Levensbeschouwing en geboortelegenden De geboorte van Jezus van Christus Drs. J.L.C. Marechal
LES 1: GEBOORTELEGENDEN. INLEIDING. Wat vieren we bij een geboorte? We vieren het bestaan van de persoon die jarig is. We zijn blij dat die persoon er is. Op de verjaardag van die persoon laten we dat eens extra merken. Een geboorte kun je op twee manieren vieren. - Individueel (met de familie, gezin of wat vrienden), Of in een grotere groep omdat de persoon die jarig is voor meerdere mensen betekenis heeft (nationaal of wereldlijk). Bij de geboorte betekent iemand nog niets. Maar later op het leven terugkijkend kunnen mensen zo onder de indruk zijn van zo'n nationale of wereldlijke persoonlijkheid dat ze geboortelegenden gaan vertellen. Een geboortelegende vertelt ons wat zo'n persoon voor mensen betekent. Ze zeggen dan achteraf "het is een bijzonder mens, een persoonlijkheid en dat was vanaf de geboorte eigenlijk al duidelijk." Men wil dus met die verhalen de onbekende jeugd van beroemde mensen in overeenstemming brengen met hun latere grootheid.
Paragraaf 1: Als we een verjaardag vieren, dan vieren we in feite de geboorte van de jarige job. Op zo'n feest zijn we blij dat die persoon bestaat. We willen hem dan laten weten dat hij heel lief is en heel bijzonder. Dit doen we natuurlijk niet alleen maar op zijn verjaardag maar op die dag zetten wij hem eens extra in het zonnetje. Zo'n feest kunnen we vieren in huiselijke kring of gezellig met heel onze familie en kennissen. Of je nodigt vriendjes uit de buurt en van school uit en houdt een partijtje. Het huis wordt mooi gemaakt met slingers en er worden lekkere hapjes en drankjes in huis gehaald. Op die dag geven we het feestvarken allemaal cadeautjes. Het is dus een speciale dag, zo'n verjaardag van een vriend. De dag is speciaal omdat de jarige job zo speciaal voor ons is. Naar aanleiding van de eerste verjaardag van Geert Bomhoff (10 augustus 1947) schreef Ida Gerhardt de volgende verzen: "E茅n jaar de aarde om de zon sinds dit klein licht zijn licht begon, dat, nu vandaag zijn eerste ronde zich sloot, tezamen heeft gebonden een toegenegen rei, gericht naar dit klein stralend aangezicht" In deze woorden lezen we de uitdrukking van "het is goed dat hij er is." De levensloop van een kind dat v贸贸r zijn geboorte niet werd gemist, dat nooit een beroemdheid zou worden (wie is Geert Bomhoff?), dat ooit weer zal verdwenen zijn, maar dat op 10 augustus 1947 voor een paar mensen belangrijk was. Er zijn echter ook mensen die voor meerdere mensen betekenis hebben. De geboorte van die bijzondere personen wordt niet alleen door de familie of het gezin gevierd maar ook door vele andere mensen, zoals; aanhangers, fans en volgelingen. Ongetwijfeld zul jij ook wel idolen hebben die voor jou veel betekenen. In Nederland wordt o.a. door de Nederlanders op 30 April koninginnedag gevierd. Voor een groot deel van de Nederlanders betekent de koningin namelijk zoveel dat ze met z'n allen willen laten zien, hoeveel zij voor hen betekent. Door de fans van Michael Jackson wordt op zijn verjaardag uitsluitend zijn muziek gedraaid. Al die fans over heel de wereld vertellen op deze wijzen aan Michael Jackson dat hij erg bijzonder voor hen is. Ze laten merken dat zonder zijn muziek en zijn persoonlijkheid het leven voor hen een stuk saaier zou zijn. In 1992 hebben ze zelfs gewild dat Michael Jackson de Nobelprijs voor de vrede zou krijgen omdat hun "profeet" een Heal The World Tour hield waarvan al het geld naar kinderen ging in rampgebieden. Gebieden waar er oorlog, ziekte en/of honger is. Maar dit verjaardagscadeau ging niet door.
