Duurzaamheid in de MRA

Page 1

Duurzaamheid in de Metropoolregio Amsterdam amsterdam metropolitan area

Green Metropole

greenmetropole.nl


INHOUD

INLEIDING

5

BIOBASED

6

MOBILITEIT

12

SMART GRIDS

19

WARMTE NETTEN

22

GEBOUWDE OMGEVING

26

EN VERDER...

32

Dit is een gezamenlijke uitgave van de overheden uit de metropoolregio Amsterdam onder regie van de impuls Duurzaamheid en de Amsterdam Economic Board. Amsterdam, juni 2014 www.metropoolregioamsterdam.nl www.amsterdameconomicboard.com Hoofd & eindredactie: Counter Content Concept & design: Counter Creatives Fotografie: Raymond van Zessen, Ray Photography, p.2, 12, 22, 24, 25, 29, 30, 32, 33 Hier wordt ge誰nvesteerd in uw toekomst. Dit project is mede mogelijk gemaakt met steun van het Europese Fonds voor Regionale Ontwikkeling van de Europese Unie.

13 3


4

INLEIDING

van Purmerend tot Haarlemmermeer. Alle

is destijds bij de bestuurlijke ontwikke-

bedrijvigheid bij elkaar opgeteld maakt

ling van de MRA direct een stuurgroep

Kortere communicatielijnen, een betere afstemming, wederzijds begrip en een snellere besluitvorming. Een aantal praktische gevolgen van wat eind 1999 begon met de Muiderslotconferenties, in de jaren ’00 overging in de Noordvleugelconferenties en sinds 2008 beter bekend staat als Metropoolregio Amsterdam. In de zoektocht naar een ontwikkelingsbeeld voor 2040 van de toen gebezigde term “Noordvleugel” werd voor het eerst het begrip Metropoolregio Amsterdam gebruikt. Kort samengevat is dit een samenwerking van overheden die werken aan gedeelde visie op het gebied van economie, stedelijke vernieuwing, ruimtelijke ordening, bereikbaarheid en duurzaamheid.

dat de mra tot de Europese top 5 van

Duurzaamheid in het leven geroepen.

economisch sterkste regio’s behoort. Het

Belangrijkste speerpunt is toewerken naar

doel is om door middel van deze inten-

een energieneutrale regio. Er wordt door

sieve samenwerking die internationale

alle mra partners ontzettend hard gewerkt

concurrentiepositie te behouden en te

aan duurzame initiatieven. Met een econo-

versterken.

mische, ecologische, maar ook sociale en maatschappelijke invalshoek.

De vooruitzichten zijn ondanks de forse gevolgen van de economische crisis goed.

Vanuit vijf verschillende thema’s (warmte-

Veel internationale bedrijvigheid en een

netten, biobased, gebouwde omgeving,

vriendelijk vestigingsklimaat, een goede

mobiliteit en smart grids) wordt een selectie

internationale bereikbaarheid, een hoge

van inspirerende projecten beschreven.

kwaliteit van leven, een enorme diversiteit

Soms in samen­werking met grote kennisin-

van bedrijven en de aanwezigheid van een

stellingen of bedrijven, maar vaak ook ge-

sterke kenniseconomie en dus ook hoog-

start door burgers zelf, die de noodzaak van

gekwalificeerde mensen maken de mra tot

duurzaamheid inzien. Het is met trots dat

een zeer aantrekkelijke regio.

we u deze prachtige projecten gebundeld kunnen laten zien. Het laat daarmee dan

Een neveneffect van een goed draaiende

ook geen ruimte voor enige twijfel. Want

economie is echter ook een hoog energie-

met deze enorme inzet en betrokkenheid

gebruik, veel CO2-uitstoot en een aantas-

van burgers, ondernemers en overheden

ting van het milieu en de leefomgeving van

kan het niet anders dan dat we nationaal

De Metropoolregio Amsterdam bestaat uit

de mensen die binnen de mra wonen en/

en internationaal laten zien dat de mra een

36 gemeenten, de provincie Noord-Hol-

of werken. Het is de uitdaging om deze

duurzame metropool is die klaar is voor de

land en Flevoland en de stadsregio

effecten tot een minimum te beperken en

uitdagingen van de toekomst.

Amsterdam. Kortweg mra. Het gebied

daardoor de kwaliteit van de leefomgeving

Meer informatie vindt u op

strekt zich uit van IJmuiden tot Lelystad en

zo optimaal mogelijk te houden. Daarom

WWW.METROPOOLREGIOAMSTERDAM.NL

15 5


6

BIOBASED

Biobased Connections

overheid een belangrijke rol, samen met de

Biobased Connections (bbc) streeft naar

Kamer van Koophandel en het Afval Energie

Het thema biobased vindt zijn oorsprong in de Circulaire & Biobased Economy. De gedachte achter een circulaire economie is dat producten zodanig zijn ontworpen dat er geen afval uit ontstaat. Producten worden op zo’n manier hergebruikt dat afvalstromen gemini­maliseerd worden. De biobased economy kenmerkt zich door het zo efficiënt mogelijk gebruikmaken van gewassen en biomassa voor voeding, veevoer, materialen, chemicaliën, energie en brandstof. Het doel van de biobased economy is om minder afhankelijk te zijn van ­fossiele brandstoffen, zoals aardolie en steenkool. Andere drijfveren zijn het algemene streven naar verduurzaming en de economische kansen die het gebruik van hernieuwbare en biologische grondstoffen biedt aan het bedrijfsleven. Doordat Nederland zowel in agro-food als chemie een vooraanstaande plek in de wereld bezet, staat het thema biobased

