VA N A F G H A N I S TA N T O T Z W I T S E R L A N D Bijlagereeks over de 160 verschillende nationaliteiten die in Antwerpen vertegenwoordigd zijn
blz.
2
Colombia Rafael Espinosa “De jungle is adembenemend”
blz.
4
Costa Rica Yorleny Fallas “Koffiebonen plukken is pijnlijk voor je nagels”
blz.
7
Cuba Ruben Valle “De Antwerpse kathedraal is een gebouw uit een droom”
Teksten: Maaike Floor, Liesbeth Baeten Coördinatie: Kris Vanmarsenille Eindredactie: Carine Tollenaere Foto’s, illustraties: Bert Hulselmans,Thomas Legrève, Sarah Van den Elsken, Patrick De Roo, Belga,Gilberth Córdoba, Reuters, EPA, AP, GVA
donderdag 4 december 2008
25
Garcia’s moeten wennen aan de rust in
Colombia Nog veel onrust
In het noorden van Zuid-Amerika vormt de Republiek Colombia de verbinding met Midden-Amerika. Op een oppervlakte bijna dubbel zo groot als Frankrijk wisselen hooggebergte, kust, vlaktes en oerwoud elkaar af. Bijna de helft van de 45 miljoen Colombianen woont in de steden. Colombia is een van de oudste democratieën in Zuid-Amerika. Het land was vroeger een kolonie Aruba C A R I B I S C H E van Spanje en een beSanta Z E E Marta langrijke bron van goud, Barranquilla maar in 1810 verklaarCartagena de Colombia zich onafVENEZUELA Covenas hankelijk. Pas in 1819 PAN AM A was er sprake van echte onafhankelijkheid voor Cucuta Colombia, dat toen nog Medellin bestond uit het huidige Colombia, Ecuador, Venezuela en Panama. In Ibague Bogota 1830 viel ook dat uit elBuenaventura kaar. Ecuador en VeneCOLOMBIA Cali zuela werden onafhankelijke staten, Panama Tumaco bleef onderdeel van CoMitu lombia tot 1903. Van in Pasto Evenaar het begin was de poliECUADOR tieke situatie onstabiel. In 1958 spraken de twee grote politieke partijen, de Conservatieven en de Liberalen, af om afwisselend het bestuur van het land waar te nemen. Dat leidde niet tot een wezenlijke vermindering van het geweld omdat velen deze afspraak niet democratisch vonden. Pas in 1991 werd de huidige grondwet gestemd. Maar de situatie is nog steeds onrustig. De strijd tegen paramilitair geweld, guerrilla, cocaïnemaffia, corruptie en machtsmisbruik heeft voortdurend invloed op de politiek. Dat neemt niet weg dat president Álvaro Uribe er door een harde aanpak gaandeweg in slaagt om de rebellen steeds verder te verdrijven uit de grote steden en andere plaatsen die internationale bezoekers trekken zodat toerisme tegenwoordig wel mogelijk wordt.
“Ik zie mijn hondje
A
N
D
E
G R O T E O C E A A N
S
(NL.)
O Officieel: Republiek van Colombia O Hoofdstad: Bogota O Oppervlakte: 1,1 miljoen km2 O Aantal inwoners: 45 miljoen O Levensverwachting: 68 jaar (mannen), 75 jaar (vrouwen) O Talen: Spaans O Godsdiensten: Rooms-Katholiek (90%), andere (10%) O Munteenheid: Colombiaanse peso (COP) O Telefoon landencode: +57 O Internet landencode: .co O Bevolkingssamenstelling: mestizo (58%), blanken (20%), mulatten (14%), zwarten (4%), gemengd zwart-Amerindiaans (3%), Amerindiaans (1%) O Export: petroleum, koffie, kool, nikkel, smaragd, textiel, bananen, snijbloemen
Tien voor taal Manos unidas
Verenigde handen
Una mano más una mano no son dos manos; Son manos unidas. Une tu mano a nuestras manos para que el mundo no esté en pocas manos sino en todas las manos.
Een hand Plus een hand Zijn geen twee handen; Het zijn verenigde handen. Verenig je hand Met onze handen Zodat de wereld niet in weinig handen is maar in alle handen.
Gonzalo Arango
De zussen Anna en Dora en hun kinderen. In het midden broer Hugo, die zijn zussen volgde naar Antwerpen.
Colombiaanse Rafael Espinosa fotografeert
“De jungle is adembenemend” Via een omweg kwam de Colombiaanse fotograaf Rafael Espinosa een halfjaar geleden in België. Met hoop en dromen voor een ander leven arriveerde hij bij een nieuwe liefde die hij al jaren kende.
