Cool & Comfort Nederland 52

cool&comfort jaargang 13 I maart 2016

v e n t i l at i o n

h e at p u m p s

thermic solar

Periodiciteit: driemaandelijks I afgiftebureau: Oostende x • 3A8002 I v.u.: Filip Cossement I Bld. des Canadiens 118 - B 7711 Dottignies

r e f r i g e r at i o n

I nr.52

Coolmark: propaanchillers met natuurlijke koudemiddelen

Waar ‘sturen’ we het rendement? Bij de compressor of bij het expansieventiel?

Indirecte verdampingskoeling: Dry to Cool bij Greenchoice

INDUSTRIﾃ記E KOELSYSTEMEN ZIJN NIET KANT-EN-KLAAR BESCHIKBAAR. RENDEMENT IS ECHTER ALTIJD DE NORM.

Hoog rendement, zelfs voor de grootste systemen. Het uitgebreide BITZER portfolio van open- en semi-hermetische zuiger- en schroefcompressoren geeft optimale flexibiliteit bij de systeemplanning en bij hun aanpassing aan vol- of deellast. BITZER geeft oplossingen voor NH 3, CO2 en R134a en voor booster, cascade of single-stage systemen. Zo beheerst u op een energie-efficiﾃｫnte en milieuvriendelijke wijze systemen met een koelcapaciteit van meerdere megawatt. Meer informatie over onze producten vindt u op www.bitzer.de

Cool&Comfort 52 Inhoud

r e p o r ta g e s

34 4

inside news

Daikin presenteert Bluevolution-gamma

30

Nieuwe EC-ventilatoren voor retrofitting van conventionele ventilatoren in airconditioningsystemen

32

Coolmark zet in op natuurlijke koudemiddelen met eigen lijn propaanchillers

34

techniek

Ontwerp van verdampers en condensors voor koudemiddelmengsels met een grote temperatuurverschuiving (deel 1) 36 Waar ‘sturen’ we het rendement?

Bij de compressor of bij het expansieventiel?

42

productnews

47

bedrijfsnieuws

Opening Emerson Europe Solution Center

10

beursnieuws

Mondial du Bâtiment 2015

12

VSK 2016. Kennis omhoog, verbruik omlaag

16

26

Ambrava sleept felbegeerde VSK Award in de wacht 19 Duurzame geïntegreerde oplossingen van Carrier op VSK 20 De voordelen van schaalvergroting bij SIG Air Handling 19 congres

ASERCOM:trans-Atlantische link zorgt voor nieuwe dynamiek

22

project

Indirecte verdampingskoeling: een doorbraak?

Dry to Cool bij Greenchoice

26

16

Cool & Comfort

redactiecoördinatie

Vormgeving

Niets uit deze uitgave mag worden verveel-

Vakblad voor koeling, ventilatie en warmtepomptechniek.

Gratis verstuurd naar architecten, adviesbureaus, koeltechnici, installateurs van airconditioning en industriële bedrijven.

Nele Boudrez T +32 56 94 11 69 E nele.boudrez@fcomedia.be

Koen D’Haene T +32 56 77 12 87 E koen.dhaene@fcomedia.be

voudigd en/of openbaar gemaakt door mid-

Redactieteam

Verantwoordelijke uitgever

Alex Baumans Rudy Gunst E redactie@coolandcomfort.be

Filip Cossement FCO Media Canadezenlaan 118 7711 Dottenijs T +32 56 77 13 10 F +32 56 77 13 11 E filip.cossement@fcomedia.be

Periodiciteit

Reclame-advies

8.000 exemplaren

welke wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor ondertekende artikels zijn alleen de auteurs

Driemaandelijks Oplage

del van druk, fotokopie, microfilm of op

Filip Cossement T +32 56 77 13 10 F +32 56 77 13 11 E filip.cossement@fcomedia.be

aansprakelijk.

Lid van de Unie van de Uitgevers van de Periodieke Pers

Inside News

Toshiba in de Benelux Voortaan bundelen Intercool Technics BV, Intercool NV en DTC NV hun krachten binnen de Benelux nog meer dan voorheen. Intercool NV is vanaf nu niet enkel verantwoordelijk voor de distributie van Toshibaklimaatapparatuur in Vlaanderen, maar ook in Wallonië en Luxemburg. Concreet worden de offerte-, verkoopen technische afdeling van DTC NV en Intercool NV gebundeld in één bedrijf, Intercool NV. Logistieke, administratieve en marketingactiviteiten worden gecentraliseerd binnen Intercool Technics BV, waardoor de meer dan 40 jaar ervaring met Toshiba-producten volledig beschikbaar wordt voor de hele Benelux.

Carrier Airconditioning neemt Klimarent over

www.intercool.nl

Carrier Airconditioning Benelux heeft haar activiteiten in tijdelijke koel- en klimaatsystemen uitgebreid met de overname van de firma Klimarent BV uit Oudewater. Deze firma werd opgericht in 2001 en is in 15 jaar uitgegroeid tot een dienstverlener voor oplossingen voor tijdelijke klimaatproblemen voor klanten in de Benelux. De merknaam is bekend, en zal worden voortgezet. Het huidige management blijft verder werken en zal samen met Carrier de verhuuractiviteiten uitbouwen. www.klimarent.nl www.carrier.nl

HVAC Service-gids van Linum Europe Als innovatieve distributeur biedt Linum Europe een breed gamma producten voor de HVAC/R-specialist. Het assortiment gaat van montagekanalen over reinigingsmiddelen, condenspompen, sokkels, leidingdragers en dakdoorvoeren tot de complete montagesystemen van Big Foot Systems. Nieuw zijn de kabelophangsystemen van Zip Clip, waarmee snel kabels, balken, luchtkanalen en dergelijke gemonteerd kunnen worden. Tevens is er het Great Stuff Pro-polyurethaanschuim van Dow, met onder meer het brandvertragende B1-schuim. Ook nieuw in het gamma is het All Seasons-schuim (-10 °C tot +25 °C) en Flex Foam met lage expansiedruk. Alle details over het aanbod vindt men in de Linum HVAC Service-brochure die op eenvoudig verzoek te verkrijgen is via marketing@linum.eu. www.linum.eu

4 Cool&Comfort

De nieuwe standaard in duurzaam koelen en verwarmen.

Koelen en verwarmen van ruimte en water De LG Therma V 3-in-1 lucht water warmtepomp verwarmt of koelt niet alleen een woning, maar ook het (sanitair) water. Het is eigenlijk een energiezuinige cv-ketel die ook koelt. CO2 neutraal en zeer geschikt voor nieuwbouw en renovatie.

30-35%

besparen op je energierekening

De LG Therma V levert een effectieve bijdrage aan de energiebesparing voor woningen. Wij informeren u graag over de subsidiemogelijkheden voor dit toestel.

Beschikbaar in Monoblock en Split uitvoering.

3 t/m 16 kW

Verwarmen Koelen Warmwater

Voor meer informatie kijk op lgklimaat.nl/thermaV

Inside News

Waardering voor LG Service App Uit onderzoek naar de gebruikservaring met de LG Service App blijkt dat de meeste technici deze toepassing erg nuttig en gebruiksvriendelijk vinden. Ruim 90% van de deelnemers had de app al gebruikt en de helft van de ondervraagden benut de app meerdere keren per maand of zelfs wekelijks. Ze wordt vooral gebruikt om storingen te verhelpen: door de storingscode in te tikken, krijgt men snel een voorstel tot oplossing. Men kan er tevens handleidingen op raadplegen. De app is ook offline te gebruiken. Op de vraag naar mogelijke verbeteringen, kwam naar voren dat men er graag meer handleidingen in zou terugvinden, evenals een tool om de bijvulling aan koelmiddel te berekenen. LG zal hiermee rekening houden en nieuwe functies introduceren in de loop van 2016. De app is te downloaden voor iOS en Android. De activeringscode kan worden aangevraagd bij de LG-servicedienst. www.lg.com

Johnson Controls en Hitachi ronden joint venture af Johnson Controls en Hitachi hebben recent hun joint venture op wereldschaal afgerond. Volgens dit akkoord verwerft Johnson Controls een belang van 60% in de nieuwe organisatie, terwijl Hitachi Appliances de overige 40% heeft. De jaarlijkse verkoop bedraagt ongeveer 2,8 miljard dollar, en de joint venture telt 14.000 werknemers en 24 sites wereldwijd. De joint venture wordt geleid door Frank Cerwinka (Johnson Controls) als CEO en Shinichi Iizuka als COO en voorzitter. De klanten zullen kunnen rekenen op een totaalaanbod in klimaatregeling, zoals VRFs, residentiële oplossingen, efficiënte koelmachines en schroef- en scrollcompressoren. Dit assortiment wordt aangevuld met het Johnson Controls-aanbod van oplossingen voor HVAC en gebouwenbeheer.

ebm-papst neemt elektronicaspecialist IKOR over

www.johnsoncontrols.com www.hitachi.com

Ventilatorfabrikant ebm-papst maakte de overname van de Spaanse elektronicaspecialist IKOR bekend. Deze laatste telt 600 medewerkers voor een omzet van 60 miljoen euro. Er zijn drie moderne fabrieken, in Spanje, China en Mexico. Door de overname versterkt ebm-papst zijn knowhow in elektronica. Tevens krijgt de groep een betere toegang tot de Noord-Amerikaanse en Chinese markt. Ebm-papst is een toonaangevende fabrikant van ventilatoren en ventilatormotoren, onder meer voor industriële toepassingen. Wereldwijd omvat het bedrijf meer dan 11.000 medewerkers, 17 productievestigingen en een R&D-centrum. www.ebmpapst.nl

6 Cool&Comfort

Inside News

Milieucertificatie voor elastomeer isolatiemateriaal Als eerste producent van soepele technische isolatiematerialen heeft Armacell milieuverklaringen die gebaseerd zijn op een onafhankelijk berekende ecologische balans. Een dergelijke Environmental Product Declaration (EPD) weerspiegelt de totale milieu-effecten van een bouwproduct en vormt de basis van de planning van duurzame gebouwen, overeenkomstig certificeringsystemen zoals LEED en Breeam. Eigen aan isolatiemateriaal is dat het tijdens de levensduur veel meer energie bespaart dan dat er nodig was voor de productie ervan. Uit de EPD van Armacell blijkt dat hun isolatie 140 keer meer primaire energie bespaart dan dat er verbruikt werd voor productie, distributie en afvalverwerking. Al na 50 dagen gebruik is de balans van primaire energie weer positief.

Koeltrofee 2016 voor TripleAqua De NVKL Koeltrofee wordt om de twee jaar uitgereikt aan een innovatie op het gebied van koudetechniek of klimaatbeheersing. De winnaar werd op de afgelopen VSK beurs bekendgemaakt: de trofee ging naar Uniechemie voor het TripleAqua-systeem. Dat is een gecombineerde warmtepomp/koelmachine die tegelijk koelwater (12 tot 18°C) als warm water (36 tot 28°C) kan leveren. Het systeem is voorzien van een warme en een koude opslagtank met PCM’s en werkt op het natuurlijke koudemiddel R433A, een mengsel van propaan (70%) en propyleen (30%). Door de relatief hoge temperatuur van het koelwater en de lage temperatuur van het warme water, kan het systeem erg efficiënt werken. De besparing in vergelijking met een aparte chiller en ketel kan oplopen tot 50%.

www.armacell.com

www.nkvl.nl

Steunmaatregelen van de overheid Met de investeringssubsidie duurzame energie (ISDE) kan men een tegemoetkoming krijgen voor de aanschaf van zonneboilers, warmtepompen, biomassaketels en pelletkachels. De regeling geldt zowel voor particulieren als zakelijke gebruikers. De subsidie kan het hele jaar door aangevraagd worden. In totaal is er 70 miljoen euro beschikbaar. De precieze tegemoetkoming per apparaat hangt af van het type. De exacte bedragen staan in de online apparatenlijst.

Daarnaast is er de Energie-investeringsaftrek (EIA), die gemiddeld 14% fiscaal voordeel oplevert. Op de online Energielijst kan men zoeken naar energiezuinige en milieuvriendelijke technieken. Men kan dan 58% van de investeringskosten aftrekken van de fiscale winst, boven op de gebruikelijke afschrijving. www.rvo.nl/subsidies-regelingen/

7 Cool&Comfort

Inside News

Overheid start handhaving aircokeuring Eigenaars of gebruikers van airconditioningsystemen met een vermogen van meer dan 12 kW op gebouwniveau zijn sinds 1 december 2013 verplicht om een keer in de vijf jaar een aircokeuring te laten uitvoeren. Deze verplichting vloeit voort uit de EPBD-wetgeving van december 2013. Er is een instroomschema voor bestaande airconditioningsystemen. Installaties ouder dan 2003 moeten ondertussen al gekeurd zijn. Voor systemen die voor 30 november 2008 in gebruik werden genomen, lag de limiet op 1 januari 2016. Het onderdeel van het systeem dat eerst in gebruik werd genomen, is bepalend voor het keuringsmoment. De overheid heeft ondertussen de eerste bedrijven aangeschreven om na te gaan of ze aan de verplichting hebben voldaan. Op de website van de NVKL zijn alle ins en outs over de keuring te vinden. www.nvkl.nl/aircokeuring

GEA Heat Exchangers wordt Kelvion Uit de voormalige Heat Exchangerafdeling van de GEA Group AG werd een nieuw zelfstandig bedrijf afgesplitst onder de naam Kelvion.

Dit wordt een wereldwijd actieve specialist in warmtewisselaars, met platenwisselaars, buis-vinwisselaars, buizenwarmtewisselaars, modulaire koeltorens en warmtewisselaars voor koeling. De andere segmenten van de Heat Exchanger-afdeling zullen eveneens als onafhankelijke bedrijven opereren, zoals bijvoorbeeld DencoHappel.

De naam Kelvion mag wel nieuw zijn, hij staat voor een organisatie met lange ervaring en expertise in toepassingen in diverse industriële sectoren. De omzet van de firma bedraagt 900 miljoen euro, met 4.500 medewerkers wereldwijd.

Goede vooruitzichten voor ventilatie met warmteterugwinning Volgens een studie van Interconnection consulting is ventilatie met warmteterugwinning het systeem van de toekomst op de Europese markt. In 2015 was de verkoop in tien West-Europese landen (Duitsland, Oostenrijk, VK, Frankrijk, Italië, Zwitserland, Benelux en Polen) goed voor 859,9 miljoen euro. Het grootste deel van de markt

bestaat uit afzuigtoestellen zonder warmteterugwinning. Toch kennen centrale units met WTW een groeiend succes, in de Benelux gingen ze zelfs met 11,9% vooruit. Decentrale units met WTW doen het dan weer goed in Duitsland en Italië. Hybride systemen van ventilatie met WTW en warmtepompen blijven nog marginaal, met 5% marktaandeel in 2015. Toch hebben ze een interessant potentieel op middellange termijn. De markt kent ook een concentratiebeweging: de top 5-producenten vertegenwoordigden samen 42,4% in 2015. Hoewel lokale producenten erg actief blijven, is er een trend naar een groter belang van multinationale constructeurs zoals Zehnder, Brink of Aldes. www.interconnectingconsulting.com

www.kelvion.com

8 Cool&Comfort

PANASONIC AQUAREA VOOR ALS HET ÉCHT KOUD IS!

PANASONIC AQUAREA BIEDT COMFORT OOK ALS HET ÉCHT KOUD IS • • • •

Volledige capaciteit tot -15°C Voor iedere toepassing een toestel Smart grid ready Energieneutraal bouwen

www.aircon.panasonic.eu www.panasonicproclub.com

[

bedrijfsnieuws

]

Opening Emerson Europe Solution Center Officiële opening van het Emerson Europe Solution Center, met v.l.n.r.

Bob Sharp (Executive Vice President Emerson en Business Leader Emerson Climate Technologies), Jean Janssen (President Emerson Climate Technologies Europe), David Farr (Chairman en CEO Emerson) en Marcel Philipp (burgemeester van Aachen).

Op 8 december 2015 opende Emerson Climate Technologies in Aachen zijn Europe Solution Center. Hiermee ondersteunt Emerson zijn strategie op lange termijn om geïntegreerde oplossingen te ontwikkelen die bedrijven helpen een antwoord te bieden op de uitdagingen binnen de Europese HVACR-markt, meer specifiek in het domein van energie-efficiëntie, duurzaamheid en totaaloplossingen. Aan het Europe Solution Center is een investering van 8 miljoen euro gekoppeld.

D O O R r u dy g u n s t

S

peciaal voor de opening van het Europe Solution Center kwam David Farr, CEO van Emerson, uit de VS overgevlogen. De opening betekent dan ook een mijlpaal in de ontwikkeling van de onderneming met meer dan 115.000 werknemers, 220 fabrieken en 24,5 miljard dollar omzet. “In ons Europe Solution Center hebben we onze beste ingenieurs en ontwerpers samengebracht. Hier brainstormen medewerkers uit meer dan 40 Europese landen, met één gemeenschappelijk doel: samen met onze klanten geïntegreerde oplossingen en geavanceerde diensten ont-

wikkelen en testen”, aldus David Farr.

Functioneel denken Jean Janssen leidt Emerson Climate Technologies Europe en is bijzonder trots op de toekomstvisie van Emerson. De investering is niet gering, maar de meerwaarde in product- en systeemoptimalisatie zullen een versnelling hoger schakelen. De toekomstvisie van Emerson kwam tien jaar geleden al aan het licht, toen het eerste deel van het kantoorgebouw in Aachen werd gebouwd. De mogelijkheid tot uitbreiding werd toen al voorzien, waardoor de nieuwbouw

10 Cool&Comfort

vlot kon verlopen.

“De samenwerking met de stadsdiensten van Aachen was voorbeeldig”, aldus Jean Janssen. “Tussen het eerste plan en de opening van ons testcentrum ligt maar drie jaar. Dit is bijzonder weinig voor een dergelijk project. Iedereen keek dan ook in dezelfde richting, met maar één doel: dit dossier succesvol afsluiten. Weet je, voor Emerson Climate Technologies is Aachen een perfecte locatie. We zitten niet alleen centraal in de Europese markt, maar het is ook een ideale rekruteringsvijver voor hoogopgeleide medewerkers. Binnen Emerson Climate Technologies denken we niet meer geografisch, maar functioneel. Je bent sterker als je kennis verzamelt in plaats van te verspreiden over de verschillende vestigingen. Europa is de eerste markt waar we dit uitwerken. In april 2016 opent Emerson een tweede Solution Center in de VS.” Industrie 4.0 in Aachen “De uitbreidingsplannen van Emerson lopen gelijk met het project dat Aachen heeft voor dit stadsdeel”, vertelt Marcel Philipp, burgemeester van Aachen. “We willen hier bedrijven samenbrengen die rond technologie werken. Deze zullen andere bedrijven aantrekken die bijkomende diensten kunnen verlenen en zo kan er een nieuwe dynamiek ontstaan rond de kennisindustrie. Zo betrekken we Aachen in Industrie 4.0. Dit is de vierde industriële revolutie, een nieuwe stap in de organisatie en sturing van de gehele waardeketen over de levenscyclus van producten heen.

