© 2015 BuroHappold Engineering. Niniejszy dokument został przygotowany przez BuroHappold Engineering wraz z partnerami projektu. Treść niniejszego dokumentu nie stanowi żadnego zobowiązania ani rekomendacji ze strony BuroHappold Engineering i obowiązuje na dzień jej sporządzenia.
Zabrania się odtwarzania, przechowywania w systemach wyszukiwania i przesyłania dowolnych fragmentów niniejszego dokumentu, bez względu na formę i środki, w tym powielania elektronicznego, mechanicznego, przez tworzenie fotokopii lub w inny sposób, bez pisemnej zgody BuroHappold Engineering.
3 Z D R O W I E I P R O D U K T Y W N O Ś Ć W Z R Ó W N O WA Ż O N YC H B U DY N K A C H
SPIS TREŚCI
O projekcie Analiza rynku zrównoważonego budownictwa w Polsce
5
Główne wnioski
6
Wprowadzenie
7
Jakie jest uzasadnienie biznesowe dla zrównoważonego budownictwa?
8
Jaki jest związek między zdrowiem, samopoczuciem a budynkami?
9
Jak znaleźć uzasadnienie biznesowe dla zrównoważonego budownictwa?
10
Jak stosować wskaźniki zarządcze?
11
Jak stosować wskaźniki percepcji?
14
Jak stosować wskaźniki fizyczne?
16
Podsumowanie dyskusji
20
Kluczowe czynniki inżynieryjne do przemyślenia przez inwestorów i najemców
22
Techniczna grupa robocza
24
Firmy uczestniczące w projekcie
25
Bibliografia
28
4 Z D R O W I E I P R O D U K T Y W N O Ś Ć W Z R Ó W N O WA Ż O N YC H B U DY N K A C H
O PROJEKCIE ANALIZA RYNKU ZRÓWNOWAŻONEGO BUDOWNIC T WA W POLSCE Niniejsza Biała Księga stanowi część projektu badawczego dotyczącego zrównoważonego budownictwa w Polsce. Projekt został zainicjowany przez BuroHappold Engineering w ramach Construction Marketing Group. Projekt składa się z dwóch etapów.
Aby sprostać temu wyzwaniu, w ramach drugiego etapu BuroHappold Engineering wraz z ekspertami i partnerami (Colliers International, Skanska Property Poland, Philips Lighting, PRC Architekci, Ecophon oraz Halton) stworzyło techniczną grupę roboczą, której celem było uzyskanie odpowiedzi na następujące pytania:
W pierwszym zbadano postrzeganie zrównoważonego budownictwa przez rynek. Partnerami projektu były firmy: Colliers International, Jones Lang LaSalle, Skanska Property Poland, Hill International, Philips Lighting, PwC, PRC Architekci, Imtech oraz SPIE Polska1. Drugi etap polega na analizie danych i korzyści płynących ze zrównoważonego budownictwa na polskim rynku.
• Dlaczego i w jaki sposób firmy powinny mierzyć oddziaływanie budynków na swoich pracowników? • Jakie podejście powinniśmy zastosować na rynku lokalnym? • W jaki sposób globalna metodologia zaprezentowana przez World Green Building Council (WGBC)4 znajduje zastosowanie na polskim rynku?
W pierwszej części projektu, wykorzystując ankietę internetową, zbadano postrzeganie korzyści płynących ze zrównoważonego budownictwa przez deweloperów, inwestorów i głównych najemców w sześciu kategoriach: ogólna percepcja, wartość kapitałowa, koszty operacyjne, koszty budowy, wydajność i zdrowe miejsce pracy, oraz ograniczanie ryzyka inwestycyjnego. Badanie pokazało m.in., że 54% respondentów nie zgadza się ze stwierdzeniem lub nie ma pewności, czy ich firma jest skłonna ponieść większe koszty kupna lub wynajmu zielonego budynku po to, by zapewnić swoim najemcom lub pracownikom zdrowe miejsce pracy2. Pokazało to jak niski jest poziom wiedzy na rynku o wpływie zrównoważonych budynków na zdrowie, samopoczucie i wydajność pracowników.
Rysunek 1: Analiza rynku zrównoważonego budownictwa w Polsce - badanie percepcji rynku3 Moja firma jest w stanie zapłacić więcej za wynajem zielonego budynku, ponieważ chce zapewnić pracownikom zdrowe środowisko pracy.
1, 2, 3. Construction Marketing Group. 2013. Analiza rynku zrównoważonego budownictwa w Polsce. Badanie percepcji rynku. Warszawa, Polska: http://issuu.com/constructionmarketinggroup/docs/analiza_rynku_zrownowazonego_budown. 4. World Green Building Council. 2014. Health, Wellbeing and Productivity in Offices. The next chapter for green building. Dostęp 14 maja, 2015. http://www.worldgbc.org/activities/health-wellbeing-productivity-offices/.
5 Z D R O W I E I P R O D U K T Y W N O Ś Ć W Z R Ó W N O WA Ż O N YC H B U DY N K A C H
GŁÓWNE WNIOSKI Zrównoważone budownictwo nie oznacza jedynie oszczędności energii, lecz również poprawę samopoczucia, zdrowia i produktywności ludzi.
Zdaniem autorów Białej Księgi na polskim rynku można zastosować zanalizowaną w ramach projektu metodologię zaproponowaną przez WGBC.
Firmy powinny i są w stanie zmierzyć wpływ budynków na swoich pracowników. Większość potrzebnych danych jest już dostępna w różnych miejscach w organizacji lub dostęp do nich można uzyskać we względnie prosty sposób. Jednakże istnieje potrzeba opracowania metodologii przedstawiającej w jaki sposób budynki wpływają na zdrowie i samopoczucie ludzi w pracy oraz na ich wydajność.
Liczne badania5 wskazują, że zrównoważony projekt jest kluczem do sukcesu. Inwestorzy powinni zadbać o takie elementy jak: jakość powietrza w pomieszczeniach (regulacja wentylacji i ciepła), jakość światła, komfort akustyczny, układ przestrzenny, kontakt z przyrodą, widok przez okno czy dostęp do udogodnień.
Celem niniejszej Białej Księgi jest zachęcenie firm do zbadania rzeczywistego oddziaływania budynków na osoby w nich pracujące. Przedstawiona metodologia pozwoli firmom zbierać informacje, których potrzebują, by móc zrozumieć ten związek i wprowadzić zmiany niezbędne do uzyskiwania korzyści finansowych związanych ze zdrowiem, samopoczuciem i produktywnością.
5. Patrz Bibliografia.
6 Z D R O W I E I P R O D U K T Y W N O Ś Ć W Z R Ó W N O WA Ż O N YC H B U DY N K A C H
WPROWADZENIE „W BuroHappold Engineering mamy świadomość, że dobrze zaprojektowany budynek łączy w sobie minimalny negatywny wpływ na środowisko oraz pozytywny wpływ na zdrowie i samopoczucie ludzi. Takie obiekty uważamy za przykład zrównoważonego budownictwa”. Celem niniejszej Białej Księgi jest zwiększenie świadomości biznesowej na temat wpływu ekologicznych budynków na ludzi i możliwych korzyści finansowych dla firm. Dokument skierowany jest do inwestorów, liderów biznesu, najemców i agentów nieruchomości.
Ian Booth Partner BuroHappold Engineering
Rysunek 2: Typowe koszty operacyjne w biznesie8
Nie można nie zauważyć związku między zdrowiem, a produktywnością ludzi. Wiele badań, wymienionych w bibliografii niniejszego opracowania6 udowadnia, że takie cechy budownictwa zrównoważonego, jak czyste powietrze w pomieszczeniach czy dostęp do światła słonecznego, mają pozytywny wpływ na zdrowie i samopoczucie ludzi. Pomimo to, wpływ budynku na samopoczucie i wydajność osób w pracy jest często niedoceniany przez firmy. Rzeczywiste koszty ponoszone przez większość firm to koszty zatrudnienia, w tym pensje i świadczenia. Koszty te stanowią zazwyczaj około 90% kosztów operacyjnych w biznesie7. Ewentualna poprawa zdrowia lub produktywności pracowników może mieć dla pracodawcy dużo większe korzyści finansowe niż oszczędność energii i wody. Dlaczego więc nie uwzględniamy tego w kalkulacji zwrotu z inwestycji w zrównoważony charakter budynku?
Pensje
Koszty
Koszty
i świadczenia
wynajmu
energii
6. Patrz Bibliografia. 7, 8. World Green Building Council. 2014. Health, Wellbeing and Productivity in Offices. The next chapter for green building, str. 6. Dostęp 14 maja, 2015. http://www.worldgbc.org/activities/health-wellbeing-productivity-offices/.