Twaalf jaar had Rafael voor de krant El Tiempo in Colombia gewerkt voor hij zijn geluk in Spanje ging beproeven. Hij werkte er voor de plaatselijke media in Madrid en Valencia. Toen een goede vriend in een tragisch auto-ongeval in Colombia stierf, kwam Rafael weer in contact met diens Belgische vrouw Leen Persy. Er ging heel wat tijd over, maar de vriendschap bleef bestaan en flakkerde zelfs op tot liefde. Sinds een halfjaar woont Rafael bij haar in Deurne. Voor zijn verblijfsvergunning moet hij wel elke drie maanden terug naar Spanje. “Dat is jammer. Ik snak ernaar om
te werken, maar dat mag niet”, legt Rafael uit. Intussen haalt hij er wat werk en materiaal bij. De passie laait op. “Ik ga hier vaak alleen op pad”, zegt Rafael terwijl hij beelden toont van het Middelheimpark. “Ik wil altijd bijleren. Ik weet nooit genoeg.” Als fotograaf vindt hij de geschiedenis, de kunst en de architectuur van Europa geweldig interessant. Maar ook de taal fascineert hem. “In een andere taal dan Spaans communiceren, kennen we in Zuid-Amerika bijna niet.” In Deurne volgt Rafael Nederlandse les. “De leraar oogt als een verstrooide professor en kan enorm
Antwerpen
via de webcam” Drie van de zes Garcia-kinderen zijn jaren geleden in België terechtgekomen. De andere drie wonen met hun ouders aan de overkant van de Atlantische plas. Gelukkig is er internet. Zo kunnen de kleintjes Spaans oefenen en kunnen de oudjes hun kinderen zien opgroeien. Anna, de jongste zus, volgde in de zomer van 1995 een Belgische man die ze had leren kennen. “Het was de eerste keer dat ik een vliegtuig nam. Ik was heel moe toen ik aankwam. Mijn eerste indruk van België? Dat het heel heet was. Net zoals in Colombia. Maar het was hier zomer en ik voelde me goed”, zegt Anna lachend. “Zes maanden later ben ik getrouwd. Intussen hebben we drie kinderen, Leandro, Sebastian en Marisol.” Toch was het een hele aanpassing om van de grote stad Bogota naar het dorp Wommelgem te verhuizen. “ Ik weet nog dat er zo weinig actie was. Ik verveelde me. Ik zag voortdurend mensen met de fiets rijden terwijl ik niet eens naar de bakker kon omdat ik de taal niet sprak.” Toen de lessen Nederlands in
september begonnen, startte ook Anna’s sociaal leven. Bovendien kwam acht maanden later haar oudere zus Dora op vakantie. “Ze is een halfjaar gebleven”, vertelt Anna. “Maar ik was in België verliefd geworden en kwam na een maand al terug om te trouwen”, vult Dora aan. “Ik heb er zelfs mijn studies Rechten voor laten staan. Ik had al vier jaar gedaan en moest nog drie jaar doen. Dat was een beetje fout. We hebben twee kinderen gekregen, Ariana en David, maar we leven nu gescheiden. Al is er nu wel een nieuwe liefde in mijn leven”, vult ze aan. “En ik ben nu naaister in een interieurwinkel, een job die ik graag doe.” Ook de broer van de vrouwen had intussen de grote oversteek gewaagd. Na enkele vakanties besloot Hugo om definitief in Ant-
werpen te blijven. “Ik werkte voordien op de koffieplantage van onze ouders, maar in de crisis in de jaren negentig, Phenomenon del Nino, maakte de droogte het werk wel heel moeilijk. Na wat wikken en wegen heb ik gekozen om hier een nieuw leven te beginnen. En ik ben content hier. Het leven is hier goed georganiseerd. In Colombia heerst altijd chaos.”
“In Colombia heerst altijd chaos.” Hugo Garcia
De rest van de familie is nog nooit op vakantie gekomen. Vooral de grootouders vinden het wel een beetje erg dat de helft van hun kroost hier zit. Maar het internet schept mogelijkheden waar beide kanten van de lijn blij mee zijn. “Ik heb een hondje in Colombia”, zegt zoontje Leandro enthousiast. “Hij heet Zwartje want hij is helemaal zwart. Ik kan hem zien via de webcam. Misschien kan ik hem volgend jaar weer aaien.”
Grenzeloze vriendschap In dit rubriekje vragen we onze gesprekspartner naar kennissen of vrienden buiten hun eigen gemeenschap. Rafael Espinosa leerde tijdens de Nederlandse les de Mexicaan Arturo (24) kennen. Die woont hier bij zijn Belgische vriendin. Ondanks het leeftijdsverschil bouwden de mannen een fijne vriendschap op. In België is Mexico vooral bekend als vakantieland en om de pittige keuken met burrito’s, taco’s en guacamole.
In Antwerpen wonen 83 Colombianen.
Hoogvliegers Shakira De Colombiaanse Shakira Isabel Mebarak Ripoll (31), bekend als Shakira, moet als zangeres niet meer voorgesteld worden. Maar zingen is niet het enige dat de sensuele buikdanseres doet. Ze zet zich ook in voor straatkinderen met de stichting Pies Descalzos en toont zich solidair met Latijns-Amerika door financiële hulp te bieden aan door rampen geteisterde gebieden. In haar muziek heeft Shakira een stijl ontwikkeld die Latijns-Amerikaanse stijlen combineert met rock, pop en Arabische invloeden. Haar bekendste nummers zijn Whenever, Wherever, waarmee ze in 2002 wereldwijd doorbrak, en het waanzinnig populaire Hips don’t lie uit 2006. Momenteel werkt de zangeres aan een nieuw album. De release zou voor het voorjaar van 2009 zijn.
Pablo Escobar Drugsbaron Pablo Escobar werd rijk, beroemd en berucht door zijn wereldwijde handel in cocaïne. Onder het motto ’plata o plomo’, dat zoveel betekende als ’geld of kogel’, kocht hij vele overheidsdienaren om. Op zijn hoogtepunt streek Escobar 1 miljoen dollar per dag op. Onze eigen Marc Sleen liet slechterik Pablo Escobar door Nero in het album De Grote Geheimzinnigaard naar de maan wensen. Toevallig overleed de echte Escobar vlak na de publicatie van het album in 1993. Escobar werd doodgeschoten tijdens zijn arrestatie op 2 december.
nu Antwerpen goed lesgeven. Hij spreekt enkel Nederlands. We kennen echt nog niet veel Nederlands, en toch verstaan we hem moeiteloos. Fantastisch.” “Wat ik nog fascinerend vind aan België? De ouderlingenhuizen, al ben ik hier nog niet lang genoeg om me er een juist beeld van te vormen. In Colombia blijven ouderen bij hun familie wonen. Hier gebeurt dat meestal niet. Ouderen zitten hier in een tehuis, maar ze hebben er wel gezelschap. Tijdens een fotoreportage in Spanje heb ik gezien hoe ouderen helemaal aan hun lot worden overgelaten en echt eenzaam zijn. Dat vind ik moeilijk om te aanvaarden.” De fotograaf denkt vaak terug aan Colombia. “Vooral de jungle is adembenemend. Op een keer waren er plannen om een weg van Chili door Amerika tot Canada aan te leggen. Ik trok toen voor een opdracht het ruwe oerwoud in om de situatie te fotograferen. Het project werd uiteindelijk afgeblazen omdat de begroeiing ondoordringbaar was. Een indrukwekkende ervaring. Ondertussen voel ik me thuis in België, ook al vormt de taal voorlopig nog een barrière. De mensen zijn hier rustig. Dat heb ik graag.”