Exclusief importeur Clivet Deze cyclus richt zich op de steeds verder geïndividualiseerde wensen van de klant en strekt zich uit van idee, ontwikkeling en productie, levering aan de eindklant tot recycling. Trouwens, ook in België en Nederland speelt deze ontwikkeling.”

Bestaande oplossingen laten ontdekken en nieuwe oplossingen ontwikkelen Het Europe Solution Center bekleedt een unieke plaats in de Europese structuur van Emerson, naast de drie R&D-centra (Welkenraedt in België voor Copeland-scrollcompressoren en Alco Controls, Mikulov in Tsjechië voor semi-hermetische compressoren, Pieve d’Alpago in Italië voor Dixell Controls) en de vijf fabrieken (Cookstown in Noord-Ierland voor kleine scrollcompressoren, Kolin in Tsjechië voor Emerson Climate Technologies en Alco Controls, Mikulov in Tsjechië voor semi-hermetische scrollcompressoren, condensingunits en de Referigerant Module Heating, Welkenraedt in België voor medium en grote Copeland-scrollcompressoren, Hojbjerg in Denemarken voor Emerson Transportation Solutions).

“Ons Europe Solution Center wordt de plaats waar onze klanten oplossingen met onze toestellen kunnen ontdekken”, legt Jean Janssen uit. “Maar het wordt ook een center waar de industrie terechtkan om samen met Emerson nieuwe oplossingen te ontwikkelen voor de vele uitdagingen die op ons afkomen. Ik denk bijvoorbeeld aan de F-gassenwetgeving. We mogen ons niet blindstaren op het GWP, maar moeten ook voor elk koelmiddel de efficiëntie berekenen. Wat baat het om een installatie te bouwen met een koelmiddel met een laag GWP als die veel meer energie verbruikt dan een gelijkaardige installatie met een koelmiddel met een hoger GWP? We willen dit zelf ontdekken, zodat de beste oplossing kan worden aangeboden.”

Emerson Climate Technologies heeft voor de komende jaren enkele doelen geformuleerd, aandachtspunten waarrond uiteraard ook zal worden gewerkt in de R&D-centra en in het Europe Solution Center. Deze doelen zijn onder meer de verbetering van de duurzaamheid en de energie-efficiëntie, maatwerk voor grote afnemers, geïntegreerde elektronica & communicatie (CoreSense-compressor met ingebouwde elektronica), synergie tussen drivers en controllers van Dixell en Alco en ontwikkeling van industriële refrigeration en verwarming. Dit alles met steeds hetzelfde doel voor ogen: betere producten voor betere oplossingen.

I www.emersonclimate.eu

Airview Luchtbehandeling BV is exclusief importeur van Clivet voor Nederland. De volledige range van Clivet koudwatermachines, luchtbehandelingsunits en commerciële airconditioners en de residentiële warmtepompen van Clivet Home worden door Airview vertegenwoordigd.

Het volledige leveringsprogramma Clivet producten bestaat uit:

Koudwatermachines

Luchtgekoeld & Watergekoeld

rooftopunits

warmtepompen

Lucht/Water & Water/Water

LuchtbehandeLingsunits

Inverter rooftops & complete dakcentrales

Warmteterugwinning & luchtbehandeling

watergeKoeLde airconditioning

industriëLe airconditioning

Packaged consoles en kanaalunits

precisie airconditioning

Luchtgekoeld, watergekoeld & koudwater

Verticale units & kanaalunits

cLivet home

Residentiële warmtepompen

Naast de levering van de apparatuur vormen advies, ondersteuning en service & aftersales belangrijke ondersteunende onderdelen in de totaaloplossingen van Airview.

Wij laten u graag zelf de toegevoegde waarde van ons concept ervaren en nodigen u uit om contact met ons op te nemen voor het bespreken van de mogelijkheden.

Anders denken in klimaatoplossingen

ADVISERING I ONDERSTEUNING I TOTAALOPLOSSING Airview Luchtbehandeling BV I 078 - 652 18 00 I www.airview.nl

[

beursnieuws

]

Crisis en duurzaamheid overheersen HVAC-beurs Mondial du Bâtiment 2015 en de uitdagingen van ErP en COP21

De Mondial du Bâtiment 2015, de overkoepelende beurs voor Batimat, Interclima+elec en IdéoBain vond begin november plaats in Parijs tegen een sombere achtergrond. Het economische klimaat is immers niet bepaald opwekkend. Bovendien moet de sector zich aanpassen aan ambitieuze klimaatdoelstellingen, namelijk de Europese ErP-richtlijn voor verwarming en de COP21-klimaatconferentie.

DOOR Michel Hanoulle

D

e beurs werd voor de tweede keer gehouden in Paris-Nord Villepinte. De eerste editie van 2013 kwam zelf maar een jaar na de laatste Interclima+elec in het beurscomplex van Porte de Versailles.

De Mondial du Bâtiment stond voor een dubbele uitdaging. Enerzijds zijn de economische omstandigheden eerder somber en anderzijds stellen de klimaatdoelstellingen nieuwe eisen aan de technieken. In Frankrijk laat het economische herstel op zich wachten. Sommige gerenommeerde firma’s hebben zelfs deze editie van de beurs gewoon overgeslagen. Dit was vooral te merken in de verwarmingsafdeling.

De invoering van de ErP-richtlijn op 26 september, gekoppeld aan de introductie van het energielabel voor toestellen voor verwarming en sanitair warm water, betekent dat de fabrikanten hun aanbod grondig hebben herschikt en tal van nieuwigheden konden voorstellen.

De 21e conferentie van de Verenigde Naties over de klimaatverandering (COP21) van eind november moest tot een algemeen bindend akkoord komen over het klimaat, met tot doel om de aardopwarming te beperken tot maximaal 2 °C. Die overweging was ook een motivatie voor de exposanten in Villepinte om oplossingen te ontwikkelen.

De editie 2015 van Batimat trok een groter aandeel internationale bezoekers aan.

Bovendien waren er meer vakmensen en installateurs.

12 Cool&Comfort

Volgens Guillaume Loizeaud, directeur van Mondial du Bâtiment, had de beurs de ambitie om marktontwikkelingen te versnellen rond drie thema’s, meer bepaald innovatie, opleiding en informatie, en businessopportunities. Deze tweede editie met de combinatie van de drie eerder genoemde vakbeurzen lijkt zijn doel bereikt te hebben.

Positieve elementen en minder positieve elementen Opnieuw volgens Guillaume Loizeaud vertoonde de editie van 2015 een gevarieerd beeld. De eerste cijfers wezen op een lichte daling van het aantal bezoekers met 3% (wel zonder de cijfers van de laatste dag). Aan de andere kant is er een stijging van het aantal bezoekers uit het buitenland met 4% tegenover 2013, wat hun aandeel op 23% brengt. Wat exposanten betreft, kwam 51% van buiten

Solstice® N40 (R-448A) nu beschikbaar!

Beschikbare oplossingen ter vervanging van R-404A / R-507 conform F-Gas Solstice® N40 (R-448A)

• GWP = 1387 • Nieuw mengsel op basis van HFO’s voor nieuwe installaties of voor ombouw • Verbeterde koudeproductie • Laagste GWP van alle voorgestelde producten ter vervanging van R-404A

Performax® LT (R-407F)

• GWP = 1825 • Meer dan 3.000 installaties in Europa • Goedgekeurd door compressorfabricanten • Minimale investering voor een energiewinst van 6 tot 10% Performax® LT (R-407F) Solstice® N40 (R-448A) GWP

1825

1387

Samenstelling

HFC

HFO / HFC

Aantal bestaande installaties

••••

••

Goedkeuring compressorist

****

**(**)

€€€

€€

ROI* *Terugwintijd voor investering

Koudemiddelen Climalife: Oplossingen voor vandaag en morgen

FERMOSTOCK

Modulaire rekstellingen Uw n° 1 !

6611

KEUZE UIT 4 TYPES 8811

1 1 - LIG

66

11 - PER

68

1 1 - A LU

* * * * * *

FO

11 - FU LL

88

HT

57

OPBOUW ZONDER GEREEDSCHAP

tophygiëne afwasbaar (NF/NSF) met uitneembare leggers diverse hoogtes & dieptes stabiel, hoge draagkracht uit voorraad leverbaar

MADE IN EU

16.006

VOEDINGSHYGIENE www.marque-nf.com

FERMOD BV • Oosterparkweg 35 H • 2985 SX Ridderkerk T 0180 46 10 58 • F 0180 46 35 69 • info-nl@fermodeurope.eu • www.fermodeurope.eu

16.006 Pub fermostock CC 190x134.indd 1

Berekeningssoftware: www.rackline.eu

26/01/2016 9:47:15

[

beursnieuws

]

Mondial du Bâtiment blijft met ongeveer 350.000 bezoekers een van de belangrijkste internationale beurzen in de bouwwereld.

Guillaume Loizeaud, directeur van Mondial du Bâtiment Frankrijk (op een totaal van 2.436). Er is ook een grote vernieuwing bij de exposanten: ongeveer 30% was een nieuwkomer. Voor de directeur blijft de Mondial du Bâtiment met ongeveer 350.000 bezoekers een van de belangrijkste internationale beurzen in de bouwwereld.

Een andere reden tot tevredenheid was dat er meer vakmensen de beurs bezocht hebben, wat zich vertaalde in een groter aantal bestellingen die op de stand werden afgesloten.

Ook de demonstraties en workshops kenden een groot succes. In de afdeling ‘Bâtiment du Futur’ werden tal van digitale ontwikkelingen voorgesteld, waardoor de beurs zijn pioniersrol volledig waarmaakte.

De geleide bezoeken, die werden georganiseerd in samenwerking met de gespecialiseerde vakpers, konden eveneens op bijval rekenen.

Ten slotte waren er de diverse wedstrijden (Concours de l’Innovation, Grand Prix Smart Home & Building, Prix de l’Architecture durable). De deelnemende producten kregen speciale aandacht via de Tours de

l’Innovation, waar de bezoekers concrete oplossingen konden vinden voor meer duurzaamheid in de bouw.

Digitale revolutie in de bouw Door de nieuwe wettelijke voorschriften stond Interclima+elec uiteraard in het teken van energieprestatie en rendement. Bezoekers vonden er alle informatie over innovaties, opleidingen, uitleg over de ErP-richtlijn, uiteenzettingen over duurzaam bouwen...

De digitale revolutie in de bouw en connectiviteit waren speciale aandachtspunten. Een volledige hal was gewijd aan domotica en concepten van smart building en smart cities. De Mondial du Bâtiment behoort daarmee tot de avant-garde op dit vlak.

Op de Parijse beurs waren er tal van spitstechnologische ontwikkelingen te zien qua computertoepassingen en

Het is een trend op alle Europese beurzen: apps zijn overal. In Parijs was het niet anders.

14 Cool&Comfort

communicatiesystemen. Intelligente thermostaten waren ongetwijfeld een van de blikvangers van de beurs.

Interclima+elec toonde een brede waaier van hybride systemen en warmtepompen. De beurs volgt daarin de trend van de andere grote internationale events, zoals ISH Frankfurt.

Op een grote conferentie over de positie van de warmtepomp in Frankrijk en Europa, vernamen we dat Frankrijk de grootste markt voor deze techniek is in Europa (lucht-water, geothermie en warmtepompboilers) met 163.293 stuks in 2014. Tegenover 2013 kende 2014 een spectaculaire groei van 40%. Bovendien rekent men omwille van de strenger wordende wettelijke voorschriften (Loi sur la Transition Energétique et la Croissance verte) op een verdere stijging tot 2030.

I www.batimat.com

Het gamma Solstice®: HFO’s met een laag GWP nu beschikbaar!

Solstice® producten

Vervangers van traditionele koudemiddelen

Toepassing

Voordelen

Solstice® N40 (R-448A) GWP* = 1387

R-404A

Positieve en negatieve koeling Aggregaten Autonome toestellen Transportkoeling

• ODP = 0 • GWP 65% lager dan R-404A • Vermindering van het energieverbruik met 5 tot 16% • Niet brandbaar (ASHRAE A1)

Solstice® N13 (R-450A) GWP = 605

R-134a

Positieve koeling CO2 cascade systeem

• ODP = 0 • GWP 58% lager dan R-134a • Niet brandbaar (ASHRAE A1)

Solstice® ze (R-1234ze) GWP < 1

R-134a

Warmtepompen Midden en hoge druk chillers Toestellen voor koeling

• ODP = 0 • GWP 99,9% lager dan R-134a • Licht brandbaar (ASHRAE A2L)

Solstice® zd (R-1233zd) GWP = 1

R-123

Lage druk chillers Hoge temperatuur warmtepompen

• ODP = 0 • Niet brandbaar (ASHRAE A1)

R-245fa

Organic Rankine Cycle

*GWP berekend volgens 4de rapport IPCC en zoals opgenomen in de F-Gas regelgeving, behalve voor Solstice® zd en ze (IPCC 5de herziening)

Koudemiddelen Climalife: Oplossingen voor vandaag en morgen

HFO_NL_190x134.indd 1

19/03/2015 19:11

Your reliable insulation partner

Ministore is een prijsgunstige en hoogkwalitatieve koel- of vriescel, die de oplossing biedt voor diverse toepassingen bij o.a. bakkers, slagers, visen vleeshandels, groenteverdelers, kruideniers, bloemisten, restaurants ...

Steek uw plannen niet in de ijskast, maar in een Ministore !

Ook voor gebruik in ziekenhuizen, apotheken en labos laat Ministore zich perfect inzetten. Zelfs voor privé doeleinden als vervanging van een kelder is Ministore een welgekomen alternatief.

Hun degelijke constructie met excentrische treksluitingen en tand- en groefverbindingen zorgt voor een snelle en probleemloze montage en/of demontage.

Verschillende standaard uitvoeringen zijn mogelijk volgens uw specifieke noden.

ISOBAR Nederland • Sparrelaar 29 • NL-5467 JP Veghel • T +31 413 366 438 • F +31 413 367 935 • d.passage@isobar.be ISOBAR België • Pontstraat 80 • Waregem zone 11b • B-8791 Beveren-Leie • T +32 56 710 494 • F +32 56 703 287 • info@isobar.be

ISOBAR ADV COOL&COMFORT 190x134 MINISTORE.indd 1

www.isobar.be

21/01/14 15:46

VSK 2016 Kennis omhoog, verbruik omlaag Van dinsdag 2 tot en met vrijdag 5 februari werd in de Jaarbeurs in Utrecht een succesvolle editie van VSK gehouden. Met 35.057 bezoekers bevestigt VSK zijn status als toonaangevende beurs op het gebied van verwarming, sanitair, klimaatbeheersing en koudetechniek in de Benelux. D oor r u dy g u n s t

“H

et herstel van de installatie- en bouwsector was terug te vinden op de beursvloer, waar exposanten veel leads hebben gescoord en business hebben omgezet in klinkende munt”, blikt brandmanager Installatie Cas Wegman tevreden terug. “Een belangrijke graadmeter voor beurssucces is de exposantentevredenheid.

We kregen een mooie 7,4 op ons rapport. Concreet betekent dit dat de exposanten de doelstellingen die ze hebben gesteld, uit de beurs hebben gehaald. Maar ook van de bezoekers kregen we een positieve feedback.

In onze visie bestaat het concept van VSK uit producten, innovaties, kennis, fun en netwerken. We mochten optekenen dat we de juiste mix hebben gevonden.”

Aantal bezoekers is één, de kwaliteit van de bezoekers is twee. In hun

eindbeoordeling gaven de exposanten aan dat het niveau van het bezoekers zoals gehoopt was. De helft van de bezoekers is direct werkzaam in de installatiesector, meer dan de helft neemt zelf of samen met collega’s beslissingen over aankoop van producten en diensten en heeft ook een stem in de investeringen. Opgedeeld in sectoren ging de meeste interesse naar verwarming (69%), gevolgd door luchtbehandeling, airconditioning & koudetechniek (45%), zonne- en alternatieve energie (37%) en ventilatie (eveneens 37%).

Utrecht klimaatneutraal in 2030 VSK stond in het teken van de klimaatdoelstellingen en duurzame innovatie. Vandaar ook werd gekozen voor het thema ‘Kennis omhoog, verbruik omlaag’. Elke exposant lichtte op zijn stand één product uit dat een

16 Cool&Comfort

substantiële bijdrage kan leveren aan deze doelstelling. Gaststad Utrecht geeft alvast het goede voorbeeld met de ambitie om in 2030 klimaatneutraal te zijn. De tussentijdse doelstellingen voor 2020 zijn 30% CO2-reductie ten opzichte van 2010, duurzame opwekking van 20% van het totale energieverbruik en zonnepanelen op 10% van de daken. Met een stad die groeit naar circa 400.000 inwoners zijn de doelstellingen ambitieus én uitvoerbaar. Hiervoor geeft het stadsbestuur het goede voorbeeld door als gebouweigenaar energie te besparen en duurzame energie toe te passen in de eigen gebouwen. De verduurzaming van 350 gebouwen is beschreven in het ‘Uitvoeringsprogramma energiezuinige gemeentelijke gebouwen’ en bij nieuwbouwprojecten en grootschalige renovatieprojecten worden er zo veel mogelijk zonnepanelen geplaatst.

Maar er wordt ook gekeken naar het bedrijfsleven in Utrecht – en bij uitbreiding ook in Nederland – dat verantwoordelijk is voor 81% van het elektriciteitsverbruik en 60% van het gasverbruik. Sectoren met een groot aandeel in het energiegebruik zijn kantoren en zorg. “De afgelopen jaren hebben we met bedrijvencollectie-

[

ven gewerkt aan energiebesparing.

Zo hebben we bijna 2.000 bedrijven bereikt”, vertelt wethouder Lot van Hooijdonk (Duurzaamheid, Milieu).