Dus zoals je ziet kunnen we verjaardagen op twee manieren vieren. In huiselijke kring of op nationaal of op wereldlijk niveau. Dat hang af van de persoon die jarig is. Paragraaf 2: Bij sommige bijzondere mensen heeft men achteraf pas door wat zij betekent hebben, want bij de geboorte op zich betekent iemand nog niets. Mensen vertellen dan verhalen over de geboorte van zo'n persoon. Die verhalen hebben niet de bedoeling de geschiedenis te vertellen maar willen op hun manier laten blijken dat deze persoon uniek was en nog steeds is. Het zijn verhalen van mensen die op hun manier die persoon in het zonnetje willen zetten. Deze verhalen worden in alle landen verteld. Elk land kent wel van dit soort verhalen op nationaal niveau en sommigen zijn zelfs bekent op wereld niveau. Dit zijn geboortelegenden. Zoals de volgende verhalen over bijzondere personen je duidelijk zullen maken. Het zijn verhalen over mensen die al eeuwenlang voor meerdere mensen betekenis hebben. Probeer de volgende vragen bij elk verhaal te beantwoorden: - Denk je dat dit verhaal echt gebeurd is? Wat zou de schrijver van dit verhaal ons willen duidelijk maken? - Waarom heeft hij dit verhaal geschreven? ENKELE GEBOORTELEGENDEN: HET GEBOORTEVERHAAL VAN SIDDARTA GAUTAMA DE BOEDDA "In haar droom zag koningin Maya een witte olifant, die van een gouden berg in het noorden neerdaalt op de zilverberg. In zijn slurf die als een zilversnoer was, hield hij een lotusbloem. Toen betrad hij trompetterend het gouden paleis, maakte driemaal een ronde rond het bed van de koningin, sloeg tegen haar rechterzijde en trad in haar schoot. Zo betrad hij een nieuw leven. Koningin Maya ontwaakte de volgende dag en vertelde de koning haar droom. Hij ontbood vierenzestig beroemde Brahmanen en onthaalde hen op uitgelezen spijzen en gaf hun geschenken. Toen liet hij hun de droom verklaren. Zij zeiden: "Heb geen vrees, o koning, de koningin is zwanger van een jongen, niet van een meisje. Gij zult een zoon krijgen. En als hij in een huis zal wonen, zal hij, koning, heer der wereld, zijn. Maar wanneer hij zijn huis verlaat, zal hij een Boeddha worden..." Toen de tijd van de koningin was gekomen, ging zij op reis en de koning liet de weg met planten, vanen en wimpels versieren. Zij kwam bij een lustoord, waarvan de bomen bezaaid waren met
bloemen en zij kreeg zin om in deze hof te gaan wandelen. Ze ging naar een grote wilg en wilde een tak grijpen. Zij strekte de hand uit en de geboorteweeĂŤn overvielen haar. Met de tak in haar hand baarde zij staande. En terwijl aan andere schepselen bij hun geboorte vuil kleeft, was dit niet het geval bij de Bodhisaatva. Hij trad uit zijn moeder zoals een predikant van zijn kansel daalt, als een man die met uitgestrekte armen een trap afkomt, vrij van elke onreinheid, lichtend als een juweel op een weefsel van Benares..." HET GEBOORTEVERHAAL VAN MOHAMMED Amina, de zus van Waraqa b. Naufal trouwde met Abdallah b. Al-Muttalib. Toen Abdallah jong was sprak iedereen lovende woorden over hem. Amina en Abdallah waren een gelukkig stel want al op de eerste huwelijksnacht werd Amina zwanger. Amina was in trans toen er een profeet haar kwam vertellen dat ze zwanger was van de profeet. Iedere maand van haar zwangerschap kwam er een profeet langs. In de laatste maand van haar zwangerschap kwam Aisa die haar het volgende vertelde; "Jij bent zwanger van de profeet. Ik stel hem onder bescherming van Allah en noem hem Mohammed." Door het grote licht wist de hele wereld van dit heuglijke feit. Amina was zwanger van de profeet Mohammed. Abdallah wou zijn vrouw nog eens begeren maar Amina wou niet meer. Zij had hem slechts lief gehad omdat ze een licht in zijn gezicht had gezien. Een licht dat te vergelijken is met een witte vlek op het voorhoofd van een merrie. Ze hoopte dat dat licht op haar zou overgaan. Zij zag het licht van het profetendom. Zij snapte de betekenis hiervan