LIMB
20
HET BELANG VAN LIM
binnenstebuiten W
Ist u dat het Limburgse leidingwa leidingwater puur bronwater is? Maar dan niet in flessen gedaan, maar via milieuvriendelijke leidingen bij u thuis aan de kraan geleverd. En wist u dat kraantjeswater het meest gecontroleerde voedingsproduct is? Of dat uw watermeter om de 16 jaar moet vervangen worden? Deze week volgen we iedere dag de weg van het drinkwater bij de Vlaamse Maatschappij voor Watervoorziening in Limburg.
deel 1
DE VMW IN LIMBURG
Vlaamse M
“ Grootst onze inv onder de Hasselt
“De mensen verwachten dat wi water kunnen leveren. Ook tijde regenwaterputten leeg staan en Maar we zijn natuurlijk geen gr leidingwaterverbruik verder da verminderen. Bij piekverbruik z ten sensibiliseren om hun gazon Directeur Michel Vanroy van de Vlaamse Maatschappij voor Watervoorziening Limburg voorspelt dat de watermaatschappij op termijn capaciteit zal moeten afbouwen. Het verbruik daalt langzaam maar zeker. “Terwijl onze productie op volle capaciteit moet blijven draaien. We kunnen een pompstation niet voor enkele maanden stilleggen en het dan in een piekperiode snel opstarten. Zeker onze nieuwe onthardingsinstallaties zullen alleen geïnstalleerd worden waar het water echt nodig is, en niet voor piekcapaciteiten.” Er zijn plannen voor onthardingsinstallaties in Brustem en Waltwilder.
“Wc’s zorgen voor een derde van het waterverbruik” Vanroy ziet verschillende redenen voor de daling van het waterverbruik. “Bij (ver)nieuwbouw is de aanleg van een regenwaterput verplicht. Alleen al wc’s die ook met regenwater kunnen gespoeld worden, zijn verantwoordelijk voor een derde van het verbruik. Veel nieuwe toestellen, zoals toiletten, wasmachines of vaatwassers zijn energie- en waterzuiniger. Anderzijds zie je dat mensen er een andere levenswijze op nahouden en zich bijvoorbeeld meer douchen. Een hete zomer kan het verbruik ook doen stijgen, maar globaal spreken we van een trage daling van het verbruik. In het topjaar 2005 zaten we in Limburg boven de 45 miljard liter, nu is dat nog 42,9 miljard liter.”
Mi “H
“
De is Tw sto lei bo “I vo me da be Li
Sint-Truiden eers met waterleiding Sint-Truiden
Watertoren in de kijker Plaats: Meeuwen Bouwjaar: 1970 Hoogte: 50 meter
De watertoren aan de Hensemstraat in Meeuwen is de enige metalen en bolvormige in Limburg. De toren staat op 72 meter boven de zeespiegel en als je de 212 treden naar boven beklimt, sta je op 113 meter boven de zeespiegel. In totaal is de constructie 50 meter hoog. Bij stormweer voel je hier de toren bewegen. Er kan 1 miljoen liter water in de kuip. Het komt uit de winningen in As en Eisden en is bedoeld voor Midden-Limburg.
De Romeinen bouwden 2.000 jaar geled al een aquaduct om water in Tongeren t krijgen, maar het was wachten tot 1897 de eerste waterleiding in Limburg. Napoleon verplichtte de gemeenten ein 18de eeuw wel om drinkwatervoorzieni aan te leggen in de strijd tegen tyfus en cholera. Maar door gebrek aan middele bleef de wet van de keizer dode letter.
BURG
69
MBURG - MAANdAG 23 MAART 2009
Maatschappij voor Watervoorziening
te deel van vesteringen zit e grond”
Het cijfer
Bocholt
Tessenderlo
Bree
Hechtel-Eksel
Peer Maaseik
Meeuwen-Gruitrode Beringen Houthalen-Helchteren
Opglabbeek
Dilsen-Stokkem
Heusden-Zolder As
Zonhoven
Lummen
Maasmechelen
Genk Hasselt
Halen Herk-de-Stad
Zutendaal
Diepenbeek
Lanaken
Nieuwerkerken
Alken
Bilzen Kortessem
Wellen
Hoeselt
De uitdaging
Sint-Truiden
Riemst
Borgloon
Tongeren
Heers
Voeren
Gingelom Herstappe
Legende
SDC West
SDC Noord
SDC Oost
SDC Zuid-Oost
SDC Zuid-West
waterwinning waterproductiecentrum met capaciteit van 91.250 tot 700.800 m³/jaar waterproductiecentrum met capaciteit van 700.800 tot 1.489.200 m³/jaar waterproductiecentrum met capaciteit van 1.489.200 tot 3.504.000 m³/jaar waterproductiecentrum met capaciteit van 3.504.000 tot 109.500.000 m³/jaar watertoren reservoir provinciale directie sectoraal dienstencentrum (SDC) Intercommunale Maatschappij voor Watervoorziening
De doorbraak van de waterleiding er in Limburg pas gekomen na de weede Wereldoorlog. De mensen onden echter niet te springen op idingwater en er moest een truc ovengehaald om hen te overtuigen. Iedereen werd gratis aangesloten om oldoende rendement te krijgen. De ensen hadden hun eigen waterput, at was goedkoper en naar hun gevoel eter water. Nu nog zijn er in Noordimburg mensen met een eigen put die
halsstarrig weigeren over te schakelen. het eerste formele contact gelegd om Terwijl hun putwater vervuild is met een samenwerking te bestuderen op cadmium en andere zware metalen.” technisch en financieel vlak.”
Limburg hebben we het geluk dat er grote waterhoudende zandlagen tussen de kleilagen zitten.”
- In Limburg heeft de VMW nog twee blinde vlekken. In het centrum van Hasselt en Leopoldsburg is de Intercommunale Watermaatschappij actief. Collega’s of concurrenten? “Je zult er mij geen kwaad woord over horen zeggen en we werken ook samen. Het neemt natuurlijk niet weg dat we trachten naar één waterleidinggebied in Limburg te gaan. Ook politiek leeft die vraag want het is vervelend als er in één gemeente twee tarieven bestaan. En we kunnen besparen als we samenwerken. Eind vorig jaar is
- Wat is u de belangrijkste bekommernis op lange termijn? “Onze 8.000 km leidingen. Die bestaan uit een verscheidenheid aan materialen: gietijzer, staal, eterniet, pvc, polyethyleen,... Niemand kan zeggen hoe ze op langere termijn evolueren. Het grootste gedeelte van onze investeringen zit onder de grond. Een leiding van 100 jaar oud in gietijzer kan nog in perfecte staat zijn, maar asbestcementen buizen kunnen al na 35 jaar de geest geven. Het kost dan een fortuin om ze te vervangen.”
