Beheersplan Onroerend Erfgoed - Abdijhoeve en abtswoning van Oudenburg by Stadsbestuur Oudenburg

BEHEERSPLAN ONROEREND ERFGOED ABDIJHOEVE EN ABTSWONING VAN OUDENBURG MARKTSTRAAT 1 - 8460 OUDENBURG “HUIS VAN DE OUDENBURGENAAR”

bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwersstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

PROJECTGEGEVENS Projecttitel: Dossiernummer(s) architect:

Abdijhoeve en abtwsoning Oudenburg 4010

BEHEERSPLAN OPGEMAAKT DOOR: Architectenbureau LMS Vermeersch bvba Beenhouwersstraat 51 8000 Brugge Telefoonnummer: 050 33 20 43 Fax: 050 33 20 24 E-mail adres: info@architectenvermeersch.be Website: www.architectenvermeersch.be BTW-nummer: BE 086 033 735 Medewerking historisch onderzoek Ruben Willaert - Restauratie en Archeologie Ten Briele 14 b 15 8200 Sint-Michiels-Brugge E-mail adres: Website:

info@rubenwillaert.be www.rubenwillaert.be

OPDRACHTGEVER - EIGENAAR Stad Oudenburg Weststraat 24 8460 Oudenburg Contactpersoon: Functie: Telefoonnummer: E-mail adres:

Johan Rosseel Algemeen directeur 059.26.84.20 johan.rosseel@oudenburg.be

2/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwersstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

INHOUDSTAFEL 1. IDENTIFICATIE EN AFBAKENING

1.1. Administratieve gegevens

1.2. Perimeter van het gebied waarvoor een beheersplan wordt opgemaakt

1.3. Foto’s van het onroerend goed in zijn context

2. HISTORISCHE NOTA

2.1. Inleiding

2.2. Bondige analyse van historische kaarten en plannen

2.3. De stichting van de abdij en groei in de Middeleeuwen

2.4. De 15de en de 16de eeuw

2.5. Opflakkeringen in de 17de eeuw en het begin van het einde in de 18de eeuw

2.6. De Franse Revolutie en de veranderingen in de 19de eeuw en in de 20ste eeuw

2.7. Korte archeologische beschrijving

2.8. Geschiedenis van de Abtswoning

2.9. Kadastrale geschiedenis van de abdijhoeve

2.10. Datering gebouwen - abdijhoeve en abtswoning

3. INVENTARIS VAN DE ERFGOEDELEMENTEN

3.1. Inleiding

3.2. Erfgoedlandschap

3.3. Archeologisch erfgoed

3.4. Plannen huidige toestand

3.5. Inplanting van de gebouwen

3.6. Abtswoning

3.7. Erf

3.8. Abdijhoeve typologie

3.9. Inkomportaal

3.10. Langse abdijhoeve

3.10.1. Stallingen

3.10.2. Woonhuis

3.10.3. Berging met wagenhuis

3.11. Duiventoren

3.12. Hoteluitbreiding - Voordien varkensstallen

3.13. Wagenstalling

3.14. Sint-Arnolduszaal / vroegere schuur

3.15. Tuinmuur

3.16. Hondenhok

3.17. Erfgoedwaarderingsplan - waardevolle architecturale kenmerKen van de langse hoeve

3.18. Erfgoedwaarderingsplan - zones van erfgoedwaarde

80 3/94

bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwersstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

4. BESCHRIJVING VAN DE ERFGOEDWAARDE

4.1. Erfgoedwaarde: algemeen belang

5. VISIE OP BEHEER EN BEHEERSDOELSTELLINGEN

5.1. Inleiding

5.2. Doelstellingen

5.3. Conclusie

6. OPSOMMING EN VERANTWOORDING VAN DE BEHEERSMAATREGELEN

6.1. Beheer op korte termijn

6.2. Beheer op lange en middellange termijn

6.3. Werkzaamheden of beheersmaatregelen: eenmalig of terugkerend

7. VOORSTEL VOOR OPVOLGING EN EVALUATIE VAN DE BEOOGDE

BEHEERSDOELSTELLINGEN

7.1. Vooropgestelde timing

7.2. Verslaggeving en evaluatie

8. BIJLAGEN

9. BIBLIOGRAFIE

4/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwersstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

1. IDENTIFICATIE EN AFBAKENING 1.1. ADMINISTRATIEVE GEGEVENS Naam van het beschermde monument: Abdijhoeve met toegangspoort en duiventoren Abtswoning of prelatuur van Sint-Pietersabdij Ligging (gemeente, deelgemeente, adres): Marktstraat 1, 8460 Oudenburg Marktstraat 2, 8460 Oudenburg Juridische toestand: Maakt deel uit van de bescherming als monument van ‘Abdijhoeve Sint-Pieters met abtswoning’ bij K.B. van 14 november 1975. Vastgesteld als bouwkundig erfgoed, R45588 van 28 november 2014. Kadastrale ligging: Oudenburg, 1ste afdeling, sectie B, perceelnummer 0383/00G002 Afb. 1 Beschermde zone in rood aangeduid. Bron: Geoportaal

Vastgesteld bouwkundig erfgoedrelict: Beschermd als monument bij K.B. van 14/11/1975

Vastgestelde archeologische zone: (gedeelte) Historische stadskern van Oudenburg - 19/2/2016

Afb. 2 Gewestplan Oostende – Middenkust, detail van de abdijsite. Bron: Stad Oudenburg

Afb. 3 Vastgestelde archeologische zone gearceerd blauw aangeduid. Bron: Geoportaal

Gewestplan:

Oostende-Middenkust (KB 26.01.1977): woongebied, woongebied met landelijk karakter, landbouwgebied

Bijzonder Plan van Aanleg (BPA):

Onze-Lieve-Vrouwkerk (MB 16.10.2001)

Ruimtelijk Uitvoeringsplan (RUP):

geen 5/94

bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

1.2. PERIMETER VAN HET GEBIED WAARVOOR EEN BEHEERSPLAN WORDT OPGEMAAKT

Afb. 4 De blauwe lijnen markeren de desbetreffende zones. Schaal: 1/1250 Bron: CadGIS viewer web

© 15/03/2018 - De AAPD is de auteur van het kadastraal percelenplan en de producent van de databank waarin deze gegevens zijn opgenomen en geniet de intellectuele eigendomsrechten opgenomen in de Auteurswet en de Databankenwet. Vanaf 01/01/2018 worden de gebouwen op het kadastraal percelenplan geleidelijk vervangen door een dataset beheerd door de gewesten. De AAPD zal dan niet langer verantwoordelijk zijn voor de voorstelling van de gebouwen op het kadastraal percelenplan.

6/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

1.3. FOTO’S VAN HET ONROEREND GOED IN ZIJN CONTEXT Abdijhoeve

Bron: Geoportaal 7/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

Abtswoning (huidig Romeins Archeologisch Museum)

Bron: Herita

Bron: Brugse Ommeland

Bron: Geoportaal 8/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

2. HISTORISCHE NOTA 2.1. INLEIDING Het abdijcomplex met adres Marktstraat 1, gelegen op de hoek van de Abdijlaan aan zuidzijde en de Marktstraat/ Stationsstraat aan westzijde te Oudenburg, is een restant van de verdwenen benedictijnerabdij van Sint-Pieter. Het convent is vandaag volledig verdwenen, met uitzondering van het abtsgebouw en van het bijbehorende landbouwcomplex rest vandaag nog de langse oude abdijhoeve met opeenvolgend stallingen, een boerenwoning en opbergruimtes aan de noordzijde van het erf, de duiventoren en de wagenstalling ten zuidoosten van het erf, de schuur of Sint-Arnolduszaal en de tuinmuur tussen erf en abtswoning. De site is toegankelijk via een monumentale toegangspoort. De duiventoren bevindt zich op het erf aan de westzijde van de stallingen. Deze losse verzameling van gebouwen dateert tussen de 15de tot de 20ste eeuw. De geschiedenis van de stad Oudenburg gaat eeuwen terug. Al in de eerste eeuwen na Christus was er een Romeinse vesting ter bescherming van de kustlijn tegen de Noord-Germaanse invallen. De structuur van dit Romeins castellum is vandaag nog terug te vinden in de indeling van het stratenpatroon van de stad. In een geschrift uit 10841087 wordt verklaard dat het oude castellum gebruikt werd als steengroeve voor de constructie van de abdijkerk. Ook werden er stenen van het castellum afgevoerd naar Brugge.1 Oudenburg was een belangrijke stad in de Middeleeuwen en floreerde dankzij de lakenindustrie. Over de bouwgeschiedenis van de abdij zijn weinig gegevens bewaard gebleven. Archiefstukken over de abdij zijn verspreid bewaard in het stadsarchief van Brugge (Fonds van de Abdij van Oudenburg), het archief van het Bisdom Brugge en het Rijksarchief West-Vlaanderen, eveneens te Brugge.2

2.2. BONDIGE ANALYSE VAN HISTORISCHE KAARTEN EN PLANNEN3 De geschiedenis van de Sint-Pietersabdij in Oudenburg beslaat zeven eeuwen, van het einde van de 11de eeuw tot het einde van de 18de eeuw. De loop der geschiedenis beïnvloedde de abdijsite ingrijpend op verschillende momenten. Op verschillende historische kaarten is de bouwkundige configuratie van het complex te zien zoals ze er uitzag op het moment van opmaak. De historische correctheid van dit kaartmateriaal is moeilijk na te gaan door de weinige andere historische bronnen die hieraan getoetst kunnen worden. De bouwgeschiedenis op basis van deze kaarten dient op een omzichtige manier geïnterpreteerd te worden. In het midden van de 17de eeuw bestond de abdij uit volgende gebouwen op de kaart van Sanderus (1641): van zuid naar noord de Sint-Pieterskerk, thans verdwenen, het huidig stadspark oorspronkelijk bebouwd met kloostergebouwen met het toenmalige abtskwartier haaks op de Marktstraat en de abdijhoeve met toegangspoort, langse hoeve en duiventoren. Op de kaart ‘Ostende et environs’ uit ca. 1745 is de stad Oudenburg te zien met de abdijsite duidelijk omlijnd.4 Op de Ferrariskaart is de abdij te zien net voor de verkoop en vernieling tijdens de Franse periode. De duiventoren is duidelijk te zien als vrijstaand gebouwtje op het erf. Het primitief kadaster toont de toestand van de site in de periode 1830 – 1834. De Atlas van de Buurtwegen dateert van 1841 en toont een gelijkaardige situatie. De kaart van Vandermaelen (1846 – 1855) toont de verschillende gebouwen van de abdijsite.

1 2

3 4

HOSTE, A., De geschiedenis van de Sint-Pietersabdij te Oudenburg 1084 - 1984, Oudenburg, 1984: p.39; MULLIE, R., Oudenburg en de Sint-Pietersabdij, B.O.M., Brugge, 1970. Veel archiefmateriaal handelt over het dagelijkse leven van de abdij en ook de geschiedenis van opeenvolging van de abten is redelijk goed gedocumenteerd. Over de bouwhistorische evolutie wordt echter weinig uitgebreid. Een aantal zaken werden volgens mondelinge overlevering aangenomen in de literatuur maar de historische correctheid ervan kan niet bewezen worden. Het historische kaartmateriaal wordt uitgebreid geanalyseerd in de archeologienota door Wouter Dhaeze, stad Oudenburg. KBR, Kaarten en plannen, Ostende et environs, ca. 1745, XIII B spéc. Ostende et env., 1745.

9/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

2.3. DE STICHTING VAN DE ABDIJ EN GROEI IN DE MIDDELEEUWEN De Sint-Pietersabdij werd gesticht in 1084 door Arnoldus van Tiegem, bisschop van Soissons. Om die reden wordt de abdij soms ook beschreven als de Sint-Arnoldusabdij.5 Vòòr de stichting van de abdij in 1084 was er in Oudenburg reeds een houten kerk met niet-uitspringend transept en vlak gesloten koor dat gewijd was aan Sint-Pieter. Het was gelegen ten zuiden van de huidige 18de-eeuwse prelatuur en dateerde uit de 11de eeuw. Een deel van deze oost-west-georiënteerde driebeukige Romaanse kerk met vieringtoren werd vervangen door een stenen achtkantig klokkenhuis in de periode 1054 – 1070.6 In de officiële stichtingsoorkonde van 1090 schonk Cono I, heer van Eine, Oudenburg en Vladslo en leenman van graaf Robrecht de Fries, de rechten over de Sint-Pieterskerk via Radbod, bisschop van Doornik, aan de abdij. De eerste abt van de Sint-Pietersabdij was Arnold, een neef van Arnoldus en monnik in Soissons. Hij werd samen met twee andere monniken naar de nieuwe abdij gestuurd en deze groep vormde vermoedelijk de eerste groep van monniken in de abdij.7 Tijdens het abbatiaat van de derde abt, Hariulf, werd stichter Arnoldus van Soissons heilig verklaard door Lambrecht, bisschop van Noyon – Doornik in 1121. Zijn stoffelijke resten werden verheven tot relieken, in navolging van de schenking toegewijd aan Sint-Pieter en apostelen.8 Rond 1119 - 1129 schonken Cono II en Walter van Eine, Oudenburg en Vladslo eveneens het patronaatschap over de Oudenburgse Onze-Lieve-Vrouwparochie. Ten tijde van de stichting van de abdij lag Oudenburg op een landtong in het moerassige kustgebied van de Noordzee. Samen met andere abdijen in deze zone had de Sint-Pietersabdij vanaf het tweede kwart van de 12de eeuw een grote impact op de definitieve inpoldering en ontginning van de kustvlakte. De abdij nam in 1136 de nieuwe gronden te Westende in bezit en verkreeg in 1173 van de graaf van Vlaanderen alle gronden tussen IJzer, de zee en de duinen te Westende en het gehucht Terstreep. De abdij groeide verder uit tot een gerespecteerd kenniscentrum van boekdrukkunst maar kende niet de ontwikkelingen zoals onder meer de abdij Ter Duinen (Koksijde). Sinds de stichting in 1084 werd er gestaag verder gebouwd aan de uitbouw van de abdij. In 1259 was een nieuw dormitorium klaar en werd dit ingewijd. In 1421 vond er een grondige verbouwing van de abdij plaats. In 1455 was er de inwijding van een nieuwe gotische koorpartij voor de Sint-Pieterskerk.9 De duiventoren die zich vandaag nog steeds op het erf bevindt, zou van de 15de eeuw dateren.10 Als Benedictijnerabdij werd de leefregel van Benedictus van Nursia gevolgd waarbij constant gestreefd werd naar een balans tussen activiteit en bezinning. Hoewel er geen sluitend archiefmateriaal bestaat van het abdijcomplex zoals het opgebouwd was in de middeleeuwen, bestaat er een vermoeden dat het opzet van de abdij gebaseerd was op de traditionele architectuur van kloostercomplexen in de traditie van de ideale kloosterplattegrond van Sankt-Gallen, getuige de archeologische opgravingen waarbij de fundamenten van de kerk en resten van een pandgang gevonden werden.11 Een kloosterkerk als middelpunt van het dagelijkse leven van de monniken staat in verbinding met de leefruimtes van de monniken door een lange kloostergang. In het refectorium en het dormitorium wordt er in groep gegeten en gerust.12

De datering van de stichting van de abdij is per overlevering gekend en heeft geen historisch bewijs. Er is een stichtingsoorkonde bewaard waarin het jaar 1084 aangegeven werd als stichtingsjaar maar deze oorkonde bleek vervalst. In de tweede helft van de 11de eeuw zouden er in de omgeving meerdere abdijen gesticht zijn. HOSTE, A., De geschiedenis van de Sint-Pietersabdij te Oudenburg 1084 - 1984, Oudenburg, 1984: p.39-41; MEULEMEESTER, J-L, Het abtsgebouw van de Sint-Pietersabdij Oudenburg, onbekende datering, Archief Agentschap Onroerend Erfgoed, dossier Oudenburg Sint-Pietersabdij. 6 CORNILLY, J., Monumentaal West-Vlaanderen. Beschermde monumenten en landschappen in de provincie West-Vlaanderen. Deel III Arrondissementen Brugge, Diksmuide, Oostende en Veurne, ‘Oudenburg’, Brugge, 2005: p. 219; DEVLIEGHER L. 1958: Oudheidkundig onderzoek van de Sint-Pieterskerk te Oudenburg, Handelingen van het Genootschap voor Geschiedenis te Brugge XVC, 137-162 (= Archaeologia Belgica 43); Agentschap Onroerend Erfgoed 2016: Abdijhoeve met toegangspoort en duiventoren [online] https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/45588 (geraadpleegd op 6 februari 2018). 7 HOSTE, A., De geschiedenis van de Sint-Pietersabdij te Oudenburg 1084 - 1984, Oudenburg, 1984: p.39. 8 MEULEMEESTER, J.L. [red.], cat. v. d. tent. Sint-Arnoldus en de Sint-Pietersabdij te Oudenburg 1084-1984, Oudenburg, 1984: p. 44. 9 HUYGEBAERT, N., Abbaye de Saint-Pierre à Oudenburg, in Monasticon Belge III. Province de Flandre occidentale, Luik, 1960: p.49- 85. 10 HUYGEBAERT, N., Abbaye de Saint-Pierre à Oudenburg, in Monasticon Belge III. Province de Flandre occidentale, Luik, 1960: p.49- 85. Meerdere bronnen beschouwen de duiventoren als 15de eeuws maar er wordt niet verwezen naar archivalisch bronnen om deze stelling te staven. 11 DEVLIEGHER L. 1958 en CAI Locatie 151066 12 VAN DER PLOEG, K., ‘De architectuur van het Middeleeuwse klooster’ in: HILLENGA, M., en KROEZE, H. [red.], De middeleeuwse kloostergeschiedenis van de Nederlanden, Zwolle, 2011: p. 149 – 177.

10/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

2.4. DE 15DE EN DE 16DE EEUW Omwille van oorlogsperikelen verlieten de monniken in de tweede helft van de 15de eeuw tijdelijk de abdij waardoor de gebouwen niet meer onderhouden werden. In 1490 werd de abdij geplunderd door Oostenrijkse troepen van Maximiliaan I en het garnizoen van Sluis.13 Gedurende de 16de eeuw werd de oorlogsschade hersteld. De Sint-Pietersabdij kende een bloeiperiode, parallel met de opgang van de stad Oudenburg. In deze periode werd een rijkelijke abtswoning gebouwd in opdracht van de abt Gaspar de Bovincourt. Het abtsgebouw zou van een rijke interieurbekleding voorzien zijn.14 Onder het abbatiaat van Oliverius Vander Hulst tussen 1548 en 1566 werd de kloosterregel van Cluny vervangen door de nieuwe regel van Bursfeld.15 Ook werden er herstellingswerken uitgevoerd aan de abdijgebouwen en vijf nieuwe klokken gegoten. De monniken werden in 1578 echter door Gentse hervormingsgezinden naar het refugehuis van de Sint-Andriesabdij te Brugge verdreven en gedwongen hun kloostergoederen te verkopen. Een jaar later zorgden de hervormingsgezinden voor een grondige verwoesting van de abdij. Op de puinen van de abdij bouwde het Spaanse gezag ca. 1584-1585 een versterking als onderdeel van de fortengordel langs de Ieperleet met forten in Plassendale, Oudenburg, Snaaskerke, Gistel,... Deze fortengordel was bedoeld om het hinterland en de scheepvaart te beschermen tegen het opstandige Oostende. Na een verwoestende aanval van Oostendenaren op Oudenburg in 1590 werd de vesting hersteld en versterkt met zwaardere wallen en bastions in 1591. Met de uitbouw van een vooruitgeschoven verdedigingslinie in 1599 verloor de versterking van Oudenburg aan belang.

2.5. OPFLAKKERINGEN IN DE 17DE EEUW EN HET BEGIN VAN HET EINDE IN DE 18DE EEUW In het begin van de 17de eeuw was de abdij op sterven na dood door het verjagen van de monniken en het Spaanse fort dat op de restanten van de abdij gebouwd werd.16 Wanneer de militairen de versterking verlieten in 1610, ontstond er opnieuw een periode van heropleving. Tussen 1600 en 1680 werd de versterking afgebroken en werd de abdij heropgebouwd onder het abbatiaat van Jan Bourier en Jan-Maximiliaan d’Enghien en later van Karel Gheleyns.17 Tijdens het abbatiaat van Jan-Maximiliaan d’Enghien, vanaf 1616, zouden de stallingen van de langgevelhoeve en een brouwerij gebouwd zijn. De huidige toegangspoort vermeldt het jaartal 1671 en dateert van tijdens het abbatiaat van Karel Gheleyns.18 Op de kaart van Oudenburg in Sanderus’ Flandria Illustrata uit 1641 is de toestand van de abdij te zien na deze verbouwingswerken: het complex bestaat uit een laat - gotische kerk, een dubbele pandgang, woongelegenheden voor de monniken, een hoeve, een duiventoren en enkele bijgebouwen.19

13 HOSTE, A., De geschiedenis van de Sint-Pietersabdij te Oudenburg 1084 - 1984, Oudenburg, 1984: p.45. 14 Volgens HOSTE, A., De geschiedenis van de Sint-Pietersabdij te Oudenburg 1084 - 1984, Oudenburg, 1984: p.141. Er is geen bronvermelding. 15 Het naleven van de regel van Cluny was in de loop der eeuwen verzwakt in de Benedictijnerkloosters en abdijen. Rond 1464 ontstond er een hervormingsbeweging met de Benedictijnerabdij van Bursfeld bij Hannover als voortrekker van een strictere toepassing van de kloosterregel. Kloosters en abdijen in Vlaanderen volgden snel, onder andere de abdij in Oudenburg. 16 Een ongedateerde kaart maar vermoedelijk daterend uit het einde van de 16de eeuw, uit het Stadsarchief te Brugge toont het Spaans fort met een aantal gebouwen van de abdij die (deels) bewaard bleven binnen de vestingmuren. Het gaat om de kerngebouwen van het klooster zoals de kerk en de pandgang. Vermoedelijk werden de gebouwen rond het neerhof, de zone die in deze nota voornamelijk aan bod komt, wel volledig afgebroken om de wallen en grachten te kunnen graven. 17 De dateringen van de 17de eeuwse gebouwen lopen uiteen. Meulemeester dateert de gebouwen op 1671. Volgens Van de Casteele zou de toegangspoort in 1626, de stalling in 1628 en de brouwerij in 1630 gebouwd zijn. 18 Volgens Meulemeester zou de toegangspoort gelijkenissen vertonen met de poort van de Drongengoedhoeve van de Norbertijnenabdij in Knesselare: MEULEMEESTER, J-L, ‘En wat met de Oudenburgse abdijhoeve na de Franse overheersing?’, in: Biekorf. West-Vlaams archief voor geschiedenis, archeologie, taal- en volkskunde, 2005, 105, 3: p. 251. 19 CORNILLY, J., Monumentaal West-Vlaanderen. Beschermde monumenten en landschappen in de provincie West-Vlaanderen. Deel III Arrondissementen Brugge, Diksmuide, Oostende en Veurne, ‘Oudenburg’, Brugge, 2005: p. 219.