zeer goed want zij had de schrift gelezen. Later is ontdekt dat dit licht van Adam door de profeten via IsmaĂŤl aan Mohammed is overgedragen. De zwangerschap was licht en aangenaam. Ze ondervond niet de moeilijkheden die sommige vrouwen ondervonden. Ze wist dan ook niet eens dat ze zwanger was totdat de hemelse boodschap haar dit aankondigden. Op het ogenblik dat het kind zich van haar vrij maakte ging er van hem een licht uit. Alles wat er zich tussen het oosten en westen bevind werd verlicht. Amina zei; "Toen ik hem baarde kwam er uit mijn schoot een licht." Toen Mohammed geboren was viel hij op de aarde, steunde zijn handen op de grond en hief zijn hoofd naar de hemel. Toen nam hij een handje vol aarden. Mohammed werd besneden geboren. Amina zei; "Ik baarde hem rein. Ik baarde hem als de geboorte van een lammetje zonder enige onreinheid. Hij had ook geen navelstreng. Mohammed werd net als al de profeten die hem voorgingen rein geboren." Amina droomde op de eerste nacht van de geboorte dat er wijzen van Allah kwamen met drie vlaggen. Amina zag een vlag op de Kaaba, een vlag in het huis en een vlag op de grote moskee in palestina. De zuigeling werd aan Halima toevertrouwt. Het was namelijk heel normaal dat een vrouw uit de stad haar kind afstond aan een vrouw uit een dorp waar het kind groot en sterk kon op-
groeien. Halima had meteen de zegen die het kind beschermde herkent. Haar verdroogde borsten hadden weer genoeg melk voor zowel het pleegkind als voor haar eigen kind. Haar trage oude ezel begon weer ijverig te draven en een oude kameel die al een hele lange tijd geen melk meer had gegeven gaf nu drinken voor heel de familie. HET GEBOORTEVERHAAL VAN KRSNA Toen de tijd rijp was voor het verschijnen van de heer, nam het gesternte een uiterst gunstige stand aan. De astrologische invloed van de ster Rohini domineerde dan ook, want deze ster wordt als zeer gunstig beschouwd. Rohini staat direct onder toezicht van Brahma. Volgens de astrologie zijn er behalve de eigenlijke stand van de sterren andere gunstige en ongunstige omstandigheden, afhankelijk van de verschillende situaties waarin de verschillende planetenstelsels zich bevinden. Ten tijde van Krsna's geboorte namen de planetenstelsels vanzelf zo'n positie in, dat alles gunstig werd. In die tijd heerste er in het oosten, westen, zuiden, noorden, alom een sfeer van vrede en voorspoed. Er waren gunstige sterren zichtbaar, en in alle steden en dorpen, op het land en in ieders geest waren er tekenen van groot geluk. De rivieren waren vol water en de meren waren schitterend met lotusbloemen getooid. De bossen waren vol mooie vogels en pauwen. Alle vogels in het bos begonnen zoet te kwelen en de pauwen begonnen met hun wijfjes te dansen. Er woei een aangenaam briesje, dat de geur van verschillende bloemen meevoerde, en elke aanraking was een streling voor de huid. De brahmana's, die gewoon waren brandoffers te brengen, vonden de omgeving thuis er zeer geschikt voor. Als gevolg van de verwarring, gesticht door de demonische vorsten, was het brandoffer-altaar thuis bij de brahmana's bijna niet meer in gebruik, maar nu hadden ze gelegenheid in alle vrede een vuur aan te leggen. Omdat het hun verboden was brandoffers te brengen, voelden de brahmana's zich naar geest, verstand en aktiviteiten zeer bedrukt, maar juist toen Krsna op het punt stond te verschijnen, stroomde hun gemoed vanzelf vol vreugde, omdat ze in het zwerk luide trillingen vernamen van bovenzinnelijke klanken, die de verschijning van de Allerhoogste Persoonlijkheid Gods aankondigden. De bewoners van de planeten der Gandharva's en Kinnara's begonnen te zingen en de bewoners van Siddhaloka en de planeten der Carana's zonden gebeden op tot de Persoonlijkheid Gods. Op de hemelse planeten begonnen de engelen en hun echtgenoten, door de Apsara's begeleid, te dansen. De grote wijzen en de halfgoden begonnen goedluims bloemen omlaag te strooien. Aan het strand klonk het ruisen van gulle golven en er dreven wolken boven zee, die zeer aangenaam begonnen te donderen. Zo verscheen toen Heer Visnu, die in het hart van ieder