7 Z D R O W I E I P R O D U K T Y W N O Ś Ć W Z R Ó W N O WA Ż O N YC H B U DY N K A C H
Niniejszy dokument opiera się na raporcie Zdrowie, samopoczucie i wydajność w biurach (ang. Health, Wellbeing and Productivity in Offices) opublikowanym przez World Green Building Council (WGBC) w roku 2014. W raporcie tym przedstawiono prawdziwe uzasadnienie biznesowe dla obiektów budownictwa zrównoważonego i zaproponowano metodologię pomiaru wskaźników zarządczych oraz powiązania ich z cechami fizycznymi obiektów budownictwa zrównoważonego i percepcją pracowników. Metodologia ta jest efektem warsztatów z ponad 50 konsultantami z szeregu firm na całym świecie.
Firma BuroHappold Engineering, wraz z ekspertami i partnerami (Colliers International, Skanska Property Poland, Philips Lighting, PRC Architekci, Ecophon oraz Halton) podjęła się analizy metodologii przedstawionej w raporcie WGBC. Podczas szeregu sesji roboczych specjaliści z rynku lokalnego z takich obszarów jak: kadry, marketing, inżynieria, architektura, akustyka, certyfikacja BREEAM oraz LEED, spróbowali zweryfikować globalną metodologię, podkreślić, zanalizować i opisać problem, jak również wskazać, że istnieje globalne rozwiązanie, które można z powodzeniem zastosować na rynku lokalnym.
JAKIE JEST UZASADNIENIE BIZNESOWE DLA ZRÓWNOWAŻONEGO BUDOWNIC T WA? Budynki nie tylko wpływają na środowisko, głównie poprzez zużycie energii, ale mają również wpływ na nasze samopoczucie i wydajność. Badania wskazują, że cechy zrównoważonego budynku mogą wpłynąć na poprawę zdrowia, samopoczucia i wydajności osób w nim przebywających. Jako że rzeczywiste koszty każdej firmy są powiązane z kosztami
pracowniczymi, w tym wynagrodzeniem i świadczeniami, oraz że koszty te zazwyczaj stanowią około 90% kosztów operacyjnych firmy9, każda poprawa samopoczucia i produktywności pracowników może dla pracodawcy przynieść dużo większy skutek finansowy niż oszczędność energii.
9. World Green Building Council. 2014. Health, Wellbeing and Productivity in Offices. The next chapter for green building, str. 6. Dostęp 14 maja, 2015. http://www.worldgbc.org/activities/health-wellbeing-productivity-offices/.
8 Z D R O W I E I P R O D U K T Y W N O Ś Ć W Z R Ó W N O WA Ż O N YC H B U DY N K A C H
JAKI JEST ZWIĄZEK MIĘDZY ZDROWIEM, SAMOPOCZUCIEM A BUDYNK AMI? Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) zdrowie oznacza stan dobrego samopoczucia (dobrostanu) fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie tylko brak choroby lub niepełnosprawności10. Związek pomiędzy samopoczuciem, a produktywnością jest powszechnie rozumiany, ale rynek nie jest w pełni świadomy całego zakresu cech, które są brane pod uwagę w budownictwie zrównoważonym. Jest to również związane z brakiem dostępności danych o tego typu obiektach.
wiążących warunki miejsca pracy w biurze z wydajnością11. W związku z pojawieniem się koncepcji jakości środowiska wewnętrznego (Indoor Environmental Quality - IEQ) w budynkach o przeznaczeniu innym niż przemysłowe takich jak: biura, szkoły czy budynki mieszkalne, coraz częściej porusza się ten temat w debatach o zdrowiu publicznym oraz prowadzi się badania nad sposobem zaprojektowania i przywiązuje do niego wagę w praktyce. Szereg badań12 skupia się na różnych aspektach IEQ i ich wpływie na zadowolenie i wydajność pracowników, czy ich absencję.
Warunki środowiskowe wewnątrz budynków mają wpływ na nasze zdrowie. Z tego względu ustalono kluczowe uregulowania prawne dla różnego typu budynków, w tym biurowców. Od początku XX wieku prowadzone są badania empiryczne na temat wpływu warunków środowiskowych biur na wydajność i zadowolenie z pracy. Przez ostatnie 20 lat opublikowano wiele analiz ukazujących wpływ wewnętrznego środowiska biurowego, w tym jakości powietrza w budynku, światła i akustyki, na wyniki pracownika i firmy. Wraz z rozwojem naukowych metod pomiaru wydajności pracowników rośnie również liczba dowodów
Chociaż niektóre z tych badań można uznać za nierozstrzygające, to jednak wśród europejskich naukowców istnieje zgoda, jak również dowody potwierdzone w artykułach specjalistycznych, co do tego, że poprawienie wentylacji, oświetlenia i dostępu do widoku z okna jest ściśle związane z poprawą postrzegania poziomu wygody, mniejszym ryzykiem krótkich urlopów zdrowotnych oraz ze zwiększoną produktywnością13.
Jako że przeciętnie spędzamy około 90% naszego czasu w czterech ścianach14, środowiska wewnętrzne źle zaprojektowanych budynków mają w dłuższej perspektywie negatywny wpływ na samopoczucie i zdrowie ludzi. 10. World Health Organization. 2006. “Constitution of the World Health Organization”, Basic Documents, Forty-fifth edition, Supplement. New York: Dostęp 14 maja, 2015. http://www.who.int/governance/eb/who_constitution_en.pdf. 11. Barry Haynes. 2008. ”The impact of office comfort on productivity”, Journal of Facilities Management, 6 (1), 37-51. 12, 13. Patrz Bibliografia. 14. U.S. Environmental Protection Agency. 1989. Report to Congress on indoor air quality: Volume 2. EPA/400/1-89/001 C. Washington, D.C.
9 Z D R O W I E I P R O D U K T Y W N O Ś Ć W Z R Ó W N O WA Ż O N YC H B U DY N K A C H
JAK ZNALEŹĆ UZASADNIENIE BIZNESOWE DLA ZRÓWNOWAŻONEGO BUDOWNIC T WA? PRZEŁOMOWE WARSZTAT Y NA RYNKU POLSKIM Firma BuroHappold Engineering zaangażowała ekspertów z takich dziedzin jak: kadry, marketing, inżynieria, architektura, akustyka, certyfikacja BREEAM oraz LEED. Stworzyli oni techniczną grupę roboczą. Jej praca oparta była na analizie zintegrowanej metodologii zaproponowanej przez ekspertów współpracujących z WGBC.
Celem tej metodologii jest ocena dostępnych ogólnych wyników spółek w kontekście budynku. Pozwoli to firmom na wprowadzenie zintegrowanego podejścia w celu zrozumienia rzeczywistego oddziaływania budynków na pracowników.
Rysunek 3: Podsumowanie globalnej metodologii i kluczowe relacje między wskaźnikami15
Percepcja
Odbyły się cztery dyskusje warsztatowe; uczestnicy każdej z nich skupili się na jednym z obszarów metodologii zaproponowanej przez WGBC: wskaźniki zarządcze, wskaźniki fizyczne oraz percepcja. Ostatni warsztat dotyczył podsumowania wszystkich wniosków, które zostały przedstawione w Białej Księdze. Główne pytanie, na które próbowano znaleźć odpowiedzi podczas warsztatów, to: jak budynek oddziałuje na pracowników? 15. World Green Building Council. 2014. Health, Wellbeing and Productivity in Offices. The next chapter for green building, str. 12. Dostęp 14 maja, 2015. http://www.worldgbc.org/activities/health-wellbeing-productivity-offices/.
10 Z D R O W I E I P R O D U K T Y W N O Ś Ć W Z R Ó W N O WA Ż O N YC H B U DY N K A C H
JAK STOSOWAĆ WSK AŹNIKI ZARZĄDCZE? Podczas sesji do dyskusji dołączyli specjaliści do spraw kadrowych, a techniczna grupa robocza przeanalizowała parametr zarządczy zaproponowany przez WGBC.
Uczestnicy warsztatów stwierdzili, że oddziaływanie budynków na pracowników może być widoczne w danych, które firmy gromadzą
zgodnie z przepisami prawa pracy. Podkreślono, że podejście to rzadko wymaga dodatkowych kosztów lub zasobów. Czynniki, które powinny zostać wzięte pod uwagę podczas oceniania wpływu środowiska fizycznego na ludzi to: absencja, rotacja pracowników, przychody, skargi o podłożu medycznym i fizycznym. Poniżej przedstawiono elementy wskaźnika stosowanego dla firm w Polsce.
