Informatieblad Techlink voor installatiebedrijven speciale technieken
MEI 2020 DRIEMAANDELIJKS LEDENBLAD
by Techlink
by Tech
COVID-19
in relatie tot technische installaties
Digitalisering administratie
Corona Duurzame energietransitie
OM TE VERWARMEN ZIJN ER ORIGINELE COMBINATIES‌
EN IS ER DE PERFECTE COMBINATIE.
Stookolieketel
Minder uitgeven om zich beter te verwarmen: het zal ook uw klanten zeker interesseren. Adviseer hen een hoogrendementsketel op stookolie om zich tegelijk voordelig en duurzaam te verwarmen. Want moderne stookolie-installaties zijn zuiniger en kunnen perfect gecombineerd worden met hernieuwbare energieĂŤn. Ze zijn zelfs klaar voor de koolstofneutrale brandstoffen die binnenkort beschikbaar zijn. Meer informatie ontdekt u in onze gidsen op www.informazout.be/nl/faq/gidsen.
Warmtepomp
Warm voor de toekomst
EDITO
Draag zorg voor elkaar! De afgelopen weken werden we allemaal geconfronteerd met de nabijheid van het coronavirus (COVID-19). Plots is dit alles wel zeer dichtbij. Ook als sectorfederatie hebben we onze geplande activiteiten (Techlink Awards Night, Meet & Greets, infosessies en vergaderingen) afgelast of uitgesteld: de gezondheid van onze medewerkers, leden en de mensen in hun directe omgeving gaat voor! Echter, onze dienstverlening blijft gegarandeerd. Het volledige Techlink team blijft voor u ter beschikking staan per e-mail en/of per telefoon om op uw vragen te beantwoorden en u verder te helpen. De coronacrisis heeft enorme consequenties voor het bedrijfsleven. Techlink kreeg een resem vragen van haar leden over de impact van de coronacrisis op hun personeel, bedrijf en klanten. We zijn dan ook tevreden dat de federale regering kort op de bal speelt en een aantal maatregelen (denk aan tijdelijke werkloosheid bij overmacht) heeft genomen om onze bedrijven te ondersteunen. In deze tijden van coronacrisis is het belangrijk om het overzicht te bewaren. Wij merken dat er veel behoefte is aan betrouwbare informatie. Op de website van Techlink kan u terecht voor antwoorden op uw meest prangende vragen.
Karl Neyrinck
Iedereen werd overdonderd door de snelheid en de impact van deze crisis, en de bijhorende maatregelen van de overheden. Maar niet alle oplossingen kunnen van de overheid komen. Er is een sectorvisie nodig op de heropstart van de activiteiten. Dit vergt overleg met alle betrokken actoren, klanten, werknemers, leveranciers, hoofdaannemers en federaties. Eén ding is zeker: we zullen zelf moeten plannen hoe we weer volop aan het werk kunnen. Techlink staat klaar om u daarin bij te staan, en te antwoorden op alle vragen rond administratieve en praktische problemen die we hierover ongetwijfeld zullen tegenkomen. Laten we hierbij de energietransitie niet uit het oog verliezen. Zorg dragen voor elkaar, door de problemen aan te pakken, en elkaar te ondersteunen zou een stap in de goede richting zijn. Karl Neyrinck VOORZITTER TECHLINK NATIONAAL
COLOFON Confederatie Bouw Lombardstraat 34-42 • 1000 Brussel confederatiebouw.be BTW: BE 406 479 092
Techlink vzw Joseph Chantraineplantsoen 1 • 3070 Kortenberg T. +32 2 896 96 10 info@techlink.be • www.techlink.be
Redactie Dirk De Wolf dirk.dewolf@confederatiebouw.be T. +32 2 545 59 48
Verantwoordelijke uitgever Filip Coveliers, directeur communicatie filip.coveliers@confederatiebouw.be
Director General Kris Van Dingenen kris.vandingenen@techlink.be
Vertaling André Verkaeren
Periodiciteit • Oplage 4x per jaar • 3500 Nederlandstalig, 1500 Franstalig
Publiciteit Inge De Ridder T. +32 53 80 87 47 inge.deridder@confederatiebouw.be
Vormgeving Nikka Cuypers nikka.cuypers@confederatiebouw.be Drukwerk Graphius
by Techlink
mei 2020 •
by Techlink
3
DE FACQ PRO APP MEER DAN EEN WERKTUIG
UW beste werktuig is wellicht niet datgene dat u denkt.
Profiteer van al deze functies : een volledige lijst met de dichtstbijzijnde verkooppunten op basis van uw huidige locatie / controleer onmiddellijk de beschikbaarheid in uw dichtstbijzijnde Sanicenter / Stuur uw vraag aan de hand van foto’s / directe toegang naar de e-commerce om uw bestellingen en instellingen te modifieren / volg uw leveringen in real-time op Google Maps. www.facq.be EEN PRO AAN UW ZIJDE
INHOUD
12
28
50
Debatavond “Energietransitie”
Alternatieve verloning
COVID-19 in relatie tot technische installaties
De energietransitie brengt heel wat uitdagingen én opportuniteiten met zich mee voor onze sector. Welke toekomst is er weggelegd voor de diverse energiebronnen? Tijdens de debatavond, georganiseerd door Techlink Oost-Vlaanderen, kregen we hierop een antwoord.
Het basisloon van werknemers wordt steeds vaker aangevuld met extralegale voordelen. Deze vormen van alternatieve verloning zijn voor de werkgever aantrekkelijk en interessant omdat ze de hoge fiscale en parafiscale druk verminderen. Maar wat houdt deze alternatieve verloning precies in?
3
22
50
vader en zoon Palinckx
technische installaties
24
58
gebouwen: fictie of realiteit?
Nederland
28
62
Edito: Draag zorg voor elkaar!
6
Corona: Energietransitie in tijden van corona
12
Event: Debatavond “Energietransitie”
16
Interview: Dubbelinterview
Technologie: Waterstof in
Wetgeving: Verloning op maat
36
De COVID-19-crisis waar we momenteel mee geconfronteerd worden, geeft aanleiding tot allerlei vragen in verband met de sanitaire installaties, ventilatie en klimaatregeling. Dit artikel probeert hierop een antwoord te formuleren op basis van de meest recente wetenschappelijke informatie.
Dossier: COVID-19 in relatie tot
Actualiteit: Detachering naar
Sectorraad “HVAC & Sanitair”
duurzaam ondernemen
Corona: Stresstest biedt installatiebedrijven perspectief
64
18
38
66
Corona: Lokaal ondernemen =
Interview: Wendy Vanmeert over Internationale Vrouwendag
21
Techlink Awards Night
Beursbezoek: VSK
40
Enquête: Digitalisering administratie
Kort De medewerker: Event Manager Carole Metzmacker
68
Productnews
46
Actualiteit: Energiepremies in Brussel
by Techlink
mei 2020 •
by Techlink
5
Corona
Energietransitie in tijden van corona De coronacrisis zal onze maatschappij en sector nog even op zijn grondvesten doen daveren. Nu wij gedwongen worden in het hier en nu bezig te zijn onszelf staande te houden, willen wij toch even stilstaan bij de gevolgen voor onze sector, en tegelijkertijd ook een blik werpen op de toekomst. Techlink heeft daarom op 1 april 2020 een korte corona-enquête gehouden onder haar leden.
Impact coronacrisis op de installatiesector CORONA-ENQUÊTE
Uit onze enquête is intussen gebleken dat op 1 april, 39% van de installatiebedrijven nog maar gedeeltelijk actief was en 49% zelfs volledig gesloten. Amper 12% van de installatiebedrijven was op dat moment volledig aan de slag. Van degenen die ja of gedeeltelijk aangeduid hebben, is 73,5% van het personeel ondertussen niet meer actief vanwege de coronacrisis! (Merk op: de resultaten van de zzp’ers zitten hier ook bij inbegrepen.) Dit is het gevolg van de veiligheidsmaatregelen (vooral op de social distancing) die zij bij de uitvoering van werken moeten volgen. ‘Eén van de redenen dat onze sector meer mensen dan de bouwsector in tijdelijke werkloosheid heeft, is volgens mij het “type” van werken dat onze
installateurs onder meer uitvoeren: installaties inclusief aanpassingen of herstellingen eraan bij klanten die zelf gesloten zijn, werken bij particulieren, …’, zegt Director General Kris Van Dingenen.
Getuigenis uit de sector
Hoe gaan installatiebedrijven om met de situatie rondom het coronavirus? Kunnen ze nog werken? En hoe kijken ze naar de toekomst? Heat+ vroeg het aan Kenny Maes, zaakvoerder van Chauffage Van Meerhaeghe (VMH) en tevens bestuurder bij Techlink West-Vlaanderen en lid van de sectorraad “HVAC & Sanitair” Techlink Nationaal. ‘We hebben onze activiteiten niet echt moeten stopzetten. In de loop van week 12 heb ik het uiteindelijk wel gedaan, uit eigen beweging maar voornamelijk aangedreven door de berichtgeving i.v.m. de erkende “overmacht”. Gezien het feit dat
wij al jaren aan een stuk over een goed gevuld orderboek beschikken, hebben wij niet meer de vaste gewoonte om preventief “tijdelijke werkloosheid wegens economische reden” aan te vragen. In dit soort uitzonderlijke omstandigheden is het dan wachten op beslissingen vanwege de overheid. Groot was dan ook de opluchting toen op 18 maart de melding kwam dat er effectief overmacht kon worden ingeroepen (ook met terugwerkende kracht). Dat was voor mij dan ook hét signaal om op 19 en 20 maart de onderneming volledig te sluiten. We konden dan wel overmacht inroepen maar toch blijf je op dat moment ergens hangen in een grijze zone. De sector was namelijk niet verplicht om te sluiten. Iedereen in de bouwsector mocht in principe zijn werkzaamheden verderzetten mits inachtneming van de opgelegde regels. Enkele werven werden op initiatief van de bouwheren gesloten maar wij hadden/
Grafiek 1:
HEEFT U UW ACTIVITEITEN OMWILLE VAN DE CORONACRISIS AL MOETEN STOPZETTEN?
48,70% 0% ja
6
by Techlink
Grafiek 2:
10%
20% nee
• mei 2020
30% gedeeltelijk
12,27% 40%
50%
60%
39,03% 70%
80%
90%
100%
melden dat het een hele fijne vaststelling is om te zien hoeveel flexibiliteit, bereidwilligheid en vooral veerkracht er in onze sector aan de dag gelegd werd. De bouwsector is in het verleden al vaak een vrij betrouwbare barometer gebleken voor de economische toestand en ik hoop dat dit nu ook het geval zal zijn. Makkelijk zal het niet zijn, maar moeilijk gaat ook.’
te maken in andere mensen hun plaats. Het is ten andere ook helemaal niet onze huisstijl.
OVER VMH Installatiebedrijf Van Meerhaeghe - kortweg VMH - werd gesticht in 1972 en is vrij prominent aanwezig in de driehoek Gent-BruggeKortrijk. ´We beschikken over een professioneel team van meer dan 20 vaklui aangestuurd door een 5-tal bedienden. Stuk voor stuk capabele medewerkers en allen woonachtig in de regio Tielt. Een hecht team dat elke dag verder bouwt aan onze reputatie als waardevolle speler op de markt van de multitechniek’, zegt zaakvoerder Kenny Maes.
Week 13 werd aangevat met 20% van onze arbeiders. Onze HVAC-techniekers - die veelal bij mensen thuis op interventie moeten - kregen van mij de raad om de klanten zoveel als mogelijk telefonisch proberen te verhelpen. Desnoods m.b.v. “facetime” ed. Dat lukte eigenlijk vrij aardig. Omwille van de groeiende mobiliteitsproblematiek ijver ik daar eigenlijk al jaren voor maar de mens (en zeker de Belg) is een gewoontedier en draagt persoonlijk contact nog steeds zeer hoog in het vaandel. Op zich niks mis mee maar toch denk ik dat dit soort tele-methode(s) door de Corona-crisis wel eens in een stroomversnelling zouden kunnen terechtkomen. Zo “heb” elk nadeel ook telkens z’n voordeel. Voor de bedienden werd een beurtrol ingevoerd zodat er ten alle tijde permanentie was op bureau en er voor de rest van de dagen van thuis gewerkt kon worden.’
‘Om de belangen van onze leden te verdedigen naar de overheid toe, werd door de Confederatie Bouw een Task Force opgericht, waarin Techlink ook actief is. Deze Task Force heeft rechtstreeks contact met de verschillende overheden en formuleert voorstellen om compensaties en specifieke regelingen te bekomen teneinde de impact op de installatiebedrijven, van de overheidsmaatregelen in het kader van corona, zo veel mogelijk te beperken. We informeren onze leden dagelijks rond de genomen maatregelen en adviseren hen hoe zij zich best kunnen organiseren’, zegt Kris. MERK OP!
hebben ook voldoende andere lopende Toekomst volgens onze installatiebedrijven werven die wél toegankelijk bleven omHoe zie je de komende maanden? ‘Ik dat de “social distancing” wél kon geresSteeds meer installatiebedrijven maken moet eerlijk bekennen dat ik met enipecteerd worden. Elke medewerker bege voorzichtigheid naar de (nabije) toeaanstalten om hun activiteiten al dan schikt ook over zijn eigen gereedschap komst kijk. Hangende investeringen zulniet deels herop te starten. De corona len misschien even in de koelkast gestopt en voor de 1:verplaatsing naar de werven crisis heeft hen doen stilstaan bij een aanGrafiek zaken: worden maar opDE vlakCORONACRISIS van aanwervingen ALtalMOETEN waren er eveneens voldoende veilige op- OMWILLE HEEFT U UW ACTIVITEITEN VAN STOPZETTEN? ties. Ik kreeg dan ook vrij snel de vraag daarentegen zijn we niet van plan om INNOVATIES ZOALS ONDERHOUD van enkele werkwillige arbeiders of ze de op de rem te gaan staan. De technologie EN REPARATIES VANOP AFSTAND, maandag erop (23 maart) terug aan de mag dan wel overal prominent aanwe39,03% zig zijn, het menselijk12,27% kapitaal binnen de MOETEN VERDER GEÏMPLEMENslag konden. Aangezien wij een vrij48,70% open TEERD WORDEN/ INTREDE VINDEN bouwsector is toch nog steeds van doorcommunicatie voeren met onze medewerkers, kreeg 10% iedereen van mij de vrije slaggevend belang. En dat is60% bij ons niet70% IN ONZE SECTOR. 0% 20% 30% 40% 50% 80% 90% 100% Door integratie van systemen en verbinkeuze. Deze omstandigheden zijn voor anders!’ ding met netwerken is het mogelijk voor iedereen nieuw dus ik voelde mij dan ja nee gedeeltelijk de technicus om op afstand een diagnose ››› ook niet geroepen/geplaatst om keuzes ‘Tot slot wens ik ook uitdrukkelijk te ver-
1
Grafiek 2:
INNOVATIES ZOALS ONDERHOUD EN REPARATIES VANOP AFSTAND, MOETEN VERDER GEÏMPLEMENTEERD WORDEN / INTREDE VINDEN IN ONZE SECTOR. 6,61% 0%
22,91% 10%
Helemaal oneens
22,03%
20%
30%
Eerder oneens
40%
35,24% 50%
Geen mening
60% Eerder akkoord
70%
13,22% 80%
90%
100%
Helemaal akkoord
by Techlink
mei 2020 •
by Techlink
7
oneens 0%Helemaal 10%
Eerder oneens 20% 30%
Corona Helemaal oneens
Eerder oneens
Geen 40% mening50%
Eerder60% akkoord
akkoord 70%Helemaal80%
Geen mening
Eerder akkoord
Helemaal akkoord
90%
100%
Grafiek 3:
WE MOETEN MEER DAN OOIT INZETTEN OP DE EUROPESE GREEN DEAL, DIE ENORME OPPORTUNITEITEN / FINANCIELE INJECTIES MET ZICH MEEBRENGT VOOR ONZE SECTOR. Grafiek 3:
1,32%
3,52% 3,52% 3,52%
1,32%
1,32%
WE MOETEN MEER DAN OOIT INZETTEN OP DE EUROPESE GREEN DEAL, DIE ENORME OPPORTUNITEITEN / FINANCIELE INJECTIES MET ZICH MEEBRENGT VOOR ONZE SECTOR. Grafiek 3: 28,63% 46,70% 19,82% WE MOETEN MEER DAN OOIT INZETTEN OP DE EUROPESE GREEN DEAL, DIE ENORME OPPORTUNITEITEN / FINANCIELE INJECTIES MET ZICH MEEBRENGT VOOR ONZE SECTOR. 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 28,63% 46,70% 19,82% Helemaal oneens Eerder oneens 28,63% 0% 10% 20% 30%
Geen mening 40% 50%
Eerder akkoord 46,70% 60%
Helemaal akkoord 70% 80%
19,82% 90%
100%
oneens 0%Helemaal 10%
Eerder oneens 20% 30%
Geen 40% mening50%
Eerder60% akkoord
akkoord 70%Helemaal80%
90%
100%
Grafiek 4: oneens Helemaal
Eerder oneens
Geen mening
Eerder akkoord
Helemaal akkoord
DE OPPORTUNITEITEN VOOR DE INSTALLATEURS LIGGEN MEER DAN OOIT IN DE ENERGIETRANSITIE. Grafiek 4:
0,44%
3,96%
21,59%
0,44% 0,44%
3,96% 3,96%
DE OPPORTUNITEITEN VOOR DE INSTALLATEURS LIGGEN MEER DAN OOIT IN DE4:ENERGIETRANSITIE. Grafiek 30,84% 43,17% DE OPPORTUNITEITEN VOOR DE INSTALLATEURS LIGGEN MEER DAN OOIT IN DE ENERGIETRANSITIE. 30,84% 43,17% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%
21,59% 90%
Helemaal oneens Eerder oneens 30,84% 0% 10% 20% 30%
Geen mening 40% 50%
Eerder akkoord 43,17% 60%
Helemaal akkoord 70% 80%
oneens 0%Helemaal 10%
Eerder oneens 20% 30%
Geen 40% mening50%
Eerder60% akkoord
akkoord 70%Helemaal80%
Helemaal Grafiek 5: oneens
Eerder oneens
Geen mening
Eerder akkoord
Helemaal akkoord
21,59%
100%
90%
100%
90%
100%
'WE HEBBEN DOOR DE CORONACRISIS EEN 'HISTORISCHE KANS' OM DE ENERGIETRANSITIE TE VERSNELLEN EN ONZE ECONOMIE TE VERGROENEN. Via stimuleringspakketten Grafiek om het5:economisch herstel te ondersteunen, wordt er enorm veel geld vrijgemaakt. Dit is een enorme kans
2,64%
richting het geld dient gestuurd te worden." wordt er enorm veel geld vrijgemaakt. Dit is een enorme kans om het economisch herstel te ondersteunen, maar ook over welke 27,31% 45,37% 23,79% richting het geld dient gestuurd te worden."
(Fatih Birol topman van het IEA). Want het klimaat heeft meer dan virus (De Standaard, 24/3/2020). die we niet mogen missen. Het gaat daarbij nietnodig alleen om de grootte van de som, (Fatih Birol topman van het IEA). Want het klimaat heeft meer nodig dan virus (De Standaard, 24/3/2020). 2,64% 2,64%
0,88% 0,88%
0,88%
'WE HEBBEN DOOR DEHet CORONACRISIS KANS' OM DE ook ENERGIEdie we niet mogen missen. gaat daarbij niet EEN alleen'HISTORISCHE om de grootte van de som, maar over welke Via stimuleringspakketten TRANSITIE TE VERSNELLEN EN ONZE ECONOMIE TE VERGROENEN. Grafiek 5: richting het geld dient gestuurd te worden." om het economisch te ondersteunen, wordt enorm veel geld vrijgemaakt. een enorme kans 'WE HEBBEN DOOR CORONACRISIS EENerdan 'HISTORISCHE KANS' OM Dit DEisENERGIE(Fatih Birol topman van hetherstel IEA).DE Want het klimaat heeft meer nodig virus (De Standaard, 24/3/2020). die we niet mogen missen. Het gaat alleen om de van de som, maar ook over welke Via stimuleringspakketten TRANSITIE TE VERSNELLEN ENdaarbij ONZEniet ECONOMIE TEgrootte VERGROENEN.
0%
10%
27,31% 20%
30%
40%
50%
45,37% 60%
70%
Helemaal oneens27,31% Eerder oneens 0% 10% 20% 30%
Geen mening 40% 50%
Eerder akkoord 45,37% 60%
Helemaal akkoord 70% 80%
oneens 0%Helemaal 10%
Geen 40% mening50%
Eerder60% akkoord
akkoord 70%Helemaal80%
Eerder oneens 20% 30%
››› te stellen, eventueel bepaalde (sub)syste- en verduurzamen dan zou dit heel wat Helemaal oneens banen Geen akkoordvoor men tijdelijk uitoneens te schakelenEerder en de nood enmening winstkansenEerder opleveren aan wisselstukken op voorhand te evalude sector van hernieuwbare energie (lees: eren. Hierdoor kan hij heel wat - vaak ook voor de installatiesector). condensatie gasketel overbodige - verplaatsingen uitsparen + hernieuwbare energie
3
DE OPPORTUNITEITEN VOOR DE HET IS BELANGRIJK OM IN TE ZET-condensatie LIGGEN MEER DAN condensatieINSTALLATEURS gasketel stookolieketel + hernieuwbare energie TEN OP DE EUROPESE GREEN DEAL, OOITenergie IN DE ENERGIETRANSITIE. + hernieuwbare Sanitair DIE ENORME OPPORTUNITEITEN/ warmtepompen De gasketel energietransitie is een langlopend condensatie condensatie hernieuwbare FINANCIËLE INJECTIES MET ZICH +stookolieketel project energie en zorgt ervoor dat het vakgehernieuwbare energie MEEBRENGT VOOR ONZE SECTOR. +Sanitair bied breder, meer digitaal en veelzijdiger Sanitair
2
condensatie warmtepompen Energie-efficiëntie is een groot facet van wordt. De energietransitie biedt daarstookolieketel + hernieuwbare energie om nieuwe producten en naast kansen de Green Deal. Dit moet onder andere warmtepompen verdienmodellen (diensten) te ontwikkegebeuren door hogere eisen te stellen aan len. Differentiëren door middel van techde energieprestaties van gebouwen. Indien we alle oude gebouwen renoveren nologie is de boodschap.
8
80%
by Techlink
• mei 2020
4
23,79% 90% 23,79%
100%
90%
100%
90%
100%
DE HUIDIGE CORONACRISIS MOET
Helemaal EEN akkoord KEERPUNT VORMEN OM DE
ENERGIETRANSITIE TE VERSNELLEN EN ONZE SAMENLEVING TE VERDUURZAMEN.
De economische stimuleringsmaatregelen om het economisch herstel te ondersteunen, bieden echter een enorme kans die we niet mogen missen. Het Internationaal Energieagentschap (IEA) heeft opgeroepen om de grootschalige investeringen te gebruiken om schone energietechnologieën zoals zonne-energie, windenergie, waterstof, batterijen, enz. centraal te stellen in de stimuleringsplannen.
De beste warmtepomp op de markt. Fluisterstil en zeer efficiënt. Deze monobloc lucht-waterwarmtepomp Logatherm WPL AR beschikt over een ErP-label A+++ en is extreem stil. Bovendien is de WPL AR eenvoudig te installeren. Kortom, de beste warmtepomp op de Belgische markt.
Fluisterstil: slechts 29 dB(A)*
Bij aanvoertemperatuur van 35°C
A⁺⁺⁺ → G
e Best p in m tepo nt m r a e w egm s n j i z
Schaaf uw warmtepompkennis online bij via www.academy.buderus.be Buderus warmtepompen, made in Sweden, sinds 1968. Buderus Belgium www.buderus.be * Op afstand van 3 m Een uitgebreide test in een onafhankelijk testlaboratorium in Milaan toont aan dat de monobloc warmtepompen Logatherm WPL 6 ART(S) en WPL 8 ART(S) veruit het beste scoren op energie-efficiëntie voor waterverwarming. Energie-efficiëntieklasse bij aanvoertemperatuur van 55°C: verwarming A++, warm water A+.
