Divers Antwerpen - 05 by Mediahuis België

donderdag 30 oktober 2008

VA N A F G H A N I S TA N T O T Z W I T S E R L A N D Bijlagereeks over de 160 verschillende nationaliteiten die in Antwerpen vertegenwoordigd zijn

blz.

Bhutan Rai en Bhakta “In Antwerpen wonen evenveel mensen als in heel Bhutan”

blz.

Bolivia Marco Bustamante “In België vind je gemakkelijk vriendinnetjes”

Teksten: Johan De Crom, Jan Martynowski, Karin Vanheusden Coördinatie: Kris Vanmarsenille Foto’s, illustraties: Jan Van der Perre, Bert Hulselmans, Ludo Mariën, Guy Puttemans, Reuters, AP, Belga, GVA

blz.

Bosnië-Herzegovina Mirso “Hier is het zoals vroeger, voor de oorlog” Eindredactie: Carine Tollenaere

donderdag 30 oktober 2008

BHUTAN

Het beste slechte voetballand

CHINA

50km

H I M A L A Y A Punakha

Thimphu

Paro

B H U T A N Trongsa Mongar

Trashigang

Phuntsholing

INDIA

Gelukkig land

O Nepal ligt in de Himalaya, naast India, China en Tibet. O Het reliëf varieert van een klein, relatief vlak gebied aan de grens met India tot toppen van 7.500 meter hoog. De Gangkhar Puensum is de hoogste onbeklommen berg ter wereld. O Pas in maart 2008 vonden er voor het eerst democratische ver- De Gangkhar kiezingen plaats, na- Puensum. dat koning Jigme Singye Wangchuck in 2005 vrijwillig afstand had gedaan van zijn troon. Tot dan toe had de koning de absolute macht. O Er leven verschillende volkeren: de boeddhistische sharchops en ngalops zijn nauw verwant met de Tibetanen. In het noorden is er een Nepalese minderheid, waarvan er volgens de regering veel illegaal verblijven. Door agressieve campagnes vanaf de late jaren tachtig werden veel Nepalezen verjaagd. Ongeveer 150.000 wonen nu al bijna twee decennia in vluchtelingenkampen in andere landen. O De regering claimt dat er 750.000 Bhutanezen zijn. Volgens andere bronnen bedraagt dat aantal 2 miljoen. O Volgens een onderzoek uit 2006 van de universiteit van Leicester is Bhutan het zesde gelukkigste land ter wereld en het gelukkigste van Azië. O De naam zou van ’Bhots-ant’ komen: ’het einde van Tibet’. Zelf noemen de Bhutanezen hun land ’Druk Yul’ of ’land van de donderdraak’.

Tien voor taal In het Nepalees Goeiendag! Kuzuzangpola! Dank u! Katinche La! Alsjeblieft! Lasola!

Enkele uren voor de echte Wereldbeker Voetbal van 2002 in Japan beslecht werd, vond ’die andere finale’ plaats in Thimphu: thuisploeg Bhutan en eilandstaatje Montserrat, de twee laagst geklasseerde landen op de wereldranglijst, namen het tegen elkaar op. De wedstrijd eindigde in een klinkende 4-0 voor Bhutan. Over deze wedstrijd werd een prachtige documentaire gemaakt: The other final, die toont hoe voetbal verschillende culturen dichter bij elkaar kan brengen. Op www.theotherfinal.com vindt u meer informatie over de documentaire.

Rai en Bhakta vluchtten voor het geweld

“In Antwerpen wonen evenveel mensen als in heel Bhutan” Van een land vol kilometershoge bergen belanden in een streek die zo plat is als een pannenkoek, je zou voor minder ontwenningsverschijnselen krijgen. Zo ook Rai Rupa en Bhakta Man Subba. “We moesten halsoverkop vluchten voor onze regering. Zodra er echte democratie is, keren we terug naar Bhutan”, vertelt het koppel. Maar tot dan zijn ze gelukkig in Antwerpen en zijn ze blij met de gastvrije ontvangst die ze hier kregen. Rai en Bhakta hebben er twee zware decennia opzitten. “Wij behoren tot de Nepalese minderheid in Bhutan”, vertellen ze. “Onze voorouders waren heel lang geleden al in Bhutan komen wonen. De verschillende bevolkingsgroepen kwamen goed overeen. Onze buren waren Drukpa. Zij vierden onze feestdagen mee, wij de hunne.” In 1990 liep het totaal mis. “Een grote betoging voor meer democratie liep uit in een ethnische strijd: wij, de ingeweken Nepalezen, tegen de heersende elite van Drukpa. Er werden mensen doodgeschoten, verkracht en in de gevangenis gestoken. Zelfs de buren, met wie we zo goed opschoten, bespioneerden ons.” Omdat gelukkig leven in Bhutan voorlopig niet meer moge-

lijk was, vluchtten Rai en Bhakta met hun naaste familie. Ze waren toen 16 jaar, maar kenden elkaar nog niet. “Vroeg in de ochtend vertrok onze familie. We trokken door smalle paadjes de bergen over tot we in India waren”, herinnert Bhakta zich.

“België is zo vlak! Maar zwemmen in de zee is heerlijk. Dat kenden we helemaal niet!” Na de vlucht kwamen ze allebei in een vluchtelingenkamp in Nepal terecht. “Er leefden 150.000 vluchtelingen, nu nog steeds

Hoe gaat het met u? Tapai lai kasto cha? Ik hou van je. Ma timilai maya garchu. De zon schijnt. Gham jhulkin dai cha. Ik lees Gazet van Antwerpen. Ma Gazet van Antwerpen padchu. Ik eet graag frietjes. Malai french fry khanu mandarcha. Een Bhutanees meisje in een vluchtelingenkamp in Nepal.