11/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

De abdij herstelde zich langzaam maar zeker in de eerste decennia van de 17de eeuw maar de stijgende lijn is van korte duur. Gedurende de tweede helft van de 17de en de eerste helft van de 18de eeuw was de financiële en economische situatie van de abdij erg verslechterd door toenemende schuldenlast, incompetent beheer en onder druk van de oorlogsomstandigheden. Het abbatiaat werd vanaf 1721 gedurende 15 jaar zelfs niet opgenomen.20 Er volgde een korte heropleving van de abdij vanaf 1740 onder het abbatiaat van Maureloy of Maurus Eloy.21 Voordien was hij monnik in de Sint-Adriaansabdij in Geraardsbergen. In 1756 liet hij een classicistisch abtsgebouw bouwen getuige de jaartalankers in de voorgevel die dit jaartal aangeven. De voorlaatste abt van de abdij was Pierre Coudelier die benoemd werd in 1773 en de abdij leidde tot 1788. Hij zorgde voor herstel van de abdijhoeve en liet er een nieuwe vleugel bouwen. In 1789 werd de abdij overgenomen door zijn neef Paul de Brauwere. Tijdens diens abbatiaat werd de abdij ontbonden in 1797 door de gevolgen van de Franse Revolutie voor katholieke instellingen.

2.6. DE FRANSE REVOLUTIE EN DE VERANDERINGEN IN DE 19DE EEUW EN IN DE 20STE EEUW De Franse Revolutie markeerde het einde van het complex als klooster. Net als voor vele andere kloosters, abdijen en kerken zorgde de Franse overheersing ook hier voor grote schade aan het onroerende en roerende religieuze patrimonium. De 16de februari 1797 werd de abdij opgeheven en verkocht onder het abbatiaat van Paul de Brauwere.22 Op dat moment bestond de orde nog uit 13 monniken. De hele site werd verkocht als nationaal goed en omvatte een driebeukige kerk, een kloostergang, een kapittelzaal, een refectorium, een keuken, een kelder, een gastenverblijf en verschillende kamers.23 De nieuwe eigenaar was de Fransman M. Briquet die woonachtig was in Brugge. De kerk en een groot deel van de abdij werd afgebroken, behalve het abtskwartier en de hoeve met poort en duiventoren. Vijfenvijftig jaar na de ontbinding van de abdij en de verkoop van de site, stierf de laatste monnik van Oudenburg en kwam er zo een einde aan zeven eeuwen abdijgeschiedenis. De volgende eigenaar was Henri Frederick Belleroche die minstens vanaf 1835 in het bezit was van het domein en heel wat hectaren grond.24 Rond het midden van de 19de eeuw was een deel van de 17de eeuwse hoeve ingericht als brouwerij. Het eigenaarschap was op dat moment overgegaan naar de weduwe van Belleroche, Catherine Belleroche - Bine. Na haar dood in 1852 werd de verkoop van het domein opgesplitst in twee loten, de abtswoning en de rest van de site. De abtwoning met domein werd verkocht aan Edewardus Segaert uit Oostende in 1854. Een jaar later al wordt het domein doorverkocht aan de Brugse handelaar Louis Depachtere. De Oudenburgse burgemeester en notaris Henri Bousson kocht de abtswoning in 1859 en verkocht deze opnieuw aan Andreas – Leo Gennevoise in 1887. Gedurende de 20ste eeuw bleef het domein in de familie Van Eygen-Gennevoise tot de stad Oudenburg het aankocht in 1987. De abtswoning werd eerst herbestemd tot tentoonstellingsruimte en later, vanaf 1989 werd het Stedelijk Archeologisch Museum25 hier ingericht, vandaag het RAM (Romeins Archeologisch Museum).

20 HOSTE, A., De geschiedenis van de Sint-Pietersabdij te Oudenburg 1084 - 1984, Oudenburg, 1984: p.45. 21 Geboren 1697 in Dendermonde en gestorven in Oudenburg in 1760: Biekorf, West-Vlaams archief voor geschiedenis, archeologie, taal- en volkskunde, 1986, 86, 4: p. 412. 22 MEULEMEESTER, J-L, ‘Het abtsgebouw van de Sint-Pietersabdij in Oudenburg na de Franse tijd’, in: Biekorf. West-Vlaams archief voor geschiedenis, archeologie, taal- en volkskunde, 1986, 86, 4: p. 412-414; MEULEMEESTER, J-L, ‘En wat met de Oudenburgse abdijhoeve na de Franse overheersing?’, in: Biekorf. West-Vlaams archief voor geschiedenis, archeologie, taal- en volkskunde, 2005, 105, 3: p. 248. 23 MEULEMEESTER, J-L, ‘En wat met de Oudenburgse abdijhoeve na de Franse overheersing?’, in: Biekorf. West-Vlaams archief voor geschiedenis, archeologie, taal- en volkskunde, 2005, 105, 3: p. 249. 24 MEULEMEESTER, J-L, ‘Het abtsgebouw van de Sint-Pietersabdij in Oudenburg na de Franse tijd’, in: Biekorf. West-Vlaams archief voor geschiedenis, archeologie, taal- en volkskunde, 1986, 86, 4: p. 412-414. 25 J.L. MEULEMEESTER, Het abtsgebouw van de Sint-Pietersabdij in Oudenburg

12/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

De geschiedenis van het eigenaarschap van het domein met hoeve verliep volgens een ander parcours. In 1852 werd de site verkocht aan Josephus Zaman van Crombrugghe die het op zijn beurt doorverkocht aan de Brugse Maria-Thérèse Breydel in 1856. In de jaren 1850 werden er aanpassingen gedaan aan het bouwkundige geheel. De ruimte tussen de stallingen en de brouwerij werd dichtgemaakt met een nieuwe constructie. Vermoedelijk kreeg dit nieuwe gebouw de functie van woonhuis.26 In de gevel van het nieuwe gebouw werd een oude gevelsteen ingewerkt met het wapen van abt Jan-Maximiliaan d’Enghien.27 Tot in 1986 was de hoevesite in het bezit van de familie Breydel die het eigenaarschap steeds overdroeg door erfenis of aankoop. Afb. 5 De oudst gekende foto van de abdijhoeve, 1876. De oude stalling aan de straatkant, die afbrandde in 1901, is goed te zien. Bron : Oudenburg in oude prentkaarten, 1981

In de laatste decennia van de 19de eeuw liet de familie Breydel een varkensschuur bouwen aan de noordzijde van het domein.28 Omstreeks 1901 brandde de langsschuur aan de Marktstraat af. Ze werd net voor WO I heropgebouwd op een centralere plaats op het erf met een gevelsteen ingewerkt in de gevel die het jaartal ‘1901’ aangeeft, ter herinnering van de brand van de oude schuur. In het interbellum werd de grond aan de straatzijde verkaveld en bebouwd met arbeiderswoningen.29 In 1934 krijgt de abdij van Steenbrugge de opvolgingsrechten van de SintPietersabdij. Tijdens de Tweede Wereldoorlog veroorzaakten Duitse soldaten schietgaten in de duiventoren. De abdijhoeve met bijbehorende gronden was tot 1986 in gebruik als landbouwbedrijf door Marcel Pollet en Martha Vermeersch.30 Nadat de familie Breydel de site verkocht aan Gilbert Mortier en Anny Goethals in 1986, werden de stallingen, het woonhuis en enkele kleinere stallingen met aanpalende grond in 1988 verkocht aan de NV Castellum. Deze nam de restauratie van de gebouwen op zich in 1989 en richtte ze respectievelijk in als taverne, restaurant en keuken.31 Haaks op de hoevewoning werd in 1989 een aanbouw gerealiseerd met hotelfunctie. De constructie van sauna- en zwemaccomodatie werd toegevoegd in 1997.

26 MEULEMEESTER, J-L, ‘En wat met de Oudenburgse abdijhoeve na de Franse overheersing?’, in: Biekorf. West-Vlaams archief voor geschiedenis, archeologie, taal- en volkskunde, 2005, 105, 3: 250. 27 Hypothese door MEULEMEESTER 2005: 250. 28 Exacte datering van de bouw van de schuur is onbekend; MEULEMEESTER 2005: 251 29 MEULEMEESTER 2005: 252. 30 MEULEMEESTER 2005: 252. 31 MEULEMEESTER 2005: 252.

13/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

2.7. KORTE ARCHEOLOGISCHE BESCHRIJVING32 Het archeologisch erfgoed ter hoogte van en rondom de abdijhoeve is bijzonder rijk en divers. Ze omvat sporen en vondsten uit volgende periodes/sites: Romeinse sporen en vondsten, relicten van de Sint-Pietersabdij (eind 11de eeuw -1779), resten van het Spaans fort (1585-1611) en resten die dateren van nà de opgave van de Sint-Pietersabdij in 1779.33 Tijdens de allereerste opgravingscampagne (1957, Sint-Pieterskerk) kwamen sporen en artefacten uit de Romeinse tijd aan het licht. Deze kunnen toegeschreven worden aan de Romeinse vicus. De overgrote meerderheid van de sporen en vondsten zijn toe te wijzen aan de abdij. Van deze abdij werden tijdens archeologisch veldwerk delen van de kerk, pandgang, begraafplaats en neerhof opgegraven. Ook kwamen sporen die zich aan de periferie van de abdij bevonden, aan het licht. Een deel van de muurresten dateert van vóór de verwoesting van de abdij in 1579, een ander deel stamt van de periode nà de heropbouw vanaf 1611. Archeologische resten die aan het Spaans fort zijn toe te schrijven, werden tot op heden niet aangetroffen, maar ongetwijfeld zijn er van de brede verdedigingsgracht nog sporen in de ondergrond aan te treffen. Op diverse plaatsen aangetroffen puinlagen met 17de/18de-eeuws schervenmateriaal zijn wellicht te koppelen aan de afbraak van de abdij aan het einde van de 18de eeuw. Ook muren uit het einde van de 18de eeuw en de 19de eeuw zijn toe te schrijven aan de herinrichting van de site nà de opgave en ontmanteling van de benedictijnerabdij.

32 Informatie werd in hoofdzaak geput uit DHAEZE, W. 2018: Archeologienota. Sloop van hotel en fitness- en healthcentrum Abdijhoeve (Marktstraat 1, Oudenburg). Verslag van resultaten van het bureauonderzoek. Intern document, Archeologische Rapporten Oudenburg 18, Oudenburg. 33 De archeologische dataset wordt meer in detail besproken en geanalyseerd in Hoofdstuk 3. Inventaris.

14/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

2.8. GESCHIEDENIS VAN DE ABTSWONING34 De Franse overheersing blijft in de geschiedenis van de oudere kloosterorden een donkere periode. De uitdrijving van de religieuzen, de confiscatie van hun eigendommen en de verkoop ervan betekenden zware, soms onherstelbare breuken. Heel wat kloosters hielden zelfs op te bestaan. Dit gebeurde tevens met de Oudenburgse Sint-Pietersabdij. Op 16 februari 1797 supprimeren de Fransen de abdij. De dertien overgebleven monniken vluchten o.a. naar hun geboortestreek. Enkele onder hen zullen verder dienst doen als parochieherder. De voorlaatste abt, Petrus Coudelier (Nieuwpoort 1711 – Oudenburg 1788), had nog een aantal nieuwe abdijgebouwen laten optrekken. Op een anoniem portret van die prelaat in een Brusselse privé-verzameling wijst hij fier op een tekening die vermoedelijk deze constructies weergeven. Ook zijn opvolger en neef Paul de Brauwere (Nieuwpoort 1735 – Brugge 1803) liet de abdij verfraaien. Het classicistische abtsgebouw – een van de weinige overgebleven gebouwen van dit convent – werd opgetrokken tijdens het abbatiaat van Maurus Eloy (Dendermonde 1697 – Oudenburg 1760). De smeedijzeren ankers op de witgekalkte gevel verklappen de bouwdatum 1756. Mogelijk vervangt het een vroegere abtswoning. In 1986 (-1987) kocht de stad Oudenburg dit statig huis met tuin aan. Aan de hand van archiefdocumenten konden we de verschillende eigenaars na de Franse overheersing opsporen. Op 17 maart 1798 werden de abdijgebouwen van Oudenburg als nationaal goed te koop gesteld en toegewezen aan een zekere M. Briquet uit Parijs, verblijvende in Brugge. In die verkoop waren de altaren, de beelden, het orgel, het doksaal, de biechtstoelen, de lambrisering van de kerk, de bibliotheek en de klokken niet begrepen. De kerk en het grootste deel van het klooster werden afgebroken. Voor 1835 was het domein met hoeve en prelaatswoning al in het bezit van Henri Frederick Belleroche. Hoe deze militair en grondeigenaar hier gronden en gebouwen had verworven, blijft een open vraag . Wel kocht hij bij de verkoop van de goederen van dit klooster tijdens de Franse overheersing heel wat grond aan. Belleroche was gehuwd met Catharine Bine en verbleef toen in Oostende. De familie Belleroche-Bine behoorde tot de vooraanstaande burgers in dit kanton, die vele onroerende goederen bezaten. Mevrouw Belleroche-Bine blijft onafscheidelijk verbonden met de stichting van het “Hospiche Belleroche” in 1849 in Oudenburg. Op dat ogenblik was een gedeelte van de zeventiende-eeuwse kloosterboerderij als brouwerij ingericht. Het geheel kwam na het overlijden van H.F. Belleroche in het bezit van zijn vrouw. Na haar dood op 13 januari 1850 werden haar onroerende bezittingen verkocht. Een koopman uit Oostende Edewardus Segaert verwerft het abtsgebouw in 1854 en verkoopt het een jaar later aan een handelaar uit Brugge, nl. Louis Depachtere. Notaris en burgemeester Henri Bousson (Oudenburg 1823 - 1886) koopt het abtsgebouw aan in 1859. In 1887 gebeurt nogmaals een transactie. Andreas-Leo Gennevoise (Rijsel 1866 - Oudenburg 1936) verwerft het domein. Na zijn overlijden gaat de erfenis over naar zijn weduwe Gennevoise-Bouckaert en in 1939 wordt ze verdeeld onder zijn kinderen Elisabeth en Rene. Door erfenis komt het gebouw later met de grond aan de familie Carlos Van Eygen-Gennevoise, maar het vruchtgebruik bleef nog lange tijd aan de weduwe Gennevoise-Bouckaert. Deze eigenaars hebben er in het oosten een aanbouwsel in de vorm van een kamer met loggia aan toegevoegd. Zij deden ook verbouwingen en minder gelukkige ingrepen. Zo is er van de binneninrichting zo goed als niets over. Met een Koninklijk Besluit van 14 november 1975 werd het gebouw als monument geklasseerd. Na het overlijden van Carlos Van Eygen (Sint-Andries 19 februari 1904 – Oudenburg 20 maart 1976) erven zijn weduwe, Marie Rose (° Oudenburg 19 november 1910), en kinderen het domein met het gebouw. Uit hun handen nam de stad Oudenburg het in begin 1984 in bruikleen. In zitting van 3 juli 1986 besloot het toenmalige stadsbestuur om dit voormalige abdijdomein met prelatuur aan te kopen. Concreet gebeurde dit in 1987. Het Stedelijk Archeologisch Museum werd er wel in onder gebracht. In het schepencollege van 1 maart 1989 werd beslist om de aanpalende woning langs de Marktstraat 23 te verwerven. De structuur van de straatgevel verraadt trouwens dat beide vroeger één geheel vormden. Tevens werd in 2003 de woning in de Marktstraat 21 verworven. Deze woning behoorde weliswaar niet tot het abtsgebouw, maar sluit er schitterend bij aan. De structuur verraadt een gelijkaardig uitzicht met de gevels langs de Marktstraat. Daartoe werd een geheel gecreëerd met ongekende mogelijkheden daar ook de achtertuinen nu tot één geheel kunnen worden verwerkt. Tevens merken we op dat ook de tuin interessante sporen van deze abdij bezit. Zo werden omstreeks 1957 opgravingen verricht en werden de grondvesten van de voormalige Sint-Pieterskerk (abdijkerk) gevonden. Het gaat om een driebeukige kerk uit de Romaanse tijd (twaalfde eeuw?), die teruggaat op een houten kerkje uit de elfde 34

MEULEMEESTER, J-P., Het abtsgebouw van de Sint-Pietersabdij te Oudenburg, Oudenburg, s.d.

15/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

eeuw. Aan deze bidplaats gebeurden er later verbouwingen. Momenteel is van deze abdijkerk niets bewaard gebleven. Voor de bouw gebruikte men o.a. stenen van het Romeinse castellum van Oudenburg. Stenen van deze versterking werden nog op andere plaatsen gebruikt. Tevens mogen we veronderstellen dat er ongetwijfeld nog sporen in de grond steken, van de pandgang? van andere gebouwen? In 2004 werden ten andere door toevallige werkzaamheden in de Marktstraat sporen van een middeleeuwse bakstenen muur ontdekt. Het gaat mogelijk om fundamenten van de pandgang van de abdij. Ze lopen mee in de richting van de straat en hebben onderaan een verbreding. Het gebouw is een statige herenwoning met tuin. De tuin was in de twintigste eeuw een planten- en bloemenbedrijf met serres. Uit die periode dateert ook de hoekige watertoren, gedeeltelijk gebouwd met stenen van de vroegere abdij. Deze stenen werden in de tuin toevallig gevonden. Dit bewijst dat er nog bouwresten in de grond van dit domein steken. De watertoren met kelder heeft bovenaan kantelen. Deze constructie is niet echt waardevol, tenzij voor de stenen van het klooster. Deze watertoren diende om de bloemen en planten van de vroegere eigenaar te bewateren. Het gebouw dateert uit 1756 en werd aldus opgetrokken tijdens het abbatiaat van Maurus Eloy. Het witgekalkte dubbelhuis telt zeven traveeën, twee bouwlagen en met op het gelijkvloers symmetrisch de deur (in het midden). Het gebouw paalt met de westelijke gevel aan de Marktstraat. Daar zijn er wel vensters, maar geen deur. In de aanpalende woning, die duidelijk bij het abtsgebouw behoort, zijn er later een garage, een voordeur en andere ramen aangebracht. Zo is er op de verdieping een groot raam uit de tweede helft van de twintigste eeuw. Het abtsgebouw heeft een schilddak waarvan de nok loodrecht op de straat staat. De pannen hebben een S-vorm. In het midden van de zuidelijke tuinzijde is er een dakkapelletje. Zowel de vensters, de voordeur als de gootlijst, op consoles, zijn in geschilderd hout. Het houten raamwerk van de vensters (vleugelramen op de benedenverdieping; schuiframen op de bovenverdieping) dateert mogelijk uit de achttiende eeuw. Ongetwijfeld zullen hier wel reparaties aan uitgevoerd zijn. De vensters (met gedeeltelijk oud vensterglas) hebben per raamvlak een twaalfdelige roedeverdeling. De deur is rechthoekig en in het bovengedeelte gedeeltelijk beglaasd. De deur heeft een rechthoekig bovenlicht. Er zijn twee arduinen treden. Ook aan het houtwerk van de deur zelf werden geregeld herstellingen uitgevoerd. Zowel aan de west- als oostzijde van het abtsgebouw zijn er blinde (eventueel later dichtgemaakte) vensters met imitatiebeschildering (in het zwart) van een venster. Die beschildering werd recent geregeld herschilderd. Deze lijstgevel heeft vooruitspringende hoekrisalieten, muurpilasters. In de meest oostelijke pilaarvormige hoekrisaliet werd door de vroegere eigenaar, Carlos Van Eygen, op een onbekende datum, een middeleeuws reliëf ingestoken. Dit reliëf werd door hem in de tuin gevonden. Hij vond eveneens twee gotische knopkapitelen die hij op de muurtjes bij de inkom heeft geplaatst. Het witstenen bas-reliëf uit de laat-gotische tijd met accoladeboog stelt de HH. Jacobus van Compostella en Arnoldus van Tiegem voor. Ze zijn op een traditionele manier afgebeeld. Hun attributen zijn duidelijk zichtbaar. De reliëf werd in 2007 binnen in het gebouw geplaatst. Naast de achttiende-eeuwse bouw werd later (zoals aangehaald) een banale constructie toegevoegd. Dit gebouwtje heeft een plat dak en een soort driezijdige erker. Het gebouwtje heeft ook een rechthoekige deur met glas en gietijzeren afsluiting. Achter het abtsgebouw ligt een bijgebouw, dat duidelijk tot het abtsgebouw behoort. Het gebouw uit de achttiende eeuw bestaat uit twee bouwlagen met drie traveeën. Het heeft een tentdak. Stilistisch sluit het aan bij het abtsgebouw. Het is eveneens witgekalkt. Op het gelijkvloers en in de verdieping steken ramen die identiek zijn aan die van het abtsgebouw. Ook hier zijn er enkele blind met geschilderde verdeling. De overige bijgebouw dateren uit de twintigste eeuw en hebben geen waarde. Het gaat om overblijfselen van een opslagruimte en een serre. Wel werd in de jaren negentig een nieuwe serre toegevoegd. Die wordt gebruikt door de groendienst. Het interieur van het gebouw bezit (buiten de muren) geen noemenswaardige overblijfselen uit de achttiende eeuw. Integendeel het werd geregeld verbouwd en heringedeeld. Hier en daar zijn er nog balkroosteringen en beneden is er een grote zaal met (mogelijk) authentieke stucversiering uit de achttiende eeuw en een authentieke schouwboezem. De andere schouwen dateren uit de twintigste eeuw.