Corona
Coronacrisis biedt historische kans voor duurzamere samenleving Opiniestuk van Jan Lhoëst
80%
van de Belgische installatiebedrijven – elektro, sanitair, verwarming, ventilatie en airconditioning – vindt dat de huidige coronacrisis het keerpunt moet vormen om de samenleving te verduurzamen. Dat blijkt uit een bevraging die Techlink, de beroepsfederatie van Belgische installatiebedrijven, vorige week heeft georganiseerd. De huidige coronacrisis schudt momenteel het openbare leven en de economie grondig door elkaar. Door de broodnodige maatregelen omtrent social distancing, zien bedrijven hun omzet deels of volledig terugvallen. De financiële coronakater zal meer dan waarschijnlijk nog lang nazinderen. Overheden zullen op korte termijn onder hoge druk komen te staan om hun schuld onder controle te houden terwijl ze de economie in een post-COVID-19-tijdperk via een resem steunmaatregelen trachten te stimuleren. Toch biedt deze periode ook een uitgelezen kans om een versnelling hoger te schakelen en de maatschappij te verduurzamen op een economisch rendabele manier.
lokale, duurzame energie-oplossingen. 82% van de installateurs ziet toekomst in duurzame elektriciteit en warmte van bij ons. Denk maar aan lokale energiegemeenschappen die de uitdagingen rond energie-opslag en Demand Side Management helpen faciliteren rond zon- en windenergie, biomassa en biomethaan. Consumenten worden hierbij betrokken en gestimuleerd om energie efficiënt te gebruiken of te stockeren op momenten van zon en wind. Bovendien verminderen we zo onze afhankelijkheid van niet-Europees gas en olie buiten de lands- en continentgrenzen. 75% van de installateurs stelt vandaag bewuster materialen en toestellen van Europese makelijk aan te schaffen. De onverwacht positieve neveneffecten van COVID-19 stellen ons voor de keuze: blijven we ter plaatse trappelen, of ondernemen we actie? Het klimaat is ook ziek.
De richting is even belangrijk als de grootte van de som
“Covid-19 is de meest urgente bedreiging voor de mensheid van vandaag, maar de klimaatverandering vormt op lange termijn de grootste Ook het klimaat is ziek bedreiging. Het klimaat mag niet op intensiIn eerste instantie is Corona uiteraard een geLaat ons deze ve care belanden, want reanimeren is niet mozondheidsprobleem van ongeziene schaal dat gelijk”, zei Patricia Espinosa, de secretaris-gecrisis aangrijpen neraal van de VN-klimaatconferentie recent. gezondheidsprofessionals momenteel trachten Meer dan ooit moet de groene agenda centraal op te lossen. De vraag die daarnaast optreedt, als wake-up call staan, wanneer het coronamonster is bedwonis wat te doen met de economische crisis als naar een gen. De Europese Green Deal moet die noodgevolg van COVID-19. Investeringen moeten duurzamere zakelijke energietransitie via een grote financiëdie andere crisis, die van het klimaat, mee helpen oplossen en zeker niet versterken. De COle injectie faciliteren. 76% van de installateurs toekomst. VID-19-pandemie brengt veel ellende en kopziet heil in deze Europese Green Deal, maar de zorgen met zich mee, maar zet ons daarnaast richting is even belangrijk als de grootte van de ook aan tot nadenken over de manier waarop de samenleving som. De installatiesector, en bij uitbreiding de volledige energiesector moeten deze richting samen met beleidsmakers been economie zijn ingericht en hoe het in de toekomst anders palen. Het evenwicht tussen economische rentabiliteit en een kan. De rustige snelwegen, het propere water in Venetië en de duurzame toekomst is daarbij meer dan ooit noodzakelijk. aantoonbaar schonere lucht stellen de menselijke impact op klimaat en milieu op scherp. Ik, en met mij de grote meerderheid van de installatiesector, ben er van overtuigd dat we met De omvang en de impact van COVID-19 is ongezien. Toch zijn allen op een keerpunt staan in die energietransitie. Het zou verplicht de huidige pandemie ons om keuzes te maken om waanzinnig zijn om bij afloop van deze coronacrisis weer over die andere crisis op te lossen. Duurzame energiesystemen in te gaan naar ‘Business as Usual’. combinatie met lokale bewustwording zullen een stuk van het antwoord vormen. Nu we met zijn allen zichtbaar de impact Denk maar aan de #ikkoopbelgisch-oproep van de laatste davan een verminderde sociale en economische activiteit op het gen. Die vertaalt zich in een opportuniteit op het vlak van klimaat ervaren, hebben we een historische kans om voor een duurzame, lokale initiatieven. Sommige landbouwbedrijven duurzame toekomst te kiezen. De installatiesector staat in het zien hun omzet significant stijgen door hun voedingsproducepicentrum van deze transitie. Laat ons samen met de volledige ten direct aan de eindconsument te verkopen. Het onverwacht energiesector, beleidsmakers én consumenten de samenleving sociaal experiment dat COVID-19 is, opent ook de deur naar na COVID-19 vormgeven.
“
”
10
by Techlink
• mei 2020
samen garanderen we water & warmte
100% service in alle 30 vestigingen* * Toen wij deze advertentie maakten, mochten jouw klanten nog niet in onze toonzalen. Hopelijk is dat nu al anders. Altijd welkom op www.desco.be voor meer info.
ontdek onze veilige services bestel via de e-shop 24u op 24, 7 dagen op 7 laat gratis leveren of kom contactloos afhalen bel of mail ons voor advies of om samen een creatieve oplossing voor jouw vraag te vinden
speciaal voor jou Aalst Aartselaar Antwerpen Braine l’Alleud Brugge Châtelineau Diest Dison Gembloux Gent Grivegnée Habay Ieper Kuurne Lier Lummen Malmedy Marche-en-Famenne Mechelen Mons Namur | Jambes Rocourt Temse Tournai Turnhout Vorst | Forest Wemmel Wijnegem Zaventem Zele www.desco.be
Event
Debatavond Techlink Oost-Vlaanderen Op donderdag 13 februari 2020 organiseerde Techlink Oost-Vlaanderen, op initiatief van de werkgroep HVAC S, een debatavond in de Arteveldehogeschool. Deze avond stond in het teken van de energietransitie die heel wat uitdagingen én opportuniteiten met zich meebrengt voor de installatiesector. Vertegenwoordigers van diverse energiebronnen deelden met de ruim 120 deelnemers hun visie op de toekomst en hoe zij de rol van de professionele installateur zien.
Aanvang
De deelnemers werden bij het binnenkomen verwelkomd door Nadine Roels, voorzitter werkgroep HVAC S, waarbij het opviel dat ze warm liepen voor een energieke avond. Ook de andere leden van de werkgroep HVAC S (Geert Hoogstoel, Lieven Mareen, Marc Beun, Chris Van Paemelen en Tom Walraet) tekenden present. De inleiding werd verzorgd door Jan Lhoëst, commercieel directeur bij Techlink, waarbij hij enkele trends toelichtte:
1 2 3 4
Door het toenemende belang van de technieken in een gebouw zal de installateur evolueren van onderaannemer naar spelbepaler Er is een tendens van bezit naar gebruik en dus van installatie van losse producten naar het aanbieden van totaaloplossingen en daaraan gekoppelde services Waardoor de installatiebedrijven veel meer met elkaar zullen gaan moeten samenwerken om tot systeemoplossingen te komen Het installatiebedrijf tenslotte zal zich steeds meer als adviseur van de energietransitie ››› moeten en kunnen profileren Jan Lhoëst, commercieel directeur bij Techlink, leidde de debatavond in en lichtte enkele trends toe. De leden van de werkgroep HVAC S keken toe van op de eerste rij en zagen dat het goed was.
12
by Techlink
• mei 2020
INSTALLATEURS IN CENTRALE VERWARMING LIGGEN ONS NAUW AAN HET HART!
www.DELTA-T.be
LES INSTALLATEURS EN CHAUFFAGE CENTRAL NOUS TIENNENT À CŒUR!
MultiSkin , Ook de betrouwbaarste koppelingen moet blijven evolueren
Pers PPSU
De 3de generatie perskoppelingen + Multiprofiel koppeling: compatibel met TH, U en H profielen + Verbeterde doorlaat + Afneembare Visu-Control® ring + Beschermdoppen
Push PPSU
www.DELTA-T.be Pers Messing
Alsembergsesteenweg 454 – B-1653 DWORP - info@comap.be – www.comap.be - tel 02 371 01 67
Half page SKin- NL.indd 1
17/01/2019 18:01:39
Event
Debatavond met vertegenwoordigers van diverse energiebronnen.
Zo’n 120 deelnemers namen enthousiast deel aan het debat.
De avond werd afgesloten met een drankje en een hapje.
›››
Panelgesprek
De avond bestond uit een paneldiscussie tussen Steven Van Caekenberghe (Gas.be), Willem Voets (Mazout), Wim Vanlede (Hout), Bram Claeys (ODE – Organisatie voor Duurzame Energie), Anneleen Haers (VEA – Vlaams Energie Agentschap) en Prof. Michel De Paepe (verbonden aan de UGent en gespecialiseerd in waterstof ). Filip Van den Abeele trad op als moderator. De verschillende energiebronnen willen allemaal de kaart van duurzaamheid trekken en probeerden de aanwezigen te overtuigen van hun aandeel binnen de energietransitie. Niemand ontkent de klimaatuitdaging, alle neuzen stonden in dezelfde richting maar de manier waarop en de snelheid waarmee dit moet worden bereikt, was voer voor debat. Over één ding bestond echter geen discussie, een prominente rol is weggelegd voor de installateur die de klant kan informeren en sensibiliseren over de mogelijke energiebronnen op weg naar een duurzame toekomst. Jongeren die iets willen betekenen voor de mens en maatschappij moeten worden warm gemaakt voor een job in de installatiesector. Ook hiervan zal het succes van de energietransitie afhangen.
Afsluiting
De debatavond werd afgesloten door André Overdulve, voorzitter Techlink Oost-Vlaanderen, die de deelnemers bedankte voor hun talrijke aanwezigheid en nog van de gelegenheid gebruik maakte om twee medewerkers van Techlink, Sandra Mertens en Sofie Lapière, in de bloemetjes te zetten voor hun hulp bij de organisatie van de debatavond. Na het debat konden de aanwezigen netwerken en uiteraard genieten van een hapje en drankje. Dit artikel verscheen reeds in de maarteditie van “De Oost-Vlaamse Aannemer”, het ledenmagazine van Confederatie Bouw Provincie Oost-Vlaanderen.
14
by Techlink
• mei 2020
DucoFlex
NIEUW
Compleet luchtkanalensysteem voor Systeem C & D
“Click & Go” principe
“Zero noise” garantie
100% service
Aantal hulpstukken tot een minimum beperkt
Beantwoordt aan de strengste eisen
Complete ventilatie-oplossing met ondersteuning
We inspire at www.duco.eu
Advertenties 2020 v2.indd 1
27/04/2020 14:55
A Group Company of Midea
CLIVET SPLIT LUCHT/WATER WARMTEPOMPEN ✓ Inbouw model met ingebouwd sanitair vat van 150l (uitbreidbaar met extra 150l) ✓ Vrijstaand model met ingebouwd sanitair vat van 190 of 280l ✓ Opbouw model (wand) ✓ Buitenunit
MIDEA WARMTEPOMPBOILER SWAN ✓ 190 liter ✓ 300 liter ✓ 300 liter + extra warmtewisselaar
Kruinstraat 4 - Industriepark E17 1034 - 9160 Lokeren - T +32 9 337 87 77 - info@climacon.be - www.climacon.be
climacon PANTONE REFLEX BLUE C 80%
CLI-9344-adv Heat+-050520b.indd 1
6/05/2020 10:06
Corona
Lokaal ondernemen = (ecologisch &) duurzaam ondernemen De coronacrisis bengt ook een positieve tegenreactie met zich mee. Als Techlink zeggen wij merci aan alle installatiebedrijven die nog altijd klaar staan om herstellingen uit te voeren en merci aan alle consumenten die bewust bij Belgische (installatie)bedrijven aankloppen. Terwijl de internationale samenwerking op het gebied van onderzoek en productie heeft bijgedragen aan het verlagen van de kosten voor schone energietechnologieën, heeft het coronavirus de keerzijde van een te grote afhankelijkheid van één enkele regio voor zoveel kritieke mineralen en productie blootgelegd. Toen de Chinese productiemotor stilviel door het coronavirus, werden essentiële schakels in schone energievoorzieningen verbroken. Van ontwikkelaars van zonne-energie voor wie er niets anders op zat dan te vechten om panelen om te plaatsen tot fabrikanten van elektrische
voertuigen die strijd moesten leveren om lithiumhydroxide die nodig is voor de accu's, overal in het schone energielandschap werd er melding gemaakt van problemen met de toeleveringsketen. Gelukkig beginnen de toeleveringsketens zich al te herstellen. ‘Onze nationale veiligheids- en klimaatbelangen op lange termijn staan echter op gespannen voet met een te grote afhankelijkheid van één regio voor de essentiële componenten van schone technologie. Lokale productie kan hierop een
Grafiek 1:
0,88% 0,88%
NA DEZE CRISIS ZAL IK BEWUSTER MATERIALEN / TOESTELLEN Grafiek 1: VAN EUROPESE AANSCHAFFEN. NA DEZE CRISIS MAKELIJ ZAL IK BEWUSTER MATERIALEN / TOESTELLEN VAN EUROPESE MAKELIJ AANSCHAFFEN. 8,37% 8,37%
0%
25,11% 25,11% 10%
0% 10% Helemaal oneens Helemaal oneens
20%
43,17% 43,17% 30%
20% 30% Eerder oneens Eerder oneens
40%
50%
60%
40% 50% 60% Geen mening Eerder akkoord Geen mening
Eerder akkoord
22,47% 22,47% 70%
80%
70% 80% Helemaal akkoord
90%
100%
90%
100%
Helemaal akkoord
Grafiek 2:
ONZE2:AFHANKELIJKHEID VOOR PRIMAIRE NODEN ZOALS ENERGIE (GAS- EN OLIE) Grafiek LIGT TEAFHANKELIJKHEID VEEL BUITEN EUROPA. NA DE CRISIS MOETEN WE INZETTEN OP DUURZAME ONZE VOOR PRIMAIRE NODEN ZOALS ENERGIE (GASEN OLIE) (bv. lokale energiegemeenschappen, zonen windenergie, ELEKTRICITEIT / WARMTE VAN BIJ LIGT TE VEEL BUITEN EUROPA. NA ONS DE CRISIS MOETEN WE INZETTEN OP DUURZAME biomassa en biomethaan). ELEKTRICITEIT / WARMTE VAN BIJ ONS (bv. lokale energiegemeenschappen, zon- en windenergie, 2,64% 2,64%
1,32%1,32%
biomassa en biomethaan).
0%
12,78% 12,78% 10%
0% 10% Helemaal oneens Helemaal oneens
16
by Techlink
• mei 2020
49,34% 49,34% 20%
30%
20% 30% Eerder oneens Eerder oneens
40%
33,92% 33,92% 50%
60%
40% 50% 60% Geen mening Eerder akkoord Geen mening
Eerder akkoord
70%
80%
70% 80% Helemaal akkoord Helemaal akkoord
90%
100%
90%
100%
antwoord zijn. Lokale (korte) productieketens hebben bovendien ook het voordeel een ecologisch lagere voetafdruk te hebben… op weg naar een duurzamere toekomst’, zegt commercieel directeur Jan Lhoëst.
Corona-enquête
In onze enquête naar aanleiding van de coronacrisis vroegen we dan ook aan onze leden installatiebedrijven of ze na de crisis bewuster producten/toestellen van Europese makelij zouden kopen. Maar liefst 75,6% van de bevraagde installateurs beantwoordde deze vraag positief. In dezelfde enquête was ook 82,4% van de installateurs akkoord met de stelling dat onze afhankelijkheid voor primaire noden zoals energie te veel buiten Europa ligt en dat we na de crisis moeten inzetten op bijvoorbeeld duurzame elektriciteit (via zonne-energie) van bij ons. In onze sector zijn lidbedrijven aan de slag die deze reflectie al maakten lang voor deze crisis. Wij gingen kijken naar een lidbedrijf die zelf PV-panelen produceert en installeert gekoppeld aan een vooruitstrevende, duurzame bedrijfsvisie.
VOORBEELD UIT DE SECTOR
12°
11°
22°
17°
23°
19°
Lidbedrijf Evocells BVBA, gevestigd in het Waalse Gewest, in Baillonville (Namen), is al meer dan 10 jaar specialist in fotovoltaïsche panelen. Dit bedrijf produceert en installeert zijn eigen panelen in België, zowel voor de tertiaire sector als voor particulieren. Dit dynamische bedrijf is bezorgd over het klimaat en de impact van hun activiteiten op het milieu. Philippe Leblanc, manager van Evocells; ‘We hebben besloten om als eerste ter wereld onze panelen te produceren door een "zero carbon"-beleid toe te passen. Dat wil zeggen dat onze panelen hun CO2-voetafdruk moeten hebben gewist voor hun productie en dus voor hun productie van groene energie gedurende 4 jaar om als "schoon" te worden beschouwd. Vervolgens wilden we dit beleid uitbreiden naar al onze dagelijkse gebruiken in het beheer van ons bedrijf’.
53084 Techlink HEAT adv 90x270mm BE-NL.indd 1 by Techlink
mei 2020 •
27-01-20 10:30 by Techlink
17
Interview
Internationale Vrouwendag 2020 Jaarlijks op 8 maart is het Internationale Vrouwendag. Het is een dag die vrouwen wereldwijd viert, steunt en inspireert. Dit jaar stond de dag in het teken van #EachforEqual: individueel én collectief bouwen aan een gendergelijke wereld. Ter gelegenheid van Internationale Vrouwendag laten we een ondernemende vrouw aan het woord, namelijk: Wendy Vanmeert, medezaakvoerster van Active Energy, die bewust voor de technische sector heeft gekozen.
Wat betekent internationale vrouwendag voor u?
Voor dit interview had ik er nog nooit echt bij stilgestaan. Ik vind dat men geen onderscheid mag maken tussen mannen en vrouwen, hetero’s en homo’s, enz. Alle mensen zijn gelijk ongeacht hun geslacht, ras, leeftijd, religie, … Als we elkaar als gelijken behandelen, tonen we wederzijds respect. Is het moeilijk om als vrouw in de technische (overwegend mannelijke) sector te werken?
Tot op heden heb ik het niet als een nadeel ervaren. Natuurlijk word je in het begin wat getest. Maar is dat niet zo in elke sector? Door te laten zien wat je waard bent, zonder uit de hoogte te doen, dwing je respect af bij jouw (mannelijke) klanten en werknemers. Als je goed werk levert, volgt het vertrouwen automatisch. Alle begin is moeilijk maar eenmaal je de technische knowhow hebt, krijg je misschien nog meer appreciatie van de mannen. Reeds als kleine meid had ik een fascinatie voor hoe dingen werken en hoe ze in elkaar zitten. Daaruit had ik de microbe voor techniek te pakken. Ik heb er echt niet over nagedacht of dit nu eerder mannelijk, dan wel vrouwelijk was. In het secundair volgde ik Techniek-weten-
18
by Techlink
• mei 2020
schappen en doordat ik goed was in wiskunde was mijn keuze snel gemaakt: de studies van ingenieur doorlopen. Echter, elektromechanica bleek mijn sterkste kant te zijn. Tijdens mijn studieloopbaan zat ik steeds in klassen waarvan de overgrote meerderheid mannelijk was. Ik was niet anders gewoon. Je groeit ermee op. Ik heb heel bewust voor de technische sector gekozen en durf mijn mannetje zeker te staan in de zogenaamde mannenwereld. Is er weerstand als u als vrouw opdrachten geeft aan mannelijke (buitenlandse) werknemers?
Onze mannelijke werknemers hebben er geen moeite mee. Ze vinden het leuk
“
Mannen kunnen tactloos uit de hoek komen, maar ik laat het over me heen gaan. Ze zeggen waar het op staat, daar hou ik van.
”
Wendy Vanmeert
dat ik erbij ben. Ik maak hen attent op dingen die ze zelf over het hoofd zien, waardoor het eindresultaat beter wordt. Mijn man (Tom) en ik zijn een complementair duo. Als industrieel ige nieur ben ik technisch heel sterk, terwijl Tom een geboren vakman is die met beide voeten stevig in het vak staat. Tom is hoofdzakelijk terug te vinden op de werf waarbij hij de (Belgische en Roemeense) medewerkers volop aanstuurt. Dit verklaart wellicht waarom onze Roemeense werknemers bij een vraag of probleem makkelijker naar hem toe stappen. Af en toe wordt er op een werf eens naar een vrouw gefloten. Is dit een nadeel of een compliment? Ik wuif eens en daarmee is de kous af. (lacht) Iedere vrouw reageert hier anders op. Wat vindt u de grootste uitdaging van het ondernemen, moelijkste/leukste? Moeilijkste?
• Technisch personeel in de installatiesector wordt steeds schaarser. Goed gekwalificeerd personeel vinden is voor ons een uitdaging en belemmert economische groei in de technische sector en daarbuiten. • De wetgeving verandert regelmatig in de bouwsector en er moeten telkens nieuwe certificaten gehaald worden.
OVER ACTIVE ENERGY: Tom Maes en Wendy Vanmeert staan sinds 2009 aan het roer van Active Energy in Diest. Ze startten hun eigen zaak met een ambitieuze mindset én met samen maar liefst 30 jaar ervaring op de teller. ‘Wat begon als meehelpen in bijberoep groeide door de jaren heen uit tot voltijdse job waar ik mijn hart en ziel in kwijt kan’, zegt Wendy. Active Energy heeft dankzij een allround expertise in verwarming, sanitair, koeling en ventilatie een stevige reputatie opgebouwd. Maar dat doen ze uiteraard niet alleen. De zaakvoerders worden geruggensteund door een ploeg van creatieve en ervaren vakmensen die dezelfde passie delen. ‘Vandaag hebben we zo’n 14 à 15 medewerkers onder onze vleugels’, zegt Tom. ‘Een gedreven team maakt elke dag het verschil door puur op kwaliteit, service en vertrouwen te werken.’
bouwprofessional projecten digitaal kan ontwerpen, uitwerken, verkennen en corrigeren nog voor er is gebouwd. Wat zijn uw toekomstdromen?
Ik vind mijn werk op dit moment leerrijk en bekijk dagelijks wat er op mijn pad komt. Iedere opdracht is anders en iedere klant is anders. We hebben een gezonde ambitie om te groeien en mee te stappen in het vooruitstrevende verhaal van de bouw, zeker op het vlak van digitalisering.
Denk ook aan de GDPR dat een impact heeft op de verwerking van persoonlijke gegevens van werknemers en klanten. Eenvoudige regelgeving is welkom. Leukste?
• Ik mag me gelukkig prijzen dat ik elke dag met mijn passie (verwarming en ventilatie) bezig kan zijn. Ik wil in dit domein graag blijven werken. • Iets kunnen betekenen voor de maatschappij; je zorgt voor het inkomen van jouw werknemers.
Uitdaging?
Ondernemen betekent ook aandacht hebben voor toekomstige ontwikkelingen. De ontwikkelingen in de bouw en HVAC/S sector volgen elkaar sneller op dan ooit. De grootste uitdaging is de digitalisering en optimalisering in de bouw (bouwproces versnellen). In 2018 zijn we begonnen met een ERP-pakket voor automatisch stock beheer. Nu willen we van start gaan met BIM (Building Information Modeling), een geïntegreerd proces waarmee u als
De kleine schaal van ons bedrijf zorgt ervoor dat je van nature meer wendbaar en flexibeler bent voor verandering. Wij zitten niet stil en willen groeien in service. In de toekomst zetten we ook volop in op het BIM-verhaal. Het ultieme doel is om een referentie te worden in de installatiesector. Tot slot: wat is uw tip voor andere vrouwen die in de installatiesector willen gaan werken?
Je moet doen wat je graag doet! Als je een technische richting wil inslaan, moet je zeker niet twijfelen. Ga ervoor! Blijf vooral jezelf en laat u als vrouw niet doen in een mannenwereld. Bovendien is het best leuk tussen al die mannen werken. (knipoogt Wendy)
by Techlink
mei 2020 •
by Techlink
19
AWARDS Night
Enkel voor Techlink-leden en hun partners
SAVE THE DATE ! DOLCE LA HULPE HOTEL Vrijdag 23.04.2021 Aarzel niet langer om mee te dingen naar één van onze Techlink Awards !!!
www.techlink.be De kandidaatsdossiers kunnen ingediend worden via email: events@techlink.be tot vrijdag 12 februari 2021
MET DE STEUN VAN ONZE BELANGRIJKSTE SPONSORS
Techlink Awards Night
Techlink Awards Night uitgesteld naar 2021 De verschrikkelijke coronacrisis die we momenteel meemaken en de maatregelen die zijn genomen om de verspreiding van deze ziekte tegen te gaan, dwingen ons om de Techlink Awards Night, die oorspronkelijk gepland was voor 5 juni, uit te stellen tot het voorjaar van 2021. Door deze avond te herdopen tot de “Techlink Awards Night” en het concept te veranderen, waren we bijna "visionair" of in ieder geval behoorlijk geïnspireerd. Inderdaad, de vreselijke levensles die ons wordt gegeven door de onverzadigbare zoektocht van de mens naar winstbejag en overconsumptie zal op zijn minst de verdienste hebben dat zij ons doet inzien hoe belangrijk het is om onze gewoontes te veranderen. Want deze crisis zal niet alleen honderdduizenden doden veroorzaken, maar ook honderden miljoenen economische slachtoffers maken. Op onze bescheiden schaal zullen we steeds weer pleiten voor dit centrale thema waarin we diep geloven: "De energietransitie en de installateur van de toekomst". Want het is duidelijk, nu zullen we onszelf opnieuw moeten uitvinden! Als nationale beroepsfederatie heeft Techlink ten aanzien van zijn leden een belangrijke rol te spelen in de bewustmaking van vakmensen en consumenten over ethischer en duurzamer bouwen, over kwaliteit kopen en over meer lokaal aankopen. Uit onze enquête (zie p. 6) is ook gebleken dat de installateur zich hiervan bewust wordt.