het ­effectief en efficiënt verbinden van

Bedrijf. Kennisinstellingen zoals de uva, hva

partijen om de biobased economy binnen

en de universiteit van Wageningen (Wage-

de mra handen en voeten te geven. In het

ningen ur) maken de groep met koplopers

project werken koplopers op het gebied

compleet. bbc zet kort gezegd drie instru-

van biobased economy samen. Vanuit het

menten in om de samenwerking tussen al

bedrijfsleven zijn o.a. Schiphol Airport en

deze partijen te optimaliseren. Ten eerste

Havenbedrijf Amsterdam ingestapt. De

schept het bbc de juiste voorwaarden voor

gemeenten Amsterdam, Amstelveen, Haar-

een ecoysteem, waarbij dankzij interdiscipli-

lemmermeer en Aalsmeer spelen vanuit de

naire samenwerkingen nieuwe verbanden ontstaan. Verder maakt bbc de inzet van een onafhankelijke ketenregisseur mogelijk. Het derde en laatste instrument is communicatie.

hoog op de agenda. Zo ook binnen de Metropool­regio Amsterdam.

bbc speelt hierin een adviserende rol, maar ondersteunt ook in de uitvoering. Voor meer informatie zie:

De projecten die binnen de mra onder het thema biobased vallen zijn een samenwerking tussen bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheden. Dat wordt ook wel de triple helix genoemd. Deze samenwerkingen zijn noodzakelijk om zoveel mogelijk economische synergie te bewerkstellingen. Alleen met deze triple helix kan de mra zich als een Circulaire & Biobased Economy positioneren.

WWW.GREENMETROPOLE.NL/BIOBASEDCONNECTIONS

17 7


ACCRESS

duurzame energie gelijk staat aan de vraag

stad en is een initiatief van drie organisaties:

acrres heeft als missie samen met bedrij-

om innovatie werkt het acrres aan nieuwe

Praktijkonderzoek Plant & Omgeving, de

ven, belangenorganisaties, overheden en

toepassingen. De klimaatverandering, de

Animal Sciences Group (beiden onderdeel

het onderwijs om duurzame energie op

stijgende energiebehoefte en het belang

van Wageningen ur) en eneco. De provincie

basis van zon, wind en biomassa alsmede

van energiezekerheid zijn de concrete aan-

Flevoland en de gemeente Lelystad zijn

toepassingen van groene grondstoffen en

leidingen voor het oprichten van acrres. Dat

supporter van acrres.

kringlopen te ontwikkelen, te testen en te

staat voor Application Centre for Renewable

demonstreren. Op basis daarvan wil acrres

RESources. Ze is het landelijke praktijkcen-

Het praktijkcentrum biedt toegang tot de

(nieuwe) leermogelijkheden bieden. Vanuit

trum voor duurzame energie en groene

omvangrijke kennis en ervaring van de

dat idee en de opvatting dat de vraag naar

grondstoffen. Het acrres is gevestigd in Lely-

Wageningen ur op het gebied van bijvoorbeeld biovergisting en biobased ­economy. Daarnaast fungeert de organisatie als platform en heeft het een test- en demonstratieruimte van 1200 hectares. Hierdoor is het mogelijk om in Lelystad grootschalige projecten van de grond te krijgen, zoals een operationele biovergistingsinstallatie

8

voor onderzoeksdoeleinden, een drietal

De Ceuvel

windmolenparken en een testlocatie voor

Een vervuilde en verlaten scheepswerf,

windturbines. Verder verzorgt het acrres

12 afgedankte woonboten, een groep van

introductieprogramma’s, informatiebijeen-

architecten, kunstenaars, ambachtslieden,

komsten, symposia en presentaties voor

fotografen, mensen uit de media en een

geïnteresseerden en belanghebbenden.

nieuwe en alternatieve wijze van stedelijke

Al deze initiatieven geven invulling aan de

ontwikkeling. Dat zijn kort samengevat de

doelstelling om ontwikkelingen binnen

pijlers onder het project ‘De Ceuvel’, dat

duurzame energie en groene grondstoffen

vorm krijgt op het terrein van de voor­

te stimuleren door middel van experimen-

malige scheepswerf van Buiksloterham,

teren, testen, demonstreren en leren. Meer

in de havens van Amsterdam Noord. Op

over acress leest u hier: WWW.ACRRES.NL

initiatief van de Gemeente Amsterdam en

19 9


Noordwaarts is het gebied gedurende 10 jaar ter beschikking gesteld aan dit vooruitstrevende plan. ‘De Ceuvel’ werd naar voren geschoven door een zeer gevarieerde en interessante groep mensen. Zij willen van dit stukje Amsterdam een creatieve plek maken. Het initiatief heeft reeds veel aandacht gekregen in media als het ad, vpro’s Tegenlicht, De Volkskrant, Parool en De ­Telegraaf. Op de website DECEUVEL. TUMBLR.COM

leest u welke stappen er geno-

men zijn en nog worden genomen om het

DELVA Landscape Architects en space&matter

gebied weer leefbaar te maken

10

111 11


MOBILITEIT Voor het versterken van de Metropoolregio Amsterdam is het belang van een goede bereikbaarheid groot. Een goede bereikbaarheid brengt over het algemeen ook meer mobiliteit met zich mee. Die groeiende mobiliteit van personen en het vervoer van goederen kan ook tot allerlei ongewenste effecten leiden. Denk aan problemen als ruimtebeslag, energieschaarste,

12

invloed van CO2 op het klimaat, schadelijke emissies en hinder van verkeer en vervoer. De Metropoolregio Amsterdam heeft als doel om de bereikbaarheid te verbeteren, maar wel op een duurzame manier. Dat kan op een aantal manieren. Bijvoorbeeld door de inzet van nieuwe vormen van communicatie wordt er ingespeeld op het bewustwordingsproces met betrekking tot mobiliteit. Maar ook het stimuleren van het gebruik van energie-efficiëntere vervoersmiddelen, zoals de fiets en het openbaar vervoer, is zo’n manier. Verder spelen innovaties in vervoerstechnieken, toepassing van duurzame energiebronnen en duurzamer materiaalgebruik een belangrijke rol. Tot slot kijkt de Metropoolregio Amsterdam ook naar een goede inpassing van de infrastructuur in zowel het stedelijk als landelijk gebied.