16/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

2.9. KADASTRALE GESCHIEDENIS VAN DE ABDIJHOEVE LEGENDE Huidige toestand Aanpassing Opsplitsing perceel

Kadaster geschiedenis - abdijhoeve oudenburg vòòr 1852 (primitief kadaster 1830-1834) schaal : grafisch 17/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

LEGENDE Huidige toestand Aanpassing Opsplitsing perceel

Kadaster geschiedenis - abdijhoeve oudenburg 1852 schaal : grafisch 18/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

LEGENDE Huidige toestand Aanpassing Opsplitsing perceel

Kadaster geschiedenis - abdijhoeve oudenburg 1880 schaal : grafisch 19/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

LEGENDE Huidige toestand Aanpassing Opsplitsing perceel

Gebouw naar apart perceel

Perceel werd opgedeeld in verschillende percelen vòòr 1913 en werd afgesplitst.

Kadaster geschiedenis - abdijhoeve oudenburg 1913 schaal : grafisch 20/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

LEGENDE Huidige toestand Aanpassing Opsplitsing perceel

Percelen 383 n, k, l, m, o, q

Kadaster geschiedenis - abdijhoeve oudenburg 1925 (datum ter regeling) reële datum 1921-22? schaal : grafisch 21/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

LEGENDE Huidige toestand Aanpassing Opsplitsing perceel Gebouw naar apart perceel

Perceel 383 s

Kadaster geschiedenis - abdijhoeve oudenburg 1931 schaal : grafisch 22/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

LEGENDE Huidige toestand Aanpassing Opsplitsing perceel

Kadaster geschiedenis - abdijhoeve oudenburg 1934 schaal : grafisch 23/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

LEGENDE Huidige toestand Aanpassing Opsplitsing perceel

Kadaster geschiedenis - abdijhoeve oudenburg 1934 - 1942 schaal : grafisch 24/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

LEGENDE Huidige toestand Aanpassing Opsplitsing perceel

Kadaster geschiedenis - abdijhoeve oudenburg 1942 schaal : grafisch 25/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

LEGENDE Huidige toestand Aanpassing Opsplitsing perceel

Kadaster geschiedenis - abdijhoeve oudenburg 1953 schaal : grafisch 26/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

LEGENDE Huidige toestand Aanpassing Opsplitsing perceel Bescherming

Kadaster geschiedenis - abdijhoeve oudenburg Periode 1953 - 1986 (bescherming 1975) schaal : grafisch 27/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

LEGENDE Huidige toestand Aanpassing Opsplitsing perceel

Kadaster geschiedenis - abdijhoeve oudenburg 1986 schaal : grafisch 28/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

LEGENDE Huidige toestand Aanpassing Opsplitsing perceel

Kadaster geschiedenis - abdijhoeve oudenburg 1989 schaal : grafisch 29/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

LEGENDE Huidige toestand Aanpassing Opsplitsing perceel

Kadaster geschiedenis - abdijhoeve oudenburg 1990 schaal : grafisch 30/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

LEGENDE Huidige toestand Aanpassing Opsplitsing perceel

Kadaster geschiedenis - abdijhoeve oudenburg 1998 schaal : grafisch 31/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

LEGENDE Huidige toestand Aanpassing Opsplitsing perceel

Kadaster geschiedenis - abdijhoeve oudenburg Jaren 1990 schaal : grafisch 32/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

2.10. DATERING GEBOUWEN - ABDIJHOEVE EN ABTSWONING LEGENDE 15de eeuwse kern en jongere aanpassingen? 17de eeuws volume, 19de eeuwse aanpassingen Gebouwd in 1756 Gebouwd in 1852 Gebouwd in 1990, oorspronkelijke varkensstallen verdwenen Gebouwd in 1994-95 Gebouwd jaren 1920, herbouwd jaren ‘90

ABDIJHOEVE

ABTSWONING

N - abdijhoeve oudenburg en abtswoning : grafisch / opgelet: schematische weergave van de bouwvolumes

datering gebouwen schaal

33/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

3. INVENTARIS VAN DE ERFGOEDELEMENTEN 3.1. INLEIDING

De site van de voormalige Sint-Pietersabdij bestaat uit een toegangspoort met erf waarrond verschillende gebouwen gerangschikt zijn: ten noorden de langse abdijhoeve met stallingen, woonhuis en bergingsruimtes en een aanbouw aan noordoostelijke zijde van de hoeve. Ten oosten van het erf bevinden zich verder een wagenhuis, duiventoren en ten westen een voormalige schuur. De site wordt aan zuidelijke zijde afgesloten met een bakstenen muur. Daarachter bevindt zich de voormalige abtswoning. Ten tijde van de abdij behoorden de abtswoning en het erf samen met enkele thans verdwenen gebouwen tot het complex van de Sint-Pietersabdij. Sinds de opsplitsing van de percelen in de 19de eeuw heeft de site van de abtswoning zich anders ontwikkeld. Vanaf de straatzijde trekt de monumentale toegangspoort de aandacht. Door de opheffing van de abdij in 1797 en de conversie naar landbouwbedrijf in de 19de eeuw is het arsenaal aan gebouwen tot 1986 hoofdzakelijk in gebruik geweest voor agrarische doeleinden. Een tijdlang was er tevens een brouwerij ingericht. In de loop van de 19de en de 20ste eeuw kwam er bebouwing bij of werden reeds bestaande gebouwen verbouwd ter ontwikkeling van deze landbouwfunctie. De lange en soms woelige geschiedenis van de site wordt niet meteen weerspiegeld in het huidige geheel aan gebouwen. De veroveringen en vernielingen waar de abdijsite al sinds haar oprichting in de 11de eeuw telkens weer onder leed, hebben ervoor gezorgd dat de nog bestaande bebouwing relatief recent is in het licht van de eeuwenlange geschiedenis van de site van de Sint-Pietersabdij. De huidige toegangspoort en langse hoeve zijn vermoedelijk de oudste delen van het complex en werden opgericht in de 17de eeuw. Daarvan zijn mogelijk resten terug te vinden. Archeoloog Wouter d’Haeze heeft een archeologienota opgemaakt die ingaat op deze materie. In volgend overzicht worden de gebouwen besproken die anno 2018 op de site aanwezig zijn. Indien beschikbaar wordt de huidige toestand van elk gebouw vergeleken met visueel archiefmateriaal of met historische bronnen. Bouwkundige elementen die van belang zijn voor de architecturale kwaliteit van de site, verwijzen naar de historiek of naar de oorspronkelijke functie van de hoeve als economische spil van de voormalige Sint-Pietersabdij en later als bloeiend landbouwbedrijf, worden uitgelicht. De lijst van erfgoedelementen is geëxtraheerd uit deze bouwhistorische beschrijving en benoemt exact die componenten die de erfgoedwaarde van de site uitmaken. Om de erfgoedelementen van de site goed te kunnen kaderen, werd er gebruik gemaakt van historische bronnen. Met name de iconografische bronnen verschaften veel informatie over de bouwgeschiedenis van de voormalige abdijhoeve. Er kon echter niet voor elk gebouwonderdeel historisch materiaal gevonden worden. Zo kon er weinig tot geen informatie verzameld worden over het interieur van de stallingen en berging met wagenhuis, ondanks de intensieve speurtocht naar iconografisch materiaal.

34/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

3.2. ERFGOEDLANDSCHAP35 De abdijhoeve ligt in het traditionele landschap van de Kustpolders. Ten noorden van de abdijhoeve vinden we dan ook pakketten klei die door de werking van de zee zijn afgezet. De locatiekeuze is dan weer voornamelijk ingegeven door de aanwezigheid van een verhevenheid in het landschap. De abdijsite bevindt zich namelijk op de rand van een oost-west gerichte dekzandrug uit het laat-glaciaal. Deze dekzandrug vormt een zijtak van de meer bekende dekzandrug Gistel-Brugge-Maldegem-Stekene. Deze dekzandruggen vormde zich tijdens het einde van de laatste ijstijd (Weichseliaan), toen aanhoudende noordoostenwinden landduinruggen opbliezen (eolische afzettingen). Op het terrein is goed te zien dat de Abdijhoeve zich langs de rand van deze verhevenheid bevindt. Van belang is ook dat het kloostergedeelte, het zuidelijke deel, werd ingericht op een hoger deel van de dekzandrug, terwijl het neerhof, het noordelijke deel, op de flank van de dekzandrug werd ingericht. Is het polderlandschap rondom de abdijhoeve vrij intact gebleven, dan is dit minder het geval voor de individuele landschapselementen zoals de historische waterpartijen en de drie dreven die naar de abdij liepen. Toch hebben de dreven relicten nagelaten in het landschap, meer bepaald in de percelering en als cropmarks.36 Deze dreven (Molendreef, Olmendreef en Lindendreef) zijn visueel mooi weergegeven op de kaart van Sanderus, maar ze zijn bijvoorbeeld ook aangeduid op jongere kaarten, zoals de militaire stafkaart uit 1883. De meest noordelijke dreef, de Molendreef/Molenweg, verbond de noordelijke ingang van het neerhof met de kloostermolen. De Molendreef wordt vermeld in bronnen uit de tweede helft van de 16de eeuw t.e.m. het begin van de 19de eeuw. Ze was nog minstens in gebruik tot het einde van de 19de eeuw, en zelfs nog, als een simpele boerenwegel, tot de jaren 80 van de 20ste eeuw. Na de aankoop van Gilbert Mortier van de gronden rondom de Abdijhoeve en tijdens de herbestemming van de Abdijhoeve vanaf 1989 wordt deze dreef definitief opgegeven. Deze dreef heeft wel zijn sporen nagelaten in de huidige percelering.37 Ook de huidige bomenrij in het noordelijke verlengde van het hotelgedeelte van de hostellerie rappelleert aan de Molendreef. Vanuit de noordelijke toegang van het abdijdomein vertrok ook de Olmendreef. Deze takte zich na een 10 tot 20 m af van de Molendreef om in noordoostelijke richting verder te lopen in de richting van de Cottemweg. Zuidwaarts van de Olmendreef liep de Lindendreef. De Olmendreef en de Lindendreef zijn als cropmarks te herkennen op luchtfoto’s. Deze stond eveneens in verbinding met de Cottemweg. Het verhaal van de dreven was vroeger dermate beeldbepalend in het landschap én belangrijk voor de algemene werking van het neerhof en de abdij dat het aangeraden zou zijn om deze te incorporeren in de nieuwe omgevingsplannen. Afb. 6 Relicten van de historische dreven rondom de abdijhoeve.

35 Informatie werd geput uit DHAEZE, W. 2018: Archeologienota. Sloop van hotel en fitness- en healthcentrum Abdijhoeve (Marktstraat 1, Oudenburg). Verslag van resultaten van het bureauonderzoek. Intern document, Archeologische Rapporten Oudenburg 18, Oudenburg. 36 Een crop mark is een variatie in de kleur of groei van gewassen of andere vegetatie op het bodemoppervlak die een patroon vormt die de aanwezigheid van begraven muren, grachten of andere structuren kunnen aantonen. Crop marks worden gebruikt om op luchtfoto’s archeologische sites op te sporen (bron: Thesaurus Onroerend Erfgoed). 37 Het smalle noordnoordoost-zuidzuidwest georiënteerde perceel (Oudenburg, 1ste afdeling, sectie B, perceel 379K) is een duidelijk relict van een deel van deze weg.

35/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

3.3. ARCHEOLOGISCH ERFGOED38 Opgravingen, begeleidingen en vondstmeldingen brachten in de periode 1957-2008 heel wat archeologische relicten aan het licht. De overgrote meerderheid ervan zijn toe te schrijven aan de site van de Sint-Pietersabdij dat ten laatste vanaf de late middeleeuwen uit een kloostergedeelte en een neerhof bestond. Tot de belangrijkste onderzoeken binnen het kloostergedeelte van de abdij rekenen we: • De opgravingscampagne in 1957 waarbij resten van de in de tweede helft van de 11de eeuw gebouwde romaanse Sint-Pieterskerk aan het licht kwamen.39 • Diverse vondstmeldingen en begeleidingen in de begraafplaats van de Sint-Pietersabdij, gesitueerd langs de zuidrand van het abdijdomein.40 • De opgravingscampagne van 2006 waarbij onderdelen van de middeleeuwse pandgang aan het licht kwamen.41 In de campagne 2005 was er de mogelijkheid om te graven in het neerhofgedeelte van de Sint-Pietersabdij. De bodemprofielen in de opgravingsput toonden aan dat de moederbodem sterk afhelde in noordelijke richting. Een aantal kleilagen uit de 12de of 13de eeuw zijn te interpreteren als ophogingslagen om het terrein te nivelleren en het grondwater tegen te gaan. Op de site werd voorts een duidelijke afgelijnde puinlaag met 17de/18de-eeuws schervenmateriaal vastgesteld, dat wellicht te koppelen is aan de afbraak van de abdij aan het einde van de 18de eeuw. Tijdens de graafwerken voor de constructie van de ondergrondse ruimtes voor het health- en fitnesscentrum van de hostellerie Abdijhoeve werden laatmiddeleeuwse sporen, waaronder vermoedelijk een gracht en kuilen, aangesneden. Deze sporen werden in de profielen van de bouwput ingetekend.42 Deze sporen bevonden zich aan de periferie van het abdijcomplex, buiten het ommuurde deel. Belangrijk is dat de archeologische gegevens de historische kaarten niet tegenspreken, waardoor de oudste kaarten (kaarten van Jacob van Deventer en Sanderus) een grote mate van accuraatheid vertonen. De confrontatie van archeologische gegevens met historische bronnen en kaarten laat toe om de algemene morfologie van het abdijdomein en de bouwgeschiedenis van het neerhof/Abdijhoeve uit te zetten. Zoals reeds een aantal keren werd aangehaald, schieten van de Sint-Pietersabdij enkel maar het Abtsgebouw uit 1756 over en het neerhofgedeelte met gebouwen gaande van de 17de tot de 20ste eeuw. Bovengronds is er niets meer die aan de middeleeuwse fase van de Abdij herinnert. We herinneren even aan het feit dat de abdij werd verwoest in 1597 en dat tijdens de inplanting van het Spaans fort (infra) heel wat nog rechtstaande abdijstructuren werden verwoest. Enkel de algemene morfologie van het hedendaagse domein afgebakend door de Abdijlaan en de Marktstraat rappelleert aan de ommuurde trapeziumvorm van de abdij, zoals die te zien is op de kaarten van Jacob van Deventer en Sanderus. De archeologische resten van de kerk en pandgang werden gevisualiseerd in de huidige tuinaanplanting en verharding rondom het abtsgebouw.43 Aan de buitenzijde van de zaal Ipso Facto zijn in de kleiklinkers van het terras met behulp van natuursteen de funderingen van voornamelijk de jongere fasen (17de - 18de eeuw) van de noordelijke vleugel van het convent aangegeven. Ook een deel van de opstand van de noordelijke gevel van de noordelijke vleugel, die tijdens de opgravingscampagne van 2005 werd gedocumenteerd44, werd als zitelement behouden in de nieuwe buitenaanleg van het RAM/Ipso Facto. Uit de historische bronnen weten we dat in 1584-1585 het Spaanse gezag op de resten van de abdij een fort bouwt. Informatie over deze versterking moeten we vooral puren uit twee bewaard gebleven grondplannen, alsook uit enkele vermeldingen over bouwwerkzaamheden en uit het bestek n.a.v. de grondige renovatie in 1589.45 Archeologische resten die aan het Spaans fort zijn toe te schrijven, werden tot op heden niet aangetroffen. 38 Informatie werd geput uit DHAEZE, W. 2018: Archeologienota. Sloop van hotel en fitness- en healthcentrum Abdijhoeve (Marktstraat 1, Oudenburg). Verslag van resultaten van het bureauonderzoek. Intern document, Archeologische Rapporten Oudenburg 18, Oudenburg. 39 DEVLIEGHER, L. 1958. 40 CAI Locatie 150919; HOLLEVOET, Y. 1985, 370-373 = dossier 250. 41 CAI Locatie 151066. 42 Archief dossiers Yann Hollevoet 1e trimester 1998; HOLLEVOET, Y. 2001, 77; CAI Locatie 162283. 43 MEULEMEESTER, J.L. s.d.: De abdijtuin van Oudenburg. Een cultuur-historische beschouwing, Themafolder RAM, Oudenburg. 44 VANDEVELDE, J. 2005: Verslag Opgravingen Abtsgebouw Oudenburg. 07/07/05-24/08/05, Oudenburg. 45 DE KEYSER, A. 1983; FEYS, E., VAN DE CASTEELE, D. 1873 I, 327.

36/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

Het fort had een stervorm met een rechthoekige binnenruimte, een aarden omwalling met vier bastions, elk bastion voorzien van een wachthuis, een buitengracht en twee toegangen (poternes), één aan de noordzijde en één aan de zuidzijde, en een brug over de zuidelijke gracht. Na de aanpassing van 1589 was de wal ca. 8,50 m breed en 3,40 m hoog. In de rechthoekige binnenruimte bevonden zich nog resten van de in 1579 door brand verwoest abdij. Nadat het fort in 1611 werd opgegeven, werd een plan opgetekend, wellicht in opdracht van abt Jan Bourier, en een bijhorend bestek gemaakt voor het afvoeren van de wallen en het dempen van de gracht. Op de kaart van Sanderus zijn ten westen van de abdij nog enkele restanten van de omwalling van het fort herkenbaar. Een projectie van de contouren van het Spaans fort op de huidige situatie maakt duidelijk dat het graven van de grachten en ook de bastionnering voor een zeer grote verstoring zal hebben gezorgd. Tijdens deze operatie werden niet enkel nog aanwezig gebouwen en infrastructuur aan de rand van het abdijcomplex gesloopt om plaats te maken voor de omwalling, maar zorgde het graven van een brede gracht voor het verdwijnen van ouder archeologisch erfgoed. Onder meer de noordelijke helft van het laatmiddeleeuwse neerhof (= zone van de abdijhoeve) zal grondig te lijden hebben gehad van deze grootschalige werkzaamheden. Dit Spaans fort is vooral betekenisvol voor het algemene verhaal van de Sint-Pietersabdij en voor de resten die het ondergronds heeft achtergelaten (dan denken we vooral aan de verdedigingsgracht). Bovengronds zijn er echter geen relicten meer zichtbaar van dit fort en kan het dus niet meegenomen worden in planologische processen. Voor de volledigheid vermelden we ook dat tijdens de opgravingscampagne van 1957 van de Sint-Pieterskerk ook sporen en artefacten uit de Romeinse tijd aan het licht kwamen. Deze kunnen worden toegeschreven aan de Romeinse vicus. Betekenisvol is dat de Romeinse vondsten zich beperkten tot de opgraving van de kerk. Het heeft er dus alle schijn van dat er in de Romeinse periode geen occupatie was op de noordelijke flank van de dekzandrug. Het Romeinse verleden en meer specifiek het Romeinse fort zijn van belang voor het verhaal van de Sint-Pietersabdij. De stenen van het fort werden immers gebruikt voor de bouw van de abdijkerk.46 Uit de andere archeologische opgravingen blijkt dat het gebruik van Romeins recuperatiemateriaal zich misschien beperkte tot de abdijkerk en zeker tot de vroegste fasen van de bouwgeschiedenis van de abdij.47 Afb. 7 Plan van het Spaans fort (Brugge, Stadsarchief, fonds brieven en akten 1513-1559, nr. 21) (bron: MEULEMEESTER (red.) 1984, 262, Fig. 190). Legende: 1: kerke 2: clooster 3: pant 4: doormter 5: brouwerij 6: de mert 7: hutten

46 DEVLIEGHER, L. 1957. 47 Vanaf de late middeleeuwen gebruikte men voornamelijk of zelfs uitsluitend baksteen als bouwmateriaal (opgravingsdossiers van de opgravingscampagnes 20052008; mondelinge informatie Jan Decorte 21 juni 2018).

37/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

Afb. 8 Situering van de locaties uit de Centrale Archeologische Inventaris. Bron: CAI 2018.