De Techlink Awards
Het uitstel van de uitreiking van de Techlink Awards is een gelegenheid om u meer tijd te geven om mee te dingen. Bovendien is het voor aannemers die al hebben gereageerd op de oproep voor de Awards duidelijk dat ze geen nieuw kandidaatsdossier hoeven in te dienen, dat hun huidige deelname natuurlijk nog steeds geldig is voor de 2021-editie. een jury van erkende deskundigen uit de sector, die met name bestaat uit gespecialiseerde journalisten, ingenieurs en technici van het WTCB, Volta en andere organisaties, zal de Techlink Awards toekennen aan innovatieve bedrijven die zich ertoe verbinden de weg te bereiden voor de energietransitie en te laten zien dat het mogelijk is om duurzaam te ondernemen.
TER HERINNERING:
We hebben 3 categorieën vastgelegd voor de Techlink Awards:
Hoe heb ik de installatie zo milieuvriendelijk en/of zo neutraal mogelijk gemaakt op het gebied van uitstoot of verbruik bij nieuwbouw?
•
INNOVATIVE TECHNICAL INSTALLATION:
•
BUILDING ENERGY EFFICIENCY OPTIMIZATION: Hoe heb ik het energieverbruik van een gebouw tijdens een renovatie sterk geoptimaliseerd?
•
SUSTAINABLE MANAGEMENT:
Hoe heb ik "duurzame en ecologische verandering" in het dagelijks beheer van mijn bedrijf gebracht?
Vanaf vandaag, en in de maanden voorafgaand aan dit grote evenement, zal Techlink al zijn communicatiekanalen gebruiken om installateurs in de picture te plaatsen die meedingen naar een Award en die de energietransitie op de eerste plaats zetten, die hieraan denken telkens wanneer ze een bestek opmaken, wanneer ze nadenken over een bouwplaats en werken op een bouwplaats uitvoeren, maar ook wanneer ze hun bedrijf leiden en hun personeel managen.
Hoe neem ik deel aan de Awards?
Installatiebedrijven die zich in dit initiatief herkennen, kunnen een kandidaatsdossier indienen, dat kan worden gedownload op www.techlink.be, om mee te dingen in één van de voorgestelde categorieën. Voor meer informatie kunnen jullie ook een mail sturen naar events@techlink.be. In een volgende uitgave zullen we toelichting geven bij de verschillende projecten uit de kandidaatsdossiers die we al hebben ontvangen en zullen we u uitleggen hoe Techlink de CO2-uitstoot van dit evenement zal berekenen en uitstoot zal compenseren. We kijken er dus allemaal erg naar uit om u in het voorjaar van 2021 te zien, maar zorg tot die tijd goed voor uzelf en uw dierbaren!
by Techlink
mei 2020 •
by Techlink
21
Interview
Dubbelinterview vader en zoon Palinckx Je hebt er veel in de HVAC/S sector: familiebedrijven. Van klein tot groot. Zij vormen de ruggengraat van onze economie. Familiebedrijven kijken naar de lange termijn. Continuïteit is voor hen erg belangrijk. Een familiebedrijf heeft een duidelijke identiteit en de werknemers zijn vaak erg trots dat ze er deel van uitmaken. Als je tot “de familie” behoort, ga je niet snel weg. Dan kan het gebeuren dat hele families in dienst zijn bij een familiebedrijf. Hoe is het om als familie samen te ondernemen? Voor een tweede reportage ging Heat+ langs bij Palinckx bvba. Zaakvoerder Steve Palinckx (zoon) die ook actief betrokken is bij Techlink, o.a. voorzitter werkgroep HVAC & Sanitair en bestuurder bij Techlink Antwerpen, en Achiel Palinckx (vader), die op zijn 81ste nog iedere dag op het bedrijf rondloopt, staan ons te woord. Langer werken, tot de leeftijd van 67 jaar. Het is de nieuwe realiteit waar de meeste werknemers tegenop zien. Achiel vormt de uitzondering op de regel. ‘Ik ben vergroeid met dit bedrijf en wil hier zo lang ik kan aan de slag blijven. Thuis in de zetel zou ik wegkwijnen.’
60 jaar
‘In mei-juni 2020 vieren we ons 60-jarig bestaan. HVAC & Sanitair is een passie die al 60 jaar door ons familiebedrijf stroomt. In al die jaren heeft Palinckx bvba een uitstekende naam in Wuustwezel en omstreken opgebouwd. Wij hebben een gestage groei doorgemaakt met eigen mensen en eigen middelen’, steekt Steve van wal. ‘Wij oefenen ons beroep uit met de juiste instelling, zeker als het op service en dienstverlening aankomt. Wij zien toe op de kwaliteit van alle uitgevoerde werken en staan garant voor een snelle interventie.’ Achiel vult aan: ‘Wij stellen kwaliteit voorop en als de klant uiteindelijk toch voor ons kiest, geeft dit veel voldoening. Je wordt dan bewust gekozen omwille
22
by Techlink
• november 2019
van de kwaliteit van je product of dienst. Klanttevredenheid staat hierbij centraal! Bovendien zorgen tevreden klanten voor gratis marketing en mond-tot-mondreclame.’
Uitdagingen
In 1992 is Steve bij zijn vader voltijds gaan werken. ‘De samenwerking met mijn vader vormde soms wel een uitdaging. Wij hebben elk onze mening maar op de een of andere manier slaagden we er toch altijd in om tot een consensus te komen.’ Wat waren de laatste jaren de grootste uitdagingen? Steve: ‘De eerste jaren bestond mijn uitdaging erin om het vertrouwen van mijn vaders trouwe klanten te winnen. Eenmaal die vertrouwensrelatie er is, kan je jouw klanten doel-
“
We vinden dat opleiding belangrijk is om op de hoogte te blijven van de laatste technologische ontwikkelingen. Steve Palinckx
”
gericht adviseren. In ons bedrijf wordt traditioneel vakmanschap gecombineerd met een goede kennis van de nieuwste technieken (bv. warmtepompen, …). Sinds 2005 volgen de veranderingen in de HVAC/S sector elkaar in snel tempo op. De focus ligt hierbij op de energietransitie waarbij duurzame technologieën centraal staan. Als bedrijf moet je hierop inspelen en investeren. Als je bijvoorbeeld kijkt naar de warmtepomp: op zich is dat geen nieuwe technologie, maar veel installateurs moeten er toch nog de nodige ervaring in opdoen. Daarom laten we onze werknemers regelmatig de nodige opleidingen volgen. Jammer genoeg is het in onze sector niet zo evident om geschikt personeel te vinden. Wij hebben echter al jarenlang drie zeer goede werknemers in vaste dienst.’
Ondernemen
Het leukste/moeilijkste aan ondernemen? Achiel: ‘Het leukste vond ik nog altijd het plaatsen van een mooie badkamer. Daar kon ik echt van genieten. Fantastisch om te doen, en om dat vertrouwen te krijgen van de klant, en om te merken dat het ook nog allemaal werkte toen het geïnstalleerd was (lacht). Het werk van een zelfstandige is echter nooit gedaan.’ ‘Als jouw bedrijf groeit dan neemt de administratieve rompslomp ook toe en dat heeft niet altijd een gunstige invloed op mijn humeur (lacht). Het is niet evident om een evenwicht te zoeken tussen de
OVER PALINCKX BVBA: Palinckx bvba, gevestigd in Wuustwezel, werd in 1960 opgericht door Achiel Palinckx. In 2008 werd het bedrijf overgenomen door Steve Palinckx en zijn echtgenote Els Goetschalckx. ‘Hiermee zijn wij ook verhuisd naar ons nieuw magazijn. Ondertussen hebben wij een drietal technici/ monteurs in dienst met de nodige ervaring. Onze onderneming richt zich o.a. op verwarming, sanitair, waterverzachter, warmtepomp, zonnecollector, ventilatie en regenwater‘, zegt zaakvoerder Steve Palinckx.
coördinatie op de werf en de administratie. Mijn voorkeur gaat uit naar het eerste. Ik heb als ondernemer graag zelf de touwtjes in handen als het gaat om wat voor werk ik doe en hoe ik dat doe. Ook heeft het nog een ander groot voordeel: ik kan mijn eigen tijd indelen’, vertelt Steve.
Opvolging
‘Ik denk zeker dat het de wens van iedere vader met een familiebedrijf is dat zijn zoon het bedrijf overneemt maar ik heb het Steve in het begin afgeraden (Echter, diep van binnen wou ik het maar al
te graag dat hij die stap zou zetten). Dit deed ik om te vermijden dat ik later zou moeten horen: “Ik moest u opvolgen in het bedrijf ”. Ik heb zo Steve alle vrijheid gegeven om zijn eigen keuze te maken’, vertelt Achiel. Steve kan dit enkel maar bevestigen: ‘Al sinds ik een klein mannetje was ben ik al geïnteresseerd geweest in techniek. In het verlof, op woensdag en zaterdag ging ik altijd mee met mijn vader om kleine klussen te doen. Ik heb zelf twee dochters (Sam en Evy) maar zij hebben (momenteel) geen interesse om in mijn voetsporen te treden. Indien de interesse er toch zou komen, zal ik hen uiteraad steunen maar ook benadrukken dat er voor- én nadelen zijn om zelfstandig ondernemer te worden.’
Engagement
Uit interesse voor hun eigen vak zijn vader en zoon Palinckx geëngageerd bij allerlei organisaties. ‘Bij Techlink komen we in contact met collega’s die zich ook
met duurzaamheid bezighouden. In de werkgroep HVAC & Sanitair Techlink Antwerpen en de sectorraad HVAC & Sanitair zien we elkaar een keer om de zoveel maanden en wisselen dan kennis uit, delen ervaringen. Techlink raadpleegt onze mening om te komen tot standpunten. Bovendien ben ik ook lid van JOBA (Jong Ondernemend in de Bouw Antwerpen)’, zegt Steve. Achiel vult aan: ‘Ik ben op mijn oude dag ook nog lid van de SOBA (Senioren Bouw Antwerpen).’
Wijze raad
‘Jonge installateurs met passie voor techniek mogen zich niet laten ontmoedigen door obstakels. Durf hulp te vragen en wees bereid om de raad van anderen aan te nemen! Er is toekomst voor installateurs met vakmanschap die er niet voor terugschrikken om zelf met voorstellen en ideeën te komen, en ook alle technologische ontwikkelingen omarmen. Maar je moet vooral de liefde voor jouw vak behouden’, besluit Steve.
Technologie
Waterstof in gebouwen: fictie of realiteit? Waterstof kan als energiedrager een substantiële bijdrage leveren aan de energietransitie. Waterstof geproduceerd uit hernieuwbare bronnen is één van de mogelijkheden waarlangs de warmtevraag in de gebouwde omgeving kan worden verduurzaamd. In dit artikel geven we een genuanceerd beeld weer van waterstof.
Waterstof is een bijzondere molecule
Waterstof is het eerste element uit de Tabel van Mendelejev. Het is het lichtste atoom. Twee waterstofatomen vormen samen H2, waterstofgas. Als we over waterstof spreken, dan bedoelen we in vele gevallen dit extreem licht gas. H2 komt niet voor in de natuur. Toch treffen we het atoom waterstof heel vaak aan in allerlei chemische verbindingen. Denken we maar aan water en vele koolwaterstoffen die we dagelijks gebruiken. Vanuit technisch standpunt wordt H2 gezien als een energiedrager. H2 kan worden aangemaakt uit water (H2O)
Figuur 1: ELECTROSYNTHESE (Bron: https://www.tudelft.nl/e-refinery)
door elektrolyse. H2 kan vervolgens worden getransporteerd en terug worden omgezet in arbeid in een verbrandingsmotor of een brandstofcel, of in warmte door het gewoon te verbranden. In die zin kan H2 gezien worden als een variant op elektriciteit die over een net kan worden getransporteerd of kan worden opgeslagen in een batterij (bv. voor aandrijving van transport). Waterstof heeft een aantal voordelen. Het heeft een veel hogere energiedichtheid bij opslag dan een batterij. Het kan sneller worden geladen (getankt) dan elektriciteit. Een waterstofnetwerk kan veel meer energie bufferen dan wat met een elektrisch net kan.
VAN WATERSTOFGAS
Als waterstof uit water wordt aangemaakt met duurzame energie, dan kan waterstof deel uitmaken van een duurzaam energie- en transportsysteem vrij van fossiele energiedragers. Hierdoor is de interesse in waterstof terug toegenomen.
Waterstof: voor chemie of energie ?
Ook de petrochemie ziet de waarde van waterstof in. Waterstof is als atoom een belangrijke bouwsteen voor alle vormen van koolwaterstoffen die we gebruiken (plastics, verven, synthetische vezels, lijmen etc.). Om deze koolwaterstoffen te produceren is natuurlijk ook koolstof (C) nodig. Deze kan worden gewonnen uit biomassa (waar ook nog H2 uit kan komen), afvalstromen en de captatie van CO2 uit de lucht. De duurzame chemie van de toekomst zal dus werken zoals aangegeven op de bijgevoegde figuur. Hierbij is elektrolyse van water tot waterstof een belangrijke schakel. H2 wordt dan niet gebruikt als energiedrager maar als chemische basiscomponent. Als H2 een schaars goed wordt, zal de economie de keuze van het gebruik ervan bepalen. Uit figuur 2 blijkt alvast de relatieve haalbaarheid van het gebruik van waterstof voor een toepassing. Als waterstof op beperkte schaal wordt aangemaakt, en dus duur blijft, zal enkel de transportsector hiervan kunnen gebruik maken. Bij massale productie zakt de prijs en wordt H2 interessant voor gebruik in de industrie. Dit wordt pas mogelijk als de industrie op grote schaal duurzaam synthetisch aardgas (SNG) aanmaakt. Wat ze ook van plan ›››
24
by Techlink
• mei 2020
B
E
ST
SSE
Gitre
OOKO
Gitrè LN • Lage temperatuur gietijzeren drietreksketel • Low NOx Hs < 110 mg/kWh brander klasse 3 volgens EN 267 • 4 Modellen van 25 tot 40 kW • Enkel verwarming of met sanitairwarmwaterproductie via een ingebouwde boiler van 100l
A
E
ST
SSE
Tau Unit Oil
Tregì N - Tregì NK • Traditionele vloerketel geschikt voor vervangingsmarkt • 9 modellen van 24 tot 64 kW • Enkel verwarming of productie sanitairwarmwaterproductie via een ingebouwde boiler van 100l
Branders
LI
KLA
Tregi
LI
KLA
OOKO
Tau Unit Oil • Condenserende vloerketel op stookolie • 4 modellen van 28 tot 55 kW • Enkel verwarming of met SWW-productie via een ingebouwde boiler van 120l • Hoog rendement: tot 96,7% op PCS (103,9% op PCI)
Branders • Uitgebreid assortiment gas- en stookoliebranders
Meer info via riello@vanmarcke.be
GARANTIE • 10 jaar op het ketellichaam • 5 jaar op ketellichaam TAU • 5 jaar op de ingebouwde boiler • 2 jaar op alle bestanddelen
N°1 in residentiële stookolie- en geblazen gasbranders.
Technisch team met de nodige kennis en attesten om gasstraten en branders te bepalen.
Sinds 26 september 2015 zijn TREGÌ ketels uitsluitend nog in gebruik voor de vervanging van een identieke ketel zonder brander volgens de bepalingen van de EU-richtlijn 813/2013, artikel 1, lid 2, onder G.
Technologie DRIE KLEUREN WATERSTOF
›››
Jan Caerels, Technology & Innovation Manager bij Techlink, licht toe: ‘De kleur verwijst naar de methode waarop de stof wordt gewonnen. Bij grijze waterstof wordt koolwaterstof uit fossiele brandstoffen zoals aardgas omgezet in waterstof en koolstof, daarbij komt koolstof als CO2 vrij die in de atmosfeer terecht komt. Als de CO2 die bij de productie van grijze waterstof vrijkomt wordt pgevangen en opgeslagen (bv. in een leeg gasveld), dan wordt gesproken van Figuur 1: ELECTROSYNTHESE VANoWATERSTOFGAS is. Het lijkt ons weinig waarschijnlijk blauwe waterstof. Er is elektriciteit nodig om via elektrolyse water te splitsen (Bron: https://www.tudelft.nl/e-refinery) dat de waterstof in dit industrieel model in waterstof en zuurstof. Wanneer deze elektriciteit afkomstig is uit duurzame zal worden getransporteerd via leidingen energie, bijvoorbeeld zonne- en of windenergie, dan wordt er gesproken van naar woningen, om ze daar bijvoorbeeld groene waterstof. Behalve uit fossiele brandstoffen of water kan waterstof ook te verbranden. Het zal veel efficiënter en uit biomassa worden gewonnen.’
rendabeler zijn deze waterstof in te zetten in het transport of na conversie naar bijvoorbeeld methanol als brandstof toe te leveren aan de (zware) transportsectoren zoals vrachtwagens en schepen.
Waterstof in huis – het waterstofhuis
Op dezelfde figuur staat toch ook een woning getekend bij hogere kostprijs. Een idee dat op dit moment volop onderzocht wordt is lokale (thuis)productie van waterstof. Tijdens de zomer produceren zonnepanelen meer elektriciteit dan er in een woning wordt gebruikt. Deze elektriciteit sturen we nu terug in het net of slaan we op in batterijen. Deze laatste zijn vooral interessant voor dag/nacht opslag. Immers, als er ’s nachts geen zon is en toch elektriciteitsvraag kan de batterij dit leveren. De opslagcapaciteit van een batterij (die niet te veel volume inneemt in huis) is echter maar geschikt om een paar dagen te overbruggen. Als de elektriciteit nu wordt gebruikt om waterstof aan te maken, dan wordt het
Figuur 2:
mogelijk om deze waterstof op te slaan voor langere tijd. Er is dus seizoensopslag mogelijk. In de winter kan deze waterstof dan worden verbrand voor verwarmingsdoeleinden. Of nog beter de waterstof kan terug worden omgezet met een gasmotor of een brandstofcel naar elektriciteit en warmte (wkk-principe). Dit vergt natuurlijk een grote investering in verschillende apparaten, maar ook de ontwikkeling van een intelligent controle systeem dat kan inspelen op verschillen in zoninstraling en energienoden over een heel seizoen. Of dit ook financieel interessant kan zijn is nog lang niet duidelijk en hangt ook sterk af van de toekomstige regelgeving en energiemarkt.
Conclusie
We kunnen besluiten dat waterstof een essentieel onderdeel van ons toekomstig, duurzaam, energiesysteem zal worden. Enerzijds omdat een zuiver elektrisch
systeem niet kan: we hebben ook buffercapaciteit nodig, om de vraag af te stemmen op het aanbod aan energie, waarbij die laatste voor hernieuwbare bronnen sterk kan fluctueren. Anderzijds omdat brandstoffen niet alleen de energiesector voeden, maar ook de petrochemie, en we ook de chemische bouwstenen nodig hebben om producten te kunnen maken. We zien echter dat verschillende toepassingen gebruik zullen willen maken van hernieuwbaar waterstof. Het prijskaartje en de beschikbaarheid van alternatieven voor waterstof, zullen dicteren naar welke sectoren de waterstof vooral zal gaan. De hoge investeringskost doet vermoeden dat de toepassingen in residentiële woningen eerder beperkt zullen zijn. Auteurs: Prof. dr. ir. Michel De Paepe en Prof. dr. ir. Sebastian Verhelst verbonden aan de UGent.
HINICIO / WATERSTOFNET: KOSTPRIJS IN FUNCTIE VAN PLAATS VAN PRODUCTIE
(Bron: Hinicio & Waterstofnet het potentieel van groene waterstof in Vlaanderen)
DSO
TSO
TSO
X00 MW
X0 MW
X MW
Centralisatie 10
9
8
7
6
5
4
3
2
1 Kostprijs (€/kg H2-equi)
26
by Techlink
• mei 2020
Bi-injection technology w w w.nicoll.be
Ultra dunne universele douchesifon
WAT IS DE
Hoog debiet 33L/min
Universeel
ULTRA COMPACT
Aanpasbaar aan alle standaard douchetubs
TECHNOLOGIE ?
66MM
Gegarandeerd HOOG DEBIET! Nazicht Volledig toegankelijke afvoer na verwijdering deksel
Stopt slechte geuren
GEEN achterblijvend vuil
De bi-injection technologie De elastomeren dichtingen zijn geïnjecteerd op het zelfde moment als de overige componenten van de sifon: • De verbindingen zijn 100% dicht: de dichtingen zijn altijd correct geplaatst • Gedaan met verloren en slecht geplaatste dichtingen
100% waterdicht: STOP slechte geuren!
Wetgeving
Verloning op maat Verloning is intussen al bijna een individueel gebeuren. Naast het klassieke loon is er ook een pakket aan extralegale voordelen dat in de mate van het mogelijke op maat wordt afgesteld. Deze vormen zijn immers aantrekkelijk voor de werkgever en bieden de mogelijkheid om op deze manier te ontsnappen aan de hoge fiscale druk. Maar wat houdt deze alternatieve verloning precies in? De afbakening van het begrip heeft immers verregaande implicaties op het vlak van de belastingen en de sociale bijdragen. Veel werkgevers trachten met een doordacht loonpakket het netto-inkomen van de werknemer te verhogen of te optimaliseren. Bij flexibel verlonen kan de daling van de loonkosten een doelstelling zijn, naast het werken aan een verloning op maat van de werknemer. De werkgever hoeft geen bijkomende investering te doen, de verloning wordt gewoon anders ingevuld. ‘Onze leden zijn op zoek naar een aantrekkelijk en een op maat gemaakt beloningspakket dat kostenefficiënt is, en inspeelt op de huidige verloningstrends. Dit is noodzakelijk om talent aan te trekken en aan boord te houden. Het
28
by Techlink
• mei 2020
draagt bij tot meer geëngageerde medewerkers die langer in dienst blijven en gemotiveerd zijn om zich voor het bedrijf in te zetten’, zegt Lucine Albertian, adviseur bij Techlink.
Alternatieve verloningsvormen: de top 24 in de kijker
Elk jaar maakt Deloitte Private (www.deloitte.be) een ranking (zie tabel) van de voor ondernemingen én werknemers meest interessante aangeboden alternatieve verloningsvormen. Daar waar bij een loonsverhoging met een loonkost van € 100 voor de werkgever (na de verrekening van de aftrekbaarheid in de
vennootschapsbelasting), de werknemer slechts € 43,12 ontvangt, kan de toekenning van een geschenk voor Nieuwjaar voor de werknemer een nettovoordeel van maar liefst € 161,33 opleveren, indien we uitgaan van eenzelfde kost van € 100 voor de werkgever. AANDACHTSPUNT: de loonnorm! De maximale marge voor de loonkostenontwikkeling voor 2019 en 2020 bedraagt 1,1 %. Indexeringen en baremieke verhogingen zijn steeds gegarandeerd. Zij worden niet in de marge meegerekend.
Kan de werkgever dan helemaal niets meer toekennen? Toch niet helemaal.
RANKING ALTERNATIEVE VERLONINGSVORMEN
%
1 Geschenken voor Nieuwjaar 161,33 2 Laptop + randapparatuur (printer scanner, luidspreker, software)
139,20
3 Tablet 137,98 4 Abonnement mobiele data of internet@home
135,66
5 Innovatiepremie 133,33 6 Kostenvergoeding 133,33 7 Geschenken voor huwelijk werknemer
133,33
8 Bedrijfsfiets 133,33 9 Smartphone met telefoonabonnement + mobiele internetverbinding 128,67 10 Speedpedelec met aankoopoptie 15%
116,03
11 Geschenken voor verjaardag werknemer (2 bioscooptickets)
107,68
12 Maaltijdcheques 104,86 13 Hospitalisatieverzekering 100,00 14 Geschenken voor jubileum onderneming
100,00
15 Elektrische wagen 96,57 16 Groepsverzekering 96,45 17 Ecocheques 94,34 18 Bedrijfswagen 88,94 19 Loonbonus CAO 90 87,15 20 Winstpremie 80,84 21 Tussenkomst woon-werkverkeer 70,66 22 Kinderbijslag 62,00 23 Warranten 58,46 24 Terugbetaling individueel pensioensparen 56,95
Sommige voordelen mogen immers nog steeds toegekend worden omdat zij buiten de loonnorm vallen. Zij tellen dus niet mee voor de berekening van de stijging van de loonkost. Dit is onder andere het geval voor de loonbonus, aanvullende pensioenopbouw, innovatiepremie, winstpremie, … Daarnaast worden ook kostenvergoedingen buiten beschouwing gelaten. Het gaat dan bijvoorbeeld om de vergoeding voor reiskosten of voor werkkledij. Hierna lichten we een viertal alternatieve verloningsvormen toe die relevant zijn voor de installatiesector (HVAC/S en Elektro).
