een aanwezigheidspolitiek: de viering in 2015 speelt zich af op plaatsen waar de VlaamsNederlandse samenwerking al levendig is en het publiek betrokken is. Het organiseren van een nieuw festival is niet nodig. Stimuleer waar mogelijk de bestaande programmering van Vlaamse en Nederlandse artiesten, gezelschappen en producties.
De workshop Publieksbereik aan het werk
Ten aanzien van de Nederlandse taal: Ten aanzien van de Vlaams-Nederlandse samenwerking zou altijd de Nederlandse Standaardtaal gebruikt moeten worden. Dit zou helpen om af te komen van de ‘ondertutteling’ van elkaars taal. Dit speelt een sleutelrol bij het organiseren van evenement: elkaar goed verstaan is belangrijk om elkaar goed te begrijpen.
Verslag Ideeëndag i.v.m. 20 jaar Cultureel Verdrag | 12 oktober 2012 te Antwerpen Pagina 4 van 9
Ten aanzien van mediabeleid: Er bestaat een Vlaams-Nederlandse Journalistenuitwisseling. Zorg dat de betrokken media de uitwisseling zichtbaar maken. Minstens op de Lage Landen-dag moet daar een punt van gemaakt worden. Ook zou de journalistieke uitwisseling uitgebreid kunnen worden van alleen krantenredacties naar radio en televisie. Genereer aandacht voor Vlaams-Nederlandse samenwerking door middel van een cross-mediale benadering. Elke leeftijds- en doelgroep kenmerkt zich door een eigen gebruik van de (sociale) media. In functie hiervan kunnen de verschillende media uitwisselen, elkaar inspireren en aanvullen. Ten aanzien van de financiering: Betrek privébedrijven en andere belanghebbenden bij de financiering van Vlaams-Nederlandse programmering en evenementen. Er zou een luidere oproep gedaan mogen worden aan hun adres. Zoals gratis treinvervoer in Vlaanderen en Nederland tijdens De Lage-Landen-Dag (of: gratis toegang tot de treinen die de grens oversteken), op basis van het concept van gratis reizen met het Boekenweekgeschenk dat jaarlijks wordt georganiseerd in Nederland. Grensoverschrijdend telefoonverkeer aan nationaal tarief was een andere suggestie.
Oproep aan CVN: Leg in het beleidsadvies hoge ambities neer op het vlak van inhoud en kwaliteit. Vraag om het budget dat nodig is om een dergelijk programma te realiseren.
Workshop Podiumkunsten Woordvoerder: Piet Menu, De Brakke Grond Deelnemers: Barbara Wyckmans, HETPALEIS Theo van Dooremalen, November Music Koen Vandyck, Toneelgroep Maastricht Floris Cavyn, Vlaams Theater Instituut Stef Coninx, Muziekcentrum Vlaanderen Johnny Quidé, PretPraters Jan Willem van Bokhorst, TvB Theaterproducties Marco Petersen, Mezz Breda Een centrale vraag die aan het begin van de workshop naar voren kwam, is: naar welk soort ideeën gaan we tijdens de workshop op zoek? Enkele afbakeningen kwamen natuurlijkerwijs uit de discussie naar voren: Praktische beperkingen: voorop stond de wens om te werken met bestaande organisaties, initiatieven en infrastructuren. Het is vooral belangrijk om deze bestaande samenwerkingsverbanden (beter) te faciliteren. De ideeën van die de workshop Podiumkunsten naar voren bracht, verlopen langs twee sporen: 1. Vlaanderen en Nederland als thema voor (nieuwe) programmering en productie. 2. Vlaanderen en Nederland als ontmoeting, met als doel elkaar na 2015 beter te kennen. In plaats van speciale programmering met Vlaanderen en Nederland als thema, draait het bij dit punt vooral om uitwisseling van en bezoek aan elkaars producties. De workshop Podiumkunsten aan het werk Verslag Ideeëndag i.v.m. 20 jaar Cultureel Verdrag | 12 oktober 2012 te Antwerpen Pagina 5 van 9
De ideeën van de workshop Podiumkunsten: Ten aanzien van de media: Vind prominenten bereid om ambassadeur te zijn van de Vlaams-Nederlandse samenwerking in het jaar 2015. Genereer voor hen voldoende media-aandacht of zorg dat ze dat zelf doen. De workshop Podiumkunsten ziet ook in algemene zin een rol voor de media weggelegd om de grens te beslechten. Zij kunnen sterker inzetten op de overeenkomsten dan de verschillen tussen Vlaanderen en Nederland, door bijvoorbeeld niet langer remakes te maken van Vlaamse en Nederlandse films en series. Ten aanzien van de bestaande Vlaams-Nederlandse samenwerking: Stimuleer de presentatie van bestaande producties en werken over de grens in beide richtingen. Dit krijgt de voorkeur boven het maken van nieuwe producties of festivals. De uitwisseling van producties heeft als doel elkaar beter te leren kennen en het gevoel van de grens als barrière weg te nemen.