- Enkele jaren probeerde Interelectra, nu Infrax, de waterleiding over te nemen. Heeft dat nog sporen nagelaten? “De VMW is daardoor intern veranderd. Het beslissingsgebeuren over de distributie en de tarieven ligt nu bij de provinciale directies. Ook de winsten blijven op het provinciale niveau, rekening houdend met de solidariteit in de productie. West-Vlaanderen gaan we niet benadelen omdat zij geen grondwater hebben, maar alleen duurdere oppervlaktewaterwinningen. In
Vanaf 1850 begonnen steden als Brussel, Luik en Verviers met de aanleg van de waterleiding. Rond de eeuwwisseling volgden in Limburg Sint-Truiden, Tongeren en Hasselt. Sint-Truiden begon in 1897 met waterleiding vanuit de bronnen van Velm. “Drinkwatervoorziening was toen nog beperkt tot pompen op pleintjes”, zegt Michel Vanroy. “Met aansluitingen aan huis is men pas begonnen na 1920.” Voor het platteland bleef het wachten op de oprichting van de Nationale Maatschappij der Waterleidingen in 1913. In Limburg was Millen (Riemst) in 1918 de eerst aangesloten gemeente. “Millen grenst aan Bassenge (Bitsingen), waar een waterwinning was. De watervoorziening was toen nog aangewezen op bronnen of putten van een tiental meter diep. Die lagen in Zuid-Limburg in het stroomgebied van de Jeker. Nu hebben we in Kortessem putten van 100 meter diep.” De waterleiding kende haar grote doorbraak na Wereldoorlog II. Na de staatshervorming van 1980 werd drinkwater een gewestelijke materie en in 1983 werd de Vlaamse Maatschappij voor Watervoorziening Het eerste pompstation in Velm. opgericht. De VMW telt nu in Limburg 301.611 aansluitingen. Teksten: Guy THUWIS
Foto’s: Tony VAN GALEN
Graag minder pesticiden “Onze grootste uitdaging is het bewaken van de kwaliteit van onze waterbronnen”, zegt directeur Vanroy. “Alles wat de grond ingaat, komt vroeg of laat in het water terecht. We kunnen nu ook meer en meer stoffen detecteren in het water. Die zaten er vroeger misschien ook in, maar toen wisten we het niet. Er loopt nu samen met de Vlaamse Milieumaatschappij een project om 55 verschillende pesticiden te onderzoeken.” In Limburg blijft het grondwater tot nu toe redelijk bespaard van verontreiniging. In een winning in Walshoutem (Landen) zijn al sporen gevonden van het pesticide bentazon. Men heeft er actieve koolfilters moeten bijzetten om te zuiveren, want de kwaliteit van het water mag nooit in het gedrang komen.” Bewoners van waterbeschermingszones hebben onlangs een folder gekregen met de oproep om minder pesticiden te gebruiken. Als er op de handleiding staat “één dopje gebruiken”, moet je er zeker niet meer indoen. Het teveel werkt toch niet en trekt in de bodem.”
gemiddeld jaarlijks verbruik per aansluiting
m3/jaar
200 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0
19 6 19 5 67 19 6 19 9 7 19 1 7 19 3 7 19 5 77 19 7 19 9 8 19 1 8 19 3 8 19 5 87 19 8 19 9 9 19 1 9 19 3 9 19 5 97 19 9 20 9 0 20 1 0 20 3 05 20 07
“Nog altijd mensen die waterleiding weigeren”
nd ing n en
Zoveel leidingwater hebben de Limburgse gezinnen en bedrijven vorig jaar verbruikt. Het verbruik is vanaf de jaren ‘60 enorm toegenomen. In het pompstation in Neerpelt bijvoorbeeld werd einde de jaren ‘50 ongeveer 30.000 liter per dag opgepompt. Nu is dat 750.000 liter per uur! “Vroeger hadden de mensen maar één kraan, de wc was nog een plank met een gat in en ze hadden ook geen badkamer”, weet Marnix Vanbrabant, sectorverantwoordelijke voor Noord-Limburg. De laatste jaren is er wel een kentering. In 1993 is een piek bereikt met 193.000 liter per aansluiting (zie tabel beneden). Op dit moment verbruikt een gemiddeld gezin nog 146.000 liter per jaar.
Kinrooi
Leopoldsburg
42,9
miljard liter
Overpelt
ichel Vanroy, directeur VMW-Limburg: Het waterverbruik daalt gestaag.”
den te 7 voor
Neerpelt
Lommel
Ham
ij in alle omstandigheden ens een hete zomer als hun n ze hun tuin willen sproeien. ratis verzekering. Als het aalt, zal de productiecapaciteit zullen we de mensen dan moen niet meer te besproeien.”
st g
Drinkwatervoorziening VMW in Limburg
Hamont-Achel
Morgen: Hoe maken ze drinkwater?
Met dank aan
LIMB
18
HET BELANG VAN LIM
binnenstebuiten W
Ist u dat het Limburgse leidingwater puur bronwater is? Maar dan niet in flessen gedaan, maar via milieuvriendelijk transport bij u thuis aan de kraan geleverd. En wist u dat kraantjeswater het meest gecontroleerde voedingsproduct is? Of dat uw watermeter om de 16 jaar moet vervangen worden? Deze week volgen we iedere dag de weg van het drinkwater bij de Vlaamse Maatschappij voor Watervoorziening in Limburg.
deel 2
productie van drinkWater
Vlaamse M
De wa Nieuwerkerken “Als we voor drinkwatervoorziening kunnen kiezen tussen grondwater en oppervlaktewater, weten we het wel. Grondwater is veel stabieler in kwaliteit, temperatuur en veiligheid. Limburg is gelukkig gezegend met grondwater. Op vergaderingen in Brussel worden we de ‘watersjeiks’ genoemd. Een stad als Parijs heeft geen keuze en moet haar drinkwater uit de Seine halen. Of de provincie West-Vlaanderen uit de IJzer.”
1
Patrick Buffel: “We zuiveren het water niet. We behandelen het alleen maar.”
Patrick Buffel zet meteen de toon als we het stijlvolle, hoge bakstenen gebouw van het waterproductiecentrum in Nieuwerkerken betreden. (foto 1) “Kom binnen in onze Titanic”, lacht ‘elektrieker’ Buffel ons toe. Over een waterdruppel die in de vloertegels is verwerkt, kijk je recht op de pompinstallaties die inderdaad aan de machinekamer van een zeeschip doen denken. Waterkleur blauw en wit overheersen, er hangen zelfs reddingsboeien. Het is er wel wreed koud want het gebouw zit vol water van amper 10 graden. ‘Elektrieker’ of in goed Nederlands ‘elektricien’, het is een beetje een rare functie voor een waterbedrijf. “Onderhoudstechnicus voor de waterproductie klinkt beter”, lacht Patrick. “Wij zorgen ervoor dat de reservoirs of watertorens vol drinkwater zitten.”
4
Pat sch seng in d elek wat mo elek stop de t 24 u In Nie diep wor een “Ro besc and lijk
Gebonden Zutendaal/ Nieuwerkerken
Het drinkwater verblijft hoogstens een paar uur in de reinwaterkelder. Het wordt onder hoge druk verder gepompt naar een reservoir of watertoren.
Watertoren in de kijker Plaats: Peer Bouwjaar: 1983 Hoogte: 51,35 meter
Zo maar eventjes 250 trappen moet je beklimmen in de hoogste watertoren van Limburg. De betonnen constructie aan de Industrieweg in Peer is typisch voor de torens van de jaren ‘80. Aan de buitenkant is gekarteld wit beton gebruikt om de architectuur van de paddenstoel te onderlijnen. De fundering, waterkuip en het koepeldak zijn in grijs beton uitgevoerd. Er zit ook meer dan 100.000 kg staal in de constructie. De kuip heeft een inhoud van 2 miljoen liter, water dat wordt aangevoerd vanuit het productiecentrum in Neerpelt.