Afb. 9 Projectie van de contouren van het Spaanse fort op luchtfoto winter 2017. Bron orthofoto: Geopunt 2018. 38/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

3.4. PLANNEN HUIDIGE TOESTAND Plannen abdijhoeve huidige toestand Schaal: grafisch

39/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

voorgevel Gevels duiventoren met aanbouw

zijgevel

STAD OUDENBURG

Schaal: grafisch

Marktstraat nummer 1 LANDMETERSKANTOOR

OPMETINGSPLAN

BVBA LANDMETERSKANTOOR VD Generaal Lemanlaan 41 8310 Brugge (Assebroek) tel. 050/35.47.73 vennoten : Vanden Bussche Christoffel Lan040321 Vandille Matthias Lan151615

Kadastraal betreft het :

Oudenburg, 1e afdeling, sectie B, perceelnummers: 379Y, 378K, 377E en 3

westgevel voorgevel

noordgevel zijgevel

591S

oostgevel achtergevel

382C

591K 588H2 591N 591E 563W3 588K2 591M

563S3

591F 588L2

589K 591L

379Y 379T

592/02F

traat

592/02E

588B2

589T

Snoeks

592F

632M

875A2 379R 630V

375/0

632N

630A2

563N3

632P 630B2

630X

630T

383G2

631X

630Y

631K2 631B2 631M2

631L2

631Z 631A2

628T

637G

637N

383B2

633C2 633Y 656P2 656C2 656P3

637T 656V3 656N

655N9

achtergevel

656T3

656B3 656C3

656R3

655L6 655N8 655Z5 655A10

655E5

655E9655F9

386G2

voorgevel 377E

386K2

408M

386D2 408L

655N7 655Y8

655Z7

383K 383N

386H2

655M9 655W9

639M2

383M 383L

637E 633N

637H 637P 628L

377K

633W

634E 637S

378K

630/02C

631Y

386C2 655C6

656M3 656X3

656K3 655B13 655S12 655N12 655V12 655P12 655F13 655H13 655K11 655A11 655N11 655W11 655E12 655X12 655G12 655M12655K12 656N3 655H10 655F12 655V11 655G10 655Y11 655F10 655D13 655D12 655K13 655C12 656A4 655T11 655M11 655H11 655L13 655C11 655R11 655G13 655N10 655B11 655C10 655Y10

408F2

408K 408H

386W 386F2

377H 408E2

t traa

655V3 655D9

tellu

Cas

stra

409L5

llum

te Cas

Verklaard voor een grootte -volgens meting- van :kadasterplan LMS Vermeersch 21877,75 m² zegge twee hectare achttien are zevenenzeventig ca vijfenzeventig dm² (gearceerde delen markeren de besproken zones) Opgemaakt op 10 maart 2016

Schaal: grafisch

40/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

409E

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

3.5. INPLANTING VAN DE GEBOUWEN nieuwe toevoeging jaren ‘90 / hotel kamers

nieuwe toevoeging jaren ‘90 / welness en zwembad stallingen / hotel opslag ruimte

inkom portaal boeren woning / hotel

opslag ruimte wagen stalling / overdekt terras met bbq

erf

schuur / polyvalente zaal

duiven toren met aanbouw

hondenhok tuinmuur

watertoren

abtwoning

41/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

3.6. ABTSWONING

BESCHRIJVING - DATERING Volgens gevelankers opgetrokken in 1756 ter vervanging van vroegere abtswoning gelegen ten noorden van de verdwenen Sint-Pieterskerk; thans meer zuidwaarts gelegen met bijhorende tuin. In 1987 en 1992 aankoop door stadsbestuur van respectievelijk de abtswoning, thans ingericht als Stedelijk Museum, en de voorliggende groene ruimte, het huidige stadsparkje. Dubbelhuis van zeven traveeën en twee bouwlagen onder schilddak (nok loodrecht op straat, S-pannen) met een centrale dakkapel onder vernieuwd zadeldak. Het dak is gesteund op een houten gootlijst op consoles. Zuidgeoriënteerde voorgevel als tuingevel: wit gepleisterde en zuidgeoriënteerde lijstgevel met vooruitspringende hoekrisalieten. De rechthoekige muuropeningen zijn oorspronkelijk getoogd op de begane grond. Bewaard 18de-eeuws houtwerk: vleugelramen op de benedenverdieping, schuiframen op de bovenverdieping; twaalfdelige roedeverdeling per raamvlak. Bovenverdieping aan oostzijde met blinde vensternis met imitatiebeschildering van de roedeverdeling. Deels beglaasde deur met rechthoekig bovenlicht; trap met twee arduinen treden. Op rechter muurpilaster laatgotisch witstenen bas-reliëf met afbeelding van de HH. Jacobus van Compostela en Arnoldus van Tiegem. Een gedeelte van de kelder is overwelfd met baksteenmetselwerk, het tweede gedeelte omvat een moderner troggewelf op houten draagstructuur. Van het oorspronkelijk interieur is nagenoeg niets bewaard; behouden balkenroosteringen en achttiende-eeuws stucplafond en schouwboezem op het gelijkvloers. Integendeel het werd geregeld verbouwd en heringedeeld waardoor ook de oorspronkelijke planindeling verloren gegaan is. In 1989 werd de aanpalende woning (Markt 23) aangekocht door de stad Oudenburg, die toen al eigenaar was van de abtswoning. Het gaat om een oostelijk gelegen recentere aanbouw van twee traveeën en een bouwlaag onder plat dak en een venstertravee met driezijdige erker. Deels beglaasde deur met gietijzeren hekjes en rechthoekig bovenlicht. Naar achter springend bijgebouw behorend bij oorspronkelijke abtswoning van drie traveeën en twee bouwlagen onder tentdak in aansluitende stijl. De structuur van de straatgevel verraadt trouwens dat beide vroeger één geheel vormden en samen werden opgetrokken. Ze hebben ook hetzelfde aantal bouwlagen en de travee-verdeling loopt gewoon verder. Deze woning behoorde vermoedelijk niet tot het echte abtsgebouw, maar sluit er schitterend bij aan en behoorde wel tot het abdijcomplex. Mogelijk was die lager dan het abtsgebouw. Bij het archeologisch onderzoek (juli-augustus 2005) is gebleken dat de achterzijde van de huizen Marktstraat 23 - 19 (en vermoedelijk verder tot nummer 15) wel één geheel vormden en dat ze terug gaan tot een oude kern van de abdijgebouwen. Waarschijnlijk waren er korfboogopeningen (sommige nog te zien) uit de 17de-18de eeuw die oorspronkelijk mogelijk toegang verschaften tot een berging, wagenhuis of stallingen (?). Of gaat het om bogen van een afdak die aansloot van het gebouw aan de straatkant? Dit gebouw is nog te zien op de zeventiende-eeuwse gravure van Sanderus en vormt mogelijk de kern voor de latere bouw. In de achtergevel zijn ook sporen van diverse raamopeningen te zien die later werden dichtgemetst. Het oorspronkelijke abtsgebouw werd in (het midden van) de twintigste eeuw door een anonieme architect aangepast om er woningen van te maken waardoor er nog maar weinig oorspronkelijke elementen aanwezig zijn: heel wat raamschrijnwerk en de voordeur dateren van de jaren 1950, de gevel werd behandeld met een cementbepleistering en ook wat de interieurafwerking betreft, werd er in deze periode heel wat vernieuwd, zoals het schilderwerk van de muren en de trappartij. Recent werd de abtswoning volledig gerestaureerd en er werden kantoren ondergebracht door de stad Oudenburg. Het RAM (Romeins Archeologisch Museum) is hier gevestigd en er werd een nieuwbouw gekoppeld aan het beschermde monument.1 De tuin van de abtswoning is nu ingericht als park en strekt zich uit tot aan de Abdijlaan. In de tuin waren voordien de begin 20ste-eeuwse serres van de abtswoning gesitueerd. Vandaag is er een watertoren met ijskelder en drie arduinen devotiestaties voor de heilige Arnoldus op bakstenen sokkels die van het Marktplein naar dit parkje verplaatst zijn. Verder een bakstenen gekanteelde watertoren met ijskelder van eerste helft 20ste eeuw. Oorspronkelijk was dit een ijskelder, daarna prieeltje, sinds de 2de helft van de 19de eeuw doet het dienst als watertoren. 1

Informatie overgenomen uit nota: 4010 Abtsgebouw (groot), s.d.; 3a 051021 diagnosenota, 2005. 42/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

ERFGOEDELEMENTEN

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

Figuur 31: Zicht op de voorgevel van het Abtsgebouw. Situatie toen de ‘abtstuin’ nog als groenten‐ en Abtswoning volgens de typologie van een classicistisch vormgegeven pastorie van zeven traveeën met twee laurierenkwekerij werd uitgebaat bouwlagen, met hoogwaardige materialen gebouwd als weerspiegeling van het vermogen van de abten van Oudenburg. Figuur 32: Zicht op de voorgevel van het Abtsgebouw. Situatie in 2002 (foto: Kris Vandevorst, 01/01/2002, ©Vlaamse Gemeenschap). Bemerk de meerhoekige aanbouw in het rechtergedeelte van het gebouw en op de Zicht op de tongewelf voorgevel van het de ‘abtstuin’ nog als Oorspronkelijk en troggewelf in de Abtsgebouw. kelder als materieel Situatie relict van detoen bouwgeschiedenis. rechterpilaster met ingewerkt laatgotisch witstenen bas‐reliëf

ur 31: gro erenkwekerij werd uitgebaat Dateringsankers ‘1756’ nog aanwezig op voorgevel. ur 32: Zicht op de voorgevel van het Abtsgebouw. Situatie in 2002 (foto: Kris Vandevorst, 01 Oorspronkelijk 18de-eeuws stucplafond met schouwboezem op het gelijkvloers. aamse Gemeenschap). Bemerk de meerhoekige aanbouw in het rechtergedeelte van het gebouw erpilaster met ingewerkt laatgotisch witstenen bas‐reliëf HUIDIGE SITUATIE

Zicht op de voorgevel van het Abtsgebouw. Situatie voorjaar 2018 (foto: Wouter Dhaeze, © Stad Oudenburg, 20/02/2018)

Figuur 33: Zicht op de voorgevel van het Abtsgebouw. Situatie voorjaar 2018 (foto: Wouter Dhaeze, © Stad Oudenburg, 20/02/2018) Figuur 34: Zicht op de gekanteelde toren in het midden van de abtstuin. Opname vanuit het noorden (foto: Wouter Dhaeze, © Stad Oudenburg, 20/02/2018) Zicht op de gekanteelde toren in het midden van de abtstuin. Opname vanuit het noorden (foto: Wouter 22 Voor meer informatie over deze sculptuur, zie HOSTE 1984a, Deze sculptuur 20/02/2018) huis momenteel in het Dhaeze,141. © Stad Oudenburg,

bezoekerscentrum van het RAM. Dit reliëf was door Carlos Van Eygen, de vorige eigenaar van het abtsgebouw, in de tuin gevonden en ingewerkt in het gebouw (bron: https://www.oudenburg.be/erfgoedkring/over‐ oudenburg/geschiedenis‐abdij‐en‐abtsgebouw.aspx [online]).

ur 33: Zicht op de voorgevel van het Abtsgebouw. Situatie voorjaar 2018 (foto: Wouter Dhaez Zicht op de zijgevel van het Abtsgebouw. Situatie najaar enburg, 20/02/2018) 2018 (foto: Architecten LMS Vermeersch, 15/10/2018) ur 34: Zicht op de gekanteelde toren in het midden van de abtstuin. Opname vanuit het noor ter Dhaeze, © Stad Oudenburg, 20/02/2018)

or meer informatie over deze sculptuur, zie HOSTEZicht 1984a, 141. Deze sculptuur huis moment op de zijgevel van het Abtsgebouw. Situatie najaar 2018 (foto: Architecten LMS Vermeersch, © Stad ekerscentrum van het RAM. Dit reliëf was door Carlos Van Eygen, de vorige eigenaar van het ab Oudenburg, 15/10/2018) e tuin gevonden en ingewerkt in het gebouw (bron: https://www.oudenburg.be/erfgoedk 43/94 nburg/geschiedenis‐abdij‐en‐abtsgebouw.aspx [online]). bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

Zicht op de achtergevel (binnentuin) van het Abtsgebouw. Situatie najaar 2018 (foto: Architecten LMS Vermeersch, 15/10/2018)

Zicht op vroegere achtergevel van het Abtsgebouw. Situatie najaar 2018 (foto: Architecten LMS Vermeersch, 15/10/2018)

Zicht op interieur van het Abtsgebouw. (foto: Architecten LMS Vermeersch, 15/10/2018)

Zicht op de achtergevel (binnentuin) van het Abtsgebouw. Situatie najaar 2018 (foto: Architecten LMS Vermeersch, 15/10/2018) 44/94

bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

Archeologienota ‐ Sloop van hotel en fitness‐ en healthcentrum Abdijhoeve

Zicht op interieur van het Abtsgebouw. (foto: Architecten Zicht op moluren plafond van het Abtsgebouw. (foto: 22 (fig. 32). Rechthoekige muuropeningen, oorspronkelijk getoogd op de begane ingewerkt LMS Vermeersch, 15/10/2018) Architecten LMS Vermeersch, 15/10/2018)

grond. Oostelijk gelegen recentere aanbouw van twee traveeën en een bouwlaag onder plat ingewerkt22 (fig. 32). Rechthoekige muuropeningen, oorspronkelijk getoogd op de begane dak, grond. Oostelijk gelegen recentere aanbouw van twee traveeën en een bouwlaag onder plat die tijdens de laatste herbestemming werd gesloopt (fig. 32). Naar achter springend bijgebouw behorend bij laatste oorspronkelijke abtswoning drie traveeën twee bouwlagen dak, die tijdens de herbestemming werd van gesloopt (fig. 32). en Naar achter springend onder tentdak in aansluitende stijl. bijgebouw behorend bij oorspronkelijke abtswoning van drie traveeën en twee bouwlagen HISTORISCHE onder tentdak in aansluitende stijl. BRONNEN

Zicht op31: deZicht voorgevel het Abtsgebouw. Situatie Zicht op de voorgevel van het Abtsgebouw. Situatie Figuur op de van voorgevel van het Abtsgebouw. toen de ‘abtstuin’ nog als groenten‐ en inSituatie toen de ‘abtstuin’ nog als groenten- en laurierenkwekerij 2002 (foto: Kris Vandevorst, 01/01/2002, © Vlaamse laurierenkwekerij werd uitgebaat 31: Zicht op de voorgevel van het Abtsgebouw. Situatie toen de ‘abtstuin’ nog als groenten‐ en werd Figuur uitgebaat Gemeenschap). Bemerk de meerhoekige aanbouw

Figuur 32: Zicht op de voorgevel van het Abtsgebouw. Situatie in 2002 (foto: Kris Vandevorst, 01/01/2002, laurierenkwekerij werd uitgebaat in het rechtergedeelte van het gebouw en op de ©Vlaamse Gemeenschap). Bemerk de meerhoekige aanbouw in het rechtergedeelte van het gebouw en op de Figuur 32: Zicht op de voorgevel van het Abtsgebouw. Situatie in 2002 Kris Vandevorst, rechterpilaster met(foto: ingewerkt laatgotisch01/01/2002, witstenen rechterpilaster met ingewerkt laatgotisch witstenen bas‐reliëf ©Vlaamse Gemeenschap). Bemerk de meerhoekige aanbouw in het rechtergedeelte van het gebouw en op de basreliëf rechterpilaster met ingewerkt laatgotisch witstenen bas‐reliëf

45/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

3.7. ERF

BESCHRIJVING - DATERING Het erf is niet in het beschermingsbesluit opgenomen. Historisch, gedeeltelijk verhard erf van rode plavuizen, kasseien en grind, gecombineerd met gras- en boomaanplanting. Karakteristieke elementen zijn veelal de mestvaalt, thans verdwenen, en het hondenhok (cf. infra) dat nog steeds een prominente plaats inneemt. Het erf is volledig omsloten door enerzijds gebouwen en anderzijds door de tuinmuur, met uitzondering van een kleine opening tussen de duiventoren en de wagenstalling. Het erf van de abdijhoeve had voornamelijk een utilitaire functie gezien de wijze van aanplanting en verharding. De erfbeplantingen hadden drie functies: ze verhinderden het indringen of het uitbreken van vee, ze boden beschutting tegen weer en wind en ze voorzagen de boer en zijn gezin van brandhout, geriefhout en fruit. De meeste beplantingen op boerenerven hadden dan ook een utilitair karakter, al waren er ook beplantingen die zowel tot nut als tot sier dienden. Het erf van een historische hoeve is in oorsprong veelal afgesloten met streekeigen groen, waarvan de keuze in eerste instantie bepaald werd door zijn nuttig gebruik. Vervolgens dicteerde de grondsoort wat er kon gedijen. Recentere uitbreidingen van het gebouwenbestand, ingegeven door de mechanisering en schaalvergroting van het landbouwbedrijf, zorgden er echter voor dat deze groene begrenzing intussen soms gedeeltelijk of volledig is verdwenen. Hetzelfde geldt voor de walgracht die het erf van middelgrote en grote hoeven dikwijls bijkomend omsloot.1

Overgenomen uit: Agentschap Onroerend Erfgoed, Handleiding naar een toekomst op maat. Het herbestemmen van een historisch waardevolle hoeve, Brussel, 2016: 24.

46/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

ERFGOEDELEMENTEN Het historische erf is een beeldbepalend element binnen de typologie van de abdijhoeve, waarbij de verschillende gebouwelementen van de abdijhoeve allen gegroepeerd en gericht zijn op het erf, dat tegelijk de verbinding met de straatkant aangaat via het toegangsportaal.

HUIDIGE SITUATIE

47/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

HISTORISCHE BRONNEN

Uiterst links: Beeldbank Oudenburg, ongedateerd Rechts en onder: KIK - IRPA, 1944

48/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

3.8. ABDIJHOEVE TYPOLOGIE

BESCHRIJVING - DATERING De abdijhoeve van Oudenburg maakte deel uit van een groter abdijcomplex waarbij de site rondom het neerhof de economische spil uitmaakte van de Sint-Pietersabdij. Vandaag zijn er in het bouwkundige geheel nog heel wat referenties te ontdekken die verwijzen naar het prestige en belang van de vroegere abdij en de agrarische functie die primair was in de architecturale uitwerking van de gebouwen. De huidige configuratie van het neerhof is niet zoals ze aanvankelijk gebouwd werd. Op de Ferrariskaart is een gesloten hoevetype te zien met slechts twee doorgangen. De site is vandaag nog steeds opgebouwd volgens de typologie van de gesloten hoeve met het boerenhuis, de stal(len) en de schuur gegroepeerd geschikt rond het erf in een vrije vorm, maar de originele schuur is afgebrand en bij de heropbouw verplaatst naar een locatie dieper op het erf ten opzichte van de straat. De configuratie van de gesloten hoeve zou typisch zijn voor de overgang tussen de polders en de zandstreek. Het boerenhuis situeert zich in het noorden van het erf1. De abdijhoeve functioneerde tot 1986 als een traditioneel landbouwbedrijf met de vier basisfuncties, namelijk het stallen van vee, het opslaan van oogst, veevoer en werktuigen, het verwerken van producten en tot slot het wonen van de boer en zijn gezin. In de jaren ’90 werd de site herbestemd maar de typologie van de abdijhoeve werd grotendeels behouden. Het oudst gekende beeldmateriaal van de site als geheel is gedateerd 1876. De toestand zoals op de foto komt overeen zoals geregistreerd in de mutatieschets van 1880 in het archief van het kadaster. De oude dwarsschuur aan de straatzijde is nog te zien. De varkensstal aan de noordoostelijke zijde van de langse hoeve is niet te zien op de foto.

Meer info in: Agentschap Onroerend Erfgoed, Handleiding naar een toekomst op maat. Het herbestemmen van een historisch waardevolle hoeve, Brussel, 2016.

49/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

ERFGOEDELEMENTEN De gewezen Sint-Pietersabdij is beschermd als monument omwille van het algemeen belang. De ensemblewaarde van de hoeve is groot door de gaaf bewaarde structurering van de verschillende hoeve-elementen volgens de typologie van een gesloten hoeve, die één geheel vormen als voormalig neerhof van de abdij en die elk met hun specifieke functie deel uitmaakten van de hoeve.

HUIDIGE SITUATIE

HISTORISCHE BRONNEN Foto van de site uit 1876. Bron: BONTE F. 1981: Oudenburg in oude prentkaarten, Oudenburg.

50/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

3.9. INKOMPORTAAL

BESCHRIJVING - DATERING Volgens opschrift op gevel : 1671. De poort zou gebouwd zijn onder het abbatiaat van Karel Gheleyns (1664-1677). Vermoedelijk aanpassingen van latere datum getuige de verschillende soorten baksteen. Weinig historisch grafische bronnen over inkomportaal behalve enkele 20ste eeuwse foto’s. Geen details op de mutatieschetsen 19de en 20ste eeuw. Op de luchtfoto uit 1876 maakt het muurtje aan rechterzijde een knik en loopt tot aan de oude schuur (afgebrand in 1901). Een foto uit 19052 toont hetzelfde hekwerk en een gelijkaardige afwerking van wit gekaleide muren en ongeschilderde omlijstingen. Monumentale toegangspoort met opschrift ‘Abdijhoeve’ en ‘1671’. Bakstenen korfboogpoort bekroond met kantelen en grotendeels witgekalkt met zichtbaar gelaten poorten beeldnisomlijsting. Deze centraal rondbogige nis bevat een Onze-Lieve-Vrouw beeldje. Het portaal heeft links aanrazering met stallinggedeelte van de langse hoeve. Rechts loopt poortmuur over in een met identieke kantelen bekroond muurtje. De dekstenen van de moordgaten op de poort vertonen een fijnere profilering dan op het muurtje. De dekstenen op de kantelen van de poort zijn verweerd. De dekstenen op kantelen en moordgaten op het muurtje lijken industrieel vervaardigd en werden later geconstrueerd, vermoedelijk in de periode 1900-19133. Sommige dekstenen ontbreken. Aan de zijde van het erf gestut met twee versneden steunberen en een kleine gekaleide bakstenen aanbouw met pannendakje. Het portaal heeft twee doorgangen met ijzeren hekwerk, minstens teruggaand tot begin 20ste eeuw. Dubbele grote poort van ijzeren hekwerk, ornamenteel gedetailleerd met industrieel vervaardigd hang- en sluitwerk zonder slot. Enkele doorgang met vermoedelijk jonger ijzeren hekwerk en hang-en sluitwerk. Foto’s uit begin 20ste eeuw4 tonen een wit gekaleid poortgebouw zonder zwarte plint.

2 3 4

Inventarisnummer PKT012498, Databank Westflandrica, https://west-vlaanderen.mediahaven.com/westflandrica/; BONTE F. 1981: Oudenburg in oude prentkaarten, Oudenburg. Twee ongedateerde maar vermoedelijk vroeg 20ste eeuwse postkaarten uit BONTE F. 1981: Oudenburg in oude prentkaarten, Oudenburg; Brugge, Archief van het kadaster, Oudenburg, mutatieschets 1913/7. Foto van 1905 uit: F. 1981: Oudenburg in oude prentkaarten, Oudenburg; foto vermoedelijk van begin 20ste eeuw van: © KIKIRPA, Brussels (Belgium), ongedateerd clichée020310.

51/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

ERFGOEDELEMENTEN Het inkomportaal is de blikvanger van de site en zorgt voor een sterke uitstraling van het geheel naar de straatkant toe. De oorspronkelijke kleurstelling van de witte gekaleide baksteen en ongeschilderde korfboogomlijsting is nog aanwezig. De zwart gepekte plint is niet aanwezig op oude foto’s van eind 19de – begin 20ste eeuw maar werd later hernomen aan de binnenzijde van het portaal. Het toegangsportaal is als oorspronkelijk geheel goed bewaard gebleven: een wit gekaleide bakstenen opbouw met kantelen, steunberen en geprofileerde dekstenen en een ongeschilderde bakstenen omlijsting met beeldnis.