Metropoolregio Amsterdam Elektrisch

gegaan. De focus van de werkgroep ligt op

Met ruim 35.000 elektrische auto’s op de

kennisdelen, het uitrollen van een netwerk

Nederlandse wegen en de verwachting dat

van oplaadpunten en de groei stimuleren

dit aantal flink toeneemt, ontstaat er steeds

van het aantal elektrische auto’s. Gemeenten

meer vraag naar openbare oplaadpunten.

leren van elkaar waardoor de uitrol van elek-

De meeste typen e-auto’s moeten na 100 tot

trisch rijden wordt versneld. Dat is niet alleen

200 kilometer weer laden. Thuis en op het werk is dit vaak geen probleem. Bovendien zijn die oplaadpunten vaak meegeleverd met het voertuig en dus relatief goedkoop. De uitdaging is het plaatsen van oplaadpalen in de openbare ruimte. Om dat te faciliteren is in 2012 het project Metropoolregio Amsterdam Elektrisch (mra-e) van start

113 13


goed voor de luchtkwaliteit, maar geeft mra

organiseert aanbestedingen van openbare

Electric Freeway

ook economisch gezien een voorsprong op

oplaadpunten voor gemeenten in de provin-

Electric Freeway is een fietsverbinding van

andere regio’s. Een goed voorbeeld van hoe

cies Noord-Holland, Flevoland en Utrecht.

ruim 20 kilometer tussen Almere en Am-

mra-e elektrisch rijden stimuleert is de hulp

Uitzondering zijn de gemeenten Amsterdam

sterdam Zuidoost en een duurzaam, snel,

die het gemeenten biedt bij de aanbesteding

en Utrecht die met eigen aanbestedingen in

veilig en comfortabel alternatief voor de

van oplaadpunten. Het is voor individuele

hun oplaadpunten voorzien. mra-e richt zijn

auto. De route is door het brede wegdek

gemeenten meestal geen optie om zelf een

pijlen ook op het bedrijfsleven. Een concreet

en de vrije ligging erg geschikt om per

oplaadinfrastructuur te realiseren. Het onder-

resultaat daarvan is dat vanaf najaar 2014 er

elektrische fiets of – scooter af te leggen.

werp is nieuw en de kosten van oplaadpalen

100 elektrische taxi’s van en naar Schiphol

De Electric Freeway richt zich specifiek op

zijn hoog waardoor het vaak niet past binnen

zullen rijden. Meer informatie over dit initiatief

forensen uit Almere, Weesp, Muiden en

de financiële mogelijkheden van gemeen-

en mra-e vindt u op WWW.MRAE.NL

Naarden. Precies die groep die nu nog en

ten. mra-e bundelt daarom de krachten en

masse gebruik maakt van de a6 en de a1 richting Amsterdam. Een van de redenen waardoor het nog dagelijks vastloopt op de Hollandse Brug. Maar ook de a1 is en blijft een drukke verkeersader waar het regel­matig stilstaan is.

initiatief van de anwb). Het doel is om 200 forensen gebruik te laten maken van de

De Electric Freeway is een project van

Electric Freeway en hierdoor bewust de

het programma Beter Benutten (WWW.­

auto te laten staan.

BETERBENUTTEN.NL/MRA)

14

van het Ministerie van

Infrastructuur en Milieu. In dit programma

De Brandstofcelbus en schone bussen

werken het Rijk, de regionale overheden

In Amsterdam rijden er op lijn 22 twee

en het bedrijfsleven samen om de bereik-

hybride brandstofcelbussen. Deze voer-

baarheid in drukke regio’s te verbeteren.

tuigen gebruiken waterstof en batterijen

Doel is een vermindering van 20% op de

als energiebron. De brandstofcellen aan

meest drukke punten. De Electric Freeway

boord zetten waterstof om in elektrici-

is een samenwerking tussen de gemeente

teit en een elektromotor zorgt voor de

Almere en ForenZo (een mobiliteits­

aandrijving. Daarnaast zijn de voertuigen

115 15


ingericht op een typische eigenschap

Mokum Mariteam

van een stadsbus: het vele remmen en

“Vracht door de gracht. Op schone en

optrekken. Met die wetenschap maken

stille kracht” dat is de missie van Mokum

de bussen gebruik van zogenaamde

Mariteam. In 2010 is de City Supplier, de

Supercaps. Dit zijn condensatoren die snel

boot van Mokum Mariteam, gedoopt en te

elektrische energie kunnen opslaan en

water gelaten. Het schip, dat 20 meter lang

afgeven. De bussen gebruiken de opge-

is, 4,25 meter breed en een netto inhoud

slagen remstroom om weer op te trekken

heeft van 85m³, wordt volledig elektrisch

en zijn daardoor extra zuinig in het gebruik

aangedreven door twee generatoren.

van brandstof. Samen met de opslag van

De City Supplier kan met haar 8 tot 10

energie in de vorm van accu’s (batterijen)

vaaruren gemakkelijk een dag door de

zorgen de Supercaps voor schone bussen.

stad varen zonder uitstoot te produceren.