“Als we rechtstreeks aan de mensen zouden leveren, kregen misschien ze- H ven straten water”, zegt Patrick Buffel. d “Daarom zoeken we het hoogste punt op het net. Als het landschap het toelaat o dan maken we een reservoir. Op vlakker e terrein wordt het een toren, een reser- b voir op krukken. Wij zijn gebonden aan In het landschap.” n Vanuit die opslagplaatsen krijgen de m mensen drinkwater onder gelijke druk. d Wie dichtbij woont, heeft normaal e minder druk omdat hij hoog woont. w Wie hoger woont dan de watertoren N
BURG
39
MBURG - dINsdAG 24 MAART 2009
Peer titel
Maatschappij voor Watervoorziening
atersjeiks uit Limburg 0,0035 Het cijfer
euro
1
2
Zoveel kost een liter leidingwater, alle taksen inbegrepen. Een derde van een cent dus. Water in flessen kost minstens 100 keer zoveel. Smaken verschillen natuurlijk, maar voor de kwaliteit moet u het niet doen. Het Limburgse leidingwater is immers puur natuurlijk bronwater dat met de grootste zorg wordt behandeld. De waterfactuur is jongste jaren wel fors gestegen omdat er sinds 2005 ook een afvoer- en zuiveringsbijdrage wordt verrekend op het waterverbruik. Elke liter leidingwater die we verbruiken moet immers via de riolering afgevoerd naar een zuiveringsstation.
3
Weinig winningen in West-Limburg
4
5 Beschermingszones
trick Buffel is opgegroeid in de haduw van de waterput van Basge (Bitsingen), waar vader Camiel de jaren ‘50 aan de slag ging. De ktricien woonde toen nog aan de terput omdat hij alles handmatig oest bedienen. “Vroeger moest de ktricien de pompen starten en ppen naargelang het waterpeil in toren of het reservoir. Dat was dus uur op 24 elektrisch schakelen.” het waterproductiecentrum van euwerkerken pompen we op een pte van meer dan 100 meter en rdt ook het water aangevoerd van n handvol pompen in Zoutleeuw. ond de waterwinningen liggen drie chermingszones. In zone 1 mag niets ders gebeuren dan strikt noodzakevoor de productie van drinkwater.
6
In zones 2 en 3 zijn er beperkingen op landbouw en scheikundige stoffen.”
Ontijzeren
“Ons water dat we oppompen is zuiver, we zijn dus geen waterzuiveringsmaatschappij. Het water wordt wel behandeld. Zo moeten we in Limburg vooral ontijzeren. Per liter water zit er gemiddeld 0,6 milligram opgelost ijzer in het water. Daarvan gaan we 95% onttrekken. We doen dat door de natuur na te bootsen met een filter die bestaat uit zandkorrels van 0,8 tot 1,2 mm dikte.” Maar eerst moet het ijzer zichtbaar gemaakt worden in het water. “De ijzerverbinding is opgelost zoals suiker in koffie. Door het water te beluchten zal het ijzer omzetten in roest en bezinken.”
Kleurstof
Van het hoogste gedeelte van het waterproductiecentrum van Nieuwerkerken stroomt het water onder eigen verval in een drietal trapjes naar beneden. (foto 2) Het ruikt naar ammoniak en zwavel, gassen die van nature in het water zitten en door het kolken vrijkomen. Ook het ijzer komt los en blijft een trapje lager in de zandlaag van de open filterbakken vastzitten. (foto 3) Het water kan onderin door filterkoppen wel wegstromen in een goot waar nog enkele druppels chloor worden toegevoegd. (foto 4) Vandaar loopt het water in de reinwaterkelder. (foto 5) Het roestconcentraat loopt naar een bezinkingsbekken. Een keer per jaar wordt het samengeperst en dan wordt de droge stof afgevoerd naar
aan het landschap
de cement- en baksteenbedrijven die het gebruiken als kleurstof.
Ontsmetten
Het chloor dient om het water te ontsmetten. “Ons water is kilometers en uren onderweg. Er kan altijd een breuk zijn of een besmetting aan een brandkraan of zo.” Vanuit het productiecentrum wordt het water kilometers ver naar een hooggelegen reservoir of watertoren gepompt. (foto 6) Als die vol zitten, vallen de hogedrukpompen in de productiecentra automatisch stil. Waar flessenwater soms maandenlang bewaard wordt, is de doorlooptijd van leidingwater zeer kort. Het water blijft hoogstens enkele uren in het productiecentrum en is na 24 uur ook weer uit het reservoir of de watertoren.
De VMW heeft opvallend weinig waterwinningen in WestLimburg. Alleen in Tessenderlo staat er een klein pompstation. Het grondwater in West-Limburg bevat namelijk te veel ijzer, vandaar. Ook in de rest van Limburg is het water ijzerhoudend, maar veel minder. Daarom wordt het leidingwater voor het westen aangevoerd uit Maasmechelen en Lommel.
Loden aansluitingen moeten uit de grond Er als eerste bijzijn, heeft soms nadelen. Zo moeten er in SintTruiden en Tongeren, steden met de eerste waterleiding in Limburg, nog heel wat loden buizen worden vervangen. Europa wil dat tegen einde 2013 alle loden aansluitingen op de waterleidingen vervangen zijn. In Tongeren en Sint-Truiden moeten telkens nog een 1.000tal aansluitingen uit de grond. In de andere provincies moet de VMW er nog 24.000 vervangen.
Wonderwater van Velm Sint-Truiden
Velm, de oudste waterwinning in Limburg, is in juli 1897 ingehuldigd door koning Leopold II en koningin Maria-Hendrika. Het unieke aan de waterwinning was en is nu nog altijd, dat natuurlijke bronnen het water naar boven stuwen.
Het reservoir van Kozen lijkt op een bunker. Het water loopt via een doorzeefde leiding door het verval vanzelf naar de klanten.
of het reservoir, wordt bediend door een hydrofoor, een pomp die onder een bepaalde druk aanslaat. n Nieuwerkerken pompt men het water naar het reservoir van Kozen, zo’n 84 meter boven de zeespiegel gelegen. Ook de watertoren van Kuringen (72 meter) en het reservoir van Lummen (62 meter) worden vanuit Kozen bevoorraad. Na de lange, droge zomer van 1976 zijn Teksten: Guy THUWIS
er overal in versneld tempo watertorens bijgebouwd. Meestal betonnen torens die op een smalle sokkel gebouwd zijn, waarin een diensttrap zit. Boven bevindt zich de waterkuip, waar het water aan de ene kant wordt ingepompt en aan de andere kant vanzelf uitloopt in een zuigkorf, een buis met gaten. De kuip wordt twee keer per jaar grondig schoongemaakt.
Foto’s: Tony VAN GALEN
Volgens de legende zouden de bronnen ontdekt zijn toen een boer er met zijn kar in wegzakte. De stad Sint-Truiden kocht de bronnen destijds voor 12.000 frank. Het drinkwater ging naar de stadsbewoners, maar ter compensatie kreeg Velm ook een paar kranen in het dorp. Het oorspronkelijke pompgebouw, waar het bronwater verder werd gepompt naar Sint-Truiden, staat er nog altijd. En even verder in de velden onder de 100-jaar oude plaatstalen constructie is nu nog altijd één van de wonderlijkste natuurfenomenen van Limburg te zien: de bron van Halingen. Kristalhelder drinkwater dat opborrelt uit kleine bronnetjes. Het water moet niet eens behandeld. Het wordt afgedamd met kiezelstenen en sinds de overstroming van 2002 beschermd door een betonnen muur.
