Verslag Vlaams-Nederlandse bijeenkomst Maand van de Geschiedenis 2014 Brussel, 11 december 2013
Commissie Cultureel Verdrag Vlaanderen – Nederland Brussel, 10 januari 2014
Inhoud De bijeenkomst kort samengevat ................................................................................................................... 2 Inleiding ........................................................................................................................................................... 4 Overzicht van aanwezigen............................................................................................................................... 5 Besproken onderwerpen ................................................................................................................................. 6 Voorbereidend: mogelijkheden voor Vlaams-Nederlandse samenwerking i.v.m. de Maand van de Geschiedenis 2014 ................................................................................................................................ 6 Uitvoerend: mogelijkheden voor Vlaams-Nederlandse invulling van thema ‘Vriend & Vijand’ ........... 6 Bijdragen van de deelnemers .......................................................................................................................... 8 Mondeling ............................................................................................................................................. 8 Schriftelijk............................................................................................................................................ 10 De bijeenkomst in vogelvlucht ...................................................................................................................... 19
Pagina 1 van 27
De bijeenkomst kort samengevat Op uitnodiging van CVN en het Nederlands Openluchtmuseum (NOM) zijn betrokkenen uit de organiserende museale sector en sectorinstellingen op 11 december 2013 in het Vlaams-Nederlands Huis deBuren te Brussel bijeengekomen om te spreken over de mogelijkheden en wenselijkheid van de Vlaams-Nederlandse uitbreiding van de Maand van de Geschiedenis. Of er aanvullende initiatieven tot stand kunnen komen, welke dat zouden kunnen zijn en hoe die tot uitvoering zouden kunnen komen. Algemeen secretaris Marijn ten Harmsen van der Beek heet alle gasten van harte welkom en dankt hen op voorhand voor hun aanwezigheid en de reeds toegezonden schriftelijke bijdragen, die integraal zijn ingevoegd in dit verslag. De Algemeen secretaris licht toe dat, hoewel CVN geen uitvoerende rol heeft, ze een verbindende rol kan spelen bij het opzetten van samenwerkingsverbanden over de grens. CVN haalt nog eens kort de aanbevelingen en conclusies aan uit het advies Voorbij de mythen. De Groote Oorlog toen en nu. Beleidsadvies over 100 jaar Eerste Wereldoorlog in Vlaanderen en Nederland. Vervolgens geeft Pieter-Matthijs Gijsbers, directeur van het NOM een presentatie over de Maand van de Geschiedenis waarbij de doelgroep, totstandkoming van het project, waarde van partnerschappen en de promotiecampagne worden toegelicht.
Pagina 2 van 27
Naar aanleiding van deze presentaties ontstaat een actieve discussie en worden suggesties, verwachtingen, initiatieven en zorgen uitgewisseld. In dit verslag vindt u daarvan de weerslag.
“Een interessante discussie die duidelijk naar meer smaakt. We zien dus uit naar een vervolg dat wat ons betreft al is begonnen met de verschillende nieuwe bilaterale contacten via dit netwerk.”
Samenvattend is Maand van de Geschiedenis 2014 in Vlaanderen: Wel gewenst als ….
verbinder van individuele activiteiten (zowel grootschalig als lokaal en kleinschalig) stimulans voor grensontkennende Vlaams-Nederlandse samenwerking aanleiding voor het vormen van duurzame partnerschappen tussen de Maand van de Geschiedenis (het NOM) en Vlaamse partijen, gericht op het jaar 2014 en de verdere toekomst
Niet nodig als ….
organisatievorm aanleiding voor het organiseren van nieuwe activiteiten of het ontwikkelen van nieuwe plannen
Pagina 3 van 27
Inleiding Op 21 september 2013 publiceerde CVN Voorbij de mythen. De Groote Oorlog toen en nu. Beleidsadvies over 100 jaar Eerste Wereldoorlog in Vlaanderen en Nederland. Een sleutelaanbeveling in dit advies is om het jaarlijkse Nederlandse evenement de Maand van de Geschiedenis in 2014 in zowel Vlaanderen als Nederland uit te rollen als grensoverschrijdende overkoepeling van de vele lokale herdenkingsactiviteiten: Lancering van digitaal platform tijdens Maand van de Geschiedenis 2014 De organisator van de Nederlandse Maand van de Geschiedenis, het Nederlands Openluchtmuseum, plant in 2014 een Vlaams-Nederlandse editie met als thema ‘Vriend & Vijand’. Dat biedt ruimte aan activiteiten rond de herdenking van de Eerste Wereldoorlog en betekent programmering bij vele vooraanstaande culturele instellingen met bijbehorend media- en publieksbereik. CVN signaleert een kans voor de overheden om in te haken op het momentum dat met de Maand van de Geschiedenis gecreĂŤerd wordt, om aandacht te vragen voor de herdenking richting een breed publiek. Het biedt het uitgelezen moment voor onder meer de lancering van het digitaal platform. Voorbij de mythen. De Groote Oorlog toen en nu. Beleidsadvies over 100 jaar Eerste Wereldoorlog in Vlaanderen en Nederland, pagina 32
Naar aanleiding van deze aanbeveling is het gesprek tussen de organisator van de Maand van de Geschiedenis, het Nederlands Openluchtmuseum, en Vlaamse musea en koepelorganisaties tot stand gekomen. CVN heeft in dit proces een verbindende en faciliterend rol gespeeld.