1. ABSENCJA
2. ROTACJA PRACOWNIKÓW
Absencja: liczba dni (lub godzin) nieobecności w roku spowodowanych chorobami.
Rotacja pracowników: wyrażona procentowo liczba stałych pracowników pracujących na pełny etat, którzy odchodzą z pracy (dobrowolnie lub przymusowo) w danym roku.
DYSKUSJA
Uczestnicy warsztatu zwrócili uwagę na różne badania wskazujące na to, że zła jakość powietrza w budynku ma poważny wpływ na zdrowie ludzi. Jest to widoczne w wyższych wskaźnikach zachorowań. Wskaźnik ten należy rozważyć w kontekście środowiska fizycznego, poprzez zastosowanie następujących zaleceń:
Wiele organizacji traktuje rotację pracowników jako normalne zjawisko. Jako że dość kosztowne jest zastąpienie dotychczasowego pracownika, firmy powinny poszukać korelacji pomiędzy rotacją, a fizycznymi warunkami środowiska pracy. Co ciekawe, nawet 72% najemców na polskim rynku, z którymi przeprowadzono rozmowy, stwierdziło, że posiadanie biura w budynku nienaruszającym równowagi ekologicznej może zwiększyć atrakcyjność firmy z punktu widzenia pozyskania lub zatrzymywania pracowników16. Eksperci biorący udział w warsztatach zaproponowali następujące podejście:
• Firmy powinny podzielić wszystkie nieobecności na te związane z problemami zdrowotnymi i te wynikające z innych przyczyn. Następnie z grupy nieobecności związanych ze zdrowiem należy odjąć nieobecności spowodowane ciążą, opieką nad dzieckiem lub członkiem rodziny. • Wszystkie nieobecności związane ze zdrowiem powinny zostać powiązane z konkretnym miejscem w budynku. • Jeśli nieobecności z przyczyn zdrowotnych są wyższe w określonych budynkach lub obszarach biura, należy poszukać korelacji ze środowiskiem fizycznym.
• Jeśli organizacja przeprowadza rozmowy wstępne z kandydatami do pracy, należy do nich dodać zestaw pytań na temat budynku. • Organizacje powinny mierzyć rotację pracowników w ciągu ostatnich 12 miesięcy. Należy ją porównać ze standardowym poziomem rotacji w danej branży.
16. Construction Marketing Group. 2013. Analiza rynku zrównoważonego budownictwa w Polsce. Badanie percepcji rynku. Warszawa, Polska: http://issuu.com/constructionmarketinggroup/docs/analiza_rynku_zrownowazonego_budown.
11 Z D R O W I E I P R O D U K T Y W N O Ś Ć W Z R Ó W N O WA Ż O N YC H B U DY N K A C H
Uczestnicy warsztatów przyznali, że wpływ budynku na przychody jest trudny do pomiaru. Przychody zależą bowiem od wielu czynników innych niż budynki. Ponieważ jednak twierdzi się, że dobrze zaprojektowane budynki poprawiają zdrowie i samopoczucie, sytuacja ta powinna znaleźć odzwierciedlenie w wyższych przychodach lub zyskach netto.
• Podczas rozmowy końcowej należy zadać pytania na temat wpływu środowiska fizycznego na pracownika. • Warto śledzić rotację pracowników i jej występowanie w określonych budynkach lub obszarach biur. Chociaż niektórzy pracownicy nie będą przypisywać podejmowanych przez siebie decyzji poziomowi wygody w środowisku pracy, może on mieć wpływ na ich refleksje i podejmowane decyzje.
4. SKARGI ZDROWOTNE Skargi zdrowotne: przypadki zgłaszanych lub udokumentowanych skarg medycznych wynikających z fizycznego środowiska pracy lub czynności wykonywanych w pracy.
3. PRZYCHODY Przychody: przychody na oddział/dział/zespół, na budynek/strefę budynku, i/lub na pracownika.
Wielu uczestników warsztatów stwierdziło, że jeśli budynki mają wpływ na zdrowie i samopoczucie pracowników, należy założyć, że wyższa będzie liczba skarg zdrowotnych w budynkach zaprojektowanych bez uwzględnienia elementów pozytywnie oddziałujących na zdrowie i wydajność. W związku z tym zaleca się:
Ten wskaźnik jest związany z najważniejszym parametrem biznesu: wydajnością. Spółki rzadko przyglądają się trendom w przychodach w powiązaniu z konkretnymi nieruchomościami. Aby w pełni zrozumieć wpływ biznesowy fizycznych warunków środowiska pracy, przychody należałoby rozpatrywać w rozbiciu na budynki. Ten wskaźnik może zostać zastosowany przez podmioty rozlokowane w różnych siedzibach. Podczas warsztatów uzgodniono poszczególne działania:
• Monitorowanie liczby skarg zdrowotnych, incydentów przy pracy i wypadków w poszczególnych budynkach. • Śledzenie przypadków chorób zawodowych. • Porównanie skarg zdrowotnych, incydentów związanych z pracą, wypadków oraz chorób zawodowych w całym portfelu i wytypowanie nieruchomości, w których poziom jest znacznie wyższy od średniego poziomu skarg. • Monitorowanie liczby par okularów dotowanych przez pracodawcę. • Tam gdzie wyniki są znacząco różne lub nieoczekiwane, należy wziąć pod uwagę przyczyny fizyczne.
• Rozpisanie przychodów według biur lub działów. • Pogrupowanie biur lub obszarów w biurach według charakteru wykonywanej pracy. • Porównanie przychodów jednostek organizacyjnych na osobę lub na metr kwadratowy. • Porównanie wyników, a tam gdzie wyniki są znacząco różne – rozważenie przyczyn fizycznych.
12 Z D R O W I E I P R O D U K T Y W N O Ś Ć W Z R Ó W N O WA Ż O N YC H B U DY N K A C H
5. SKARGI FIZYCZNE Skargi fizyczne: liczba i typ skarg zgłaszanych pracodawcy, wynikających z fizycznego dyskomfortu związanego ze środowiskiem pracy lub czynnościami wykonywanymi w pracy. Skargi fizyczne są zazwyczaj gromadzone przez firmy tylko doraźnie albo też informacje takie są znane tylko zarządcy obiektu lub administratorowi biura. Jak pokazują różne badania, skargi na temat komfortu termicznego, hałasu, jakości powietrza i jakości światła, zazwyczaj mają wpływ na wydajność pracowników. W związku z tym, podczas warsztatów opracowano następujące zalecenia: • Należy monitorować i rejestrować skargi fizyczne zgłaszane przez wszystkich pracowników, nawet te drugorzędne, które zazwyczaj są niezauważane. Należy wprowadzić stosowną strategię w tym zakresie. • Wszystkie skargi fizyczne należy oceniać pod względem miejsca w budynku (pozycjonowanie). W tych budynkach lub miejscach, gdzie wartości są widocznie wyższe, należy rozważyć możliwe przyczyny fizyczne. • Należy sprawdzać szybkość reakcji na skargę oraz czy została ona rozwiązana w sposób zadowalający dla pracownika.
13 Z D R O W I E I P R O D U K T Y W N O Ś Ć W Z R Ó W N O WA Ż O N YC H B U DY N K A C H
JAK STOSOWAĆ WSK AŹNIKI PERCEPCJI? Badanie percepcji: ankieta lub projekt badawczy przeprowadzany w celu zebrania wrażeń na temat spółki, produktu, programu lub problemu. Badanie może być ustne, pisemne lub elektroniczne, a jego długość może być różna. Główną cechą wyróżniającą badanie percepcji jest to, że jego celem jest odkrycie opinii, a nie suchych danych.
wskaźnikami zarządczymi i fizycznymi dostarczy stosownego narzędzia dla lepszego zrozumienia wpływu środowiska biura na jego użytkowników. Kluczowe czynniki poprawy, cele, struktura organizacyjna i wyniki różnią się pomiędzy firmami i dlatego w miarę możliwości należy różnice te uwzględnić w badaniu. Ogólna zasada jest taka, że w ankietach należy jednocześnie odnieść się do kwestii zdrowia, samopoczucia i wydajności. W ramach uzupełnienia wskaźników zarządczych i fizycznych, badanie percepcji powinno mieć na celu zbadanie następujących obszarów: postrzeganie budynku i jego lokalizacji, jakość powietrza w budynku, komfort świetlny, komfort akustyczny, projekt i układ biura.