De elektromotor is stil en uitstootvrij en

Het schip richt zich op opdrachtgevers en

produceert geen fijnstof. Het enige wat

afnemers die rondom de grachtengordel

deze bussen uitstoten is waterdamp. Dit

actief zijn en die zich slimmer, schoner

project draagt daarmee bij aan een betere

en stiller willen bevoorraden. Een andere

luchtkwaliteit in Amsterdam. Om de lucht-

doelgroep zijn de verladers en leveranciers

kwaliteit verder te verbeteren heeft het

in de logistieke keten die (deels) al klant

college van Burgemeester en Wethouders

zijn en een deel van hun transport willen

in april jongst­leden ingestemd met een

verplaatsen naar het water. De afgelopen

subsidie om nog eens 34 bussen van het

tijd is de City Supplier bijvoorbeeld

gvb vervroegd te vervangen. Hiermee

gebruikt voor het vervoer van afgetopte

neemt de gemeente Amsterdam alvast een

bomen bij de rai, het onderhoud van een

flinke stap in het behalen van de Europese

brug en het opknappen van een kraan bij

luchtkwaliteitsnormen, waaraan de stad in

het Entrepot­dok. Kijk op

2015 moet voldoen.

WWW.MOKUMMARITEAM.NL

voor meer

­informatie over deze innovatieve ­vervoerder.

16

117 17


SMART GRIDS HOE ELEKTRICITEIT DUURZAAM WORDT Een woonwijk, kantoren, een windmolenpark, een krachtcentrale en generatoren. Het zijn de hoofdrolspelers in een stuk over vraag en aanbod van elektriciteit. De afgelopen jaren gebruiken we in het dagelijks leven op grote schaal steeds meer grote apparaten die stroom nodig hebben, maar gelukkig ook elektriciteit opleveren. Een deel van die apparaten zorgt voor grote pieken en dalen in onze elektriciteitsbehoefte. Zodra de dag aanbreekt wekken we bijvoorbeeld met zonnepanelen energie op, maar aan het einde van een werkdag pluggen we collectief onze elektrische auto in het stopcontact. Smart grids vindt dat apparaten zelf hun energiebehoefte moeten monitoren om er voor te zorgen dat zij zichzelf van de juiste hoeveelheid stroom kunnen voorzien. Decentraal, duurzaam en slim. Smart grids is dan ook de verzamelnaam voor een

18

technologie die antwoord geeft op de vraag hoe we lokaal vraag en aanbod van elektriciteit op de meest efficiënte wijze kunnen reguleren. Lokale initiatieven van burgers en bedrijven zijn de motor voor een transitie in het gebruik en delen van energie. Het ontwikkelen van een duurzaam energiesysteem voor de regio slaagt alleen door intensief samen te werken. Smart Grids doet dat met een aantal programma’s die

hun bestaansrecht reeds hebben bewezen, zoals Almere Smart ­Society, ­Amsterdam Smart City en ReLoadIt in ­Zaandam. Initiatieven waarbij het slim om­gaan met energie de rode draad is.

bedrijven, diensten, kennis en faciliteiten rondom het verzamelen, opslaan, ontsluiten, delen, bewerken en visualiseren van big data. Waarom Almere? Almere bevindt zich in een goede positie om uit te groeien tot datahoofdstad van Nederland. Er is ruimte, er is energie, er zijn goede ict-voor-

Almere Smart Society

zieningen (breedbandinfrastructuur, data-

In samenwerking met internationale sleu-

centers en rekenfaciliteiten). Almere heeft

telspelers op het gebied van informatie-

een groeiende ict-sector, een innovatieve

verwerking, data en ict is het programma

zorgsector en is ambitieus en bereid om te

Almere Smart Society gestart. Dit pro-

investeren. De perfecte randvoorwaarden

gramma verwijst naar een concentratie van

om het beoogde ecosysteem van bedrij-

119 19


ven, onderwijs- en onderzoeksinstellingen

ving en binnen mobiliteit te verminderen.

bereiken in de Metropoolregio Amsterdam

te ontwikkelen dat rondom big data kennis

Meer informatie over Almere Smart Sociery

is in 2009 Amsterdam Smart City (asc)

opbouwt en een brede set aan diensten

vindt u hier: WWW.ALMERESMARTSOCIETY.NET.

gestart, een uniek samenwerkingsverband

ontwikkelt en aanbiedt. Het programma

tussen bedrijven, overheden, kennisinstel-

verwacht daarmee veel economische be-

Amsterdam Smart City

lingen én de Amsterdammer. asc gelooft in

drijvigheid en daarmee dus nieuwe banen

Slimme verlichting, supersnel internet,

een leefbare stad waar het prettig wonen,

voor Almere te genereren. Almere moet

elektrisch watertransport, augmented reality

werken en leven is. asc is geïnitieerd

daarmee een (inter-) nationaal centrum

en joint ownership. Slimme ontwikkelingen

door de Amsterdam Economic Board, de

voor big data worden. Het duurzame karak-

die binnen afzienbare tijd, en vaak nu al,

Gemeente Amsterdam, Liander en kpn en

ter van de Smart Society zit hem vooral in

tot de dagelijkse realiteit behoren van

na vijf jaar uitgegroeid tot een platform

het slim toepassen van ICT om bijvoorbeeld

iedere Nederlander. In Amsterdam wordt er

met ruim 100 partners die actief zijn in

het energiegebruik in de gebouwde omge-

samengewerkt in projecten op het gebied

meer dan 50 innovatieve projecten. Zoals

van smart mobility, smart areas, smart living,

het verduurzamen van een winkelstraat,

smart society en smart ­economy.