Gabriel García Márquez
Rafael Espinosa: “Ik heb een probleem met de president en in Colombia betekent dat zoveel als lid zijn van de guerrilla.“
Gabriel García Márquez (81) is een Colombiaans schrijver, journalist en politiek activist die in 1982 de Nobelprijs voor de Literatuur won. Een van zijn bekendste werken is Honderd jaar eenzaamheid. Daarvan werden sinds de uitgave in 1967 wereldwijd 30 miljoen exemplaren verkocht. In 1972 verscheen de Nederlandse vertaling bij uitgever Meulenhoff. Márquez staat bekend als een meesterlijke verteller die in eenvoudige taal elke lezer weet te boeien. Hij doet dit door wonderlijke gebeurtenissen te mengen met realisme alsof het de gewoonste zaak van de wereld is. De goed gevonden plots en intriges maken van zijn boeken echte pageturners.
www.inburgering.be
Agentschap voor Binnenlands Bestuur Boudewijnlaan 30 bus 70, 1000 Brussel Onthaalbureau Inburgering Antwerpen Carnotstraat 110, 2060 Antwerpen inburgering@stad.antwerpen.be Onthaalbureau Inburgering Provincie Antwerpen Brusselsepoortstraat 8, 2800 Mechelen onthaalbureau@prismavzw.be
donderdag 4 december 2008
26
Yorleny Fallas werkt in bananenbusiness
Costa Rica NICARAGUA
La Cruz
CARIBISCHE ZEE
Liberia
C O S T A
R I C A
Puntarenas Alajuela
Puerto Limon
San Jose Cartago
G
O
© GRAPHIC NEWS
R
Pandora
Puerto Quepos
T
E
PANAMA
O
C
E
Cortes
A
A
N
50km
O Costa Rica is een van de rijkere landen in de regio. Daarom wordt het ook wel het Zwitserland van Centraal-Amerika genoemd. Costa Rica betekent letterlijk ’rijke kust’. Christoffel Columbus zette er in 1502 voor het eerst voet aan wal. O Voor de Spanjaarden Costa Rica in de 16de eeuw ontdekten en overheersten, woonden er alleen Chibcha-indianen. In 1821 werd Costa Rica onafhankelijk van Spanje en werd het onderdeel van het Mexicaanse Rijk. Twee jaar later werden de Verenigde Staten van Centraal-Amerika opgericht, met onder andere Costa Rica. Die federatie bleef tot 1840 bestaan. O De eerste democratische verkiezingen werden georganiseerd in 1899. Toch heeft er ook nog een dictator geregeerd in Costa Rica. Van 1917 tot 1919 was Federico Tinoco Granados aan de macht. O In 1948 was de uitslag van de verkiezingen zo omstreden dat er een burgeroorlog uitbrak. José Figueres Ferrer leidde daarna het land. Hij stelde een nieuwe grondwet op en schafte het leger af. O Huidig president is Oscar Arias Sanchez, sinds 2006. Hij was van 1986 tot 1990 ook al president, en won in 1987 de Nobelprijs voor de Vrede dankzij zijn bemiddelende rol bij de guerrillaoorlogen in MiddenAmerika.
Tien voor taal Me extraña araña. Maar natuurlijk! Que dicha! Keitof! Que hablada de paja! Wat een onzin. No tiene unos cinquitos que me preste? Heb je wat kleingeld dat ik kan lenen? No me funca esta vara! Er gaat iets fout. Mas serio que un mono con un banano plástico... Je bent te serieus. (letterlijk: je bent serieuzer dan een aap met een plastic banaan) Apenas como me la receto el doctor... Dat meisje ziet er geweldig uit. Más perdido que un supositorio en un elefante. Ik ben compleet verdwaald. (letterlijk: verdwaald als een zetpil in een olifant) El que no llora...no mama. Je moet spreken om te krijgen wat je wil. (letterlijk: een baby moet huilen voor hij eten krijgt.) Y como dijo Mickey Mouse... todo mundo pa su house. Tijd om naar huis te gaan. (letterlijk: zoals gezegd door Mickey Mouse, iedereen naar the house)
“Ik ben trots dat iedereen Chiquita kent” Veel mensen klagen over alle wegwerkzaamheden in Antwerpen. Maar als het aan Yorleny ligt, hoeft dat niet meer. “Het is toch schitterend dat je ziet wat er met het belastinggeld gebeurt? In Costa Rica gebeurt er op dat vlak nogal weinig. De wegen zitten vol gaten.” Het was even wennen, de bedrijfscultuur van Chiquita in België. Stille bureaus en serieuze gezichten. “In Costa Rica stond de radio altijd aan. En om 9u en 16u dronken we altijd samen koffie. Nu werk ik met de radio aan, of een ipod in. Een beetje muziek heb ik wel nodig”, vertelt Yorleny Fallas. “Soms zing ik mee en dan zeiden mijn collega’s lachend dat ze me voor België naar het Eurosongfestival zouden sturen. Ondanks de verschillen met Costa Rica, heb ik fijne collega’s. Ik maak echt deel uit van het team.” Yorleny woont ook graag in Antwerpen. De stad met de mooie gebouwen. “De Meir is prachtig. Ik vind Antwerpen ook een hele veilige stad. En weet je dat
mijn hond Patrache heet? Naar het verhaal van weesjongen Nello en zijn hondje Patrache? Al wist ik vroeger helemaal niet dat het een Antwerps verhaal was. Ik kende alleen de film.” Die eerste maanden waren moeilijk. “Ook omdat mijn vader net was gestorven. Ik stierf drie keer per dag van verdriet. Ik belde naar huis en kon mijn vader niet spreken.” Yorleny is opgegroeid in Guaderama, in de bergen, een uur van de hoofdstad San José. Haar ouders hadden een koffieplantage. “In april staan de koffieplanten vol witte bloesem, die een zoete geur verspreiden. Heerlijk ruikt dat. Ik hielp vroeger met het plukken van de bonen, maar dat was wel pijnlijk voor je nagels.”
Soms ziet Yorleny hier in de winkel koffie uit Costa Rica. “Dan voel ik me heel fier. Dat geldt ook voor de bananen. Ik ben trots dat iedereen Chiquita kent.”