Pagina 4 van 27
Overzicht van aanwezigen Belgisch Federaal Wetenschapsbeleid (Koninklijke Bibliotheek van BelgiÍ) De Markiezenhof, Bergen op Zoom Erfgoed Brabant Executive Council van ICOM (Parijs) FARO Huis van de Europese Geschiedenis ICOM Vlaanderen Nederlands Openluchtmuseum SSEW – Stichting Studiecentrum Eerste Wereldoorlog Stichting 100 jaar Nederland en de Eerste Wereldoorlog Toerisme Vlaanderen, kantoren Brussel en Den Haag Vlaams-Nederlands Huis deBuren Vlaams Vredesinstituut, Brussel Vredescentrum Antwerpen
Pagina 5 van 27
Besproken onderwerpen Voorbereidend: mogelijkheden voor Vlaams-Nederlandse samenwerking i.v.m. de Maand van de Geschiedenis 2014
Partnerschappen De kracht van de Maand van de Geschiedenis ligt in het verbinden van lokale, kleinschalige activiteiten tot één geheel. Om deze verbinden te kunnen maken, is samenwerking van de Maand van de Geschiedenis met koepel- en brancheorganisaties essentieel. De Maand van de Geschiedenis zoekt zulke partnerschappen in Vlaanderen. Toerisme Vlaanderen verzorgt informatievoorziening over herdenkingsactiviteiten in Vlaanderen richting de Nederlandse consumentenmarkt. Partners van Toerisme Vlaanderen zijn De Brakke Grond (Amsterdam) en de Vlaamse Vertegenwoordiging (Den Haag). Toerisme Vlaanderen zou graag samenwerken met de Maand van de Geschiedenis.
“We waren, denk ik, een inspirerende en gemotiveerde groep van mensen die een open gesprek heeft gevoerd over mogelijke samenwerkingen.”
Uitvoerend: mogelijkheden voor Vlaams-Nederlandse invulling van thema ‘Vriend & Vijand’
Relevantie van samenwerking Maand van de Geschiedenis en Vlaamse spelers In samenwerking met culturele instellingen en de media realiseert de Maand van de Geschiedenis omvangrijke publieksbereik, met name ook voor lokale en kleinschalige initiatieven. Zo agendeert de Maand de jaarlijks gekozen thematiek.
De Vlaamse deelnemers zien met name mogelijkheden voor samenwerking op basis van bestaande dan wel reeds geplande activiteiten. Er ligt een kans om het publieksbereik van deze activiteiten te vergroten door aan te haken bij de Maand van de Geschiedenis. De Maand van de Geschiedenis zou daarmee vooral waardevol zijn voor Vlaamse instellingen in termen van marketing, ontsluiting en publieksbereik. Verdergaande Vlaams-Nederlandse samenwerking kan ontstaan door grensoverschrijdende (of: grensontkennende) afstemming en uitwisseling over uitgevoerde en geplande activiteiten tussen culturele instellingen onderling.
Thematiek Maand van de Geschiedenis 2014 Ter invulling van het overkoepelende thema ‘Vriend & Vijand’ delen Vlaanderen en Nederland de vluchtelingenthematiek: het grote aantal Belgische en Vlaamse burgers dat toevlucht zocht in Nederland na het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog in eigen land. In zowel Vlaanderen als Nederland, in de grensregio in het bijzonder, worden rond dit thema verschillende grote en kleine activiteiten georganiseerd. De thematiek van de herdenking overstijgt de duur van het jaar 2014 of de periode 2014 – 2018: de vredesgedachte en educatie daaromtrent blijven altijd actueel. Pagina 6 van 27
Ontsluiting van content Een Vlaams-Nederlandse publieksgerichte www.degrooteoorloginvlaanderenennederland.eu.
website
zou
al
volstaan:
Op basis van het motto ‘Shared memory’: welke erfgoed en welke verhalen delen Vlaanderen en Nederland, en welke verdelen ons juist? Naast Vlaams-Nederlandse ontsluiting van praktische content (vb: de agenda met herdenkingsactiviteiten), bestaat ook behoefte aan grensoverschrijdende ontsluiting van inhoudelijke content (vb: publicaties en achtergronden). Er bestaan al verschillende zelfstandige Vlaamse en Nederlandse websites in het kader van de herdenking. Hoe worden deze Vlaams-Nederlands ontsloten? Vindbaar gemaakt? Is de Maand van de Geschiedenis 2014 hier een aanleiding voor? Een digitaal platform kan een medium zijn om de verschillende online en offline bronnen centraal vindbaar te maken.