Morgen: Distributie van het drinkwater
De bron van Halingen: kristalhelder bronwater dat al 110 jaar naar de waterleiding loopt. In de beginjaren moest de elektricien hier om de drie uur, dag en nacht, het waterpeil komen meten. Hij had wel 12 dagen vakantie per jaar, maar zelfs dan moest hij ‘s nachts opstaan. Nu worden alle winningen, reservoirs en productiecentra computergestuurd gecontroleerd met een laptop. In Velm is er nog een tweede waterbron, die van Waalhoven, waar het water in een onderaardse gang bovenkomt. Het wordt opgevangen in een bassin.
www.vlaandereninactie.be
Met dank aan
LIMB
20
HET BELANG VAN LIM
binnenstebuiten W
ist u dat het Limburgse leidingwater puur bronwater is? Maar dan niet in flessen gedaan, maar via milieuvriendelijk transport bij u thuis aan de kraan geleverd. En wist u dat kraantjeswater het meest gecontroleerde voedingsproduct is? Of dat uw watermeter om de 16 jaar moet vervangen worden? Deze week volgen we iedere dag de weg van het drinkwater bij de Vlaamse Maatschappij voor Watervoorziening in Limburg.
deel 3
distributie van drinkWater
Vlaamse M
“ Levensl garanti aanslui waterle Neerpelt/Lommel
“We willen hier heel graag dames a door de proeven. Kan ook niet, als je m Marnix Vanbrabant wijst op de gietij van het dienstencentrum in Neerpelt waterleiding leggen, leren het vak b kun je niet op school leren. De opleid maar willen werken.” Marnix Vanbrabant is 32 jaar geleden als grondwerker begonnen bij de VMW, en opgeklommen tot sectorverantwoordelijke van Noord-Limburg. Zijn 25 mensen in het dienstencentrum van Neerpelt moeten er in weer en wind voor zorgen dat het drinkwater vanaf de watertorens tot bij de klanten thuis geraakt. “Limburg is verdeeld in vijf sectoren en elke sector heeft 1.500 tot 1.800 km leidingen en 55.000 tot 60.000 aansluitingen. In totaal hebben we 8.000 km leidingen in Limburg.”
Mengelmoes
In Noord-Limburg heeft de VMW drie pompstations (Lommel, Bree en Neerpelt) die het water naar de reservoirs en watertorens pompen. “Vanaf de grote watertorens, zoals die in Peer, beginnen we met een hoofdleiding van 500 mm dik, aan de kleinere torens zijn dat 300 mmbuizen. Verderop wordt het leidingenstelsel kleiner en kleiner, eerst 200 dan 150 mm, tot aan de kleinste van 80 mm.”
De een stels de l buiz er in mat ijze asb nod dan bela hoe voo goe Me dat wat strik Je k gara
Na iets
Watertoren in de kijker Plaats: Diepenbeek Bouwjaar: 1977 Hoogte: 28 meter
Hij is niet zo hoog, telt maar 98 treden, maar de toren in de Watertorenstraat in Diepenbeek fleurt wel het straatbeeld op. Na de renovatie, tien jaar geleden, kreeg de toren een verflaag, waarvoor de architect zijn inspiratie zocht in de minoïsche tijden, 1.500 jaar voor Christus. De kuipmantel kreeg een waterblauw tintje, de kolommen karmijnrood, wit voor de balken onder de kuip en donkergrijs voor de bodem van de kuip. Er kan trouwens 1,5 miljoen liter water in de kuip, water dat komt van de winningen in Eisden en Leut-Meeswijk.
Ronny Ramaekers (l.) en Leopold Bollen: “ houden van de afwisseling in ons werk. Va een aansluiting, morgen een herstelling.” Teksten: Guy tHUWis
Fo
BURG
37
MBURG - woENsdAG 25 MAART 2009
titel Peer
Maatschappij voor Watervoorziening Het cijfer
lange ie op iting eiding”
aanwerven, maar ze geraken nooit met zo zware dingen moet werken.” jzeren afsluitingen in het magazijn t. De fonteiniers, de mannen die de bij de VMW. “Het waterleidingvak ding geven we hier, je moet alleen
sectorverantwoordelijke toont ons kaart van het ondergrondse buizenlsel in enkele straten in Bocholt. In legende staan wel tientallen soorten zen opgesomd. “Dat komt omdat n het verleden een mengelmoes aan terialen is gebruikt. We hebben gieteren leidingen, maar ook uit staal, bestcement, pvc, polyethyleen en dulair gietijzer. Elk materiaal heeft n nog verschillende generaties. Het is angrijk om te weten wat waar ligt en e dik de leidingen zijn. We werken nu oral met pvc, dat is vrij sterk, licht, edkoop en makkelijk verwerkbaar. en wil het nu nog lichter maken, zohet bijna elastisch wordt. Maar de terleidingmaatschappijen hebben wel kte normen en keuren elk materiaal. krijgt niet voor niets een levenslange antie op onze huisaansluiting.”
1.100
watermeters bevroren De strenge vorst van deze winter heeft in Limburg uitzonderlijk veel watermeters doen begeven. “Er zijn er ongeveer 1.100 bevroren”, weet Marnix Vanbrabant. “Normaal zijn er dat 10 of 20 en tijdens de vorige, zachte, winter is er geen enkele watermeter bevroren. De vorst heeft vooral de meters getroffen in nieuwbouwwoningen die nog niet goed zijn afgesloten.” Voortaan beter voorzorgen nemen dus en de meter isoleren, want de vervanging van een bevroren meter kost 145 euro.
Marnix Vanbrabant bij herstellingswerken in de Kerkstraat in Lommel. op de waterleiding wordt aangesloten. “Als we onder de weg door moeten bijvoorbeeld, moeten we eerst wachten op het fiat van alle nutsmaatschappijen. We sturen dan via een centrale website een aanvraag en iedereen die in die straat leidingen heeft, krijgt een
e-mail.” Vanbrabant schat dat 99% van de Limburgse woningen waterleiding heeft. Sommige woningen zijn niet aansluitbaar. “We leggen nooit meer dan 400 meter leiding voor één woning. De inhoud van de buis moet immers Hoe geraakt drinkwater tot aan de kraan? Vanuit het productiecentrum stuwen hogedrukpompen het water naar de watertorens of reservoirs. Die houden het water op constante temperatuur zodat het niet besmet geraakt. Door het hoogteverschil zit er voldoende druk op het water dat via een vertakt leidingenstelsel naar de gezinnen, landbouwers of bedrijven loopt.
WATERTOREN RESERVOIR GEZINNEN
PRODUCTIECENTRUM
DISTRIBUTIELEIDING
INDUSTRIE
Niet aansluitbaar
LANDBOUW
de gasramp in Ghislenghien kan het s langer duren vooraleer je woning
“We Vandaag ”
Diepe leidingen in Limburg omdat het harder vriest binnen de drie tot vier dagen opgebruikt, anders voldoet het water niet meer aan de wettelijke normen.”
Breuk
“We hebben planbare taken en nietplanbare, zoals lekken of breuken. Het ergste wat we hier hebben meegemaakt was vier jaar geleden in Lommel. Tij Tijdens de bouw van een appartemen appartementencomplex op de hoek van de Stati Stationsstraat en Kerkstraat, heeft men de steunblokken van de 300 mm-leiding weggetrokken. Door het spuitende water is toen 50 meter van de straat ingevallen, de gasleiding kapotgetrok kapotgetrokken en de hoogspanning geraakt. We hebben een hele nacht doorgewerkt en ‘s morgens had weer iedereen water.” Toeval of niet: toen we vorige week met Marnix afspraken, was het opnieuw prijs op het bewuste kruispunt. Een koppeling was er aan het lekken. Na een nacht en voormiddag doorwerken, was het lek weer gedicht.