verschillende sportparken en buurten. Meer weten? AMSTERDAMSMARTCITY.COM

Een Smart City, een slimme stad, is een stad

20

waar sociale en technologische netwerken

RELoadIT Zaanstad

en oplossingen zorgen voor versnelde

Het in 2013 afgesloten project REloadIT

duurzame economische groei. Dit verbetert

concentreerde zich drie jaar lang op het

Voor de autogebruikers en de wagenpark-

de kwaliteit van leven in de stad. Om dit te

elektrische wagenpark van de gemeente

beheerder was er een reserveringssysteem

Zaanstad. De energievraag van de 16

op maat gericht op elektrische auto’s,

elektrische gemeentelijke dienstauto’s (het

waarbij rekening is gehouden met de laad-

laden van de accu’s) moest zo slim mogelijk

periode van de accu’s en de actieradius

worden afgestemd op het aanbod uit

van de auto. De beleidsmedewerker milieu

duurzame energie zoals zonnepanelen en

van de gemeente Zaanstad had direct

windturbines. Hierbij speelde de variatie in

inzicht in de duurzaam opgewekte energie

energiekosten een rol. Zo is de energieprijs

en het aandeel daarvan dat wordt ingezet

sterk afhankelijk van vraag en aanbod.

om de accu’s op te laden.

121 21


WARMTENETTEN Een warmtenet is een ondergronds systeem van leidingen waar warm water door wordt getransporteerd om afnemers van warmte te voorzien. Met zo’n warmtenet kan op grote schaal fossiele brandstof bespaard worden. Vooral wanneer de warmteopwekker duurzaam is, of dat op termijn gaat worden, hebben alle afnemers daar in één keer profijt van.

Regionaal Warmtenet IJmond Een van de grootste en bekendste industriële ondernemingen in de Metropoolregio Amsterdam is Tata Steel. Al jaren zochten partijen contact met de voormalige Hoogovens om gebruik te maken van de restwarmte dat vrijkomt bij de staalprocessen. In de zomer van 2013 is Tata Steel een onderzoek gestart naar de productie van restwarmte en de manier waarop het dat zelf

kan inzetten of mogelijk commercieel zou kunnen aanbieden. Hierop is Tata Steel in gesprek geraakt met het Servicepunt Duurzame Energie van de provincie Noord-Holland, de gemeente Velsen, Alliander, Dalkia en de Milieudienst IJmond. Deze en een aantal andere partijen gaan onderzoeken hoe vraag en aanbod bij elkaar gebracht kan worden zodat het in de hele regio tot een grote energiebesparing komt. In maart 2014 is hierover een samenwerkingsovereenkomst gesloten. Meer informatie vindt u op de website van de gemeente Velsen. WWW.VELSEN.NL/MEER-NIEUWS/

bijzondere van de Zaanse aanpak is dat

SAMENWERKINGSOVEREENKOMST-­ONTWIKKELING-

uiteenlopende partijen de samenwerking

REGIONAAL-WARMTENET-IJMOND.HTM

zoeken om het aan te leggen warmtenet te koppelen aan het elektriciteitsnet. Daarbij

22

Open en slim energienet Zaanstad

kunnen naast de restwarmte ook de over-

De gemeente Zaanstad, provincie

schotten van elektriciteit worden opgeno-

Noord-Holland, het Zaans Medisch Cen-

men in het warmtenet. De elektriciteit wordt

trum, marktpartijen en corporaties. Bij

via een warmtepomp efficiënt omgezet in

elkaar bouwen zo’n 25 partijen aan een in-

warmte. Het warmtenet dient dan als buffer

novatief energienet waarin (rest)warmte en

voor het elektriciteitsnet, waardoor variaties

elektriciteit gecombineerd worden. Het toe-

in prijs, productie en het gebruik van elek-

passen van restwarmte is op zich niet nieuw

triciteit optimaal worden benut. Een tijdelijk

en vindt al in meer gemeenten plaats. Het

overschot aan elektriciteit kan bijvoorbeeld

123 23


worden gebruikt om goedkope warmte te

GreenPort Noord-Holland Noord

en het Rijk een Green Deal gesloten. De

produceren. Landen als Duitsland en Dene-

De Greenport Noord-Holland Noord is

insteek is de bedrijfsvoering in de sector

marken hebben al ruime ervaring met deze

een van de meest veelzijdige agribusiness­

verder te verduurzamen. De alternatieve

aanpak, in Nederland is deze relatief nieuw.

gebieden van Nederland. De regio heeft

energievoorziening, zoals het gebruik

Meer informatie vindt u op de website van

een productiewaarde van ongeveer 3 tot

van warmtenetten is hierin opgenomen.

een van de initiatiefnemers: HTTPS://WWW.