“Ik heb geleerd om naar de straatnamen te kijken en de huisnummers te onthouden. In Costa Rica heb je dat niet.” Yorleny Fallas
Bij Chiquita is Yorleny verantwoordelijk voor het invoeren van een nieuw computersysteem. “Voor dat project zal ik hier in totaal zo’n 2,5 jaar werken. Voor mij is dit een ervaring om professioneel te groeien én een andere cultuur en een ander land te leren kennen.” Yorleny is vooral onder de indruk van alle renovaties in de stad en
Paola Murcia koestert haar Costa Ricaanse Soms zet Paola Murcia zich onder haar palmboom in de woonkamer. Blad boven haar hoofd, blik op oneindig en nadenken over Costa Rica. ”Ik heb graag planten in huis. Ik lijk wel een omaatje. Zeker wanneer ik ze aan het verpotten ben. Maar dat kan me niet schelen.”
”Ik lijk wel een Niet alleen Chiquita haalde talent uit Costa Rica naar Antwerpen, ook bananenmerk Dole haalde een echte Costa Ricaanse naar België. Toen de nieuwe vestiging in de Antwerpse haven opende, was Paola Murcia erbij. ”Een spannende tijd voor iedereen die er werkte. Ik ben de tussenpersoon voor de contacten in Costa Rica en hier. Dus ik werd overladen met vragen. Tegelijkertijd moest ik zelf wennen aan de nieuwe
De Arenal is een recentelijk weer actief geworden vulkaan in het noordwesten van Costa Rica, op 90 kilometer ten noordwesten van de hoofdstad San José.
stad, aan een andere taal, een ander klimaat.” Haar bazen uit Frankrijk en Duitsland hadden Paola op het hart gedrukt dat een auto echt niet nodig was in een Europese stad. ”Wij hebben een goed transportsysteem, vertelden ze. Maar dan kennen ze de Antwerpse haven nog niet. Ik was iedere dag anderhalf uur onderweg. Als ik was uitgestapt bij de dichtstbijzijnde bushalte, moest ik nog een kilometer lopen.” Intussen rijdt ze dus met een auto door de haven.
“Ik heb een hele nieuwe garderobe moeten kopen. Truien en al dat soort troep.” Paola woonde niet heel haar leven in Costa Rica. ”Ik ben er geboren, en heb er vervolgens vijf jaar gewoond. Mijn ouders zijn Colombiaans, maar mijn vader ging voor zijn werk tien jaar naar Costa Rica. Mijn ouders zijn heel nostalgisch over die periode. Het was de mooiste tijd van hun leven. Ik heb ook nog herinneringen aan die eerste jaren. En mijn moeder is altijd blijven benadrukken dat ik een echte Costa Ricaanse ben.” Paola ging studeren in Amerika en keerde acht jaar geleden terug naar Costa Rica. ”Ik leerde mijn eigen
-
op Antwerps Eilandje
In Antwerpen wonen 8 Costa Ricanen.
Koffie, bananen en ananas O O O O O O O
O O O O O O
Officieel: Costa Rica Hoofdstad: San José Oppervlakte: 51.100 km² Aantal inwoners: 4,2 miljoen Levensverwachting: 74,8 jaar (mannen), 80,1 jaar (vrouwen) Talen: Spaans en Engels. Godsdiensten: rooms-katholiek (76%), evangelicalisme (14%), Jehova’s getuigen (1,3%), protestant (0,7%), niet (3%), overig (4,8%) Munteenheid: colon (CRC) Telefoon landencode: +506 Internet landencode: .cr Bevolkingssamenstelling: kleurlingen en witten (94%), zwarten (3%), Chinezen (1%), overige (2%) Export: koffie, bananen, ananas Plaats op lijst van rijkste landen: 48/177
Buen provecho! Eet Smakelijk!
Yorleny Fallas moest wennen aan de rust op het Chiquita-kantoor.
van de wegen die worden heraangelegd. Het openbaar vervoer is nog zoiets. “In Costa Rica heb je geen trams en treinen. Dat is hier allemaal perfect georganiseerd.” De mensen vindt ze wel afstandelijk. “Laatst heb ik in de supermarkt heel lang zitten studeren op al die schoonmaakmiddelen. Ik wist niet welke types ik voor kleding kan gebruiken en welke
voor de vaat. Niemand die me aansprak, terwijl mensen in Costa Rica meteen zouden vragen wat ik nodig had.” De weg vinden was een ander praktisch probleem. “Ik heb hier geleerd om straatnamen en huisnummers te onthouden. Wij hebben dat niet. Onze straten zijn ook altijd recht. En als iemand de weg wijst, stuurt hij je naar een herkenningspunt en zegt hoeveel me-
ter je dan nog naar het noorden, het oosten, het zuiden of het westen moet. Maar intussen kan ik al heel goed met jullie systeem overweg.” Alleen aan het weinige groen kan Yorleny moeilijk wennen. “En het is zo koud en zo vroeg donker. Het leek me heerlijk dat het hier niet zo warm en vochtig zou zijn als in Costa Rica. Maar nu ik hier zit, mis ik zelfs die vochtigheid.”
planten
omaatje”
Pozol Irazu Voor 7 personen, 1,30u voorbereiding Ingrediënten - 1 kilo maïs - 1 kleine varkenskop - 1 kilo varkensvlees - 1 kleine lepel komijn - 1 kleine lepel paprikapoeder - kip consomé - 3 laurierblaadjes - 1/2 bol geplette look - 1 lepel tijmblaadjes - 1 stuk selder - 1 chilipeper Bereiding De varkenskop en het varkensvlees laten koken. Afgieten (bewaar het kookvocht). Been het kopvlees uit. Snijd het vlees in stukjes. Doe de mais in het kookvocht. Voeg het vlees toe als de mais ploft. Doe de rest erbij en laat sudderen.