Geschenken en geschenkcheques
De geschenken in natura, in speciën of in de vorm van geschenkcheques genaamd, zijn geen loon, als ze aan de volgende voorwaarden voldoen: • Ze worden toegekend ter gelegenheid van Sinterklaas, Kerstmis of Nieuwjaar en ze overschrijden per jaar en per werknemer niet een totaal bedrag van € 40, vermeerderd met € 40 per jaar voor elk kind ten laste van deze werknemer. - MERK OP! Dit bedrag kan gesplitst worden. Niets belet de werkgever
om een geschenk van € 15 en een geschenkbon van € 25 te geven. - Het feit of deze voorwaarden gerespecteerd worden, moet beoordeeld worden op basis van het systeem dat de werkgever voor de toekenning hanteert en niet op basis van het bedrag dat aan iedere werknemer wordt toegekend. Indien een werkgever bv. aan al zijn werknemers een geschenk van € 100 geeft, zijn al die geschenken loon, ook indien een aantal van de werknemers twee of meer kinderen ten laste hebben. - Voor de toepassing van deze regel neemt men aan dat het kind ten laste van de werknemer is, indien de werknemer effectief de gehele of gedeeltelijke lasten van dat kind draagt. • Ze worden toegekend aan de werknemer naar aanleiding van een eervolle onderscheiding en ze overschrijden een totaal bedrag van € 120 per werknemer per jaar niet. - Onder “eervolle onderscheiding” moet worden verstaan, een officiële of burgerlijke onderscheiding toegekend buiten de onderneming zoals een ereteken of ridderorde, een decoratie, laureaat van de arbeid,
enz. (een erkenning n.a.v. een jubileum binnen de onderneming − bv. 20 jaar dienst − wordt dus niet beschouwd als een eervolle onderscheiding). • Ze worden overhandigd aan de werknemer ter gelegenheid van zijn pensionering, voor zover ze een bedrag van € 40 per dienstjaar bij die werkgever niet overschrijden en voor zover de totale waarde minimum € 120 en maximum € 1.000 bedraagt. Voor de geschenkcheques geldt bovendien dat ze: • enkel mogen worden ingeruild bij ondernemingen die daarover vooraf een akkoord hebben gesloten met de uitgevers van die cheques; • een beperkte looptijd (maximaal 1 jaar) moeten hebben; • noch geheel, noch gedeeltelijk, in speciën mogen worden uitbetaald aan de begunstigde. De geschenken die aan bovenstaande voorwaarden voldoen zijn door de werkgever fiscaal aftrekbaar als beroepskosten. De geschenken die niet aan de bovenstaande voorwaarden beantwoorden, kunnen fiscaal niet door de werkgever ››› worden afgetrokken als beroepslasten.
by Techlink
mei 2020 •
by Techlink
29
Wetgeving
MERK OP!
››› Indien de waarde van de geschenken bo-
venstaande bedragen overschrijdt, worden socialezekerheidsbijdragen (RSZ) berekend op hun totale waarde. Als deze geschenken bovendien niet kunnen worden beschouwd als voordelen van geringe waarde (richtwaarde: € 50), of niet met een duidelijk sociaal doel worden toegekend, dan vormen ze een loon dat belastbaar is in hoofde van de werknemer. MERK OP! Een geschenk naar aanleiding van een huwelijk of wettelijk samenwonen van maximum € 245 is mogelijk zonder RSZ en belastingen.
Maaltijdcheques
Maaltijdcheques zijn een tegemoetkoming in de lunchkosten van uw medewerkers, oorspronkelijk bedoeld voor medewerkers van bedrijven zonder bedrijfskantine. Met de elektronische maaltijdcheque kunnen uw medewerkers hun maaltijden of voedingsmiddelen aankopen in buurtwinkels, broodjeszaken, restaurants, enz. In principe moeten maaltijdcheques worden beschouwd als loon, zowel door de werkgever als door de werknemer, behalve indien er gelijktijdig aan bepaalde voorwaarden is voldaan. VOORWAARDEN MAALTIJDCHEQUES
Voldoet u als werkgever aan onderstaande voorwaarden, dan zijn de maaltijdcheques een extralegaal voordeel dat vrijgesteld is van belasting en socialezekerheidsbijdragen in hoofde van de werknemer: 1 De maaltijdcheque is toegekend als aanvulling op het loon. Het mag niet dienen als vervanging of omzetting van loon, premies, voordelen in natura of andere voordelen of aanvullingen. 2 U mag wel maaltijdcheques verlenen ter vervanging of ter omzetting van ecocheques zonder RSZ-verplichting. 3 De exacte waarde van een maaltijdcheque legt u vast in een collectieve of individuele arbeidsovereenkomst. 4 Het aantal toegekende maaltijdche-
30
by Techlink
• mei 2020
Niets verbiedt de werkgever maaltijdcheques te geven aan bepaalde medewerkers, weliswaar binnen een objectief afgebakende categorie en aan anderen niet. Ingeval van toekenning van maaltijdcheques via een individuele overeenkomst onderhandelen werkgever en werknemer vrij hierover. Indien de maaltijdcheques via een collectieve arbeidsovereenkomst worden toegekend, moeten zij duidelijk vermelden welke objectieve werknemerscategorieën recht hebben op de maaltijdcheques. In dergelijk geval, zullen uiteraard de bepalingen van de cao moeten worden nageleefd, vol-
gends de modaliteiten die daarin zijn vastgesteld. Vergeet niet dat de maaltijdcheque een aanzienlijk en wijdverspreid voordeel is en dat bij invoering ervan in de onderneming erover moet worden gewaakt dat de sociale vrede niet in gevaar wordt gebracht. Opgelet bij cumulatie van baanvergoedingen (kost eigen aan werkgever) en maaltijdcheques, dit kan niet onbeperkt omdat beide deels hetzelfde vergoeden.
ques moet gelijk zijn aan het aantal dagen waarop de werknemer effectief arbeidsprestaties levert. Of u bepaalt het aantal via een alternatieve berekening (bijvoorbeeld één maaltijdcheque per 7,6 gepresteerde uren). Dat is nuttig voor medewerkers met een variabel/deeltijds uurrooster.
FISCALE BEHANDELING
5 De maaltijdcheques komen via een erkende uitgever en staan op naam van de medewerker. 6 De maaltijdcheque moet vermelden dat de geldigheidsduur 12 maanden bedraagt en dat hij enkel dient om een maaltijd te betalen of kant-enklare consumpties mee af te rekenen. 7 Het maximumbedrag van de werkgeversbijdrage in een maaltijdcheque bedraagt € 6,91 terwijl het minimumbedrag van de werknemersbijdrage € 1,09 bedraagt. De meest optimale oplossing is dus € 8 (€ 6,91 + € 1,09). Als werkgever kan u kiezen voor de maximale werkgeversbijdrage of voor een lager bedrag per cheque. 8 Het aantal maaltijdscheques en het brutobedrag ervan, verminderd met het persoonlijk aandeel van de werknemer, moeten op de loonbrief worden vermeld. 9 De medewerker moet het saldo en de geldigheidsduur kunnen nagaan. 10 Het gebruik van elektronische maaltijdcheques is volledig gratis voor de medewerker (behalve bij diefstal of verlies).
Een zelfstandige bedrijfsleider kan, net zoals een loontrekkende werknemer, maaltijdcheques krijgen van de onderneming waarvan hij bedrijfsleider is.
De maaltijdscheque kan niet worden afgetrokken als beroepskost indien het een vrijgesteld sociaal voordeel is. De beheerskosten die u betaalt aan de firma die de maaltijdcheques uitgeeft, zijn wel volledig aftrekbaar als beroepskost. Werkgevers mogen evenwel sinds 1 januari 2016 € 2 als bedrijfskosten per maaltijdcheque aftrekken, ongeacht de waarde van de cheque. Deze fiscale aftrek is dus niet afhankelijk van een eventuele verhoging van het werkgeversaandeel in de maaltijdcheque, ten gevolge van de mogelijke verhoging van het patronale ››› aandeel tot maximaal € 6,91.
VOORBEELD
€ 8/CHEQUE (€ 1,09 EIGEN BIJDRAGE WERKNEMER) WERKGEVER
EUR
Toekenning maaltijdcheques (231*€ 6,91)
1.596,21
Administratiekosten (exl. btw) (231*8*3%)
+ 55,44
Bruto kostprijs werkgever
1.651,66
Belastingbesparing Vennootschapsbelasting (€ 2/cheque fiscaal aftrekbaar) - 129,36 Netto kostprijs werkgever (= na belastingen)
1.522,29
Bron: Deloitte Private, brochure “Ranking alternatieve verloningsvormen”.
ÂŽ
Building something great together.
De perfecte oplossing voor elke toepassing. Vergokan, al ruim 37 jaar producent van metalen kabeldraagsystemen, is er nu ook voor de HVAC- en montageprofessional. Als exclusieve verdeler van UnistrutÂŽ montage- en modulaire systemen, fittings, buisklemmen en accessoires, kunnen wij u nu een uitgebreider en complementair productgamma aanbieden.
Neem vrijblijvend contact op met uw Vergokan vertegenwoordiger voor meer informatie over de beschikbaarheid en prijzen.
www.vergokan.com
Veilig bouwen: eerst denken, en dan doen!
Doe mee op safetymypriority.be
Wetgeving
›››
GSM (en een abonnement)
Veel werkgevers stellen gratis een GSM (en een abonnement) ter beschikking van hun werknemers. Indien deze toestellen ook voor privédoeleinden mogen gebruikt worden, moet er een voordeel in natura worden verrekend in hoofde van de werknemer. Met andere woorden: er moeten (patronale en persoonlijke) socialezekerheidsbijdragen (RSZ) en bedrijfsvoorheffing (BV) worden berekend op een bedrag dat geacht wordt dit privégebruik te vertegenwoordigen. Dit bedrag is:
WELKE FORFAITS? TOOL
TOESTAND VANAF 1 JANUARI 2020 (BV EN RSZ)
Smartphone of GSM
€ 3/maand € 36/jaar Per toestel
Telefoonabonnement
€ 4/maand € 48/jaar
Internet (mobiele data)
€ 5/maand € 60/jaar
• hetzij een wettelijk bepaald forfait; • hetzij, bij ontstentenis ervan, de werkelijke waarde van het privégebruik van de ter beschikking gestelde tool.
de GSM zijn kosten eigen aan de werkgever die als beroepskosten mogen worden afgetrokken. De werkgever mag de kosten die hij betaalt voor het privége-
VOORBEELD HYPOTHESE: GSM € 1000 (INCL. BTW), GEBRUIKSDUUR 3 JAAR, ABONNEMENT (INCL. DATA) € 40 PER MAAND (INCL. BTW)
Deze forfaits zijn enkel van toepassing in geval van terbeschikkingstelling door de werkgever! Dit veronderstelt dat de werkgever verplicht eigenaar van het toestel of titularis van het abonnement is. OPMERKING:
Een werknemer heeft gedurende het hele jaar de kosteloze beschikking over een smartphone (toestel en abonnement met mobiel internet). In dat geval bedraagt het voordeel in natura € 144, namelijk: € 36 voor de smartphone, € 48 voor het telefoonabonnement en € 60 voor de mobiele internetaansluiting. VOORBEELD:
1deDekosten betaling door de werkgever van van het beroepsgebruik van 32
by Techlink
• mei 2020
2 Voor de GSM die zowel voor beroepsdoeleinden als privédoeleinden wordt geBTW
WERKGEVER Aankoop smartphone / 3 + telefoonabonnement Aftrekbare btw (btw*75% forfait)
EUR 813,33
- 105,87
RSZ op voordeel (€ 48 + € 60 + € 36 *25%)
36,00
Bruto kostprijs werkgever
743,47
Belastingbesparing Vennootschapsbelasting (25%)
- 185,87
Netto kostprijs werkgever
FISCALE BEHANDELING AFTREKBAARHEID
bruik van de GSM aftrekken als loon. In de mate dat er geen correct voordeel in natura zou weerhouden worden in hoofde van de werknemer, riskeert de werkgever een afzonderlijke aanslag ”geheime commissielonen” van 100% op de betreffende kosten of voordelen in natura (hierbij moet evenwel zoveel als mogelijk voorrang gegeven worden aan taxatie van de genieter in de personenbelasting).
(= na belastingen) Bron: Deloitte Private, brochure “Ranking alternatieve verloningsvormen”.
557,60
bruikt, aanvaard de btw-administratie een algemeen forfait van 75 % beroepsgebruik. Er werd aan toegevoegd dat dit forfait enkel mag worden gebruikt voor de goederen die men overwegend (> 50 %) beroepsmatig gebruikt. Dit forfait moet niet alleen worden toegepast bij aankoop of huur van de goederen, maar ook op de kosten die hiermee verband houden (bv. internetabonnement). Concreet: indien de GSM voor 80% beroepsmatig wordt gebruikt, heeft men de keuze om het 75 %-forfait toe te passen of de btw effectief voor 80% terug te vragen. Vraagt men 80 % van de btw terug, dan moet dit onderbouwd worden, met het risico op dis››› cussies met de btw-administratie.
Bouw op Uponor met de slimme monoblocwarmtepompaansluiting s, uigradiu b e in e l K ig te eenvouden! installer
Uw betrouwbare partner voor alle HVAC metingen. Intuïtief, efficiënt, veilig –
welkom in de Smart World of Testo.
• Efficiënte meting aan airco’s, ventilatie-, koel- en verwarmingsinstallaties • Documentatie van de meetgegevens direct ter plaatse per app-koppeling • Kalibratie en onderhoud onafhankelijk van de fabrikant en met korte doorlooptijden Nathan Systems NV/SA Lozenberg 4 · BE-1932 Zaventem T +32 (0)2 721 15 70 www.nathan.be
Anzeige_Monobloc_NL_90x270.indd 1
www.testo.com
www.uponor.be
07.05.20 15:00 testo mei.indd 1
29/04/2019 14:25:06
Wetgeving
›››
Loonbonus (cao 90)
Een niet-recurrent resultaatsgebonden voordeel is een bonus voor je medewerker(s) die afhangt van de collectieve resultaten van de onderneming, een groep van ondernemingen of van een duidelijk omschreven groep medewerkers die je bepaalt op basis van objectieve criteria zoals functie, afdeling, … Een dergelijk voordeel ken je toe als de afgesproken doelstellingen behaald zijn. Deze doelstellingen moeten transparant, duidelijk omschreven en afgebakend zijn. Ook moeten ze meetbaar en te controleren zijn. De doelstellingen mogen in geen geval individueel zijn en de verwezelijking ervan mag niet overduidelijk zeker zijn op het ogenblik van de invoering van het systeem van resultaatsgebonden voordelen. Voorbeelden van doelstellingen zijn een verhoging van de omzet, kostenverlaging, hogere klanttevredenheid, het behalen van een certificaat, enz. Volgende doelstellingen worden uitgesloten of zijn onderworpen aan voorwaarden: stijging van aandelenkoers op de beurs, vermindering van arbeidsongevallen, vermindering van aantal afwezigheidsdagen. Het initiatief om een loonbonus in te voeren, ligt steeds bij de werkgever die het bonusplan opstelt met daarin de medewerkers waarop het bonusplan van toepassing is, welke de doelstellingen zijn, binnen welke periode de doelstellingen moeten gerealiseerd worden om de bonus te kunnen genieten en hoeveel de bonus zal bedragen De bonus kan niet toegekend worden ter vervanging of ter omzetting van loon, premies, voordelen in natura of enig ander voordeel. PERIODE
by Techlink
• Het is geen verworven recht. Elk jaar kan het bedrag en de doelstelling gewijzigd worden. U hoeft daarnaast niet elk jaar een bonus te voorzien.
VOORBEELD TOT € 3.413
WERKGEVER
EUR
Loonbonus voor werknemer (op jaarbasis, maximum voor 2020)
3.413
RSZ werkgever (bijzondere bijdrage à 33%)
+ 1.126,29
Bruto kostprijs werkgever
4.539,29
Belastingbesparing vennootschapsbelasting (25%)
- 1.134,82
Netto kostprijs werkgever (= na belastingen)
3.404,47
Bron: Deloitte Private, brochure “Ranking alternatieve verloningsvormen”.
zijn uitgesloten. Soms zijn werknemers niet gedurende de hele referentieperiode in dienst. Voor hen kan de werkgever een minimumanciënniteit definiëren die ze moeten halen, maar deze mag niet langer zijn dan de helft van de referentie periode. De werkgever kan werknemers uitsluiten die hun ontslag indienen of om dringende redenen ontslagen worden.
• Wil u uw goede arbeidskrachten behouden, dan kan u in het plan opnemen dat medewerkers die zelf ontslag nemen voor het einde van de doelstellingsperiode geen aanspraak kunnen maken op de bonus. AANVRAAGPROCEDURE
Ondernemingen met vakbondsafvaardiging moeten dit bonusplan via een CAO invoeren die wordt neergelegd op de griffie van de Algemene Directie Collectieve Arbeidsbetrekkingen van de Federale Overheidsdienst werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg. Deze CAO moet worden opgesteld overeenkomstig een verplicht modelformulier dat u kan terugvinden op www.werk.belgie.be (bonusplannen). Ondernemingen zonder vakbondsafvaardiging kunnen kiezen tussen de invoering van de niet-recurrente voordelen via ofwel een CAO ofwel via een toetredingsakte. Ook deze toetredingsakte moet na een informatieronde op ondernemingsvlak ter controle op de griffie worden neergelegd en worden opgesteld overeenkomstig een verplicht modelformulier dat je kan terugvinden op www.werk.belgie.be (bonusplannen).
VRAGEN? Mail ze naar lucine.albertian@techlink.be
De periode waarbinnen de doelstellingen moeten gerealiseerd worden mag niet korter zijn dan drie maanden. Ingeval van het bereiken van de doelstellingen wordt de bonus aan de medewerkers toegekend prorata temporis de effectieve of gelijkgestelde prestaties in deze periode. Alleen ouderschapsverlof, jaarlijkse vakanties en feestdagen worden in dit geval als gelijkgesteld beschouwd. Ziekte, tijdelijke werkloosheid en dergelijk
34
• Voor de fiscus wordt de bonus vrijgesteld van belastingen ten belope van een maximumbedrag van € 2.968 netto in 2020, per kalenderjaar en per werknemer.
• mei 2020
VOORDELEN
• Voor de RSZ wordt de bonus niet beschouwd als loon voor een maximumbedrag van € 3.413 bruto in 2020 (€ 2.968 netto + een solidariteitsbijdrage van 13,07 %), per kalenderjaar en per werknemer. In hoofde van de werkgever zijn de effectief toegekende voordelen onderworpen aan een bijzondere sociale zekerheidsbijdrage van 33 %.
Dit artikel kwam tot stand in samen werking met Frank Verbruggen, Legal Manager sociaaljuridisch departement bij Group S. De voorbeelden in dit artikel werden aan geleverd door Anneleen Terryn, Tax en Legal Manager bij Deloitte Private.
Totale bescherming van het verwarminssysteem ®
Kunststof vuilafscheider DIRTMAG met chemische additieven voor langdurige efficiënte vuilafscheiding Serie KIT5453 • Garandeert een grotere efficiëntie en betere thermische opbrengst van het systeem • C3 CLEANER is geschikt voor het verwijderen van vuildeeltjes, kalk en lasresidu van nieuwe en bestaande verwarmingssystemen • C1 INHIBITOR is ideaal voor het beschermen van het systeem tegen mogelijke corrosie en afzettingen • De vuilafscheider inclusief afsluiters is zowel horizontaal als verticaal te installeren en maakt een eenvoudige toevoeging van additieven mogelijk
www.caleffi.com
Caleffi_KIT5453_185x130_HEAT+NL.indd 1
20/04/20 16:43
Adviseer voortaan propaan. Downlo ad de info broch ure voor p artner s op www.p rimag az.be/ partne rs.
Comfort van gas, waar je maar wil. Propaangas van Primagaz is een veilige, voordelige en eenvoudige energieoplossing voor woningen die niet aansluitbaar zijn op het aardgasnetwerk. Je klanten hebben de keuze tussen een bovengrondse of een ondergrondse tank. En met biopropaan bied je een prachtig alternatief voor de meest milieubewuste klant. Primagaz biedt je advies en technische ondersteuning. Of het nu gaat om een professioneel of huishoudelijk project, één of meerdere wooneenheden, we helpen je graag verder. Ontdek alle voordelen van een partnership met Primagaz op www.primagaz.be/partners. primagaz.be
PZ-409-Ad-Tipgevers-Heat+-N.indd 1
08/07/2019 10:14
Corona
Stresstest biedt installatiebedrijven perspectief in coronatijden Veel bedrijfsleiders van installatiebedrijven die vooruit plannen, hebben vragen over welke operationele en strategische beslissingen die ze - tijdens en na corona zullen moeten nemen. Om installatiebedrijven te helpen zich voor te bereiden op het heropstarten van hun activiteiten, ontwikkelde Geert Vanhees, groeistrateeg (4Growth), voor de installatiebedrijven van Techlink een stresstest.
Stap 1: eenvoudige analyse. Wat komt er op u af?
Uw bestaande strategie is het vertrekpunt! Bekijk uw bestaande sterkten (strenghts, “S”), zwakten (weaknesses, “W”), opportuniteiten (opportunities, “O”) en bedreigingen (threats, “T”) = SWOT. PLAN VAN AANPAK:
DOEL is om vervolgens te kijken naar de
evoluties naar aanleiding van de coronacrisis: met de SWOT-matrix kan je de impact van de coronacrisis meten o.a. uw meerwaarde, uw klanten, uw concurrenten, uw marges, uw partnerships, uw financiële middelen, … TOOL: Neem de stresstest bij de hand en maak een eenvoudige analyse: wat is de impact op uw sterkten, zwakten, kansen en bedreigingen door de coronacrisis?
Regelmatig worden zwaktes, sterkes of omgekeerd. Of worden kansen, bedreigingen of omgekeerd. Of worden sterkten van bedrijven nu nog grotere sterkten en kunnen die nu worden geëxploiteerd om beter uit de crisis te ko-
36
by Techlink
• mei 2020
Of worden zwaktes nog zwakker Stap 2: Actieplan opzetten STRATEGISCHE REVIEW INafgeCORONA TIJDEN impact te om negatieve en moeten die dringend worden dekt om meer controle te krijgen in deze counteren en positieve impact te benutten crisis. PLAN VAN AANPAK: Bepaal de acties, de doelstellingen, het streefdoel, de ti‘Eens een bedrijf deze impact kent, kun8,37% 25,11% 43,17% nen nieuwe doelstellingen geformuleerd ming en de verantwoordelijke. worden en vertaald naar concrete acties 0% de negatieve 10% 20% te verminde30% 40% 60% 70% 8 Enkele tips50% om impact ren en de positieve impact uit te buiten. ‘Hoewel de lockdown er stevig heeft inHelemaal oneens Eerder oneens Geen mening Eerder akkoord Helemaal a gehakt bij de Belgische installatiebedrijHierdoor krijgen installatiebedrijven ven, gebruiken velen de huidige situatie meer controle op de responsfase en de ook om zaken te realiseren waar ze onpost-crisis fase’, aldus Jan. Tool: men.
0,88%
‘De stresstest stelt installatiebedrijven in staat om op een eenvoudige manier de impact door de coronacrisis op hun sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen in kaart te brengen’, zegt Jan Lhoëst, commercieel directeur bij Techlink.
ANALYSE Evolutie, impact (plaats kruisje bij één van de vier mogelijkheden)
Situatie is gelijk gebleven
Situatie is verslechterd
Situatie is verbeterd
Gemigreerd: situatie is omgekeerd
Sterkte is even sterk.
Sterkte is verminderd.
Sterkte is sterker geworden.
Zwakte is sterkte geworden.
Zwakte is even zwak.
Zwakte is groter geworden.
Zwakte is zwakker geworden.
Sterkte is zwakte geworden.
Kans is even groot.
Kansen zijn verminderd.
Kansen zijn verhoogd.
Bedreiging is kans geworden.
Bedreiging is groter geworden.
Bedreiging is kleiner geworden.
Kans is bedreiging geworden.
Nieuwe zwakte.
Nieuwe sterkte.