Pagina 7 van 27
Bijdragen van de deelnemers Mondeling
Belgisch Federaal Wetenschapsbeleid (Koninklijke Bibliotheek van België) De Belgische federale bibliotheek en gelieerde organisaties hebben de intentie om de herdenkingsactiviteiten in 2014 te laten aansluiten op de Nederlandse Maand van de Geschiedenis.
Davidsfonds Organiseert jaarlijks in de lente de Nacht van de Geschiedenis in Vlaanderen. In 2014 is het thema ‘dagelijkse leven tijdens Eerste Wereldoorlog’.
Erfgoed Brabant Erfgoed Brabant publiceert het boek De Groote Oorlog in het klein. Erfgoed Brabant wenst niet alleen informatie uit te wisselen maar wil ook inhoudelijke samenwerking.
FARO In Vlaanderen bestaan al verschillende jaarlijkse thematische evenementen rond erfgoed:
Erfgoeddag Open Monumentendag
FARO bespeurt niet direct een behoefte aan de lancering van een nieuw (bijkomend) evenement. Raadt aan voort te bouwen en aan te sluiten op de bestaande initiatieven.
Huis van de Europese Geschiedenis Meertalige en transnationale oriëntatie. Geïnteresseerd in de marketingaspecten van deelname aan de Maand van de Geschiedenis. Zoekt naast Vlaams-Nederlandse ook aandacht voor BelgischNederlandse invalshoek.
ICOM Vlaanderen Verneemt van achterban dat Vlaamse musea weinig respons ontvangen van Nederlandse musea op informatieverzoeken in verband met de herdenking. Vlaamse musea zijn voorzichtig de markt niet te verzadigen met herdenkingsactiviteiten in 2014; men houdt de juiste dosering in het oog. ICOM Vlaanderen organiseert een studiedag voor kleinere Vlaamse musea [aanvulling gewenst].
Projectsecretariaat 100 jaar Groote Oorlog (2014-18) Mist een met coördinatie belaste gesprekspartner in Nederland, zoals tevens gesignaleerd in het CVN-advies. Het Projectsecretariaat is graag bereid informatie te verschaffen over Vlaamse activiteiten aan Nederlandse partijen.
Toerisme Vlaanderen Signaleert dat voor het jaar 2014 het maximale aantal herdenkingsactiviteiten reeds gepland is; zowel qua capaciteit van het aanbod, als qua vraag vanuit de markt. Nieuwe initiatieven richten zich best op de periode 2015-2018.
Pagina 8 van 27
Vlaams Vredesinstituut Publiceerde de gids 14-18 van dichtbij. Inspiratiegids voor lokale projecten over de Groote Oorlog, als bron van inspiratie voor herdenkingsthematiek voor makers van culturele activiteiten.
Vredescentrum Antwerpen Mist een met coördinatie belaste gesprekspartner in Nederland, als tegenhanger van het Vlaamse Projectsecretariaat 100 jaar Groote Oorlog 2014-18. Het Vredescentrum heeft de huidige VlaamsNederlandse activiteiten op kunnen zetten door zelfstandig contact te leggen met onder meer het Nederlandse leger (Ministerie van Defensie). Het type activiteiten dat het Vredescentrum plant, past bij de Maand van de Geschiedenis: educatieve programma’s en lezingen met het thema ‘Vijand wordt vriend’.
Pagina 9 van 27
Schriftelijk FARO
Faro is de roepnaam voor het Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed, dat een intermediaire rol vervult tussen de overheid en het cultureel-erfgoedveld en de hoofddoelen van het Cultureelerfgoeddecreet dient te realiseren. FARO is gehuisvest in hartje Brussel en operationeel sinds 1 januari 2008. Het werd in het leven geroepen om enerzijds praktijkondersteuning en praktijkontwikkeling te bieden ten opzichte van lokale en provinciale besturen en beheerders van cultureel erfgoed, anderzijds om hulp te verlenen bij beeldvorming en communicatie en om de ontwikkeling van cultureel erfgoed te stimuleren. Door middel van uitgekiende projecten, zoals Erfgoeddag, probeert FARO het brede publiek een kwalitatief hoogstaand maar tegelijk erg toegankelijk zicht te bieden op het erfgoedaanbod van Vlaanderen en Brussel (www.erfgoeddag.be ). Daarnaast wordt gelet op de diversiteit en interculturaliteit van het aanbod en wordt aan de erfgoedactoren een stevige impuls gegeven om interdisciplinair te werken. Daarenboven worden internationale tendensen opgevolgd met als doel het erfgoedveld hiervan op de hoogte te brengen. Op deze manier probeert FARO een netwerk van erfgoedorganisaties tot stand te brengen waarbij middelen, kennis en expertise onderling worden uitgewisseld. Ook FARO besteedt veel aandacht aan de Eerste Wereldoorlog. Als steunpunt zetten we vooral in op reflectie en vorming rond het hele herdenkingsverhaal. Daarbij werken we zo aanvullend mogelijk, naast en in samenwerking met de vele andere ondersteuningsinitiatieven in Vlaanderen. Verder proberen we zoveel mogelijk het overzicht te houden op de vele WOIprojecten en acties in Vlaanderen. Bijzondere, inspirerende of vernieuwende projecten zullen we in de kijker zetten via onze website en nieuwsbrief. Zie volgende link: http://www.faronet.be/vrije-tags/100-jaar-groote-oorlog Voorbije relevante projecten: http://www.faronet.be/e-documenten/verslagbundel-het-dagelijks-leven-tijdens-de-eerstewereldoorlog http://www.faronet.be/dagelijks-leven-van-het-%E2%80%98gewone%E2%80%99-volk-17891918 http://www.faronet.be/blogs/gregory-vercauteren/workshops-14-18-van-dichtbij