“Deze aanpak blijkt efficiënt omdat hiermee in één keer een grote groep wordt aangesproken en bedrijven elkaar kunnen inspireren. We gaan door met die branches en ondernemersverenigingen die de successen van de afgelopen jaren willen voortzetten. Ook hebben we gemerkt dat veel trajecten lang duren en aandacht blijven vragen van de individuele ondernemers. Daarnaast staat energiebesparing niet binnen het hele bedrijf op de agenda, bijvoorbeeld alleen bij het facilitair management en niet bij directie en werknemers. We moeten erover waken dat het onderwerp bij bedrijven op de agenda blijft en dat uiteindelijk investeringen in energiebesparing en duurzame energieproductie worden gerealiseerd.”

VSK Awards Bij VSK horen de beurs en de awards bij elkaar zoals peper en zout. Voor deze editie was er een recordaantal deelnemers voor de vier categorieën.

Het waren er exact 100.

“Het lijkt erop dat de sector weer in de lift zit en dat er weer ruimte is voor investeringen in productvernieuwing”, vertelt juryvoorzitter Titia Siertsema van UNETO-VNI, de ondernemersorganisatie voor de installatiebranche en de technische detailhandel. “De inzendingen zijn over het algemeen geen rocket science maar echter zeer praktisch toepasbaar. Dat

beursnieuws

Het herstel van de installatie- en bouwsector was terug te vinden op de beursvloer.

Cas Wegman, brandmanager Installatie VSK

illustreert de hands-on mentaliteit die in de branche heerst. Een trend die in veel van de inzendingen duidelijk naar voren komt, is het zoeken van samenwerkingen tussen verschillende disciplines en technieken.

Disciplines schuiven steeds verder in elkaar en daardoor passen inzendingen soms in verschillende awardcategorieën. Steeds meer fabrikanten zoeken elkaar op voor het integreren van componenten in één oplossing.

Dit laat goed zien waar we als sector naartoe gaan: een meetbare totaalprestatie van een systeem. Alleen een mooi product is niet meer voldoende: samenwerken moet en met technische afstemming is nog veel winst te behalen. En dat geldt in zowel ontwerp als realisatie en beheer.”

VSK stond in het teken van de klimaatdoelstellingen en duurzame innovatie.

17 Cool&Comfort

Welke inzendingen in de prijzen vielen, werd bepaald door publiek en vakjury. Het was de eerste keer dat de stem van het publiek even zwaar woog als die van de vakjury. Dat een goede innovatie ook rekening moet houden met de installateur die het product moet plaatsen, woog sterk door in het stemgedrag en mocht blijken uit de vier winnaars: Samsung 360 Cassette van Ambrava (Design), Ecolution WTW-D van Inventum (Energiebesparing), het veilige en snelle Ubbink Beugelprogramma (Installateurzaken) en Zero Energy Concept van Itho Daalderop (Systeemoplossingen).

EIA-regeling 2016 Meerdere exposanten gebruikten

]

[

beursnieuws

]

Publiek en vakjury hadden elk de helft van de stemmen in het bepalen van de winnaars van de VSK Awards.

de Energie-Investeringsaftrek of EIA-regeling 2016 waarmee fiscaal voordeel kan worden behaald door te investeren in energiezuinige technieken en duurzame energie, om hun producten in de kijker te plaatsen.

De EIA-regeling levert financieel voordeel op voor ondernemers die investeren in energiebesparende bedrijfsmiddelen en duurzame energie.

De EIA-regeling levert in 2016 meer investeringsaftrek op ten opzichte van 2015. Waar de vergoeding in 2015 maximaal 41,5% was van de investering (aanschaf- en voortbrengingskosten) komt dit in 2016 uit op 58%. Netto betekent dit een verhoging van 10% naar 14% voordeel op de totaal geïnstalleerde kosten voor installaties. Er kan gebruik worden gemaakt van de EIA bij een minimale investering van 2.500 euro per bedrijfsmiddel, terwijl het maximale totale investeringsbedrag waarover EIA kan worden verkregen, 120.000.000 euro is. Het doel van de EIA is duidelijk: stimuleren van investeringen in energiebesparende bedrijfsmiddelen of in duurzame energie.

Maar opgelet, investeringen, waarvoor de ondernemer Investeringssubsidie duurzame energie (ISDE) krijgt, komen niet in aanmerking voor EIA. Met de ISDE wil de overheid de komende jaren stimuleren dat Nederlandse huizen en bedrijven minder door gas en meer door duurzame warmte worden verwarmd. De regeling geldt zowel voor particulieren als zakelijke gebruikers, waarbij de hoogte van het subsidiebedrag per apparaat afhangt van het soort apparaat (zonneboiler, warmtepomp, biomassaketel, pelletkachel) en de energieprestatie.

Het lijkt erop dat de sector weer in de lift zit en dat er weer ruimte is voor investeringen in productvernieuwing. Titia Siertsema, juryvoorzitter VSK Awards en voorzitter UNETO-VNI

Building Information Modelling Dat Building Information Modelling of BIM steeds duidelijker een trend wordt, bleek overduidelijk tijdens VSK. Almaar meer bedrijven worden zich bewust van de vraag naar uniforme data in het ontwerp en in het uitvoeringsproces en zoeken een praktisch toegankelijk platform om dit te delen. Installateurs krijgen steeds meer behoefte aan digitale bouwstenen. De sector vraagt om één standaard. Een goede communicatie en efficiëntie zijn immers cruciaal om een project tot een goed einde te brengen. BIM is een proces voor het genereren en beheren van gebouwinformatie over de volledige levenscyclus. Het is een softwaresysteem dat gebaseerd is op een digitale 3D-voorstelling van het gebouw, en dus een zeer belangrijke tool om op een virtuele manier slimmer, efficiënter en duurzamer te bouwen.

Tijdens VSK lanceerde UNETO-VNI het project Uniforme Objecten-

18 Cool&Comfort

bibliotheek. Met de data uit ETIM-RT (Reken- en Tekentoepassingen) kunnen uniforme en uitwisselbare objecten gegenereerd worden in de CAD-systemen van de installatiebedrijven. Een team van specialisten van de betrokken IT-bedrijven ontwerpt momenteel een proof of concept. Naar verwachting worden tegen de zomer de eerste objectmodellen en plug-ins voor de CADsystemen opgeleverd. De dataprovider 2BA speelt hierbij een belangrijke rol.

Van de gelegenheid maakte UNETOVNI ook gebruik om het beheer over de standaard ETIM-RT over te dragen aan Stichting Ketenstandaard Bouw en Installatie.

I www.vsk.nl

[

r e p o r ta g e

]

Ambrava sleept felbegeerde VSK Award in de wacht Ambrava, exclusief importeur/distributeur van Samsung-warmtepompen, -airconditioners en -ventilatiesystemen in de Benelux, heeft tijdens VSK 2016 uitgepakt met een stijlvolle, leuk aangeklede stand vol met nieuwe ontwikkelingen. Bovendien sleepte Ambrava een van de felbegeerde VSK Awards in de wacht.

D O O R r u dy g u n s t

V

SK 2016 was het uitgelezen moment voor Ambrava om aan de installatiemarkt nog eens duidelijk te maken waarvoor het staat.

“Dankzij een enorme aandacht voor duurzaamheid op alle niveaus onderscheidt Ambrava zich door de voortdurende zoektocht naar economische, ecologische en comfortabele oplossingen voor elk gebruikersprofiel”, vertelt algemeen directeur Rimme van der Ree. “Dit doen wij voor diverse toepassingen, zoals woningen, bedrijfspanden, winkels, wellnesscenters, kantoren en gezondheidscentra. Maar naast leverancier is Ambrava met Samsungsystemen ook een volwaardige partner op klimaatbeheersingsgebied voor zowel installateurs, adviseurs als projectleiders. Wij bieden serviceverlening in de vorm van technische en commerciële ondersteuning en een uitgebreid

De DVM Inverter Warmtepomp Chiller voldoet aan alle huidige en toekomstige EU-regelgeving.

programma aan producttrainingen, kosteloos aangeboden aan erkende installateurs en adviseurs.”

VSK Award Ambrava won de VSK Award in de categorie design met de Samsung 360 Cassette, de eerste ronde cassette op de markt zonder uitblaaslinialen.

Daardoor past de cassette in elk interieur. De ronde vorm zorgt ervoor dat er in een ruimte geen ‘dode zones’ meer zijn. De cassette kan zowel geheel vrij als ingebouwd geïnstalleerd worden, voorkomt koudeval en zorgt voor een gelijkmatige luchtverdeling. Daardoor is de Samsung 360 Cassette bij uitstek geschikt om te koelen. De luchtsnelheid in de leefzone is lager dan 0,15 m/s. De linialen konden uit de cassette worden weggehaald door een aanjaagventilator in de unit. Deze zorgt voor een

De Samsung 360 Cassette won de VSK Award in de categorie design.

Rimme van der Ree, algemeen directeur Ambrava, met de VSK Award.

lagedrukgebied in de buurt van de uitlaat, zodat de koude luchtstromen in de richting van het lagedrukgebied worden aangezogen. Deze natuurlijke convectie voorkomt koudeval. De jury roemde de Samsung 360 Cassette om zijn vernieuwende, mooie design en vindt dat het product zeer geschikt is om huidige ontsierende elementen met uitblaaslinialen te vervangen.

Daarnaast vindt de jury de stromingstechnische uitvoering innovatief.

Een ander toestel dat volop de aandacht genoot, was de DVM Inverter Warmtepomp Chiller die de voordelen van een traditionele luchtgekoelde chiller combineert met de vaporinjectie en invertercapaciteitsregeltechnologie van een VRF-systeem. De aandachtspunten op de ontwerptafel waren goede vollast- en deellastrendementen, een nauwkeurige en traploze capaciteitsregeling, comfort en prestatie in een breed werkingsgebied.

Door het significant verlagen van de hoeveelheid koudemiddel voldoet de chiller aan alle huidige en toekomstige EU-regelgeving op dit gebied, waardoor dit systeem vooroploopt op het gebied van energiezuinige chillers. De Samsung DVM Chiller is verkrijgbaar in modules van 42, 56 en 65 kW. I www.samsung-airco.nl

19 Cool&Comfort

[

r e p o r ta g e

]

Duurzame geïntegreerde oplossingen van Carrier op VSK Met de nadruk op de bekende payoff ‘Designing Innovative Solutions’ nam Carrier Airconditioning deel aan VSK 2016 en speelde hiermee perfect in op het algemene beursthema ‘Kennis omhoog, gebruik omlaag’, want volgens Erwin van Zuilen “is dit een thema wat perfect aansluit bij de visie van Carrier, daar zij zich committeert aan milieuverantwoordelijkheid.”

D O O R R u dy G u n s t

C

arrier is een prominente speler op het gebied van geavanceerde verwarmings-, airconditioning- en koeloplossingen. De opgebouwde expertise vertaalt zich in de levering van energie-efficiënte producten, regelsystemen voor gebouwen en energiediensten aan residentiële en commerciële klanten en klanten in de detailhandel, catering en de transportsector. Carrier werd opgericht door de uitvinder van de moderne airconditioning en het bedrijf maakt er nog steeds een punt van om ons leefmilieu te verbeteren door technologische innovatie en milieuverantwoord ondernemen.

Onderdompeling in geïntegreerde oplossingen Op de VSK-stand van Carrier vormde de UTC 3D Experience een eyecatcher waar de bezoeker moeilijk kon aan voorbijgaan. De bezoeker werd er via een driedimensionale weergave ondergedompeld in de geïntegreerde oplossingen voor gebouwgebonden installaties die Carrier kan aanbieden bij uitdagende projecten, zoals onder meer het Leids Universitair Medisch Centrum, het Rijksmuseum in Amsterdam en het ING-hoofdkantoor in Brussel.

De stand was een heus ‘experience center’, waar de vakman niet alleen kon kennismaken met nieuwe ontwikkelingen, maar waar ook service nooit veraf was. Zo bijvoorbeeld de AquaForce-chiller met PUREtec HFO-koudemiddel en Greenspeed intelligence. Of de 39CQ-luchtbehandelingskast, Eurovent-gecertificeerd en geschikt voor montage boven een verlaagd plafond. Uit te voeren met warmteterugwinning door een hoogrendementsplatenwisselaar en waarbij de recirculatie-units ook geschikt zijn voor verticale montage. Of ook nog de spiksplinternieuwe Carrier Carlylecompressor, die in een opvallend meerkleurig jasje was gestopt.

Klimarent Centraal op de stand werd ook verwezen naar de overname van de

In de UTC 3D Experience kreeg de bezoeker een driedimensionale weergave van geïntegreerde oplossingen voor gebouwgebonden installaties.

20 Cool&Comfort

De 39CQ-luchtbehandelingskast, Euroventgecertificeerd en geschikt voor montage boven een verlaagd plafond.

firma Klimarent BV uit Oudewater, waardoor Carrier Airconditioning haar verhuuractiviteiten in tijdelijke koel- en klimaatsystemen sterk heeft uitgebreid.

De overname past in de strategie om de klanten nog breder te kunnen ondersteunen bij alle HVAC-vraagstukken. Dit betreft levering van nieuwe apparatuur, service en onderhoud, verkoop van onderdelen, regeltechniek, monitoring en ook de inzet van tijdelijke koeling en/of verwarming.

De Carrier-serviceportfolio wordt samengesteld op basis van enerzijds de klantwensen (beschikbaarheid, gewenst conditieniveau, energieverbruik, toegepaste temperatuur) en anderzijds externe factoren (wetgeving, veiligheid, koudemiddel, milieu-eisen). Het is een antwoord op servicebehoeftes en wordt pasklaar ingevuld om de werkelijke behoeften te dekken met onder meer servicecontracten, quick chiller scan, verhuur, Carrier Connect, preventief en correctief onderhoud, onderzoek en analyse, renovatie en reparatie.

I www.carrier.nl

[

r e p o r ta g e

]

De voordelen van schaalvergroting bij SIG Air Handling De kracht van samenwerking. Breng tien bedrijven samen en het resultaat is groter dan de som van de verschillende bedrijven afzonderlijk. Binnen de HVAC-sector is dit fenomeen nog behoorlijk uniek, maar dat er veel voordelen verbonden zijn aan schaalvergroting bewijst SIG Air Handling. De grote winnaar in dit verhaal is het installatiebedrijf, dat voortaan voor een omvangrijk project bij één aanbieder kan aankloppen voor een totaaloplossing.

D O O R r u dy g u n s t

A

ls Europese groep maakt Air Trade Centre al sinds 2008 deel uit van SIG plc (beursgenoteerd op de London Stock Exchange). Door middel van overnames en autonome groei behoren vele dochterondernemingen van de SIG-groep ondertussen tot de topspelers binnen de Europese HVAC-markt, maar ook andere sectoren binnen de bouw hebben hun plaats binnen de groep. Om deze Europese uitstraling en synergie te beklemtonen, is er besloten om met alle in Nederland gevestigde werkmaatschappijen onder de groepsnaam SIG Air Handling Nederland verder te gaan, maar dit met behoud van de individuele bedrijfs-

Alle in Nederland gevestigde HVACdochterondernemingen van de SIG-groep komen samen onder de groepsnaam SIG Air Handling Nederland, maar dit met behoud van de individuele bedrijfsnamen.

namen. Hiermee speelt Nederland – naast België en Frankrijk – een pioniersrol en zal de naam SIG Air Handling de komende jaren in nog meer Europese landen opduiken.

Distribution, Solutions & Services “Binnen onze firma hebben we steeds drie activiteiten met elkaar gecombineerd, met name Distribution, Solutions

21 Cool&Comfort

en Services”, vertelt Ron van Kan, managing director van SIG Air Handling The Netherlands. “Door de productgamma’s en expertise van tien bedrijven naast elkaar te leggen, zijn we nu optimaal geplaatst om aan onze klanten totaaloplossingen aan te bieden, zonder dat ze hiervoor bij verschillende partners moeten aankloppen. Maar uiteraard behouden de bedrijven hun specialisme en blijven ook de vertrouwde contacten op post. Ook in de toekomst blijft SIG Air Handling samen met de professionele klant werken aan totaaloplossingen, en voortaan zal dit tot nog betere resultaten leiden. De vakman kan dus niet alleen blijven rekenen op grote voorraden en vlotte leveringen, maar ook op het vertrouwde professionele advies, productselecties, R&D, ontwerp en uiteraard de klantendienst, want voor ons stopt een project niet zodra de bestellingen op de werf zijn geleverd.

We zijn pas tevreden als de installateur én de eindklant dat ook zijn.”

De komende maanden zal er binnen de bedrijven worden gestreefd naar een betere synergie, enkele samenwerkingen zullen op punt worden gezet, waardoor de service nog efficiënter wordt. “Ik denk bijvoorbeeld aan de logistieke dienstverlening en de boekhouding. Administratieve vereenvoudiging zal ook het leven van onze klanten gemakkelijker maken”, aldus Ron van Kan. Door het samengaan van de bedrijven onder één koepel is SIG Air Handling in de luchttechniek de grootste partner geworden voor de Nederlandse installatiebranche en iedereen in het vakgebied, zoals adviseurs en projectontwikkelaars. Bovendien zijn onder de vlag van SIG Air Handling uitsluitend vertrouwde namen te vinden, zoals Inatherm, Holland Conditioning, Air Trade Centre, HC Barcol-Air en Interland Techniek (vochtbeheersing, luchtverdeling).

ASERCOM Trans-Atlantische link zorgt voor nieuwe dynamiek Op 14 januari organiseerde ASERCOM in Brussel zijn jaarlijkse conferentie. Doorheen het boeiende programma met veel aandacht voor het eigen certificeringsprogramma voor compressoren en condensingunits, liep één thema als rode draad: de nieuwe F-gassenwetgeving en de onvermijdelijke zoektocht naar alternatieve koelmiddelen. D oor R u dy G u n s t

T

oen ASERCOM in 1992 werd opgericht, stond de afkorting voor Association of European Refrigeration Compressor Manufacturers. In 2010 kwam er een belangrijke koerswijziging door de (kleine) naamsverandering met grote gevolgen. Voortaan staat ASERCOM voor Association of European Refrigeration Component Manufacturers, maar onder de ledenlijst voeren de compressorfabrikanten nog met groot overwicht de boventoon.

Waarom dan die naamswijziging?