Nieuwe bedreiging.
Nieuwe kans.
Bedreiging is even groot.
defensief
offensief
BEDREIGINGEN
KANSEN
ZWAKTEN
STERKES
buiten de organisatie
22,47% binnen de organisatie
80%
90%
100%
akkoord
STRATEGIE Actie Welke ACTIE ga je doen om: Een bedreiging te verminderen door een zwakte minder zwak te maken? Een bedreiging af te wenden door een sterkte te gebruiken? Een kans te benutten door een sterkte te gebruiken?
Nieuwe doelstelling
der normale omstandigheden niet aan toe komen. Denk maar aan het voorbereiden van campagnes, vervolledigen en opkuisen van databases, het in kaart brengen van innovaties voor de toekomst, prospecten in nieuwe segmenten in kaart brengen, enzovoort’, zegt Jan. ‘Verder is het noodzakelijk om de relatie met bestaande klanten en leveranciers te blijven onderhouden, ook tijdens de crisis. En zonder meer is financiële scenarioplanning belangrijk om deze crisis te overleven. Jan merkt ook op dat Techlink zijn installateurs begeleidt doorheen de energietransitie in de technische sector. Wij krijgen nu sterke signalen dat de post-corona klant nog meer duurzame oplossingen zal wensen. En dat hij naar nog meer digitale processen zal vragen. Allemaal aspecten die installateurs nu kunnen voorbereiden.’
ORGANISATIE Streefdoel
KPI
Timing
Verantwoordelijke
Concreet einddoel
Hoe gaan we de actie meten, met welk criterium?
In welke periode moet de actie gerealiseerd worden?
Wie is eindverantwoordelijke?
Goede nieuwe doelstellingen zijn: Specifiek Meetbaar Acceptabel Realistisch Tijdgebonden
Een zwakte minder zwak maken door in te spelen op een kans? Een sterkte, in functie van de impact, nog meer te gebruiken? Een zwakte, in functie van de impact, te verbeteren? Een kans, in functie van de impact, nog meer te benutten? U meer immuun maken voor een bedreiging?
by Techlink
mei 2020 •
by Techlink
37
Beursbezoek
VSK: Midden in de toekomst Van 4 tot en met 7 februari 2020 vond VSK plaats in de Jaarbeurs, Utrecht. Het centrale thema was “Midden in de toekomst” want de toekomst begint vandaag. De installatiesector speelt een belangrijke rol bij het halen van de klimaatdoelstellingen, hierdoor is de vraag naar kennis over de ontwikkelingen en de praktische implementatie groter dan ooit. Tijdens VSK belandden de bezoekers midden in die realiteit waarbij kennis delen de boodschap is. Door een bezoek aan VSK kregen de bezoekers antwoorden op vragen over de energietransitie en alternatieve energievormen, digitaliseringsprocessen en de inzet van de nieuwe generatie installateurs. Daarnaast kreeg je de kans om met collega installateurs te spreken en kennis te delen over alle ontwikkelingen in de sector. De beurs werd dinsdag 4 februari geopend door de Utrechts burgemeester Jan van Zanen. Bij de opening presenteerde professor Elphi Nelissen van de TU Eindhoven zijn visie op een circulaire gebouwde omgeving. Circulariteit wordt steeds belangrijker.
Energietransitie
Volgens de Green Deal wordt de Europese Unie het eerste klimaatneutrale continent. Naast het planten van heel veel bomen en het plaatsen van
38
by Techlink
• mei 2020
1 000 000 laadpalen tegen 2050, zullen de komende jaren miljoenen huizen worden gerenoveerd. Op de beurs werd duidelijk dat de woningmarkt in Nederland midden in een energietransitie zit. Bestaande woningen hebben energetische opwaardering nodig en de bouweisen voor nieuwe woningen zijn verder aangescherpt. De ruim 330 exposanten willen een bijdrage leveren aan het verduurzamen van het woningbestand. Voor cv-installaties heeft de energietransitie met name in Nederland een enorm effect. Zo ontstaat er een afvlakking van de markt voor HR-gasketels in Nederland, mede veroorzaakt door het vervallen van de aansluitplicht voor gas in de nieuwbouw. In 2050 moeten immers alle huizen in Nederland het zonder gas stellen. De opdracht tot verduurzamen brengt
de markt in beweging. Waar voor installatiebedrijven een meer adviserende rol is voorzien, hebben fabrikanten een uitdaging in het anticiperen op de technologie van de toekomst.
Virtual reality
Bij onze collega’s van Techniek Nederland konden installateurs de techniek van de toekomst beleven in virtual reality. Eén van de ontwikkelde concepten, gaf virtuele inkijk op de technieken achter het festival Lowlands. Dit idee werd bedacht om mee rond te toeren naar scholen, om jongeren warm te maken voor een carrière in onze sector. Wist u trouwens dat we met de installatietechnieken in dé snelst implementerende sector qua innovatie zitten. Het is belangrijk om jongeren hierop attent te maken en hiermee de juiste linken te leggen naar onze boeiende installatie wereld.
CAPBs device
nieuw
De modulaire meetoplossing, nu mét display!
De CAPBs device is de nieuwste handgreep die gecombineerd kan worden met alle meetmodules van het CAPBs sens assortiment. Met zijn duidelijke display en twee aansluitmogelijkheden, bovenen onderaan, is dit een meetinstrument met talrijke toepassingen. CAPBs sens Brede selectie CAPBs sens meetmodules verkrijgbaar voor meting van gas- en waterdruk, temperatuur, waterkwaliteit, binnenklimaat en gasdetectie. Meetrapportage met EuroSoft Live App
€ 355,-* * Prijs CAPBs device
Met de GRATIS EuroSoft Live app kunt u de meetresultaten van uw gebruikte CAPBs sens aflezen op een smartphone of tablet. Bovendien kunt u dankzij de app verschillende reeksen resultaten opslaan en later opnieuw raadplegen. Artikel
Bestelnr. Prijs
CAPBs device handgreep
067800
€ 355,-
CAPBs device
Actie CAPBs sens
Koop nu 3 CAPBs sens naar keuze en ontvang een GRATIS i-Boxx Sortimo koffer met opbergrack t.w.v. € 87,60.
Enquête
Digitalisering om minder administratie te hebben Uit onze grootschalige enquête (zie ook Heat+ nr. 1/2020, (p. 6-8)) onder de leden van Techlink kwam naar voren dat meer en meer installatiebedrijven overschakelen op digitalisering van hun administratie, zoals digitalisatie van papieren documentenstroom. Mobiele toepassingen zitten in de lift en bieden voordelen voor zowel de werkgever als werknemer.
Administratieve knelpunten
Vele installateurs vloeken meermaals op hun administratie: het plaatsen van bestellingen of het opmaken van offertes en facturen zijn tijdrovende taken die de vakman weghouden van zijn werk op het terrein. Administratieve lasten kosten tijd en geld. Rechtstreeks onder de vorm van uitgaven voor het vervullen van de administratieve lasten. Onrechtstreeks onder de vorm van tijdbesteding in het bedrijf. Bijvoorbeeld met het verzamelen, opslaan en ontcijferen van alle, vaak handgeschreven briefjes, kan men enkele uren zoet mee zijn. Uit onze enquête (zie grafiek 1) blijkt
dat 40,48% van de bevraagde HVAC/S installateurs geen enkel administratief knelpunt hebben. De knelpunten die ze toch ervaren zijn: het up-to-date houden van de planning van de medewerkers (28,57%) en het dubbele werk door de papieren documentenstroom (over typen van gegevens in het adminsysteem) (28,57%).
Bewustwording en kennismaking met digitalisering
Ook voor installateurs biedt digitalisering heel wat voordelen. Installateurs starten met digitale vereenvoudiging en automatisatie om hun administratieve processen te vereenvoudigen. Denk aan digitale offertes, digitale werkbonnen of digitaal
factureren. Dit levert een gegarandeerde besparing op in zowel tijd als geld. Software is een belangrijke voorwaarde om de bedrijfsvoering op orde te hebben. Eén geïntegreerde oplossing voor de administratieve processen, van project beheer tot financieel en CRM. Uit grafiek 2 blijkt dat installateurs het belang van software inzien, een overgrote meerderheid gebruikt een Microsoft Office pakket (of gelijkwaardig): Excel, Word, Outlook, ... en een grote meerderheid gebruikt naast facturatie een software voor andere administratieve processen (planning, CRM, ERP, voorraadbeheer, enz.). Eventueel ook een specifiek sectorpakket ››› (gericht op één operationeel proces).
Grafiek 1:
WAT ZIJN UW 3 GROOTSTE ADMINISTRATIEVE KNELPUNTEN? 40,48%
Ik heb geen enkel administratief knelpunt
Het dubbele werk door de papieren documentenstroom (overtypen van gegevens in het adminsysteem)
28,57% 28,57% Het up-to-date houden van de planning van de medewerkers 23,81% Het manueel opmaken en opvolgen van offertes 14,29% 14,29% 11,90% 11,90% 9,52%
40
by Techlink 2: Grafiek
Het facturatieproces dat veel tijd in beslag neemt na een opdracht Het ontbreken van een centrale document (offerte, facturen, attesten,...) database gelinkt aan klanten of opdrachten Het tijdig op de hoogte brengen van klanten bij wijzigingen in de planning De opvolging van betalingen en aanmaningen die niet georganiseerd is en veel tijd in beslag neemt
Het niet beschikbaar zijn van gecentraliseerde informatie (adres, prijzen, voorraden, bezoekverslagen, enz.) voor medewerkers (zowel intern als op de baan)
• mei 2020
HOE VERTROUWD BENT U MET DE DIGITALISATIE EN AUTOMATISATIE VAN
Zit je administratie muurvast? Wij Teamleader maakt werken ze wel los. werk makkelijker.
Teamleader maak werk makkelijker.
Van het eerste klantencontact Van het eerste klantencontact tot de betaalde factuur. tot desoftware betaalde factuur. Teamleader is eenvoudige
Teamleader Teamleadermaakt maakt waarmee vakmannen hun hele zaak runnen. werk werkmakkelijker. makkelijker.
Omzetten Leads naareerste klantencontact Taken Offertes Omzetten naar Van het Teamleader maakt werk makkelijker, Van het eerste klantencontact project toevoegen aanmaken maken project tot de betaalde factuur.
Leads toevoegen
Offertes maken
Voeg leads toe en volg het verkoopproces op de voet.
Verstuur professionele offertes in je eigen huisstijl.
tot de betaalde factuur. Maakde van je betaalde offerte een VerdeelVerstuur je klantencontact project professionele in fases Verdeel je project in fases eerste tot factuur:
Maak Voeg van leads je offerte toe en eenvolg het project verkoopproces in enkele klikken. op de voet.
en offertes wijs taken in je toe. eigen huisstijl.
Leads Leads toevoegen toevoegen
Offertes Offertes maken maken
Omzetten naar Omzetten naar project project
Taken Taken aanmaken aanmaken
Voeg leads toe en volg het Voeg leads op toede envoet. volg het verkoopproces verkoopproces op de voet.
Verstuur professionele Verstuur professionele offertes in je eigen huisstijl. offertes in je eigen huisstijl.
Maak van je offerte een Maak van je klikken. offerte een project in enkele project in enkele klikken.
Verdeel je project in fases Verdeel je project en wijs taken toe. in fases en wijs taken toe.
Geld
project in enkele klikken.
Facturen
Offertes maken & versturen online verzenden
Uren & materialen ontvangen registreren registreren
Facturen maken & versturen herinneringen sturen
Maak een offerte in je eigen huisstijl en laat ze online goedkeuren.
Laat je uren & materialen bevestigen door de klant met mobiele werkbonnen.
Maak in 1-2-3 een factuur van je werkbon of offerte. Verstuur automatische betaalherinneringen.
Word snel en correct betaald, ook online.
Voeg potentiĂŤle klanten toe aan je contactenlijst, zelfs vanop je smartphone.
Tijd Geld
Facturen
Contacten maken ontvangen & opvolgen
snel ende correct RegistreerWord eenvoudig betaald, ook online. gewerkte tijd op je project.
Factureer je werk in een handomdraai.
Geld Geld ontvangen ontvangen
Word snel en correct Wordook snelonline. en correct betaald, betaald, ook online.
Facturen Facturen versturen versturen
Factureer je werk je werk in eenFactureer handomdraai. in een handomdraai.
www.teamleader.be
Tijd Tijd registreren registreren
Registreer eenvoudig de Registreer gewerkte tijd opeenvoudig je project. de gewerkte tijd op je project.
Factureer je werk in een handomdraai.
www.teamleader.be
www.teamleader.be VDS Renovaties, Gentbrugge
SCAN DE QR EN KRIJG 1 JAAR TEAMLEADER VOOR -20%
en wijs taken toe.
Tijd Facturen sturen registreren
naar je boekhouder
Registreer eenvoudig de gewerkte tijd op je project.
Via een koppeling kan je facturen direct naar je boekhouder sturen.
www.teamleader.be
Teamleader is de max van een systeem, gebruiksvriendelijk en tijdbesparend.â&#x20AC;?
Probeer het nu gratis op tmldr.eu/techlink
Taken
van het aanmaken
Enquête
11,90% 11,90%
Het tijdig op de hoogte brengen van klanten bij wijzigingen in de planning De opvolging van betalingen en aanmaningen die niet georganiseerd is en veel tijd in beslag neemt
Het niet beschikbaar zijn van gecentraliseerde informatie (adres, prijzen, voorraden, bezoekverslagen, enz.) voor medewerkers (zowel intern als op de baan)
9,52%
Grafiek 2:
HOE VERTROUWD BENT U MET DE DIGITALISATIE EN AUTOMATISATIE VAN UW ADMINISTRATIEVE TAKEN? (planning, offertes, facturatie, betalingen, documentbeheer, communicatie met klanten en medewerkers, enz.) In welke mate zijn uw administratieve taken al gedigitaliseerd en geautomatiseerd? Geef een score van 0 tot 10.
›››
Ik gebruik pen en papier
Ik gebruik een Microsoft Office pakket (of gelijkwaardig): Excel, Word, Outlook, ...
Naast facturatie, gebruik ik ook een software voor andere administratieve processen (planning, CRM, ERP, voorraadbeheer, enz.). Eventueel ook een specifiek sectorpakket (gericht op één operationeel proces)
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Bovenop een administratieen boekhoudpakket digitaliseer ik onze papierstroom d.m.v. mobiele applicaties
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Digitale transformatie
beheert men alles op een centrale plek Elektro-installateurs zien een duidelijke van digitalisering/automaen bepaal je makkelijk wie toegang evolutie naar een digitale administratie. HOE ZIET U UW tisering zijn planning opADMINISTRATIE punt houden, heeft tot de data, onafhankelijk van DeEVOLUEREN? 3 belangrijkste punten (zie grafiek 3 WELKE ZIJN VOOR 3 BELANGRIJKSTE PUNTEN? klanteninformatie delen onderUdeDE medeeen computer en locatie. op p. 44) zijn volgens hen: werkers en updaten, papierstroom doorDigitalisatie van papieren documentenstroom 52,38% heen de processen terugdringen, vertra DIGITALISATIE VAN PAPIEREN OPTIMALISATIE VAN BEDRIJFS Optimalisatie van bedrijfsprocessen van nieuwe softwaretools ging en dubbel werk elimineren, enz. (52,38%) door gebruikPROCESSEN DOOR GEBRUIK VAN 38,10% DOCUMENTENSTROOM Papieren documenten nemen niet SOFTWARETOOLS (38,10%) Digitalisatie van deze processen gebeurt Gebruik van mobiele toepassingen vooraltechnischeNIEUWE medewerkers 35,71% op de baan en vertegenwoordigers leen veel ruimte in, maar het is ook Aankoop, verkoop, stockbeheer, orenerzijds door middel van ERP Pakketten Meer informatie/metingen capteren bij de installaties en bewerken in 33,33% deradministratie, boekhouding, … om zo gegevens(Internet terug teof vinden. (in backoffice), maar zeker ook met hulp delastig administratiesoftware Things) uw administratiesoftware met derden (leveranciers,gaan transporteurs) telkens gepaard met een of meereen online documentatiesysteem van o.a. mobiele applicaties. 23,81% Koppeling van Met Grafiek 3: Voorbeelden
1
19,05% 14,29% 11,90% 9,52% 7,14%
2
om administratie te vereenvoudigen
Migreren naar nieuwe softwaretools in de cloud/online
Gebruik van digitale betalingstechnieken (bv. Payconiq) Geen enkele evolutie voorzien in de administratie
Gebruik van data (ERP, boekhouding, CRM) om specifieke rapportering of overzichten te creëren Gebruik van technologie (bv. chatbots) ter automatisatie van planning (bv. self-planning)
Hét gereedschap voor de administratie van een installatiebedrijf
Computer Solutions heeft 34 jaar ervaring met automatiseren van installateurs HandSoft is geschikt voor zowel een zelfstandige installateur als een bedrijf tot 15 personen. HandSoft Pro is de ERP-oplossing voor grotere projectgerichte bedrijven, en gebruikers die diepgaande functionaliteit verlangen. De belangrijke leveranciers (verwarming, sanitair, elektriciteit, …) hebben een E-link met HandSoft - deze rechtstreekse koppeling met hun e-shop zorgt voor een enorme tijdsbesparing. Digitale werkbonnen naadloos geïntegreerd met Outsmart, de meest populaire app in België en Nederland. Het is een volwaardige app die werkt op smartphone/tablet Android/Apple, ook zonder permanent internet!
Computer Solutions nv Rolwagenstraat 82 - 2018 Antwerpen 0800/92.642 - harry@handsoft.be www.handsoft.be
42
by Techlink
• mei 2020
Meer dan 2.000 tevreden gebruikers in België en ruim 100.000 in Europa!
MODERNE ALL-IN ONE BEDRIJFSSOFTWARE VOOR UW SECTOR
dere bedrijfsprocessen, die telkens opnieuw geëvalueerd en bijgestuurd moeten worden. De hulp van nieuwe softwaretools is essentieel om objectieve analyses te kunnen maken en gerichte procesverbeteringen te kunnen doorvoeren.
CUSTOMER CASE: BELCOTEC Doordat Belcotec installatieprojecten combineert met serviceopdrachten (onderhoud), zit de administratie behoorlijk complex in elkaar.
3
GEBRUIK VAN MOBIELE TOEPASSINGEN VOOR TECHNISCHE MEDEWERKERS OP DE BAAN EN VERTEGENWOORDIGERS (35,71%)
Blijvende innovatie doet Belcotec sterk groeien en daarbij hoort een voortdurende uitbouw van de automatisering, telkens in kleine stappen.
Een efficiënte administratie (via geïntegreerde softwaresuite) is een belangrijke ruggengraat om de groei en stabiliteit van het bedrijf te ondersteunen daarom wordt technologie ingezet om de communicatie tussen de backoffice en techniekers op de baan te stroomlijnen. Met mobiele Apps kan de technieker zijn planning, en opdrachten raadplegen, als ook de gewerkte uren en verbruikte artikels registreren die hij ter plekke laat valideren en digitaal aftekenen door de klant.
EEN GOEDE ORGANISATIE EN BUDGETOPVOLGING ZIJN BELANGRIJK BIJ HVAC-PROJECTEN
Aan die mobiele mogelijkheden zitten uiteraard heel wat voordelen verbonden, zowel voor werkgever als werknemer.
BELCOTEC KOOS VAN BIJ DE START VOOR CLOUDSOFTWARE EN HEBBEN HUN WERKING AAN
Voor de werkgever betekent bijvoorbeeld de digitalisering van de werkbon: terugdringen van papierwerk, geen dubbele registratie van artikelen of gewerkte tijd, de digitale werkbon die ter plekke op de werf is gevalideerd door de klant wordt meteen over het internet doorgestuurd naar het ERP waar de werkbon meteen resulteert in een factuur die zelf automatisch kan worden opgestuurd naar de klant voor betaling. Uiteindelijk zal de werkgever door digitalisatie meer (digitale) informatie kunnen verzamelen die hij kan gebruiken voor operationele rapportering. Hij zal zijn data sneller ter beschikking hebben wat kan resulteren in snellere cashflow. Het terugdringen van het dubbel werk zal helpen om de uren van zijn personeel nuttiger te besteden bv. administratieve boekhouder die werkbonnen moet overtypen. Uiteindelijk zal hij meer info hebben over de live status van de werkzaamheden, en meer controle hebben over de organisatie.
DE SOFTWARE AANGEPAST, NIET OMGEKEERD. Belcotec ging van start met vanaf dag één een ERP-pakket voor hun projectopvolging met als eisen: een combinatie boekhouding en projectopvolging in één pakket, geen investeringen
in
“DANKZIJ ONZE DOORGEDREVEN
hardware,
duidelijke rapportering
DIGITALISERING KAN DE MEERDERHEID
en
VAN ONZE ADMINISTRATIEVE DIENSTEN
een product dat nog lang zal
VAN THUIS UIT DOORWERKEN”
meegaan in de markt.
Jan Vangeel, Gedelegeerd Bestuurder Belcotec.
OOK ZIN IN EEN SUCCESVERHAAL? LAAT JE OVERTUIGEN! Bekijk de volledige customer case of contacteer ons vrijblijvend. John Van de Velde | jvv@astena.be | 0478 907 703
Voor een werknemer houdt dit dan weer in dat hij op zijn mobiele applicatie zijn werkschema, alsook aanpassingen ontvangt en niet daarvoor op kantoor hoeft te passeren.
›››
BELCOTEC CUSTOMER CASE
W W W. A S T E N A . B E
by Techlink
mei 2020 •
by Techlink
43
Enquête
Grafiek 1:
WAT ZIJN UW 3 GROOTSTE ADMINISTRATIEVE KNELPUNTEN?
››› Hij kan ook informatie raadplegen over
40,48%
Ik heb geen enkel administratief knelpunt
Het dubbele werk door de papieren documentenstroom (overtypen van gegevens in het adminsysteem)
28,57% de uit te voeren werken, ter plekke informatie verzamelen over een installatie Het up-to-date houden van deCAUTER planning van de medewerkers 28,57% OVER BVBA VAN MULTITECHNIEKEN bv. door foto's te trekken en23,81% delen via Het manueel opmaken en opvolgen van offertes In 1990 begint Danny Van Cauter met de “Algemene elektriciteitswerken” op de de App. Via zijn toestel kan hij meteen lokale markt voor een particulier publiek. Hij begon met een klein, doch sterk Het facturatieproces dat veel tijd in beslag neemt na een opdracht navigeren naar 14,29% zijn volgende klant en team van vakspecialisten in elektriciteit. Momenteel is het bedrijf uitgegroeid Het ontbreken centrale document (offerte, facturen, attesten,...) laten weten dat 14,29% hij eraan komt of mis- van eentot eenofuit de kluiten gewassen kmo van ruim 70 medewerkers en een divers database gelinkt aan klanten opdrachten schien vertraging heeft opgelopen. Dit aanbod voor verschillende doelgroepen. Met “Multitechnieken” als belangrijke Het tijdig op de hoogte brengen van klanten bij wijzigingen in de planning 11,90% allemaal zonder een papierwinkel mee te poot wordt op drie deelgebieden gewerkt: elektriciteitswerken, beveiliging en De opvolging vanerbetalingen en aanmaningen nietaltijd georganiseerd is en tijd in ik beslag neemt zuilen in zijn 11,90% wagen. Anderzijds komt HVAC. ‘Mijn vader isdie nog zeer actief inveel de zaak, verzorg samen met hem Het niet beschikbaar zijn van gecentraliseerde informatie de dagelijkse leiding. Het familiale karakter van onze onderneming wordt nog weer tijd9,52% vrij als hij na de werf niet meer (adres, prijzen, voorraden, bezoekverslagen, enz.) voor medewerkers (zowel intern alsechtgenote op de baan) als tante hier aan de extra onderstreept door het feit dat zowel mijn via het kantoor moet passeren alvorens slag zijn’, zegt Gert Van Cauter. de werkdag af te ronden. De werknemer wordt zelfstandiger en kan zoveel mogelijk informatie ter plekke zelf raadplegen Grafiek 2: waarvoor hij anders waarschijnlijk had HOE VERTROUWD BENT U MET DE Van DIGITALISATIE EN AUTOMATISATIE BOB, …) te linken met elkaar moeten bellen, wat weer positief kan zijn BVBA Cauter Multitechnieken uit ten (ERP, VAN (planning, offertes, facturatie, betalingen, documentbeheer, UW ADMINISTRATIEVE TAKEN? en hiervoor processen en procedures uit voor de motivatie. Lede enkel maar beamen. communicatie met klanten en medewerkers, enz.) In welke mate zijn uw administratieve taken al te werken. Daarnaast zijn we volop begedigitaliseerd en geautomatiseerd? Geef een score van 0 tot 10. Getuigenis uit de sector ‘We zijn als familiebedrijf de laatste jaren zig om een gestroomlijnd aankoopproPlanningen worden steeds complexer, in- sterk gegroeid waardoorNaast we volop moesfacturatie, gebruikces ik (van aankoop tot factuur) op te zetten. ook een software voor andere formatie van gereisde en gewerkte tijden ten inzetten op automatisering van de adHet huidige aankoopproces is zeer tijd administratieve processen echt IT CRM, min-ERP,intensief en dienen snel beschikbaar te zijn en geïn- ministratie. Ik ben zelf niet(planning, omvateen vele manuele stappen Bovenop administratieIk gebruik een Microsoft boekhoudpakket voorraadbeheer, enz.).en validaties’,en tegreerd werken wordt een steeds groded maar zorgde ervoor dat het hoog op zegt zaakvoerder Gert Van Office pakket digitaliseer ik onze papierEventueel ook een specifiek tere noodzaak.Ik gebruik Bedrijfsleiders zijn elke (of gelijkwaardig): mijn persoonlijke agendasectorpakket stond. We (gericht gin- op Cauter. ‘In dezestroom corona-tijden is het ook d.m.v. papier Word, Outlook, ... mobiele één met operationeel reeds in 2008 van start de aan-proces) dag druk in pen de en weer met het draaiendExcel,gen aan te raden om stil teapplicaties staan bij de migrahouden van hun bedrijf. Administratie- schaf van een nieuw ERP-pakket, pak- tie naar nieuwe softwaretools in de cloud. ve taken wil men liefst zo snel mogelijk ten de planning aan, dan tijdsregistratie, De evolutie naar cloudtoepassingen is inverwerken om de volgende dag zonder projectbeheer, enz. De integratie van de teressant, zeker om werknemers van thuis kopzorgen aan de slag te kunnen gaan. track & trace met het ERP-pakket vorm- uit te laten werken. Als werkgever moet je Bedrijfsleiders beseffen steeds meer dat de zeker een uitdaging. Toen al beseften zorgen voor de juiste "tools" zodat men informatisering niet alleen een last hoeft we dat de evolutie naar een geïntegreer- ook thuis efficiënt kan werken. Het is nu te zijn. Het weldoordacht inzetten van de omgeving op termijn een must zou de uitgelezen kans om je zakelijke ICT-ininformatisering kan ook een concurren- zijn. De toekomstige uitdaging bestaat frastructuur zo in te richten, dat deze be1 2 3 bieden. 4 5 6 Dit 7 8kan 9 10 0 1 2 3erin 4 om 5 6 de 7 verschillende 8 9 10 0 1 softwarepakke2 3 4 5 6 7 8stand 9 10 is tegen 0 1 2onverwachte 3 4 5 6 7 8 9 10 tieel 0voordeel lidbedrijf situaties.’