Pagina 10 van 27
Het Huis van de Europese geschiedenis, een project van het Europese Parlement, heeft een missie en doelstellingen opgesteld die de visie ondersteunen om van dit Huis een duurzaam platform te maken voor uitwisseling over de Europese geschiedenis en de geschiedenis van de Europese Unie. Het Huis zou volgens de planning eind 2015 zijn deuren moeten openen in het Eastmangebouw in het Leopoldpark in het hart van de Europese wijk in Brussel. De bouwkundige plannen zullen verbeteringen aanbrengen in het gebouw door open expositieruimtes te creëren die een aanvulling vormen op het originele gebouw. Het Huis zal de bezoeker centraal stellen en open zijn voor iedereen, in overeenstemming met het beleid van het Parlement wat betreft het recht op gelijke toegang. Het zal tevens programma’s verzorgen voor groepen die een bezoek brengen aan het Europees Parlement. Er zullen ook speciale programma’s worden ontwikkeld voor andere groepen, jongeren en scholen. Het aanbod zal permanente, reizende en tijdelijke tentoonstellingen, evenementen en culturele programma’s omvatten, evenals een caférestaurant en een museumwinkel. De verhaallijn van de permanente tentoonstelling zal de bezoeker langs een overzicht van de Europese geschiedenis leiden, beginnend bij de eerste mythe, de verschillende perspectieven op identiteit en het cultureel erfgoed van Europa. Om de bezoeker de tumultueuze gebeurtenissen van de twintigste eeuw te laten begrijpen, zal de tentoonstelling zich eerst richten op de zich ontwikkelende overtuigingen en denkbeelden die de negentiende eeuw bepaalden — Europa’s „toetreding tot de moderniteit” — alvorens het wegzakken van Europa in oorlog en vernietiging onder de loep te nemen. Dat wordt gevolgd door een thematisch gedeelte over de zoektocht naar een beter bestaan door middel van een steeds verder verenigd Europa. De bezoeker zal worden aangemoedigd na te denken over het hedendaagse Europa, de status en positie van de Europese Unie en de rol die iedereen kan spelen bij de vormgeving van de toekomst van Europa. Drie belangrijke criteria hebben de keuze bepaald voor de beslissende aspecten van de Europese geschiedenis die in de verhaallijn van het Huis zouden worden opgenomen: ten eerste moet het gaan om gebeurtenissen of processen waarvan de oorsprong in Europa ligt, ten tweede moeten deze gebeurtenissen of processen zich over heel Europa hebben verspreid, en ten derde moeten deze gebeurtenissen of processen zich over heel Europa hebben verspreid, en ten derde moeten zij ook vandaag de dag nog relevant zijn. In de permanente tentoonstelling zal de historische benadering grotendeels chronologisch zijn, maar indien passend en noodzakelijk is voor een thematische benadering gekozen. De historische verhaallijn zal doortrokken zijn van het concept van „gedeelde herinnering”, dat een basis vormt voor de interpretatie van de geschiedenis, met inbegrip van de passieve en actieve kanten van dit in een maatschappelijke context gevormde fenomeen — en dat groepen mensen zowel kenmerkt als samenbindt. Een reeks museologische instrumenten en technieken, waaronder het gebruik van „connectoren”, diverse leidmotieven en „rode verbindingsdraden”, als ook de visuele metafoor van een „huis” zullen in de gehele tentoonstelling worden gebruikt om oriëntatie en herkenning te bevorderen. Zo zal het concept van „centrum en periferie” fungeren als een leidmotief van de tentoonstelling, terwijl zichtbare oriëntatiepunten de bezoeker de weg zullen wijzen en aanvullende informatie zullen verstrekken over de verhaallijn van de tentoonstelling. De collectie die wordt samengesteld voor de permanente tentoonstelling, zal een centrale rol spelen bij het uitdragen van de boodschap van het Huis. Pagina 11 van 27
Inhoud van Wereldoorlog I in de permanente opstelling van het Huis
Aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog leefde het merendeel van de Europese bevolking nog op het platteland. Het asynchrone karakter van de sociale-ontwikkelingsprocessen leidde tot massa-immigratie van het platteland naar de stad, van arme naar rijke regio’s, alsook tot grootschalige overzeese emigratie. Aan het einde van de negentiende eeuw stapelden sociale conflicten en internationale rivaliteit zich op en zij creëerden een meerledige voedingsbodem voor conflicten. Vervolgens gaat de verhaallijn over naar de neergang van Europa in de eerste helft van de twintigste eeuw. Het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog markeerde het eindpunt van de Europese dominantie van de negentiende eeuw. De oorlogsvoering en de oorlogstechnologie waren veranderd en het aantal dode jonge mannen aan beide zijden was ongekend. Deze massaoorlog had vernietigende gevolgen voor de gehele maatschappij. De oorlog veranderde het politieke landschap van Europa en had verstrekkende gevolgen voor de Europese herinnering. Alle staten, oude en nieuwe, die uit de „grote oorlog” tevoorschijn kwamen, waren in wezen representatieve parlementaire democratieën, de Sovjet-Unie uitgezonderd. Gedurende de volgende twintig jaar bleek de democratie echter, in meer dan de helft van deze Europese staten, te fragiel te zijn en was zij niet bestand tegen de steeds hevigere sociale en politieke spanningen die zich overal op het continent voordeden. De Oktoberrevolutie van 1917 was een wereldschokkende gebeurtenis, die een alternatieve orde tegenover die van het kapitalisme, het liberalisme en de parlementaire democratie stelde. De marxistische ideologie werd gebruikt om het communistische regime in de Sovjet-Unie te legitimeren, een regime dat was gebaseerd op een alomtegenwoordige massaterreur. December 2013 Huis van de Europese Geschiedenis Elisabeth.pluijmen@europarl.europa.eu, Coordinator Collecties Francoise.petit@europarl.europa.eu, PR en Marketing
Françoise Verburg-Petit Communication, PR and Marketing European Parliament Directorate General for Communication House of European History Phone: +32.2.28 32467 / +32 495208613 TRI02V029 Website: www.europarl.europa.eu
Pagina 12 van 27
Het verhaal van Nederland en de Eerste Wereldoorlog is een belangrijk, maar onbekend en ondergewaardeerd verhaal , dat de aandacht van een breed publiek verdient . Het verhaal speelt bovendien tegen de achtergrond van de wording van het moderne Nederland. Daarmee wordt het ook het verhaal van onze groot- en overgrootouders, die voor het eerst kennis maakten met de auto, het vliegtuig, de telefoon en elektriciteit en zelfs stromend water. Het verhaal van Nederland en de Eerste Wereldoorlog is bovendien hoogst actueel . Net als toen is nu sprake van een financiële en economische crisis, (dreigend) overheidsingrijpen in de samenleving, zelfverrijking (“graaien”), afnemend respect voor autoriteit en wettelijk gezag, toenemende armoe en werkeloosheid, politieke spanningen, en kritiek op de internationale houding en opstelling van ons land. En er zijn meer verbindingen te leggen met nu: opvang van vluchtelingen, tolerantie, solidariteit, de roep om politieke en bestuurlijke daadkracht. Missie De stichting 100 jaar Nederland en de Eerste Wereldoorlog is opgericht om het verhaal van Nederland en de Eerste Wereldoorlog in de periode 2014-2018 bij een breed publiek onder de aandacht te brengen, en om als (inter)nationaal aanspreekpunt te fungeren voor instellingen en organisaties die ook geïnteresseerd zijn om (delen van) dit verhaal te vertellen of zich toe te eigenen Visie De stichting wil in de periode 2014-2018 het grote verhaal van Nederland en de Eerste Wereldoorlog “klein” laten vertellen. Anders dan de landen die daadwerkelijk oorlog gevoerd hebben, kent Nederland geen miljoenen slachtoffers, geen grote veldslagen, geen verwoeste steden en dorpen, en geen onherkenbaar verminkte landschappen. Ons “grote” verhaal is dat van de algehele mobilisatie, de vele vluchtelingen en geïnterneerde militairen, de schaarste en rantsoenering, de smokkel en de zwarthandel (Doodendraad) en de torpedering van handelsschepen. Klein vertellen betekent dit grote, wat abstracte verhaal terugbrengen tot persoonlijke gebeurtenissen, belevenissen en ervaringen, met een nadruk op het dagelijkse leven. Door op die manier de verhalen “dichtbij’ de mensen te brengen worden ze invoelbaar, herkenbaar en aansprekend, en gaan ze onderdeel uitmaken van de lokale geschiedenis of zelfs van de eigen familiegeschiedenis.
Pagina 13 van 27
Taken De visie impliceert dat de stichting zich voornamelijk zal richten op:
het stimuleren en bevorderen van samenwerking tussen lokale en regionale partners, zoals archieven, musea, historische verenigingen, heemkundekringen, scholen en lokale en regionale media. Zij zijn als geen ander in staat de lokale geschiedenis vorm en inhoud te geven; coördinatie en afstemming van (inter)nationale of regio-overstijgende onderwerpen, zoals de vluchtelingen en de mobilisatie; inhoudelijke advisering en facilitering van activiteiten van derden; het fungeren als aanspreekpunt voor (internationale) organisaties en instellingen.