Opdracht voor CVN: Het moet voor kunstenaars en programmeurs een evidentie worden om over de grens te kijken. Op welke manier je dat realiseert, is een vraag die de workshop terugspeelt naar CVN, als onderdeel van een verder gesprek met de belangrijkste Vlaamse en Nederlandse culturele partners.
Ten aanzien van de jeugd: Het beeld dat Vlamingen en Nederlanders van elkaar hebben, wordt beïnvloed door verschillen in de taal. Maak kinderen en jeugd met deze verschillen vertrouwd met als boodschap dat taal niet iets exotisch is, maar juist een bindende factor. Overweg ook de oprichting in 2015 van een Vlaams-Nederlandse Kinderkunstendag. Een concreet idee is om een mogelijke koppeling te maken tussen de jeugdactiviteiten Circuit X (Vlaanderen) en Blind Date (Nederland). Oproep aan het adres van CVN van de workshop Podiumkunsten: De workshops tijdens deze Ideeëndag waren per discipline georganiseerd. Suggestie is om, als aanvulling op de Ideeëndag, kunstenaars en creatievelingen van verschillende disciplines alsnog bij elkaar te brengen om tot gezamenlijke doelstellingen en plannen te komen in verband met het feestjaar 2015. Zo kunnen de juiste partners elkaar vinden om samen te werken richting algemene doelstellingen, die de verschillende disciplines overstijgen. De bestaande initiatieven in Vlaanderen en Nederland moeten daarbij het uitgangspunt zijn.
Verslag Ideeëndag i.v.m. 20 jaar Cultureel Verdrag | 12 oktober 2012 te Antwerpen Pagina 6 van 9
Deel 2: de plenaire reflectie op de workshoppresentaties en open microfoon De top-4 van ideeën: Tijdens deze afsluitende sessie, komen we tot een prioriteitenlijstje. Alle deelnemers maken kenbaar welke ideeën uit de workshops zij het meest relevant en belangrijk vinden om aanbevolen te worden door CVN in haar beleidsadvies. Hieruit komt de volgende top-4 naar voren: 1.
2.
3.
4.
Vind prominenten bereid om ambassadeur te zijn van de Vlaams-Nederlandse samenwerking in het jaar 2015. Genereer voor hen voldoende media-aandacht of zorg dat ze dat zelf doen. (workshop Podiumkunsten) Voer een aanwezigheidspolitiek: de viering in 2015 speelt zich af op plaatsen waar de VlaamsNederlandse samenwerking al levendig is en het publiek betrokken is. (workshop Publieksbereik) Organiseer in 2015 de eerste editie van “De Lage Landendag”. Dit is een herkenbaar evenement waarmee de Vlaams-Nederlandse samenwerking in de kijker gezet wordt. Een brede selectie initiatieven uit de samenwerking komt op deze dag aanbod. Via de media bereikt de Lage Landendag een breed publiek. (workshop Publieksbereik) Richt een Vlaams-Nederlandse post-hogeschool opleiding op voor de makers en partners van community arts. Doelen van de opleiding: o Versterking van professionele ontwikkeling die een stimulans vormt voor de bloei van creativiteit. o De uitwisseling van kennis uit Vlaanderen en Nederland in het kader van de opleiding, leidt tot een versterkt kennisnetwerk.
Elke workshop maakte een overzicht van de belangrijkste ideeën. V.l.n.r.: Community Arts, Publieksbereik en Podiumkunsten.Het aantal gekleurde ronde stickertjes geeft aan hoeveel stemmen een idee kreeg bij de plenaire vaststelling van het ‘beste idee van de dag’.
Twee aanbevelingen die door alle workshops werden gedragen en die op verschillende momenten tijdens de Ideeëndag naar voren kwamen, zijn de volgende: Het is van belang om bij de financiering van de viering in 2015 bedrijven en andere private partners te betrekken. De rol van de media is cruciaal en hun kracht moet beter benut worden. Via de media kunnen we elkaars cultuur beter leren kennen. Een degelijke cross-mediale strategie om een breed publiek te vinden. Verslag Ideeëndag i.v.m. 20 jaar Cultureel Verdrag | 12 oktober 2012 te Antwerpen Pagina 7 van 9
Open microfoon: Na afronding van de top-4 van ideeën, was er ruimte voor laatste opmerkingen van deelnemers. Hieronder volgt een overzicht. CVN neemt expliciet kennis van de aanbevelingen op om verschillende punten pleitbezorger te zijn van Vlaams-Nederlandse samenwerking bij haar opdrachtgevers en belanghebbenden in de buitenwereld. Het belang van de media is op verschillende momenten tijdens de Ideeëndag benadrukt en tijdens de open microfoonsessie gebeurt dit nogmaals. De media staan niet bepaald te popelen om te berichten over Vlaams-Nederlandse samenwerking. Desalniettemin, zou dit zeer welkom zijn. We moeten manieren vinden om de kracht van de media effectiever te benutten.
Een deelnemer roept CVN op om de overheden te attenderen op de gevolgen voor aandacht voor Vlaams-Nederlandse samenwerking die de wijziging van het medialandschap heeft veroorzaakt.