Podczas sesji do dyskusji dołączyli specjaliści do spraw kadrowych, a techniczna grupa robocza zbadała wskaźniki percepcji zaproponowane przez WGBC. Poniżej przedstawiono podsumowanie tej dyskusji. DYSKUSJA Wskaźniki zarządcze omówione na pierwszym warsztacie są związane z tak obiektywnymi kwestiami jak: zdrowie, samopoczucie i wydajność. Trudniej jest natomiast zmierzyć postrzeganie środowiska fizycznego, które może mieć znaczny wpływ na produktywność. Uzgodniono, że analiza percepcji umożliwia uzupełnienie tego brakującego elementu pomiędzy informacjami o środowisku fizycznym a zdrowiem, samopoczuciem i wydajnością. Ponadto, na lokalnym rynku koszty zorganizowania badania percepcji są względnie niskie, a wartość wyników – bardzo wysoka. Wiele podmiotów przeprowadza regularnie badanie percepcji, ale rzadko zadaje pytania na temat zdrowia, samopoczucia i wydajności w odniesieniu do fizycznego środowiska pracy. Uczestnicy warsztatów podkreślili, że nie należy nadmiernie polegać na samych wynikach ankiet, jako że analiza korelacji w porównaniu ze
Specjaliści zebrani na warsztatach podkreślili, że: • Badania percepcji nie wymagają specjalistycznej infrastruktury i zazwyczaj proste narzędzia do badań internetowych są wystarczające. • Aby wyniki badania były miarodajne, należy zaangażować jak największą liczbę pracowników. • Należy poinformować pracowników o badaniu i jego celu w jak najbardziej gruntowny sposób oraz zachęcać ich do udziału w badaniu. • Pracownicy uczestniczący w ankiecie powinni zostać powiadomieni, że głównym celem badania jest poprawa ich ogólnego zadowolenia.
14 Z D R O W I E I P R O D U K T Y W N O Ś Ć W Z R Ó W N O WA Ż O N YC H B U DY N K A C H
Uzupełnia on LEED Green Building Rating Systems oraz inne standardy dostępne na rynku. WELL Building Standard Precondition 86 – Post Occupancy Surveys wykorzystuje obszary kluczowych pytań ankiety badania jakości środowiska wnętrz dla użytkowników Occupant Indoor Environmental Quality (IEQ) SurveyTM. Obejmują one akustykę, komfort cieplny, układ mebli i przestrzeni, poziomy oświetlenia miejsca pracy, ilość świeżego powietrza i inne zagadnienia związane z jakością powietrza oraz dostęp do wody pitnej. Aby ankieta była ważna, musi obejmować odpowiedzi reprezentatywnej grupy przynajmniej 30% stałych użytkowników.
Wyniki badania pozwolą pracodawcy podjąć działania naprawcze na rzecz zwiększenia ogólnego zadowolenia wśród pracowników. Takie podejście będzie mieć bardzo pozytywny wpływ na ogólne zaangażowanie pracowników. W raporcie WGBC przedstawiono kilka dostępnych na rynku metodologii, pozwalających zarówno zarządcom budynków, jak również najemcom na ocenienie komfortu w środowisku pracy i wskazanie obszarów o gorszych wynikach. Uczestnicy warsztatów uznali za cenne: • Ankietę Badania Jakości Środowiska Wnętrz dla Użytkowników (IEQ) z Center for the Built Environment na Uniwersytecie Berkeley • Audyt Miejsca Pracy Gallupa • Wskaźnik Leesmana • Metodologię Badań Użytkowania Budynków (BUS) Powyższe metodologie skupiają się na obliczaniu wyników w miejscu pracy oraz postrzeganiu wskaźników komfortu w środowisku wewnątrz budynków. Warto wspomnieć, że w wiodących programach certyfikacji związanych z budownictwem zrównoważonym (LEED, BREEAM, DGNB) zaleca się stosowanie ankiet zadowolenia obecnych użytkowników budynków, jak również gromadzenie ocen wydanych przez byłych użytkowników. Spółki i instytucje, które pragną całościowego podejścia do zagadnienia środowiska wewnętrznego, mogą również skorzystać z opracowanego niedawno Standardu dla Budynków WELL, który jest w całości poświęcony poprawie zdrowia i samopoczucia osób. Bieżące wersje tego standardu, wydanego w październiku 2014 r., można zastosować do nowych budynków i gruntownych renowacji, ulepszeń dla najemców oraz wykończenia powierzchni wspólnych.
15 Z D R O W I E I P R O D U K T Y W N O Ś Ć W Z R Ó W N O WA Ż O N YC H B U DY N K A C H
JAK STOSOWAĆ WSK AŹNIKI FIZYCZNE?
"Warunki panujące w środowisku pracy mają znaczący wpływ na wydajność pracowników. Najnowsze badania wykazały, że inwestycja w poprawę klimatu w pomieszczeniach jest bardzo opłacalna. Najważniejszymi czynnikami wpływającymi na wydajność pracowników w biurach są warunki termiczne i jakość powietrza. Mimo precyzyjnie określonych parametrów środowiska wewnętrznego, tylko subiektywna ocena użytkowników budynku wyznacza jego efektywność. Dzięki dużej wydajności
prof. Risto Kosonen Director of Research and Development of Office Segment Halton Oy
systemu, możliwe jest stworzenie zdrowego, produktywnego i energooszczędnego środowiska pracy".
Podczas warsztatów techniczna grupa robocza przeanalizowała wskaźniki fizyczne zaproponowane przez WGBC. Na sesji był obecny profesor Risto Kosonen z Uniwersytetu Aalto w Finlandii.
polskim. Z tego samego powodu techniczna grupa robocza zgodziła się na wycofanie z lokalnej metodologii niektórych pomiarów i ocen, zalecanych przez WGBC, aby ułatwić wykonalność badania oraz uzyskać bardziej praktyczne podejście przy akceptowalnej niedokładności.
DYSKUSJA Techniczna grupa robocza omówiła wykonalność i znaczenie pomiaru czynników zidentyfikowanych przez WGBC biorąc pod uwagę cechy charakterystyczne dla polskiego rynku. Jak zgodnie zauważono, niektóre z proponowanych, bezpośrednio mierzonych kryteriów, mogą być trudne do zarejestrowania biorąc pod uwagę obecną praktykę w Polsce. Ponadto, zalecane przez WGBC zaawansowane obliczenia pewnych kwestii, mogą wymagać strategicznego uproszczenia w celu uzyskania niezbędnego poziomu wykonalności na gruncie
W grupie bezpośrednio mierzalnych czynników wskazano zestawy zmiennych, które należy zbadać wspólnie jako powiązane, charakterystyczne dla różnych aspektów środowiska pracy oraz związane z tymi samymi rodzajami wrażeń.
16 Z D R O W I E I P R O D U K T Y W N O Ś Ć W Z R Ó W N O WA Ż O N YC H B U DY N K A C H
odpowiedzialnych za wentylację, klimatyzację i ogrzewanie, itp. Kluczowe znaczenie dla optymalnego projektu ma gruntowna analiza miejsca, ale także profil planowanych na miejscu działań.
1. JAKOŚĆ POWIETRZA Jakość powietrza: jakość powietrza wewnątrz budynku, mająca wpływ na wygodę oddychania i wrażenia cieplne. • Większość zanieczyszczeń wpływających na jakość powietrza w pomieszczeniach pochodzi z wnętrza budynków. Niektóre z typowych substancji powodujących zanieczyszczenia to produkty spalania, takie jak tlenek węgla, cząstki stałe oraz dym papierosowy; substancje pochodzenia naturalnego, takie jak radon; czynniki wpływające na procesy biologiczne, takie jak pleśnie, pestycydy, ołów, azbest, ozon (z drukarek i niektórych filtrów powietrza) oraz lotne związki organiczne pochodzące z mebli, materiałów budowlanych oraz materiałów biurowych17. • Należy zmierzyć szeroki zakres parametrów związanych z komfortem termicznym, poziomem zanieczyszczeń i ilością świeżego powietrza. Ta grupa parametrów powinna dostarczyć istotnych informacji na temat ryzyka związanego z problemami z oddychaniem i nieprzyjemnymi wrażeniami cieplnymi. • Aby zapewnić zadowalającą jakość powietrza, należy brać ją pod uwagę na wszystkich etapach projektowania, zaczynając od koncepcji budynku czy nawet wyboru miejsca jego powstania. Należy również wziąć pod uwagę czynniki zewnętrzne, takie jak obecność zanieczyszczeń w powietrzu, klimat i mikroklimat. Zanieczyszczenia mogą mieć podłoże sztuczne (przemysł, ruch uliczny), pół-naturalne lub naturalne (rolnictwo). Mogą one być charakterystyczne dla wybranego miejsca lub pojawić się w wyniku działalności związanej z budynkiem, na przykład w wyniku ruchu pojazdów silnikowych, spalin z urządzeń
2. JAKOŚĆ ŚWIATŁA Jakość światła: dostęp do światła dziennego i sztucznego oraz parametry światła wpływające na samopoczucie. • Należy wziąć pod uwagę zarówno światło naturalne jak i sztuczne, jego intensywność i dystrybucję. Komfort świetlny jest bezwzględnie jednym z kluczowych czynników wydajności, a problemy ze wzrokiem często wynikają ze złych warunków pracy, należy więc tej kwestii poświęcić szczególnie dużo uwagi. • Światło naturalne wydaje się być najzdrowszym rodzajem światła (nie mówiąc już o tym, że także najtańszym), zawsze warto więc podejmować wysiłki na rzecz zapewnienia dostępu do niego. Podczas projektowania należy wziąć pod uwagę nie tylko bryłę budynku z oknami i wnętrzami, ale także interakcje pomiędzy budynkiem, a jego otoczeniem, w tym przeszkodami dla światła oraz obiektami odbijającymi światło. Dostępne obecnie narzędzia projektowe oraz specjalistyczna wiedza inżynierów pozwalają na pozorowanie i maksymalizację wykorzystania światła dziennego. Jest to zadanie trudne, wymagające uwzględnienia licznych, często sprzecznych ze sobą czynników (bezpośrednie światło dzienne i komfort cieplny).