levend wezen woont, in het holst van de nacht als Allerhoogste Persoonlijkheid Gods voor Devaki, die zelf als halfgodin verschenen was. Het verschijnen van Heer Visnu op dat tijdstip kan worden vergeleken met het opkomen van de volle maan boven de oostelijke kim. Het kind dat op dat gunstige tijdstip geboren werd moest de Allerhoogste Brahman of de Absolute Waarheid zijn. Vasudeva zag dit wonderbaarlijke kind geboren worden als baby met vier handen, waarin het schelphoorn, een knots, een werpschrijf en een lotus vasthield; Het droeg het sierteken Srivatsa en de halsketen van kaustubha-juwelen, Het was gekleed in gele zijde, schitterde als een lichtgevende zwartachtige wolk, droeg een helm bezet met vaidurya-stenen, kostbare armbanden, oorbellen en meer van dergelijke sieraden over Zijn hele lichaam, en het had een massa haar op Zijn hoofd. Het buitengewone voorkomen van het kind sloeg Vasudeva met verbijstering. Hoe kon een zojuist geboren kind er zo versierd bij liggen? Hij begreep derhalve dat Heer Krsna nu verschenen was en door deze gebeurtenis raakte hij ontdaan. Vasudeva vroeg zich in alle nederigheid af hoe het mogelijk was dat de alomtegenwoordige Persoonlijkheid Gods, Visnu of Krsna, thans in Zijn oorspronkelijke gedaante als kind in zijn huis verscheen, hoewel hij een gewoon levend wezen was. Toen Vasudeva ervan overtuigd was dat het pasgeboren kind de Allerhoogste Persoonlijkheid Gods Zelf was, boog hij zich met gevouwen handen neer en zond gebeden aan Hem op. De pasgeboren baby vervulde het vertrek waarin Hij verschenen was met Zijn stralengloed. Vasudeva begon te bidden. "O Heer, ik kan begrijpen wie U bent. U bent de Allerhoogste Persoonlijkheid Gods, de Superziel van alle levende wezens en de Absolute Waarheid. U bent verschenen in Uw eeuwige gedaante, die we nu rechtstreeks zien......"
HET GEBOORTEVERHAAL VAN MOZES (EXODUS: HOOFDSTUK 2, VERS 1 t/m 10).
Een man uit de stam Levi nam een meisje uit die stam tot vrouw. De vrouw werd zwanger en bracht een zoon ter wereld. Toen zij zag hoe mooi het kind was, hield zij het drie maanden lang verborgen. Maar toen zij geen kans meer zag hem nog langer verborgen te houden, nam zij een mandje van riet, streek het dicht met asfalt en pek en legde het kind erin. Toen zette zij het tussen het riet aan de oever van de Nijl. Op enige afstand stelde de zuster van het kind zich verdekt op, om te zien wat er zou gebeuren. Nu begaf de dochter van Farao zich naar de Nijl om te baden, terwijl haar dienaressen
op en neer bleven lopen langs de oever van de rivier. Ineens zag zij het mandje tussen het riet en stuurde haar slavin om het te halen. Zij maakte het open, keek en daar lag een schreiend jongetje. Vol medelijden riep zij: "Natuurlijk een Hebreeuws kind!" Toen kwam de zuster van het kind aan de dochter van Farao vragen: "Zal ik bij de Hebreeuwse vrouwen een voedster gaan zoeken, om het kind voor u te voeden?" De dochter van Farao antwoordde: "Ja, doe dat." Het meisje snelde weg en haalde de moeder van het kind. De dochter van Farao beval haar: "Neem dit kind mee en voed het voor mij; ik zal u er persoonlijk voor belonen." Toen nam de vrouw het kind mee en voedde het. En toen het kind opgegroeid was, bracht zij het terug naar de dochter van Farao. Deze nam hem als haar eigen zoon aan. Zij noemde hem Mozes, want, zo zei ze, "ik heb hem uit het water getrokken." HET GEBOORTEVERHAAL VAN JEZUS Ook de eerste christenen hebben na Jezus zijn dood geboortelegenden geschreven waarin ze duidelijk maken wat ze van Jezus vonden. Wat de eerste Christenen in Jezus zagen zullen we in de volgende les bekijken in een geboorteverhaal van Jezus.Het is geschreven door Lucas, een volgeling van Jezus.