trouwens, maar er waren helemaal geen voorzieningen. We leefden in hutten zonder elektriciteit en stromend water. In het begin was er geen school en kregen de kinderen les onder een boom naast een rivier. Het bord was aan de boom opgehangen. Schoolboeken waren er niet. Weet je hoe dat voelt, meer dan vijftien jaar in zo’n kamp wonen? Verschrikkelijk.” Gelukkig was er toch nog een lichtpuntje: Rai en Bhakta leerden elkaar kennen en trouwden. En bijna drie jaar geleden besloot Bhakta de grote stap naar ons land te wagen. Uiteindelijk belandde hij in Antwerpen. Hij vroeg asiel aan en kreeg dat ook. Momenteel werkt hij in een McDonald’s-vestiging in Antwerpen. Echtgenote Rai kwam zeven

“Jullie kennen de Yeti?” In de Himalaya in Nepal, Tibet en Bhutan zou de ’verschrikkelijke sneeuwman’ of yeti rondwaren. “Jullie hebben al van de yeti gehoord? Wij dachten dat dat maar lokale mythe was. Ik geloof er alvast niet in”, zegt Bhakta. Rai is minder zeker. “Mijn grootmoeder heeft de yeti gezien toen ze jong was. Haar moeder ging de waterleiding herstellen toen ze plotseling een wezen zag. Het was harig met lange oren, en leek van grootte te veranderen. Toen kwam het dichterbij en keek het door een gat naar binnen. Grootmoeder werd bang, maar gelukkig ging het ding weg toen haar moeder terugkeerde. Ik denk dat de yeti bestaat, maar dat hij zo snel is dat we hem niet kunnen zien. En hij duikt op waar mensen de omgeving veranderen, bijvoorbeeld wanneer ze bossen kappen. Maar ik vind het ongelooflijk dat jullie er ook al van gehoord hebben.”

Grenzeloze vriendschap In dit rubriekje vragen we onze gesprekspartner naar kennissen of vrienden buiten hun gemeenschap. “Toen ik hier aankwam, hebben Turk Moussa, Tibetaan Sonam en Nepalees Shiva me heel goed geholpen. We zaten samen in een opvangcentrum”, vertelt Bhakta. “Ik kende hier helemaal niemand. Ik ben hen dus heel dankbaar voor de hulp en vriendschap. We hebben nog steeds contact met elkaar.”

In Antwerpen wonen 29 Bhutanezen

Hydrokracht voor India Officieel: Koninkrijk Bhutan Officieus: Druk Yul (land van de draak) Hoofdstad: Thimphu Oppervlakte: 47.000 km² Inwoners: 682.321 (volkstelling 2005), maar 2 miljoen wordt geschat Levensverwachting: 55 jaar Talen: Dzongkha, Tibetaanse en Nepalese dialecten. Engels is de meest gesproken en onderwezen taal Godsdienst: 75% boeddisme, 24% hindoeisme, 1% andere Munteenheid: ngultrum en Indiase roepie Telefooncode: +975 Internet landencode: .bt Export: een van de minst ontwikkelde economieën ter wereld. De verkoop van elektriciteit uit waterkracht aan India heeft een belangrijke impact op de economische groei.

Mamro bhojan garnu hola! Eet smakelijk!

Emadatse

Rai en Bhakta: “We dachten dat de hoofddoek een Belgische traditie was. Tot iemand ons vertelde dat dat islamitische vrouwen waren.” maanden geleden over. “Ik volg Nederlandse les”, vertelt ze. “Moeilijk, maar ik zal het wel leren. Gelukkig leerden we op school Engels, dat tot 1988 de officiële taal was. Engels lijkt wel een beetje op Nederlands.” Het Bhutanese koppel is België bijzonder dankbaar voor de kansen die ze hier krijgen. “De mensen ontvangen ons goed”, vertellen ze. Rai grinnikt erbij. “Ik wist helemaal niets van België. Toen ik hier voor het eerst over straat liep, zag ik allemaal vrouwen met een hoofddoek. Dat had ik nog nooit gezien. Ik dacht dat dat een typisch Belgische traditie was. Tot iemand me vertelde dat dat islamitische vrouwen waren.” Een totaal andere cultuur dus, en dat weerspiegelt zich in alles. “Neem nu het vlees”, lacht

Bhakta. “Wij kennen alleen hompen vlees. Het dier wordt geslacht en in grote stukken gesneden. Die worden dan verdeeld. Iets als een biefstuk kenden we niet. We kochten gewoon een poot. Het dieet in ons land is helemaal anders. Veel rijst en stevig gekruid gedroogd vlees. En weet je wat we ook niet kenden? Frietjes. Lekker hoor.” Bhakta en Rai wonen in de buurt van het Sint-Jansplein, in een appartementje op de tweede verdieping. Het geluid van sirenes en toeters dringt onafgebroken de kamers binnen. “De rust, nog zo’n verschil. Dat missen we. De rust van de bergen en de natuur. Ik denk dat er in Antwerpen evenveel mensen wonen als in heel Bhutan. Het is hier zo enorm druk.” Het meest opvallende verschil:

het reliëf. Naar een berg is het hier ver zoeken. “Dat voelt inderdaad vreemd. Het is hier zo vlak. We zijn wel al naar de Ardennen gereisd, maar die kan je ook niet vergelijken met de toppen bij ons. Maar weet wat ik hier echt heel leuk vind? De zee. We kennen geen Bhutanezen in Antwerpen, maar wel enkele in Oostende. Zwemmen in de zee, heerlijk. Dat kenden we helemaal niet, net als mosselen of oesters.” Zee of niet, Rai en Bhakta willen op termijn terug naar hun land. “Zodra er een echte democratie heerst. Ja, de koning heeft zich teruggetrokken en er waren verkiezingen, maar dat is slechts schijn. Wij geloven niet dat Bhutan nu al democratisch bestuurd wordt. Pas als dat zo is en de rechten van onze minderheid worden gerespecteerd, keren we terug.”

Ingrediënten 12 Thaise chili’s 2 jalapeno chili’s 3 eetlepels boter 1 fijngehakte ui 3 in blokjes gehakte champignons 4 gehakte teentjes knoflook 2 gepelde tomaten, in blokjes 2 eetlepels fijngehakte gember 2 theelepels zeezout 1 kopje blauwe kaas of feta 1 kopje gehakte koriander Bereiding Verwijder de zaadjes en hak de chili’s grof. Bak de ui, de champignons en de knoflook op een matig vuur in de pan gedurende 5 minuten. Voeg de chili’s, tomaten, gember en zout toe. Roer tot het mengsel goed gemengd is en bak gedurende 7 à 10 minuten of tot de chili’s zacht zijn en hun groene kleur hebben verloren. Voeg de kaas toe en breng al roerend aan de kook tot de kaas is gesmolten. Als het mengsel kookt, mag het vuur af. Best warm serveren.