HUIDIGE SITUATIE

HISTORISCHE BRONNEN Links: KIK - IRPA, 1944 Rechts: Oudenburg in oude prentkaarten, postkaart uit 1905

52/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

3.10. LANGSE ABDIJHOEVE

STALLINGEN - WOONHUIS - BERGING

stallingen

N De langse abdijhoeve bestaat uit twee vermoedelijk 17de eeuwse delen en één nieuwer gedeelte van 1852. woonhuis

De tekening van Sanderus in Flandria Illustrata uit 1641 (hier detail) toont aan de noordoostelijke zijde (rechts op de kaart) een poort en enkele schuurgebouwen. De huidige langse hoeve is niet aanwezig. Indien deze gegevens accuraat zijn, zou dit betekenen dat de langse hoeve tenminste van na 1641 dateert.

berging en wagenhuis

53/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

3.10.1. STALLINGEN

BESCHRIJVING - DATERING Dit gebouw zou teruggaan tot de 17de eeuw en deze hypothese kan onderbouwd worden door aanwezigheid van diverse bouwsporen. Op de kaart van Sanderus (1641) nog geen bebouwing aanwezig op deze locatie. Datering volgens Meulemeester: 1670. EXTERIEUR Stalling van één bouwlaag uit kloostermoppen, met functionele ankers en gedaglijnd voegwerk met witte kaleilaag en zwarte gepekte plint. Op sommige plaatsen komen deze los. Overkragende zadeldaken met overstek met beplanking op houten gootklossen, vrije afloop en zinken mastgoten. Rode gebakken aardewerken golfpannen met een aardewerken nok ingewerkt in een mortelbed, onderdak van menuiserite. Vier gekaleide bakstenen dakkapellen met piramidevormige bekroning zijn deel van het dak. Voorzien van glas sinds 1989, voordien waren dit houten luiken5. De dakkapellen zijn in slechte staat. Opbouw van het dak volgens 17de eeuwse structuur van dakoverstek zonder goot aan de lange gevel. In de voormalige oostelijke buitenmuur (sinds toevoeging van woonhuis in 1852 werd dit een binnenmuur) zijn vlechtingen te herkennen in de puntgevel (of tuitgevel?). Vanaf de 18de eeuw wordt de vlechting vervangen door een rechtstreekse dakbedekking op de gevelmuur. Aan de noorden zuidmuur steekboogvormige staldeuren en kleine afgeronde en vierkante stalvensters. Twee dichtgemaakte tweelichtvensters, vermoedelijk 17de eeuwse natuurstenen kruisvensters bepleisterd en dichtgemetst eind jaren ’30 aan zuidzijde6. Aan noordzijde dichtgemetste vensters of deuropeningen zichtbaar door aanwezigheid van bakstenen segmentbogen. Uiterst rechts in de zuidmuur een rechthoekig beluikt venster, vermoedelijk 19de eeuws (zie ook woonhuis – exterieur). INTERIEUR Eiken kapconstructie aan westzijde en olmen dakconstructie aan oostzijde van gebouw mogelijk teruggaand tot de 17de eeuw maar ingrijpend aangepast. De balksleutels zijn in de muur verankerd wat kan wijzen op een gelijktijdige constructie van balksleutels en zolderbalken. De eiken dakconstructie is in goede staat met enkel de spanten, flieringbalken, hanebalken en korbelen zichtbaar. De olmen constructie eveneens in goede staat. Schrijnwerkerstekens opgemerkt in deze constructie. Enkele korbelen en delen van de spanten werden vervangen door naaldhout. Dakschilden zijn geïsoleerd met rotswol en bekleed met witgeschilderd plaatmateriaal. Over de hele oppervlakte recente vloer van terracotta tegels. De lintelen van de dichtgemetste vensters zijn binnenin nog zichtbaar. Aan de westmuur is er een restant van een schoorsteen. Een houten dubbele deur in goede staat leidt naar het oostelijke gedeelte van de stalling. Beide vleugels van de deur zijn voorzien van een kleinere deur in de vleugel. Op basis van stijl en conditie vermoedelijk vroeg 20ste eeuws. Reeks van natuurstenen tussenschotten aan beide zijden van de stalling. De oostkant van de stalling omvat een recente verdieping, bereikbaar via een houten trap, die gebouwd werd boven de keuken, berging en sanitaire ruimtes die toegevoegd werden in de verbouwing van de jaren ‘90.

5 6

DHAEZE W., Archeologienota. Sloop van hotel en fitness- en healthcentrum Abdijhoeve (Marktstraat 1, Oudenburg): Verslag van resultaten van het bureauonderzoek. Interne draft, Archeologische Rapporten Oudenburg – 18, 2018: 41. DHAEZE W., Archeologienota. Sloop van hotel en fitness- en healthcentrum Abdijhoeve (Marktstraat 1, Oudenburg): Verslag van resultaten van het bureauonderzoek. Interne draft, Archeologische Rapporten Oudenburg – 18, 2018: 41.

54/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

ERFGOEDELEMENTEN Opbouw van de stalling voornamelijk uit kloostermoppen -een bouwmateriaal dat vooral gebruikt werd voor voorname gebouwen- in combinatie met een kleiner formaat (wellicht recenter o.a. gebruikt thv de standvensters aan de westgevel). Enerzijds verwijst dit materiaal naar het belang van het hoevecomplex als deel van de SintPietersabdij, anderzijds is het mogelijk dat het gaat om recuperatiesteen van afgebroken gebouwen van de abdijsite. Van oorsprong 17de eeuwse structuur van dakoverstek zonder goot aan de lange gevel: karakteristiek overkragend dak met gootklossen. Van oorsprong 17de eeuws volume, getuige de puntgevel met vlechtingen aan oostzijde, vermoedelijk grondig verbouwd in de loop der eeuwen. Gebruik van gedaglijnd voegwerk. Vermoedelijk oorspronkelijk 17de eeuwse kruisvensters met natuurstenen kozijn, vandaag dichtgemetst. Eiken en olmen dakconstructie over heel de lengte van de stalling met dragende balken van ca. 30 cm breed. Mogelijk 20ste eeuwse eiken opgeklampte deur met twee vleugels met ingewerkte kleinere deur, voorzien van ornamenteel uitgewerkt hang- en sluitwerk in metaal. Ambachtelijk uitgewerkt geheel en in goede conditie. De ruimtelijkheid van de stalling als één groot volume van twee bouwlagen met karakteristiek zichtbare houten dakconstructie. Relict van de oorspronkelijke functie van de stalling: leistenen koeslieten die gebruikt werden als tussenschotten.

HUIDIGE SITUATIE

55/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

HISTORISCHE BRONNEN Links: KIK - IRPA, datering onbekend, e007048 Rechts: KIK - IRPA, datering onbekend, e020306

56/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

3.10.2. WOONHUIS

BESCHRIJVING - DATERING Volgens kadaster gebouw opgetrokken tussen twee delen van de langse hoeve, met name de stalling en de berging (of voormalige brouwerij) in 1852.7 EXTERIEUR Noot: De functie van woning in de 20ste eeuw liep gedeeltelijk door in het oudere gedeelte van de langse hoeve (berging of voormalige brouwerij). Naar analogie met de bouwhistoriek wordt het ‘woonhuis’ hier gedefinieerd zoals het in 1852 werd bijgebouwd. Woonhuis van twee bouwlagen uit witgekalkte baksteen met bouwnaad tussen stalling en berging. In de achtergevel een witstenen bas-reliëf ingewerkt met wapenschild van abt Jan-Maximiliaan d’Enghien uit 1626. Licht overkragend zadeldak en zinken mastgoten. Rode gebakken aardewerken golfpannen met een aardewerken nok ingewerkt in een mortelbed. Zuidzijde met twee rechthoekige vensters met bovenlicht en dorpels van Doornikse kalksteen op gelijkvloers. Rechthoekige raamprofielen op gelijkvloers en vierkante op eerste verdiep vermoedelijk uit de 19de eeuw of jonger, getuige de genormaliseerde scharnieren en niet ingewerkte knieren (zichtbaar opgeschroefd). Mogelijk werden alle vensters van woonhuis, stalling en berging gezamenlijk aangepast op vlak van beslag en kleurstelling: homogeniteit tussen de verschillende ramen. De T-vensters op het gelijkvloers waren allen beluikt, de luiken zijn gestockeerd in het gebouw. Foto’s uit de 20ste eeuw tonen dat de achtergevel van het woonhuis niet altijd bepleisterd is geweest. INTERIEUR Sporendakconstructie afwijkend van dakspanten in stalling en berginggedeelte. Brede muren van ca. 50cm waar 19de eeuws deel ‘ingebouwd’ werd in oudere constructie aan westen oostzijde. Bouwsporen te zien van de buitenmuren van stalling en bergingedeelte: aan westzijde (stalling) spoor van schoorsteen en bakstenen muur opgemetst bovenop de oorspronkelijke puntgevel (of tuitgevel?) van één bouwlaag met vlechting, courant gebruikt principe in de 17de eeuw. Bij de aansluiting van de oorspronkelijke buitengevel van het berginggedeelte geen metselwerk omwille van het gelijke aantal bouwlagen maar wel bouwspoor van een dichtgemaakt venster met segmentboog. 19de eeuwse schouwmantel in rode marmer. Vermoedelijk oorspronkelijke houten paneeldeuren. Recentere terracotta vloer gelijkaardig aan de vloer in de stalling.

Gedenksteen uit 1626 met wapenschild van abt Jan-Maximiliaan d'Enghien, ingemetseld in het woonhuis uit 1852. 7

Brugge, Archief van het kadaster, Oudenburg, mutatieschets 1852/6.

57/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

ERFGOEDELEMENTEN EXTERIEUR Gebruik van Doorniks kalksteen, zou dit afkomstig kunnen zijn van de oude Sint-Pieterskerk? Vermoedelijk oorspronkelijk 19de eeuwse houten T-vensters met glasroeden op het gelijkvloers, tweelichtvensters met glasroeden op het eerste verdiep. De oorspronkelijke ophanging van de houten buitenluiken is nog aanwezig. Deze luiken zijn bewaard gebleven in de hoeve (niet duidelijk of alle buitenluiken bewaard gebleven zijn). In de restauratie van de jaren ‘90 lijkt het raamschrijnwerk volledig gerestaureerd te zijn, met toevoeging van een nieuw raam ipv een deuropening in de berging aan de zuidelijke zijde (zie ook plannen 1989 ‘bestaande toestand woning’). Ingemetselde gedenksteen uit 1626 met wapenschild van abt Jan-Maximiliaan d’Enghien als restant van de laatste golf van heropbouw in de 17de eeuw die het neerhof kende als abdijhoeve. 19de-eeuwse toevoeging in een van oorsprong 17de eeuws complex

HUIDIGE SITUATIE

HISTORISCHE BRONNEN Links: KIK IRPA, datering onbekend, e007048 Rechts: Verzameling Pollet, Beeldbank Oudenburg, datering onbekend

58/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

ERFGOEDELEMENTEN INTERIEUR Vermoedelijk 17de eeuws en 19de eeuws bouwspoor in westmuur van woonhuis: bij toevoeging van het woonhuis in 1852 werd de oostelijke muur van de stalling opgemetst. De vlechting van de oorspronkelijke 17de eeuwse muur is goed te zien. 19de eeuws bouwspoor in oostmuur van woonhuis: dichtgemetst raam in vermoedelijk oorspronkelijke 17de eeuwse muur met vlechtingen. 19de eeuwse schouwmantel als rechtstreekse verwijzing van de oorspronkelijke woonfunctie van dit gedeelte van de hoeve. Deze mantel in rode marmer stond oorspronkelijk in de voutekamer. Oorspronkelijke houten paneeldeuren. Moerbalken met balksleutels, gedeeltelijk ingewerkt in recentere binnenmuren.

HUIDIGE SITUATIE

Links: ingemetste moerbalk met balksleutel; Midden: 17de eeuwse vlechtingen in puntgevel van stalling; Rechts: 19de eeuwse schouwmantel in rode marmer, oorspronkelijk in de voutekamer aan westelijke zijde.

HISTORISCHE BRONNEN Links: Verzameling Pollet, Beeldbank Oudenburg, datering onbekend Rechts: Verzameling Pollet, Beeldbank Oudenburg, datering onbekend

Locatie van de foto links: Bijkeuken, gesitueerd in het noordelijke gedeelte(tussen woonhuis en varkensstal) Locatie van de foto rechts: Woonkamer met de vroegere schouwmantel : op deze plaats staat nu de schouwmantel in rode marmer zoals hierboven afgebeeld. 59/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

3.10.3. BERGING MET WAGENHUIS

BESCHRIJVING - DATERING Dit gebouw zou teruggaan tot de 17de eeuw en deze hypothese kan onderbouwd worden door aanwezigheid van diverse bouwsporen. Op de kaart van Sanderus (1641) nog geen bebouwing aanwezig op deze locatie. Datering volgens Meulemeester: 1670 EXTERIEUR Bergingsruimte van twee bouwlagen uit witgekalkte baksteen met ankers. Rechthoekige beluikte T-vensters in noorden zuidmuur, waarvan twee met segmentboog met diefijzers op gelijkvloers. Eerste verdiep vierkante vensters enkel in zuidmuur. Dorpels mogelijk in Doornikse kalksteen, afkomstig van de oude Sint- Pieterskerk, gezien recuperatie van oude stenen een courant gebruik was. Rechthoekige boerendeur licht steekboogvormig met tweeledig bovenlicht. Naast de voordeur een vierkant gemetst reservoir verbonden met de pijp van de dakgoot. Dit was een waterput.8 Licht overkragend zadeldak met rode gebakken aardewerken golfpannen met een aardewerken nok ingewerkt in een mortelbed, zinken mastgoten. Ten oosten aanpalende berging onder zadeldak met rechts aandak, rechthoekig venster en steekboogvormige poortomlijsting; aanpalend schuin geplaatste kleine wagenschuur. Tussen kleine wagenschuur en duiventoren grotere wagenschuur onder zadeldak (nok parallel aan de straat). INTERIEUR Verschillende dakconstructies in gedeelte met twee bouwlagen en gedeelte met één bouwlaag. Eiken dakconstructie in gedeelte met twee bouwlagen. Natuurstenen trap met overloop naar voutekamer met aansluitend recente monumentale houten trap. Natuurstenen vloer in de hal mogelijk in de 19de eeuw gelegd met stenen afkomstig van de middeleeuwse Sint-Pieterskerk gezien recuperatie van oude stenen een courant gebruik was. Mogelijk 19de eeuwse deur in twee delen en met bovenlicht, beschilderd in imitatiehout en met mogelijk oorspronkelijk hang- en sluitwerk aangepast volgens 20ste eeuwse comforteisen: modern slot en tochtborstels. Voutekamer met recente terracotta tegelvloer op hoger niveau met oude haardopening aan oostmuur en met zoldering in twee delen. Het meest westelijke deel van geschilderde vermoedelijk oorspronkelijke moerbalken en vernieuwde kinderbalken. Het oostelijke plafond vermoedelijk oorspronkelijke moer- en kinderbalken. Aan de oostzijde van de voutekamer een opnieuw lager gelegen gedeelte met dezelfde vloerbedekking en vermoedelijk oorspronkelijke moerbalken met balksleutels opgemetst om een hoger geplaatst plafond te kunnen dragen. De moerbalken op de zolderverdieping vertonen inkepingen waar er vermoedelijk een vloer was aangebracht gesteund op kinderbalken. Dakschilden zijn bekleed met witgeschilderd plaatmateriaal. Het gedeelte met één bouwlaag (laatste functie: grootkeuken en bergingen voor hotel en daarvoor grondig verbouwd. Hier was vroeger een aardappelkelder en brouwerij) heeft eveneens een houten dakconstructie, momenteel moeilijk zichtbaar boven een vals plafond en zeer gelijkaardig aan het spant in het gedeelte met twee bouwlagen. Tegen de noordmuur van het woonhuis bevindt er zich een deur naar een stenen trap die toegang geeft tot de voutekelder onder de voutekamer. Het gaat om een open ruimte met wit gekalkte, bakstenen tongewelven. Deze wijze van kelderoverkappingen was gangbaar in de 17de eeuw. Het is dus zeer goed mogelijk dat deze kelderruimte nog oorspronkelijk is. De vloer bestaat uit grote rode plavuizen en is vermoedelijk ook origineel. Verscheidene kelderopeningen werden recent dichtgemetst, zoals een segmentboogvormige kelderraamopening. Verder is er een rechthoekige gemetste waterput. Deze betreft ook een recente toevoeging maar kan gebouwd zijn rondom een oudere opening met dezelfde functie.

Deze constructie is te zien op enkele mutatieschetsen maar werd niet consequent getekend: Brugge, Archief van het kadaster, Oudenburg, mutatieschets 1852/6, 1858/1, 1913/7, 1925/16, 1931/7, 1942/18.

60/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

ERFGOEDELEMENTEN EXTERIEUR Oorspronkelijk houten schrijnwerk van ramen met dorpels van Doornikse kalksteen, mogelijk afkomstig van de oude middeleeuwse Sint-Pieterskerk. Houten toegangsdeur in twee delen (‘boerendeur’) als karakteristiek functioneel element van een boerderijsite. Opgeklampte schuurdeur met metalen beslag, onder stalen latei. Oorspronkelijke gevelafwerking van wit gekaleide gevel met zwart gepekte plint Oorspronkelijke dakbedekking van rode golfpannen

HUIDIGE SITUATIE

HISTORISCHE BRONNEN Links: KIK - IRPA, 1944, b059905 Rechts: Verzameling Pollet, Beeldbank Oudenburg, datering onbekend

Het luik boven het deurtje aan de kant van het erf is zichtbaar: dit luikje gaf toegang tot aardappelkelder.

61/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

ERFGOEDELEMENTEN INTERIEUR De voutekamer en opkamer zijn traditionele onderdelen van een boerderij waarbij de kelder onder de kamer gebruikt werd als opslagruimte en de voutekamer zelf bij het woongedeelte van de boer hoorde. De ruimtelijke structurering is hier bewaard gebleven. Oorspronkelijke voutekelder met gemetste tongewelven als karakteristiek onderdeel van de hoeve. De karakteristieke plafondstructuur van moerbalken en kinderbalken volgens twee types in de voutekamer, die grotendeels nog oorspronkelijk is. Vermoedelijk oorspronkelijk dakconstructie over de volledige lengte van het gebouw met de drie trekbalken met balksleutels met getande afwerking die mogelijk teruggaan tot de 17de eeuw. Vermoedelijk oorspronkelijke natuurstenen vloer, mogelijk van Doornikse kalksteen afkomstig van de oude SintPieterskerk, in de hall die uitkomt op de boerendeur (voormalig woongedeelte in de 20ste eeuw).

HUIDIGE SITUATIE

Links boven: voutekamer (woonhuis liep hier vroeger in door) Boven: huidige nieuwe trapzaal met tussenbordes naar voute

Rechts: de oude tongewelven en plavuizen vloer in de voutekelder Links: jaren 1990 ingerichte keuken in oostelijk deel van het wagenhuis: geen oorspronkelijke elementen bewaard

62/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

Boven: geprofileerde balksleutel

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

Links boven: huidige trapzaal op eerste verdieping Boven: dakconstructie zolderverdieping inkepingen in moerbalken waar vermoedelijk ooit tussenvloer op kinderbalken lag

HISTORISCHE BRONNEN geen bronnen teruggevonden

63/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

3.11. DUIVENTOREN

BESCHRIJVING - DATERING Tot op heden werd aangenomen dat de toren dateert van de 15de eeuw. Op de plannen van Sanderus (1641) is een duiventoren te zien, echter deze bevindt zich niet op dezelfde locatie en heeft een ander voorkomen. Op de kaart van Ferraris (1777-1778) is de duiventoren aangeduid op dezelfde locatie als vandaag. Op basis van de stijlkenmerken en de conditie en vorm van de gebruikte bouwmaterialen (baksteen) vermoeden wij dat de duiventoren jonger is of in ieder geval grondig verbouwd werd na de middeleeuwen. Vierkante duiventoren met drie bouwlagen onder geknikt en sterk overkragend tentdak met moderne dakbedekking op modillons. Verankerde baksteenbouw met blinde oosten zuidgevel. Westgevel met houten segmentboogdeur op gelijkvloerse en eerste verdieping (van buitenaf met ladder te bereiken), excentrische aanvliegopening in bovenste geleding, sporen van twee centraal gelegen rondboogopeningen met tussenpijlertje, oorspronkelijke aanvliegopeningen. Noordgevel eveneens met aanvliegopening. West- en noordgevel zijn gewit en hebben een zwart gepekte plint. Tijdens WO II of minstens vòòr 1943 werden schietgaten gemaakt met betonnen kader. Architecturaal eerder classicistische (18de eeuwse?) stijlkenmerken: Elk gevelvlak is aan weerszijden gedecoreerd met eenvoudig uitgewerkte pilasters met hoofdgestel. Openingen in de westgevel geaccentueerd door licht in- en uitspringende velden. Interieur bestaande uit schijnbaar dubbele bakstenen muren met tongewelf onder eerste bouwlaag. Mogelijk werd er rondom de middeleeuwse kern een nieuwere ‘moderne’ schil opgetrokken? Een jongere aanbouw onder zadeldak met terracotta dakpannen werd tegen de oostgevel aangebouwd.9 Het is niet duidelijk van wanneer deze dateert. De aanbouw lijkt reeds aanwezig op de foto van de abdijsite uit 1876.

64/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

ERFGOEDELEMENTEN De aanwezigheid van een duiventoren duidt op het historische belang van de abdijsite en is samen met het monumentale inkomportaal het meest beeldbepalende element. De artistieke kwaliteit en vakmanschap van de architectuur met classicistische stijlkenmerken springt in het oog. De aanpassing van de betonnen schietgaten voor oorlogsdoeleinden als architecturaal element maakt deel uit van de lange historiek van de duiventoren en de verschillende rollen die de toren in de loop der geschiedenis gespeeld heeft. Vandaag hebben deze schietgaten de functie van de dichtgemaakte rondbogige aanvliegopeningen overgenomen.