In Limburg moet de waterleiding minstens 1 meter diep liggen. In Oost- en West-Vlaanderen maar 80 centimeter. “Omdat het hier harder vriest”, zegt Vanbrabant. “In de winter van ‘94 is er een hoofdleiding in Bree bevroren. Die lag 80 tot 90 cm diep. We hebben het in Lommel ook al meegemaakt dat de ophoging achteraf niet klopte met de plannen. Onze waterleiding lag daardoor maar 30 cm diep. Daarom wachten we nu bij nieuwe verkavelingen op de boorden van de weg zodat we zeker zijn van de hoogte.”
Storingen en werken
Wie wil weten of er in zijn straat werken of storingen zijn, kan op de website www.vmw.be surfen naar de rubriek ‘storingen en werken’. Op basis van je postcode kun je zien wat er in je gemeente op stapel staat.
Fonteiniers maken een kerstboom in de kelder Maasmechelen De bewoners van het flatgebouw ‘Maasmechelen Garden’ krijgen een kerstboom in hun kelder. Een kerstboom is het waterleidingjargon voor een meterrek. “Een rek met veel verschillende watermeters naast mekaar”, legt fonteinier Leopold Bollen uit. We ontmoeten fonteiniers Ronny Ramaekers en Leopold Bollen in een kille kelder van het nieuwe complex achter het gemeentehuis van Maasmechelen. “We zetten hier één grote meter voor de brandinstallatie en dan nog een rek met 3 keer 6 en nog eens 2 keer 6 meters”, zegt Leopold. “Vroeger werd er maar één grote meter geplaatst en regelde de eigenaar het verbruik zelf met de bewoners, maar tegenwoordig krijgt ieder een aparte meter.”
Frans
‘Fonteinier’ is een naam die stamt uit de beginjaren van de waterleidingmaatschappij, toen er met gietijzeren (fonte in het Frans) leidingen werd gewerkt. “Eigenlijk zijn we adjunct-werkmeesters”, zegt Ronny. Hij is nu zes jaar aan de slag, Leopold
al 31. Beide Maasmechelaars zijn altijd als duo op pad. Ook als het vriest, regent of snikheet is. “Je kunt de mensen toch niet zonder water zetten”, zegt Leopold. De fonteiniers gebruiken onbewust heel wat Franse termen. “Een aanboorzadel waarmee we een leiding aansluiten, noemen we een ‘prise’. En een koppeling om een leiding te herstellen, is bij ons een ‘gibault’.”
Plastic
De buizen zijn nu uit plastic. “Polyethyleen is dit, daar komt niets aan”, zegt Leopold. “Vroeger werkten we met koper. Dan moest je nog draad trekken, daar was veel werk aan. Nu moeten we de buizen alleen wat afschrapen, als we ze aan elkaar willen plakken.” Het duo is ongeveer drie dagen bezig in het appartementsgebouw. “Maar geen drie dagen achtereen. Het kan zijn dat we morgen ergens een lek moeten herstellen. Zoiets kun je vooraf niet weten. Dat maakt onze job ook zo boeiend. Vandaag een aansluiting, morgen een herstelling, er zit veel afwisseling in. Het kan al eens erg zijn als je bijvoorbeeld moet werken in een kelder die onder water staat, maar ik blijf daar meestal rustig in”, lacht Leopold.
oto’s: Dick DEMEY/Natalie HOIJER/Raymond LEMMENS/Tony VAN GALEN
Morgen: Wat zit er in het water?
Alex La Iacona maakt van het afvalwater bij Farm Frites weer drinkbaar proceswater.
Afvalwater opnieuw drinkbaar water Lommel Bij de VMW maken ze niet alleen drinkwater, ze zuiveren ook het afvalwater van bedrijven. Lex La Iacona is de elektricien die verantwoordelijk is voor de VMW-installatie bij Farm Frites in Lommel. Er wordt jaarlijks 350 miljoen liter afvalwater gezuiverd. “Vroeger loosde Farm Frites zijn afvalwater na een eerste zuivering, maar dat kost veel geld. Wij vangen het water nu op in een vat, controleren het op zijn helderheid en trekken het dan binnen in de zuiveringsinstallatie. Eerst wordt het eendenkroos eruit gehaald. Dan gaat het water door héél fijne zeefjes, de ultra-filtratie. Vervolgens sturen we het door een omgekeerde osmose-eenheid. Daar persen we het water in een buis door een membraan. Hierna heeft het opnieuw drinkwaterkwaliteit en wordt het weer gebruikt als proceswater bij Farm Frites.” www.vlaandereninactie.be
Met dank aan
LIMB
22
HET BELANG VAN LIM
binnenstebuiten W
isT u dat het Limburgse leidingwater puur bronwater is? Maar dan niet in flessen gedaan, maar via milieuvriendelijk transport bij u thuis aan de kraan geleverd. En wist u dat kraantjeswater het meest gecontroleerde voedingsproduct is? Of dat uw watermeter om de 16 jaar moet vervangen worden? Deze week volgen we iedere dag de weg van het drinkwater bij de Vlaamse Maatschappij voor Watervoorziening in Limburg.
deel 4
Wat zit er in het drinkWater?
Vlaamse M
In de spo
Familie daerden go 150 jaar waterleidin Riemst/Bilzen
“Ons vader en hun grootvader Hendrik Dae Hij zorgde een beetje voor zachte druk in de VMW te gaan werken. Het ‘watermenne in Membruggen (Riemst). Hij heeft tot zijn als fonteinier. Tijdens de staking van ‘75 w Om half zes kwam hij thuis op zijn brommer gestorven.” Spraakwaterval Hendrik Daerden legt ons uit waarom er zoveel Daerdens werken bij de VMW. Rond de tafel zitten drie broers en twee nichten. De gelukkigste is Sylvain. Hij verjaart vandaag, donderdag, en is al 1,5 jaar met pensioen. Samen met (groot)vader Hendrik hebben ze meer dan 150 jaar waterleiding in hun aderen. “Het hadden er nog veel meer kunnen zijn. We zijn met zeven jongens en drie meisjes thuis. Als we met de familie bijeenkomen, zijn er regelmatig discussies over het water. “Hou eens op met werken!”, zegt de rest dan.”
“VMW betaalde in jaren ‘60 meer dan bank” De Daerdens zijn grootgebracht met de waterleiding. “Als het hard vroor, in de winters van ‘56 of ‘63 lagen de bevroren watermeters thuis metershoog. Pa reed met een fiets van 70 kg en 1 versnelling de heuvels op naar zijn gemeenten. Hij was geladen met een pikhouweel, schop, spade, een ransel met watermeters en sleutels. Of hij moest door het karrenspoor met een zak van 100 kg kolen naar de watertoren van Herderen. Om daar de buiskachel drie keer per dag te stoken, anders zou de toren bevriezen.” Het hard labeur heeft de zonen van het watermenneke niet af-
geschrikt. drie plaat Hendrik. de VMW betaalden, bank.” Toe begon, wa “De eerste zo tevrede nadien heb gekregen er gebleven tijdje zelf werven en plezier aan “Pa heeft wezen dat de overhe job dus”, een bepa Ford Gen wel moeit te trekken ging het we en kwame ren bij de o zo’n period Hendrik. De Daerd hun oren weten van er iets gaa ervoor zor drinkwate mee gelach “Nu is het er overal loopt. Ha hadden he Noord-Lim terleiding” in Zeppere in het week nemen.”