Verboden te roken in het openbaar Bhutan is het enige en eerste land ter wereld waar een algemeen rookverbod geldt. Sinds 2004 mag je enkel nog binnenshuis roken. Word je betrapt op verkoop van tabak of word je op straat gezien met een sigaret, dan riskeer je een halfjaar cel. Tabak is er amper te koop. Op de ingevoerde sigaretten betaal je 100% belastingen. Slechts 1% van de bevolking rookt.

donderdag 30 oktober 2008

Marco Bustamante trok met

“In België vind je gemakkelijk vriendinnetjes”

Bolivia BRAZILIË

Riberalta Cobija

Ama

zon

PERU

Trinidad Titicacameer

La Paz

N D

Sucre

Santa Cruz Puerto Suarez

E Potosi

STILLE OCEAAN

BOLIVIA Cochabamba

A Oruro

CHILI

Pilay

PARAGUAY

Tarija 200km

ARGENTINIË

Land van oorlogen en staatsgrepen

Een passie voor muziek en avontuur, 300 dollar en een paar woorden Engels. Daarmee wilden vijf Boliviaanse straatmuzikanten in 1990 Europa verkennen. Onder hen Marco Bustamante, vandaag gitarist bij de Antwerpse latino-rockband Sindicato Sonico. “Ik ging een weekendje in België spelen, maar dat is achttien jaar geworden.”

O 600-1200: het hooggebergte en het gebied rond het Titicacameer is de bakermat voor verschillende inheemse beschavingen, zoals de Tihuanaco-cultuur. O 1532: de eerste Spaanse conquistadores arriveren en vernietigen in enkele decennia het Inca-rijk. Ze verslaan de inheemse bevolking van Bolivia en onderwerpen het gebied aan de Spaanse kroon. O 1545: de inheemse bewoners werken in de zilvermijnen en als textielarbeiders. O 1809: de creolen, in Amerika geboren blanke nazaten van de Spanjaarden, ervaren de bevoorrechte positie van peninsulares, de elite die in Spanje geboren is, als onrechtvaardig. Onder leiding van Bolívar, San Martín en Sucre roepen ze de onafhankelijkheid uit en voeren opstanden. O 1824: de Boliviaanse onafhankelijkheid wordt bevochten bij de slag om Ayacucho door Antonio José de Sucre. In 1825 roept een landelijk parlementair congres de onafhankelijkheid uit van Opper-Peru, onderdeel van het Spaanse koloniale rijk. De nieuwe staat wordt genoemd naar Simon Bolivar, de animator van de SpaansAmerikaanse dekolonisatie. De eerste president van Bolivia wordt Antonio José de Sucre. O 1936: terugkeer naar een militair bestuur, gevolgd door een periode van politieke chaos. O 1952: de Movimiento Nacionalista Revolucionario (MNR), gesteund door een groot deel van de bevolking, start de nationale Boliviaanse revolutie. O 1971: met een staatsgreep komt kolonel Hugo Banzer Suarez aan de macht. Zijn bewind wordt gekenmerkt door politieke repressie, maar in 1978 geeft hij toe aan de oppositionele druk om verkiezingen uit te schrijven. O 1982: de Amerikaanse president Jimmy Carter dringt aan op een democratisch regime. Er komt een centrumlinkse regering die kampt met de schulden van de militaire regimes. Ze drukt massaal geld bij, wat leidt tot torenhoge inflatie. O 1985:Victor Paz Estenssoro komt aan de macht. Zijn liberaal-conservatieve regering voert saneringsmaatregelen door. Het staatskapitalisme wordt ontmanteld. De kloof tussen arm en rijk neemt toe. O 2003: een economische recessie, etnische spanningen en een impopulaire regering zorgen voor hevige opstanden. President Sanchez de Lozada moet in oktober onder druk van de volkswoede aftreden en vlucht naar de VS. Vicepresident Carlos Mesa neemt het presidentschap op en wordt in 2005 opgevolgd door Eduardo Rodriguez. O 2005: de ex-cocaboer Evo Morales wint met 54% van de stemmen de presidents- en parlementaire verkiezingen.Voor het eerst in de geschiedenis regeert een vertegenwoordiger van de indiaanse meerderheid over Bolivia.

“We waren vijf vrienden die Europa wilden verkennen. Dat lukte het best door te doen wat we konden en dat is muziek spelen op straat”, zegt de nu 45-jarige Marco. De globetrotters landden in Zwitserland omdat een vriend daar woonde. Ze hadden amper 300 dollar bij en droegen hun huis op hun rug. “Ik was de enige die Engels kon”, weet Marco nog. Het kon de avonturiers niet deren. Ze speelden elke dag, winter en zomer, om genoeg centen te verzamelen en woonden samen op een klein kot in Bern. “We zaten dagelijks zes uur op de trein om in alle uithoeken van Zwitserland en in Oostenrijk, Duitsland, Italië en Frankrijk te spelen.” “De Zwitsers zijn wel een heel rustig volk. Iets té rustig”, vindt Marco. “De mensen die de stad bezochten, vonden het wel leuk dat we aan het spelen waren, maar de winkels en buurtbewoners begonnen zich eraan te storen. Mettertijd greep de politie in. In Zwitserland heerste een koude sfeer, iedereen zat besloten in zijn huizen en ’s avonds zag je niemand op straat. Voor ons, Bolivianen, was dat wennen. Bern vond ik echt een spookstad.” “Ik vond Zwitserland ook een hard land, met een erg rigide mentaliteit.Wet is wet. Er zijn geen uitzonderingen.Alles werkt er ook als een uurwerk.Toen we later in Duitsland twee minuten op een trein moesten wachten, waren we al ongeduldig. Een mens past zich snel aan”, lacht Marco. Cultuurverschillen ondervond Marco ook op liefdesvlak. “Ik had een Zwitsers liefje en bleef al snel slapen in haar flat. ‘Mijn ouders wonen hierboven’, zei ze doodleuk. Ik was bijna in shock! In Bolivia stel je je partner pas aan je ouders voor als je gaat trouwen.” Marco woonde drie jaar in Zwitserland, zijn makkers van het eerste uur

verspreidden zich over Oost-Europa of trokken opnieuw naar Bolivia.“Ik moest wel om de drie maanden even een dag de grens over en terug omdat mijn verblijfsvergunning anders verviel”, herinnert Marco zich helder. Het waren andere tijden.