17. U.S. Environmental Protection Agency. 2008. Report on the Environment. What are the trends in indoor air quality and their effects on human health? 2-73. Washington D.C.
17 Z D R O W I E I P R O D U K T Y W N O Ś Ć W Z R Ó W N O WA Ż O N YC H B U DY N K A C H
• Projektowanie sztucznego oświetlenia koncentruje się na właściwościach naturalnego ideału, tak by było one dobrze odbierane przez ludzkie zmysły, przy jednoczesnej oszczędności energii. Wybór źródeł sztucznego światła i ich ustawienie to tylko połowa sukcesu. Odpowiednie sterowanie umożliwiające podział na strefy i zmianę charakterystyki (np. regulowane LED-y) stanowią kluczowe wyzwanie dla dopasowania oświetlenia do bieżącej działalności.
z rozmów), a także o wydzielenie różnych stref akustycznych. • Miejsca pracy zaprojektowane do interaktywnej komunikacji i przekazywania wiedzy często stanowią źródło zakłóceń dla współpracowników, którzy próbują się skoncentrować. • Zapewnienie prywatności wymaga ograniczenia rozprzestrzeniania się hałasu, w szczególności zakłóceń spowodowanych rozmowami, które często mają najbardziej negatywny wpływ na pracę innych. • Pomieszczenia należy tak projektować, by ograniczyć rozchodzenie się dźwięków. • Aby wnętrza na planie otwartym były funkcjonalne, ważne jest określenie całkowitej chłonności akustycznej pomieszczenia potrzebnej do sprawienia, by hałas pozostawał blisko swojego źródła. Należy także kontrolować ogólny poziom hałasu, tak by tło akustyczne pozostawało na poziomie, który nie jest męczący i zapewnia prywatność rozmów. • W miejscach przeznaczonych do rozmów – pomieszczeniach do spotkań i telekonferencji, w budkach telefonicznych – potrzebna jest przejrzystość dźwięku, którą można osiągnąć ograniczając niepożądane odbicia od powierzchni sufitu i ścian.
3. JAKOŚĆ AKUSTYKI Jakość akustyki w środowisku pracy: czynniki akustyczne zależne od użytkowników budynków (np. rozmowy), elementów budynku oraz jego otoczenia. • Aby budynek zapewniał komfort pod względem akustycznym, wymaga wprowadzenia rozwiązań na różnych poziomach: od planu ogólnego i ogólnej koncepcji przestrzennej, po szczegóły wyposażenia i wykończenia wnętrz. Chodzi tu zarówno o ograniczenie hałasu u źródeł (np. pochodzącego z urządzeń wentylacyjnych oraz hałasu wynikającego
"Wymiana doświadczeń w trakcie warsztatów pokazała, jak złożonym organizmem jest biuro i jak wiele czynników decyduje, czy biuro będzie realizowało założone przez organizację cele. W kontekście powszechnego już trendu otwierania przestrzeni biurowej, akustyka odgrywa bardzo istotną rolę. Dobre środowisko pracy to najczęściej kwestia wiedzy i dobrej woli. Celem naszej pracy jest wskazanie kluczowych obszarów wpływających na produktywność i satysfakcję pracowników oraz zachęcenie firm do prowadzenia obserwacji i badań w tym kierunku".
18 Z D R O W I E I P R O D U K T Y W N O Ś Ć W Z R Ó W N O WA Ż O N YC H B U DY N K A C H
Magda Szubert Concept Developer Office Environments Saint-Gobain Ecophon
wydajność, konfigurację i liczbę miejsc pracy w danym biurze oraz przestrzenne zależności pomiędzy pojedynczym miejscem pracy, a jego najbliższym otoczeniem. Prawdopodobne jest, że będzie trzeba tu wziąć pod uwagę sprzeczne interesy, takie jak dostępność, prywatność, design i środowisko naturalne. • Inne elementy, które mogą odegrać ważną rolę, to sposób, w jaki ludzie postrzegają środowisko swojego biura oraz jak się w nim czują, w tym takie czynniki jak kontakt z naturą, widok za oknem i dostęp do udogodnień.
4. KONFIGURACJA PRZESTRZENNA Konfiguracja przestrzenna: przestrzenne rozmieszczenie środowisk pracy i ich ustawienie w stosunku do siebie i otoczenia. • Oprócz bezpośrednio mierzalnych czynników, uczestnicy technicznej grupy roboczej uzgodnili, że kluczową rolę dla zdrowia i wydajności odgrywa konfiguracja przestrzenna środowiska pracy. Chociaż trudno ją opisać za pomocą parametrów liczbowych, warto uwzględnić ten aspekt w ocenach. Pod uwagę należy wziąć konfigurację przestrzenną na różnych poziomach: oddziaływanie zewnętrznych udogodnień na biura, co ma wpływ na
"Wśród klientów Colliers coraz częściej spotkamy się z potrzebą przyciągnięcia i zatrzymania pracowników reprezentujących pokolenie Y. To właśnie dla nich zrównoważony rozwój, środowisko pracy, możliwość pracy z dala od biurek i praca z zespołem ma ogromne znaczenie".
Jonathan Cohen Director Building Consultancy Eastern Europe Colliers International
19 Z D R O W I E I P R O D U K T Y W N O Ś Ć W Z R Ó W N O WA Ż O N YC H B U DY N K A C H
PODSUMOWANIE DYSKUSJI "Każdy budynek jest prototypem, odpowiadającym unikalnemu zestawowi wymagań. Budynek zrównoważony stworzony jest tak, by zminimalizować wykorzystanie zasobów w całym cyklu swojego życia, oraz by zapewnić wysokiej jakości środowisko sprzyjające zdrowiu i produktywności użytkowników. Uzyskanie optymalnych rezultatów w wymienionych obszarach w rozsądnym czasie i budżecie dr inż. arch. Jan Cieśla
jest zadaniem, któremu mogą podołać wyłącznie zgrane zespoły złożone ze specjalistów z wielu dziedzin przy ścisłej współpracy z
Associate - Sustainability BuroHappold Engineering
Klientami (użytkownikami budynku)".
SPOSÓB PROJEKTOWANIA BUDYNKU BIUROWEGO MOŻE POLEPSZYĆ WYDAJNOŚĆ PRZYSZŁYCH NAJEMCÓW. świeżego powietrza, ilość światła i poziom hałasu18. Wartości zawarte w tych standardach opierają się na badaniach, które nie są do końca aktualne. Ponadto, wymagania te są bardzo ogólne. Ostatnio wprowadzono nowe sposoby oceny warunków fizycznych w środowisku pracy. Europejski standard EN 15251 jest dokumentem zawierającym wszystkie aspekty środowiska fizycznego, które mają udowodniony wpływ na wygodę i wyniki użytkowników obiektów. Dokument ten zawiera odniesienia do metodologii mierzenia i weryfikacji i chociaż projektanci nowoczesnych biurowców w Polsce coraz częściej stosują ten standard, to jednak nie jest to jeszcze praktyka powszechna.