“Om nog beter de HVACR-markt te kunnen vertegenwoordigen én verdedigen, onder meer door standaarden op te stellen, wetenschappelijke en industriële kennisoverdracht te stimuleren, persconferenties te orga-

niseren, deelname aan symposia en vakbeurzen en door onderbouwde informatie te verspreiden, zodat de belangen van onze leden worden erkend”, klinkt ASERCOM-voorzitter Claude Blanc overtuigd. “Hiervoor zal ASERCOM in de toekomst ook nauw samenwerken met EPEE (European Partnership for Energy and the Environment) waarin fabrikanten van koelsystemen en warmtepompen zijn vertegenwoordigd.”

Uitdagingen voor 2016 Dit jaar belooft een zeer uitdagend jaar te worden voor ASERCOM. Het bestuur heeft enkele aandachtspunten gedefinieerd die tijdens het werkingsjaar extra aandacht zullen krijgen. Vooreerst moeten zowel de

22 Cool&Comfort

interne als de externe communicatie verder verbeterd worden. De leden moeten nog beter op de hoogte zijn van wat de vereniging doet, maar ASERCOM wil ook harder doorwegen op de Europese en nationale beleidsmakers. Daarnaast blijft de vereniging focussen op het opstellen van standaarden, het certificeringsprogramma en marktonderzoek. Claude Blanc: “Ten slotte wil ASERCOM anticiperen op de veranderende Europese markt, want de nieuwe F-gassenwetgeving en Ecodesign hervormen de markt grondig. We willen hierop inspelen door aangepaste informatie te verspreiden en op de vragen en bekommernissen van onze leden te reageren.”

Europa en de VS: gemeenschappelijke uitdagingen Een opvallende aanwezige op de ASERCOM-conferentie was Stephen Yurek, voorzitter en CEO van AHRI (Air-Conditioning, Heating, and Refrigeration Institute) met hoofdzetel in Washington DC. Tijdens zijn presentatie focuste hij op de gemeenschappelijke uitdagingen voor Europa en de VS. “Er bestaat geen magische

[

congres

]

Claude Blanc, voorzitter ASERCOM: “ASERCOM wil anticiperen op de veranderende Europese markt.”

oplossing voor koelmiddelen met een hoog GWP. De markt moet kunnen kiezen op basis van o.a. beschikbaarheid, efficiëntie, veiligheid en kostprijs.”

“AHRI heeft een 20-tal onderzoeksprogramma’s lopen, waarin er ook speciale aandacht is voor de brandbaarheid. Maar koken kost geld. AHRI heeft 1 miljoen dollar vrijgemaakt om deze programma’s verder te zetten, maar om nog een stap verder te gaan, zoeken we samenwerking buiten de Amerikaanse grenzen, want het gaat om een problematiek met globale impact. De HVACR-markt heeft al belangrijke stappen gezet die de veiligheid en de duurzaamheid verhogen, maar er is nog veel mogelijk. Belangrijk is dat hier de juiste beslissingen worden genomen, waarbij inhoud belangrijker is dan snelheid.”

Kwalificatie alternatieve koelmiddelen “Alternatieve koelmiddelen overspoelen de markt”, vult Regis Leportier, voorzitter van de technische werkgroep Koelmiddelen van ASERCOM, aan. “De creativiteit om blends te ontwikkelen, lijkt eindeloos. Het is onze taak om ze objectief en wetenschappelijk te onderzoeken, zodat we ze kunnen kwalificeren op basis van verschillende criteria, zoals brandbaarheid, giftigheid, compatibiliteit met bestaande componenten en efficiëntie, maar ook om te onderzoeken voor welke toepassingen ze geschikt zijn. Nemen we zowel de markt, de wetgeving als de koelmiddelen in beschouwing, dan leidt het geen twijfel dat 2018 een schakeljaar wordt.”

“Mijn werkgroep heeft hard gewerkt

om tot een geharmoniseerd besluit te komen, waarbij het aantal alternatieve koelmiddelen wordt beperkt.

Dit kan ook richtinggevend zijn voor compressorfabrikanten, zodat ze weten op welke koelmiddelen ze hun R&D kunnen concentreren.

Zonder mij vast te pinnen op getallen, brengen we het brede aanbod aan nieuwe koelmiddelen terug tot ongeveer 10%.”

anders gezegd industrie 4.0 invoeren in de HVACR-wereld. Industrie 4.0 is het equivalent van het Internet of Things en moet ervoor zorgen dat in fabrieken alle machines, producten en diensten op één netwerk aangesloten zijn en informatie delen voor optimale productie, voorspelbaar onderhoud en klantspecifiek maatwerk.

Energiebesparing en industrie 4.0 John Gibson van de ASERCOMwerkgroep Inverter stond stil bij de mogelijkheden van frequentiegestuurde inverters om energie te besparen. Binnen de werkgroep wordt nagedacht rond vier thema’s: hermetisch, semi-hermetisch, inverter en monitoring. Een van de betrachtingen is het optimaliseren van de werking van de compressor en monitoring, waarbij het verlagen van de condensatietemperatuur met 1° gelijkstaat met een energiewinst van 2% en het verhogen van de verdampingstemperatuur met 1° zelfs 2 tot 4% energiewinst oplevert. Christian Ellwein somde enkele topics op van de nieuwe werkgroep Control & Communication: communicatieprotocols tussen de verschillende componenten in het koelcircuit, risicoanalyse van een koelcircuit en de communicatie met systemen buiten het koelcircuit, of

Er bestaat geen magische oplossing voor koelmiddelen met een hoog GWP. De markt moet kunnen kiezen op basis van o.a. beschikbaarheid, efficiëntie, veiligheid en kostprijs.

Stephen Yurek, voorzitter en CEO van AHRI

23 Cool&Comfort

[

congres

]

Gemeenschappelijke inspanningen Een joint werkgroep ASERCOM/AHRI zal een technisch document opstellen rond de onzekerheden waarmee de HVACR-markt zal worden geconfronteerd. “Onze gemeenschappelijke inspanningen moeten een werk opleveren dat als basis dient als partijen met verschillende belangen over dit onderwerp willen discuteren.

Wij kunnen geen wetten maken, we kunnen ook geen standaarden opleggen, maar we kunnen wél informatie verschaffen aan zij die wel over de bevoegdheden beschikken.

De samenwerking met AHRI zal onze autoriteit verhogen, want we praten nu met een trans-Atlantische stem”, aldus Heinz Jürgensen.

Correcte data onontbeerlijk voor de industrie Gastspreker Wolfgang Zaremski van VDKF (Verbands Deutscher KälteKlima-Fachbetriebe e.V.) boeide de zaal met een uiteenzetting over het marktonderzoekprogramma in

Correcte data zijn een tool om erover te waken dat de geldende wetgeving correct wordt toegepast, om onze consumenten én onze werknemers een betere bescherming te bieden.

Wolfgang Zaremski, VDKF

Duitsland. “Correcte data zijn onmisbaar voor de industrie. Vooral met de eengemaakte Europese markt is het onontbeerlijk om over deze data te beschikken. Het is een tool om erover te waken dat de geldende wetgeving correct wordt toegepast, om onze consumenten én onze werknemers een betere bescherming te bieden.

Tegelijk beschermen we ook onze Europese markt tegen oneerlijke concurrenten die het niet zo nauw nemen met de wetgeving. Ook namaak moet uit de markt worden gehaald, een hele uitdaging. Om correcte data te verzamelen, zullen we op grote schaal samenwerken met fabrikanten/importeurs, groothandel en installateurs. Vooral van deze laatste groep verwachten we een

John Gibson van de ASERCOMwerkgroep Inverter stond stil bij de mogelijkheden van frequentiegestuurde inverters om energie te besparen.

24 Cool&Comfort

actieve deelname, want niemand staat sterker in de markt dan zij.”

“Op termijn wil ASERCOM deze VDKFwerkwijze ook toepassen in andere landen, waarbij we in de eerste plaats denken aan België, Frankrijk, Italië en Luxemburg”, besluit Claude Blanc.

“Want als dit lukt in Duitsland dankzij een objectieve, actieve en gedisciplineerde participatie van alle betrokken partijen, dan moet dit toch ook lukken in andere landen?”

I www.asercom.org

AC Nieuwe HV

HVAC

gids 2016 !

HVAC

Vraag uw ex

emplaar

SERVICE

SNEL EN KRACHTIG KOELEN EN VERWARMEN

• Condenswaterpompen • Werkschakelaars • Drainpipes • Dakdoorvoeren • Leidingdragers

• • • • •

Big Foot frames & structuren Muur- en vloersteunen Montagekanalen Reinigingsmiddelen Zip Clip kabelophangsystemen

c: 100 m: 65 y: 0 k: 0

Linum Europe, totaalaanbod voor de innovatieve vakman PANASONIC, DE PROFESSIONELE OPLOSSING

HVAC/R montage- en service toebehoren voor installateurs, constructeurs, fabrikanten en de gespecialiseerde vakhandel. Sinds 1983.

• De slimme thermostaat ‘Econavi’ zoekt steeds naar uw optimale comfort • Voor elke toepassing een gepast toestel.

Van single split tot heat recovery VRF systemen • Laag energieverbruik en geen stroompieken met gas aangedreven VRF (ECO G)

www.aircon.panasonic.eu www.panasonicproclub.com

© 16.007

Vraag uw E-Shop login

LINUM EUROPE BV Oosterparkweg 35 H, 2985 SX Ridderkerk T: 0180-463588 • F: 0180-463569 • info-nl@linum.eu www.linum.eu • www.rackline.eu • www.gasketline.eu

Indirecte verdampingskoeling: een doorbraak?

Dry to Cool bij Greenchoice

Dutch Climate Systems pakt uit met Dry to Cool.

Het is een systeem dat indirecte verdampingskoeling combineert met een zeer efficiënt droogmateriaal.

Dat materiaal wordt op lage temperatuur (40°C 60°C) geregenereerd. Dry to Cool zou een energiebesparing opleveren van 80% op de koeling, zonder schadelijke koudemiddelen. En door het gebruik van lagetemperatuurwarmte is het goed te combineren met thermische zonnecollectoren, warmtepompen en warmtenetwerken. Bij energiebedrijf Greenchoice zou intussen bewezen zijn dat het systeem op punt staat. door Ko e n Va n d e p o p u l i e r e

W

ereldwijd zijn er steeds meer koelsystemen. Er zijn er voor airco, datacenters, opslagplaatsen met beperkt houdbare voedingsmiddelen... Maar, stelt Arthur van der Lee, projectmanager bij Dutch Climate Systems, “conventionele koeling werkt met synthetische koelmiddelen: freonen. Het koelproces veronderstelt dat een compressor ze op een gegeven moment samendrukt, waarna ze een vloeistof worden… en dat vergt veel energie.

Er is nog een tweede probleem: conventionele koelmiddelen zijn

schadelijk voor het milieu. De vaak gebruikte koelgassen R22 en R410A raakten zelfs bekend als ‘superbroeikasgassen’: ze dragen duizend keer meer bij aan de opwarming van de aarde dan CO2. Ten slotte tast R22 de ozonlaag aan. Door deze schadelijke milieu-effecten is het gebruik van sommige freonen sinds dit jaar verboden in Europa en in de Verenigde Staten. Koudemiddelen die nu nog zijn toegestaan, zoals R410A, hebben niet langer een nadelig effect op de ozonlaag – maar ze dragen wél nog bij tot het broeikaseffect.”

26 Cool&Comfort

Water als koelmiddel Enkele koelsystemen maken gebruik van een wel erg ongevaarlijk koelmiddel: water. Die systemen werken volgens het principe van de verdampingskoeling. Het is vergelijkbaar met wat gebeurt wanneer ons lichaam het te warm krijgt: dan ontstaan er op onze huid waterdruppeltjes die verdampen, wat tot gevolg heeft dat het lichaam afkoelt. Van der Lee: “Wij ontwikkelden een koelsysteem dat is gebaseerd op zo’n verdampingskoeling. Het systeem heeft een warmtewisselaar waar aan de ene kant – in het primaire kanaal – de te koelen buitenlucht passeert. De zo gekoelde lucht gaat naar de binnenruimte van het gebouw. Aan de andere kant – in het secundaire kanaal – komt een tweede luchtstroom terecht, bijvoorbeeld retourlucht vanuit de te koelen ruimte; die stroomt terug naar buiten. In dat secundaire kanaal wordt water gesproeid dat verdampt in daar aanwezige lucht. Hierdoor daalt de temperatuur ervan, net zoals ons lichaam afkoelt wanneer zweetdruppels verdampen. Die secundaire lucht koelt de luchtstroom in het primaire kanaal. Het koelt die lucht tot dicht bij het dauwpunt van de buitenlucht, ons systeem is dus een

[

dauwpuntskoeling. De zo gekoelde lucht gaat naar de binnenruimte van het gebouw. Doordat de vochtige lucht van het secundaire kanaal niet rechtstreeks met de binnenruimte in contact staat, is er geen risico op legionella.”

Project

We vonden D2Recool een heel mooie oplossing: koelen met water en zonne-energie, en met bovendien een heel hoge CoP. Bram Kok, facilitair manager van Greenchoice

De oplossing: drogen Aan verdampingskoeling kleven wel enkele nadelen, geeft van der Lee toe. “Een eerste nadeel is dat de luchtvochtigheid het koudevermogen sterk beperkt. Hoe meer water zich al in de lucht bevindt, hoe minder er kan verdampen. Dan koelt het systeem minder intens. En de luchtvochtigheid is, helaas, net het grootst in de zomer, op het moment dat de meeste koeling nodig is. Een tweede nadeel heeft te maken met het feit dat een aangenaam binnenklimaat niet alleen een geschikte temperatuur vergt. Ook een geschikte luchtvochtigheid is nodig. Maar een dauwpuntskoelingsinstallatie kan niet drogen. Deze euvels leidden ertoe dat dauwpuntskoeling nog niet is doorgebroken. Beide problemen zijn op te lossen door de lucht te drogen in luchtdrogers, gecombineerd met dauwpuntkoelers. Helaas verbruiken ze veel energie. Wij slaagden er echter in om een oplossing te ontwikkelen waarmee we net op erg energiezuinige manier drogen. Het nieuwe klimaatsysteem doopten we Dry to Cool.”

een nieuw, vochtopnemend en intussen gepatenteerd materiaal: Ventux.

Dat is al bij 40°C te regenereren; op piekmomenten is maximaal 60°C nodig. Dat zorgt ervoor dat de droger veel minder energie verbruikt dan andere types. Ook de CoP van de koeling is groot: meestal tussen de 8 en 20. Dat terwijl die van gangbare compressiekoelsystemen ongeveer 3 is. Merk ook op dat onze techniek dus warmte gebruikt om te koelen. Komt die van de centrale verwarmingsketel, dan is de CoP 12. Maar we kunnen de warmte, via zonneboilers, ook van de zon halen. Dat terwijl de zon net het meest schijnt in de warme maanden, dus wanneer mensen het meest verkoeling willen. Wie kiest voor een combinatie van koelingssysteem mét zonneboiler, kan rekenen op een CoP tot 33. Overigens kunnen ook andere warmtebronnen dan zonneboilers gebruikt worden, zoals een stadsverwarmingssysteem of industriële restwarmte. Bijzonder is de combinatie met een warmtepomp, waarbij de warmte gebruikt wordt voor de regeneratie, en de koude als voorkoeling.”

CoP van 33 Veel drogers bevatten silicagel die water uit de lucht opneemt, stelt van der Lee. Maar om dat water vervolgens te verwijderen (de drogers te regenereren), “zijn al gauw temperaturen boven 90°C nodig”, klinkt het.

“Wij creëerden voor onze luchtdroger

Meer ventilatie Wanneer een gebouw gebrekkig wordt geventileerd, raakt de binnen-

De witte luchtslang is het inblaassysteem, weggewerkt in de nok van het dak.

27 Cool&Comfort

lucht vervuild, waardoor het welbehagen en comfort van de mensen in de binnenruimtes afnemen. Er moet dus vaak worden geventileerd. Van der Lee: “Continu ventileren met conventionele koeling zou impliceren dat constant buitenlucht wordt aangevoerd. Vooral ’s zomers is die heel warm. Deze lucht moet dan worden gekoeld, wat veel energie vergt. Het

]

Dry to Cool-koelsysteem biedt een oplossing, want het maakt continu gebruik van frisse buitenlucht.”

Het systeem maakt het mogelijk om in het gebouw vlot de optimale vochtigheidsgraad te bereiken: “Een eerste reden daarvoor is dat de vochtige luchtstroom die in het secundaire warmtewisselaarkanaal stroomt, niet met de binnenruimte in verbinding staat. Een tweede reden is de droger.”

Ruim toepassingsgebied Van der Lee ziet toepassingsmogelijkheden in kantooromgevingen, openbare gebouwen, supermarkten, datacenters, ziekenhuizen... Woningen zijn (nog) niet aan de orde, omdat de huidige Dry to Cool-systemen niet op die maat zijn te krijgen.

En wat is de terugverdientijd? “Die hangt sterk af van de toepassing”, luidt het. “De situaties waarin de installatie heel veel uren draait, zoals in Zuid-Europa, zullen een terugverdientijd van minder dan drie jaar hebben. In Nederland zal ze langer

uitvallen omdat het koelseizoen daar korter is.” Maar als een gebouw verduurzaamd moet worden en energiebesparing gewenst is, dan is Dry to Cool de meest economische oplossing, gelooft van der Lee. Drie producten Het Dry to Cool-klimaatsysteem valt uiteen in drie producten. Een eerste is de D2Recool, die een gebouw koelt en ventileert. Het Dry to Cool-systeem heeft wel een groter formaat luchtbehandelingskast. Als dat een probleem is, is er de mogelijkheid het systeem op te splitsen in een component droging en twee of meer componenten koeling. Die oplossing is het tweede product: de Multisplit. Van der Lee: “Het drogen gebeurt dan centraal, het koelen en de aansturing lokaal.

Bij Multisplit heeft elk van de zones in een gebouw een eigen unit.”

Een derde product is D2Refresh. Van der Lee: “In sommige gebouwen is meer koeling nodig, in andere meer ventilatie. D2Refresh is ontworpen met nadruk op ventilatie.”

Duurzaam bouwen Het systeem is uitgetest in demo- en aanverwante projecten. Op basis van die ervaringen zijn kinderziektes van de techniek geïdentificeerd en verholpen, zegt van der Lee: “Met de D2Recool is intussen 1.000 tot 3.500 euro per jaar te besparen op energie, afhankelijk van de kosten van energie en configuratie van het systeem.

Daarbovenop komen enkele andere voordelen. Zo hoeft de elektriciteitsaansluiting niet vergroot te worden om de koeling te implementeren.