De stichting voert zelf geen projecten in eigen beheer uit. Ze heeft zich inhoudelijk verbonden met Huis Doorn waar de Duitse Keizer Wilhelm II na zijn vlucht naar Nederland de rest van zijn leven heeft doorgebracht en in 1941 stierf. Huis Doorn is de locatie waar de komende jaren ook het verhaal van (Nederland en) de Eerste Wereldoorlog wordt verteld .
Activiteiten Als uitvloeisel van haar taken gaat de stichting in de periode 2012-2018 zelf de volgende activiteiten ondernemen:
Ontwikkelen van een website met een portalfunctie. De website zal een database bevatten met daarin alle projecten en initiatieven, geordend en opvraagbaar naar plaats en regio, en voorzien van een uitgebreide beschrijving en voortgangsinformatie; Informatie- en communicatievoorziening in de vorm van digitale nieuwsbrieven, speciale pagina’s voor social media, de eigen website, achtergronddossiers, lezingen en optredens; Organiseren van landelijke en regionale bijeenkomsten met erfgoedinstellingen en andere partners (bv onderwijs) over (gezamenlijke) projecten; Entameren onderzoek en wetenschappelijke publicaties (boeken, artikelen) ; Organisatie (inter)nationaal symposium; Opbouw en onderhoud van een internationaal netwerk, gericht op informatieuitwisseling en samenwerking; Creëren van tijdelijke (extra) financieringsmogelijkheden voor projecten via bijvoorbeeld fondsen of provincies.
Pagina 14 van 27
SSEW – Stichting Studiecentrum Eerste Wereldoorlog
De landelijke Stichting Studiecentrum Eerste Wereldoorlog heeft als doelstelling om WO I onder het brede publiek in Nederland bekender te maken en krijgt daarbij actieve en financiële ondersteuning van ca. 300 donateurs, waaronder hoogleraren, geschiedenisdocenten, publicisten, studenten en historisch geïnteresseerden. De SSEW tracht haar doelstelling te verwezenlijken met het doen van bronnenonderzoek, het uitgeven van historische publicaties, het organiseren van Studiereizen en Studiedagen, alsmede met onderwijsactiviteiten.
SSEW Projecten 100 jaar herdenking WO1 Publicatie boek over het proces tegen Wilhelm II
Heemkundekringen
Cursussen Volksuniversiteit
Requiem Kees Andriessen
Huis Doorn
Kasteel Amerongen Stichting Thema Tijdschriften
Museum WO II, Wageningen Politieke spotprenten van Jan Sluijters
Baarle Nassau
Vluchtelingenoorden
Een update van de stand van zaken per december 2013 In juni/juli 2014 zal een SSEW-publicatie worden uitgegeven over een studie van Hans Andriessen, i.s.m. een aantal historisch publicisten en juridische deskundigen, over de houdbaarheid van de aanklacht van de Geallieerden in 1919 om keizer Wilhelm II voor een internationaal gerecht te dagen. Het onderzoek wordt verricht op basis van het internationaal recht van 1920 Op verzoek van de SSEW heeft een groot aantal Heemkundekringen in Nederland materiaal beschikbaar gesteld over de periode 1914-1918. Intussen is een inventarisatie gemaakt van het materiaal en zijn plannen ontwikkeld om per provincie een publicatie uit te geven over gebeurtenissen in de periode ‘14-’18. Deze cursus, bestaande uit 6 colleges van ieder 2 uur, is al uitontwikkeld en wordt momenteel in diverse Volksuniversiteiten in NL door een aantal van 12 SSEW docenten gegeven. Naast cursussen die nu al in 2013 gegeven worden zijn ook al reserveringen gemaakt voor 2014 De bekende musicus en componist heeft op inspiratie van de Eerste Wereldoorlog in 1917 dit Requiem gecomponeerd en is ook al enige malen eerder uitgevoerd Getracht zal worden enige uitvoeringen daarvan tijdens 2014-2018 te arrangeren. Er wordt een samenwerking tussen Huis Doorn en de SSEW uitgewerkt om een aantal activiteiten die te maken hebben met 2014 gezamenlijk uit te voeren. Deze behelzen onder meer: Zitting te nemen in de Raad van Advies met als opdracht een tweesporenbeleid uit te zetten; Het houden van lezingen over onderwerpen betrekking hebbend op de Eerste Wereldoorlog; Het mede organiseren van nationale en internationale conferenties over WO I Ondersteuning bij het ontsluiten van oud filmmateriaal met als doel een documentaire te maken. In overleg met Huis Doorn zal een collectie van specifieke “Wilhelm attributen” worden gemaakt voor een tentoonstelling op eigen terrein. I.s.m. de uitgever worden 2 historische tijdschriften uitgebracht voor 2014, waarvan het eerste in maart en een tweede, i.s.m. Huis Doorn, in augustus verschijnt, waarin het tweesporenbeleid van Huis Doorn uit de doeken zal worden gedaan. Foto- en/of tekeningen tentoonstellingen m.b.t. de Eerste Wereldoorlog ten einde de relatie tussen WO I en WO II te leggen. De bekende Nederlandse schilder Jan Sluijters heeft een aantal politiek spotprenten over de Eerste Wereldoorlog gemaakt, die tussen 1914-1918 in de “Nieuwe Amsterdammer” verschenen. Een eerste tentoonstelling is gepland in het Museum de Fundatie te Zwolle van september t/m december 2014 Boekuitgave in 1914 m.m.v. Hans Andriessen en Leo van der Vliet, alsmede het verzorgen van lezingen, wandeltochten, e.d. vooral betrekking hebbende op de Belgische vluchtelingen problematiek. In overleg met het Vredescentrum te Antwerpen is een gezamenlijk programma opgezet, waaraan alle vluchtelingenoorden in NL deel zullen nemen. Pagina 15 van 27
De Dodendraad
Zeeuws Vlaanderen
Maastricht e.o.