3,5 miljard euro, heeft ca. 91.000 hectare

Meer weten over GreenPort Noord-Holland

ZAANSTAD.NL/MOZARD/!SUITE05.SCHERM1070?MNW

landbouwgrond tot zijn beschikking en

Noord? Kijk op WWW.GREENPORTNHN.NL

B=830&MNWC=1&MNCH=8060645

biedt werk aan 20.000 mensen. GreenPort NHN heeft vanuit haar kennis- en innovatieprogramma een belangrijke relatie met de Metropoolregio Amsterdam. Het gebied onderscheidt zich in diversiteit van andere greenports en heeft een groot ontwikkelings­potentieel. Een belangrijk onderdeel is de glastuinbouwsector. Als deze sector de energievoorziening wil verduurzamen en gebruik wil maken van slimme energienetten, dan is het noodzakelijk een oplossing te vinden voor de externe levering van CO2. Planten hebben CO2 nodig voor een optimale groei. Veel bedrijven voegen daarom extra CO2 toe aan het productieproces. Hiervoor wordt vaak de rookgas uit de Warmte Kracht Koppeling (wkk) of een ketel gebruikt. Ook in de zomer. Dit vraagt nu nog veel energie. Energie die ook afkomstig kan zijn van de restwarmte uit een warmtenet. Onlangs is er tussen de sector, de regio

24

125 25


26

GEBOUWDE OMGEVING

Winst uit je Woning

Woning gestart. Op deze manier kunnen

Hoe ouder de woning, des te groter de

huiseigenaren in Haarlemmermeer, Amstel-

besparing. Maatregelen als isolatie (voor

veen en Diemen meedoen aan veilingen.

Het thema ‘Gebouwde omgeving’ omvat alle projecten, maatregelen en initiatieven die als doel hebben gebouwen en de openbare ruimte energiezuiniger of helemaal ‘energieneutraal’ te maken. Of het nu woningen, scholen, kantoren, of de openbare ruimte betreft. Energie is kostbaar. Investeren in het besparen van energie is daarom hard nodig. Het moet ervoor zorgen dat kosten voor huisvesting beheersbaar blijven en het comfort wordt verhoogd. De meeste projecten hebben betrekking op bestaande gebouwen, waaronder het investeren in isolatie. Toch heeft ook nieuwbouw een belangrijke plaats binnen dit thema. Juist hier kan energie al een rol krijgen bij het inrichten van een gebied voor nieuwbouw. Bijvoorbeeld door de kavels zo in te richten dat er optimaal gebruik kan worden gemaakt van zonne-energie. Met de gebouwde omgeving als uitgangspunt werken particulieren,

gevel, vloer en dak), een zonneboiler en

Hierdoor kunnen zij bijvoorbeeld gezamen-

dubbel glas besparen niet alleen geld,

lijk isolatiemateriaal inkopen tegen een

maar zijn ook comfortverhogend. Des-

lagere prijs. Meer informatie:

ondanks vragen deze maatregelen altijd

WWW.WINSTUITJEWONING.NL

een investering die voor de baten uitgaat. Om de drempel te verlagen is Winst uit je

De Groene Mug De Groene Mug is het open platform van de gemeente Haarlem waar inwoners, organisaties en bedrijven ideeën kunnen

bedrijven en organisaties samen in verschillende energieprojecten. Particulieren vinden elkaar via bewonerscoöperaties of via een Vereniging van Eigenaars (vve). Het bedrijfsleven (bouwers, energiebedrijven, eigenaren van vastgoed en woningcorporaties) spelen een actieve rol, waarbij overheden binnen de Metropoolregio Amsterdam vaak ondersteunend zijn. Dat kan zijn in de vorm van het leveren van een financiële bijdrage, leningen, maatwerk in regelgeving, het delen van kennis of, heel praktisch, het beschikbaar stellen van een vergaderruimte.

uitwisselen voor een beter klimaat. Het doel is om heel Haarlem in 2030 klimaatneutraal te laten zijn. Klimaatneutraal wil zeggen: een stad waarin het energieverbruik per saldo niet tot uitstoot van CO2 of andere

127 27


broeikasgassen leidt. De gemeente

procent groene stroom in. Op de website

is voortvarend en wil dat in 2015 voor

van de Groene Mug staan tal van praktische

haar eigen organisatie al bereiken. Een

energiebesparende tips. De Groene Mug

paar voorbeelden: Haarlem werkt aan

trekt inmiddels ook de stad in en organiseert

energiezuinige openbare verlichting, het

jaarlijks de Haarlemse Heerlijke Huizenroute.

gemeentelijk wagenpark rijdt op aardgas

Bewoners stellen hun duurzame woning

waar het in de toekomst groen gas voor wil

open en enthousiasmeren daarmee andere

gebruiken en de gemeente koopt nu al 100

Haarlemmers. Kijk op: WWW.DEGROENEMUG.NL Park 20|20 Park 20|20 ligt pal naast de a4 in Hoofddorp. Dit duurzame, full service kantoorpark wordt gebouwd volgens de Cradle to Cradle® filosofie. De kern van het Cradle to Cradle® (c2c) principe ligt in de gedachte ‘afval is voedsel’. Dat houdt in dat

28

alle materialen na hun leven hergebruikt

Modelwoning Hoek van IJ

lieren gunstige leningen te verstrekken om

kunnen worden dan wel zonder schade aan

Verschillende bouwbedrijven hebben in

energiebesparende maatregelen te financie-

de natuur kunnen worden teruggegeven.