Ook op onderhoud wordt bespaard, en het freongassenbesluit is er niet op van toepassing.”

Van der Lee wijst er nog op dat Europa eist dat vanaf 2020 elk nieuw gebouw energieneutraal is. Vanaf 2018 geldt dat voor alle overheidsgebouwen: “Doordat de D2Recool geen gebruik maakt van koudemiddelen en duurzaam is in energiegebruik, scoort hij hoog voor gebouwenlabels. Hij heeft een CoP van 12, volgens de ISSO (ISSO is in Nederland het kennisinstituut voor de installatiesector, n.v.d.r.). En doordat het totaalsysteem zowel de duurzame koeling, vrije koeling, ventilatie als warmteterugwinning verzorgt, kunnen er één of meer stappen in energielabel mee gehaald worden.”

Greenchoice Greenchoice is een leverancier van duurzame energie. De firma is gevestigd in Rotterdam. “Bij Greenchoice is het voor het eerst dat het systeem helemaal, echt goed draait”, stelt van der Lee. “De D2Recool verzorgt er de koeling, droging, ventilatie en

Luchtbehandelingskast op het dak van Greenchoice.

28 Cool&Comfort

[

Project

]

Het D2Recool-systeem werkt als top-down koeling.

Een belangrijke rol speelt onze luchtdroger. Die is al bij 40°C te regenereren; op piekmomenten is maximaal 60°C nodig. Dat zorgt ervoor dat de droger veel minder energie verbruikt dan andere types. Arthur van der Lee, projectmanager bij Dutch Climate Systems warmteterugwinning voor het binnenklimaat. Het systeem draait er sedert maart 2015. Het heeft zich in die tijd goed kunnen bewijzen, want de omstandigheden waren uitdagend: de zomer was heel vochtig, zeker in Rotterdam.”

Dutch Climate Systems heeft de prestaties van het systeem de hele zomer door bekeken: “We hebben ze gematcht aan onze voorafgaande simulatie. Die rekende de koelprestatie en energieprestatie over het gehele klimaatjaar. Wat blijkt? Het systeem blijkt het beter te doen dan de simulatie. Neem het warmste moment van die zomer. Toen was het buiten 30°C, bij een relatieve vochtigheid van 58%.

Het D2Recool-systeem regenereert bij die extreem warme en vochtige omstandigheden normaal gesproken bij 60°C. Maar de zonnecollectoren zijn nog niet op het dak geplaatst. We moesten het daarom doen met het elektrische element in het buffervat.

Dat haalde een regeneratietemperatuur van 40°C. Dat is relatief laag.

Toch is daarmee een inblaasconditie gehaald van 21°C en een relatieve vochtigheid van 83%. Het binnen-

klimaat was op dat moment 24,5°C: voor die extreme buitenomstandigheden is dat uitstekend. Eenmaal de zonnecollectoren zijn geplaatst, wordt een hogere regeneratietemperatuur mogelijk: dan zal de koelprestatie nog vergroten en de binnentemperatuur zal lager zijn. Bij die extreem vochtige en warme omstandigheden zal de Dry to Cool dan een inblaas van 18°C realiseren.”

Bram Kok, facilitair manager van Greenchoice: “Adviesbureau Air Aware raadde ons het D2Recoolsysteem aan. We vonden dat een heel mooie oplossing: koelen met water en zonne-energie, en met bovendien een heel hoge CoP. Het D2Recoolsysteem werkt als top-downkoeling: als de bovenste verdieping koel is, werkt dit in op de rest van het pand.

Welnu, vroeger tikte de temperatuur in onze bovenverdieping aan tegen 30°C. Deze zomer was het 23°C. Ook de ventilatie is nu voldoende. En de terugverdientijd? Volgens Dutch Climate Systems is die rond de 7 jaar in vergelijking met een systeem op enkel elektriciteit. Het systeem

29 Cool&Comfort

levert een energiebesparing op van 80% vergeleken met conventionele koeling, en dat zonder schadelijke koudemiddelen. Op onderhoud en gebruik van de installatie zullen we eveneens besparen. Intussen zijn we dan ook van plan om het systeem onder de aandacht te brengen bij middelgrote en kleine bedrijven, en bij gemeentes.”

Stap voor stap Er zijn anderen die systemen op basis van indirecte verdampingskoeling leveren, geeft van der Lee toe: “Maar ze werken op een andere manier. Het meest essentiële verschil is dat onze droogstap zeer efficiënt is. Er zijn er anderen die tien keer meer energie nodig hebben dan wij om hetzelfde resultaat te bereiken. Anderen hebben minstens 90°C nodig om te drogen en ze halen slechts een CoP van 0,5 à 1.”

Wat de vermarkting betreft, beperkt Dutch Climate Systems zich voorlopig tot Nederland en omliggende regio’s. “Dry to Cool is duurzaam, energiezuinig, stoot minder CO2 uit en heeft geen nood aan synthetische koudemiddelen. Je kan het dus echt een techniek van de toekomst beschouwen. We hebben niet de neiging om hoog van de toren te blazen, maar zien toch heel veel potentieel”, besluit van der Leee.

I www.dutchclimatesystems.com

Daikin Bluevolutiongamma Op 24 november 2015 verzamelde Daikin 400 installateurs, adviseurs en salesengineers uit 26 Europese landen in de fabriek voor residentiële airconditioning in Pilzen (Tsjechië) om de Bluevolution-reeks voor te stellen. Duurzaamheid stond centraal. De nieuwe toestellen hebben een hoge energie-efficiëntie, gebruiken het koelmiddel R32 met een laag GWP en zijn nauwelijks hoorbaar. D O O R r u dy g u n s t

D

aikin is een Japanse fabrikant maar ontwerpt en ontwikkelt zijn toestellen voor de Europese markt in Europa. Patrick Crombez, Department Manager Strategic Marketing bij Daikin Europe: “In ons EMEA Development Center werken 248 ontwikkelaars, verdeeld over vier centra in Oostende, Pilzen, Güglingen (Rotex) en Istanbul (Airfel). Geografisch mooi verspreid in verschillende klimaatzones. Daarnaast zijn we ook uniek in de totaalaanpak. We zorgen zelf voor de drie belangrijkste componenten – de unit, het koelmiddel en de compressor – en focussen daarbij op vier aandachtspunten: invertertechnologie voor optimale energie-efficiëntie, een koelmiddel

met een laag GWP en dus ook met een toekomstperspectief, promotie van warmtepompen als duurzame oplossing en kleinere klantgerichte toepassingen.”

gens, vanaf maart voor de hogere vermogens. De nieuwe toestellen hebben zowel voor koelen als voor verwarmen de hoogste energieefficiëntie (A+++).

Intelligent gebruik van nieuwe technologie Het jongste resultaat is het Bluevolution-gamma, dat op een intelligente manier gebruikmaakt van de jongste technologieën binnen de warmtepompmarkt. De Ururu Sarara was de eerste lucht-lucht-warmtepomp met koelmiddel R32 in Europa. Koeling en verwarming, ontvochtiging en bevochtiging, luchtzuivering en ventilatie, de Ururu Sarara is een totaaloplossing voor het binnenklimaat in residentiële toepassingen. Met een SEER tot 9,54 (A+++) en een SCOP tot 5,9 (A+++) de ideale combinatie tussen comfort en energiezuinigheid.

Of ook nog de Daikin Emura, comfort in een topdesign en winnaar van verschillende prestigieuze prijzen zoals de Red Dot Design Award 2014 en IF Design Award 2015.

In 2016 wordt de reeks die gebruikmaakt van het koelmiddel R32 en speciaal werd ontworpen voor maximaal gebruiksgemak, energie-efficiëntie en het creëren van een gezonder binnenklimaat verder uitgebreid met het Daikin Comfort-wandmodel FTXM met Flash Streamer-functie en een multi-buitenunit. Beschikbaar vanaf januari voor de kleine vermo-

Oog voor comfort en energiebeheer De binnenunit FTXM-M is beschikbaar in zeven vermogens maar allemaal met dezelfde voordelen: door intelligente sensoren wordt de ruimte ingedeeld in een zone met of zonder personen voor een comfortabele uitworp die tocht beperkt, terwijl de 3D-luchtstroom het comfort verhoogt door een gelijke temperatuur in de hele ruimte te garanderen. Aan de buitenunit MXM-M kunnen tot vijf binnenunits worden gekoppeld.

Deze kunnen beheerd worden vanuit één gecentraliseerd systeem, met een draadloze of bedrade bediening, of via een app. Units kunnen aan afzonderlijke zones en afhankelijk van het stroomverbruik volgens gebruikspatronen worden toegewezen, om energie te besparen en het energieverbruik voor verwarming en koeling te bewaken.

30 Cool&Comfort

Aandacht voor luchtkwaliteit “Bij de ontwikkeling van de toestellen van de Bluevolution-range moest R&D focussen op vier pijlers”, vertelt Irene Verdiesen, Product Planning Officer bij Daikin Europe. “Dit zijn design, perfecte controle, efficiëntie en gezondheid. Bij Daikin gaat lucht-

[

kwaliteit hand in hand met temperatuurcontrole. Met de Flash Streamer-technologie combineren we airconditioning met luchtzuivering.

De Flash Streamer produceert hogesnelheidselektronen die allergenen, bacteriën en geurtjes onschadelijk maken zonder daarbij een ophoping van schimmels en virussen te veroorzaken. De binnenlucht wordt hierdoor in nauwelijks 10 minuten gezuiverd. Dit is tot 3,5 keer sneller dan bij natuurlijke ventilatie. Op de Ururu Sarara werd deze technologie voor de eerste keer toegepast.”

Geluidsarme werking Comfort en geluid zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Irene Verdiesen: “Onderzoek heeft geleerd dat een nog goed werkend toestel om twee redenen wordt vervangen: energie-efficiëntie en geluid. Mensen hechten veel belang aan de geluidsproductie van een toestel, want dit geluid wordt als extreem storend ervaren. Geluidsisolatie en een aangepast ontwerp zorgen voor een nagenoeg stille werking.”

Keuze van het koelmiddel “Het koelmiddel is een belangrijke factor om de duurzaamheid te bepalen”, aldus Jan Stozicky, Daikin Pilzen.

“Sterker nog, het is een sleutelfactor. Daarom heeft Daikin voor de Bluevolution-range gekozen voor R32.

Daikin was in 2013 de eerste fabrikant die R32 gebruikte in een lucht-luchtwarmtepomp in Europa. Nu zetten we volledig in op R32, omdat we geloven dat dit koelmiddel met een GWP van 675 veel toekomstpotentieel bezit. Daarnaast heeft het ook een hoge efficiëntie, waardoor er minder koelmiddel nodig is. Zo kunnen we nu voor een gelijkaardig toestel met vroeger R410A en nu R32 het CO2equivalent met 75% verminderen. Het CO2-equivalent heeft een belangrijke invloed op onder meer de periodieke lekcontrole. Volgens de nieuwe Fgassenwetgeving wordt periodieke lekcontrole verplicht vanaf 5 ton CO2-equivalent. Dit komt overeen met 2,4 kg R410A of 7,4 kg R32. Een hemel van verschil. Bovendien kunnen de bestaande leidingen voor R22, R407C of R410A hergebruikt worden.”

Als R32 zo zaligmakend is, waarom werd het dan nog niet eerder gebruikt? Jan Stozicky: “Het werd al eerder gebruikt, en meer dan de installateurs denken! R410A (GWP 2.088) is namelijk een blend van 50% R125 (GWP 3.500) en 50% R32 (GWP 675). Toen Daikin jaren geleden resoluut koos voor R410A was dit onder andere door de gunstige thermodynamische eigenschappen van R32. Nadeel is de ontvlambaarheid, daarom werd R125 erbij gehaald.

Met welke factoren wordt rekening gehouden bij de keuze voor een koelmiddel? GWP, energieverbruik, klimaatverandering, veiligheid, beschikbaarheid en duurzaamheid. Het zou dus eigenlijk voor de hand liggen

r e p o r ta g e

Daikin ontwerpt en ontwikkelt zijn toestellen voor de Europese markt in Europa. Geen technologie die komt overgewaaid uit het verre oosten, maar custom made voor Europa.

Patrick Crombez, Daikin Europe

dat je voor natuurlijke koelmiddelen kiest, maar helaas vertonen ze allemaal belangrijke nadelen. R32 combineert energie-efficiëntie met een laag GWP, en behoort volgens de huidige, minder strenge normen inzake ontvlambaarheid, tot klasse 2L volgens ASHRAE34 en ISO817, wat staat voor een lage ontvlambaarheid.

Daikin gelooft in R32, en net zoals het geval was met R410A verwachten we dat de markt zal volgen.”

I www.daikin.eu

Daikin heeft voor de Bluevolution-range gekozen voor R32, omdat we geloven dat dit koelmiddel met een GWP van 675 veel toekomstpotentieel bezit.

Jan Stozicky, Daikin Pilzen 31 Cool&Comfort

]

Nieuwe EC-ventilatoren voor retrofitting van conventionele ventilatoren in airconditioningsystemen Een makkelijke manier om ‘oud’ uit te wisselen met ‘hoog efficiënt’ Een compacte unit is eigenlijk voor alle ventilatie- en airconditioningtoepassingen gewenst. De benodigde installatieruimte houdt men het liefst zo klein mogelijk.

Ook energie-efficiëntie is een belangrijk aspect, bijvoorbeeld om te voldoen aan de Ecodesign-eisen. Moderne ventilatoren met de energiebesparende EC-technologie worden hierdoor uitermate interessant: niet alleen voldoen de compacte ventilatoren aan de huidige én toekomstige eisen, ze overtreffen deze al ruimschoots.

Voor zowel het milieu als de klant heeft dit voordelen, te meer omdat de nieuwe ontwerpen eenvoudig uitgewisseld kunnen worden met de oude, conventionele ventilatoren. De afmetingen komen overeen met de standaard inbouwmaten, waardoor het installeren of vervangen van conventionele ventilatoren kinderspel is.

De dubbel aanzuigende centrifugale ventilator met achteruit gebogen waaier in de slakkenhuisbehuizing.

D O O R D oor T i j s d e B r u i n e n D e n i s e S t e e n b a kk e r s , e bm - pa p s t B e n e lu x B .V.

O

p dit moment worden ventilatoren in luchtbehandelingskasten vaak indirect (met behulp van een snaaraandrijving) aangedreven door asynchroon motoren. Dit soort oplossingen neemt veel ruimte in beslag.

Daar komt nog bij dat, vanwege slijtage, onderhoud nodig is. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de poelies, de V-snaar en aan de lagers die een beperkte levensduur hebben en dus regelmatig vervangen dienen te worden. Bovendien is dit concept niet ideaal wat betreft hygiëne, aangezien het schuren van de snaar een schadelijk effect kan hebben op de luchtkwaliteit. Een ander nadeel van een conventioneel systeem is dat de regelbaarheid te wensen overlaat. Met een niveau tussen 20% en 70% (afhankelijk van het asvermogen) voldoet het rendement van de asynchroon normmotor niet aan de hedendaagse eisen. Een goede regelbaarheid van conventionele systemen kan alleen verwezenlijkt worden wanneer er gebruik wordt gemaakt van kostbare frequentieregelaars.

Direct aangedreven EC-ventilatoren Gezien deze factoren zijn direct aangedreven EC-ventilatoren een perfect passend alternatief. EC-motoren hebben dezelfde voordelen als DCmotoren, kunnen net zo eenvoudig aangestuurd worden en behouden een efficiëntieniveau tot 90%. Behalve hoge efficiëntie, is een ander voordeel de reductie van warmteontwikkeling, wat een positief effect heeft op de levensduur van de lagers. Een ander

De elektrische aansluitingen kunnen zowel links of rechts van de behuizing bevestigd worden.

32 Cool&Comfort

argument om te kiezen voor direct aangedreven EC-ventilatoren is het externe rotorontwerp. De elektrisch gecommutteerde motor en waaier zijn direct in de behuizing geïntegreerd, waardoor de ventilator compact blijft en de benodigde installatieruimte vermindert. Een snaaraandrijving tussen de motor en ventilator of een frequentieregelaar zijn niet nodig. Dankzij de EC-technologie zijn nieuwe luchtbehandelingskasten compacter en dus is er minder installatieruimte vereist.

Toch is het ook mogelijk om energiebesparende technologie toe te passen in bestaande ontwerpen. Retrofitting, met andere woorden, oud vervangen door energie-efficiënt, is geen probleem, zoals ebm-papst bewijst met de nieuwe RadiFit-productrange.

Energiebesparende technologie in de behuizing De dubbel aanzuigende centrifugaalventilator met achteruit gebogen waaier in de slakkenhuisbehuizing is ontworpen als een energiebesparende totaaloplossing voor allerlei toepas-

[

singen in ventilatie- en airconditioningtechnologie. Afhankelijk van de maat, zijn deze EC-ventilatoren geschikt voor luchtdebieten tot 10.000 m³/uur per ventilator. Dankzij de ultra-efficiënte GreenTech EC-motoren, werken deze ventilatoren zeer efficiënt in hogedrukbereik. Zowel de aerodynamisch geoptimaliseerde schoepen van de waaier als de slakkenvormbehuizing spelen hier een belangrijke rol in. Het uiteindelijke effect is een reductie in energieverbruik.

Praktijktests hebben bewezen dat 40% besparing ten opzichte van conventionele systemen met dezelfde luchtcapaciteit mogelijk is. Dankzij geluidloos commutteren en dynamisch balanceren van de waaier-motor werken de ventilatoren extreem stil. Dit vermindert de belasting van de lagers, waardoor de levensduur wordt verlengd.