“Kwaliteit Limburgs drinkwater is heel goed” Bilzen
Watertoren in de kijker Plaats: Lommel Bouwjaar: 1955 Hoogte: 38 meter
Hoe ouder een watertoren, hoe groter de kans dat hij gemetseld is met bakstenen. De zuil in de Hoogstraat in Lommel is al meer dan 50 jaar oud. Materiaal was vroeger duurder dan mensen. De betonnen draagconstructie van een watertoren werd daarom opgevuld met metselwerk. Toen de manuren duurder werden, is men overgeschakeld op volledig betonnen constructies. De rechte kuip in de watertoren van Lommel kan 1,2 miljoen liter water bevatten. Het water komt uit het waterproductiecentrum van Lommel en is ook bestemd voor Lommel.
U mag er gerust op zijn: het kraantjeswater bij u thuis is drinkbaar. De VMW test het minstens één keer per week en bij het minste onraad wordt verdacht water afgesloten. Ze controleren het drinkwater op meer dan 60 kwaliteitseisen. Om u helemaal te overtuigen: stalenneemster Waldina Nulens uit Hoeselt drinkt zelf leidingwa- Wal ter. “En ook mijn drie kinderen staa prod drinken van de kraan.”
Teksten: Guy THU
BURG
43
MBURG - doNdERdAG 26 MAART 2009
titel 4 Peer deel
Maatschappij voor Watervoorziening
oren van het ‘watermenneke’
oed voor ng
dens zitten tot over in het water. En ze n mekaar ook snel als ande is. “We moeten rgen dat er fatsoenlijk er is. Daar wordt niet hen.” t vanzelfsprekend dat water uit de kraan alverweg de jaren ‘70 eel wat gemeenten in mburg nog geen wa”, weet Etienne. “Of en en Kozen kon men kend nog geen douche
liter per dag
Warm water niet drinkbaar
De Daerdens bovenop de watertoren van Bilzen. Vlnr. Ruth, Miet, Hendrik, Etienne en Sylvain. De mensen hadden vroeger ook veel meer begrip voor de mannen van de waterleiding. “Omdat men ze dag en nacht zag ploeteren. En men wist dat meer werken niet kon. De gietijzeren buizen van toen moesten ze nog met hun fiets in Bassenge halen. Als de buizen wat groot waren, gingen ze met twee fietsen.”
“Met ezel op de tram om nieuwe buis te halen” Of met een ezelskar... Hendrik: “Op een harde winterdag is er eens een leiding bevroren onder de brug van Vroenhoven. De nieuwe buis moest de Muizenberg over. Ze hebben dan een ezel op de tram naar Bassenge gezet om vandaar met de ezelskar naar Vroenhoven te gaan. Halverwege de berg schoof de buis weg, recht in de muur van de kapel.”
Nu beseft men niet meer wat er zich allemaal achter de schermen van de waterleiding afspeelt. Ruth: “Als we nu bij werken verwittigen dat er twee uur geen water is en het duurt wat langer, krijgen we al na een kwartier telefoons. De mensen zijn veeleisender geworden.” Er zijn nu wel meer oproepen dan vroeger omdat men via het computergestuurde transmissiesysteem sneller kan ingrijpen. Vroeger moest men letterlijk meer in het duister tasten. Miet: “Er was zelfs geen licht in de watertorens. Men wachtte eerder tot de mensen thuis problemen hadden. Nu kan men al sneller ingrijpen en weten de mensen vaak niet wat er allemaal gebeurt.” Of het werk lichter geworden is? “Vroeger waren er geen machines. Die zijn er nu wel, maar je kunt er niet altijd mee werken”, zegt Sylvain. “Omdat er te veel andere leidingen in de grond zitten”, vult Hendrik aan. “Als je met je vingers krabt, zit je al ergens tegen een nutsleiding.”
Waldina Nulens heeft als vrouw een voordeel in het mannenbastion van de waterleiding. Ze geraakt sneller binnen voor controles aan huis. “We hebben wel een uniform, badge en auto van de VMW, maar toch hebben onze mannen soms problemen om ergens binnen te geraken.” Waldina doet 45 staalnames per week in Zuid-Limburg. Minstens één keer per week worden alle waterproductiecentra gecontroleerd. “We nemen ook stalen in rusthuizen, scholen, ziekenhuizen, onthaalmoeders en bij mensen thuis.” Bij zo’n staalname laat Waldina de keukenkraan eerst een tijdje volle bak lopen. Ze controleert dan de geleidbaarheid, zuurtegraad en het chloorgehalte. “De elektrische geleidbaarheid wordt veroorzaakt door kleine metaaldeeltjes die in het water zweven. Met loden of gegalvaniseerde buizen kan het geleildina Nulens doet wekelijks zo’n 45 dingsvermogen wat aan de hoge kant alnames van het drinkwater in de liggen. Bij oudere mensen die weinig ductiecentra en bij mensen thuis. verbruiken, blijft het ijzer meer in de
UWIS
500.000 De Vossemeren in Lommel is de grootste klant van de VMW. In de bungalows en het subtropisch zwembad wordt er per dag een half miljoen liter leidingwater gebruikt. “We hebben zelfs een begrenzer moeten inbouwen, want als Center Parcs met pieken moest afnemen, zou Lommel in de problemen komen”, zegt sectorverantwoordelijke Marnix Vanbrabant. “Het bedrijf heeft zelf een reservoir van een half miljoen liter aangelegd, zodat ze een reserve hebben.”
erden was de oorzaak. onze rug om ook bij eke’ kennen ze nu nog laatste dag gewerkt was hij opgevorderd. erke en ‘s avonds is hij
. “Ik kon destijds op tsen beginnen”, zegt “Maar ik koos voor W omdat die het best , beter nog dan bij de en Sylvain 6 jaar later as het net andersom. e twee jaar was ik niet en met het loon, maar ebben we toch opslag en ik ben blij dat ik n ben. Je gaat na een een know-how vern hebt dan ook meer n het werk.” er ook altijd op get je bij de VMW voor eid werkte, een vaste , zegt Etienne. “Op aald moment, toen nk begon, hadden ze te om personeel aan n. Maar vijf jaar later eer slechter in de privé en de mensen solliciteoverheid. Nu is er weer de aangebroken”, zegt
Het cijfer
Foto’s: Sven DILLEN/Natalie HOIJER/Tony VAN GALEN
Naam: Leeftijd: In dienst: Werkplaats: Woonplaats: Naam: Leeftijd: In dienst: Werkplaats: Woonplaats: Naam: Leeftijd: In dienst: Werkplaats: Woonplaats: Naam: Leeftijd: In dienst: Werkplaats: Woonplaats: Naam: Leeftijd: In dienst: Werkplaats: Woonplaats:
buizen zitten. Als je de kraan eens goed laat lopen, gaat het er wel uit. Oudere mensen doen dat niet zo graag omdat ze het verkwisting vinden.”