Hoogvliegers Beroemde astronaut
Paola Murcia: “Costa Rica is een prachtig land.” land opnieuw kennen. Ik vond werk bij Dole en bezocht bananenplantages. Zo zag ik plaatsen die ik nog niet kende.” Ze voelde er zich meteen thuis. ”Ik herkende bepaalde etenswaren van vroeger. De poedermelk die ik zo lekker vind, de salsa lizano, een heerlijke saus. Tegelijkertijd kon ik er ook Amerikaanse producten kopen.” Paola is ook enthousiast over de natuur van haar land. ”Meer dan eenderde van Costa Rica bestaat uit nationale parken. Je hebt er de mooiste stranden die ik ooit heb gezien. Er is een vulkaan, die ’s nachts uitbarst zodat je de rode lava kunt zien. Er zijn thermische baden. Echt waar, je gelooft gewoon niet wat je ziet.”
Toch vindt ze Antwerpen leuk. ”Ik was echt onder de indruk van de Grote Markt en die historische gebouwen. En al die Madonnabeelden op de hoeken van de straat. Net plaatjes uit films! Ik heb meteen een boek over de geschiedenis van de Lage Landen gekocht.” Paola woont met haar Duitse vriend in de Schildersstraat, naast het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten. ”Een fijne buurt, met al die cafeetjes. Ik ga ook graag naar Café Local. Het Zuid is veel aangenamer dan de stationsbuurt, waar ik eerst woonde. Daar waren veel prostituees en louche figuren.” Paola vindt de Antwerpenaars heel zelfstandig. ”Dat heeft voor-
delen, maar ze zijn daardoor niet zo warm. In het begin kende ik bijna niemand en voelde ik me alleen. Maar iedereen denkt dat het wel goed gaat omdat zij zich in die situatie goed zouden voelen.” Er zijn nog tegenvallers. ”Onlangs zat ik in het districtshuis zes uur te wachten voor mijn verblijfsvergunning. Echt absurd, en de mensen waren niet zo vriendelijk.” Ook het weer valt tegen. ”In de winter kom ik weinig buiten. Zo koud en zo donker. Ik heb een hele nieuwe garderobe moeten kopen toen ik hier kwam. Truien en al dat soort troep. Winterschoenen ook.” Ze zucht eens diep. ”Het is echt al lang geleden dat ik mijn slippers nog eens aanhad.”
Franklin Ramón Chang-Diaz is een Costa Ricaanse astronaut. Met zeven missies in de ruimte is hij recordhouder ruimtereizen. Hij is ook een van de eerste latino’s in de ruimte.
Bryan Ruiz Hij voetbalt bij AA Gent, maar Bryan Ruiz komt uit Costa Rica. Net zoals twee van zijn ploeggenoten trouwens: Randall Azofeifa en Roy Myrie.
donderdag 4 december 2008
27 Cuba VS 200km
BAHAMA’S
da ori n Fl Straat va
Pinar del Rio
Isla de la Juventud
Havana
Santa Clara
Nueva Gerona
Ciego de Avila
CUBA
Guantanamo Camaguey Holguin
Manzanillo Kaaiman Eilanden
Santiago de Cuba VS-Basis Guantanamo Bay
(GB)
HAITI
CARIBISCHE
ZEE
© GRAPHIC NEWS
Gsm blijft luxeartikel O In 1492 wordt Cuba ontdekt door Columbus. De Spanjaarden koloniseren het eiland. De Amerikanen veroveren Cuba daarna, maar ruilen het met de Spanjaarden voor Florida. O Tussen 1750 en 1850 beleeft Cuba gouden tijden. Maar er worden wel honderdduizenden slaven ingevoerd vanuit Afrika om op de suikerrietplantages te werken. Eind 19de eeuw zijn er meerdere onafhankelijkheidsoorlogen. In 1898 verslaat Cuba de Spanjaarden met hulp van de VS.
O In 1929 - met de grote depressie - komt Cuba in een recessie terecht. In de steden is er grote rijkdom, op het platteland grote armoede. Het regime van Batista komt onder druk te staan.
Fidel Castro.
Rechts: Yonel loopt met kindjes Ziou en Iumi over straat in Havana.
JAMAICA
O Op 26 juli 1953 bestormt Fidel met zestig medestanders een kazerne in het oosten van Cuba. De aanval mislukt, er vallen veel doden en Fidel wordt gevangen gezet. Nadat hij is vrijgelaten, vlucht hij naar Mexico, waar hij Che Guevara ontmoet. Samen met andere revolutionairen trekken ze in 1958 naar Cuba om het regime van Batista omver te werpen. Fidel Castro is eerst premier, maar zet later de president af en wordt zelf president.
O Bij een Amerikaanse invasie in de Varkensbaai in 1961, proberen 1.400 (Cubaanse) Amerikanen zich bij de contrarevolutionairen aan te sluiten. Castro verslaat hen. In 1962 - middenin de Koude Oorlog - installeert Rusland kernraketten in Cuba. Die zijn gericht op de VS. Daarmee is de Cuba-crisis een feit. De VS stellen een militaire blokkade op rond Cuba. Door een akkoord over het verwijderen van de raketten, wordt een oorlog maar net vermeden. O Cuba kreunt, nadat de Soviet-Unie zich heeft teruggetrokken als donor en handelspartner, na de val van de Berlijnse Muur en het uiteenvallen van de unie. Ook het handelsembargo van Amerika - ingesteld in 1960 blijft voortduren. Het toerisme zorgt wel voor wat inkomsten. O Sinds februari 2008 heeft Raúl Castro, de broer van Fidel, de macht overgenomen omdat Fidel gezondheidsproblemen heeft. Raúl versoepelt de regels. De Cubanen mogen nu bijvoorbeeld allemaal een gsm, een computer en een dvd-speler hebben. Toch blijven dat wel luxeproducten, want de gemiddelde Cubaan verdient maar 15 à 20 dollar per maand.