Deze kenmerken bieden voordelen in verschillende toepassingen, bijvoorbeeld in compacte luchtbehandelingskasten die de warmte gebruiken van de uitblaaslucht om de inkomende lucht te verwarmen. Om dit te doen, voeren de ventilatoren de lucht door de warmtewisselaar en daarna door de in- en uitblaaskanalen. Compacte, energie-efficiënte EC-ventilatoren met geïntegreerde toerenregeling zijn hier bij uitstek geschikt voor, met name als je kijkt naar de strenger

r e p o r ta g e

]

Zoals in de bovenste illustratie te zien is, heeft de RadiFit EC-ventilator een compact design, in vergelijking met een snaaraangedreven ventilator met frequentieregelaar zoals die in de onderste illustratie te zien is.

wordende energievereisten. Dit geldt ook voor centrale luchtbehandelingskasten, waar de ventilatoren de lucht zowel door filters, warmtewisselaars of bevochtigers en ontvochtigers als door het kanalenwerk moet voeren, waarbij hier ook het drukverlies moet worden gecompenseerd. Tegelijkertijd moet de kast zo compact mogelijk zijn en vraaggestuurde ventilatie voor meerdere ruimtes bieden. Ventilatoren moeten echter ook aan soortgelijke eisen in industriële toepassingen voldoen, bijvoorbeeld voor generatorkoeling. In dit geval wordt er lucht uit de omgeving door smalle kanalen naar de generator geblazen – dat is waar de ventilatoren op hun best zijn: dankzij de geïntegreerde toerenregeling kan de temperatuur constant gehouden worden, onafhankelijk van de belasting en warmte die daarbij gegenereerd wordt. En aangezien deze regelelektronica al geïntegreerd is in de ventilator, neemt deze zelfs nog minder ruimte in.

a

b

33 Cool&Comfort

Modulair systeem met flexibele aansluitingsopties Bij de montage van EC-ventilatoren kunnen eenvoudig aanpassingen uitgevoerd worden in functie van verschillende situaties. De bevestiging is variabel voor de maten 250 tot 400 mm. Maten 310, 355 en 400 zijn ook beschikbaar met een speciaal frame voor bevestiging. Ook is er gedacht aan de flexibiliteit wat de elektrische aansluiting betreft: die kan zowel links of rechts van de behuizing bevestigd worden. De EC-ventilatoren worden geleverd als praktisch plug-andplaytotaalpakket, inclusief behuizing en direct klaar voor gebruik. Speciaal ontworpen voor verschillende netaansluitingen, waaronder 50 Hz en 60 Hz, zijn ze toepasbaar over de hele wereld.

I www.ebm-papst.nl

Specifieke toepassingen voor de RadiFit zijn compacte luchtbehandelingskasten(a), centrale luchtbehandelingskasten(b) en generatorkoeling(c). (Foto’s: ebm-papst)

c

Coolmark-propaanchiller op het dak bij de koeltechnische praktijkopleider PTC+ in Ede. Rechts: De wateraansluiting van de propaanchiller.

Coolmark zet in op natuurlijke koudemiddelen met eigen lijn propaanchillers De F-gassenwetgeving verplicht fabrikanten en importeurs van koelinstallaties en -componenten tot nieuwe ontwikkelingen. Verminderen van de koudemiddelinhoud en verhogen van de energie-efficiëntie staan hoog op de agenda, maar helemaal in de spotlights komen de koudemiddelen met een laag GWP, en dan met name de natuurlijke koudemiddelen. D oor r u dy g u n s t

“N

atuurlijke koudemiddelen hebben toekomst, daar valt niet aan te ontkomen”, vertelt Gert van Vugt, Hoofd Techniek & Projecten Koudetechniek bij Coolmark. “Eindgebruikers zullen het niet langer pikken dat hun installateurs hen niet degelijk voorlicht over de toekomst van de chemische koudemiddelen. En waarom zouden de installateurs niet actiever de markt optrekken om te waarschuwen voor de nadelen van chemische koudemiddelen, en specifiek die met een hoog GWP? Coolmark organiseert regelmatig infodagen rond wetgeving, en telkens opnieuw is de meest opvallende vaststelling dat er nog heel wat onwetendheid bestaat. Deze lacune willen we wegwerken.”

Als ultieme bewijs dat Coolmark zelf sterk gelooft in natuurlijke koudemiddelen, brengt de importeur/fabrikant

onder eigen label een lijn propaanchillers op de markt. Waarom propaan?

“Propaan of R290 heeft vooreerst een erg laag GWP van 3. Volgens NENEN378-1, de norm die de veiligheidsen milieueisen voor koelsystemen en warmtepompen bevat, behoort propaan tot de veiligheidsklasse A3, dus met een lage giftigheid (A) en een hogere brandbaarheid (3). Dit laatste betekent dat er vanwege de hogere brandbaarheid enkele voorzorgsmaatregelen moeten worden getroffen om het explosiegevaar tot een minimum te beperken, maar een beetje vakman laat zich hierdoor niet afschrikken.”

Voordelen van propaan Hiertegenover staan dan weer belangrijke voordelen van propaan: niet kritisch met metalen, lage koudemiddelmassastroom (en dus minder energieverbruik), lage drukvallen in 34 Cool&Comfort

de leidingsystemen, de werkdruk is vergelijkbaar als bij R22, goede thermodynamische eigenschappen, hoog enthalpieverschil aan verdampingszijde, uitstekende warmteoverdracht in de warmtewisselaar, lage persgastemperaturen, een hoog kritisch punt en vooral een veel betere COP dan met R404A en R507, twee koudemiddelen die trouwens vanaf 2020 niet meer mogen worden toegepast in nieuwbouw.

Wisselwerking en kennisoverdracht De luchtgekoelde propaanchillers zijn ontworpen voor buitenopstelling. Ze kunnen zowel voor klimaat-, koel- als vriestoepassingen worden gebruikt, wat belangrijke voordelen oplevert op het vlak van logistiek en service. “De propaanchillers worden door de twee afdelingen Koudetechniek en Klimaattechniek gebruikt, wat de wisselwerking en de kennisoverdracht alleen maar ten goede komt.”

“De chiller is compact gebouwd rondom een frame van aluminiumprofielen waarop ook de compressoren gebouwd zijn. Standaard zijn dit semihermetische Dorin-zuigercompressoren, maar op vraag van de installateur kunnen er compressoren van een andere fabrikant worden geplaatst (Bitzer, Frascold) waarmee de installateur meer vertrouwd is.”

[

Geluidsisolatie Het leidingwerk en alle onderdelen die door trillingen kunnen worden beschadigd, zijn met beugels met een rubberen laag bevestigd. De chiller wordt geleverd inclusief rubberen opstelvoeten die individueel in hoogte verstelbaar zijn. Het koeltechnische deel van de installatie is afgescheiden van het elektronische gedeelte door een interne geluidsisolerende gesloten behuizing.

De verdamper is een gesoldeerde platenwarmtewisselaar vervaardigd uit RVS316. Bij uitvoeringen met meerdere compressoren is er een platenwarmtewisselaar per koelcircuit.

De efficiënte axiaalventilatoren van Ziehl Abegg vallen op door hun lage geluidsniveau. De condensor is een hoogefficiënte aluminium microkanaal luchtgekoelde condensor van de Spaanse fabrikant Climetal met een beperkte koudemiddelinhoud.

“De koelcapaciteit wordt geregeld met een elektronische regelaar van Carel. Aangezien Coolmark ontstaan is als importeur van Danfoss, hebben we een uitgebreide kennis in huis over regelapparatuur, incluis onze eigen geluidsdichte testruimte. Als een regeling niet goed functioneert, dan zullen we die niet alleen herstellen, maar ook onderzoeken wat de oorzaken zijn om te vermijden dat het defect zich herhaalt. Dit betekent dat we ook de regelapparatuur van andere chillers kunnen herstellen en/of vervangen.”

r e p o r ta g e

]

Coolmark organiseert regelmatig infodagen rond wetgeving, en telkens opnieuw is de meest opvallende vaststelling dat er nog heel wat onwetendheid bestaat. Deze lacune willen we wegwerken.

Gert van Vugt, Hoofd Techniek & Projecten Koudetechniek Coolmark

met minimodules tot 60 kW, waarbij alle units configureerbaar zijn volgens de wensen van de klant.

F-gassenwetgeving Er zijn verschillende voordelen bij directe expansie in vergelijking tot indirecte expansie. Zo is er vooreerst een kleinere koudemiddelinhoud nodig, waardoor gemakkelijker kan worden voldaan aan de nieuwe F-gassenwetgeving, er in de verwerkingsruimte geen koudemiddel is en er minder kans op lekkage ontstaat. Minder koudemiddel heeft ook een positief effect op de kostprijs.

Bij indirecte systemen is de nauwkeurige temperatuurregeling eenvoudiger en is het eenvoudiger om een klein temperatuurverschil te handhaven. Er is mogelijkheid tot buffering om de installatie stabieler te laten draaien en om de deellasten op te vangen. Bij een direct systeem is het leidingwerk eenvoudiger en er is extra energie door een tussentrap, maar met 2,5% valt dit wel mee als je in ruil een hogere efficiëntie en dus beter COP krijgt.

“We zijn bijzonder trots op wat we hebben gerealiseerd”, besluit Gert van Vugt. “Met onze eigen propaanchillers

De standaardrange bestaat uit een complete reeks units die zijn uitgevoerd met 1, 2, 3 of 4 semihermetische zuigercompressoren: blokmodules voor kleine capaciteiten (max. 176 kW), V-modules voor grote capaciteiten (max. 656 kW), aangevuld

De luchtgekoelde Coolmarkpropaanchiller is uitgerust met een semi-hermetische Dorinzuigercompressor.

35 Cool&Comfort

hebben we niet alleen toestellen met een bijzonder hoog kwaliteitsniveau ontworpen, maar tegelijk hebben we andere voordelen meegenomen in dit project. Dankzij de Europese fabricatie is er een rechtstreekse lijn met de fabriek voor klantspecifieke aanpassingen én een doeltreffende, snelle ondersteuning. De chillers vormen een perfecte aanvulling op ons bestaande aanbod, waardoor we nu nog beter geplaatst zijn om onze klanten bij te staan. Het is bovendien een product dat geschikt is voor zowel Koel en Klimaat als Koel en Comfort. En ten slotte is er het natuurlijke koudemiddel propaan. Hiermee kunnen de installatiebedrijven volop inzetten op de grote vervangmarkt van koelinstallaties die gebruikmaken van een koudemiddel met een hoog GWP en waarvoor er door de F-gassenwetgeving niet langer plaats is. Met de Coolmarkpropaanchiller kan de installateur aan de eindgebruiker een koelinstallatie aanbieden die duurzaamheid en energie-efficiëntie combineert met vele jaren gemoedsrust.”

I www.coolmark.nl

Ontwerp van verdampers en condensors voor koudemiddelmengsels met een grote temperatuurverschuiving (deel 1) De nieuwe F-gassenverordening (EU nr. 517/2014) is sinds 1 januari 2015 van kracht.

Het is de bedoeling van deze verordening om de klimaatverandering te vertragen, door de CO2-emissies die worden veroorzaakt door F-gassen (en daartoe behoren alle synthetische koudemiddelen) tot in 2031 drastisch te verminderen. D O O R M i c h a e l F r e i h e rr

D

e verlaging van het totale CO2equivalent binnen de EU, het zogenoemde ‘phase-downscenario’, vormt een grote uitdaging voor de sector van de koudetechniek en de klimaatbeheersing. Om de zeer ambitieuze doelstellingen te bereiken, moet het gemiddelde GWP van alle gebruikte koudemiddelen, dat nu ca. 2.200 tot 2.300 bedraagt, tot onder 500 zakken.

Dit maakt duidelijk waarom het uitermate belangrijk is om nu al koudemiddelen met een zo laag mogelijk GWP te gebruiken. Hiervoor worden naast de natuurlijke alternatieven CO2, NH3 en propaan ook synthetische koudemiddelen en koudemiddelmengsels aangeboden. Deze zogenoemde low GWP-koudemiddelen en -koudemiddelmengsels vertonen echter deels zeer hoge temperatuurverschuivingen van wel 8 K. Temperatuurverschuivingen treden in het algemeen op bij alle koude-

middelen van de 400-reeks, dus ook bij R-404A. Hier is de verschuiving echter zo klein dat ze tot nu toe in de praktijk niet in aanmerking werd genomen. R-404A werd zodoende bij het ontwerp van de componenten als een quasi azeotropisch mengsel of een zuivere stof beschouwd.

Met de grote temperatuurverschuivingen van de nieuwe mengsels, bijvoorbeeld: R-407F, R-448A, R-449A en R-452A stelt zich natuurlijk ook de vraag welke invloed deze koudemiddelen hebben bij het kiezen van verdampers en condensors.

Op dit onderwerp wordt in dit gespecialiseerde artikel verder ingegaan.

Het moet planners, installatiebouwers en praktijkmensen op een zo aanschouwelijk mogelijke manier in contact brengen met de effecten van de temperatuurverschuiving op de warmtewisselaars, en beperkt zich daarom tot de noodzakelijke aspecten.

Verwijzingen naar of commentaren op de theorie worden daarom alleen gebruikt waar ze absoluut noodzakelijk lijken voor een goed begrip.

1. Beginselen 1.1. Azeotropische koudemiddelmengsels Het woord azeotropisch komt uit het Grieks: a- betekent ‘niet’, zeo- staat voor ‘kokend’ en tropos voor ‘kering’.

Met azeotropisch wordt dus altijd een mengsel van minstens twee stoffen aangeduid, waarvan de dampfase dezelfde samenstelling heeft als de vloeistoffase. Een azeotropisch mengsel gedraagt zich dus als een zuivere stof en vertoont dan ook geen temperatuurverschuiving.

Afbeelding 1 toont dit gedrag in het log p-h diagram. We zien hoe het kook- en dauwpunt op dezelfde isothermen liggen. Of anders uitgedrukt: de isothermen lopen in het tweefasengebied parallel met de isobaren.

Gezien dit gedrag moeten er bij het ontwerp van de warmtewisselaars in vergelijking met eencomponentkoudemiddelen geen bijzondere aspecten in acht worden genomen.

Bij het gebruik van zeotropische koudemiddelmengsels is dit echter helemaal anders.

Afbeelding 1: Azeotropisch koudemiddelmengsel of eencomponentkoudemiddel in het log p-h diagram.

36 Cool&Comfort

[

techniek

]

1.2. Zeotropische koudemiddelmengsels De samenstelling van vloeistof en damp in zeotropische mengsels, vaak ook ‘niet-azeotropische mengsels’ genoemd, is in het tweefasengebied altijd verschillend. De oorzaak daarvan ligt in de sterk uiteenlopende kooktemperaturen van de afzonderlijke componenten – zie ook Tabel 1.

Tabel 1: Samenstelling van het koudemiddel R-449A.

Massa- Normaal percentage kookpunt in % in °C

R-32 24,3 -52 R-125 24,7 -48 R-1234yf 25,3 -30 R-134a 25,7 -26 Al verdampen alle afzonderlijke componenten tegelijk, toch zal de component met het laagste kookpunt in veel sterkere mate verdampen dan de overige componenten met een hoger normaal kookpunt (NKP). Dit zorgt ervoor dat de component met het kleinste NKP als eerste volledig verdampt is, terwijl alle overige componenten verder blijven koken. Aangezien hun kookpunten nu eenmaal hoger liggen, stijgt de gemiddelde verdampingstemperatuur bij het doorlopen van het tweefasengebied, zoals in Afbeelding 2 is getoond, gestaag.

Zodoende ligt de temperatuur aan het eind van het tweefasengebied van een verdamper, de zogenaamde dauwpunttemperatuur (dew point), altijd boven de verdamper-ingangstemperatuur. Bij de condensor verloopt het ook zo, maar wordt het tweefasengebied in de omgekeerde richting doorlopen. Daardoor is de temperatuur van het koudemiddel aan de uitgang van een condensor (kookpunttemperatuur) steeds lager dan aan zijn ingang (dauwpunttemperatuur).

Dit fenomeen wordt temperatuurverschuiving genoemd en vraagt om bij-

zondere aandacht bij het ontwerpen van verdampers en condensors.

Afbeelding 2: Zeotropisch koudemiddelmengsel in het log p-h diagram.

2. Invloed van de temperatuurverschuiving 2.1. Invloed van de temperatuurverschuiving op de condensor We nemen als voorbeeld een condensor met een nominaal vermogen van 10,2 kW met R-404A als koudemiddel.

De technische gegevens van deze condensor zijn in Tabel 2 gedeeltelijk weergegeven. Hier moet erop worden gewezen dat het opgegeven vermogen van 10,2 kW betrekking heeft op

de condensatietemperatuur van 45°C gerelateerd aan de ingang van de condensor (= dauwpunttemperatuur of begin van de condensatie). Met een luchtingangstemperatuur van 35°C is deze condensor op een ∆TL1van 10 K ontworpen.

Als deze condensor met het koudemiddel R-449A werkt, geeft de controleberekening een ander beeld (zie Tabel 3). Door de grotere tempera-

Tabel 2: Voorbeeldcondensor voor werking met R-404A. Condensor GCHC RD 040.1/12-45 UI: 0000025M Capaciteit

10.2 kW

Koudemiddel R404A

Heetgastemp. 75.0°C 7084 m3/h

Luchtdebiet

Begin van de condensatie

45.0°C

35.0°C Condensaatuittrede 43.1°C

Luchtintrede

0 m

Opstellingshoogte

3.3 m/s

Luchtsnelheid

38.97 W(m2K)

K-Waarde

Heetgasvolumestr.

Massastroom Drukverlies

2.23 m3/h 235 kg/h 0.31 bar / 0.65 K

Tabel 3: Voorbeeldcondensor voor werking met R-449A. Condensor GCHC RD 040.1/12-45 UI: 0000025M Capaciteit

8.5 kW

Koudemiddel R449A

Heetgastemp. 75.0°C 7084 m3/h

Luchtdebiet

0 m

Opstellingshoogte

3.3 m/s

Luchtsnelheid K-Waarde

Begin van de condensatie

45.0°C

35.0°C Condensaatuittrede 39.1°C

Luchtintrede

38.58 W(m2K)

37 Cool&Comfort

Heetgasvolumestr.

Massastroom Drukverlies

1.99 m3/h 161 kg/h 0.19 bar / 0.41 K

Afbeelding 3: Ideale condensor met eencomponentkoudemiddel in zuivere tegenstroom.

tuurverschuiving van R-449A daalt de temperatuur van het koudemiddel aan de uitgang van de condensor duidelijk. Hierbij gaat het dus niet om een onderkoeling van het koudemiddel!

Dit geeft als resultaat een lager gemiddeld temperatuurverschil ∆Tm en zodoende een ca. 17% lager vermogen in vergelijking met de werking met R-404A. Deze berekeningsmethode volgens de dauwpunttemperatuur is volgens EN 327 volledig correct, maar leidt bij koudemiddelen met een grote temperatuurverschuiving wel tot vertekeningen bij het kiezen van de ‘juiste condensor’.

Om de oorzaken hiervan te onderzoeken, bekijken wij eerst het warmtetransport in een R-404A-condensor in zuivere tegenstroom, getoond in

Afbeelding 3. Hierbij dient te worden opgemerkt dat het in werkelijkheid meestal om kruistegenstroom gaat.