Steriel
De zuurtegraad en het chloorgehalte zijn meestal in orde. “Chloor wordt in de productiecentra in het water gedaan, maar dat vinden we in de huizen bijna niet meer terug. We voegen het chloor toe om het drinkwater tijdens het transport in de leidingen te beschermen
Morgen: Op zoek naar lekken
Hendrik Daerden 64 jaar 1/4/1966 interne audit Brussel Valmeer (Riemst) Sylvain Daerden 61 jaar 1/9/1972 gepensioneerd werkmeester Beverst (Bilzen) Etienne Daerden 54 jaar 16/5/1975 elektricien Zuid-Limburg Koninksem (Tongeren) Ruth Daerden (dochter van Sylvain) 29 jaar 1/4/2002 adjunct sectorchef Beverlo Beverst (Bilzen) Miet Daerden (dochter van Hendrik) 33 jaar 1/7/1998 adjunct dienstchef distributie Hasselt Diets-Heur (Tongeren)
tegen besmettingen.” Er worden ook stalen genomen van nitraten, metalen en bacteriën. Voor die laatste staalname houdt Waldina eerst een vlam aan de kraan om hem steriel te maken (zie foto). De stalen worden gecontroleerd in het VMWlabo in Haasrode. Bij een audit, een uitgebreidere controle, wordt op een 60-tal parameters getest. “Er wordt dan gemeten naar het kwikgehalte, organische stoffen, bacteriën en zaken als de hardheid en troebelheid.”
Aanvraag
Over het algemeen is de kwaliteit van het Limburgse drinkwater heel goed. “Het is grondwater met een constante temperatuur van 10 graden. De kwaliteit is even goed als water in flessen.” De VMW doet ook controles op aanvraag. “Slagers of bakkers moeten hun water laten controleren voor het Voedselagentschap. Wie een controle aanvraagt, moet daarvoor betalen. Als we zelf langskomen, is het gratis.” www.vlaandereninactie.be
Water dat in geisers of boilers opgewarmd wordt, heeft niet meer de kwaliteit van drinkwater. Door de opwarming bevat het water minder zuurstof, smaakt het niet meer lekker en kan zich schadelijk nitriet vormen. Warm water versnelt ook roestvorming en kan veel meer koper, ijzer, nikkel, zink en lood bevatten dan koud water. Gebruik daarom voor de bereiding van voedsel en warme dranken altijd koud water.
Verschillende smaak
Water is een natuurproduct en heeft dus niet overal dezelfde samenstelling. Zo bevat het water in Nieuwerkerken meer kalk of mineralen dan het water in Beringen (afkomstig uit Lommel). Op de website www.vmw. be kunt u de volledige samenstelling van het leidingwater in uw gemeente bekijken. Ook de smaak verschilt naargelang de herkomst. De chloor verdwijnt zodra u het water in een glas of karaf doet. Om de smaak optimaal te krijgen kunt u het water best even in een karaf in de koelkast zetten of er een schijfje citroen bijdoen.
Kalk een probleem in Zuid-Limburg
Kalk in het water, het is niet ongezond voor lijf en leden, maar wel voor apparaten waar warm water doorstroomt. Te veel kalk is ook niet goed voor het milieu, want je hebt dan meer zeep nodig om zaken proper te krijgen. Het kalkafzettend vermogen van het grondwater ligt het hoogst in Zuid-Limburg. Zo hoog dat de VMW in Heers een centrale deelonthardingsinstallatie heeft gebouwd. Er zijn nu plannen voor nieuwe onthardingsinstallaties in SintTruiden, op het industrieterrein van Brustem, en in Bilzen, aan het waterproductiecentrum van Waltwilder. Ook in Leuven, Harelbeke en Walshoutem bouwt de VMW nieuwe onthardingsinstallaties. “Er wordt in Walshoutem een nieuwe technologie gebruikt, de elektrolyse. Mogelijk dat we die ook gaan toepassen in Limburg”, zegt directeur Michel Vanroy. Met dank aan
LIMB
24
HET BELANG VAN LIM
BinnensteBuiten W
ist u dat het Limburgse leidingwater puur bronwater is? Maar dan niet in flessen gedaan, maar via milieuvriendelijk transport bij u thuis aan de kraan geleverd. En wist u dat kraantjeswater het meest gecontroleerde voedingsproduct is? Of dat uw watermeter om de 16 jaar moet vervangen worden? Deze week volgen we iedere dag de weg van het drinkwater bij de Vlaamse Maatschappij voor Watervoorziening in Limburg.
slot
op zoek naar lekken
Vlaamse M
16.000 vervang Houthalen-Helchteren De VMW vervangt in Limburg elk jaar 16.000 watermeters. Op dit moment is de ploeg van vijf vervangers aan de slag in Meulenberg. “Dat is dus doorwerken, vaak ook ‘s middags en ‘s avonds, want je kunt van de mensen niet verwachten dat ze vakantie nemen als wij langskomen”, zegt systematisch metervervanger Ghislain Stulens. “Ons werk is meestal hetzelfde, maar het is altijd iemand anders die de deur opendoet. Arm of rijk, bekend of onbekend, vuil of proper, wij komen overal.” “Waar ben je vandaag geweest?” “Op café, schat.” Het zou een conversatie kunnen zijn ten huize van de metervervanger. Ook in cafés hebben ze waterleiding en moet de meter om de zoveel jaar vervangen. Wettelijk moet dat om de 16 jaar, maar in de praktijk worden ganse wijken tegelijk aangepakt om de 10 tot 12 jaar. “Nee, de meters gooien we niet weg”, lacht Ghislain Stulens. “Ze worden in onze werkplaats in Tienen gedemonteerd en herijkt.”
Verstopt
De inwoners van Meulenberg hebben twee weken geleden een brief gekregen. Zijn ze nog niet thuis dan laten de metervervangers een kaartje achter met dag en uur waarop ze terugkomen. In normale omstandigheden hebben ze een kwartiertje nodig om hun werk te doen. “Soms is de meter wel goed verstopt na een verbouwing. Tegen een verwarmingsketel of achter een keuken of badkamer. We moeten er normaal met twee handen aan kunnen om ons werk te doen. Het gebeurt wel eens dat mensen een keukenkast moeten afbreken.”
De che “Ho keer insp wat het verm alle nog
De spre krij de h voo late Die verv der
Sst... Een lek! Tongeren
Hoe klinkt een lek? De drie mannen rond tafel schieten in de lach als ik die vraag s Ze kennen het antwoord ook niet. “Dat is z specifiek geluid, sommigen kunnen het na ja nog niet horen. Het is ook niet te beschrijv Een sissend geluid, meer kunnen we er echt over zeggen.”
Watertoren in de kijker Plaats: Bilzen Bouwjaar: 1986 Hoogte: 32 meter
De watertoren in de Bandstraat in Rosmeer oogt idyllisch in het golvende Bilzerse landschap. Na Remersdaal (Voeren) is de watertoren van Rosmeer (155 meter boven zeespiegel) het hoogste punt van Limburg. De betonnen constructie zelf is maar 32 meter hoog. De kuip bevat 1,5 miljoen liter water dat wordt aangevoerd uit het waterproductiecentrum in Waltwilder. Het water stroomt naar Riemst en grote delen van Bilzen.
BURG
45
MBURG - VRIjdAG 27 MAART 2009
titel 4 Peer deel
Maatschappij voor Watervoorziening
watermeters gen per jaar
Het cijfer
219.000 liter per jaar
Zoveel verbruikt een slecht werkende doorspoelbak van het toilet. Er lekt dan per uur 25 liter door het toilet. Een lekkende kraan verbruikt 4 liter water per uur of 35.000 liter per jaar. Een dun waterstraaltje is goed voor 16 liter per uur of 140.000 liter water per jaar. Best zo’n lek maar aanpakken want de rekening kan al snel een paar honderd euro bedragen. Als u het echt niet vindt, kunt u best de lekdetecteurs van de VMW inschakelen.