“We dachten dat er in België niets te verdienen viel, maar het bleek warempel het land van het geld en de vrouwen!” Marco Bustamante “Na drie jaar was de markt voor straatmuziek in Zwitserland verzadigd.We hadden overal gespeeld.” Toen Marco met zijn wisselend muziekgezelschap op een dag in Stuttgart was, werd besloten toch eens naar België te trekken. “We wilden daar nooit naartoe omdat de munt er te laag stond. Je kon er niets verdienen.We besloten slechts één weekendje naar Antwerpen te gaan.” Dat weekend wordt voor Marco nu al met achttien jaar verlengd. “Het was enorm druk in Antwerpen, we hadden massaal geld verdiend en we besloten om nog een weekend te blijven.We hadden niet door dat we pal in het openingsweekend van Antwerpen 1993 waren aanbeland.” Het weekend erna werd op een ander vlak succesvol. “In veertien dagen hadden we allemaal een lief! België was warempel het land van het geld en de vrouwen. Met dank aan café Bodeguita. Ja, het cliché over latino’s klopt”, schatert Marco als antwoord op onze bedenkelijke blik. Met zijn Antwerpse vriendin Jelle bleef het niet bij een avondje feest.“Ik werd snel verliefd op haar en toen bleek dat zij het ook wel ernstig nam, ben ik Nederlands beginnen te leren.” Het koppel trouwde, maar niet iedereen deelde in de vreugde. “Jelle stamt uit een oerVlaamse familie. Haar moeder en broer woonden in Aalter en Oostkamp en waren bang van iedereen die een kleurtje had. Dat is later wel helemaal veranderd.”

gitaar en 300 dollar naar Europa

In Antwerpen wonen 18 Bolivianen.

Bolivia beleeft zijn Franse Revolutie Strek de beentjes met Sindicato Sonico Antwerpenaren kennen Marco Bustamante als gitarist van de latino-rockband Sindicato Sonico. “Ik heb de panfluit en de quena ingeruild voor de elektrische gitaar.” Sindicato Sonico speelt Zuid-Amerikaanse urban music, funk en ska. Het gezelschap bestaat voornamelijk uit Mexicanen, Bolivianen en Chilenen en won op Mano Mundo een rock’n-rollwedstrijd voor beste worldgroep. De groep bracht later met opzwepende muziekjes vuur in de doorregende 0110-concerten en in het Openluchttheater Rivierenhof in Deurne. De band is een graag geziene gast op kleine stadsfestivals. Sinds 29 augustus is zijn eerste cd, Funksonico, uit.

i Marco Bustamante

Marco kampt wel vaker met Vlaamse achterdocht. “Maar eens die weg is, vertrouwen Vlamingen je volledig en is er diepe vriendschap mogelijk”, zegt hij. “In Bolivia is het andersom. Daar word je van bij het begin omarmd en gaat men geleidelijk na of je die warmte wel verdient.” Al in Zwitserland was Marco van plan om te studeren aan de jazzschool, maar hij kreeg geen visum. In België kwam het er ook niet van. “Ik woonde bij Jelle in de Volksstraat en wilde haar niet tot last zijn. Zij had niet de centen om een studentje te onderhouden. Dus begon ik allerlei interimjobs te doen. Ik heb vijf jaar in de horeca gewerkt. Dat is voor buitenlanders nog altijd de gemakkelijkste manier om aan een job te geraken. Het is voor ons moeilijker om geaccepteerd te worden. Ik ben daar niet kwaad om. Je kan de mensen niet forceren”, zegt de minzame Boliviaan. Marco Bustamante aanvaardt hoe de wereld in elkaar zit en past zich aan. Hij ziet gemakkelijk de voordelen van de situatie. “Racisme bestaat overal. Wat ik zo aan Europa waardeer, is de ongebonden mentaliteit. Europeanen denken niet zo regionalistisch en traditioneel. Hier mogen andere samenlevingsvormen bestaan dan het klassieke gezin. De geesten zijn meer open.” Het huwelijk van Marco met Jelle hield niet stand, evenmin als zijn eerdere huwelijk in Bolivia. “Ik ging de wereld veroveren en nooit trouwen. En nu ben ik al twee keer gescheiden”, zegt Marco met een dosis zelfspot. Marco’s pikzwarte haar is naar Boliviaanse normen ongewoon lang, naar de look van een Europese rockgitarist. De Antwerpse ongebondenheid en de beperkte sociale controle bevallen hem. “Ik merk wel

Op 10 november speelt Sindicato Sonico in de Arenbergschouwburg het voorprogramm a van de Argentijnse rockgroep Babasónicos.

dat ik stilaan mijn familie begin te missen. Dat komt waarschijnlijk door het ouder worden.”

“Een echt carnavalsfeest bestaat hier niet. Op dat vlak is België een arm land.” Marco Bustamante Hij looft zijn geboorteland om de cultuur en tradities, de voeding, de rijkdom aan mineralen en natuur. “Als de Bolivianen een betere scholing hadden, zou het land zich enorm kunnen ontwikkelen.” Sinds enige tijd huurt Marco een appartement met flatgenote Nele. “Ik kende haar via vrienden. We waren allebei op zoek naar een plek en besloten om samen iets te huren om de kosten te drukken. In Bolivia wordt zoiets niet gedaan. Voor we trouwden, gingen Jelle en ik mijn ouders in Bolivia bezoeken. Daar moesten we apart slapen, ook al woonden we in België al samen. Jelle werd daar zot van”, lacht Marco. Bolivia is een streng katholiek land en dat is soms vervelend, vindt Marco. Maar aan dat geloof zijn ook geweldige collectieve feesten verbonden. “Dat kent België niet. Een echt carnavalsfeest heb ik hier nog nooit gezien. Op dat vlak is dit een arm land.” Maar dat laat deze Belgische Boliviaan zich niet aan het hart komen.“Ik mis dat niet. Ik neem de voordelen van hier. In België gaan jonge vrouwen alleen wonen. Je kan hier dus gemakkelijk vriendinnetjes hebben.” Waarop een glimlach volgt, zo breed als een panfluit.