De verhoudingen zijn echter gemakkelijker duidelijk te maken bij het ideaal van de zuivere tegenstroom.

Om het nog eenvoudiger te maken, wordt de condensor zonder onderkoeling van het koudemiddel en eerst ook zonder drukverlies van het koudemiddel bekeken.

De weergave in Afbeelding 3 neemt de temperaturen van de voorbeeldcondensor over uit Tabel 2. Het temperatuurverloop van het koudemiddel door de condensor is als een rode lijn weergegeven. Eerst wordt het hete gas gekoeld, daarna volgt de condensatie van het koudemiddel bij constante temperatuur. De luchttemperatuur, in het diagram als blauwe

lijn weergegeven, stijgt in het verloop continu. De oppervlakte-integraal (blauw gearceerd vlak) tussen beide temperatuurverlopen vormt het gemiddelde temperatuurverschil.

De algemeen bekende formule Q= k *A*∆Tm herinnert er nogmaals aan dat het gemiddelde temperatuurverschil ∆Tm in lineaire verhouding tot het warmtewisselaarsvermogen Q staat. Neemt het verschil af, dan daalt het vermogen van een bepaalde warmtewisselaar in gelijke mate, en omgekeerd.

In werkelijkheid zal er in een condensor echter altijd ook een drukverlies van het koudemiddel optreden.

Drukverlies in de condensor betekent dat de druk aan de ingang van de condensor steeds hoger is dan aan de uitgang van de condensor. Deze omstandigheid leidt dan ook tot een verlaging van de condensortemperatuur aan de condensoruitgang en zodoende ook tot een verkleining van het gemiddeld temperatuurverschil ∆Tm zoals in Afbeelding 4 als blauw vlak is weergegeven. Dit geldt zonder meer ook voor alle eencomponentkoudemiddelen of azeotropische koudemiddelmengsels.

De daling van de koudemiddeluitgangstemperatuur met 0,5 K doet het gemiddelde temperatuurverschil met ca. 2% dalen. Een effect dat in de praktijk kan worden genegeerd of kan worden meegenomen in thermodynamisch rekenende ontwerpprogramma’s, maar dat het effect van een dalende condensortemperatuur aan de condensoruitgang principieel verduidelijkt.

Afbeelding 4: Reële condensor met zeotropisch koudemiddelmengsel in zuivere tegenstroom.

38 Cool&Comfort

[

De temperatuurverschuiving van zeotropische koudemiddelmengsels werkt immers op dezelfde wijze als de drukval in de condensor, aangezien, zoals in Afbeelding 2 getoond, de kooktemperatuur altijd onder de dauwpunttemperatuur ligt. Zodoende wordt door de temperatuurverschuiving van het koudemiddel het gemiddelde temperatuurverschil verder beperkt (Afbeelding 4, lichtgroen vlak). Het paars gearceerde vlak stelt het overblijvende en effectief bruikbare temperatuurverschil voor de warmteoverdracht voor, na aftrek van alle verliezen.

Tussentijds besluit De temperatuurverschuiving van zeotropische koudemiddelmengsels leidt tot kleinere temperatuurverschillen aan de condensor. Het condensorvermogen daalt.

Gebeurt het ontwerp aan de hand van de dauwpunttemperatuur, dan moeten de condensors in vergelijking met koudemiddelen zonder temperatuurverschuiving groter worden.

Dit leidt ten slotte tot lagere condensatiedrukwaarden, wat een positief effect kan hebben op de efficiëntie van de hele koude-installatie.

2.2. Invloed van de temperatuurverschuiving op de verdamper Een grote temperatuurverschuiving heeft natuurlijk ook effecten op de verdamper van een koude-installatie.

Voordat we de oorzaken hiervan uitleggen, zullen we eerst de uitwerkingen als voorbeeld weergeven.

We zijn op zoek naar een verdamper met een vermogen van ca. 22 kW voor een NK-toepassing van onverpakte levensmiddelen bij een kamertemperatuur van +6 °C. Als koudemiddel zal R-404A worden gebruikt. Aangezien de verdamper in het voorbeeld met een elektronisch injectieventiel moet worden bediend, wordt een oververhitting van 5K en een DT1= tL1-t0 van 8 K aangenomen. De luchtkoeling moet wegens

techniek

]

Tabel 4: Voorbeeldverdamper voor werking met R-404A. Verdamper (DX)

GACC RX 050.1/2-70.A-1820867P

Capaciteit

21.8 kW

Opp. reserve

0.1 %

Luchtdebiet

13360 m3/h

Koudemiddel

R404A

Evaporation temp. (dew point) 0.0°C Oververhitting

5.0 K

2.7 m/s

Luchtsnelheid Lucht intrede

8.0°C

72 %

Begin van de condensatie

45.0°C

Lucht uittrede

3.9°C

91 %

Onderkoeltemp.

44.7°C

1013 mbar

Luchtdruk Condensaat

3.38 kg/h 49.86 W(m2K)

K-Waarde

Massastroom SHR

788 kg/h 89.3 %

Tabel 5: Voorbeeldverdamper voor werking met R-449A. Verdamper (DX)

GACC RX 050.1/2-70.A-1820867P

Capaciteit

27.5 kW

Opp. reserve

-0.1 %

Luchtdebiet

13360 m3/h

Koudemiddel

R449A

Evaporation temp. (dew point) 0.0°C Oververhitting

5.0 K

2.7 m/s

Luchtsnelheid Lucht intrede

8.0°C

72 %

Begin van de condensatie

45.0°C

Lucht uittrede

3.3°C

91 %

Onderkoeltemp.:

40.5°C

Luchtdruk

1013 mbar

Condensaat

7.13 kg/h

K-Waarde

51.84 W(m K) 2

de vochtgevoelige waren tot ca. 4 K begrensd worden. Daarom wordt een verdampingstemperatuur t0 van 0 °C en een luchtingangstemperatuur tL1 van +8 °C nagestreefd.

De ontwerpsoftware berekent een passende verdamper waarvan de technische gegevens in Tabel 4 zijn getoond. Het vermogen bedraagt 21,8 kW en wordt bij een verdampingstemperatuur van ± 0,0 °C bereikt. De afkoeling van de lucht met 4,1 K leidt tot een ontvochtingscapaciteit van 3,38 kg/uur.

Wordt dezelfde verdamper met het koudemiddel R-449A berekend, dan verkrijgt men technische gegevens zoals in Tabel 5 getoond. Het toestelvermogen ligt met 27,5 kW ca. 20% hoger in vergelijking met de werking met R-404A. Oppervlakkig bekeken, zou nu de indruk kunnen ontstaan dat verdam-

39 Cool&Comfort

Massastroom SHR

738 kg/h 82 %

pers bij gebruik van zeotropische koudemiddelmengsels kleinere oppervlakken bij gelijk vermogen nodig hebben en zodoende aanzienlijk gunstiger in aankoop zouden zijn.

Kijkt men beter, dan valt echter op dat de ontvochtingscapaciteit van de R-449A-verdamper meer dan het dubbele van de R-404A-verdamper bedraagt! De oorzaak hiervan is de grotere luchtkoeling (+0,6 K) en de gemiddeld 0,9 K lagere temperatuur van het warmtewisselaaroppervlak (hier niet op de beknopte gegevensbladen te zien).

De achterliggende redenen moeten opnieuw met behulp van de diagrammen voor de temperatuurverhoudingen in zuivere tegenstroom worden toegelicht.

De temperatuurverhoudingen in een ‘ideale’ verdamper, die werkt met een eencomponentkoudemiddel, zijn in Afbeelding 5 weergegeven. ‘Ideaal’ betekent dat het drukverlies door het

[

techniek

]

Afbeelding 5: Ideale verdamper met eencomponentkoudemiddel in zuivere tegenstroom.

gehouden wordt. Het koudemiddel moet dus met een lagere temperatuur in de verdamper binnenkomen, terwijl de dauwpunttemperatuur dezelfde moet blijven.

Deze lage ingangstemperatuur leidt enerzijds tot een extra nuttig temperatuurverschil (paars gearceerd vlak), wat resulteert in een hoger verdampervermogen, anderzijds echter ook tot een lagere oppervlaktetemperatuur, die dan weer tot een aanzienlijk hogere ontvochting van de koelruimtelucht en uiteindelijk ook van het koelgoed leidt.

Afbeelding 6: ReĂŤle verdamper met zeoptropisch koudemiddelmengsel in zuivere tegenstroom.

toestel verwaarloosbaar is. Het is goed te zien dat de koudemiddeltemperatuur (rode lijn) op ieder punt in het tweefasengebied dezelfde is. De luchttemperatuur (blauwe lijn) neemt in het begin sterk af en oververhit daarbij de koudemiddelstroom die uit de verdamper komt. Het bereik tussen beide lijnen stelt, zoals bij de condensor, ook het gemiddelde temperatuurverschil voor (lichtblauw gearceerd vlak).

Natuurlijk veroorzaakt elke verdamper in werkelijkheid een drukverlies in

het koudemiddel. Zoals in Afbeelding 6 weergegeven, stijgt door het drukverlies (weergegeven als blauw vlak) de temperatuur van het koudemiddel aan de verdamperingang. Dit leidt dan weer tot een kleiner temperatuurverschil (lichtgroen gearceerd vlak) en resulteert zodoende uiteindelijk in een iets kleiner vermogen van de verdamper.

Werkt de verdamper met een zeotropisch koudemiddelmengsel, dan is de koudemiddel-ingangstemperatuur aanzienlijk verlaagd in vergelijking met het ontwerp met een eencomponentkoudemiddel, aangezien volgens de norm de dauwpunttemperatuur maatgevend is voor het ontwerp van de verdamper en zodoende constant

40 Cool&Comfort

Tussentijds besluit De temperatuurverschuiving van zeotropische koudemiddelmengsels leidt tot grotere temperatuurverschillen aan de verdamper. Het vermogen van de verdamper stijgt.

Gebeurt het ontwerp aan de hand van de dauwpunttemperatuur, dan worden de verdampers in vergelijking met koudemiddelen zonder temperatuurverschuiving kleiner.

Dit leidt bij de werking echter tot een grotere luchtafkoeling alsook lagere oppervlaktetemperaturen, wat dan weer tot een grotere ontvochting van de koelruimtelucht leidt.

Dit effect heeft bijzonder negatieve uitwerkingen op de kwaliteit van onverpakte, vochtgevoelige koelwaren in het normale koelbereik.

Het vervolg van dit artikel kunt u lezen in het volgende nummer van Cool & Comfort. In dit tweede deel zullen de resultaten van de berekening met de gemiddelde temperatuur en de dimensionering van warmtewisselaars volgens de norm besproken worden.

I www.guentner.de

Koudwatermachines

‘De toekomst kan niet wachten’ • Capaciteit 7 – 1230 kW • R290 / R1234ze • Vrije koeling • Warmteterugwinning • Lage GWP-waarde Voor meer informatie:

033 - 247 78 00

www.western.nl

info@western.nl

▪ AIRCO/ KOELING ▪ INDUSTRIE & PROCESKOELING ▪ VERWARMING ▪ BOILERS ▪ CHILLERS ▪ KLIMAATKASTEN ▪ ALLE TOEBEHOREN

VERHUUR ■ VERKOOP ■ 24/7 SUPPORT & AFTER SALES ■

CONTACTEER ONS...

Bel +32 93 627 487 of e-mail naar info@delta-temp.com Geluidsarme apparatuur - Zeer snel inzetbaar Eigen transport Alle toebehoren beschikbaar

Waar ‘sturen’ we het rendement?

Bij de compressor of bij het expansieventiel?

Velen blijven steken bij de gedachte dat de compressor zorgt voor het rendement van een koelinstallatie. Niets is echter minder waar. De compressor is slechts het gevolg van het ontwerp en gebruik van de installatie. Een goede automotor met een slecht chassis, slechte overbrenging, ophanging, banden of aerodynamisch slecht koetswerk dient tot niets. In de koeltechniek is dit niet anders, het is het geheel dat telt en een installatie efficiënt maakt of niet. Uiteraard is er een verschil per type compressor, maar toch zien we in de praktijk dat dit zeer weinig uitmaakt (in functie van de toepassing weliswaar). D O O R J u r g e n B u c k i n x

I

n de meeste gevallen zorgt een lagedrukmeting voor de regeling of aansturing van de compressor. Het is hier al duidelijk, eerst dient de druk te stijgen of te dalen vooraleer de compressor start, stopt of regelt. Men kan, in grotere installaties, anticiperen door de verbruikers in kaart te brengen en de regeling stabieler maken, toch blijft het een na-ijlende regeling.

Drukken worden meestal bepaald door de omgevings- of procestemperatuur. Bij de condensor is dit vaak de buitentemperatuur, bij de verdamper de binnentemperatuur. Condensors zijn zelden uitgerust met een debietregeling, het gehele massadebiet dient te condenseren. De bepalende factor in massadebiet bij een (DX-) koelinstallatie is het expansieventiel. Het expansieventiel ‘regelt’ de oververhitting, niet meer, niet minder.

De oververhitting wordt geregeld aan de hand van de openingsgraad van de doorlaat. Hoe hoger de oververhitting, hoe groter de doorlaat wordt.

Hoe meer koelmiddel in de verdamper, hoe efficiënter de verdamper, hoe groter het massadebiet, hoe hoger de lage druk. Zo eenvoudig is het.

Het expansieventiel is dus zowat het meest belangrijke onderdeel van de installatie! Toch wordt hier in de praktijk veel te weinig aandacht aan besteed.

Basistype expansieventiel Zonder in dit artikel het capillair in rekening te brengen, begint alles bij de keuze tussen inwendige of uitwendige drukvereffening. Inwendige drukvereffening (zonder extra aansluiting voor de lagedrukzijde) wordt enkel gebruikt bij verdampers met zeer lage interne weerstand (zonder verdeelkop), de kleine vermogens dus. Een expansieventiel met inwendige drukvereffening meet de druk aan de ingang van de verdamper en houdt dus geen rekening met de interne weerstand. De meting van de oververhitting kan flink afwijken bij verkeerde toepassing en is altijd te hoog! Expansieventielen met uitwen-

Figuur 1: In- of uitwendige drukvereffening.

42 Cool&Comfort

dige drukvereffening meten de druk aan de uitgang van de verdamper (extra aansluiting voor de lagedrukzijde) en houden dus wel rekening met de interne drukval. De meting van de oververhitting ter hoogte van de verdamper is dan correct.

Een expansieventiel met inwendige drukvereffening vervangen door eentje met uitwendige drukvereffening zonder gebruik van de extra leiding werkt niet. Logisch toch? Toch komt dit vaker voor dan gedacht.

Naast de keuze tussen inwendige en uitwendige drukvereffening is er de keuze tussen thermostatisch, elektronisch puls-modulerend, elektronische stappenmotor of een vlotter. Vlotters

[

techniek

]

worden meestal gebruikt bij pompsystemen of ‘near’ pompsystemen (met grote vloeistofafscheiders). In dit artikel gaan we in op de thermostatische of elektronische expansieventielen.

Welk type waarvoor?

Om te beginnen is het belangrijk te weten dat elektronische expansieventielen niet automatisch zorgen voor een beter rendement, integendeel. Een goed geselecteerd en afgeregeld thermostatisch expansieventiel levert een beter rendement op dan een niet afgeregeld elektronisch expansieventiel. Het is niet omdat een ventiel elektronisch is dat het niet dient afgesteld te worden in functie van het systeem. De stabiliteit van het systeem bepaalt de snelheid van de regeling, niet andersom. Een bijkomend voordeel van de elektronische versies is dat je ze vanop afstand kan bijregelen en monitoren. Ook kan je, indien je verder gebruikmaakt van alle andere regelapparatuur van dezelfde makelij (condensor-, compressorsturing) zorgen voor optimalisatie van de installatie. Ook hier dient er benadrukt te worden dat afregeling en optimalisatie de nodige kennis vragen. Systemen optimaliseren niet vanzelf of via de standaardparameters van de regelaars.

De selectie van de doorlaat is uiterst belangrijk. Een te grote doorlaat zorgt voor een onstabiele regeling, met ‘hunten’ tot gevolg. Een kleine aanpassing van de openingsgraad zorgt hier voor een groot effect op de inspuiting, een van de meest voorkomende oorzaken van vloeistofslag.

Een te klein expansieventiel zorgt voor een grotere oververhitting (bij vollast), maar regelt stabieler.

Hou ook rekening met de verschil-

Grafiek 1: Oververhitting versus arbeid

lende condensatietemperaturen.

Hoe lager de condensatietemperatuur (bij eenzelfde verdampingstemperatuur), hoe lager het drukverschil over het expansieventiel, hoe lager het massadebiet, dus hoe lager het vermogen. De meeste producenten hebben vandaag erg goede software ter beschikking hiervoor.

Onderkoeling van de vloeistof heeft een positief effect op de doorlaat, dus het massadebiet, waardoor het vermogen stijgt.

In het algemeen kan men stellen dat een te kleine doorlaat minder schade berokkent en efficiënter werkt dan een te grote doorlaat.

Hou ook rekening met de overdimensionering. Een installatie overmatig overdimensioneren behoort tot het verleden: het zorgt voor inefficiëntie, een moeilijk stabiel te krijgen regeling en meer kans op vloeistofslag. Juist dimensioneren is de boodschap, en de toekomst.

Data zijn vandaag veel makkelijker verkrijgbaar, maak er gebruik van!

43 Cool&Comfort

Oververhitting De invloed van de oververhitting op het rendement van de koelinstallatie is enorm. Een grotere oververhitting heeft een directe negatieve impact op het energieverbruik. Dit is de reden waarom pompinstallaties of ‘near’ pompinstallaties efficiënter zijn. De oververhitting, en hierdoor de benutting van de verdamper, is optimaal.

Op grafiek 1 (H-LogP) zien we het effect van oververhitting. Naast de oververhitting in de verdamper ontstaat er oververhitting in de zuigleiding, vloeistofafscheider…, maar vooral, bij gebruik van een hermetische of semi-hermetische compressor, in het compressorhuis.

De gele zone toont de compressiearbeid, wat resulteert in elektrisch verbruik. Oververhitting is, in vergelijking met verdamping, niet nuttig voor het verdampingsproces en levert dus geen enkel voordeel op, naast bescherming van de compressor tegen vloeistofslag.

[

techniek

]

Grafiek 2: Oververhitting versus arbeid met een grotere oververhitting.