HUIDIGE SITUATIE

65/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

HISTORISCHE BRONNEN Links: KIK - IRPA, 1944, b059907 Rechts: Beeldbank Oudenburg, 1955 - 1970

66/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

3.12. HOTELUITBREIDING - VOORDIEN VARKENSSTALLEN

BESCHRIJVING - DATERING Op de plaats van dit modern gebouw stond voordien een varkensstal van één bouwlaag. De bouwdatum is onbekend. De varkensstallen dienden plaats te maken voor een uitbreiding van het hotel dat in de jaren 1980 en 1990 gevestigd was in de abdijhoeve. De eerste uitbreiding dateert van 1990 en gaat om een nieuw volume in de plaats van de oude varkensstallingen aan de noordzijde van de langse hoeve. In 1998 werd er een wellnessgedeelte met zwembad toegevoegd en werd de renovatie van 1990 uitgebreid. Bij de bouw werden laat-middeleeuwse sporen gevonden. De voormalige noordelijke stalvleugel werd mee beschermd in 1975 en afgebroken in 1989 om plaats te maken voor een nieuwbouw die volgens de plannen volume en uitzicht van de stal behield. Huidige architectuur vertoont weinig referenties naar de historische architectuur van de stalling. Zo is er een veelvoud aan dakkapellen met diagonaal ingeplante vensters ipv één dakkapel met recht zadeldak, er is een nieuwe ritmiek van raamschrijnwerk, geen zwart gepekte plint en een volledige nieuwe constructie zonder behoud van oorspronkelijk materiaal. Destructief onderzoek op drie plaatsen toonde aan dat er geen muren behouden werden waar dat op de bouwplannen wel zo aangeduid werd. Door de verbouwing van de varkensstal in de jaren ‘90 is dit beschermd onderdeel van de abdijhoeve verdwenen. (zie bijlage 5 bouwvergunning verbouwing stallen)

67/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

DESTRUCTIEF ONDERZOEK

1 Ontwerpplannen ‘Restauratie abdijhoeve’, 1989 - detail van plan ‘nieuwe toestand keuken en stalling’

Geen foto genomen. Voorbeeld doorsnede van vastgestelde muren:

HUIDIGE SITUATIE

HISTORISCHE BRONNEN Links en rechts: Verzameling Pollet, datering obekend, Beeldbank Oudenburg Rechts: achtergevel van woonhuis waar steen is in ingemetseld (1852) heeft geen afwerkingslaag

68/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

3.13. WAGENSTALLING

BESCHRIJVING - DATERING Er was reeds een gebouw op deze locatie (primitief kadaster 1830-1834). Op de foto van 1876 is een gelijkaardige wagenstalling te zien. In 1953 werd gedeelte aangebouwd tegen de langse gevel waardoor het geheel een L-vorm kreeg. Deze nieuwe bijbouw werd niet mee beschermd en werd gedeeltelijk afgebroken in 1989. Wagenschuur opgebouwd uit voornamelijk gele bakstenen onder licht overkragend zadeldak met pannen, nok parallel aan de straat. Oorspronkelijke houten constructie van sporendak met kromhout en twee hanebalken op traditionele wijze met houten toognagels verankerd. Er zijn enkele licht geprofileerde balksleutels terug te vinden, zoals aan het uiteinde van de langsbalk onder de dakrand die ondersteund wordt door de staanders aan de straatkant: één houten en drie stalen exemplaren. De verticale daksteunen in staal zijn niet origineel, behalve mogelijk één houten steun uiterst links. Oorspronkelijke dakconstructie met schuine schoren (sporen op enkele plaatsen in de houten pijlers). Dakbedekking van aardewerken golfpannen. Er rest slechts één overgebleven houten staander aan de pleinzijde van het gebint. Er is brandschade aan één van deze verticale staanders. Achtermuur met verbrede plint over de hele breedte van de muur met deuropening naar vroegere kippenhok en moestuin. Houten luiken in beide zijmuren, telkens omzoomd met een pilastervormige opbouw aan weerszijden van de luikopeningen. Jongere open aanbouw met eenvoudig dak van golfplaten, ondersteund door vier bakstenen pilaren. Het geheel is in zeer slechte staat.

69/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

ERFGOEDELEMENTEN De wagenstalling omvat nog oorspronkelijke bouwkundige elementen zoals het houten dakspant met sporendak, gelijkaardig aan de dakconstructies van de stalling en de berging van de langse hoeve, maar heeft te lijden onder verschillende onvakkundige herstellingen en bevindt zich over het algemeen in een slechte staat.

HUIDIGE SITUATIE

Linksboven en linksonder: Noordelijke zijgevel met barst in oostelijke hoek Rechtsboven: open westelijke gevel kant erf - stalen staanders ter vervanging van originele houten (1 overblijvend ex. uiterst links) Boven: interieur met schaargebint en recente invulling bar en barbecue met ‘rookkap’

70/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

Linksboven: overblijvend korbeel tegen stalen staander Rechtsboven: wellicht originele houten staander met steekschoren Rechts: oostelijke achtergevel met recenter aangebouwd afdak

HISTORISCHE BRONNEN Links: Verzameling Pollet, datering onbekend, Beeldbank Oudenburg Rechts: KIK - IRPA, datering onbekend e007047

71/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

3.14. SINT-ARNOLDUSZAAL / VROEGERE SCHUUR

BESCHRIJVING - DATERING De Sint-Arnolduszaal is niet in het beschermingsbesluit opgenomen. Gebouwd na het afbranden van de 19de eeuwse schuur in 1901. Volgens het kadaster dateert de bouw van 1921 – 1922 (mutatieschets 1925) maar deze zou eerder van voor WO I dateren.10 De Sint-Arnolduszaal valt buiten de bescherming. De van oorsprong vroeg 20ste eeuwse schuur bestond uit een trapeziumvormig volume in baksteen met zadeldak, open dakstoel, vier tegenover elkaar liggende houten poorten, steunberen aan de westelijke zijde en smalle, rechthoekige licht- en verluchtingsgaten.11 Een gedenksteen met het jaartal 1901 verwijst naar de brand. De schuur werd gerenoveerd in 1989 en in 1994-95 werd een veranda toegevoegd. Deze recente constructie getuigt van weinig architecturale kwaliteit en doet afbreuk aan de erfgoedwaarde van het oorspronkelijke volume. Vandaag wordt de schuur gebruikt als polyvalente zaal.

10 DHAEZE W., Archeologienota. Sloop van hotel en fitness- en healthcentrum Abdijhoeve (Marktstraat 1, Oudenburg): Verslag van resultaten van het bureauonderzoek. Interne draft, Archeologische Rapporten Oudenburg – 18, 2018: 46. 11 Gedeeltelijk overgenomen van en verdere info bij: DHAEZE W., Archeologienota. Sloop van hotel en fitness- en healthcentrum Abdijhoeve (Marktstraat 1, Oudenburg): Verslag van resultaten van het bureauonderzoek. Interne draft, Archeologische Rapporten Oudenburg – 18, 2018: 46.

72/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

HUIDIGE SITUATIE

HISTORISCHE BRONNEN Verzameling Pollet, datering onbekend, Beeldbank Oudenburg

73/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

3.15. TUINMUUR

BESCHRIJVING - DATERING De tuinmuur is niet in het beschermingsbesluit opgenomen. Minstens teruggaand tot de 2de helft van de 19de eeuw ter afscheiding van het perceel van het neerhof en perceel van de abtswoning.12 Met aanpassingen in de 20ste eeuw. Wit gekaleide bakstenen muur met regelmatige verbredingen van ca. 70 cm hoogte. Aan de zijde van Ipso Facto is de muur niet gekaleid. Hogere verbreding bij de aansluiting met de duiventoren. Gedeeltelijk bedekt met losliggende aardewerken dakpannen. Oorspronkelijk was de muur bekroond met kantelen (gelijkaardig aan de kantelen van het inkomportaal?). De moordgaten werden net voor WO II opgevuld.13 In de loop van de 2de helft van de 20ste eeuw werd ze verlaagd en bedekt met dakpannen. In 1984 werd een opening gemaakt en een ijzeren hekken voorzien. Zo is er vandaag een rechtstreekse verbinding tussen het erf en de Ipso Facto site.

12 DHAEZE W., Archeologienota. Sloop van hotel en fitness- en healthcentrum Abdijhoeve (Marktstraat 1, Oudenburg): Verslag van resultaten van het bureauonderzoek. Interne draft, Archeologische Rapporten Oudenburg – 18, 2018: 45; Brugge, Archief van het kadaster, Oudenburg, mutatieschets 1852/6.

74/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

ERFGOEDELEMENTEN Het goed bewaarde geheel van de tuinmuur in oorspronkelijk baksteenmetselwerk ter afscheiding van de opgesplitste percelen in de 19de eeuw.

HUIDIGE SITUATIE

Linksboven: zuidelijke kant tuinmuur - kant RAM museum Rechtsboven: smeedijzeren hekwerk tussen erf en RAM site Links: Noordeljke kant tuinmuur - kant erf

HISTORISCHE BRONNEN

Links: KIK - IRPA, 1944, b059907 (detail) Midden: Verzameling Pollet, datering onbekend, Beeldbank Oudenburg (detail) Rechts: Verzameling Pollet, datering onbekend, Beeldbank Oudenburg

75/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

3.16. HONDENHOK

BESCHRIJVING - DATERING Volledig in steen opgetrokken hondenhok met conisch gevormd dak en voordien bekroond met een bolvormig topstuk, thans verdwenen. Als traditioneel en nagenoeg altijd voorkomend onderdeel van het boerenerf is het mogelijk dat het om een oorspronkelijk hok gaat.13 De constructie werd vermoedelijk heropgebouwd met het oorspronkelijk materiaal. Net zoals het erf is het hondenhok niet beschermd.

ERFGOEDELEMENTEN Het hondenhok is een karakteristiek onderdeel van de hoevesite als vrijstaand gebouwtje op het erf. Een hok in conische vorm is eerder zeldzaam binnen de hondenhokken die vandaag nog bewaard zijn in hoevegehelen in Vlaanderen.

HUIDIGE SITUATIE

13 Agentschap Onroerend Erfgoed, Handleiding naar een toekomst op maat. Het herbestemmen van een historisch waardevolle hoeve, Brussel, 2016: 22, 76.

76/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

3.17. ERFGOEDWAARDERINGSPLAN - WAARDEVOLLE ARCHITECTURALE KENMERKEN VAN DE LANGSE HOEVE VOORGEVEL LANGSE HOEVE

17de eeuwse stalling

Muurankers: waardevol en verder te onderzoeken

Overkragende dakrand met gootklossen (17de eeuws)

Dichtgemetst schrijnwerk (17de eeuws)

Raamdorpel in Doornikse kalksteen, sterk verweerd

Punt- of tuitgevel met vlechtingen (17de eeuws)

19de eeuws woonhuis

Schrijnwerk van oorsprong 19de eeuws of jonger

deur gaf toegang tot vermoedelijke voormalige maalderij, verdwenen

17de eeuwse berging met wagenhuis

Houten ‘boerendeur’, aangepast naar moderne eisen

Vandaag bevindt zich hier er een tweelichtvenster met aflopende dorpel. ipv de deur met rechthoekig venster zoals hier getekend werd.

Dichtgemetst raam (19de eeuw) in voormalige buitengevel van de berging (17de eeuw)

Deur naar aardappelkelder Raamdorpels in Doornikse kalksteen, sterk verweerd 77/94

bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

17de eeuwse stalling

ACHTERGEVEL LANGSE HOEVE

Ingemetselde gedenksteen uit 1626 met wapenschild van abt Jan-Maximiliaan d'Enghien Schrijnwerk van oorsprong 19de eeuws of jonger

17de eeuwse berging met wagenhuis

19de eeuws woonhuis

Schrijnwerk van oorsprong 19de eeuws of jonger

78/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

17de eeuwse stalling

GRONDPLAN LANGSE HOEVE

19de eeuws woonhuis

Dubbele houten deur met geornamenteerde metalen gehengen (20ste eeuw?)

Schouwmantel in rode marmer

17de eeuwse berging met wagenhuis

Natuurstenen vloer

Verhoogde voutekamer met oorspronkelijke plafondstructuur Oorspronkelijke haardopening Zone vermoeldeijke voormalige maalderij?

Noot: vandaag is er een nieuwe trap en werd een doorgang voorzien in de noordoostelijke hoek van de inkomruimte

79/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

3.18. ERFGOEDWAARDERINGSPLAN - ZONES VAN ERFGOEDWAARDE

ABDIJHOEVE

ABTSWONING

LEGENDE Hoge erfgoedwaarde Hoge erfgoedwaarde erf

Positieve erfgoedwaarde Storend element Erfgoedwaarde van plafond, zoldering of kap (drie waarden) 80/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

4. BESCHRIJVING VAN DE ERFGOEDWAARDE 4.1. ERFGOEDWAARDE: ALGEMEEN BELANG De gewezen Sint-Pietersabdij met abtswoning te Oudenburg, is beschermd als monument bij K.B. van 14 november 1975. Vastgesteld als bouwkundig erfgoed, R45588 van 28 november 2014. De gewezen Sint-Pietersabdij met abtswoning is beschermd als monument omwille van het ‘algemeen belang’. In het beschermingsbesluit wordt de erfgoedwaarde van het geheel niet verder omschreven. De algemene erfgoedwaarde van de site zit ons insziens vervat in verschillende elementen die hieronder verder toegelicht worden. De abdijhoeve met abtswoning getuigt als relicten van de voormalige Sint-Pietersabdij, van een belangrijke (cultuur) historische en architecturale waarde. Ingeplant aan de rand van het Poldergebied visualiseert/symboliseert de abdijhoeve, de feitelijke opvolger van het middeleeuwse neerhof van de Sint-Pietersabdij, haar rol in de historische ontwikkeling en exploitatie van het kustgebied en poldergebied. De volledige site is niet bewaard gebleven: slechts enkele relicten van de oude dreven die naar de abdij liepen, zijn bewaard gebleven. Daarnaast is de landschappelijke ligging van de site zeer waardevol. De site kijkt uit op een open en vlak landbouwgebied. Er ontplooit zich een panoramisch zicht in vele richtingen, wat eigen is aan de kustpolders. Wie Oudenburg binnenrijdt vanuit de Stationstraat, de noordelijke invalsweg naar het centrum van Oudenburg, kan de abdijhoeve in haar volle glorie aanschouwen. De beschermde gebouwen van de site omvatten ook een substantiële archeologische waarde, specifiek de de Abtswoning, de langse abdijhoeve en het inkomportaal. Hierrond ligt het gebied waar tot aan de Franse revolutie het kloostergedeelte en het neerhof van de abdij lagen. Grote delen van de middeleeuwse fasen van dit complex zijn verloren gegaan door de verwoesting van de abdij in 1579 en door de inplanting van het Spaans Fort. De architecturale kwaliteit van de abdijsite ligt voornamelijk in de nog steeds oorspronkelijke configuratie van de hoevegebouwen. Het ruimtelijk concept van de oorspronkelijke architectuur is zo zuiver en leesbaar dat deze ondanks de verbouwingen - nog steeds overeind staat, bovendien zijn de gevels zo goed als intact gebleven. Dit is intrinsiek een zeer belangrijke - zoniet de belangrijkste - erfgoedwaarde.

81/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

5. VISIE OP BEHEER EN BEHEERSDOELSTELLINGEN 5.1. INLEIDING Dit beheersplan betreft de beschermde gebouwdelen met het erf, zoals aangeduid op de grafische afbakening van het onroerend goed. Op vandaag worden de gebouwen van de abdijhoeve nog maar voor beperkte aangelegenheden gebruikt. De in de toekomst geplande renovatie- en restauratiewerken hebben als hoofddoel alle noodzakelijke instandhoudings- en restauratiewerken uit te voeren over een periode van de komende 20 jaar, zodoende alle delen van het bewaarde abdijdomein naar originele goede staat te herstellen, te conserveren en op te frissen met respect voor de aanwezige erfgoedelementen. De gebouwensite zal een nieuwe dynamiek en betekenis krijgen; o.a. administratief, als erfgoedwaarde, educatief, als ontmoetingsplaats, sociaal-cultureel, dienstverlenend, toeristisch, recreatief en als vrijetijdsruimte. Dit door onder meer het erf met zicht op de belangrijkste gevel van de hoeve open te stellen voor het publiek in combinatie met het duurzaam herbestemmen van de site en de functionele invulling van de gebouwen tot nieuw gemeentelijk administrafief en socio-cultureel centrum met bijhorende nieuwbouw uitbreiding. Het opdrachtgevend bestuur zal samen met een werkgroep een doordachte visie m.b.t de projectdoelstellingen en het langdurig beheer ontwikkelen zodat de voormalige abdijhoeve een duurzame opwaardering krijgt die een herleving zal betekenen. Het doel is om van het volledige complex het kloppend hart van Oudenburg te maken: het ‘Huis van de Oudenburgenaar’. Dit wordt bewerkstelligd mede door het ontsluiten en het ter beschikking stellen van bepaalde delen voor het publiek. In essentie betekent het correct beheren van de site enerzijds het streven naar behoud en herstel van de historische waarden, zoals beschreven in hoofdstuk 4 en anderzijds de toekomst van het gebouw te garanderen door het een duurzame herbestemming te geven. De toekomstige publiekgerichte inrichting van het beschermde gebouw tot het nieuwe gemeentelijk administratief en cultureel centrum werkt ondersteunend. Het is aldus essentieel om de hoofdambitie van de opdrachtgever tot conservatie en duurzaam beheer van het erfgoed te kunnen waarmaken. Voor het welslagen van het project is het opwaarderen en opnieuw openstellen van het erf belangrijk. Op deze manier zou het geheel een van de meest gekende en geliefde complexen van de stad Oudenburg moeten worden.

82/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

5.2. DOELSTELLINGEN De doelstelling gaat steeds uit van het conserveren voor de toekomst, de verbetering en/of het herstel van de waarden die aan de grondslag van het onroerend erfgoed liggen zoals beschreven in het beschermingsbesluit dd. 14/11/1975. In dit geval is de beschrijving in het beschermingsbesluit wel vrij vaag of eerder ‘allesomvattend’ want er wordt gewoon melding gemaakt van de bescherming ‘omwille van het algemeen belang’. BESCHRIJVING De gewezen Sint-Pietersabdij met abtswoning te Oudenburg, is beschermd als monument. WAARDEN De gewezen Sint-Pietersabdij is beschermd als monument omwille van het algemeen belang. Bron: Agentschap Onroerend Erfgoed 2016: Abdijhoeve met toegangspoort en duiventoren [online], https:// id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/45588 Er wordt dus geen specifieke melding gemaakt van een mogelijke historische, architectuurhistorische en/of sociaalculturele waarde,... DE DOELSTELLING IS MEERLEDIG: 1. het architecturaal en materiaal-technisch herstel van de buitenschil a. Restauratie van de gevels (metselwerk, voegwerk, smeedijzerwerk, natuursteen,…) b. Restauratie van de daken en goten c. Restauratie en/of reconstructie van het buitenschrijnwerk 2. behoud en herstel van de originele structurele- en interieurelementen a. houten tussenvloeren en balklagen (moer- en kinderbalken) b. daktimmerwerk c. binnendeuren, haardmantel en binnenschrijnwerk (woonhuis en berging) d. tussenschotten in de stallingen (zouden deels in de bar verwerkt zijn) e. haardmantel en schouwboezem, stucplafond (abstwoning) 3.

behoud of volgens geval architecturaal herstel van originele primaire ruimtes met nauw hiermee verbonden het leesbaar houden (of opnieuw maken) van het origineel ruimtelijk concept

4. een langetermijnvisie op onderhoud en herstellingen a. regelmatig (wekelijks) onderhoud ifv dagelijks gebruik b. georganiseerd periodiek onderhoud c. gebruik standaarprocedures ifv gepland grondig onderhoud en/of herstellingen Plaatselijke restauratiewerken aan de buitenschil dienen te gebeuren met een identiek materiaal als het origineel. Bij reconstructie van bepaalde onderdelen kan eventueel overwogen worden om op een duurzame, geïntegreerde manier de werken uit te voeren zonder hierbij een exacte kopie te zijn van de historische vormgeving of materiaal. Zo is het denkbaar dat bij het vernieuwen van bepaalde onderdelen er gewerkt wordt met een duurzaam materiaal dat aanleunt bij het origineel en zich mooi integreert in het geheel, zonder identiek te zijn. Dergelijke beslissingen dienen steeds grondig gemotiveerd te worden en voorafgaandelijk besproken met Onroerend Erfgoed.

83/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

De hoofddoelstelling omvat m.a.w. de instandhouding van het beschermde monument: -- op heel korte termijn en in afwachting van de restauratie door het uitvoeren van dringende instandhoudingswerken -- op kort termijn door de restauratie van de gevels, daken en interieur of structuren volgens geval -- op langere termijn het reguliere onderhoud na de restauratie In eerste instantie zullen de gebouwen gebruikt worden en ingericht in het kader van het nieuwe gemeentelijk administratief en cultureel centrum, waarbij het dagelijkse gebruik sowieso een georganiseerd degelijk onderhoud en instandhouding vergt. De basisdoelstelling is hierbij dan ook logischerwijze om als ‘goede huisvader’ en als gebruiker van de gebouwen in te staan voor een geregeld en duurzaam onderhoud zowel wekelijks ifv de dagelijkse vervuiling en klassieke slijtage maar ook (meer)maandelijks of jaarlijks en om te voorzien in grotere (al dan niet restauratieve) werkzaamheden zoals deze gepland zijn. Zie hiervoor verder ook de geplande werkzaamheden en maatregelen.

Zoals reeds gemeld zijn de bijkomende ondersteunende doelstellingen te definiëren in de herbestemming van de site en de functionele herinvulling van de gebouwen tot nieuw gemeetelijk administratief, socio-cultureel centrum en ontmoetingsplaats. Het opdrachtgevend bestuur wil echter van de gelegenheid gebruik maken om meer dan een beschermende casco te realiseren waar onder andere openbare diensten worden verleend, administratieve functies worden vervuld en die dienst doet als ontmoetingsplaats. Een gemeentelijke en cultureel administratief centrum van de toekomst moet efficiënter omgaan met energie, water, grondstoffen, ruimte en financiële middelen. Het bestuur moet i.s.m de werkgroep een duurzaamheidnorm of gewenste prestatieniveau vooropstellen waarnaar wordt gestreefd. Het moet een instrument zijn dat bruikbaar is voor zowel nieuwbouw- als renovatieprojecten en vooraf doet nadenken over de band tussen hun visie en het doort gebouw dat daarvoor nodig is. Voor de concrete oplijsting der werken wordt naar hoofdstuk 6 verwezen.