Lekken best ‘s nachts opsporen
De metervervangers nemen ook de meterstand op en sturen die met hun handcomputer rechtstreeks naar de computer van de VMW. Bij abnormale afwijkingen van het verbruik, krijgen we een signaal en melden we dat aan de mensen. Meest voorkomende problemen zijn een wc of hogedrukklep van de boiler die blijven lopen. Ook als je overdag niet ziet dat er een lek is, kun je best voor het slapengaan de meterstand opschrijven. Op de nieuwe meters kun je tot op de deciliter nauwkeurig meten (op de foto staat de meter op precies 64,1 liter - nvdr). ‘s Morgens zie je dan of er verbruik is geweest. Dat kan omdat het niveau in de watertoren ‘s nachts hoog is en de druk daardoor hoger dan overdag. Als je verlies hebt, kun je best een drukregelaar installeren op het warmwatercircuit.”
Filter
metervervangers doen ook een eck-up van de binneninstallatie. oe zit het met de hoofdkraan en de erklep? We houden ook een eerste pectie van het circuit van het regenter, dat gescheiden moet zijn van leidingwater om besmettingen te mijden. We vragen de mensen dan es in orde te maken en nadien komt g een controleur langs.”
metervervanger is ook een aaneekpunt voor de mensen. “We jgen veel vragen over het verbruik, hardheid en kwaliteit. Er zijn bijorbeeld mensen die een filter hebben en installeren op hun waterleiding. e moet je op tijd zuiver maken en vangen. Ik ben daar geen voorstanvan, want het zuiver water loopt
Waterleiding moet gekeurd De VMW levert drinkbaar water tot aan de watermeter en de abonnee moet ervoor zorgen dat die kwaliteit in de binneninstallatie behouden blijft. “Sinds juli 2004 controleren wij alle apparaten en kranen die aangesloten zijn op het net. We gaan ook na of regenwatercircuits volledig gescheiden zijn van het drinkwater”, zegt Dirk Witters, keurder van binneninstallaties. Hij gaat vooral na of toestellen of kranen beveiligd zijn tegen terugheveling. “Anders kan een badsproeier bijvoorbeeld vuil water uit het bad in het leidingwater trekken.” De keuring kost 100 euro en is verplicht voor alle nieuwbouw en renovaties met bouwvergunning. Wie begint te bouwen kan wel een voorlopige 1-tapskeuring vragen. “Je krijgt dan 2 jaar de tijd om een definitieve keuring aan te vragen. Iets wat mensen nogal eens vergeten”, zegt Witters.
dan altijd door vuil dat in de filter zit als die niet tijdig wordt onderhouden.”
Taal
De metervervanger moet ook goed kunnen communiceren. Het gaat niet altijd even makkelijk. Met de taal bijvoorbeeld. “Ik kan me behoorlijk uit de slag helpen in het Frans en ook in het Arabisch of Italiaans ken ik begrippen als emmer, dweil of kelder. Dan ben je voor die mensen al een held. We hebben ook tekeningen bij, want probeer in het Arabisch maar eens uit te leggen dat een keerklep niet werkt.” Ook met moeilijke klanten leren ze omgaan. “Met de ‘truc van de hangende plaat’ bijvoorbeeld. Gewoon drie keer hetzelfde zeggen als iemand iets vraagt wat onmogelijk is. Dat helpt meestal.”
Metervervanger Ghislain Stulens in ideale omstandigheden aan het werk: in een garage waar plaats genoeg is om aan de meter te sleutelen.
Met vier zijn ze om alle ‘abnormale zaken’ in het waterleidingnet van de VMW-Limburg op te sporen. “Als men ergens water ziet opkomen, gaat men dadelijk de link leggen met de waterleiding. Maar vaak gaat het om rioolwater of grondwater dat naar boven komt”, zegt ‘lekdetecteur’ Luc Buntinx. “Een officiële naam hebben we eigenlijk niet. Mijn dochtertje noemde me vroeger lekdirecteur”, lacht Buntinx.
Verzakkingen
d de stel. zo’n aren ven. niet
René plaatst een zendkastje dat de geluiden registreert op de waterleiding. In de auto leest Luc de informatie van de ontvanger.
Teksten: Guy THUWIS
Aan de 8.000 km leidingen van de VMW-Limburg duiken jaarlijks een 1.000-tal lekken op. Naar schatting een kwart daarvan is zeer moeilijk opspoorbaar en is werk voor de lekdetectie. “De meeste lekken onstaan door werken, grondverschuivingen of lekkende riolen. Vroeger werden de rioolbuizen alleen boven dichtgemaakt”, zegt René Adamczyk. “Vanonder liggen ze gewoon tegen elkaar en lekt het water eruit. De ondergrond wordt zacht, erboven is de grond hard en dan krijg je verzakkingen.” De mannen van de lekdetectie krijgen ‘s morgens vanuit de vijf sectorale dienstencentra hun opdrachten voor de dag. “Meestal een viertal opsporingen”, zegt Fernand Goos. “We gaan dan eerst een meting uitvoeren met een correlator, elektronische apparatuur die bestaat uit twee zendkastjes en een ontvanger”, legt Luc uit. “De zendkastjes worden op twee apparaten gemonteerd met een magneetkop. De gevoelige sensoren
Foto’s: Natalie HOIJER/Tony VAN GALEN
registreren de geluiden op de leiding en sturen de gegevens door naar de ontvanger. Op basis van die informatie bepalen we waar het lek is. Dan gaan we de bodem met een microfoon aftasten om te controleren of het geluid overeenstemt met de informatie van de correlator.” René: “Als we het lek hebben gevonden, tekenen we een blauwe lijn op de weg en maken we een schets.”
Leemgronden
Soms levert een meting verrassende resultaten op. Luc: “We zijn in Zepperen eens moeten uitrukken voor ijsvorming op de weg. Het lek bleek na meting 87 meter verder te liggen. Het water lekte aan de overkant van de straat, en liep naast de nutsleidingen langs een oude aansluiting naar een oud, leegstaand huis. Via de meterput liep het water onder de garagepoort weer naar buiten.” Gietijzeren en asbestcementen leidingen blijken het gevoeligst voor breuken. Staal roest dan weer. “In het noorden van Limburg zijn er ook minder lekken. De zandgronden zijn lichter van structuur. De meeste lekken zijn op de agressieve leemgronden in Zuid-Limburg.” En wat als ze het lek niet horen? “Dan moeten we sleuven maken en kijken waar het water vandaan komt. Een dure grap”, weet Luc. “In Engeland, waar de waterleiding in privé-handen is, sporen ze zelfs geen lekken meer op. Ze laten het water liever weglopen omdat het goedkoper is.” www.vlaandereninactie.be
Om de 100 meter hydranten U kent ze wel, de wit-rode betonnen paaltjes met letter ‘H’, die overal in het straatbeeld opduiken. Of de palen met de rood-witte plaatjes waarop de ‘H’ staat. Het is de ‘H’ van ‘hydrant’, een aansluiting op de waterleiding waar de brandweer voldoende water en druk vindt om een brand te blussen. Bouwers of jeugdgroepen kunnen bij de VMW ook kranen huren om aan te sluiten op een hydrant. Er staan in elke straat hydranten om de 100 tot 150 meter en op elke hoek van de straat.
Met dank aan