Podczas sesji końcowej podkreślono, że proces projektowania budynku biurowego może mieć pozytywny wpływ na zdrowie i samopoczucie pracowników oraz może potencjalnie podnieść ich wydajność w przypadku zastosowania podejścia całościowego i odejściu od kierowania się wyłącznie wydajnością energetyczną. Należy uwzględnić kryteria związane z innymi aspektami zrównoważonego budownictwa, takie jak: jakość powietrza wewnątrz (kontrola wentylacji i ciepła), jakość światła, komfort akustyczny, zagęszczenie stanowisk pracy. Uzgodniono, że standardy krajowe oraz przepisy prawa polskiego dotyczące środowiska wewnętrznego budynków i BHP są ograniczone do podstawowych parametrów, takich jak: temperatura powietrza, przepływy
18. Polski Komitet Normalizacyjny.1983. Wentylacja w budynkach mieszkalnych zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej. Wymagania. PN-83/B-03430. Polski Komitet Normalizacyjny. 2008. Wentylacja budynków niemieszkalnych - wymagania dotyczące właściwości instalacji wentylacji i klimatyzacji. PN-EN 13779: 2008. Polski Komitet Normalizacyjny.1987. Akustyka budowlana. Ochrona przed hałasem pomieszczeń w budynkach. Dopuszczalne wartości poziomu dźwięku w pomieszczeniach. PN-87/B-02151/02. Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej. 1998. „Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe”, Dz.U. 1998 nr 148 poz. 973. Polski Komitet Normalizacyjny. 2012. Światło i oświetlenie - Oświetlenie miejsc pracy - Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach. PN-EN 12464-1:2012.
20 Z D R O W I E I P R O D U K T Y W N O Ś Ć W Z R Ó W N O WA Ż O N YC H B U DY N K A C H
FIRMY W POLSCE MOGĄ MIERZYĆ ODDZIAŁYWANIE BUDYNKÓW NA SWOICH PRACOWNIKÓW. Uzasadnienie biznesowe dla budownictwa zrównoważonego można przedstawić poprzez zmierzenie i pokazanie pozytywnego wpływu, jaki budynki zrównoważone mają na zdrowie i samopoczucie osób w pracy oraz na ich wydajność. Firmy powinny i są w stanie zmierzyć oddziaływanie budynków na osoby w nich
pracujące. Większość potrzebnych danych jest już zgromadzona w różnych miejscach w firmie lub dostęp do nich można uzyskać we względnie prosty sposób. Należy jednak połączyć te dane razem i przeanalizować je w odniesieniu do wpływu budynku.
„W wyniku prac powstała nowa wiedza, która przedstawia odmienny sposób patrzenia na zagadnienie zrównoważonego budownictwa. Wypracowana koncepcja jest wynikiem konsensusu uzyskanego poprzez interdyscyplinarne warsztaty obejmujące bezpośrednio realia i wyzwania rynku polskiego. Włączenie do dyskusji o zrównoważonym budownictwie specjalistów z obszarów zarządzania ludźmi i marketingu wniosło nową jakość do dyskusji. Niezwykłą wartością tych warsztatów była możliwość
Bogdan Ślęk Government Affairs Lead Philips Lighting
zapoznania się z dostępnymi innowacjami wpływającymi pozytywnie na zdrowie i samopoczucie ludzi”.
METODOLOGIA ZAPROPONOWANA PRZEZ WGBC MOŻE ZOSTAĆ ZASTOSOWANA W POLSCE, ABY MIERZYĆ WPŁYW BUDYNKÓW. Członkowie technicznej grupy roboczej doszli do wspólnego wniosku, że metodologia zaproponowana przez WGBC i przeanalizowana
w ramach projektu, może zostać wprowadzona jako wspólne podejście dla polskiego rynku.
"Warsztaty pokazały, że opracowanie stworzone przez World Green Building Council i 50 międzynarodowych organizacji w znacznym stopniu udaje się przełożyć na polskie realia. Istnieje wiele metod oceny satysfakcji związanej z miejscem pracy, a ponieważ ma ona bezpośredni wpływ na produktywność pracowników, ważne jest, aby się tą kwestią zajmować. Ciekawym wnioskiem z warsztatów jest to, że podjęcie tego tematu w firmach nie musi być ani trudne, ani kosztowne".
Adam Targowski Sustainable Development and HVAC Project Leader Skanska Property Poland
21 Z D R O W I E I P R O D U K T Y W N O Ś Ć W Z R Ó W N O WA Ż O N YC H B U DY N K A C H
KLUCZOWE CZYNNIKI INŻYNIERYJNE DO PRZEMYŚLENIA PRZEZ INWESTORÓW I NA JEMCÓW JAKOŚĆ POWIETRZA: • Naturalna wentylacja czy układ mieszany/hybrydowy • Wysokość sufitów: im więcej przestrzeni nad strefą oddychania użytkowników, tym więcej przestrzeni do „stratyfikacji” • Materiały budowlane: eliminacja lotnych związków organicznych (LZO) i innych zanieczyszczeń • Dedykowana wentylacja pomieszczeń przeznaczonych do kopiarek i drukarek laserowych (emitujących ozon) • Specyfikacja nisko- i zero-emisyjnych dywanów oraz sufitów podwieszanych • Specyfikacja wykończeń i klejów nisko- lub zero-emisyjnych • Czujniki jakości powietrza (CO2) i zmienna intensywność wentylacji
KOMFORT CIEPLNY • Technologia czujników i sterowania strefami zapewniająca wygodę dla poszczególnych osób lub niewielkich grup • Regulowane zewnętrzne rolety podłączone do czujników światła słonecznego
OŚWIETLENIE I ŚWIATŁO SŁONECZNE • • • • • • •
Poziomy jasności dopasowane do zadań Wysoki współczynnik oddawania barw Wysoka częstotliwość i wydajne światła Ograniczenie olśnienia światłem oraz komfort wzrokowy Czujniki obecności powiązane ze zmianą kolorów i światła słonecznego Sterowanie strefami światła sztucznego Kontrola światła dziennego oraz światła rażącego
HAŁAS I AKUSTYKA • Odpowiednie pochłanianie dźwięków w pomieszczeniach zapewnione przez materiały absorbujące stosowane na różnych powierzchniach, w zależności od funkcji pomieszczenia • Kontrolowany poziom tła akustycznego, odpowiedni dla określonych czynności/ typu pomieszczenia • Równowaga pomiędzy potrzebą koncentracji i zachowania prywatności, a chęcią otwartości i komunikacji z innymi osobami • Zróżnicowanie przestrzeni biurowej zapewniające różny stopień prywatności akustycznej 22 Z D R O W I E I P R O D U K T Y W N O Ś Ć W Z R Ó W N O WA Ż O N YC H B U DY N K A C H
UKŁAD WEWNĘTRZNY • Przestrzeń uzależniona od zadań oraz miejsce na wypoczynek • Active design
KONTAKT Z PRZYRODĄ I WIDOK NA ZEWNĄTRZ • Nieograniczony widok w dal poza monitor i dokumenty • Widok przez okno na przyrodę
WYGLĄD I ODCZUCIA • • • • •
Strategia oświetlania zapewniająca niskie zużycie energii Materiały o niskiej zawartości lotnych związków organicznych (LZO) Łatwość utrzymania czystości Czyszczenie pomieszczeń za pomocą środków o niskiej zawartości toksyn Dostosowanie wysokości sufitów do charakteru zadania – wysokie do zadań kreatywnych, niskie do wymagających dokładności – wpływ na strategię HVAC
DOSTĘP DO UDOGODNIEŃ • • • •
Restauracje Handel detaliczny i usługi Węzły transportu publicznego Przestrzeń społeczna (przestrzeń aktywności społecznej w okolicy)
23 Z D R O W I E I P R O D U K T Y W N O Ś Ć W Z R Ó W N O WA Ż O N YC H B U DY N K A C H
Katarzyna Chwalbińska-Kusek Koordynacja projektu | Marketing BuroHappold Engineering Założyciel CMG
24 Z D R O W I E I P R O D U K T Y W N O Ś Ć W Z R Ó W N O WA Ż O N YC H B U DY N K A C H
FIRMY, K TÓRE UCZESTNICZYŁY W PROJEKCIE
Lider projektu BuroHappold Engineering jest niezależnym,
i konsultantów. Jako pionierzy projektowania
międzynarodowym biurem projektowym, przez swoich
ukierunkowanego na użytkownika, jesteśmy w stanie
klientów określanym, jako „zaangażowane”, „innowacyjne”
przywrócić energię życiową przestrzeniom i wprowadzać
i „partnerskie”. W ciągu 40 lat działalności w dynamicznie
nowe technologie poprawiające wykorzystanie miejsca,
zmieniającym się świecie, BuroHappold stało się synonimem
skuteczność procesów i zapewniających dobre wrażenia
kreatywnych oraz wartościowych rozwiązań inżynieryjnych
osób odwiedzających. Poprzez pracę w różnorodnych
dla budynków i miast. Nasze projekty znajdują się
środowiskach, gdzie przestrzeń przesądza o wygodzie
na każdym kontynencie i pracujemy z największymi
użytkownika, a samopoczucie i bezpieczeństwo są
międzynarodowymi biurami architektonicznymi. Ponadto
priorytetami, łączymy projektowanie ze skutecznością
współpracujemy z organizacjami, takimi jak Bank Światowy,
operacyjną, co daje naszym klientom jasne i wymierne
Organizacja Narodów Zjednoczonych czy UNESCO. Globalna
wyniki, a ostatecznie zwiększa niezawodność, wyniki
społeczność doświadczonych inżynierów BuroHappold
i wartość ich budynków. W 2014 roku, po raz drugi z rzędu
oferuje eleganckie rozwiązania dla budynków i miast, które
firma otrzymała nagrodę Eurobuild w kategorii „Dostawca
mają na celu rozwiązanie największych, współczesnych
Usług dla Zielonego Budownictwa Roku w Polsce”. Więcej
problemów miejskich. Oddział w Polsce, założony w 1997
informacji na stronie www.burohappold.com oraz na profilu
roku w Warszawie, zatrudnia obecnie ponad 100 inżynierów
na Twitterze: @burohappold.