5.3. CONCLUSIE De problematieken zijn gekend, de visie op het beheer is duidelijk. Bij de verwezenlijking ervan – die volgens geval uitgesplitst zal worden in verschillende deelprojecten – zal het belangrijk zijn dat een globale aanpak wordt nagestreefd. Deze globale aanpak situeert zich zowel op programmatorisch, architecturaal, technische als historische vlak en moet via de werkgroep alle info bundelen, synthetiseren en de diverse noden duidelijk op mekaar afstemmen zodat optimale totaaloplossingen worden nagestreefd. Om deze werkwijze te ondersteunen is het aangewezen een duidelijk plan van aanpak op te maken met planning en beschrijving van de interventies. De interventies kunnen in verschillende categorieën worden ingedeeld, van restauratie over aanpassingenwerken tot nieuwbouw. In elk geval is een opbouwend overleg tussen de eigenaar van de gebouwen, opdrachtgever en alle stakeholders, gebruikers, ontwerpers en overige nauw betrokkenen met de subsidiërende overheden (onroerend erfgoed) onontbeerlijk voor het welslagen van het project.

84/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

6. OPSOMMING EN VERANTWOORDING VAN DE BEHEERSMAATREGELEN INLEIDING Hoofdstuk 6 bevat concrete instandhoudings-, onderhouds- en restauratiewerken die noodzakelijk zijn om de beoogde beheersdoelstellingen te bereiken. De werken zijn weergegeven in een tabel. Gezien de staat van het gebouw zullen eerst éénmalige concrete werken uitgevoerd moeten worden om vervolgens een methodologie van periodiek onderhoud (wederkerende maatregelen) uit te bouwen. De éénmalige werken zijn opgesplitst in werken gekoppeld aan de restauratie en herbestemming. Gezien de toestand van de infrastructuur en de geplande herbestemming, zijn de werken gekoppeld aan de restauratie van de buitenschil de eerste bekommernis de komende jaren. De aanpassingen in functie van de ondersteunende doelstellingen (herbestemming tot administratief en cultureel centrum) worden al dan niet simultaan uitgevoerd in de eerste fase, voor zover deze overlappen met de doelstellingen (vb nodige werken ifv brandcompartimentering, isolatiewerken muren en/of dakvlakken, enz.)

PLAN VAN AANPAK Om de instandhouding van het gebouw te verzekeren dient een langetermijnvisie te worden uitgewerkt, waarbij een prioriteitenlijst van werken wordt opgesteld, gekoppeld aan een planning en de mogelijkheid voor het ontvangen van premies. Het verslag van Monumentenwacht is een degelijk instrument om een overzicht te krijgen van specifieke aandachtspunten. Het waterdicht houden en maken van dak, de waterhuishouding (goten en afvoeren) en schrijnwerk zijn steeds prioritair, alsook de eventuele stabiliteitsproblemen. Eénmaal het beheersplan goedgekeurd, kan indien nodig op twee snelheden verder worden gewerkt. Enerzijds voor het jaarlijks uitvoeren van al dan niet dringende (herstel- en/of onderhouds)werken via een standaardprocedure, anderzijds kan via een bijzondere procedure een premiedossier worden opgemaakt voor omvangrijkere restauratiewerken. De opdrachtgever zal vanuit zijn plan van aanpak met prioriteitenlijst bepalen welke werken via welke procedure worden aangevraagd. Algemeen kunnen we stellen dat alvorens de doelstellingen te beschrijven, de aandacht er dient op gevestigd dat behoud en herstel van de historische waarde niet altijd evident is aangezien bepaalde waarden verloren zijn gegaan doorheen de geschiedenis van gebouw en site. Na het onderzoek dat het overzicht van de erfgoedelementen voorafging, kunnen er enkele aanbevelingen van bijkomend onderzoek gesuggereerd worden die meer inzicht bieden in de waardering van het erfgoed: -

Er kan een dendrochronologisch en bouwhistorisch onderzoek van de dakspanten uitgevoerd worden: door grondige aanpassingen zijn de dakspanten in de verschillende delen van de langse hoeve moeilijk leesbaar. Een accurate analyse door diepgaander onderzoek kan uitsluitsel bieden of de langse hoeve en de wagenstalling effectief nog een oorspronkelijk 17de eeuwse dakstructuur hebben.

-- Ook kan een stratigrafisch onderzoek naar de oorspronkelijke afwerkingslagen uitgevoerd worden, zowel aan interieur als exterieur. -- Onderzoek naar de muurankers in de verschillende delen van de langse hoeve kan mogelijk de hypothese staven van de 17de eeuwse oorsprong van de hoeve en mogelijk inzicht bieden in de bouwgeschiedenis van de wagenstalling. De vermelde bijkomende onderzoeken, worden verder opgenomen in de lijst van werken/beheersmaatregelen.

85/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

6.1. BEHEER OP KORTE TERMIJN We onderscheiden de hoogst dringende werken die binnen een korte termijn moeten uitgevoerd worden vanwege de slechte toestand van het erfgoed en de mogelijke onveiligheid van de directe omgeving (instortingsgevaar ed) en daarnaast noodzakelijke handelingen voor het optimaliseren van het functionele gebruik van de gebouwen binnen het totaalproject van de herbestemming.

6.2. BEHEER OP LANGE EN MIDDELLANGE TERMIJN Na de restauratie zullen er in de toekomst onderhoudswerken noodzakelijk zijn om het pand in stand te houden, met een verschillende periodiciteit en al dan niet met een erfgoedpremie. Het beheersplan omschrijft het onderhoud in de toekomst, zowel terugkerende als eenmalige werken. Het biedt een overzicht van de diverse onderhoudswerkzaamheden die per bouwelement, materiaal of installatie moeten uitgevoerd worden (nazicht, reiniging, interventies, …) voor een beheer als ‘goede huisvader’.

Hieronder wordt een niet limitatief overzicht gegeven van de te verwachten instandhoudings-, onderhouds- en restauratiewerken die noodzakelijk zijn om de beoogde beheersdoelstellingen te bereiken. Onvoorzienbare werken, zoals na stormschade of vandalisme, ... kunnen niet op voorhand ingeschat worden en zijn niet opgenomen in het overzicht. Enkel die werken die betrekking hebben op het monument worden vermeld; er wordt dus geen melding gemaakt van noodzakelijke werken ifv de bestemming of van technieken.

86/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

6.3. WERKZAAMHEDEN OF BEHEERSMAATREGELEN: EENMALIG OF TERUGKEREND Algemene controle en onderhoudswerken Aard der werken

Eenmalig

Terugkerend

Nazicht en onderhoud dakbedekking, ladderhaken en bliksemafleiding

1x/5 jr

Nazicht en onderhoud lood-& zinkwerken

1x/5 jr

Reiniging, nazicht dichting en ontstopping goten en regenwaterafvoeren

(half)jaarlijks

Algemeen onderhoud omgevingsaanleg

1x/6à10 jr

Exterieur: buitenschil, gevels en omgeving Aard der werken

Eenmalig

Stratigrafisch onderzoek naar de oorspronkelijke afwerkingslagen

Onderzoek naar de muurankers ifv datering balkenlagen

Reiniging en ontmossen volgens geval, cfr. technieken aanvaard door Onroerend Erfgoed.

Terugkerend

10 - 15 jr

Restauratie opgaand metselwerk (incl ondergronds volgens geval) en voegwerk

Herstel en hervoegen schoorstenen

Herstel, behandelen en/of vervangen natuursteen (dorpels, plinten, treden, dekstenen, X parement,…) Herstellen barsten/scheuren

Reinigen, herstel en/of historisch reconstrueren ijzeren smeedwerk, hekwerk, diefijzers, X sierelementen Onderhoudsschilderwerk ijzeren smeedwerk, hekwerk, diefijzers, sierelementen

6 - 8 jr

Nazicht, reinigen en herstel beeld in beeldnis aan inkomportaal

Herstel en/of vervangen van muurafdek

Herstel en/of historische reconstructie van structureel timmerwerk (o.a. afdak X wagenstalling) Plaatsen van duivenwering

Verwijderen, herstel en/of vervangen pleisterwerk, gevelbezetting of saneerpleister

Schilder- en/of kaleiwerken

10 - 15 jr

Onderzoek bestaande rioleringsstelsel (putten en afvoerleidingen)

Uitsplitsen huidig stelsel en heraanleggen rioleringsnet

Uitbreken, herstel en/of vervanging omgevingsaanleg, incl. voegwerk, verdichting en X onderfundering Historische reconstructie en/of heraanleg, herbeplanting van historisch erf

Onderhoud, rooien en/of insnoeien bomen en beplanting

5 - 10 jr

87/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

Buitenschrijnwerk Aard der werken

Eenmalig

Terugkerend

Nazicht en herstel houten schrijnwerk (ramen, deuren, poorten, raamluiken), incl. hang- X en sluitwerk. Vernieuwen cfr. historische reconstructie van houten schrijnwerk (ramen, deuren, X poorten, raamluiken), incl. hang- en sluitwerk. Leveren en plaatsen van (isolerende) houten achterzetramen (binnenramen), incl X aanpassen en/of vernieuwen bekleding of aanwerken bepleistering Vervangen glaskalibers - identieke glassoort qua kleur en textuur

Vervangen mastiek of kitwerk

5 - 10 jr

Nazicht, herstel en/of vervangen houten staande banden, bakgoten, kornissen en X hondjes Nazicht en herstel voegwerk tussen schrijnwerk en parement.

5 jr

Reiniging van het buitenschrijnwerk en glas (reinig 1x per maand enkel met water en niet bijtend schoonmaakmiddel; maak 1x per jaar de afvoergaatjes van de ramen vrij; reinigen dorpels en tabletten mee met de vensters).

jaarlijks

Schilderwerken dakkapellen)

8 - 10 jr

(deuren,

poorten,

ramen,

goten/kornissen,

staande

banden,

Dakstructuur en -bedekking Aard der werken

Eenmalig

Nazicht, reiniging en ontmossen dakbedekking Afnemen, kuisen, uitklinken en herplaatsen gerecupereerde dakbedekking

Terugkerend 10 jr

Herstel/vervangen dakbedekking met recup pannen, incl tengel- en panlatten, X onderdak herstel/vervangen dakbedekking met nieuwe pannen naar bestaande model, incl X tengel- en panlatten, onderdak Aansmeren nok- en kantpannen met kalkmortel

Herstel en/of vervangen natuurleien dakbedekking, inclusief houten bebording

Plaatsing en integreren van nodige klim- en/of ladderhaken

Structureel nazicht, herstel en/of vervanging daktimmerwerk

Behandeling timmerwerk tegen aantasting van zwam en houtboorders.

Herstel timmer-/schrijnwerk dakkapellen

Plaatsen van duivenwering

Schilderwerken volgens geval Isoleren dakvlakken

8 - 10 jr X

Nazicht, herstel en/of vernieuwen zink-, koper- en loodwerk (goten, afleiders, slabben, X loketten…) volgens geval Herstel en/of vernieuwen bliksemafleiding

Ontstoffen daktimmer en reinigen zolders

2 - 3 jr

88/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

Interieur Aard der werken

Eenmalig

Dendrochronologisch en bouwhistorisch onderzoek van de dakspanten

Stratigrafisch onderzoek naar de oorspronkelijke afwerkingslagen

Onderzoek en oplossen zout- en vochtproblematiek

Terugkerend

(water)verdichtingswerken kelder incl. vernieuwen vloerpakket en terugplaatsen traditionele/historische vloerafwerking Injecteren/behandelen opgaand metselwerk tegen opstijgend grondvocht

Verwijderen storende recente waardeloze elementen (vloerbekledingen, tussenmuren, X invullingen, nieuwe trappen, enz.) Nazicht, herstel en/of reconstructie waardevol binnenschrijnwerk

Schilderen binnenschrijnwerk

8 - 10 jr

Nazicht, herstel en/of (historische) reconstructie houten (vloer)balkenlagen (moer-/ X kinderbalken) en plankenvloeren Reinigen en behandelen houten structureel timmerwerk en vloeren

2 à 3 per jr

Behandelen, herstel en/of vervangen van natuurstenen elementen (vloeren, plinten, X treden, leistenen koeslieten, schouwmantels...) Verwijderen, herstel en/of vervangen pleisterwerk, bezetting of saneerpleister

Schilder- en/of kaleiwerken op muren, gewelven en plafonds

10 jr

Herstel historisch opgaand metselwerk binnenmuren incl. voegwerk

Herstel, eventuele historische reconstructie en hervoegen haarden

Ingrepen ifv brandveiligheid

De inhoud van het beheersplan kadert binnen de huidige van kracht zijnde regelgeving en is er ondergeschikt aan. Toekenning van premies is afhankelijk van de beschikbare kredieten. Beheerspmaatregelen kunnen ook zonder erfgoedpremie worden uitgevoerd en de onderhoudsplicht, die wordt beschreven in het Onroerenderfgoeddecreet, is steeds van toepassing.

89/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

(Onderhoud)werken aan Abtsgebouw Aard der werken

Terugkerend

Algemene controle en onderhoudswerken Nazicht en onderhoud dakbedekking, ladderhaken en bliksemafleiding

1x/5 jr

Nazicht en onderhoud lood-& zinkwerken

1x/5 jr

Reiniging, nazicht dichting en ontstopping goten en regenwaterafvoeren

(half)jaarlijks

Algemeen onderhoud omgevingsaanleg

1x/6à10 jr

Exterieur: buitenschil, gevels en omgeving Reiniging en ontmossen volgens geval, cfr. technieken aanvaard door Onroerend Erfgoed.

10 - 15 jr

Onderhoudsschilderwerk ijzeren smeedwerk, hekwerk, diefijzers, sierelementen

6 - 8 jr

Schilder- en/of kaleiwerken

10 - 15 jr

Herstel/bijwerken effen gevelbepleistering

10-15 jr

Herstel voegwerk natuursteen plint/sokkel

10 -15 jr

Buitenschrijnwerk Vervangen mastiek of kitwerk

5 - 10 jr

Nazicht en herstel voegwerk tussen schrijnwerk en parement.

5 jr

Nazicht en herstel houten schrijnwerk.

10-15jr

Reiniging van het buitenschrijnwerk en glas (reinig 1x per maand enkel met water en niet bijtend jaarlijks schoonmaakmiddel; maak 1x per jaar de afvoergaatjes van de ramen vrij; reiniging dorpels en tabletten mee met de vensters). Schilderwerken (deuren, poorten, ramen, goten/kornissen, staande banden, dakkapellen)

8 - 10 jr

Dakstructuur en -bedekking Nazicht, reiniging en ontmossen dakbedekking

10 - 15 jr

Schilderwerken volgens geval

8 - 10 jr

Ontstoffen daktimmer en reinigen zolders

2 - 3 jr

Interieur Schilderen binnenschrijnwerk

8 - 10 jr

Reinigen en behandelen houten structureel timmerwerk en vloeren

2 à 3 per jaar

Schilder- en/of kaleiwerken op muren, gewelven en plafonds

10 jr

Nazicht en eventueel herstel stucplafonds

15 jr

90/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

7. VOORSTEL VOOR OPVOLGING EN EVALUATIE VAN DE BEOOGDE BEHEERSDOELSTELLINGEN Op basis van de planning en prioriteitenlijst van de voorziene werkzaamheden, volgt onderstaand voorstel tot opvolging en evaluatie van de werken:

7.1. VOOROPGESTELDE TIMING De restauratiedossiers dienen nog opgemaakt door architectenbureau LMS Vermeersch bvba en zullen zo snel als mogelijk worden ingediend voor premieaanvraag na goedkeuring van dit beheersplan. Er zullen door de architect diverse overlegvergaderingen worden georganiseerd met de betrokken overheidsdiensten en erfgoedconsulent(en) van Onroerend erfgoed, zowel tijdens de opmaak van de dossiers als bij de verder opvolging. In afwachting van de goedkeuring van het uitgebreide premiedossier via bijzondere procedure, moet een halfjaarlijkse visuele controle en bij voorkeur jaarlijkse grondigere controle worden uitgevoerd om de beveiliging van het gebouw tegen mogelijk verval te vermijden. Dat kan via de opdrachtgever worden georganiseerd met vaststellingen door intern gekwalificeerd technisch personeel of jaarlijks via Monumentenwacht. De verslaggeving hiervan wordt steeds overgemaakt aan Onroerend erfgoed. Indien nodig zullen tijdelijke maatregelen genomen moeten worden om zaken te beveiligen, in afwachting van de eigenlijke herstel- of restauratiewerken. Het is in principe de bedoeling van de opdrachtgever om de werken aan het hoofdgebouw in één restauratiefase uit te voeren, tenzij de goedkeuringsprocedure voor het dossier via bijzondere procedure te lang duurt en de uitvoeringstermijn en in gebruikname van het project in het gedrang komt. Start uitvoering van de werken aan het hoofdgebouw wordt immers vooropgesteld in 2019. Tot en met 2021-2022 worden de éénmalige werken voorzien aan de gevels, daken, goten en schrijnwerk. Wat de Abtswoning en de andere bijgebouwen betreft (wagenstalling, duiventoren, tuinmuur) kan wel gefaseerd worden gewerkt met premiedossier volgens standaardprocedures, gespreid over diverse jaren, volgens prioriteitenlijst van de opdrachtgever. Vanaf ca 2025 betreffen de werken terugkerende maatregelen in functie van kleine herstellingen en onderhoud.

7.2. VERSLAGGEVING EN EVALUATIE RAPPORTERING: Tijdens de werkzaamheden wordt de erfgoedconsulent wekelijks uitgenodigd op de werfvergaderingen. Van elke werfvergadering wordt een verslag opgesteld door de architect dat bezorgd wordt aan de erfgoedconsulent. De aannemer bezorgt tegen de voorlopige oplevering het as-built dossier. Dit dossier wordt ten laatste 6 maanden na de beëindiging van de werkzaamheden overgemaakt aan het agentschap Onroerend Erfgoed. Het as-built dossier omvat onder andere: -- werfverslagen -- PV van voorlopige oplevering -- Verslagen met de resultaten van de (voor)onderzoeken -- Technische fiches van de gebruikte materialen -- Onderhoudsrichtlijnen betreffende de toegepaste materialen -- As-built plannen -- Attesten -- Fotomateriaal

91/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

EVALUATIE Ter evaluatie van de staat van het gebouw zal door de bouwheer (interne facilitaire dienst/ Facility Management) een jaarlijkse basisinspectie gebeuren van het volledige gebouw en gerapporteerd worden aan de architect die volgens noodzaak het agentschap Onroerend Erfgoed hierover inlicht en het verslag overmaakt. De verdere evaluatie van dit onderhoud zal op 3 à 4 jaarlijkse basis gebeuren door monumentenwacht (ngl. overeenkomst). Het agentschap Onroerend Erfgoed, de architect en de bouwheer worden voor deze evaluaties uitgenodigd. Monumentenwacht maakt een verslag van deze inspecties en bezorgt dit aan de bouwheer, de architect en het agentschap Onroerend Erfgoed. Voor de onderhoudswerkenwerken die na de algemene restauratiefase uitgevoerd worden, verwijzen we naar de werkzaamheden die onder hoofdstuk 6 opgelijst werden. Na deze werken zal telkens een rapport worden gemaakt. Zelfs indien er binnen een periode van 5 jaar geen werken worden uitgevoerd, zal er sowieso een rapport opgemaakt worden dat de staat van het monument aantoont en oplijst welke de onderhouds- en instanthoudingswerken in die periode werden uitgevoerd.

Algemen richtlijnen voor geregeld nazicht en onderhoud: -- regelmatig nazicht en onderhoud is aangewezen om in de toekomst belangrijke herstellingskosten te vermijden. -- raadpleeg regelmatig de onderhoudsbrochures van Monumentenwacht Vlaanderen. -- het is ten stelligste aangeraden aan de eigenaars of gebruikers van het pand om minstens om de twee jaar een grondige controle te laten uitvoeren door de monumentenwacht op basis van een vast abonnement. -- regelmatige controle van plinten/muuraanzet ifv vochtaantasting. -- gewoon ontstoffen en stofzuigen met aangepast materiaal. -- in gebruik blijven/onderhoud van de zolders: geregeld stof wegnemen, afval afvoeren, opruimen. -- Zorgen voor een voldoende verluchting. -- goten en regenafleiders om de 6 maanden nazien en de dakgoot 1 maal per jaar (minstens) reinigen. -- schilderwerken, om de 6 – 10 jaar.

92/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

afzonderlijk bijgevoegd

bijlagen

NVT niet bijgevoegd

8. BIJLAGEN

Perimeter van gebied waarvoor beheersplan wordt opgemaakt (met schaal en N-pijl)

Lijst van beheersmaatregelen

p 87-90

Lijst van handelingen waarvan de uitvoering vrijgesteld zal zijn van toelating

Lijst van ZEN-erfgoed met aanduiding op kaart

Lijst van open erfgoed met aanduiding op kaart

Lijst van ontsluitingswerken voor open erfgoed die in aanmerking komen voor een premie met aanduiding op kaart

Lijst van werken aan bomen en struiken waarvoor toelating nodig is

Lijst van premiegerechtigde werken aan een orgel dat dateert van na WOI

Lijst van handelingen waarvoor CBS niet kan oordelen dat ze van die aard zijn om wezenlijke eigenschappen van een DG/SG te verstoren

Beschermingsbesluit

bijlage 1

Plannen Abdijhoeve huidige toestand

bijlage 2

Plannen Abdijhoeve landmeter

bijlage 3

Fotoreeks Delcampe en KIK

bijlage 4

Bouwvergunning hoteluitbreiding

bijlage 5

Bouwvergunning Abtswoning

bijlage 6

Plannen Abtswoning - Restauratie en uitbreiding (2005)

bijlage 7

Plannen Abtswoning - Perceel 1: uitbreiding (2006)

bijlage 8

Plannen Abtswoning - Perceel 2: restauratie (2006)

bijlage 9

93/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

D. 4010

BHP Abdijhoeve en abtwoning Oudenburg

9. BIBLIOGRAFIE TENTOONTSTELLINGSCATALOGI -- Kerkschatten uit Oudenburg, tentoonstellingscatalogus, Oudenburg, 1988. -- Oudenburg en de heraldiek, tentoonstellingscatalogus, Oudenburg, 1993. -- Sint-Arnoldus en de Sint-Pietersabdij te Oudenburg 1084- 1984, tentoonstellingscatalogus, Oudenburg, 1984.