Grafiek 3:
HOE ZIET U UW ADMINISTRATIE EVOLUEREN? WELKE ZIJN VOOR U DE 3 BELANGRIJKSTE PUNTEN? 52,38%
Digitalisatie van papieren documentenstroom
38,10% Optimalisatie van bedrijfsprocessen door gebruik van nieuwe softwaretools van mobiele toepassingen voor technische medewerkers 35,71% Gebruik op de baan en vertegenwoordigers informatie/metingen capteren bij de installaties en bewerken in 33,33% Meer de administratiesoftware (Internet of Things) van uw administratiesoftware met derden (leveranciers, transporteurs) 23,81% Koppeling om administratie te vereenvoudigen 19,05% Migreren naar nieuwe softwaretools in de cloud/online
14,29% 11,90% 9,52% 7,14%
44
by Techlink
Gebruik van digitale betalingstechnieken (bv. Payconiq) Geen enkele evolutie voorzien in de administratie
Gebruik van data (ERP, boekhouding, CRM) om specifieke rapportering of overzichten te creëren Gebruik van technologie (bv. chatbots) ter automatisatie van planning (bv. self-planning)
• mei 2020
Mobiel werken is de toekomst. Bent u er klaar voor? Verliezen uw installateurs bij elke opdracht onnodig veel tijd aan papierwerk? Loopt uw planning al te vaak in het honderd? Wil u meer grip op uw organisatie, waar u ook bent of wat er ook gebeurt? Mobiel werken is een must. Meer weten? Download ons gratis e-book via wkbe.be/mobielwerken-kmo
Klant aan het woord:
“Nooit meer zonder tablet en app de baan op” Jadec Fire & Security, een erkend specialist in alarmsystemen en beveiliging, werkt sinds vorig jaar volledig digitaal met Adsolut Kmobeheer. En dat rendeert: “Van het aansturen van onze techniekers op de baan tot de administratieve afhandeling van opdrachten: alles verloopt nu veel vlotter.”
“
“Onze installateurs ontvangen al hun opdrachten via een app. Wanneer ze klaar zijn met een job voegen ze meteen de artikels toe die ze ter plaatse gebruikt hebben. Zo bewaren we het overzicht over onze voorraad. Werkbonnen worden meteen na de opdracht digitaal ondertekend door de klant, waardoor onze administratie ook veel efficiënter werkt.”
Meer info op wkbe.be/adsolut-kmo
Adsolut Kmo-beheer in een notendop Handig voor uw medewerkers: • kunnen overal documenten delen • ontvangen dagelijks gepersonaliseerde planning, met overzicht van benodigde materialen Helemaal top voor uw klanten: • ontvangen meteen na uw werkbezoek de juiste documentatie • kunnen bij aftekenen van hun (digitale) werkbon onmiddellijk feedback geven • ontvangen een melding wanneer hun onderhoud voor de deur staat
Actualiteit
Energiepremies in Brussel Het regime van energiepremies blijft in 2020 continu en stabiel met als doel energiebesparende werken te stimuleren: isolatie, de installatie van energiezuinige verwarmingsinstallaties en boilers, en de energie-audit. Daarom is het voor de Brusselse energieminister Alain Maron belangrijk dat de energiepremies op hetzelfde peil blijven. Wel worden de voorwaarden voor het ontvangen van de premies en de aanvraag zelf vereenvoudigd.
Voor het energiepremiestelsel 2020 heeft het Brussels Gewest een totaalbudget van € 18 miljoen uitgetrokken. Deze premies dekken gemiddeld 20% van de kosten van de ingreep. Bovendien blijft het bedrag van de Brusselse energiepremies zeer hoog t.o.v. de andere Gewesten. Voor de isolatie van buitenmuren bijvoorbeeld bedraagt de premie tussen € 55 en € 85 per m², wat 3 tot 4 keer hoger is dan in Vlaanderen. Voor de laagste inkomens dekken deze premies bijna 50% van de factuur. Voor 2020 zijn er enkele wijzigingen in de regels.
Wat zijn de nieuwigheden ?
• Zowel de algemene voorwaarden als het premieaanvraagformulier werden vereenvoudigd; • Het indienen van een premieaanvraag via IRISbox is nu ook beschikbaar voor de ondernemingen; • De premie voor de efficiënte convector is niet meer beschikbaar in het stelsel van 2020.
Premies C : Warmte
Het premiestelsel omvat drie categorieën: studies en audits, isolatie en ventilatie, en tenslotte warmte. In deze laatste categorie zijn er premies voor condenserende verwarmingstoestellen, temperatuurregeling, warmtepompen voor verwarming of sanitair warm water, tubering van schoorstenen, zonneboilers en de EPB-controle van stooktoestellen.
46
by Techlink
• mei 2020
C1 - CONDENSERENDE VERWARMINGS KETEL, HETELUCHTBLAZER EN LUCHTVERHITTER: tot € 1.200
Door een oude ketel te vervangen door een nieuwe installatie van energieklasse A spaart men gegarandeerd heel wat uit. Ook de eerste 10 meter van de verbuizing van de installatie kan men inbrengen. Voor alle technische en financiële details kan men terecht in premieformulier C1. C3 – TEMPERATUURREGELING: tot € 100
Een volledige verwarmingsinstallatie moet zich houden aan alle EPB-verwarmingsregels. Hiervoor moet een thermische regeling worden geïnstalleerd met thermostatische kleppen en een kamer-
thermostaat (of optimizer). Voor alle technische en financiële details kan men terecht in premieformulier C3. C4 - WARMTEPOMP – VERWARMING: tot € 4.750 of C5 – WARMTEPOMP
- SANITAIR WARM
WATER: tot € 1.600
Een knappe combinatie van natuurlijke energie en elektriciteit. Samen verwarmen ze de woning of het sanitair water. Deze nieuwe technologie kan de oplossing zijn voor een onroerend goed. De verschillende installaties die een premie krijgen, zijn de water-water-warmtepomp, de lucht-water-warmtepomp en de pekel-water-warmtepomp (bodem/ water). Voor alle technische en finan ›››
NIEUW IN 2020 Enkele bestaande premies in Vlaanderen werden verlaagd in 2020. Zo zakt de premie voor hoogrendementsglas van € 10 naar € 8 per m². Ook de premie voor een warmtepompboiler daalt van € 400 naar € 300 (in 2021 zal dit bedrag tot € 200 dalen), met een maximum van 40% van de factuur. Deze premie is niet cumuleerbaar met de premie voor een zonneboiler. Merk op! Sinds 1 januari 2020 is het ontbreken van dakisolatie alleen al voldoende om een ongeschiktverklaring te riskeren. Voor begin dit jaar kreeg je ook al strafpunten voor het ontbreken van dakisolatie, maar onvoldoende om als enige gebrek een ongeschiktverklaring te riskeren. Voor dubbelglas is dat zo vanaf 1 januari 2023. Dus nu krijg je ook al strafpunten, maar vanaf 2023 is het ontbreken van dubbelglas al genoeg om ongeschikt verklaard te kunnen worden. Ongeschiktverklaring riskeer je vanaf 15 strafpunten. Meer details kan je terugvinden op de website www.energiesparen.be. De voorwaarden voor de energiepremies 2020 in Wallonië wijzigen niet t.o.v. 2019. De bedragen hangen af van de gegenereerde energiebesparing en een verplichte voorafgaande audit bepaalt welke werken voorrang krijgen. Meer details over alle bedragen van de isolatie- en renovatiepremies vind je op het portaal Energie.wallonie.be.
Powerges en Powersave - het unieke duo van oplossingen voor het beheer van het verbruik en technische beheer van HVAC installaties, zonder papier. Met Powerges controleert u het beheer van de technische installaties en garandeert u de opvolging van de attesten en reglementaire verplichtingen in alle gewesten van België, Frankrijk en Luxemburg, met digitale certificaten. Met Powersave meet, controleert en bewaakt u het verbruik van installaties in real time en per gebruik (verlichting, verwarming, gas, ventilatie, etc.). www.rvc.be Tel: 08122 42 50
WEES EEN ACTOR VAN DE KLIMAATVERANDERING MET UW KLANTEN
Meten en beheren
Optimaliseren
Besturen
Bevestigen
Verbruiksmeting met gegevensregistratie van de datalezer aangepast aan de meters. Overdracht van gegevens om uw verbruik te analyseren en te controleren. Optimalisatie van het beheer van grondstoffen- en debietverbruik in gebouwen. Het creëren van overconsumptiewaarschuwingen.
EEN OPLOSSING AANGEPAST AAN AL UW PROFESSIONNELE ACTIVITEITEN
Indienststelling
Depannage
Onderhoud
Activeert een interventie op het tablet van de technicus. Follow-up van interventies via het POWERGES-planningssysteem. Gedetailleerd werkblad geregistreerd in het dossier van de klant. Reglementaire attesten in digitaal formaat voor België en Frankrijk.
Rue Georges Cosse 1B, 5380 Fernelmont - 081 22 42 50 - rvc@rvc.be - www.rvc.be of volg ons op
Actualiteit
››› ciële details kan men terecht in premieformulieren C4 en C5.
C6 - VERBUIZING VAN EEN COLLECTIEVE SCHOORSTEEN: tot 40% van de factuur
Om een ketel te vervangen is er vaak een aangepaste schoorsteenuitlaat, een complexere en prijzigere verbuizing nodig. Mede-eigendommen met allemaal individuele verwarmingsketels kunnen die kaap dankzij de premie voor collectieve verbuizing gemakkelijker ronden. Voor alle technische en financiële details kan men terecht in premieformulier C6. C7 – ZONNEBOILER: tot € 3.500 voor 4 m²
Door sanitair water gratis te verwarmen met de zon kunt u uw factuur sterk inkrimpen. Dankzij thermische zonne-
Evaluatie van energie- en renovatiepremies
panelen kunt u 60% van uw jaarlijkse behoeften aan sanitair warm water invullen. Voor alle technische en financiële details kan men terecht in premieformulier C7.
‘In de toekomst zal er een systeem toegepast worden dat de energiepremie en de renovatiepremie verenigt. Zo zou er een enkel formulier komen, evenals een enkel aanvraagplatform. De voorwaarden hiervoor zouden in de loop van 2020 geanalyseerd moeten worden. Er zal ook een studie gebeuren naar de wijzigingen van het stelsel voor energie- en renovatiepremies opdat deze de ambities van de duurzame renovatiestrategie nog beter zouden waarmaken’, kondigde de Brusselse minister van Energie Maron aan.
C8 - DE EPB-PERIODIEKE CONTROLE: € 100 per controle
De EPB-periodieke controle is tweejaarlijks verplicht voor alle gasverwarmingsketels of gasboilers. De premie C8 betreft de EPB-periodieke controle van een verwarmingsketel op gas en/of gasboiler. De premie is alleen beschikbaar voor gezinnen in categorie C (= laag inkomen). De aanvrager moet de persoon zijn die op het certificaat van de EPB-periodieke keuring vermeld staat (VTI). Voor alle technische en financiële details kan men terecht in premieformulier C8.
MEER INFO? Op www.leefmilieu.brussels.
Tertiaire en Industriel
Overzichtstabel
Collectieve woning
Eengezinswoning
Cat. A Cat. C Cat. A Cat. B Cat. C Cat. A Cat. B Cat. C
A : Energiestudies A1
Energieaudit en studie
R
max 50 % van de factuur
3000
€
400
B : Isolatie en verluchting B1
B2
Dakisolatie
R ≥ 4 m² K/W
R
Isolatie van de muren
R
max 50 % van de factuur
€ / m²
20
40
20
30
40
20
30
40
Bonus - natuurlijk isolatiemateriaal + 10 €/m²
aan de binnenkant R ≥ 2 m² K/W
20
30
20
25
30
20
25
30
aan de buitenkant R ≥ 3,5 m² K/W
55
75
55
65
75
55
65
75
8
12
8
10
12
8
10
12
€ / m²
in de spouw R ≥ 1 m² K/W
Bonus - natuurlijk isolatiemateriaal + 10 €/m² indien vloerplaat R ≥ 2 m² K/W B3
Vloerisolatie
R
B4
Superisolende beglazing
R
B5
Efficiënte mechanische ventilatie
R
€/m²
plafond van kelder R ≥ 3,5 m² K/W
20
30
10
20
20
25
30
20
25
30
Bonus - natuurlijk isolatiemateriaal + 10 €/m² nieuwe ramen met U beglazing ≤ 1.1
€/m²
bestaande ramen met U beglazing ≤ 1.2 max 50 % van de factuur
systeem D
€
systeem C gecentraliseerd
10
15
20
10
15
20
25 % factuur
2500
3000
3500
2500
3000
3500
/
1250
1500
1750
1250
1500
1750 1200
C : Warmte tot 40 kW
Condenserende verwarmingsketel, heteluchtblazer en luchtverhitter op gas
R
C3
Temperatuurregeling
R
C4
Warmtepomp - Verwarming
N&R max 50 % van de factuur
C5
Warmtepomp - Sanitair warm water
N&R max 50 % van de factuur
C6
Verbuizing van een collectieve schoorsteen
C7
Zonneboiler
C8
EPB-Periodieke Controle
C1
+ daarboven 40 kW + inwendig rookkanaal (max 10 meter) kamerthermostaat of optimizer
N&R max 50 % van de factuur R
max 2 attesten/wooneenheid
A
Meer dan 71.565,60 €
Meer dan 86.565,60 €
B
Tussen 35.782,80 € en 71.565,60 €
Tussen 50.782,80 € en 86.565,60 €
C
Minder dan 35.782,80 €
Minder dan 50.782,80 €
• mei 2020
Overzichtstabel Energiepremies 2020 Versie van 19/12/2019
700
800
5
5
5
5
€/m
50
70
50
60
70
50
60
70
25
100
25
50
100
25
50
100
10
30
10
20
30
10
20
30
4750
4250
4500
4750
€
/
1400
1500
1600
1400
1500
1600
% factuur
/
30
35
40
Deze drempels worden verhoogd met 5000 € per persoon fiscaal ten laste en met 5000 € voor aanvragers jonger dan 35 jaar.
by Techlink
1200
5
4500
*indien echtgenoot/echtgenote of samenwonende partner ouder dan 18 jaar zoals vermeld in de gezinssamenstelling, afgeleverd door het gemeentebestuur minder dan 3 maanden voor de datum waarop de premieaanvraag wordt ingediend.
48
800
5
4250
alleen voor gezinnen in categorie C Inkomensgrens voor een samenwonende of koppel*
700
5
25 % factuur
+ daarboven 4m²
Inkomensgrens voor een alleenstaande
1200
5
€
tot 4 m² zonnecollectoren
Inkomenscategorieën
700
€
thermostatische kraan
R
€ €/KW
/
€
2500
3500
2500
3000
3500
2500
3000
3500
€ / m²
200
200
200
200
200
200
200
200
€
/
/
100
/
100
Dossier
COVID-19-crisis:
wat met de technische installaties? De COVID-19-crisis waar we momenteel mee geconfronteerd worden, geeft aanleiding tot allerlei vragen in verband met de sanitaire installaties, ventilatie en klimaatregeling. Dit artikel, bijgewerkt tot 23 april 2020, probeert hierop een antwoord te formuleren op basis van de meest recente wetenschappelijke informatie.
Hoe kan het virus overgedragen worden?
Een virus kan zich niet vermenigvuldigen buiten het lichaam van zijn gastheer. Eenmaal buiten de gastheer, zal de levensvatbaarheid van het virus zelfs in de loop van de tijd geleidelijk aan afnemen. Met andere woorden, het aantal virusdeeltjes dat besmetting kan veroorzaken zal langzaamaan verminderen. Het virus kan echter doorgegeven worden van de ene persoon aan de andere doordat er een of andere vorm van overdracht plaatsvindt. Nog niet alle details over het virus dat verantwoordelijk is voor COVID-19 zijn op dit ogenblik gekend of bevestigd, maar volgens een publicatie van de Wereldgezondheidsorganisatie van 29 maart 2020 zijn de voornaamste manieren van virusoverdracht die momenteel bevestigd zijn: • de directe overdracht van persoon tot persoon door vrijgekomen druppels (hoesten, niezen, praten) over een korte afstand;
Afb. 1 Mogelijkheid om het mechanischeventilatiedebiet te verhogen door middel van een manuele bediening.
50
by Techlink
• mei 2020
• de indirecte overdracht door contact van de handen met oppervlakken en voorwerpen die eerder besmet werden (door deze druppels), gevolgd door contact van de handen met het gezicht.
Twee andere manieren van virusoverdracht zijn eveneens mogelijk, maar werden tot nu toe nog niet bevestigd: • de overdracht via de lucht, na verdamping van de druppels, over langere afstanden en voor langere duur;
Afb. 2 Intensieve één-gevel-ventilatie: de ramen van iedere ruimte zijn geopend en alle binnendeuren zijn gesloten.
• de indirecte fecale overdracht via de verspreiding in de lucht van virusdeeltjes uit de ontlasting van een besmet persoon.
de algemene voorzorgsmaatregelen omtrent het beperken van verplaatsingen en contact tussen personen, minimale social distancing en handhygiëne.
Men moet goed begrijpen dat de virusverspreiding onder de bevolking afhankelijk is van diverse factoren die niet allemaal even belangrijk zijn. Vandaar dat het belangrijk is om
Algemene aanbevelingen voor gebruikers van gebouwen
• enerzijds de nodige voorzorgen te nemen wanneer dit mogelijk is om bepaalde risico’s tot het strikte minimum te herleiden; • anderzijds alle aandacht te schenken aan de meeste belangrijke risico’s en deze niet uit het oog te verliezen wanneer men maatregelen neemt tegen veel kleinere risico’s. Overdracht via de lucht, na verdamping van de druppels, werd momenteel nog niet aangetoond maar kan niet helemaal uitgesloten worden. Het lijkt er echter op dat het risico op virusoverdracht via de lucht, als deze ook werkelijk plaatsvindt, aanzienlijk kleiner is dan via de bevestigde manieren van virusoverdracht (druppels en contact). De maatregelen die in dit artikel voorgesteld worden, moeten steeds toegepast worden in overeenstemming met
Deze algemene aanbevelingen zijn onder meer van toepassing op woningen, kantoren, scholen ... Gebouwen uit de gezondheidszorg, met name de ziekenhuizen, zijn uitgesloten omdat deze speciale ventilatiestrategieën vereisen. AANBEVELINGEN VOOR DE SANITAIRE INSTALLATIES
Ondanks het feit dat fecale overdracht op dit ogenblik niet aangetoond werd, kan men een aantal eenvoudige aanbevelingen zonder negatieve effecten volgen: • zorg ervoor dat alle sifons (stank afsluiters) en vloerkolken gevuld zijn met water;
KAN VENTILATIE DE OVERDRACHT VAN HET COVID-19-VIRUS BEPERKEN?
Ja. Het doel van ventilatie is om polluenten uit een ruimte te verwijderen door de binnenlucht te verdunnen met verse buitenlucht. Ventilatie maakt het dus ook mogelijk om de eventuele concentratie van virusdeeltjes in de lucht te verminderen in ruimten waar potentieel besmette personen aanwezig zijn. In het algemeen is het aan te raden om meer luchtverversing te voorzien in de gebruikte ruimten (woningen, kantoorgebouwen …) door het mechanische-ventilatiedebiet te verhogen en/of door de ramen meer te openen (zie volgende paragraaf).
• zorg ervoor dat het toiletdeksel gesloten is voordat u doorspoelt.
Aangezien het lente is, brengen deze aanbevelingen geen grote nadelen met zich mee. Deze aanbevelingen zullen bijgewerkt worden voor de komende seizoenen, in functie van de evolutie van de algemene situatie.
Hoewel het natuurlijk belangrijker is om deze aanbevelingen na te leven in gebouwen waarin zieke personen aanwezig zijn, zijn ze ook van toepassing op alle andere gebouwen. De eerste aanbeveling is eveneens van toepassing in normale omstandigheden (TV 265, § 3.3.1).
Alle ventilatiesystemen van het type A, B, C en D die ge baseerd zijn op de toevoer van buitenlucht zijn hiervoor dus uitermate geschikt. Ze zijn onze bondgenoten voor het verdunnen van de polluenten. Ze moeten bijgevolg in werking blijven en hun debiet kan, indien ››› mogelijk, verhoogd worden.
by Techlink
mei 2020 •
by Techlink
51
Dossier
›››
BIJKOMENDE AANBEVELINGEN OMTRENT HET OPENEN VAN RAMEN
Door de ramen (bv. in kipstand) te openen, kan de luchtverversing aanzienlijk verhoogd worden in vergelijking met een basisventilatiesysteem. Dit wordt ook wel intensieve ventilatie genoemd. Dankzij deze voorzorgsmaatregel kunnen er meer binnenluchtpolluenten verdund worden. Deze maatregel kan dus aanbevolen worden om de virusoverdracht tegen te gaan (zie ook de manieren van virusoverdracht, 1ste paragraaf). Het is trouwens de enige oplossing in gebouwen die niet uitgerust zijn met een basisventilatiesysteem. Het openen van de ramen kan evenwel aanzienlijke luchtstromen veroorzaken in een gebouw. Om het ontstaan van luchtstromen in een ongewenste richting te voorkomen, is het ook raadzaam om: • de mechanische-ventilatiesystemen van het type B, C en D in werking te laten;
Afb. 3 In appartementsgebouwen is het belangrijk om alle openingen naar de technische kokers af te sluiten.
52
by Techlink
• mei 2020
• de natuurlijke afvoeropeningen van ventilatiesystemen van het type A en B open te laten; • alle andere openingen, inclusief de deuren, die zich binnen het gebouw en binnenin dezelfde wooneenheid bevinden, te sluiten (zie afbeelding 2). Uitzonderingen op deze regel zijn vochtige ruimten die niet uitgerust zijn met een basisventilatiesysteem en die ook niet beschikken over ramen die uitgeven op de buitenlucht. In dergelijke gevallen mag de deur van deze ruimte op bepaalde tijdstippen blijven openstaan, op voorwaarde dat er in een aangrenzende ruimte een raam geopend wordt dat uitgeeft op de buitenomgeving, teneinde een minimale verluchting in deze ruimten te verzekeren; • de deuren tussen de appartementen en de gemeenschappelijke delen van een collectief woongebouw te sluiten, alsook alle openingen naar eventuele technische kokers (zie afbeelding 3). Bij aanzienlijke luchtlekken ter hoogte van deze openingen, kan het interessant zijn om deze in de mate van het mogelijke af te dichten.