Naast de arbeid bepaalt de oververhitting ook de eindcompressietemperatuur. Hoe hoger de eindcompressietemperatuur, hoe meer slijtage ter hoogte van de kleppen.

Wanneer we dezelfde grafiek bij een grotere oververhitting bekijken (Grafiek 2), dan wordt onmiddellijk de impact op de arbeid van de compressor duidelijk. Indien deze oververhitting te wijten is aan de afregeling van het expansieventiel zorgt dit ook voor een lagere efficiëntie van de verdamper (minder verdamping (latente warmte)). De eindcompressietemperatuur loopt snel op tot kritische temperaturen voor olie en kleppen.

Pompsystemen kunnen werken zonder of met een absoluut minimum aan oververhitting (Grafiek 3).

Het is snel duidelijk, dit zorgt voor een energetisch efficiënt systeem. De eindcompressietemperatuur is ook veel lager dan in de andere gevallen.

Oververhitting in de koelinstallatie zorgt dus enkel voor een negatieve impact op het verbruik. Een goede selectie en afregeling is zowat de meest belangrijke factor in een koelinstallatie.

Conclusie De focus op rendement en efficiëntie bij een DX-koelinstallatie dient niet gezocht te worden bij de compressor.

Een van de belangrijkste onderdelen hierbij is het expansieventiel.

Vloeistofslag is meestal te wijten aan een te groot of verkeerd geselecteerd expansieventiel of doorlaat. In functie van de stabiliteit of verschil in snelheid van vraag naar vermogen (bijvoorbeeld snelkoeler) zijn er verschillende types expansieventielen op de markt. Informeer naar de mogelijkheden. Bereken zo goed mogelijk het gevraagde vermogen (vollast), zodat de installatie optimaal werkt. Angst voor vloeistofslag, dus de oververhitting wat groter regelen,

Grafiek 3: Oververhitting versus arbeid met een absoluut minimum aan oververhitting.

heeft een zeer negatieve impact op het energieverbruik van de installatie.

Ervaring leert je het evenwicht tussen selectie en werking te bepalen.

Meten (met kennis) is weten! Neem tijd voor de opstart, afregeling en parametrisatie van een installatie.

44 Cool&Comfort

Deze instellingen bepalen trouwens mee de efficiëntie en levensduur van de installatie. U kunt uiteraard ook steeds een beroep doen op experten uit het vakgebied!

I www.coolenergyconsult.be

Goed geregeld!

Regelventielen Elektrisch of pneumatisch Fail safe PN16-PN160 DN15-DN400 Staal of roestvrijstaal Niveauopnemers Elektronische regelaars

Natuurlijk de beste oplossing +31 (0)345 68 15 49, info@wijbenga.nl, www.wijbenga.nl

TOONAANGEVENDE CO2 TECHNOLOGIE voor Koude-installaties en Warmtepompen Energiebesparend en Milieuvriendelijk ADVANSOR is een internationaal opererende toonaangevende Deense fabrikant van duurzame koeling voor retail, industrie, voedselverwerking, chemie en ijsbanen. De door ADVANSOR ontworpen en geproduceerde koelsystemen gebruiken CO2 als enige koudemiddel. CO2 wordt gezien als het meest milieuvriendelijke koudemiddel. Advansor ontwikkelt alleen CO2 racks en heeft door deze specialisatie een uitzonderlijke expertise. Er zijn vandaag de dag ruim 2000 koelcentrales van ADVANSOR in bedrijf.

Het zeer brede leveringsprogramma van 1,6 - 550 biedt toepassing voor de koelcel in de professionele keuken tot aan grote gekoelde magazijnen, ijsbanen en al ertussen zoals supermarkten, shops van tankstations. Bij centrales van het type “Sigma” bovendien AC en extra verwarming met warmtepomp voor winkel, kantine of kantoor.

100% milieuvriendelijk.

Niet giftig en onbrandbaar. Één enkelvoudig toegepast koudemiddel.

compSUPER SIGMA “L 3+2X3” - Koelen, Vriezen, AC en warmtepomp op één rack!

MT tot ca. 180 kW – LT tot ca. 50 kW – AC tot ca. 150 kW - zwaar industrieel kwaliteit

Geen impact op opwarming van de aarde.

Geen aantasting van de Ozon laag.

Laag energieverbruik.

Toekomstbestendige oplossing.

Vriezen, Koelen al dan niet gecombineerd.

Veel opties zoals b.v. de chiller-module.

ADVANSOR A/S · Bautavej 1A · DK-8210 Aarhus · +45 7217 0174 · info@advansor.dk · www.advansor.dk Contactpersoon voor Vlaanderen & Nederland: Peter Staal · +31 70 335 93 82 · +31 6 52 89 53 26 · pes@advansor.dk Contactpersoon voor Wallonië en Frankrijk: Darren Lacroix · +33 6 15 99 30 63 · dal@advansor.dk

Meettoestellen bedienen via smartphone

PACKO IJSWATERINSTALLATIES De betrouwbare oplossing voor het instant koelen met ijswater

Testo heeft een reeks van acht meettoestellen voor technici HVAC, koeling of verwarming voorzien van een intuïtieve bediening via de Smart Probes-app op smartphone.

Deze laatste bestaat voor Android en iOS en heeft tal van functies: aflezen van de meetresultaten op smartphone of tablet, berekening van diverse temperaturen en debietberekening. Alle meetgegevens worden direct doorgegeven aan de app, waarna ze per e-mail kunnen worden doorgestuurd. www.testo.nl

t in Exper ling skoe proce Uw referentie voor proceskoeling in grootkeukens - brouwerijen - industriële bakkerijen algemene voedingsindustrie Packo Inox N.V. - Torhoutsesteenweg 154 - B-8210 Zedelgem (België) T. + 32 50 25 06 15 - F. + 32 50 20 07 52 - E. cooling@packo.com www.packocooling.com

s m a r t

c o o l i n g

Productnews

Intelligent koelen met Bitzer-condensoren

Ideale oplossing voor diepvriesmagazijnen Voor een beter rendement en meer onderhoudsvriendelijkheid, heeft Güntner het ontwerp van zijn geïsoleerde koelunits helemaal herzien.

De nieuwe Thermostore is uitgerust met direct aangedreven EC-ventilatoren, en de interne lay-out van de componenten is geoptimaliseerd.

De grote troef is het Easy Maintenance and Access System, waarvoor een patent is aangevraagd. Typisch is dat de ventilatoren op rails zijn gemonteerd, zodat ze gemakkelijk kunnen worden uitgeschoven voor onderhoud of vervanging.

Het toestel is ook voorzien van een grote toegangsdeur, interne verlichting, en alle onderdelen zijn vlot toegankelijk. Door het gebruik van direct aangedreven ventilatoren zijn er geen aandrijfriemen meer die onderhoud nodig hebben. Deze geïsoleerde koelunits zijn breed inzetbaar, en kunnen buiten het eigenlijke koelmagazijn geplaatst worden, om opslagruimte te besparen. Ze zijn beschikbaar in vermogens van 20 tot 200 kW, en kunnen werken op natuurlijke en gefluoreerde koelmiddelen, of warmtetransportmedia zoals zoutoplossingen.

Bitzer heeft zijn aanbod Ecostar-condensoren uitgebreid met de LHV5Eserie voor kleinere vermogens. Ze werken geluidsarm en erg efficiënt.

Tegelijk wordt de LHV7E-serie van zes naar acht versies uitgebouwd.

De Ecostar-reeks is voorzien van zuinige EC-ventilatoren met actieve PFC-bewaking. Het toerental kan traploos worden aangepast voor een optimale werking. De geïntegreerde regeling stuurt daarbij zowel de ventilatoren als de compressor.

De regelelektronica is voorbekabeld, wat tijd bespaart bij te montage op de werf. Het gamma omvat modellen voor R134a, R404A, R507A, R407A, R407C en R407F. Het gebruik van koelmiddelen met laag GWP, zoals R448A, R449A, R450A en R513A is al in de software voorzien, en kan op aanvraag worden toegepast. De Ecostar-condensoren kunnen worden aangestuurd via internet of een Modbus RTU. Bitzer heeft ook zijn gratis BEST-software aangepast voor de sturing van de LHV5E en LHV7E. Via een paswoordbeschermde controller is bediening via Bluetooth tot op 30 meter mogelijk. www.bitzer.de

Efficiënte warmteterugwinningsystemen De nieuwe VRF-hydrokit en HRmultibox van Panasonic zijn niet alleen installatievriendelijk, maar ook energiezuinig, dankzij het gebruik van restwarmte. De ECOi Hydrokit produceert warm water op basis van de restwarmte van airconditioningkoeling, die anders zou worden afgevoerd. Hiermee wordt een temperatuur van 45°C bereikt, die desgewenst in een elektrische boiler kan worden naverwarmd tot 65°C. De ECOi Hydrokit maakt deel uit van de Panasonic VRF-reeks, en is bijzonder goed uitgerust, met A-klasse pomp, ontluchtingsklep, stromingsschakelaar, overdrukventiel… De HR-multibox is beschikbaar met 4, 6 of 8 verbindingspoorten en levert meer installatiegemak. Zo kan het primaire koudemiddelcircuit aan beide zijden worden aangesloten. Ook heeft de unit slechts één stroomaansluiting nodig. De HRmultibox kan worden geïntegreerd in uiteenlopende configuraties, met plaatsing achter de distributie-unit of voor een T-stuk. www.aircon.panasonic.eu

www.guentner.eu

47 Cool&Comfort

Productnews

Ventilatorconvector voor plafondinbouw

Energiebesparende EC-ventilatoren Voor toepassingen waarbij de ventilator vaak wordt in- en uitgeschakeld, is het belangrijk dat het benodigde luchtvolume snel bereikt wordt. Daarvoor heeft ebm-papst Mulfingen een reeks EC-centrifugaalventilatoren met waaierdiameter 160-250 ontwikkeld. Deze reeks is energiezuiniger, en door de hoge vermogensdichtheid wordt een luchtstroom tot 3.000 m3/h bereikt met een opstarttijd van 3-4 seconden. De basis hiervoor is de GreenTech EC-motor van 0,75 kW. De geĂŻntegreerde Power Factor Correction vermindert de harmonischen aanzienlijk, zodat meerdere ventilatoren probleemloos in parallel kunnen werken.

Airconair, de exclusieve distributeur van Galetti in Nederland, introduceert de Ductimax, een ventilatorconvector voor inbouw in het verlaagd plafond. Net als de overige ventilatorconvectoren van Galletti, kan ook de Ductimax uitgerust worden met modulerende EC-ventilatoren voor een laag geluidsniveau en verbruik. Dit toestel kan gecombineerd worden met hoog-aan-dewandunits en cassettesystemen (ook voorzien van EC-motoren).

Met aansluiting op een multifunctionele hoogrendementswaterwarmtepomp ontstaat een compleet en energiezuinig systeem voor binnenklimaat, aangestuurd door de in huis ontwikkelde regeltechnieken Ergo en Evo. www.airconair.com

www.ebmpapst.nl

Water-luchtwarmtepompen voor binnenopstelling Airview Luchtbehandeling introduceert de Clivet Versatemp, een oplossing voor een water-luchtwarmte-pomp als buitenopstelling niet mogelijk is. Troeven zijn de stabiele werking, grote diversiteit aan uitvoeringen en de hoge COP. Diverse modellen komen in aanmerking voor EIA-subsidiĂŤring.

De Versatemp-toestellen zijn leverbaar als console, laag-aan-dewandmodel, of horizontaal model voor kanaalaansluiting. Ze zijn standaard uitgevoerd als omkeerbare warmtepomp voor koelen en verwarmen. Het vermogen gaat van 1,3 tot 31,5 kW. De Versatemp kan worden gecombineerd met een gesloten watercircuit of bron, maar kan ook aangesloten worden op een waterleiding. Opties zijn een wandthermostaat, debietregelaar voor het waterverbruik en een GBSmodule. www.airview.nl

48 Cool&Comfort

Productnews

Dimensionering op gemiddelde koelmiddeltemperatuur

Uitgebreid gamma supportsystemen ALL AIR SYSTEMS, fabrikant van de ILP SUPPORT SYSTEMS, lanceert binnen het gamma de nieuwe ILP STRUT REGULATOR. Dit laat de monteur toe op eenvoudige manier eender welke ondersteuning te realiseren d.m.v. standaard strut-/flamcorail 41x41. De ILP STRUT REGULATOR is van hoogwaardige kwaliteit en laat tevens een makkelijke hoogteregeling toe. Toepasbaar voor montage van frames voor airco’s, ondersteuning van VRVsystemen, chillers, luchtgroepen, koelgroepen, luchtbehandelingskasten, luchtkanalen, etc.

Door de strenger wordende eisen van de F-gasverordening, wordt meer en meer overgeschakeld op koelmiddelen met een laag GWP. Deze mengsels hebben echter vaak een grote glide, wat kan leiden tot overgedimensioneerde condensors of een te sterke ontvochtiging van de lucht in de koelruimte. Om dat tegen te gaan, moeten de warmtewisselaars worden ontworpen op basis van de gemiddelde koelmiddeltemperatuur. In de nieuwste versie van de Güntner Product Calculator van de gelijknamige fabrikant van warmtewisselaars is er een invoermodus voor een ontwerp van DX-verdampers en -condensors op basis van deze gegevens. Omrekenen van de temperaturen of de iteratieve bepaling van de juiste gemiddelde temperaturen behoren tot het verleden. www.guentner.eu

www.ilp-supportsystems.eu

DC-axiaalventilator met hoge prestaties Met de nieuwe 4300N biedt ventilatorspecialist ebm-papst een high performance ventilator die meer koelt voor minder geluid. In vergelijking met de vorige serie is het rendement verhoogd met 57% en het geluidsniveau verlaagd met 9 dB(A). Het toestel is bestemd voor compacte toepassingen, zoals omvormers, solarsystemen en automatisering, maar ook in de IT-sector en woningventilatie. De afmetingen zijn slechts 119 x 119 x 32 mm. De speciale ophanging van de motor en de innovatieve winglets aan de vleugeltippen verbeteren de aerodynamische efficiëntie en voorkomen turbulentie die voor lawaai kan zorgen. De motoren zijn beschikbaar voor 12, 24 of 48 V DC. Het maximale debiet is 285 m3/h voor een luchtdruk van 146 Pa. Desgewenst is er ook een IP68-versie beschikbaar. www.ebmpapst.nl

49 Cool&Comfort

Productnews

Compacte modulaire warmtepompchiller In het kader van de strengere Fgaswetgeving is er een vraag naar aangepaste koudwatermachines.

Samsung ontwikkelde daarom een compact modulair toestel: de DVM Inverter Warmtepomp Chiller. Dit combineert de voordelen van een traditionele luchtgekoelde chiller met de vaporinjectie en vermogensregeling van een VRF-systeem.

Modulerende condenspomp All Air Systems lanceert in het Aspen-gamma de Micro V-condenspomp. Ze werkt met een detectiemodule die niet waterpas hoeft te staan. Bovendien werkt de Micro V modulerend op laagspanning, wat de geluidsproductie beperkt tot 19 dB(A). Het maximale debiet bedraagt 14,5 l/h met een maximale opvoerhoogte van 10 m bij een debiet van 6,8 l/h. Het toestel is geschikt voor units tot 19,3 kW, zowel vloer- als wandmodellen, of voor kanaalaansluiting.

De pomp kan direct in de unit worden ge誰nstalleerd. www.allairsystems.be

Monitoring voor koelmachines

Bovendien zijn een aparte koeltoren en machineruimte overbodig, wat tot 50% ruimte bespaart. Door de lage koudemiddelinhoud voldoet dit toestel aan de huidige en toekomstige regels. De Samsung DVM Chiller is verkrijgbaar in modules van 42, 56 en 65 kW tot een maximum van 1.040 kW. De SEER bedraagt 5,7, ook in deellast. www.samsung-airco.nl

Western Airconditioning introduceert een monitoringsysteem op afstand voor haar waterkoelmachines, warmtepompen en closecontrolunits. Dit BluEye-systeem werkt op basis van een module met gsm-interface die ter plaatse wordt gemonteerd, op de koelmachine zelf of in de technische ruimte. De BluEye-module kan

50 Cool&Comfort

een enkele machine bewaken, of gegevens verzamelen van meerdere toestellen, evenals circulatiepompen, kWh-meters of closecontrolunits. De beheerder heeft toegang tot de huidige werkingsgegevens en gegevens uit het verleden. De module kan ook regelmatige rapporten versturen, en storingen melden. www.western.nl

KIES VOOR “EUROPESE WARMTEPOMP”-CERTIFICERING EN BIED UW KLANTEN GECERTIFICEERD COMFORT. Met meer dan 7000 gecertificeerde warmtepompen in Europa sinds 2008, heeft het merk Eurovent Certified Performance het grootste aanbod van onafhankelijk gecertificeerde oplossingen voor uw project. Wij bieden binnenklimaatproducten die het verschil maken, dankzij certificering waar zowel u als uw klanten van profiteren.

Haal het in huis.

Wanneer het gaat om het lokaal inkopen van uw apparatuur, kunt u kiezen uit een lijst van 10 marktleiders uit uw omgeving, terwijl u dankzij de 24/7-toegang tot onze database gecertificeerde prestaties online kunt vergelijken en bekijken.

Download uw gecertificeerde oplossing op maat op

www.eurovent-certification.com

Door Eurovent Certita Certification, de toonaangevende Europese onafhankelijke certificeringsinstantie voor Binnenklimaat, Ventilatie & Luchtkwaliteit, Koeling & Koelketen.

Photononstop /J.Grill-Tetra Images • Getty Images / C.Barber-T.Kitche-ML Harris.

Coolmark Propaan Chillers...

... de moderne chiller met een natuurlijk koudemiddel De Coolmark luchtgekoelde Propaan Chiller range bestaat uit een complete serie van

De Coolmark Propaan Chiller

3 tot 720 kW. De Chillers zijn uitgevoerd met semi-hermetische zuigercompressoren

is uitermate geschikt voor

welke speciaal zijn ontworpen voor werking met het milieuvriendelijke Natuurlijke

uiteenlopende klimaat- en

Koudemiddel R290. De compacte afmetingen van de Propaan Chiller maken het

koeltoepassingen.

mogelijk deze eenvoudig overal te kunnen plaatsen. Kennis van Koeling

Coolmark B.V. Postbus 393, 2990 AJ Barendrecht Tel: +31 (0)180 751 300 info@coolmark.nl, www.coolmark.nl