In overleg met de Provincie Antwerpen zal de SSEW samenwerken met Vlaamse organisaties m.b.t. herdenkingsactiviteiten die over de elektrische grensafscheid gaan die tijdens de oorlog tussen België en Nederland liep. Getracht zal worden om de 200-jarige herdenking van Zeeuws Vlaanderen in 2014 te koppelen aan de 100-jarige herdenking van het begin van de Eerste Wereldoorlog, vooral ook gezien het feit dat Zeeuws Vlaanderen deels oorlogsgebied is geweest. Het zuiden van Limburg staat bekend vanwege “de draad” ten zuiden van Maastricht, de Belgische vluchtelingen en de doortocht van Duitse troepen op het einde van de oorlog. De bedoeling zal zijn het organiseren van tentoonstellingen en lezingen in culturele centra onder de titel: “Maastricht Frontstad”
SSEW - Stichting Studiecentrum Eerste Wereldoorlog Poortse Bos 13, 3951BK Maarn. T: 0343 442761; F:0343 442835 info@ssew.nl; www.ssew.nl Bankrekening : Rabo 336468210 Raad van Advies: J. H. J. Andriessen (historisch publicist); Prof. Em. Bgen b.d. J. M. J. Bosch (KMA); Prof. Dr. H. A. M. Klemann (Erasmus Universiteit; Dr. I. Tames (NIOD)
Pagina 16 van 27
Het Vlaams Vredesinstituut en de herdenking van de Eerste Wereldoorlog verbeeld door Jimmy Kets Het Vlaams Vredesinstituut is een onafhankelijke onderzoeksinstelling bij het Vlaams Parlement. Het Vredesinstituut voert wetenschappelijk onderzoek uit over vredesvraagstukken. Met de resultaten van dat onderzoek ondersteunt het instituut het werk van het Vlaams Parlement. Het Vredesinstituut zorgt voor informatie en documentatie, en formuleert ook aanbevelingen. Daarbij richten het zich niet alleen tot beleidsmakers, maar ook tot middenveldorganisaties en het brede publiek. www.vlaamsvredesinstituut.eu Onderzoek en advies inzake herdenking en herinnering In de aanloop naar de eeuwherdenking van de Eerste Wereldoorlog heeft het Vredesinstituut uitgebreid onderzoek verricht naar oorlogsherinnering en –herdenking. Meer informatie over dit onderzoek en over publicaties zijn beschikbaar via deze link. Het instituut bracht ook een advies uit aan het Vlaams Parlement en de Vlaamse overheid met betrekking tot het herdenkingsproject ‘100 jaar Grote Oorlog’. Fototentoonstelling in het Vlaams Parlement naar aanleiding van 100 jaar Eerste Wereldoorlog Samen met het Vlaams Parlement en de Raad van de Vlaamse Gemeenschapscommissie, is het Vredesinstituut de opdrachtgever en inspirator van een fotoreeks door fotograaf Jimmy Kets in het kader van de herdenking van 100 jaar Eerste Wereldoorlog. Deze fotoreeks zal te zien zijn op een tentoonstelling in de Loketten van het Vlaams Parlement van september tot december 2014. ‘Het herinneringslandschap aan de Eerste Wereldoorlog in Vlaanderen verbeelden, en het tegelijk openen en bevragen’. Dat was de opdracht die Jimmy Kets kreeg naar aanleiding van de herdenking van 100 jaar Eerste Wereldoorlog. Jimmy Kets werkt momenteel aan een fotoreeks die zal uitmonden in een tentoonstelling in de Loketten van het Vlaams Parlement en in een fotoboek. In de fotoreeks worden ingeburgerde, traditionele vormen van herdenking en herinnering in een ander licht geplaatst, worden vergeten elementen naar boven gehaald, en worden nieuwe pistes geïntroduceerd. De foto’s sporen aan tot reflectie over het herdenken en herinneren van de Eerste Wereldoorlog, en brengen die herinnering ook tot leven. Dit vormt de aanzet en de motivatie voor de kijker om ook na te denken over oorlog en vrede vandaag. In het kader van dit project startte CANON Cultuurcel (Agentschap voor Overheidscommunicatie van de Vlaamse Gemeenschap) ook een educatief traject met studenten van de lerarenopleiding van de Karel De Grote Hogeschool uit Antwerpen. Fotograaf Jimmy Kets begon zijn carrière als persfotograaf voor de krant De Morgen, die hij later inruilde voor De Standaard. Tegelijk werkt hij ook aan een eigen œuvre. In 2009 verscheen zijn eerste fotoboek, Brightside. Daarna volgden nog ettelijke fotoboeken en exposities. Naar aanleiding van 100 jaar WOI slaat Kets een nieuwe weg in met zijn fotografie.