Lelystad het initiatief genomen om een,

ren. Zodra de werkzaamheden zijn afgerond,

Park 20|20 heeft tal van duurzame en c2c-

zogenaamde, ‘nul-op-de-meter-woning’ te

wordt de woning opengesteld zodat huis-

technieken toegepast. Denk hierbij aan

realiseren. De woning aan Hoek van ’t IJ 20

eigenaren daar energiebesparende ideeën

het gebruik van zonne- en groene energie,

wordt voor vier jaar in bruikleen gegeven

kunnen opdoen. Meer weten? Bezoek

grijs- en zwartwaterzuivering, groene daken

aan vier bouwbedrijven. Zij moeten er

WWW.BOUWENDNEDERLAND.NL/NIEUWS/819112/­

en wanden, c2c-gecertificeerde materialen,

gezamenlijk voor zorgen dat met behulp van

NULOPDEMETER-TIMMERT-AAN-DE-WEG

afvalreductie en demontabele bouwma-

energiebesparende maatregelen de woning

terialen. Park 20|20 is het eerste Cradle to

in de Zuiderzeewijk bij normaal gebruik

Klimaatneutrale wijken in Amsterdam

Cradle® kantoorpark in Nederland en wordt

evenveel energie opwekt als dat er wordt

In Amsterdam worden twee volledig

in verschillende fases opgeleverd. Meer

gebruikt. De gemeente wil met het project

klimaatneutrale wijken ontwikkeld. In het

informatie op WWW.PARK2020.COM

de mogelijkheden onderzoeken om particu-

project ‘De Stadstuin Overtoom’ komen er

129 29


in Nieuw-West uiteindelijk 470 nieuwe wo-

april 2014 opgeleverd. Daarmee is het de

Hout­haven wordt aangesloten op het Stads-

ningen die allemaal aan of in de stadstuin

eerste klimaatneutrale wijk van Nederland.

warmtenet) en duurzame energieopwek-

liggen. Het project richt zich op een nieuwe

king in de buurt zelf. De Houthaven is hierin

generatie stadsbewoners die duurzaam-

De Houthaven is een zoveel mogelijk

een voorbeeld voor de rest van Nederland

heid hoog in het vaandel hebben staan. Zij

autovrije en stedelijke buurt met smalle

en is door het rijkuitgeroepen tot Excellent

wonen straks niet alleen in een duurzame

straten en veel ruimte voor groen en water.

gebied. De Houthaven krijgt 2.000 wonin-

woning die zowel energie- als waterbespa-

De energiebehoefte wordt duurzaam

gen en faciliteiten als een basisschool en

rend is, maar zij weten ook dat de ontwikke-

opgewekt. Er wordt gebruikt gemaakt van

een Gymnasium. Meer informatie over deze

ling van Stadstuin Overtoom zo duurzaam

‘trias energetica’: een veelbelovend pakket

wijken vindt u op WWW.STADSTUINOVERTOOM.NL

mogelijk is verlopen. Zo worden materialen

aan energiebesparende en duurzame

en WWW.HOUTHAVEN.NL.

hergebruikt en afvalstromen beperkt. De

maatregelen, bestaande uit o.a. duurzaam

eerste fase van Stadstuin Overtoom is in

casco, duurzame energieopwekking (de

De Groene Grachten De Groene Grachten is een initiatief van Wubbo Ockels. Tot zijn overlijden zelf ook bewoner van de Amsterdamse grachten. Tijdens het verduurzamen van zijn pand in 2012 zag hij, met het vooruitzicht op het

stap in het verduurzamen van hun pand.

­400-jarig bestaan van de grachten een jaar

In 2013 tekende De Groene Grachten en

later, aanleiding om het initiatief breder

het Rijk een ‘Green Deal’ voor de verdere

te trekken. Zo wilde hij laten zien dat het

opschaling van haar werkzaamheden en

niet tot zijn eigen pand beperkt hoeft te

kennis. Bij De Groene Grachten kunnen

blijven. Inmiddels zijn er 6 panden aan de

bewoners en eigenaren terecht voor o.a.

Nieuwe Prinsengracht verduurzaamd. De

duurzaam projectmanagement, onderzoek

tweede doelstelling binnen het project is

naar historische gebouwen en advies

de opgedane kennis te verspreiden. Naast

op het gebied van energiebesparing en

het organiseren van de Amsterdam Solar

communicatie van duurzame projecten.

Boat Parade is er een Online Menukaart

Op WWW.DEGROENEGRACHTEN.NL vindt u meer

voor grachtbewoners gemaakt. Bewoners

informatie

en eigenaren zetten hiermee een eerste

30

131 31


EN VERDER... Global Sustainability Solutions Center In januari 2013 is het Global Institute of Sustainability (gios), dat verbonden is aan de Arizona State University (asu), in Haarlemmermeer geopend. Het internationale platform is een samenwerking tussen de gemeente en de Amerikaanse universiteit en is het eerste van drie wereldwijde kenniscentra voor toegepast onderzoek van de asu. Deze centra dragen de naam asu Global Sustainability Solutions Center (gssc). De andere centra komen in Hong Kong en een later te bepalen plek in Latijns Amerika. Het centrum heeft zich als doel

32

gesteld om de hardnekkige problemen

Amsterdam Connecting Trade

de Schiphol Group. Voor de “Logistieke

luchthaven en Seamless Connections, een

op het gebied van duurzaamheid aan te

Het Amsterdam Connecting Trade (act)

Westas” (dat is corridor tussen tussen

project dat zich richt op het optimaliseren

pakken en op te lossen en ziet daarbij de

is een programma van de Schiphol Area

Greenport Aalsmeer, luchthaven Schiphol

van de logistieke keten door middel van

samenwerking tussen universiteiten, onder-

Development Company (sadc). De sadc

en de haven van Amsterdam) is het pro-

ict-toepassingen. Meer informatie op:

nemingen, maatschappelijke organisaties,

richt zich op (inter-) nationale en regionale

gramma act gestart. Dit heeft als doel het

WWW.SCHIPHOLTRADEPARK.NL/OVER-­AMSTERDAM-

gemeenschappen en overheidsorganisaties

logistieke bedrijven, met name in de secto-

gebied te ontwikkelen tot een internatio-

CONNECTING-TRADE

daarbij als een krachtig instrument. Het

ren aerospace, fashion, food & flowers, life

nale toplocatie voor de logistieke branche

centrum past naadloos in de ambitie van de

sciences en high tech. Voor deze sectoren

en aanverwante bedrijven. Projecten die

Green Metropole

gemeente Haarlemmermeer om het Silicon

ontwikkelt het adc een samenhangend

de komende jaren worden uitgevoerd

Green Metropole helpt ondernemers

Valley van de duurzaamheid te worden.

portfolio van hoogwaardige werklocaties.

zijn een directe vrachtaansluiting op de

binnen de Metropoolregio Amsterdam

Meer weten? Bezoek SUSTAINABILITYSOLUTIONS.