Deze aanbevelingen hebben tot doel: • de (natuurlijke of mechanische) basisventilatie te behouden, bijvoorbeeld voor de afvoer van vervuilde lucht uit vochtige ruimten; • de eventueel aanwezige besmettelijke partikels zo veel mogelijk te verdunnen met behulp van intensieve ventilatie; • luchtstromen tussen de kamers en tussen de appartementen maximaal te beperken. Er moet ook rekening gehouden worden met het feit dat een persoon besmet kan zijn door COVID-19 en besmettelijk kan zijn zonder dit te weten, omdat hij of zij geen symptomen vertoont. SPECIFIEKE SITUATIE WAARBIJ EEN ZIEK PERSOON IN QUARANTAINE GEPLAATST WORDT IN ZIJN OF HAAR WONING
Wanneer een persoon besmet of vermoedelijk besmet is met COVID-19, moeten er bijkomende maatregelen genomen worden om de overdracht ›››
Ons D-systeem apporteert verse lucht en verjaagt vervuilde lucht.
Het D-systeem van Itho Daalderop: gecontroleerde ventilatie. Ons systeem van mechanische ventilatie voert verse lucht van buiten aan en voert vervuilde lucht, vocht en CO2 af. Gecontroleerd, energiezuinig en geluidsarm. Itho Daalderop: uw garantie op verse lucht. Ontdek het gamma op www.ithodaalderop-ventilation.be
Dossier
Afb 4 Een filter kan vervangen worden door een nieuwe filter als de vervuilde filter de correcte werking van het systeem verhindert en als het onderhoud niet uitgesteld kan worden.
››› van het virus op andere gebouwbe-
woners zo veel mogelijk te verhinderen. In dit geval worden er specifieke maatregelen geformuleerd door de arts die de zieke persoon gediagnosticeerd heeft. Meer aanbevelingen kan men bovendien terugvinden op de website www.info-coronavirus.be/nl/. Wanneer een ziek persoon in quarantaine geplaatst wordt in zijn of haar woning, kunnen er bijkomende maatregelen genomen worden met betrekking tot de ventilatie en de verluchting: • de persoon wordt in principe in een aparte ruimte ondergebracht (bv. een kamer) en heeft, indien mogelijk, ook toegang tot aparte sanitaire voorzieningen;
− wanneer de ruimte uitgerust is met een ventilatievoorziening, is het aan te raden om deze voorziening in werking te laten; − als de kamer meerdere ramen heeft, kan het aangewezen zijn om te zorgen voor een gematigde luchtdoorstroming tussen twee ramen, behoudens andersluidend advies van de arts. Het is bijvoorbeeld mogelijk om de ramen te blokkeren in een beperkte openingsstand door middel van een tijdelijke voorziening (mechanische blokkering, plakband, ...), teneinde te grote luchtstromen te vermijden;
• behoudens andersluidend medisch advies, is het aan te raden om de hieronder beschreven regels voor intensieve ventilatie toe te passen op de rest van de woning, om eventuele virusdeeltjes te verdunnen en om zo de nog gezonde personen in dezelfde woning te beschermen;
− Indien men beschikt over een klein draagbaar luchtzuiveringsapparaat, kan men daarmee het aantal in de kamer aanwezige virusdeeltjes verminderen, op voorwaarde dat het apparaat uitgerust is met een HEPA-filter.
• er bestaat geen ideale oplossing die gemakkelijk veralgemeend kan worden met betrekking tot de continue ventilatie van een ruimte die bewoond wordt door een zieke persoon:
• het is eveneens aan te raden om de kamer meermaals per dag intensief te verluchten, met het raam in volledig geopende stand, en, indien mogelijk, telkens voordat de kamerdeur geopend wordt.
− het is in de eerste plaats noodzakelijk om de aanbevelingen van de arts op te volgen in functie van gezondheidstoestand van de p atiënt. Het is bijvoorbeeld mogelijk dat het door de dokter afgeraden
54
wordt om de ruimte permanent te laten verluchten door de ramen te openen;
by Techlink
• mei 2020
SPECIFIEK GEVAL VAN EEN DOKTERSPRAKTIJK IN EEN WOONGEBOUW
In principe moet een dokterspraktijk in een woongebouw voldoen aan de volgende eigenschappen:
• beschikken over een ventilatiesysteem dat onafhankelijk is van de rest van het gebouw. Met andere woorden, er mag geen enkele luchtdoorstroming plaatsvinden tussen het woongedeelte en het professionele gedeelte en de twee delen moeten van elkaar gescheiden worden door een luchtdichte wand en gesloten deuren. Indien er een gecentraliseerd mechanisch-ventilatiesysteem van het type C of D aanwezig is, kan dit gemeenschappelijk zijn voor de beide delen, maar het systeem moet zo ontworpen zijn dat er geen luchtdoorvoer plaatsvindt tussen deze delen • uitsluitend buitenluchttoevoer voorzien in de ruimten die bestemd zijn voor menselijk gebruik in het professionele gedeelte (wachtkamer, spreekkamer, kantoor ...). Er mag geen doorstroomlucht gebruikt worden in deze ruimten. In de praktijk worden ze daarom meestal uitgerust met zowel een luchttoevoer als een luchtafvoer. Alleen in ruimten zoals toiletten mag er luchtdoorstroming plaatsvinden. In principe zou deze configuratie het mogelijk moeten maken om eventuele luchtstromen van de ene ruimte naar de andere (bv. van de spreekkamer naar de wachtkamer) te beperken. Aangezien de overlevingsduur van vi rusdeeltjes in de lucht nog niet gekend is op dit moment, kan het uit voorzorg evenwel aangewezen zijn om de verschillende ruimten meer te verluchten door middel van intensieve ventilatie ››› via de ramen.
HEEFT JOUW KLANT GEEN AARDGAS? Propaangas van Antargaz vormt de oplossing! Laat jouw klanten genieten van alle comfort van gas dankzij propaangas in een tank boven of onder de grond. Propaangas biedt exact hetzelfde comfort als aardgas en stoot minder roetdeeltjes, CO2 en NOx uit dan andere fossiele brandstoffen.
HET GRENSVERLEGGENDE PP BINNENRIOLERINGSYSTEEM INSTALLATIEGEMAK | GELUIDSARM | HOGE STIJFHEID
Een compleet assortiment: www.pipelife.be
Dossier
››› Dit soort ventilatie is trouwens de enige oplossing die mogelijk is in oudere gebouwen die niet uitgerust werden met een ventilatiesysteem. De andere preventieve maatregelen omtrent de belangrijkste manieren van virusoverdracht (druppels en contacten) blijven uiteraard van toepassing.
Onderhoud, filters en storingen: is een bijkomend onderhoud noodzakelijk?
Op dit moment is het niet nodig om specifieke maatregelen te nemen met betrekking tot het onderhoud van ventilatiesystemen of het vervangen van filters in residentiële of niet-residentiële gebouwen. Indien de vervuilde filters of andere gebreken de goede werking van het systeem verhinderen of het debiet aanzienlijk verminderen, moet men evenwel het nodige doen om te zorgen voor voldoende ventilatie (zie afbeelding 4 op p. 54). De deeltjes waarvan de grootte overeenkomt met deze van het virus, worden meestal niet – althans niet volledig – tegengehouden door de klassieke filters die gebruikt worden in ventilatiesystemen. Dit is echter geen probleem op zich, omdat: • verse buitenlucht beschouwd kan worden als niet-besmet; • de lucht die onttrokken wordt door een eenvoudig ventilatiesysteem terug afgevoerd wordt naar buiten. We herinneren eraan dat een virus zich niet kan vermenigvuldigen buiten zijn gastheer en dat de levensvatbaarheid van het virus afneemt na verloop van tijd. Uit voorzorg kan het dus eveneens raadzaam zijn om de vervanging van de filters uit te stellen, vooral indien het gebouw misschien recent bewoond werd door zieke personen. Indien een interventie toch noodzakelijk blijkt, bijvoorbeeld vanwege een verminderd debiet, moeten de filters vervangen worden. De filters mogen in de huidige quarantaineperiode immers niet gereinigd worden. We willen er ook op wijzen dat het manipuleren van de filters een handeling
56
by Techlink
• mei 2020
is waarvoor algemene beschermingsmaatregelen vereist zijn. Het doel is om de verspreiding van alle soorten stof te voorkomen en om de persoon die belast is met deze opdracht te beschermen, door hem/haar te verplichten om: • zowel wegwerphandschoenen als een masker te dragen;
met warmtewiel. In sommige gevallen kan dit type warmtewisselaar namelijk onderhevig zijn aan een lekdebiet tussen de afgevoerde lucht en de aangevoerde lucht, dit verschijnsel kan zelfs optreden wanneer het warmtewiel stilstaat. Dit lekdebiet kan verkleind worden door een correcte afstelling van de druk tussen de afvoer- en toevoerlucht.
• de filters voorzichtig te hanteren om te voorkomen dat er stof vrijkomt;
Uit de laatste versie van de richtlijnen onthouden we ook dat:
• de gebruikte filters meteen in een plastic zak te steken en deze in de vuilnisbak te gooiwerpen.
1
Wat met HVAC- en ventilatiesystemen?
Het mogelijke aandeel dat ventilatiesystemen en luchtbehandelingssystemen kunnen hebben in de verspreiding van het coronavirus is een vraag waar REHVA (Europese vereniging voor ventilatieen luchtbehandelingssystemen) intensief mee bezig is. In het kader van de huidige corona-crisis heeft REHVA op 3 april richtlijnen gepubliceerd met betrekking tot ventilatie- en HVAC-systemen. HVAC-SYSTEMEN MET LUCHTRECIRCULATIE
De organisatie REVHA raadt onder meer aan om de systemen met luchtrecirculatie stil te leggen. Deze systemen worden soms gebruikt voor de verwarming of de koeling in niet-residentiële gebouwen, zoals bv. kantoorgebouwen (die weinig of niet gebruikt worden tijdens de huidige quarantaineperiode). Deze problematiek is in principe niet van toepassing op de woongebouwen. In deze tijd van het jaar worden deze systemen over het algemeen steeds minder gebruikt. Uit voorzorg kan het evenwel aan te raden zijn om de systemen, indien mogelijk, handmatig uit te schakelen. De toevoer van verse lucht moet echter wel behouden blijven. WARMTEWISSELAARS MET WARMTEWIELEN
Daarnaast raadt REHVA ook aan om de werking te controleren van luchtbehandelingsgroepen met een warmtewisselaar
Enkel dankzij niet-gecontroleerde lekkages in de warmtewisselaar kan het coronavirus terug naar het gebouw worden overgedragen.
Warmtewielen blijven toch gevoeliger (dan andere enthalpiewisselaars en andere wisselaars) voor lekkages bij slecht ontwerp, incorrecte installatie of gebrekkig onderhoud.
2
Warmtewisselaars die correct zijn geinstalleerd en onderhouden hebben bijna zero-transfer van polluenten.
Specifiek voor warmtewielen: een warmtewiel uitgerust met een spoelzone die correct geïnstalleerd is, produceert even weinig lekkage als een platenwarmtewisselaar (1-2% max.). De rotorsnelheid heeft geen invloed op de luchtlekkage van een warmtewiel.
3
Bij ventilatiesystemen moet de lekkage tussen toevoer en afvoer minder dan 5% bedragen.
Bij twijfel worden hogere ventilatie debieten en dus extra aanvoer van verse lucht aangeraden.
BRON: Gebaseerd op het artikel “COVID-19-pandemie: wat met de technische installaties?” van S. Caillou, dr. ir., laboratoriumhoofd ‘Verwarming en ventilatie’, WTCB; B. Bleys, ir., laboratoriumhoofd ‘Watertechnieken’, WTCB; P. Van Den Bossche, ing., hoofdprojectleider, afdeling Intelligente Installaties en Duurzame Oplossingen’, WTCB; J. Van Herreweghe, dr. ing., projectleider, laboratorium ‘Microbiologie en Micropartikels’, WTCB.
63 Profi-air 63 is een luchtverdeelsysteem voor het ventileren van residentiële gebouwen. Het is geschikt voor zowel systeem C als systeem D. Het modulaire systeem zorgt voor een flexibele oplossing voor elke situatie.
HAAKS 3-VOUDIG VENTIELAANSLUITSTUK [KORT MODEL] Ideaal in combinatie met predallen
W
HI TE
clic k Pre-slab / Prédalle / Predal 6 cm
Ø132 mm
www.begetube.com
Ventilatie
Actualiteit
Detachering naar Nederland? Sinds 1 maart 2020 geldt er een meldingsplicht! Sinds 1 maart 2020 moeten buitenlandse werkgevers uit de Europese Economische Ruimte of Zwitserland een voorafgaandelijke melding doen aan een digitaal loket, wanneer ze werknemers tijdelijk naar Nederland detacheren. Deze verplichting geldt dus ook voor Belgische werkgevers die hun personeel naar Nederland uitsturen voor een tijdelijke opdracht. De meldingsplicht in Nederland is de tegenhanger van onze Belgische Limosa.
WagwEU
Deze verplichting is het gevolg van de Wet arbeidsvoorwaarden gedetacheerde werknemers in de Europese Unie (WagwEU), die al op 18 juni 2016 in werking is getreden. Uitgangspunt van de wet is dat er voor deze werknemers een aantal arbeidsvoorwaarden van toepassing zijn en in sommige gevallen zelfs de geldende cao. Deze meldingsplicht komt trouwens bovenop de reeds bestaande aanvraag van een A1-verklaring bij de Belgische RSZ.
58
by Techlink
• mei 2020
Wat houdt de meldingsplicht in?
Gaat het om werknemers die gedetacheerd worden naar Nederland, dan moet de Belgische werkgever de melding doen via www.postedworkers.nl. Het volgende moet o.a. worden aangegeven: • de identiteitsgegevens van de werkgever, de gedetacheerde werknemers en de Nederlandse klant; • de identiteitsgegevens van de contactpersoon;
• de sector waarin de activiteiten in Nederland worden uitgevoerd; • het adres of de plaats waar de werkzaamheden zullen worden uitgevoerd; • de verwachte duur van de prestaties in Nederland; • of er wel/niet een A1-verklaring of een ander soort bewijsstuk is waaruit blijkt waar de socialezekerheidsbijdragen voor de werknemer(s) worden betaald, als gevolg van de bijdrage aan het betreffende socialezekerheids ››› stelsel.
Wilo-RAIN1-3 NIEUW
REGENWATER GAMMA
Regenwaterrecuperatiesystemen
n
Wilo-RAIN1 ƒ Gemakkelijke installatie met diverse aansluitmogelijkheden ƒ Gebruiksvriendelijke controller ƒ Aansluiting laadpomp mogelijk ƒ Automatische overschakeling stadswater ƒ Belgaqua gekeurd (DIN EN 1717) ƒ Extern alarmcontact ƒ Automatische verversing water wachttank
Wilo-RAIN3 ƒ Gemakkelijke installatie met diverse aansluitmogelijkheden ƒ Controller met LCD touchscreen ƒ Aansluiting laadpomp mogelijk ƒ Automatische overschakeling stadswater ƒ Belgaqua gekeurd (DIN EN 1717) ƒ Extern alarmcontact ƒ Automatische verversing water wachttank ƒ Afdekkap voor- en achteraan ƒ Permanente weergave vulpeil, druk- en bedrijfsstatus ƒ Update Wilo-service via WiFi
www.wilo.be
Actualiteit
›››
Wat houdt de controleplicht in?
De opdrachtgever in Nederland controleert de melding. Zijn er onjuistheden (bijvoorbeeld omdat de start- en einddatum van de werken niet correct zijn), dan moet de opdrachtgever uiterlijk vijf werkdagen na aanvang van de werkzaamheden schriftelijk of elektronisch dat bekend maken via het meldingssysteem. Het is dan aan de melder om een nieuwe, gecorrigeerde aangifte te doen.
Boete!
MEER INFO?
Wanneer de melding niet gebeurd of fout is, riskeert de Belgische werkgever of zelfstandige een boete. De hoogte van de boetenormbedragen zijn als volgt:
Op www.postedworkers.nl vindt u meer informatie over de nieuwe Nederlandse meldingsplicht, onder meer een checklist van documenten en een stappenplan voor registratie.
OVERTREDING Meldingsplicht
• minder dan 10 gedetacheerde werknemers: € 1500
Contactpersoon
Een contactpersoon is het aanspreekpunt voor de buitenlandse werkgever in Nederland en moet dus in Nederland aanwezig zijn om vragen te beantwoorden van de Inspectie van het Nederlandse ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) over de detachering. De gedetacheerde werknemer zelf kan de contactpersoon zijn. Hij moet een aantal documenten (bijvoorbeeld arbeidsovereenkomsten, loonbrieven of arbeidstijdsoverzichten) bijhouden en kunnen voorleggen wanneer de inspectie hiernaar vraagt.
BOETENORMBEDRAG PER WERKNEMER
• 10 tot en met 19 gedetacheerde werknemers: € 3000
• 20 of meer gedetacheerde werknemers: € 4500 Controleplicht
Meldingsplicht door zelfstandigen die werkzaam zijn in bij algemene maatregel van bestuur aangewezen sectoren van het beroeps- of bedrijfsleven.
€ 1.500 (€ 750 indien dienstontvanger een natuurlijk persoon is) € 750
GOED OM WETEN! Heat+ stak zijn licht op bij Hylda Wiarda (Senior advocaat bij Bronsgeest Deur Advocaten), die in haar praktijk veel met zo’n dossiers te maken krijgt. Ze wist te vertellen dat er ook uitzonderingen zijn op de meldingsplicht voor specifieke sectoren. Zo kunnen kleine bedrijven (MKB, tot 9 personen) die binnen een straal van 100 kilometer van de Nederlandse grens gevestigd zijn ook een melding voor een heel jaar doen. Voorwaarde is dan wel dat uw bedrijf staat ingeschreven in de Nederlandse of Belgische Kamer van Koophandel en er in het voorafgaande jaar al minimaal drie transnationale diensten in Nederland werden verricht. Verder is het niet zo dat u bij ieder moment dat u een medewerker naar Nederland toestuurt u ook een melding moet doen. Als er sprake is van incidentele arbeid dan is er geen verplichting tot het doen van een melding.
60
by Techlink
• mei 2020
Incidentele arbeid is bijvoorbeeld het plegen van dringend onderhoud aan geleverde apparatuur. Of het bijwonen van zakelijke besprekingen, mits het maximale verblijf niet meer is dan 12 weken in een periode van 52 weken. Let er dus op dat dit over een periode van 52 aaneengesloten weken wordt bekeken, en niet over een pe riode van een kalenderjaar. En zo zijn er nog een aantal uitzonderingen. Tot slot wees zij er nog op dat er nieuwe wetgeving in voorbereiding is die de Herzieningsrichtlijn van 28 juni 2018 moet implementeren in de Nederlandse wetgeving. Een van de aanpassingen die daarmee zal worden doorgevoerd is de maximale duur van de detachering. Die wordt op 12 maanden gesteld, eventueel te vermeerderen tot 18 maanden. Duurt de detachering daarna nog voort, dan zal een uitgebreidere harde kern van arbeidsvoorwaarden op de gedetacheer-
de medewerker van toepassing worden. In de praktijk komt dat er dan op neer dat vrijwel het gehele Nederlandse arbeidsrecht van toepassing zal zijn, met uitzondering van het ontslagrecht en de pensioenregelingen. Dat betekent dat ook het loon tijdens ziekte dan zal moeten worden doorbetaald voor een periode van 104 weken. Als de detachering al bij aanvang is voorzien voor een periode van 14 maanden dan is een verlenging met nog eens vier weken niet meer mogelijk. De genoemde verlenging tot maximaal 18 maanden kan alleen worden aangevraagd als de initieel beoogde duur van de detachering minder dan 12 maanden is. Als deze nieuwe wetgeving in werking is getreden - en de bedoeling is dat dit per 1 juli 2020 het geval zal zijn - dan is dat dus iets om rekening mee te houden bij het doen van de melding.
Voor de cybersecurity van uw onderneming, F-Cyber Comfort. Omdat uw onderneming dagelijks onder vuur ligt door hackers, kunt u zich maar beter beschermen met een verzekering op maat: F-Cyber Comfort. Meer info: www.federale.be
powered by
De verzekeraar die zijn winst met u deelt
federale.be Federale Verzekering – V.U.: Tom Meeus – Stoofstraat 12 – 1000 Brussel - www.federale.be - Gemeenschappelijke Kas voor Verzekering tegen Arbeidsongevallen - Vereniging van Onderlinge Levensverzekeringen - Coöperatieve Vennootschap voor Verzekering tegen Ongevallen, Brand, Burgerlijke Aansprakelijkheid en Diverse Risico’s CV - RPR Brussel BTW BE 0407.963.786/BE 0408.183.324/BE 0403.257.506. F-Cyber Comfort 186 x 128.indd 2
24/04/2020 08:09:18
OPROEP TOT HET INDIENEN VAN EEN PROJECT Techlink plaatst haar leden graag in de kijker. Dit blijkt ook uit deze editie van Heat+. Heeft jouw bedrijf onlangs een interessant project uitgevoerd? Neem dan vrijblijvend contact op met onze redacteur Dirk De Wolf (dirk.dewolf@confederatiebouw.be). Dit project laat je toe om als bedrijf via een andere invalshoek in het nieuws te komen.
Sectorraad
Techlink: uw belangen, onze zorg! De installatiebranche is heel divers en omvat heel wat verschillende specialisaties en deelsectoren. Om te komen tot standpunten over bepaalde deelsectoren, baseert de Raad van Bestuur van Techlink zich op de mening van de leden die actief zijn in deze deelsectoren via de respectieve Sectorraad en Sectorcomités. Tijdens de laatste sectorraad “HVAC & Sanitair” kwamen volgende vakgebonden materies aan bod: “GREEN DEAL” RESIDENTIËLE HOUTVERBRANDING Na ondertekening van de “Green Deal” werd in januari 2019 een Stuurgroep opgericht, met als doel: verbetering van het huishoudelijk stookpark op korte termijn; kennisopbouw; en een horizontale werkgroep. Er werd ook de mogelijkheid voorzien tot opmaak van een Vlaams reglement dat voorwaarden oplegt aan de dimensionering, installatie, inspectie, onderhoud en controle van hout gestookte toestellen. De werkzaamheden hieromtrent NIEUW EPB IN WALLONIË, zijn ondertussen gestart. Techlink, VCB HERZIENING VAN VOORTGANGSVERSLAG en Bouwunie werken mee aan CCT105 VAN DE REGIE Er is een opleiding voorzien in de Werkpakketten 1B & 2C DER GEBOUWEN overeenstemming met de Europese (Wettelijk kader en In het licht van de recente normen Richtlijn 2009/28/EG voor de certificering Handhaving). op het gebied van energieprestatie, van installateurs van kleine hernieuwbare energiebinnenklimaat, luchtkwaliteit, … systemen - warmtepompinstallaties. Vanaf 1 juli 2020 is het noodzakelijk om het typebestek 105 is de WP-premie namelijk afhankelijk van te herzien. Op het Technisch Comité HVAC de uitvoering van de werkzaamheden door een van het WTCB liet de Regie der Gebouwen weten gecertificeerde installateur. (Qualiwall v/s RESCert) dat ze op zoek is naar specialisten op het Financiële interventies waar u recht op heeft: gebied van HVAC (installateurs, studiebureaus, sectorale bijstand “Constructiv”; opleidingscheques; fabrikanten, beroepsverenigingen, ...) en korting voor leden van Techlink. om een advies te geven. Cursussen worden door CEFORTEC en Iedereen die geïnteresseerd is andere opleidingsinstellingen kan rechtstreeks contact opnemen aangeboden. met de Regie der gebouwen.
WIL U DE VOLGENDE KEER OOK GRAAG AANWEZIG ZIJN OP ONZE SECTORRAAD? Of wil u een bepaald probleem dringend eens onder de aandacht brengen? Neem dan contact op met onze accountmanager Sandra Mertens (02 896 96 18 of sandra.mertens@techlink.be). Ze helpt je graag verder.