De opvallendste figuur van Bolivia is ongetwijfeld Evo Morales. Deze ex-cocaboer en voormalige vakbondsman is de eerste president van indiaanse afkomst. Joep Oomen, directeur van het voormalige Boliviacentrum, noemt Morales een redelijke man die stabiliteit zoekt en de sociale ongelijkheid herstelt. “Bolivia beleeft zijn Franse Revolutie”, zegt Oomen. De nationalisering van de gas- en olieindustrie in mei 2006 is de opmerkelijkste daad in het driejarig presidentschap van Morales. De gas- en oliemultinationals kregen zes maanden om contracten met de Boliviaanse staat af te sluiten. Buitenlandse firma’s mochten in Bolivia blijven, maar moesten hun productie aan staatsmaatschappij YPF Bolivia overdragen. Dat is niet naar de zin van het Braziliaanse imperium Petrobras. “De plundering door het buitenland is voorbij”, waren de woorden van Morales. De regering stelde in november 2007 een nieuwe grondwet op die de inkomsten uit de rijkere regio’s afroomt naar de westelijke en armere indianenbevolking. Dat leidde tot enorm protest van grootgrondbezitters en oligarchen uit de welgestelde provincies Santa Cruz, Pando, Beni, Tarija en Chuquisaca. Zij startten een fel gecontesteerd referendum over autonomie, saboteerden gasleidingen en vielen overheidsgebouwen aan. Het kwam tot straatrellen, waarbij zo’n 30 doden vielen. In januari beval Morales de arrestatie van Leopoldo Fernandez, de aanstoker van de rellen. Tegelijk startte hij President Evo Morales. de dialoog met de opstandige provincies terug op. “Dat typeert Morales”, zegt Joep Oomen. “Hij grijpt hard in waar het moet, maar zoekt ook de redelijkheid op.” Die aanpak loont. Geruggensteund door honderdduizend protesterende boeren, haalde Morales deze maand zijn slag thuis met een hernieuwde versie van de grondwet. Toegift van Morales is dat een president zijn termijn maar eenmaal kan verlengen, waardoor hijzelf, na verkiezingen in 2009, tot 2014 kan aanblijven. Verder worden landeigenaren niet onteigend. De herverdelingsprincipes blijven overeind en de gelijkberechtiging van de inheemse bevolking is ingeschreven. “Bolivia beleeft zijn Franse Revolutie”, zegt Joep Oomen. “In de jaren vijftig mocht de indiaanse bevolking niet eens het woord richten aan de blanken of mestizen.”

Grote gasexporteur in Zuid-Amerika Oppervlakte: 1,098 miljoen km² Officiële naam: Republic of Bolivia Hoofdstad: La Paz Aantal inwoners: 9,24 miljoen Bevolkingsgroepen: quecha (30%), mestizen (30%), aymar (25%), blanken (15%) Godsdiensten: rooms-katholiek (95%), protestants (5%) Taal: Spaans (60%), Quechua (21.2%), Aymara (14.6%) Internet landcode: .bo Telefoon landcode: 591 Munt: boliviano Export: gas, olie, petroleum, zink, goud, tin, soja. Na Venezuela is Bolivia de grootste exporteur van gas van Zuid-Amerika. Plaats op lijst rijkste landen: 117/180

donderdag 30 oktober 2008

¡Buen provecho! Eet smakelijk!

Salteñas

(Boliviaanse hartige pasteitjes) Ingrediënten voor 50 salteñas 1 kopje margarine, 1 kopje cayennepeper gemengd met water, 1/2 eetlepel gemalen komijn, 1/2 eetlepel zwarte peper, 1/2 eetlepel oregano, 1 1/2 eetlepel zout, 2 kopjes witte ui (in kleine blokjes), 1 1/2 kopje groene ui (fijngehakt), 3 kilo mager runds- of kalfsvlees (in kleine blokjes), 1 kopje gekookte aardappelen (in kleine blokjes), 1/2 kopje gekookte erwten, 1/4 kopje kristalsuiker, 1/2 eetlepel azijn, 1/2 kopje fijngehakte peterselie, 2 lepels gelatine (opgelost in 3 kopjes water), 1/2 zwarte olijf per salteña, 3 rozijnen per salteña, 1 sneetje gekookt ei per salteña.

Boliviaanse Sandra Caroline Delgadillo-Porcel mixt culturen en stijlen in hartje Antwerpen

“In Mama Matrea is alles één” “In de Mama Matrea is alles één, in a way”, zegt de guitige Sandra Delgadillo. Het Boliviaanse café in de Lange Nieuwstraat is een multicultureel trefpunt voor muzikanten, dansers en iedereen die zin heeft in een zuiders feestje. Een kleurrijk cafeetje zonder pretentie en met veel warmte en sfeer. “Ik maak verse sapjes en cocktails en gezonde Boliviaanse gerechten. Hier spelen livebandjes, dj’s brengen reggae, jazz en hiphop en er hangt werk van jonge kunstenaars.”