Een deelnemer doet de suggestie om de term community arts te vervangen door ‘samenkunst’. Een aanvulling van Sikko Cleveringa, deelnemer van de workshop Community Arts: breng op de Lage Landendag een synchroon Vlaams-Nederlands achtuurjournaal met bijvoorbeeld uitwisseling van de nieuwsankers. Deelnemer Kevin De Coninck (de Nederlandse Taalunie) reageert op de aanbevelingen van de workshop Podiumkunsten. o Nu het TIN in zijn huidige vorm verdwijnt, valt te overwegen om de TIN-prijzen in VlaamsNederlands verband voort te zetten, eventueel in combinatie met de Taalunie Toneelschrijfprijs die binnen de Taalunie onder druk staat. Er zou betrokkenheid van Vlaams Cultuurhuis De Brakke Grond gezocht kunnen worden om dit te realiseren. o Een oproep: het door CVN opgestelde advies in verband met het 20-jarig bestaan van het Cultureel Verdrag moet in ieder geval volledig draagvlak hebben bij de andere VlaamsNederlandse organisaties waarmee CVN structureel overleg voert. Dat zijn: Ons Erfdeel, De Brakke Grond, De Nederlandse Taalunie en deBuren. o Als aanvulling op de bijdragen van de workshop Podiumkunsten ten aanzien van de jeugd: de Taalunie stelt momenteel een Jongerenraad in, met als doel jongeren bewuster te maken van hun taal en hun taalgebruik. Op termijn wil de Taalunie op deze manier jongeren vaker bij haar beleid betrekken. Dorian van der Brempt (deBuren) doet de laatste oproep: Wees ambitieus, heb daarbij oog voor benodigde budgetten, maar zeker ook voor het organiseren van uitwisseling met gesloten beurzen. Creëer daarmee het draagvlak voor projecten die niet met gesloten beurzen opgezet kunnen worden. De projecten moeten zo opgezet worden dat ze interessant zijn voor de privésector om erin te investeren. Het genoemde voorbeeld van gratis treinreizen met het Boekenweekgeschenk, zoals dat in Nederland traditie is, is een goede praktijk. Dit concept moeten we zien door te trekken naar Vlaanderen en tegelijkertijd moeten we soortgelijke nieuwe concepten bedenken in de aanloop van 2015.
Na afloop was er voor ieder een klein presentje
Slotwoord Als afsluiting van de Ideeëndag bedankte Paul Salmon alle deelnemers hartelijk voor het delen van hun inspiratie en de veelheid aan ideeën. Hij was blij om te zien dat er zichtbaar met grote betrokkenheid werd gewerkt. Hij nodigde tot slot iedereen uit voor een welverdiende borrel.
Verslag Ideeëndag i.v.m. 20 jaar Cultureel Verdrag | 12 oktober 2012 te Antwerpen Pagina 8 van 9
Bijlage| Officiële beleidsadviesaanvraag i.v.m. 20-jarig bestaan Cultureel Verdrag in 2015 Van: Aan: Datum:
Departement internationaal Vlaanderen en het Ministerie van Buitenlandse Zaken (Nederland) De Commissie Cultureel Verdrag Vlaanderen – Nederland 12 juni 2012
Op 17 januari 1995 ondertekenden de Vlaamse en Nederlandse regering het Cultureel Verdrag tussen Vlaanderen en Nederland. Veel Nederlandse kunstenaars en cultuurmakers vinden een thuis in Vlaanderen en omgekeerd werken veel Vlaamse collega’s in Nederland. De culturele samenwerking loopt goed. Vanuit de ambitie om deze contacten verder te intensiveren, stellen wij voor om in 2015 stil te staan bij 20 jaar Cultureel Verdrag Vlaanderen Nederland. Instellingen die zich specifiek op de bilaterale culturele relatie tussen Vlaanderen en Nederland richten worden verzocht de viering in 2015 actief kleur en invulling te geven. Daarnaast worden ook andere partijen, zoals grensgemeenten, culturele fondsen en kennis- en onderwijsinstellingen, verzocht aan dit initiatief bij te dragen. Ook in het buitenland zal de viering aandacht krijgen. Zo zullen Vlaanderen en Nederland bezien of het mogelijk is om zich in 2015 gezamenlijk te presenteren tijdens één of meerdere gerenommeerde culturele festivals en/of biënnales. De Vlaamse en Nederlandse regering verzoeken de Commissie Vlaanderen Nederland om vóór december 2012 advies uit te brengen over de mogelijke opzet en invulling van deze viering, en daarbij het bovenstaande en volgende mee te wegen: De viering versterkt de samenwerking tussen Vlaanderen en Nederland, op cultureel gebied en anderszins; De viering verenigt eigen initiatieven van burgers en instellingen onder een gezamenlijke noemer en beeldmerk; Graag vernemen we binnen het advies welke culturele organisaties een nadrukkelijk rol kunnen spelen bij het verbinden van de verschillende initiatieven; De viering weet ruime belangstelling te wekken van het bredere publiek, onder meer via social media en de pers.
Verslag Ideeëndag i.v.m. 20 jaar Cultureel Verdrag | 12 oktober 2012 te Antwerpen Pagina 9 van 9