Yonel Trujillo (34) is niet bang voor
“Soms zwemmen door de straten” Yonel Trujillo vindt het grappig om te zien hoe opgewonden Belgen kunnen zijn als het een beetje stormt. In Cuba razen er ieder jaar wel een paar cyclonen over. “Vaak staat er na afloop water in de straten, en zie je de vissen zwemmen. We maken ons daar niet zo druk om.” “Cubanen hebben weinig stress”, zegt Yonel lachend. Daarom vindt hij het ook wel grappig hoe opgewonden de Belgen kunnen zijn als het een beetje stormt. Of hoe gestresst ze op een gewone dag over straat lopen. “Iedereen loopt zo snel. Dat is grappig om te observeren. Het is hier ook vrij stil op straat. In Cuba hoor je altijd harde muziek, en vaak geroep en getier.” Yonel leerde Tinka kennen toen
zij daar op vakantie was met haar twee kindjes. “Een beetje een uit de hand gelopen vakantieliefde”, lacht Tinka. “Al is het niet zo evident om in Cuba een relatie te hebben, want de politie controleert Cubanen die met buitenlanders optrekken, omdat er Cubanen zijn die aanpappen met toeristen in de hoop daar beter van te worden. Die controles zijn vaak wel absurd, maar in Yonels wijk kennen ze me ondertussen.”
Hij zit in het laatste jaar van het conservatorium, maar tegelijkertijd speelt Ruben Valle in verschillende groepen die optreden in Antwerpen en de rest van Europa. ”Ik vind het een eer én mijn plicht om Cubaanse muziek te spelen. Als ik Antwerpen ooit verlaat, heb ik hier toch iets achtergelaten.” Er staan drie flessen rum in de keuken. ”En boven heb ik er nog twee staan”, lacht Ruben terwijl hij echte Cubaanse koffie zet. Hij is net terug van twee weken Cuba. Even zijn familie opzoeken. Zijn biologische klok is nog van slag. ”Om vier uur ’s morgens was ik klaar wakker. Dus ben ik maar wat tv gaan kijken. Maar vanmorgen was het lastig om wakker te worden.” Zo’n zes jaar geleden kwam Ruben voor het eerst naar Antwerpen met een salsagroep. ”Ik was nog nooit buiten Cuba geweest. Antwerpen was dus de eerste kennismaking met Europa. Met de band hadden we een huis gehuurd in de Markgravelei, een toffe buurt. De Schelde is ook prachtig. En
ik was helemaal weg van de kathedraal, echt een gebouw uit een droom.” Het jaar erna kwam Ruben opnieuw optreden. In de zomer. Hij deed ingangsexamen voor het conservatorium. ”Ik werd toegelaten en heb mijn toeristenvisum kunnen veranderen in een studenten-visum. In Cuba volgde ik een klassieke muziekopleiding. Hier kon ik me toespitsen op jazzmuziek. Dat wilde ik graag. Bovendien is er in Cuba op dit moment weinig toekomst voor muzikanten. Er zijn er veel te veel.” Op het politieke regime na, is Rubens leven weinig veranderd sinds hij in Antwerpen woont. ”In Cuba zat ik op het conservatorium en trad ik
In Cuba werkte Yonel als lasser en volgde hij een computercursus. “Pas sinds kort mogen Cubanen thuis ook een computer hebben. Vroeger mocht dat niet”, legt hij uit. Een vriend van hem kluste in die tijd na zijn werk bij in het onderhoud van computers. Tinka: “Veel Cubanen combineren twee baantjes om zo wat extra te verdienen. Al is dat niet altijd zonder risico. Er zijn mensen die zeven jaar worden opgesloten omdat
Saxofonist
”Ik wil
Ruben Valle: “Cuba telt te veel musici.”
Santería: bijzondere godsdienst
Yonel is net als veel Cubanen geen gewone katholiek, maar is aangesloten bij santeria. Een populaire godsdienst die eigenlijk een kruising is tussen het katholicisme en de Afrikaanse Yorubareligie.
cyclonen
er vissen ze illegaal rundvlees verkopen.” Yonel is heel beschermend opgevoed. “Mijn moeder Marcia was de dochter van een Fidelist en kwam uit een klein dorpje, maar wij woonden in Havana. Ze hield ons dus goed in de gaten.” Omdat haar schoonvader bevriend was met Batista, de laatste president/dictator die aan de macht was voor Fidel Castro, voelde ze zich niet altijd veilig.
moeder weigerde. Iedere week werd ze opgehaald met de kinderen, maar niemand hield haar tegen als ze met haar kinderen de boot weer verliet en naar huis terugkeerde. “Ik heb een fijne tijd gehad in Cuba, maar voor mijn moeder is het niet altijd gemakkelijk geweest”, vertelt Yonel. “Ik ben soms ook wel een beetje argwanend. Je weet nooit wie je kunt vertrouwen. Daarom wilde ik ook meteen weArgwaan ten hoe jullie aan mijn nummer Tinka: “Ze was ook echt van het kwamen en wat de bedoeling was ene uiterste in het andere geval- van dit gesprek.” len. In de revolutie liepen de men- Yonel doet nu verschillende baansen door de straten en riepen: tjes, meestal als uitzendkracht. “Ik deze straat is van Fidel, deze straat zou graag als lasser werken, of is van Fidel. Ze was bang. Ze heeft iets met sport doen, maar daarrond die periode ook alle foto’s voor moet ik eerst mijn Nedermet Batista en luxueuze en an- lands verbeteren.” tieke spullen uit het huis verwij- Zijn nieuwe leven bevalt hem, derd. Uit angst.” maar de zee mist hij wel in AntIn 1980 opende Fidel Castro de werpen. “En ook de geur van water haven van Mariel om sommige en de zonsondergangen. Ik woonCubanen naar de VS te laten ver- de bij de Malecon, de beroemde trekken. Zowel mensen die naar kade in Havana. Dus ik hing daar hun familie wilden als mensen vaak rond. Daarom ga ik in Antvan wie Fidel het beter vond dat werpen graag naar de Schelde. ze vertrokken, zelfs gevangenen. Al was het wel even wennen dat Ook Yonels gezin werd opgehaald. het water soms hoog en soms laag Zijn vader vertrok naar de VS, zijn staat. In Cuba heb je dat niet.”