62
by Techlink
• mei 2020
CHEMINÉES • SCHOORSTENEN
Warmtepompen Made in Sweden
De Oplossing k j i l e k a z d o o n die is …
Minder pollutie • Voorkomt condensvorming • Bespaart de brandstoffen •
Met CTC warmtepompen
kiest u voor de beste oplossing! - Stilste werking - Eenvoudigste bediening - Meest sanitair comfort - Makkelijkste aansluiting - Beste resultaten in EPB - Uitstekende service www.ctcbenelux.com - info@ctcbenelux.com
39, rue Trixhay - 4020 WANDRE • Tel. 04 362 65 34 www.colli-net.com • info@colli-net.com
Kort
Infosessie Cybercrime
Phishing, hacking, identiteitsdiefstal: is cybersecu rity een vervelende trend, of raakt het dieper? Hoe ver reikt de kwetsbaarheid van organisaties en mensen, hoever moeten we gaan in onze verdediging? Deze vragen kwamen aan bod in de infosessie Cybercrime, georganiseerd op dinsdag 10 maart 2020, te DESCO Wijnegem. Ruim 20 deelnemers luisterden aandachtig naar de uiteenzetting van Peter Van den Broeck, lid van CyberCops Belgium en ICT verantwoordelijke aan de politieschool Campus Vesta in Ranst.
Informatieavond over conformiteit van de technische installaties Tijdens de informatievergadering "Conformiteit van de technische installaties inzake brandveiligheid" van Techlink Luxemburg op 18 februari 2020 hebben de installateurs verschillende presentaties gevolgd van het WTCB en de PFPA (Passive Fire Protection Association). De volgende onderwerpen kwamen onder andere aan bod: brandwerende doorvoeringen (normen en oplossingen), stopcontacten en schakelaars, brandkleppen, wanddoorvoeringen, polyurethaanschuim, enz. De avond werd afgesloten met een bezoek aan de verschillende stands van de exposanten.
Trends Gazellen West-Vlaanderen
64
by Techlink
• mei 2020
De redactie van Trends rangschikt elk jaar de snelst groeiende bedrijven van het land. De groeibedrijven die het klassement halen, mogen zich Trends Gazelle noemen. De traditie is dit jaar aan haar negentiende editie toe. Het is een erkenning voor competitieve ondernemingen die het ondernemings klimaat in hun regio positief beïnvloeden. Lidbedrijf Decat in Diksmuide werd genomineerd binnen de categorie “grote bedrijven”. ‘Het is een beloning voor het harde werk dat we elke dag leveren en voor de positieve invloed die we uitoefenen op de West-Vlaamse economie in zijn geheel’, zegt zaakvoerder Lieven Decat.
save te a d e th
20 NOV 2020 www.installday.be
De eerste Belgische vakbeurs voor alle installatietechnieken.
In het licht van Corona zullen we er alles aan doen om de veiligheid, gezondheid en welzijn van exposanten, medewerkers en bezoekers te garanderen.
Steeds meer ondernemers krijgen met digitalisering te maken. Daarom wordt Digital Construction Brussels geïntegreerd in onze beurs.
Seminaries rond de energietransitie: op weg naar een duurzame toekomst.
Gratis toegang voor bouwprofessionals.
Gratis catering.
Meer dan 200 standhouders zullen aanwezig zijn. organisatie:
by Techlink
mediapartners:
by Techlink by Techlink
by Techlink
initiatief van:
De medewerker
CAROLE METZMACKER
> Geboren op 18 augustus 1976 > Sterrenbeeld: Leeuw > Functie: Event Manager > In dienst sinds 4 november 2019 > Lievelingseten: Simmental entrecote op de barbecue
> Favoriete boek: Ta deuxième vie
commence quand tu comprends que tu n’en as qu’une (Raphaëlle Giordano)
>
66
Leden van Techlink kunnen Carole contacteren via 02 896 96 10 of carole.metzmacker@techlink.be.
by Techlink
• mei 2020
De werknemers van Techlink staan dagelijks voor jou op de barricaden. Ze vertegenwoordigen onze sector in heel wat vergaderingen, beantwoorden al jouw vragen en doen zoveel meer. Toch verschuilt zich achter de façade ook gewoon een mens met zorgen en dromen.
EVENT MANAGER CAROLE METZMACKER
“
Alway look on the bright side of life “Pluk de dag” is het motto van Carole, geboren en getogen in Waals-Brabant, in de buurt van de prachtige ruïnes van de abdij van Villers. De mama van twee - Jules is er 12 en Charlotte 5 - is al 15 jaar getrouwd en heeft bijna 20 jaar ervaring op de teller in Marketing en Communicatie. Carole is vertrouwd met onze sector omdat ze voor de Groep Atlantic en Riello Group werkzaam is geweest. ‘Toen Dirk De Wolf, onze redacteur, me vroeg of hij een artikel over mij mocht schrijven, heb ik eerst met m'n ogen gerold. Ik heb eigenlijk een hekel aan dat soort dingen. Dat geldt nog meer in deze moeilijke dagen, nu de meeste van onze lezers vooral bezig zijn met hoe ze die kunnen doorkomen met zo min mogelijk kleerscheuren, zowel privé als professioneel. Anderzijds bevestigt deze crisis wat ik al lang wist en wat me het meest typeert, namelijk mijn liefde voor de “mens”. Dat zijn natuurlijk mijn geliefden, maar ook mensen in het algemeen. Wat ik het leukste vind aan werken in de communicatie, is het contact met anderen, uitwisselingen en interacties onder welke vorm ook ... Met mensen praten en luisteren naar hun verhaal, dat is wat ik het liefste doe.
Plezier, vriendelijkheid en collegialiteit
We gingen ook eens polsen bij Sofie Lapière, haar directe collega, om te horen hoe zij onze Event Manager zou omschrijven: ‘idealistisch, gedreven, rechtvaardig, hardwerkend, collegiaal, leergierig ...’. ‘Een flatterend portret, hoewel er een grond van waarheid in zit, glimlacht C arole, maar Sofie is vergeten mijn mindere kantjes te vermelden… !!’ Collegialiteit is inderdaad belangrijk. ‘Ik heb graag mensen rond me, ik zou niet alleen kunnen werken. En ik zou zeker nooit een collega in de steek laten. Zeker in deze crisis periode was ik blij een handje te kunnen toesteken bij mijn collega’s Lucine, Sofie, Kris en Willy, toen heel wat pas ver-
☺
”
schenen teksten en juridische informatie moesten worden vertaald en aangepast, ook al moest ik daarvoor mijn eigen, minder dringende taken even laten liggen.’
Mijn gezin is mijn alles!
Een absolute prioriteit voor Carole is wat ze “haar alles” noemt, haar gezin en dichte vrienden, zij die blijven wanneer al de rest weg is. De band die ze heeft met haar echtgenoot en kinderen zouden we zelfs als onbreekbaar kunnen beschrijven. ‘Ik ben sinds m’n 23e wees, ik weet dus dat het leven in een fractie van een seconde volledig kan veranderen. En daar krijgen we vandaag opnieuw een hard staaltje van te zien. Je moet dus 200% genieten van elk ogenblik met je geliefden. De rest is totaal onbelangrijk.’ Het meeste plezier haalt zij dan ook uit de kleine dingen, zoals met het gezin wandelen in de prachtige natuur rond Villers, of gezellig tafelen met vrienden.
Zorg dragen voor “Moeder Natuur”
Zonder daarom een diehard ecologist te zijn, hecht Carole belang aan de bescherming van onze mooie natuur. In haar dagelijkse leven en de opvoeding van haar kinderen zet ze zich in om overconsumptie tegen te gaan, gezond te eten en lokaal te kopen. De bossen zijn voor haar onmisbaar om te herbronnen, tussen de bomen doet ze nieuwe energie op tijdens een sessie meditatie of yoga in open lucht. ‘Ik heb nogal een temperament en heb dus moeten leren mijn energie anders te kanaliseren dan door met deuren te slaan. Daarom zocht ik mijn heil in die twee disciplines, yoga en mindfulness. Mijn leraren hebben me geleerd dat alles draait om hoe je de dingen ziet, en dat geluk geen doel is dat je moet nastreven, maar een sleutel is die je moet vinden in de dagelijkse rompslomp.’
by Techlink
mei 2020 •
by Techlink
67
Productnews
ACV stelt ultraslanke gaswandcondensatieketel ILEA voor
ACV, de bekende Belgische producent van verwarmingsketels, stelt een nieuw gamma condensatiegaswandketels onder de naam ILEA voor. Die ketels zijn heel compact, gebruiksvriendelijk, betrouwbaar, connecteerbaar, comfortabel én betaalbaar. Ze zijn geschikt voor verwarming alleen (ILEA Solo) of voor verwarming én warm water (ILEA en ILEA Excellence), en zowel voor nieuwbouw en renovatie als voor woningen, appartementsgebouwen en andere grote projecten. Het nieuwe gamma is de vrucht van een doorgedreven samenwerking tussen professionele installateurs en onderhoudsspecialisten van verwarmingsketels. Dit leidde tot toestellen die zowel voor de particulier als voor de installateur bijzonder gebruiksvriendelijk zijn. www.acv.com
ling. Ook met de nieuwe geïntegreerde wastafels TailerTop van XonYx zet Desco in op hygiëne. De naadloze afwerking en overgang van de wastafel naar het tablet zorgen ervoor dat je het antibacterieel oppervlak heel eenvoudig kan reinigen. Ook de kwaliteit van het materiaal, Solid Surface, is intussen gekend: krasvrij, warmtebestendig, zacht gesatineerd en homogeen oppervlak. Zo tekent TailerTop voor strakke lijnen mét een hoge aaibaarheidsfactor. Los van deze luxe en comfort, schuilt er nog een grote sterkte in de oneindige combinaties. Het oppervlak van de wastafel kan tot op de millimeter afgewerkt worden – ideaal voor een ontwerp in een nis bijvoorbeeld. Ook gepersonaliseerde projectmodellen (TailerMade van TailerTop) zijn mogelijk, eventueel met uitsparing voor handdoek of tissuebox. www.desco.be
Antargaz lanceert gasflessenautomaten
Energieleverancier Antargaz heeft een eerste gasflessenautomaat geplaatst in ons land. Het energiebedrijf tekent daarmee voor een primeur, want het gaat om het allereerste exemplaar in de Benelux. In het West-Vlaamse M oerkerke kun je vanaf nu een propaangasfles kopen, omruilen of inleveren met teruggave waarborg aan een gloednieuw gasflessenautomaat. Het waarborgsysteem betekent dat een klant enkel de inhoud van de fles koopt. De gasfles zelf blijft eigendom van Antargaz. Daarvoor betaalt de klant een waarborg op de fles. Deze unieke oplossing is 24/7 beschikbaar en gevuld met onze populairste gasflessen voor vrijetijdsgebruik. Later dit jaar zijn er nog een aantal plaatsingen van gasflessenautomaten gepland op verschillende locaties binnen de Benelux, waaronder Kuringen en Bredene.
Teamleader en Jaimy by Belfius slaan de handen in elkaar om vakmannen uit de bouw- en renovatiesector te helpen digitaliseren. Door de digitale platformen van de twee bedrijven te integreren ontstaat er een volledig gedigitaliseerde workflow die de professionele vakman altijd en overal op elk digitaal toestel kan raadplegen. Deze technologische integratie laat toe om de klantenservice te optimaliseren en nog meer tijd vrij te maken voor een kwalitatieve oplevering van de bouwen renovatiewerken. Veel zelfstandigen in de bouwsector houden nog vast aan verouderde werkprocessen en komen niet altijd gemakkelijk met klanten in contact, wat leidt tot minder efficiëntie en lange wachttijden. De Gentse scale-up Teamleader en Jaimy by Belfius willen Belgische vakmannen daarom helpen om hun werkwijze te digitaliseren en zo te optimaliseren. Jaimy is een online platform voor twee partijen: vakmannen kunnen via het platform van Jaimy rechtstreeks in contact komen met nieuwe klanten in hun buurt, en huiseigenaars vinden bij Jaimy een brede waaier aan vakmannen terug: schilders, loodgieters, elektriciens, … .
www.antargaz.be
www.teamleader.be
Handen wassen? Contactloos én stijlvol!
Nieuw directieteam bij Vergokan
Nu hygiëne meer dan ooit een sleutelwoord is, ziet sanitairspecialist Desco de populariteit van contactloze kranen nog meer toenemen. Elektronische kranen en urinoirspoelers kunnen dan ook heel wat troeven uitspelen: een maximum aan hygiëne en comfort met een minimum aan waterverspil-
68
Jaimy by Belfius & Teamleader slaan de handen in elkaar
by Techlink
• mei 2020
Vanaf 1 februari 2020 wordt Gino Declercq de nieuwe Managing Director van Vergokan (deel van Atkore International). Hij volgt Filip Goris op die na bijna 5 jaar bij Vergokan beslist heeft om een nieuwe uitdaging aan te gaan. Sinds 2015 is Gino Declercq (53) als Operations Director
verantwoordelijk voor de dagelijkse bedrijfsvoering bij Vergokan en dochterbedrijven Vergo Galva en Vergo Coating. Hij speelde samen met Filip Goris een sleutelrol in het voorbereiden van Vergokan voor de overname door Atkore. Daarnaast is hij mee verantwoordelijk voor de ontwikkeling, productie en lancering van Vergokans succesvolle klikbare kabelgoot, de KBSCL Fusion. Jan Bosquet en Eef Tuerlinckx vervoegen het directieteam van Vergokan als Commercial Director en Finance Director Sinds 4 november 2019 is Jan Bosquet aan de slag bij Vergokan als Commercial Director Europe. Jan bouwde een uitgebreide managementervaring op bij o.a. Bosch Thermotechnology en Eaton. Eef Tuerlinckx vervolledigt het managementteam sinds 14 november 2019 als Finance Director van Vergokan. Eef brengt ruim 15 jaar ervaring als Finance en HR Director met zich mee.
Zwembadwarmtepompen met invertertechnologie
Climacon introduceert een stille en energiebesparende oplossing voor zwembadverwarming. De Climapool biedt een hoogefficiënt invertersysteem met industriële allures. Door een slimme regeling van de compressor kan het toestel het zwembad snel opwarmen met een laag verbruik. Dankzij de gepatenteerde luchtstroom-ontwerptechnologie is de Aqua Silence even stil als een koelkast. Standaard zijn de toestellen voorzien van een wifi-bediening met een gratis app. De vermogens gaan van 9 tot 27,8 kW. Alle toestellen zijn energieklasse A en hebben ook een koelfunctie. www.climacon.be
www.vergokan.com
Nieuw, compact ventilatiesysteem D ontzorgt installateuro
Wist u dat de DucoBox Energy Premium er een klein broertje heeft bij gekregen? De DucoBox Energy Comfort. Een compacte en lichte variant als uitbreiding binnen systeem D dat de installateur maximaal ontzorgt. Met een capaciteit tot 325 m³/h vormt dit nieuwe balansventilatietoestel met warmterecuperatie dé oplossing binnen projectbouw. Samen met de slimme vraagsturing zorgen de Dynamic Airflow luchtverdeelfilters voor een uitzonderlijk rendement binnen dit compacte toestel. Ook zijn alle bestaande Duco-sensoren en/ of bedieningsschakelaars compatibel met de nieuwe ventilatie-unit door het modulaire principe. Dit lichtgewicht van 21 kg is makkelijk te monteren door 1 persoon. Bijkomend zorgt de automatische inregeling voor een snelle installatie van het toestel. Door een handige kopieerfunctie in de software is het mogelijk om binnen seriematige bouw de instellingen over te nemen binnen een gelijkaardige woning. De links/rechts uitwisseling gebeurt 100% softwarematig dankzij het gepatenteerd principe van de dubbele by-pass. Dat maakt van dit systeem D een eenvoudig te bestellen product (1 referentie-nummer). Met de komst van het DucoFlex luchtkanalensysteem ontpopt Duco zich bovendien als totaalaanbieder van ventilatie-onderdelen. www.duco.eu
Caleffi groep ondersteunt strijd tegen Covid-19
De CALEFFI Group, waaronder de bedrijven Caleffi Hydronic Solutions, CRISTINA Rubinetterie, Pressco en RDZ, vecht mee tegen Covid-19 door ziekenhuizen te ondersteunen in de strijd tegen de epidemie. Gezien de huidige situatie heeft Caleffi besloten 1 miljoen euro te doneren, verdeeld over het Maggiore Policlinico ziekenhuis in Milaan en het SS. Trinity ziekenhuis van Borgomanero. Het bedrag wordt tussen de twee organisaties verdeeld voor de volgende doeleinden: 1) Het SS. Trinità ziekenhuis van Borgomanero krijgt onmisbare apparatuur om te reageren op de noodsituatie; en 2) Het Maggiore Policlinico ziekenhuis van Milaan ontvangt de donatie voor de medische zorg en hulp die nodig is voor patiënten en voor onderzoek naar het virus. www.caleffi.com
Wilo-Live Assistant: Technisch adviseur in zakformaat
Hoe zou het zijn als u bij onderhoud aan pompen altijd een technisch adviseur aan uw zijde zou hebben? Iemand die ter plekke alle vragen kan beantwoorden en alle problemen kan oplossen? Dat kan niet? Dat kan wel! Dit is nu mogelijk met de Wilo-Live Assistant, de mobiele oplossing voor alle vragen over pompen en pompsysteemoplossingen van de technologiespecialist uit Dortmund. “Naast efficiënte en betrouwbare pompen, vinden onze klanten en partners topservice steeds belangrijker”, vertelt Peter Glauner, wereldwijd verantwoordelijk leidinggevende van Wilo Group Service. “We zijn een digitale pionier in de pompindustrie en brengen een service op de markt die in deze vorm nog niet bestaat. Hiermee bieden we de klant een enorme afname in werkbelasting en
by Techlink
mei 2020 •
by Techlink
69
Productnews
dus toegevoegde waarde." Voor deze gratis service hoeven klanten geen extra app te downloaden. Wanneer het nodig is, kan de klant telefonisch contact opnemen met de plaatselijke serviceorganisatie. www.wilo.be
Nieuwe tests tonen aan dat Buderus warmtepompen tot de beste behoren op de Belgische markt
Service van EURO-INDEX. De ruime bestelwagen is voorzien van alle faciliteiten die nodig zijn voor onderhoud, reparatie en kalibratie van de meest gebruikte meetinstrumenten. De mobiele servicebus is de voorzien van twee volledig ingerichte werkplekken voor onze deskundige technici. Deze werkplekken zijn voorzien van alle relevante gereedschappen en diverse kalibratoren voor gasanalyse, gasdetectie, druk, temperatuur en elektrische grootheden. www.euro-index.be
Het FACQ-Sanicenter te Waterloo verhuist
Buderus stelt het comfort van haar klanten steeds voorop. Om die reden voeren wij testen op warmtepompen uit in comfort modus. Op deze manier wordt er voldoende warm water bereid om een gans gezin voldoende comfort te bieden in haar dagelijks warmwaterverbruik. Tijdens het testen in comfort modus wordt er zoveel mogelijk vermogen opgewekt om zo snel mogelijk sanitair warm water te bereiden bij een zo hoog mogelijke temperatuur. Doordat concurrenten hun warmtepompen testen in eco modus, kon Buderus haar testresultaten hiermee niet op een correcte manier vergelijken. Buderus heeft daarom haar warmtepompen opnieuw getest en ditmaal ook in eco modus. Deze nieuwe tests vonden plaats in een onafhankelijk testlaboratorium in Milaan. De testresultaten tonen aan dat de Logatherm WPL AR T monobloc warmtepompen van 6 kW en 8 kW de beste zijn op de Belgische markt op gebied van sanitair warmwaterbereiding. Op het gebied van verwarming en geluid behoren deze warmtepompen tot de top 3. www.buderus.be
Mobiele Service van EURO-INDEX
Tijdens de VSK beurs 2020 in Nederland heeft het publiek voor het eerst kennis kunnen maken met de nieuwe Mobiele
70
by Techlink
• mei 2020
Het FACQ-Sanicenter dat voorheen gelegen was te Waterloo (Brusselsesteenweg 272) bevindt zich voortaan in Wouters brakel. Omdat het oude gebouw te klein geworden was besloot FACQ een grotere vestiging te openen, gelegen nabij de grote verkeerswegen. De opening vond plaats afgelopen maandag 6 april. Het sanicenter van Woutersbrakel beslaat een oppervlakte van 1.700m² en heeft meer dan 6000 artikelen van de grootste sanitair- en verwarmingsmerken in voorraad. De FACQ-sanicenters hanteren flexibele openingsuren om de professionals zo goed van dienst te zijn. Indien een product niet ter plaatse beschikbaar is, maar in één van de 3 logistieke FACQ-depots, wordt dit diezelfde nacht geleverd en is de volgende ochtend beschikbaar in een vooraf gekozen Sanicenter. www.facq.be
Linum Group bouwt verder aan de toekomst De Linum Group, die bestaat uit Linum Europe, Xilio, Plastibac en Fermod maakt zich op voor de verhuis naar de gloednieuwe kantoren en logistiek platform. Tevens werden de bedrijfslogo’s en huisstijl vernieuwd. Robbie Naessens: “Onze groep bundelt vier bedrijven met complementaire technieken en knowhow. We willen voor de installateur één adres zijn voor alle installatiematerialen en toebehoren voor HVAC, koeling, grootkeuken- en intralogistiek. De naam Linum Group benadrukt daarbij de kernboodschap, namelijk dat samenwerken werkt.” De Linum groep verhuist straks naar een modern gebouw met aandacht voor duurzaamheid en energiezuinigheid op het bedrijvenpark Kortrijk-Noord. www.linum.eu
UW SPECIALIST VOOR BEHANDELING VAN VERWARMINGSWATER JUDO maakt de behandeling van verwarmingswater zo eenvoudig mogelijk voor u. Naast efficiente behandelingsproducten hebben wij ook een ruim assortiment aan werktuigen. Een groot voordeel: alle producten voldoen aan alle normen en richtlijnen. Zo staat u altijd aan de veilige kant.
JUDO HEIFI-FÜL PLUS
JUDO MAFI
✓ Ingebouwde veiligheid: scheidt drinkwater en niet drinkwater tot vloeistoffen categorie 4
✓ Effectief: vangt magnetische en niet magnetische vuilonderdeeltjes op
bijvulstation met BA terugslagklep en drukregelaar
Magneetfilter met ontluchter
✓ Eenvoudige montage: door geintegreerde kranen op de in-en uitgang
JUDO HEIFI-FÜL PLUS
✓ Correcte en constante vuldruk: door geintegreerde drukregelaar instelbaar tussen 0.75 en 5 bar
✓ Intelligent: herinnert u met een App aan de spoeling ✓ Praktisch: maximale veiligheid voor uw installatie zonder blokkeringen JUDO MAFI
JUDO HEIFI-Blok bijvulstation PURE
JUDO HEIFI-PURE & CLEAN Het universele waterbehandelingssysteem
Demeniralisatie station voor permanente montage op verwarmingsinstallatie's
✓ Normgericht verwarmingswater: met gedeminiraliseerd water
✓ Normgericht verwarmingswater: met gedeminiraliseerd water ✓ Zeker: overzicht via capaciteitsmeting en geleidbaarheidsmeting ✓ Zichtbaar: programmeerbaar via LCD-scherm. Capaciteit en geleidbaarheid afleesbaar
✓ Economisch: behandeld water in gesloten kringen ✓ Zeker: toezicht via druk en geleidbaarheid
JUDO HEIFI-Blok bijvulstation PURE
JUDO HEIFI-AIR-FREE
Efficient ontluchtingssysteem voor verwarmings en koelinstallatie's ✓ Verminderd kosten: bespaart op wachttijden en herstellingskosten ✓ Intelligent: geintegreerde meetapparatuur ✓ Energiebesparend: ECO-modus om energie te besparen
JUDO HEIFI-AIR-FREE
JUDO HEIFI-PURE &CLEAN – mobiel
JUDO JMHB-RO
Mobiel station omgekeerde osmose voor de vulling van verwarmingskringen ✓ Kwalitatief vulwater: met behandeld water ✓ Performantie: snelle ingebruikname door een mobiel station klaar voor gebruik ✓ Eenvoudig: geen regeneratie of vervanging van hars nodig
JUDO JMHB-RO
JUDO Wasseraufbereitung GmbH Filiaal BeNeLux · Laarbeeklaan 72 A1 · 1090 Brussel Tel. 02 460 12 88 · Fax 02 461 18 85 · e-mail: info.benelux@judo.eu
Renoveren wordt beloond
MET DE VIERVANG + SCHOONSTEENPREMIE
Ken jij de viervangpremie al voor het vervangen van een oude gasketel? En de schoonsteenpremie voor de renovatie van collectieve schoorstenen? VIERVANGPREMIE
SCHOONSTEENPREMIE
Min. €500 voor verwarming en/of €200 voor sanitair water
€300/aangesloten gascondensatieketel Max. €15.000 voor hetzelfde appartementsgebouw Besparing van €350/jaar/appartement* Tot 30% minder CO2/jaar* Combineerbaar met de viervangpremie
-30% tot -48% CO2/jaar* €440 tot €700 besparing/jaar* Perfect combineerbaar met hernieuwbare energie
Informatie en voorwaarden op premie.gas.be
* Cijfers en waarden zijn inschattingen op basis van doorsneegebruik.
GAS-9131-advertentie-premies-samen-NL-050220-b.indd 1
05/02/2020 11:1