Partner projektu Colliers International Group Inc. (Nasdaq: CIGI) (TSX: CIG)
Colliers International w Polsce działa od 1997 roku i posiada
jest globalną firmą doradczą działającą w obszarze rynku
biura w Warszawie, Krakowie, Wrocławiu, Poznaniu, Gdańsku,
nieruchomości komercyjnych. Posiada sieć 502 biur w 67
Katowicach i Łodzi, w których łącznie zatrudnia ponad
krajach zatrudniającą ponad 16 300 pracowników. Colliers
200 specjalistów. Firma została uhonorowana wieloma
International oferuje pełen zakres usług podmiotom
prestiżowymi nagrodami przyznanymi m.in. w konkursach:
związanym z rynkiem nieruchomości. Firma doradza
Eurobuild, CIJ Journal, CEE Quality Awards, International
najemcom komercyjnym, właścicielom nieruchomości
Property Awards. Ostatnio otrzymane przez Colliers
oraz inwestorom. Zajmuje się pośrednictwem w zakresie
wyróżnienia to nagroda Outsourcing Star dla jednej z
wynajmu, sprzedaży i zarządzania nieruchomościami, a także
najprężniejszych firm działających w sektorze outsourcingu
nadzorem budowlanym, wyceną oraz badaniami rynku.
oraz Gazele Biznesu przyznawane najdynamiczniej
Colliers International po raz dziesiąty z rzędu znalazł się w
rozwijającym się firmom w Polsce. Więcej o nas na
rankingu Global Outsourcing 100 - liście czołowych firm
www.colliers.pl.
działających w sektorze outsourcingu. Autorem rankingu jest International Association of Outsourcing Professionals.
25 Z D R O W I E I P R O D U K T Y W N O Ś Ć W Z R Ó W N O WA Ż O N YC H B U DY N K A C H
Partner projektu Saint-Gobain Ecophon opracowuje, produkuje
Ecophon posiada jednostki biznesowe w 14 krajach,
i sprzedaje produkty akustyczne i systemy, które
przedstawicielstwa w 30 krajach na całym świecie,
przyczyniają się do dobrego środowiska pracy poprzez
zatrudniając około 750 pracowników. Główna siedziba
poprawę samopoczucia i wydajności pracowników.
znajduje się w Hyllinge, na obrzeżach Helsingborg,
Nasza obietnica »dźwięk wpływa na ludzi« jest podstawą
w Szwecji. Ecophon jest częścią globalnej grupy
wszystkiego, co robimy.
Saint-Gobain.
Partner projektu Pasją firmy Halton jest podnoszenie komfortu środowiska
miejscem do ekspertyz produktów. Zakresy badań
wewnątrz pomieszczeń. Dostarczamy produkty, systemy
obejmują wentylację, zarządzanie przepływem powietrza,
i usługi, których celem jest zapewnienie wygodnego,
ochronę przeciwpożarową, filtrację powietrza, wentylację
wydajnego energetycznie oraz bezpiecznego środowiska
laboratoryjną oraz zarządzanie środowiskiem wewnętrznym.
wszędzie tam, gdzie dobre samopoczucie osób
Obecnie, Halton prowadzi działalność w 31 krajach i posiada
pracujących i przebywających w pomieszczeniach jest
siedziby regionalne w: Finlandii, USA i Malezji. Fabryki
ważne. Zaangażowanie firmy Halton w projekt zaczyna
produkcyjne zlokalizowane są w 14 państwach a ośrodki
się już w momencie ustalania celów inwestycji i trwa aż
R&D znajdują się w Kanadzie, Wielkiej Brytanii, Niemczech,
do rozpoczęcia eksploatacji budynku. W trakcie trwania
Malezji, Chinach i Finlandii. Na polskim rynku firma obecna
projektu koncentrujemy się na kreowaniu pozytywnych
jest od 1998 roku. Uhonorowana tytułem "Gazela Biznesu"
doświadczeń komfortu środowiska wewnątrz pomieszczeń.
należy do grona najdynamiczniej rozwijających się firm
Rozwiązania firmy Halton stosowane są w obiektach
w Polsce. Wśród naszych referencji znajdują się budynki:
użyteczności publicznej, handlowych, przemysłowych,
Złote Tarasy, Atrium, Deloitte House, Horizon Plaza, Alfa i
budynkach opieki zdrowotnej, profesjonalnych kuchniach
Beta, Park Postępu, Miasteczko Orange, Wiśniowy Business
oraz restauracjach. Firma jest najbardziej szanowanym
Park, Nimbus i wiele innych. Aby dowiedzieć się więcej,
dostawcą rozwiązań klimatu wewnętrznego dla stref
odwiedź nas na www.halton.com.
przybrzeżnych i morskich. Obszar działania firmy jest
26 Z D R O W I E I P R O D U K T Y W N O Ś Ć W Z R Ó W N O WA Ż O N YC H B U DY N K A C H
Partner projektu Philips Lighting, światowy lider w sektorze oświetlenia,
poprawy życia.
oferuje zintegrowane i przyjazne dla środowiska rozwiązania
Jednym z kluczowych warunków do stworzenia
dla biur, galerii handlowych, hoteli, magazynów i zakładów
zrównoważonego świata jest zmiana gospodarki z linearnej
przemysłowych. Dodatkowo, Philips zapewnia zewnętrzne
na odnawialną. Polega ona na zrezygnowaniu z własności na
oświetlenie budynków, dróg, obiektów sportowych,
rzecz dostępu i uiszczanie opłat za użytkowanie
upiększając, poprawiając bezpieczeństwo i nadając
(np. w formie abonamentu „Światło jako usługa”),
indywidualny charakter przestrzeni publicznej.
innowacyjnych modelach biznesowych (przejście z modelu
Ważnym aspektem w zakresie oświetlenia jest redukcja
transakcyjnego na partnerski np. poprzez świadczenie
zużycia energii, która przekłada się na zmniejszenie
usług), odwrócenie cyklu (łącznie z partnerami poza
szkodliwej emisji dwutlenku węgla. Oświetlenie jest
dotychczasowym łańcuchem wartości), produktach do
odpowiedzialne za 20% zużycia całkowitej energii
ponownego wykorzystania.
elektrycznej na świecie. Dlatego naszym celem jest
W Philips, najważniejsze innowacje tworzymy na
stworzenie innowacji oświetleniowych, które pozwolą
skrzyżowaniu technologii i ludzkich potrzeb.
zaoszczędzić naturalne zasoby i przyczynić się do
Partner projektu Skanska Property Poland jest innowacyjnym deweloperem
certyfikacji w systemie LEED.
zielonych budynków biurowych, które tworzą doskonałe
Firma jest obecna na sześciu rynkach w Polsce: w Warszawie,
środowisko dla rozwoju biznesu, są zdrowe i komfortowe
Wrocławiu, Poznaniu, Łodzi, Krakowie i Katowicach. Została
dla ich użytkowników i dobrze wpisują się w otaczającą je
nagrodzona tytułem „Zielonego Dewelopera Roku”
tkankę miejską. Firma działa w Polsce od 1997 roku. Projekty
w prestiżowym konkursie Eurobuild 2014.