De slaven uit West-Afrika namen hun religie mee toen ze in de negentiende eeuw naar Cuba werden gebracht. Omdat de Spanjaarden verboden om de traditionele godsdienst te beoefenen, deden ze alsof ze katholieke heiligen aanbaden maar bleven ze intussen hun eigen goden aanbidden. Zo overleefde het geloof de slavernij. De naam santería - letterlijk de weg van de heiligen - komt van het contact dat met de orisha’s (goden) en de geesten van overledenen wordt gelegd door sommige gelovigen. Via rituelen kan je met elke orisha een speciale band creëren. Iedere orisha staat voor een aparte eigenschap, dus kan het interessant zijn om op bepaalde momenten in je leven een ritueel van een orisha te ondergaan. Tinka: “Yonels moeder is een spiritiste en heeft een bewaarengel van een overleden persoon. Zijn geest heeft de familie al veel geholpen. Soms neemt hij het lichaam van Yonels moeder over. Omdat die man vroeger van rum hield, drinkt zijn moeder op die momenten een fles rum leeg zonder daar een kater van te krijgen. Terwijl ze normaal nooit drinkt.” De Santeria is heel populair in Cuba. Niet alleen Afro-Cubanen zijn ingewijd, maar ook kleurlingen en zelfs blanken. Het gerucht gaat dat ook Fidel Castro is ingewijd in de santería.
In Antwerpen wonen 88 Cubanen.
Buen provecho! Eet smakelijk!
Arroz con gris of arroz moro Zwarte rijst
Dit een typisch Cubaans bijgerecht, dat men meestal in grote hoeveelheden bereidt. Het is lekker bij allerlei soorten gestoofd vlees. Voor 4 personen: - halve ui - 1 teentje look - halve rode + groene paprika - 100g spekblokjes (of andere zoute vleessoort) - 200g zwarte bonen - 200g rijst - komijn - eventueel blaadje laurier - een fijgesneden tomaat - een bouillonblokje Kook de zwarte bonen gaar. Gebruik twee keer zoveel water als bonen. Snijd de ui, knoflook en paprika’s in kleine stukjes. Braad ze aan in een grote kookpot. Kruid met komijn. Voeg de rijst er bij en roer goed om. Voeg de zwarte bonen met hun kookvocht toe aan het rijstmengsel. Kook verder op een zacht vuurtje totdat de rijst gaar is.
Gebraden varkensvlees
mijn roots laten horen” Als kind wist Ruben wel dat de meeste andere landen een ander regime hadden dan dat van Fidel Castro. ”Maar je beseft dat pas als je kunt vergelijken met een ander systeem. Ik moest er bijvoorbeeld aan wennen om al mijn financiële zaken op orde te krijgen.” “Sinds Fidel een stap teruggezet heeft, is er in de praktijk trouwens niet erg veel veranderd. Het grootste verschil is dat ik na mijn werk of les gewoon naar de winkel kan gaan om alles te kopen wat ik nodig heb. Mijn vrienden en familie in Cuba moeten na hun werk soms echt op creatieve manieren aan eten of spullen zien te komen, omdat het niet meer te krijgen is in de winkel. Dat kost tijd en is lastig als je een gezin moet onderhouden, maar het geeft ook wel weer een bepaalde kleur aan het leven.”
O Officieel: Republica de Cuba O Hoofdstad: Havana O Oppervlakte: 110.860 km² O Aantal inwoners: 11,4 miljoen O Levensverwachting: 75 jaar (mannen) en 79,6 jaar (vrouwen) O Talen: Spaans O Godsdiensten: katholieken, santeria, joden, getuigen van Jehova. O Munteenheid: Cubaanse peso en peso convertibele O Telefoon landencode: +53 O Internet landencode: .cu O Bevolkingssamenstelling: witten (65,1%), kleurlingen (24,8%), zwarten (10,1%) O Export: suiker, tabak, koffie, nikkel. O Plaats op lijst van rijkste landen: 51/177
Cerdo asado en casuela
Ruben Valle (25) treedt op in heel Europa
op. Hier doe ik hetzelfde. Daarom voelde ik me hier snel thuis. Ik ben ook niet echt veranderd. Als ik in Cuba ben, doe ik dezelfde dingen met mijn vrienden als vroeger. Ik spreek ook hetzelfde Cubaanse Spaans als vroeger. Sommige Cubanen die in Europa wonen, gaan Spaans spreken zoals de Europeanen. Ze gedragen zich vaak ook arroganter dan vroeger.” Eén keer per jaar probeert Ruben naar Cuba te gaan om bij zijn familie te zijn. ”Ik ben opgegroeid in een huis waar mijn broer, mijn ouders en ook mijn grootouders woonden. We aten twee keer per dag samen en hadden een sterke band. In Cuba hebben mensen sowieso meer contact met elkaar, alleen al omdat ze elkaar nodig hebben. Hier zijn mensen individualistischer, zelfverzekerd ook.”
Elf miljoen Cubanen
Als Ruben naar huis gaat, neemt hij behalve goede shampoo, lekker bier en kleding ook gewoon leuke dingen mee. ”De laatste keer was dat een puzzel van de Colruyt. Vroeger puzzelde ik graag samen met mijn moeder. Nu hebben we dat opnieuw gedaan.”
@
www.grupo-contrabando.com
Voor 4 personen: - 500g varkensgebraad - sap van 1/2 limoen (citroen mag ook) - ½ verpulverd bouillonblokje - 3 teentjes look Pel de knoflook en snijd elk teentje twee keer in de lengte door. Druk ze goed plat met de zijkant van het mes. Prik met een puntig mes een 20-tal keer in het vlees. Overgiet het in een diep bord met het limoensap en strooi het bouillonblokje erover. Met je handen wentel je het vlees goed door het mengsel. Duw de stukjes look in de gaatjes in het vlees. Dek af en laat een twintigtal minuutjes marineren. Braad het vlees gaar.
donderdag 4 december 2008
Hoogvliegers Buena Vista Social Club
Ibrahim Ferrer overleed in 2005.
De eerste cd van Buena Vista Social Club is in een paar dagen opgenomen. Wereldwijd was de cd een succes en hij won ook een Grammy Award. De bejaarde Ibrahim Ferrer, Rubén Gonzales en de anderen werden wereldberoemd.
Leonardo van de vzw Cubanos en Belgica, die 350 leden telt.