EEtCAFE Mama Matrea, Lange Nieuwstraat 13, Antwerpen

Bereiding Doe de margarine en de cayennepeper in een braadpan, laat op hoog vuur koken. Voeg komijn, zwarte peper, oregano en zout toe. Laat onder voortdurend roeren tien minuten koken op een zacht vuurtje. Doe er dan de witte en groene ui bij. Laat vijf minuten koken. Doe de pan van het vuur en voeg suiker, azijn, peterselie, aardappelen en erwten toe. Doe de gelatine in een andere pan en laat koken. Voeg dan het vlees erbij en haal snel van het vuur. Meng het vlees en de gelatine met het andere mengsel en laat een nacht in de koelkast rusten. Het deeg 12 kopjes meel, 1 1/2 kopje margarine (koken), 6 eieren, 1/2 kopje suiker, 3 theelepels zout, 2 1/4 kopjes lauw water. Doe de bloem bij de boter. Laat afkoelen en voeg eieren, suiker en lauw water met zout toe. Kneed het deeg en laat het afgedekt tien minuten rusten. Verdeel het deeg in 50 balletjes en rol ze uit, niet te dik. Verdeel het vulsel en de olijven, rozijnen en ei over het deeg en vouw goed dicht. Bak de salteñas 10 minuten in een oven op hoge temperatuur (280°). Dien warm op.

Tien voor taal Goedemorgen! ¡Hola! ¡Buenos días! Hoe gaat het met u? En met de kinderen? ¿Qué tal está usted? ¿Y sus hijos? Kunt u een goed restaurant in de buurt aanbevelen? ¿Puede aconsejarme un buen restaurante cerca de aquí? Als het regent, dan droom ik van vakantie. Cuando llueva, sueño con las vacaciones. Ik houd niet van mensen die voordringen. No me gusta la gente que suele abrirse paso. Duiven zijn vliegende ratten. Palomas son ratas volantes. Ooit worden de Rode Duivels wereldkampioen. Un día, los Diablos Rojos ganarán la copa del mundo. Mooie vrouwen/mannen maken me verlegen. Me desconciertan las mujeres guapas. Me desconciertan los hombres guapos. Als ik tijd had, zou ik alle talen van de wereld spreken. Si tuviera tiempo, hablaría todos los idiomas del mundo.

Danseres-kokkin Sandra Caroline Delgadillo-Porcel: “Het moet hier gezellig, ontspannend en gezond zijn.” Eigenlijk heet de Boliviaanse uitbaatster van dit nieuwe café Sandra Caroline DelgadilloPorcel. In Bolivia krijgt een kind de familienaam van beide ouders. “Ik ben in België geboren, waar je maar één familienaam hebt, maar mijn oudere broer en zus zijn in Bolivia geboren. Mijn ouders vonden het nogal gek dat we andere namen zouden hebben. Gelukkig deed de bevolkingsdienst niet moeilijk”, zegt Sandra. Haar ouders trokken destijds naar Antwerpen omdat haar vader als dokter-wetenschapper onderzoek ging voeren aan het Universitair Ziekenhuis Antwerpen (UZA). Ze zijn hier altijd gebleven.

Chillen De jonge Sandra is een kwieke en vrolijke barkeepster. Ze verwelkomt ons gracieus met zelfgebakken koekjes en een drankje. Deze dame straalt de woorden

chillen en relaxen uit. Van tram 11 stap je in de Mama Matrea zo Zuid-Amerika binnen. Sandra opende het café pas in augustus, maar de sfeer zit al goed. Een mikmak aan tafeltjes en stoelen in alle vormen en maten, die op een vreemde manier toch bij elkaar passen. Kleurrijke, glinsterende kussens in een zetelhoek en een lange toog, veel licht en aan de wanden fijne werkjes van de jonge kunstenaars Kevin Toelen en Naïma Moldenhauer. “Ik heb de muren wit gelaten zodat wisselende exposities kunnen plaatsvinden.” Sandra volgde hedendaagse dans aan het Hoger Instituut voor Dans in Lier en geeft daarin les op maandagavond. Ze heeft vrienden uit alle werelddelen en uit de kunst-, muziek- en dansscene en dat komt in de Mama Matrea tot uiting. Elke dinsdag is de draaitafel in handen van de Antwerpse dj Anja Ganja, die je met een mix van jazz, reggae en hiphop in beweging brengt en elke

tweede vrijdag van de maand is het Freaky Freestyle Friday. “Dan kunnen de freestylers lekker open jammen”, zegt Sandra. Groovy! Er treden ook Braziliaanse of Cubaanse livebandjes op en het publiek komt uit alle windstreken.

Gezond Met veel goesting prepareert Sandra cocktails en sappen van meloen, appelsienen, mango’s en ander vers fruit. “Ik kom uit Bolivia, met al die rijke vruchten. Dan kan ik toch gewoon niet anders?” zegt ze glunderend. De danseres-kokkin maakt ook typische Boliviaanse gerechten, zoals pastel de quinea, een ovenschotel van rijst die nog het meest op lasagne gelijkt, en salteñas, een pasteigerecht met aardappelen, groenten, kip en rozijnen. “Het moet hier gezellig, ontspannend en gezond zijn. Alles moet in verbinding staan. In de Mama Matrea is alles één, in a way.”

Bosnië-Herzegovina In Antwerpen wonen 467 mensen uit Bosnië-Herzegovina.

Het meest Joegoslavische land Bosnië-Herzegovina werd in 1992 onafhankelijk nadat Kroatië en Slovenië zich van de Republiek Joegoslavië hadden afgescheiden en de oorlog in de Balkan was begonnen. In het land leven moslims en orthodoxe en katholieke christenen kriskras door elkaar. In het eerste millennium na Christus bestaat de westelijke Balkan veelal uit katholieke volkeren en de oostelijke Balkan vooral uit christelijk orthodoxe volkeren.

Mirjana en Mirso in Kultura Balkanica.

“Hier is het zoals vroeger, voor de oorlog” Voor de oorlog er in 1992 uitbrak, leefden moslims en orthodoxe en katholieke christenen in Bosnië-Herzegovina vreedzaam door elkaar, vooral in de steden. “Godsdienst en afkomst waren in Sarajevo onbelangrijk. De politiek heeft de mensen in kampen gedwongen”, zeggen de Antwerpse Bosniërs. Geen van hen wil terugkeren. “Sinds de oorlog staat de tijd er stil.” “Bosnië-Herzegovina is Joegoslavië in het klein”, zeggen de Bosniërs Mirso, Bojan, Dragisa en Dino en de Kroatische Mirjana, die lange tijd in Sarajevo woonde. De Bosniërs vormen de meest etnisch gemengde gemeenschap binnen de voormalige Joegoslavische Republiek. “Voor en tijdens de oorlog kon je niet uitmaken wie moslim, orthodoxe of katholieke christen was. Noch op basis van uiterlijk, noch op basis van woonplaats. We leefden allemaal door elkaar. Mensen van dezelfde familie hebben er vaak een verschillend geloof. Daar heeft nooit iemand een probleem mee gehad”, zegt Bojan.