Skanska Property Poland to najwyższej jakości powierzchnie biurowe w doskonałych lokalizacjach, poddawane
27 Z D R O W I E I P R O D U K T Y W N O Ś Ć W Z R Ó W N O WA Ż O N YC H B U DY N K A C H
BIBLIOGRAFIA Bako-Biro, Zs., Clements-Croome, DJ., Kochhar, N., Awbi, HB., Williams, MJ. 2012. “Ventilation rates in schools and pupils’ performance”, Building and Environment, 48, 215-223. Banbury, SP., Berry, DC. 1998. “Disruption of office-related tasks by speech and office noise”, British Journal of Psychology, 89:3, 499-517. Banbury, SP., Berry, DC. 2005. “Office noise and employee concentration: identifying causes of disruption and potential improvements”, Ergonomics, 48:1, 25-37. Chueng, l. 2013. “Impact of workplace daylight exposure on sleep, physical activity and quality of life”, American Academy of Sleep Medicine, 36. Construction Marketing Group. 2013. Analiza rynku zrównoważonego budownictwa w Polsce. Badanie percepcji rynku. Warszawa, Polska: http://issuu.com/constructionmarketinggroup/docs/analiza_rynku_zrownowazonego_ budown. Elzeyadi, l. 2011. Daylighting-Bias and Biophilia: Quantifying the Impact of Daylighting on Occupant Health. Dostęp 14 maja, 2015. http://www.usgbc.org/sites/default/files/OR10_Daylighting%20Bias%20and%20Biophilia.pdf. Evans, J. 2000. “Stress and Open-Office Noise”, Journal of Applied Psychology, Vol. 85, No. 5, 779-783. Fried et al. 2002. “The joint effects of noise, job complexity and gender on employee sickness absence”, Journal of Occupational and Organizational Psychology, 75, 131-144. Haynes, B. 2008. “The impact of office comfort on productivity”, Journal of Facilities Management, 6 (1), 37-51. Heschong Mahone Group. 2003. Windows and Offices: a Study of Worker Performance and the Indoor Environment (Technical Report) for California Energy Commission, 2-4. Kaplan, R. 1992. “The psychological benefits of nearby nature”, The role of horticulture in human well-being and social development, Relf, D. (red.), 125-133, Portland, Oregon: Timber Press. Kim, J., Dear, R. 2013. “Workspace satisfaction: The privacy-communication trade-off in open-plan offices”, Journal of Environmental Psychology. Kosonen, R., Kajaala, M., Takki, T. 2011. “Perceived IEQ conditions: Why the actual percentage of dissatisfied persons is higher than standards indicate?”, Sick Building Syndrome in public buildings and workplaces, AbdulWahab, Sbah A. (red.), 1st edition, 591. Kosonen, R., Tan, F. 2004. “Assessment of productivity loss in air-conditioned buildings using PMV index”, Energy and Buildings, 36, 987–993. Kosonen, R., Tan, F. 2004. “The effect of perceived indoor air quality on productivity loss”, Energy and Buildings, 36, 981–986. Lan, L., Wargocki, P., Wyon, DP., Lian, Z. 2011. "Effects of thermal discomfort in an office on perceived air quality, SBS symptoms, physiological responses, and human performance”, Indoor Air, 21:5, 376-90. LightingEurope German Electrical and Electronic Manufacturers’ Association (ZVEI). 2013. Market Study. Lighting: Going Beyond Energy Efficiency. Dostęp 20 maja, 2015. http://www.lightingeurope.org/uploads/files/Market_ Study-Human_Centric_Lighting._Final_July_2013.pdf. Loftness, V., Hartkopf, V. and Gurtekin, B. 2003. “Linking Energy to Health and Productivity in the Built Environment: Evaluating the Cost-Benefits of High Performance Building and Community Design for Sustainability, Health and Productivity” Prezentacja na USGBC Green Build Conference.
28 Z D R O W I E I P R O D U K T Y W N O Ś Ć W Z R Ó W N O WA Ż O N YC H B U DY N K A C H
Milton, DK., Glencross, PM., Walters, MD. 2000. “Risk of Sick Leave Associated with Outdoor Air Supply Rate, Humidification, and Occupant Complaints”, Indoor Air , vol. 10, 212-221. Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej. 1998. "Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe”, Dz.U. 1998, nr 148 poz. 973. Oliveira-Fernandes, E. et al. 2009. “Health effect of indoor air quality – EnVIE – project proposed IAQ policy for the EU”, REHVA Journal, Volume 46. Issue 4. Park, JS., Yoon, CH. 2011. “The effects of outdoor air supply rate on work performance during 80-h work period”, Indoor Air, 21:4, 284-290. Polski Komitet Normalizacyjny. 1983. Wentylacja w budynkach mieszkalnych zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej. Wymagania, PN-83/B-03430. Polski Komitet Normalizacyjny. 1987. Akustyka budowlana. Ochrona przed hałasem pomieszczeń w budynkach. Dopuszczalne wartości poziomu dźwięku w pomieszczeniach. PN-87/B-02151/02. Polski Komitet Normalizacyjny. 2008. Wentylacja budynków niemieszkalnych - Wymagania dotyczące właściwości instalacji wentylacji i klimatyzacji, PN-EN 13779. Polski Komitet Normalizacyjny. 2012. Światło i oświetlenie - Oświetlenie miejsc pracy - Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach, PN-EN 12464-1:2012. Singh, A., Syal, M., Grady, S., Korkmaz, S. 2010. “Effects of Green Buildings on Employee Health and Productivity”, American Journal of Public Health, 100(9): 1665–1668. Sivunen, M., Kosonen, R., Juho-Kusti, K. 2004. “Excellent indoor environment and energy efficiency increase monetary value of buildings”, REHVA Journal, Volume 51. Issue 4. U.S. Environmental Protection Agency. 1989. Report to Congress on indoor air quality: Volume 2, EPA/400/1-89/001 C. Washington, D.C. U.S. Environmental Protection Agency. 2008. Report on the Environment. What are the trends in indoor air quality and their effects on human health?, 2-73. Washington D.C. Virta, M., Villberg, K. 2011. “Solving Indoor Environmental Problems: What Can Be Found Out with Individual Studies?”, Sick Building Syndrome in public buildings and workplaces, Abdul-Wahab, Sbah A. (red.), 1st edition, 591. Wargocki, P. (red.), Andersson, J., Boerstra, A., Clements-Croome, D., Fitzner, K., Hanssen, S.O. 2006. REHVA Guidebook: Indoor Climate and Productivity in Offices. Wargocki, P., Sundell, J., Bischof, W. et al. 2002. “Ventilation and health in non-industrial indoor environments: report from a European Multidisciplinary Scientific Consensus Meeting (EUROVEN)“, Indoor Air, vol. 12, Oxford, UK: Blackwell Publishers. World Green Building Council. 2014. Health, Wellbeing and Productivity in Offices. The next chapter for green building. Dostęp 14 maja, 2015. http://www.worldgbc.org/activities/health-wellbeing-productivity-offices/. World Health Organization. 2006. “Constitution of the World Health Organization”, Basic Documents, Forty-fifth edition, Supplement. New York: Dostęp 14 maja, 2015. http://www.who.int/governance/eb/who_constitution_ en.pdf.
29 Z D R O W I E I P R O D U K T Y W N O Ś Ć W Z R Ó W N O WA Ż O N YC H B U DY N K A C H
KONTAK T
Construction Marketing Group cmg@burohappold.com Katarzyna Chwalbińska-Kusek BuroHappold Engineering katarzyna.kusek@burohappold.com tel. +48 662 166 710
30 Z D R O W I E I P R O D U K T Y W N O Ś Ć W Z R Ó W N O WA Ż O N YC H B U DY N K A C H
Autorzy: Katarzyna Chwalbińska-Kusek, BuroHappold Engineering Małgorzata Olszewska, BuroHappold Engineering Konsultanci merytoryczni: dr inż. arch. Jan Cieśla, BuroHappold Engineering Dominika Czerwińska, World Green Building Council prof. Risto Kosonen, Halton Oy Przemysław Olszewski, PRC Architekci Anna Pora, BuroHappold Engineering Bogdan Ślęk, Philips Lighting Agnieszka Stachowiak, Philips Lighting Magda Szubert, Saint-Gobain Ecophon Adam Targowski, Skanska Property Poland Jerzy Wójcik, Colliers International (do grudnia 2014), JW_A (obecnie) Edycja: Colliers International, BuroHappold Engineering Opracowanie graficzne i produkcja: BuroHappold Engineering
WWW
www.cmgpoland.eu facebook.com/CMGPoland