Pagina 17 van 27
Antwerpen ´14-´18 Antwerpen herdenkt de Eerste Wereldoorlog Het Vredescentrum van de Provincie en Stad Antwerpen vzw is coördinator van het grootse herdenkingsprogramma 100 jaar Eerste Wereldoorlog in Antwerpen. Het herdenkingsprogramma Antwerpen ´14-´18 is een stadsbreed programma met internationale uitstraling. Samen met meer dan 50 projectpartners in Nederland, Frankrijk, GB en Duitsland zetten we een ruim aanbod op aan educatieve, historische en culturele activiteiten in 2014. Het herdenkingsprogramma vertrekt vanuit de menselijke kant van oorlog is doortrokken van de wisselwerking heden-verleden. De drie projectpijlers historisch-chronologisch luik, vluchtelingenluik en het kunstenluik zoomen niet alleen in op vroeger, maar maken steevast de reflectie naar vandaag. Als avant-gardestad en havenstad met een aanzienlijke buitenlandse aanwezigheid is Antwerpen het aan zichzelf verplicht om voldoende aandacht te besteden aan het hedendaagse karakter van de stad. Kinderen en jongeren hebben een centrale rol. Blikvanger van Antwerpen ´14-´18 is de reconstructie van een tijdelijke brug over de Schelde ter hoogte van Het Steen op 3, 4 en 5 oktober 2014, naar analogie met de botenbrug die het Belgisch leger 100 jaar geleden op dezelfde plaats legde om de stad te bevoorraden en te evacueren. Nederlandse en Belgische genietroepen werken samen om volgend jaar een vredesbrug over de Schelde te bouwen. Antwerpen ´14´18 omvat ook een interactief beleefparcours voor scholen, historische wandelingen, lezingen, publieksactiviteiten en tentoonstellingen in de belangrijkste musea in de stad.
Activiteiten relevant in samenwerking Nederland-Vlaanderen -
MAS: Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog vluchtten ongeveer een miljoen Belgen naar Nederland en honderdduizenden naar Engeland en Frankrijk. In de wandelboulevard van het MAS wordt deze uittocht in beeld gebracht, de zoektocht naar een veilig onderkomen en tenslotte de terugkeer. Denken ook aan educatief pakket. Timing: 20/5/2014 - april 2015, gratis toegankelijk.
-
Beleefparcours : van november 2013 t/m 2014 dagelijks open voor schoolklassen uit het 5de en 6de leerjaar via reservatie; 30 euro voor begeleide workshop van 2 uur. Gecombineerd met ander aanbod : samenstellen van pakketten). Uitnodiging/uitwisseling Nederlandse schoolklassen.
-
Documentaire en/of docudrama: Nederlandse en Vlaamse mogelijke geïnteresseerde partners: ATV, Norbert Kaart, Leo van Maaren / Frank Herrebout.
-
Lezingenreeks : maandelijkse lezing t/m oktober 2014, gestart in november 2013 met Sophie De Schaepdrijver (Languages and the First World War op 18 juni 2014; academisch congres)
Contact Vredescentrum van de Provincie en Stad Antwerpen vzw Projectteam Antwerpen ´14-´18 Everdijstraat 12, 2000 Antwerpen I T 03 292 36 55 info@vredescentrum.be | www.antwerpen14-18.be
Pagina 18 van 27
De bijeenkomst in vogelvlucht
Pagina 19 van 27
Pagina 20 van 27
Pagina 21 van 27
Pagina 22 van 27
Pagina 23 van 27
Pagina 24 van 27
Pagina 25 van 27
Pagina 26 van 27
Colofon
Verslag Vlaams-Nederlandse bijeenkomst Maand van de Geschiedenis 2014 Brussel, 11 december 2013
Dit is een uitgave van de Commissie Cultureel Verdrag Vlaanderen – Nederland (CVN).
Leopoldstraat 6 B-1000 Brussel E: commissie@cvn.be W: www.cvn.be Het is toegestaan (delen van) de inhoud van deze publicatie te citeren of te verspreiden, mits daarbij CVN en deze publicatie als bronnen vermeld worden.
Aan deze publicatie kunnen geen rechten ontleend worden.
Bekostigd door: Het Nederlandse Ministerie van Buitenlandse Zaken; en
het Departement internationaal Vlaanderen.
Brussel, 10 januari 2014
Pagina 27 van 27