Mengelmoes Die vredige mengelmoes werd stevig dooreengeschud toen in 1991 Slovenië en Kroatië zich eenzijdig afscheidden van de Republiek Joegoslavië. De Servische regering in hoofdstad Belgrado pikte die afscheuring niet en de oorlog tussen Kroatië en Servië brak uit. Die duurde tot 1995. Het door moslims bestuurde Bosnië riep in 1992 de onafhankelijkheid uit. Vele Bosnische Kroaten en Bosnische Serviërs kozen voor Zagreb of Belgrado, anderen werden van hogerhand tot een kamp gedwongen. “Op basis van waar ik woonde, werd ik door mijn land gerekruteerd om voor de moslims te strijden terwijl mijn oom in het orthodoxe kamp was beland. We woonden een paar honderd meter van elkaar”, vat Bojan de absurditeit van de oorlog samen. Dino, die een restaurant uitbaat in de Quellinstraat, belandde zelfs even in de gevangenis omdat hij, een moslim, weigerde te vechten.

“Na een tijd ben ik gezwicht. Ik heb op mensen moeten schieten, maar ik weet niet of ik iemand gedood heb.” Dino ontvluchtte in 2000 te voet het uitzichtloze Bosnië. Hij stapte via Italië door tot Antwerpen. BosWe ontmoetten de n in are en erp nische Antw in de a nic lka Ba ra ltu Ku ltu ra Sa nd er us str aa t. Ku een n da er me is a nic lka Ba fpunt café. Het is een tre ulnc lka Ba e rn de mo or vo vrije elk n de vin tuur. Hier estjes -fe ts’ ea nb lka ‘ba g da eelt plaats, op zaterdag sp ek we e elk en d an eb liv n ee . Ook is het culinaire zondag erall tijdens de week zijn er lei activiteiten. www.kulturabalkanica.be

Bojan moest door de oorlog noodgedwongen zijn studies filosofie en psychologie stopzetten. Hij betaalde 1.500 euro om in 2002 in de laadruimte van een vrachtwagen in Antwerpen te geraken. Hij bracht bijna zes maanden in asielcentra door en werd toen geregulariseerd. Vandaag woont hij met zijn Belgische verloofde in Hoboken en werkt hij in de haven. Mirjana is pedagoge en gaf twee jaar les in een basisschool in Sarajevo, toen ze in 1999 na een bezoek bij haar ouders in Duitsland naar België trok. “Ik kon genieten van de regularisatiecampagne van 2000”, zegt Mirjana. Ze werd leerkracht maatschappelijke oriëntering in een onthaalbureau voor buitenland-

se nieuwkomers en is nu jobcoach voor het Steunpunt Tewerkstelling in Antwerpen. De al wat oudere Dragisa kwam bij het begin van de oorlog naar België en werkte achttien jaar voor het OCMW. Vandaag werkt hij voor een logistiek bedrijf in de haven en is hij vertaler-tolk voor de rechtbank. Kroegbaas Mirso speelde gitaar in het rockbandje Major, dat in Sarajevo succesvol was. Hij was medeorganisator van rockfesti rockfestivals. In 1994 voerde hij de hitlijst aan met zijn nummer Adrenaline. Na de oorlog werd hij actief in een internationaal comité voor ngo’s. Zo leerde hij zijn Belgische vriendin kennen, die waarneem waarneemster was voor de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa bij de verkiezingen in Bosnië. Het paar trok naar Ant Antwerpen en heeft twee kinderen. Het Bosnisch gezelschap is niet van plan terug te keren, tenzij voor een prachtvakantie. De ge gezellige multiculturele samenleving vinden ze er niet terug.

Kleurrijk “Bosnië is opgesplitst. Moslims en orthodoxen wisselden met elkaar van grond of huis om in de eigen gemeenschap te wonen. Die enge mentaliteit is een gevolg van de oorlog. De dorpelingen, die te weinig scholing en ontwikkeling kregen, hebben die mentaliteit mee verhuisd naar cultuurrijke steden zoals Sarajevo”, zegt Bojan. “De oorlog is voorbij, maar het land zit al dertien jaar in een status-quo”, bevestigt Mirso. De ruimdenkendheid in kleurrijk Antwerpen spreekt hen aan. Het geeft hen een gevoel van hoe het ooit was, in hun eigen land.

O 1400-1800: de Turken vestigen zich in de Balkan en laten een enorme invloed achter op vlak van taal, religie, klederdracht en eetgewoonten. O 1945-1991: Bosnië en Herzegovina vormen een van de zes republieken die samen de Socialistische Federatieve Republiek Joegoslavië vertegenwoordigen. O 1980: tot diens dood in 1980 staat Joegoslavië onder leiding van Tito, die de nadruk legt op eenheid en broederschap. Dan komt het land in handen van een collectief staatspresidium dat maar matig functioneert. Er volgt een diepe economische crisis. O 1989: door de val van de Berlijnse muur verliest Joegoslavië op politiek vlak zijn bijzondere positie tussen Oost- en West-Europa. O 1991: de eenzijdige afscheiding van Slovenië en Kroatië maakt een einde aan de Federatie Joegoslavië. De Servische regering in Belgrado neemt dit niet. De oorlog tussen Kroatië en Servië is begonnen. O 1992: Bosnië en Herzegovina worden meegesleurd in de oorlog omdat het de meest etnisch gemengde republiek is binnen Joegoslavië. De door moslims gedomineerde regering in Sarajevo roept in april de onafhankelijkheid uit. O 1995: met de akkoorden van Dayton komt er in november 1995 formeel een einde aan de bloedige burgeroorlog in Bosnië en Herzegovina, die aan meer dan honderdduizend mensen het leven kostte en die gekenmerkt werd door de etnische zuivering van dorpen en steden.