WERKEN - --- - -- - -- - -- - ---

BAVEL, B.J.P. Van, ‘De stadshoven van de Norbertijner abdijen tijdens de late middeleeuwen en het begin van de nieuwe tijd. Een beknopte inleiding’, Perre, D. Van de, red., De stadshoven van de premonstratenzer abdijen in de Nederlanden. Refuge, overslagplaats en stedelijke residentie, Brussel, 1995, pp. 1-26. BONTE, F., Oudenburg in oude prentkaarten, 1981. FEYS, E., VAN DE CASTEELE, D., Histoire d’Oudenbourg, 2 delen, Brugge, 1873. DE KEYSER A., De Sint-Pietersabdij in Oudenburg. Een ongekende plattegrond van einde XVIe eeuw, in Rond de Poldertorens, XXV, 2, p. 79- 88. DEVLIEGHER L., Oudheidkundig onderzoek van de Sint-Pieterskerk te Oudenburg, in Archaeologia Belgica 43, Overdruk uit: Handelingen van het Genootschap voor Geschiedenis van Brugge, deel XVC, 1958, p. 137- 162, Brussel, 1959. HOSTE A., De geschiedenis van de Sint-Pietersabdij te Oudenburg, 1084- 1984, Oudenburg, 1984. HUYGHEBAERT N., Abbaye de Saint-Pierre à Oudenburg, in Monasticon Belge III. Province de Flandre occidentale, Luik, 1960, p.49- 85. HILLENGA, M., en KROEZE, H. [red.], De middeleeuwse kloostergeschiedenis van de Nederlanden, 3 delen, Zwolle, 2011. LEROUX-DHUYS, J.-F., Cisterciënzer abdijen. Geschiedenis en architectuur, Keulen, 1999 MALOU, J.B., (red.), Chronique du monastère d’Oudenbourg, de l’ordre de S.Benoît, publiée pour la première fois d’après un vieux manuscrit, avec des notes et des éclaircissements. Chronicon monasterii Aldenburgensis [minus], (Recueil de chroniques, chartes et autres documents concernant l’histoire et les antiquités de la Flandre- Occidentale, publié par la Société d’émulation de Bruges, première série : Chroniques des monastères de Flandre), Brugge, 1840. MEIJNS, B., ‘Een 11de-eeuwse synthese van de geschiedenis van Oudenburg: het Tractatus de ecclesia Sancti Petri Aldenburgensis’, in: Westvlaamse archaelogica, 10, 1994, pp. 34-55. MULLIE, R., Oudenburg en de Sint-Pietersabdij, B.O.M., Brugge, 1970. NAERT, U., Oudenburg. De abdij en haar bewoners. 1083-1797, in: (Reeks geschiedkundige studies over Oudenburg, vol. 2), Eernegem : Naert, 1982. PUTTE, F. Van de (red.), Chronique du monastère d’Oudenbourg, de l’ordre de S.Benoît publiée pour la première fois d’après un manuscrit du XVe siècle. Chronicon monasterii Aldenburgensis majus, (Recueil de chroniques, chartes et autres documents concernant l’histoire et les antiquités de la Flandre- Occidentale, publié par la Société d’émulation de Bruges, première série : Chroniques des monastères de Flandre), Gent, 1843 SANDERUS, A., Flandria Illustrata, 2 delen, Keulen, 1641. TANGHE, G.F., Beschryving van Oudenb

Opgemaakt te Brugge, februari - augustus 2018 oktober - november 2018 Architectenbureau LMS VERMEERSCH bvba

94/94 bvba architectenbureau LMS Vermeersch • Beenhouwerstraat 51 • B 8000 brugge • T 050332043 • F 050332024 info@architectenvermeersch.be • www.architectenvermeersch.be • btw be 0864033735

-1.45

noord-oostgevel westgevel

noord-westgevel

noord-oostgevel

oostgevel

snede 2 snede 1

zuidgevel

noord-oostg

af te breken gebouw

noordgevel

snede 3

St. Pieterszaal

eerste verdieping

gelijkvloers

kelderverdiep

OPMETINGSPLAN

Gabariet feestzaal voorzijde schaal: 1/125

Gabariet feestzaal schaal: 1/125

ABDIJHOEVE STAD OUDENBURG

schaal : 1/500

13,

10.25

LANDMETERSKANTOOR

MIDDEN MUUR

63 14,

BVBA LANDMETERSKANTOOR VD Generaal Lemanlaan 41 8310 Brugge (Assebroek) tel. 050/35.47.73

10.20 10.19

9.95

6 6,6

10.02

10.28

10.15 10.20

9.82

8.93

9.29

51 31,

5,9

41,

9.94

vennoten : Vanden Bussche Christoffel Lan040321 Vandille Matthias Lan151615

5,58

9.07

10.14

10.12

9.74

9.28

hoogte dorpel 10.20

10.18

10.26

Bijlage 3: plannen landmeter Kadastraal betreft het : Oudenburg, 1e afdeling, sectie B, perceelnummers: 379Y, 378K, 377E en 383/G/2

9.89

10.08

9.68

9.88

10.13 10.07

8.96

hoogte dorpel 10.16

10.04

10.27

10.20

10.12

9.01

9.96

10.07

10.13

10.03

10.00

10.09

9.38

9.92

9.50 9.46

9.18

5.96

10.01

9.88

9.87

8.99 9.55

9.29

9.90 9.22

10.06

9.05 10.14

10.11

hoogte dorpel 10.00

9.94

9.95

9.06

9.78

9.66

9.57

9.14

9.85 9.75

hoogte dorpel 10.25

9.71

9.04

9.02

9.93 9.85

hoogte dorpel 10.09

10.07

31,26

9.04

8.97

9.90

9.88

10.06

9.87

9.88 9.99 9.16

8.92

9.89

,74 147

5.89

9.89

9.03

9.81

9.85

8.87 8.89

9.89

9.59

9.37

9.91

9.85

10.03

2.42

2.50

1.96

9.46 8.81

9.31

9.58

9.48

9.46

9.23

9.13

9.17

9.11

7.14

9.27

9.13

9.71 9.91 9.18 9.62

9.11 9.13 9.16

9.09 9.07 8.91

9.91

8.97

8.94 8.80

8.91

9.00 8.94

8.93

8.90

9.79

8.98

8.85 8.77

8.80

8.81

8.79

5,35

8.84

2,3 8.92

8.81

7.42

LEGENDE 9.47

9.89

8.70

8.61 8.63

9.19 9.89

9.45

9.73

2.68

2.92

2.16

2.62

8.61 8.55

8.61

10,9

8.70

8.54

8.63

8.59

122,42

9.89

9.70

9.86

8.62

8.61

8.58

8.54

8.64

8.77

1082.49

1034.20

1003.53

1085.34

straatkolk

997.41

1113.49

1005.33

1111.94

1031.28

1084.42

1030.09

1056.07

draadafsluiting

1079.38

1112.78

afsluiting weide

1071.36

1112.08

1010.33

1100.10

afsluiting met betonpalen

8.47

elektriciteitspaal bestaande bebouwing

Gabariet hoofdgebouw achterzijde schaal: 1/125

9.15

8.17

\Ftxt.shx|b0;6.55

8.63

12.18

\Ftxt.shx|b0;11.08 \Ftxt.shx|b0;7.79

1.15

3.30

4.06

5.36 1.65

3.44

25,57 15,97

\Ftxt.shx|b0;3.73

\Ftxt.shx|b0;4.01

VERSLAG VAN METING In punt 52 - 53 is er een bestaande paal teruggevonden

3.62

6.39

7.70

7.82

8.55

2.06

2.13

2.63

3.49

7.83

10.51

Geraadpleegde documenten - Opmetingsplan opgemaakt door Landmeter - expert Meijns Laurent dd. 12 juli 1996 - Opmetingsplan opgemaakt door Landmeter - expert Meijns Laurent dd. 16 augustus 1988 - Opmetingsplan opgemaakt door Landmeter - expert Meijns Laurent dd. 26 maart 1991 - plan 35014-302 - Opmetingsplan opgemaakt door Landmeter - expert Meijns Laurent dd. 8 augustus 1986 - Opmetingsplan opgemaakt door Landmeter - expert Meijns Laurent dd. 7 december 1995 - Opmetingsplan opgemaakt door Landmeter - expert Meijns Laurent dd. 28 augustus 1978 - Opmetingsplan opgemaakt door Landmeter - expert Borny dd. 4 maart 1978 - Opmetingsplan opgemaakt door Landmeter - expert Borny dd. 4 maart 1978 - Opmetingsplan opgemaakt dd 8 januari 1987

6,16

\Ftxt.shx|b0;5.30

\Ftxt.shx|b0;8.10

\Ftxt.shx|b0;3.15

\Ftxt.shx|b0;11.17

\Ftxt.shx|b0;6.68

\Ftxt.shx|b0;3.56

\Ftxt.shx|b0;7.75

Gabariet hoofdgebouw gevel rechts schaal: 1/125

inspectieput rond

9.78

8.75

Gabariet hoofdgebouw gevel links schaal: 1/125

verlichtingspaal

8.63

8.65

9.41

8.70 8.65

boom

8.74

8.62 8.65

grenspunt

9.71

9.80

8.67

8.68

Coördinatenlijst

9.80

8.65

8.63

meetnagel

9.85

9.62

8.68 8.69

dossier : C:\Pythagoras VD\tekeningen\2016\160310 MAT.pyt

409E5 409H5

9.78

13,27

8.67

\Ftxt.shx|b0;7.82

409L5

jlaan

Abdi

9.89

8.71

8.72

8.73

8.22

407S 407R

aat mstr

9.72

35 8.66

2.20

Cas

9.79

2,01

8.75

8.90

9.92

9.88 9.53

0,75

8.91

8.86

8.81

8.69

8.68

9.07

408E2

3,97

8.85

8.74

20,63

386F2

8.91 8.91

8.72

8.88

3.01

408K 408H

377H

stra llum

9.81

9.71

9.63

9.02

8.92

9.72

9.44

9.25

9.08

9.17

23,99

9.39

9.00

8.86

9.81

9.44

9.31

9.88

9.82

9.13

9.20

8.73

8.89

9.19

8.78

5.91

656K3 655B13 655S12 655N12 655V12 655P12 655H13 655K11 655F13 655A11 655N11 655W11 655E12 655X12 655G12 655M12655K12 656N3 655H10 655F12 655V11 655G10 655Y11 655F10 655D13 655D12 655K13 655C12 656A4 655T11 655M11 655H11 655L13 655C11 655R11 655G13 655N10 655B11 655C10 655Y10

408F2

386W

VANDILLE MATTHIAS Landmeter-expert beëdigd door de rechtbank van eerste aanleg van Brugge op 19 augustus 2014. inschrijvingsnummer 151615 GSM: 0468/29.91.99

9.91

9.13

9.02

3.32

656M3 656X3

9.39

9.15

8.94

4.99

655C6

9.74

9.18

container restafval

8.979.02 8.51

7.42

408L 386C2

9.81

9.04

9.54 8.48 8.90

Gabariet hoofdgebouw voorzijde schaal: 1/125

408M

386D2

Opgemaakt op 10 maart 2016

5,81

2.33

655E9655F9

386K2

9.89

container glasafval

9.60

8.82

8.79

656R3

408N

Verklaard voor een grootte -volgens meting- van : 21877,75 m² zegge twee hectare achttien are zevenenzeventig ca vijfenzeventig dm²

9.90

9.56

8.65

377E

9.88

9.74

9.05

8.72

408P

386G2

tellu

9.71

Gabariet schuur gevel rechts schaal: 1/125

383N

9.65

9.72

8.90

Gabariet woning met loods voorzijde schaal: 1/125

656C3

9.66

17 9.84

8.76

655L6 655N8 655Z5 655A10

Cas

9.93

9.70

8.80

655V3 655D9

9.69

9.73

8.88

8.85

9.71

9.88

9.73

9.91

8.87

656B3

383M 383L 383K

hoogte dorpel 10.07

9.71

8.95

655E5

9.86 9.88

8.96

BELGACOM

9.92

9.85

655M9 655W9

655Z7

9.70

9.99

656N

655N7 655Y8

9.81

10.01

656V3

639M2

9.99

9.82

9.91

9.09

10.03

aat

r rsst 656P2 iete 656C2 P t S 656T3 656P3

637T

655N9

383B2

386H2

10.02

9.94

10.03

10.05

637N

628L

2,96

10.00

10.05

637G

7.21

9.92

9.97 G

10.03

633Y

637E 633N

377K

633W 633C2

637H 637P

10.05

9.21

628T

9.76

10.04

9.92

10.07

8.60

Gabariet schuur gevel rechts schaal: 1/125

10.06

9.93 9.16

637S

9.93

10.15

9.79

631Z 631A2

634E

9.83

9.19

631B2 631M2

378K

630/02C

631Y 631K2 631L2

tstraa Mark

9.02 9.17

9.95

9.57

9.99

10.07

10.03

9.16

V E

10.06

4,89

2.11

9.47

9.97

375/02

383G2

631X

630Y 9.95

379R

630T

9.30

9.14

9.23

630X

630B2

379T

563N3

632P

9.95

10.19

10.18

9.88

9.51

10.01

hoogte dorpel 10.26

hoogte dorpel 10.24

632N

630A2

7.19

10.10

10.19

10.03

9.82

630V 10.00

10.14

8.97

5.95

9.92

632M

875A2

9.85

9.89 9.02

10.15

hoogte dorpel 10.27

hoogte dorpel 10.09

9.31

9.16

Gabariet schuur gevel links schaal: 1/125

9.86

hoogte dorpel 10.29

9.17

1.96

9.90

hoogte dorpel 10.08

9.24

2.57

9.68 10.05

9.73

9.62

5.80

10.03

9.78

9.81 9.94

9.89

10.05

20,94

9.81

9.07

9.88

10.03

9.18

9.22

9.45

10.05 9.77

9.37

9.81

10.07

9.76

9.50

9.07

9.93

9.94

10.18 10.10

9.25

10.05

9.78

W W

379Y

poort

9.59 9.10

9.87

9.87 9.94

592/02E

588B2

traat

10.13

10.19

9.96

9.57

9.28

589T 592/02F

- Nieuw

10.19

592F

563S3

Markts

10.01 9.93

9.01

9.22

9.87

10.21

10.04

9.82

9.99

9.35

9.68

traat

9.28 9.45

9.51

raat

Gabariet schuur voorzijde schaal: 1/125

10.16

10.10

9.62

9.22

10.04

591L

10.05

10.15

588L2

589K

9.86

10.06

Snoekst

10.04 9.86

9.97

10.14

9.89

591M 591F

Pladijss

9.32

10.09

9.26

563W3 588K2

10.16

10.26 9.83

9.29

10.13 10.15

591N 591E

endale l Plass

9.23

Gabariet schuur achterzijde schaal: 1/125

hoogte dorpel 10.06 10.20

10.03

10.07

588H2

Kanaa

9.27

1,33

hoogte dorpel 10.08 10.11

hoogte dorpel 10.27

9.28

382C

591K

8,24

2.61

591S

10.06 10.14

10.07

31,23

10.10

10.18 9.24

10.14

72 58,

10,18

3.94

9.03

9.34

0 9.3

4.36

4.64

10.10 9.38

1052.71

1109.33

1000.04

1091.31

1008.24

1064.44

994.77

1116.89

996.22

1064.86

980.18

1127.27

1001.52

1087.84

1007.76

1052.47

1083.19

1031.63

992.49

1054.00

1076.66

1090.22

1076.62

1080.04

1101.28

1028.18

1089.76

1091.88

1089.69

1033.36

962.85

985.40

1042.70

1108.47

963.54

979.74

1078.72

1098.20

1082.76

994.98

1077.08

1075.17

1079.67

1038.53

1058.10

1102.71

1056.22

1133.88

1078.68

1013.28

1080.97

1008.12

1078.80

1099.53

1050.65

1133.58

1085.87

984.50

1078.75

1044.26

967.03

1150.07

1084.74

1015.08

1074.12

1075.18

1080.92

1014.01

1078.97

1007.94

927.50

1125.44

1050.17

1139.46

1080.98

1013.26

979.27

1155.47

995.74

1117.44

953.56

1144.37

956.27

1138.28

902.85

1114.44

927.50

1125.44

GINO DEBRUYNE & ARCHITECTEN

Abdijhoeve Oudenburg - herbestemming tot AC | 30.08.2018

Abdijhoeve Oudenburg - herbestemming tot AC | 07.11.2018

1. HET ERF

2. UITBREIDING ABDIJHOEVE

3. SCHAKELS

Het erf vormt het centrale ontmoetingsplein waarop verschillende gebouwen geënt zijn. De toegang tot het nieuwe administratieve centrum, die wordt ondergebracht in de abdijhoeve, bevindt zicht eveneens op het erf.

Een uitbreiding is noodzakelijk om het gewenste bouwpgramma in de abdijhoeve te kunnen onderbrengen. We opteren ervoor om de typologie van de langshoeve te herhalen waardoor uitbreiding en de bestaande hoeve als één geheel wordt ervaren. Twee langse volumes aan de noordzijde bieden samen met het bestaande gebouw de nodige oppervlakte om het administratief centrum te vormen.

De twee nieuwe langse volumes worden onderling en met de bestaande langshoeve verbonden door lichte passerelles. Door deze schakels onstaan circulaire looplijnen waardoor verschillende stadsdiensten in de verschillende volumes in elkaars nabijheid kunnen worden ondergebracht.

4. GELIJKVLOERS

5. SOUTERRAIN

6. VERDIEPING

De uitbreiding wordt voorzien van 4 trappen. 2 trappen geven toegang tot het ondergronds niveau en 2 trappen vebinden het gelijkvloers met de verdieping. Op deze wijze ontstaan naast elkaar geplaatste duplex compartimenten waarbij afwisselend het gelijkvloers met de ondergrond en het gelijkvloers met de bovenbouw compartimenten vormen.

Op het ondergrondse niveau worden de twee langse volumes met elkaar verbonden en ontstaat er een grondplan dat zich organiseert rond een patio. Ook tussen de abdijhoeve en de nieuwbouw wordt de souterrain van natuurlijk daglicht voorzien door de inbreng van een Engelse koer. Het archief en de technische lokalen worden eveneens op deze verdieping ondergebracht.

In analogie met de abdijhoeve waar het woonhuis uit twee bouwlagen bestaat, worden delen van de nieuwbouw eveneens van een tweede bouwlaag voorzien. Het typerende gabarit van een langshoeve met afwisselend één of twee bouwlagen onder een zadeldak nemen we over in de nieuwbouw door ook hier voor een hellend dak te kiezen afwisselend op de eerste of tweede verdieping.

Bestaand: 0 m² Nieuw: 885 m²

Bestaand: 151 m² Nieuw: 349 m²

Bestaand: 574 m² Nieuw: 792 m²

VOLUMETRIE

TOTALE SITE Het hart van de abdijsite is het erf dat geflankeerd wordt door diverse gebouwen zoals de abijhoeve, de Sint-Arnolduszaal, de wagenstalling en de duiventoren met de tuinmuur. Ook de toegang van het toekomstige administratieve centrum zal zich op dit erf bevinden. 54x

wagenstalling duiventoren

17x

Arn oldu

ABDIJLAAN

Sint-

sza al

Ipso Facto

STATIO NSSTR AAT

Romeins Archeologisch Museum

MARKTSTRA AT

Aanvullend op de huidige parking van het Romeins Archeologisch Museum wordt een bijkomende parking voor het AC aangelegd achter de duiventoren die eveneens ontsloten worden via de Abdijlaan. Bezoekers en personeel van het AC wandelen tussen de duiventoren en de wagenstalling naar het erf. Fietsers en wandelaars betreden het erf voornamelijk via de markante toegangspoort aan de Stationstraat. Een fietsstalling voor bezoekers kan worden voorzien tussen de Sint-Arnolduszaal en de tuinmuur. Een bijkomende doorbreking van de tuinmuur kan overwogen worden om de verbinding tussen het erf en Ipso Facto te optimaliseren. Aan de noordzijde van de abdijhoeve wordt enkel het strikt noodzakelijke verhard en wordt het polderlandschap doorgetrokken tot aan de abdijhoeve. Hierdoor ligt de uitbreiding volledig ingebed in een groene omgeving. Zo vormt de abdijdhoeve terug de harde overgang tussen het weidse polderlandschap enerzijds (extra muros) en de abdijsite anderzijds. (intra muros)

GELIJKVLOERS

FINANC. DIENST

BURGERZAKEN

WELZIJN

MAATSCHAPP.

inkom + sanitair personeel

keuken personeel

personeelsruimte

inkom

sanitair

vergader II

trouwzaal schepenzaal vergader I

VERDIEPING

2025

SCHEPEN I

SCHEPEN II

SECRETARIS

BURGEMEESTER

800

FINAC. BEHEERDER

STAF

VERGADERRUIMTE

2025

800

polyvalente zaal

technieken

ONDERGROND

4700

ARCHIVARIS

ERFGOED & ARCHEO

ICT & COMM.

JEUGD

PERSONEEL

SECRETARIAAT

ECONOMAAT

TECHNIEKEN

3040

800

2400

ARCHIEF

TECH. DIENST

DIENST OMGEVING

SNEDE EN GEVEL

11.10

7.65

6.20

3.65

3.55

0.00

-4.00

Snede

Gevel Stationstraat

VOLUMETRIE

REFERENTIES