Che Guevara Ernesto Guevara is eigenlijk een Argentijn, maar hij kreeg de Cubaanse nationaliteit na zijn aandeel in Fidel Castro’s Revolutionaire Beweging, die in 1959 aan de macht kwam. Che (letterlijk vriend of maat) was Ismail Kadare. een revolutionair en een Cubaans guerrillaleider. In 1967 werd hij geëxecuteerd in Bolivia, waar hij ook als guerrilla actief was. Na zijn dood werd hij een symbool voor de strijd tegen onrecht. Dat hij zelf ook veel executies uitvoerde, wordt meestal niet vermeld. Che is een cultfiguur geworden en zijn afbeelding is nog steeds populair voor tassen, kleding en andere spullen. .
Tien voor taal Mandar una carta a Fidel. (een brief sturen naar Fidel.) Een grote boodschap doen.
Qué fula tu eres! Wat ben jij een lastig mens! Qué vola asere? Hoe gaat het ermee makker? Como estan los chamacos/fiñes? Hoe gaat het met de kinderen? Pegar tarros. Vreemdgaan. Comemierda. Nietsnut, iemand die stomme dingen doet of zegt. Chancletas. Slippers. Colarse. Voordringen in de rij (nationale sport in Cuba) Blumer. Vrouwenslip. Calzoncillo. Mannenslip. Trusa. Zwembroek (van het Engelse trouser) Yuma. Toerist. Frutabomba. Papaya. Un mango. Een knappe man of vrouw. Un puro. Een ouder persoon of een sigaar.
Volgende Volgende week: week:
Congo-Brazzaville en Algerije, Angola, Argentinië Democratische Republiek Congo
Leonardo Prohenza is secretaris van vereniging Cubanos en Belgica
“Ik ken Raúl Castro persoonlijk” Vijf jaar geleden werd de vereniging Cubanos en Belgica opgericht, met Leonardo Prohenza (42) uit Berchem als secretaris. “We zijn van plan om veel meer in Antwerpen te organiseren”, vertelt hij. “Er wonen hier heel wat Cubaanse kunstenaars. En er is veel over onze cultuur dat de Belgen niet weten.” Rum, sigaren en Fidel Castro. De Belgen maken altijd dezelfde associaties als ze aan Cuba denken, ontdekte Leonardo Prohenza. “Met onze vzw willen we Cubanen met elkaar in contact brengen, maar ook de mensen hier meer over Cuba vertellen. Over ons onderwijssysteem bijvoorbeeld, met speciale televisiezenders waarop alle klassen in Cuba tegelijkertijd bepaalde lessen kunnen volgen.” Veel mensen houden van salsa, maar ze weten niet dat er in Cuba wel vijftig soorten dansen zijn. “Ik zou ook graag fototentoonstellingen organiseren in Antwerpen, en workshops met al die kunstenaars die hier wonen. Die kiezen allemaal voor Antwerpen. Omdat het een gezellige stad is waarschijnlijk.” Nu al is de vzw betrokken bij festivals en expo’s in heel België, maar in Antwerpen zoekt ze naar een eigen lokaal. “We plannen
ook twee keer in de maand een Cubaanse middag in een café.” Volgens Leonardo wonen er 200 Cubanen in Antwerpen, heel wat meer dan de 88 die officieel geregistreerd staan. “Er zijn ook veel Cubanen die de Belgische nationaliteit hebben.”
“Cuba blijft zoals het is” Leonardo trok in 2002 naar Antwerpen. “In 2000 leerde ik mijn vriend, een Antwerpenaar, kennen in Havana. In die tijd was homoseksualiteit nog een taboe in Cuba, nu niet meer. Weldra kunnen homo’s ook in Cuba trouwen.” Het kostte Leonardo twee jaar om een visum te krijgen. “Cuba laat zijn universitair geschoolden niet graag gaan”, legt hij uit. Leonardo vertrok trouwens met gemengde gevoelens. “Ik had een boeiende job. Ik werkte voor de regering,
als vertaler Engels-Spaans. Ik was bevriend met Fidels broer Raúl Castro, die nu aan de macht is. Fidel heb ik ook eens gesproken, maar bij Raúl kwam ik ook thuis. Hij woonde op de bovenste verdieping van een hoog gebouw, met een zwembad op het dak. Een heel mooi huis.” In België is Leonardo leraar Spaans. “Het was moeilijk om mijn diploma hier te laten erkennen en om snel werk te vinden. De inburgeringscursus vond ik wel leuk in die periode. Je leerde hoe de Belgische samenleving in elkaar zit, welke verenigingen er bestaan en waar je naartoe moet als je problemen hebt.” Intussen kent hij de weg hier perfect, al gaat hij nog graag naar Cuba. “Eén keer per jaar probeer ik terug te gaan. Het leven in Cuba is beter dan twee jaar geleden en de regering is opener. Maar het is niet eenvoudig om aan eten en toiletspullen te komen. Cuba is een van de grootste producenten van suiker, maar de laatste keer dat ik er was, was nergens suiker te krijgen.” Leonardo vindt dat het sociaslistische systeem goed is Cuba. “Onderwijs en gezondheidszorg zijn gratis. Ook als de Castro’s weg zijn, blijft Cuba zoals het is.” www.ceb.be www.cubamigos.be
@ @
CubA bellA Cuba Bella, Grote Pieter Poststraat 8. Woensdag tot zondag vanaf 21u. Donderdag 4/12 vanaf 22u: liveoptreden.
Dansen in Cuba Bella Al tien jaar is de Cuba Bella in de Grote Pieterpotstraat een populair dansadres. Onidio Ortiz Pestano (40) uit Cuba en de Belgische Nadine Jacobs (51) baten de zaak nu vijf jaar uit. “Er komen niet alleen Cubanen, maar ook veel mensen uit andere Latijns-Amerikaanse landen”, vertelt Onidio. “Vrijdag en zaterdag zijn onze topavon-
den, al is het dan soms te druk om te dansen. De eerste en de derde donderdag van de maand hebben we livemuziek.” In de Cuba Bella doen vooral de cocktails het goed. En vroeg sluiten is er niet bij. Nadine: “Meestal sluiten we om 5u. Maar als er dan nog volk zit, kan het ook 7u worden.”
Onidio uit Cuba baat de Cuba Bella uit.