50km

Bosanski Brod Prijedor Bihac KROATIË

Brcko

Banja Luca

BOSNIËHERZEGOVINA

Tuzla

Sarajevo

Mostar

Gorazde

SERVIË

Republika Srpska

Bileca

Srebrenica

Zenica

MONTENEGRO

A D R I AT I S C H E Z E E

Voorlopig weinig export Oppervlakte: 51.209 km² Hoofdstad: Sarajevo Aantal inwoners: 4,5 miljoen Bevolkingsgroepen: Bosniërs (48%), Serviërs (37.1%), Kroatiërs (14.3%) Godsdiensten: moslim (40%), orthodox (31%), rooms-katholiek (15%), andere (14%) Taal: Bosnisch, Servisch, Kroatisch Internet landencode: .ba Telefoon landencode: 387 Munt: Bosnische mark (Konvertibilna Marka) Export: zware metalen, elektriciteit, gas en houtproducten (miniem). De industrie heeft nog zwaar te lijden onder de gevolgen van de oorlog. Plaats op lijst rijkste landen: 66/180

donderdag 30 oktober 2008

Eet smakelijk! Punjene paprike sa rizom i mesom (met rijst en gehakt gevulde paprika’s) Ingrediënten geelgroene paprika’s (2 à 3 per persoon) 4 koffiekoppen rijst 500 gr gehakt 2 grote uien, 1 teentje look olie 1 blikje tomatenpuree vegata (groenten/zoutmengeling, verkrijgbaar in meeste Turkse winkels, zoniet peper en zout)

Bereiding Onthoofd de paprika’s, ontdoe ze van hun zaadjes en was ze goed. Was de rijstkorrels onder koud water en laat goed uitlekken. Maak een farce van de gewassen, ongekookte rijst en het gehakt en voeg hierbij 1 fijngesnipperde ui en geperste Ismail teenKadare. look. Kruid met vegata (of peper en zout). Vul de paprika’s met deze farce. Opgelet: niet aandrukken, ’losjes’ opvullen dus en slechts voor 3/4 van de paprika. Neem een grote kookpot en verhit hierin wat olie. Snipper nu de tweede ui en laat die glazig wor worden in olie. Voeg hierbij twee glazen water en een blikje tomaten tomatenpuree. Zet nu voor voorzichtig alle paprika’s in de kookpot, naast elkaar, zodat ze niet omval omvallen. Zet het deksel op de pan en laat op een zeer zacht vuurtje gedurende 45 minuten gaar worden.

Tien voor taal Goeiendag! Dobar dan! Goeienavond! Dobro Vecer! Alsjeblieft! Izvolite! Molim! Dankjewel! Hvala Lijepo! Hoe maakt u het? Sta ima novoga? Ik hou van jou! Volim te! Mooi weer vandaag, niet? Lijepo vrijeme danas, zar ne? Aha, u leest ook Gazet van Antwerpen! Aha, I vi citate Gazet van Antwerpen Rijdt tram 24 tot aan de statie? Vozi li tram 24 do stanice?

Vedran Smailovic houdt culture eer van Bosnië hoog

De cellist Smailovic (op de foto vertolkt door een acteur) werd tijdens het beleg van Sarajevo wereldberoemd.

“Hij bleef doorspelen” De cellist Vedran Smailovic is in Bosnië het symbool van culturele overleving. In gebouwen en op marktplaatsen waar het beton nog kraakte van de laatste bominslag, zette hij zijn cello en speelde. Het bracht hem wereldwijd aanzien op. Regisseur Matthias Lebeer maakte een kortfilm over hem met als titel Brod Ludaka.

Ik hou niet van bloemkool met witte saus! Ja ne volim kelj u bijelom sosu! Ik denk dat Germinal Beerschot dit jaar kampioen wordt. Mislim da ce ove godine Germinal Beerschot biti sampion

Volgende week:Botswana, Volgende week: Botswana, Brazilië, Bulgarije Brazilië, Bulgarije

Regisseur Matthias Lebeer tijdens de opnamen van zijn kortfilm Brod Ludaka in Sarajevo.

Matthias Lebeer was in augustus 2005 een Antwerpse student aan de Brusselse filmschool RITS, die nog op zoek was naar een thema voor zijn eindwerk. “Ik stootte toen op een postkaart van een man die tussen de brokstukken van een gebouw cello zat te spelen. Daaronder de tekst Greetings from Sarajevo. Dat was een erg aangrijpend beeld. Hierover wilde ik meteen mijn kortfilm als eindexamen maken”, zegt Matthias Lebeer. Zijn keuze werd in 2006 beloond met de Canvasprijs voor Beste Kortfilm. Vedran Smailovic werd beroemd als ’de cellist van Sarajevo’. Nadat in 1992 22 mensen die in een rij stonden voor brood, waren omgekomen door een granaatinslag, heeft hij 22 dagen lang op zijn cello de Adagio van Albinoni gespeeld. Brod Ludaka is de titel van de film en is Bosnisch voor Het Narrenschip, de naam van een schilderij van Hieronymus Bosch. “Het is een metafoor voor Sarajevo. De inwoners van de stad zaten als narren, als gekken, gevangen in een schip. De stad was omringd door heuvels en werd geheel omsingeld door sluipschutters. Sara-

jevo was als een soepbord waar je niet uit kon. Die beklemming, het gevoel dat er constant een kogel op je gericht is, heb ik in de film naar voor willen brengen”, zegt Matthias.

“Sarajevo was als een soepbord waar je niet uit kon.” In zijn kortfilm kiest een koppel dat in volle oorlog een kind verwacht er toch voor om te trouwen, ondanks het geweld. Het leven moet doorgaan. De vader van de bruid verkoopt zijn cello om een feest en een trouwjurk te kunnen betalen. We zien hoe de hele trouwstoet onder het vizier van een sluipschutter met tussensprintjes vanachter een muurtje naar een geparkeerde wagen rent om de feestplek te bereiken. De vader speelt daar nog een laatste keer op zijn cello om de huldiging kracht bij te zetten. Een fel wit licht symboliseert dan een bominslag en we zien de cellospeler even onverstoorbaar doorspelen, tot hij kraakt. Rond hem heen liggen enkel brokstukken.”