Het sadc heeft vier aandeelhouders: de

hsl-Zuid, een Ongestoord Logistieke

om van duurzame en innovatieve plannen

ASU.EDU/PROGRAMS/GLOBALCENTERS

gemeente Haarlemmermeer, gemeente

Verbinding tussen FloraHolland (bloemen-

een gezond bedrijf te maken. Het is een

Amsterdam, provincie Noord-Holland en

veiling Aalsmeer) en de platforms op de

samenwerking tussen Green it, uva, vu,

133 33


New Energy Dock en de Amsterdam Econo-

op de ontwikkelingshulp aan dat land.

mic Board. Dankzij dit initiatief worden 60

Verder gaf het Festival of Cools ruimte aan

duurzame ondernemers actief ondersteund.

OnePlanetCrowd, het duurzame crowdfun-

Daarnaast worden er nieuwe duurzame

dingsplatform waarvan Green Metropole een

projecten gestart, krijgen duurzame

van de founding partners is. Het platform wist

bedrijven huisvesting en worden netwerk-

al 5000 investeerders aan zich te binden en

bijeenkomsten, workshops en evenementen

dankzij hen kwamen projecten als de Waka

georganiseerd. Een van de meest in het

Waka Power (een telefoonlader en zaklamp

oog springende evenementen is het Festival of Cools (WWW.FESTIVALOFCOOLS.NL). Dit evenement, dat plaatsvindt op de Dag van de Duurzaamheid (10 oktober), biedt zo’n 70 duurzame ondernemers een podium om

op zonne-­energie) en Greeniant (een app

en bedrijven om de wereld echt duurzaam

zich op te presenteren. Op het terrein van

om energie te besparen) van de grond en

te veranderen en streeft daarom naar een

New Energy Docks kan iedereen met een

wist bijvoorbeeld het bekende Snappcar (het

energieneutraal Almere in 2022. Dat doet de

gezonde interesse voor duurzaamheid zich

delen van auto’s onder particulieren) ruim 3,5

coöperatie door niet alleen een inspiratie-

laten informeren over de meest innovatieve

ton op te halen. Bezoek WWW.GREENMETROPOLE.

bron te zijn voor duurzame initiatieven, maar

en groene producten. Wat te denken van

NL

voor meer informatie over deze projecten.

ook door concrete voordelen te bieden. Een

de volledig afbreekbare babyschoentjes

34

goed voorbeeld is het lokaal opwekken van

van Oat Shoes, waar na gebruik een echte

De Groene Reus

groene energie. Zo ontvangen particulieren

levensboom uit groeit. Of de tassen van,

De Groene Reus is de duurzame energieco-

collectief korting op zonnepanelen. De

oude bij de bouw gebruikte banieren,

öperatie van Almere. Het is een samenwer-

Groene Reus verzorgt het hele proces van

Naomi’s Atelier. Maar er waren ook bedrijven

kingsverband tussen bewoners, ondernemers

aankoop tot installatie. Ook bedrijven kunnen

die een mooie mix tussen duurzaamheid en

en maatschappelijke organisaties met

hiervan profiteren. Een expert van De Groene

ontwikkelingshulp hebben gevonden. Moyee

als missie het initiëren en faciliteren van

Reus bezoekt bedrijfspanden en geeft een

Coffee is daar een voorbeeld van. Het bedrijf

duurzame projecten die bijdragen aan een

gedetailleerd inzicht in het energieverbruik.

denkt mee bij het opzetten van een volledige

democratische energietransitie in Flevoland.

De overheid faciliteert dit burgerinitiatief waar

koffieproductieketen in Ethiopië om zo

De Groene Reus wil bovendien maatschap-

mogelijk. Meer informatie over De Groene

een bijdrage te leveren aan een besparing

pelijk een verschil maken voor de bewoners

Reus vindt u op WWW.DEGROENEREUS.NL

135 35


WattvoorWatt Het Haarlemse project Watt voor Watt is opgestart vanuit het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties met als doel ervaring op te doen in grootschalige energiebesparingsprojecten. Kort samengevat is het een energiebesparingsproject dat Haarlemmers de mogelijkheid biedt energiebesparende maatregelen in huis te doen. De initiatiefnemers berekenen ons voor dat de komende 15 jaar een gemiddeld huishouden zo’n €60.000 aan energiekosten betaalt. Hele wijken, zoals de Boerhaavewijk, het Ramplaankwartier en de Leidsebuurt, worden in samenwerking met de Corporaties onderworpen aan grootschalig onderhoud en energiebesparende maatregelen. In een aantal wijken gebeurt dit onder de regie van de bewoners zelf. WattvoorWatt verbindt al deze initiatieven en geeft advies op het gebied van energiebesparing. Het project wil binnen twee jaar de energielabels van minimaal 1500 Haarlemse woningen met twee stappen verbeteren of minimaal op label b niveau krijgen. Meer informatie vindt u op WWW. DEGROENEMUG.NL/WATTVOORWATT

36

137 37



Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.