LES 2: DE GEBOORTELEGENDE VAN JEZUS. In de vorige les hebben we het over geboortelegenden gehad. In deze les gaan we het vooral hebben over de geboortelegende van Jezus. Er zijn twee geboortelegenden van Jezus. Matteüs schreef een verhaal over de geboorte van Jezus en Lucas. Wij gaan het hebben over de geboortelegende die geschreven is door Lucas en dat je kunt vinden in Lucas hoofdstuk 2,vers 1 t/m 20. Het is het verhaal dat je elk jaar met kerstmis kunt horen. Ook in dit verhaal, net als in de verhalen over de geboorte van Boeddha, Mohammed, Krsna en Mozes laat de schrijver zien wat, in dit geval Jezus betekent voor hem. Lucas heeft gebruik gemaakt van enkele middelen om de bijzondere betekenis van Jezus te benadrukken. Wist jij dat... - Jezus helemaal niet in Betlehem geboren is. Koning David is echter wel daar geboren. De Joden dachten dat de grote bloeiperiode onder koning David navolging zou krijgen onder een nieuwe koning. Een koning van alle koningen (de messias) die net als de grote koning David uit Betlehem moest komen. Het is dus niet zo gek dat Lucas Betlehem koos als geboorteplaats van Jezus. Eigenlijk is Jezus gewoon in Nazareth geboren. - Engelen helemaal niet bestaan. Natuurlijk wist jij dat. Maar wist jij ook dat ze in verhalen werden gebruikt om aan de lezers duidelijk te maken dat God zich helemaal met die persoon bezighield, zich bekommerde om het wel en wee van die persoon. Volgens Lucas was dit zeker het geval met Jezus, de zoon van God. - Er waarschijnlijk nooit een volkstelling is geweest onder keizer Augustus. Dit is slechts één van de vele middelen die Lucas gebruikte om de machtige keizer Augustus tegenover de kwetsbare Jezus te zetten. Jezus is niet de messias omdat hij miljonair is of politieke macht heeft. Jezus is geen keizer Augustus die de macht had om al zijn onderdanen te tellen. Jezus is hier enkel een kwetsbare baby die ergens achteraf in een kribbe wordt geboren met wat arme herders op kraambezoek. God houdt dus geen rekening met de aardse machtsverhoudingen. De bijna als God vereerde keizer Augustus was dus niet de messias maar de kwetsbare Jezus. Het geboorteverhaal van Jezus is dus een geboortelegende. Het is geen historisch verhaal maar een levensbeschouwelijk verhaal. Lucas heeft een heel mooi verhaal in elkaar gezet dat nu nog steeds veel mensen inspireert. Lees het verhaal trouwens zelf maar misschien vind jij het ook wel een mooi verhaal.
HET GEBOORTEVERHAAL VAN JEZUS (LUCAS: HOOFDSTUK 2, VERS 1 t/m 20). In die dagen kwam er een besluit van keizer Augustus, dat er een volkstelling moest gehouden worden in heel zijn rijk. Deze volkstelling had voor het eerst plaats toen Quirinius landvoogd van SyriĂŤ was. Allen gingen op reis, ieder naar zijn eigen stad om zich te laten inschrijven. Ook Jozef trok op en omdat hij behoorde tot het huis en geslacht van David, ging hij van Galilea uit de stad Nazaret naar Judea, naar de stad van David, Betlehem geheten, om zich te laten inschrijven, samen met Maria, zijn verloofde, die zwanger was. Terwijl zij daar verbleven, brak het uur aan waarop zij moeder zou worden; zij bracht haar zoon ter wereld, haar eerstgeborene, wikkelde Hem in doeken en legde Hem neer in een kribbe, omdat er voor hen geen plaats was in de herberg. In de omgeving bevonden zich herders die in het open veld gedurende de nacht hun kudde bewaakten. Plotseling stond een engel des Heren voor hen en zij werden omstraald door de glorie des Heren, zodat zij door grote vrees werden bevangen. Maar de engel sprak tot hen: "Vreest niet, want zie, ik verkondig u een vreugdevolle boodschap die bestemd is voor het hele volk. Heden is u een Redder geboren, Christus de Heer, in de stad van David. En dit zal voor u een teken zijn: gij zult het pasgeboren kind vinden, in doeken gewikkeld en liggend in een kribbe." Opeens voegde zich bij de engel een hemelse heerschare; zij verheerlijkten God met de woorden: "Eer aan God in den hoge en op aarde vrede onder de mensen in wie Hij welbehagen heeft." Zodra de engelen weer van hen waren heengegaan naar de hemel, zeiden de herders tot elkaar: "Komt, laten we naar Betlehem gaan om te zien wat er gebeurd is en wat de Heer ons heeft bekend gemaakt." Ze haastten zich er heen en vonden Maria en Jozef en het pasgeboren kind, dat in de kribbe lag. Toen ze dit gezien hadden, maakten ze bekend wat hun over dit kind gezegd was. Allen die het hoorden, stonden verwonderd over hetgeen de herders hun verhaalden. Maria bewaarde al deze woorden in haar hart en overwoog ze bij zichzelf. De herders keerden terug, terwijl zij God verheerlijkten en loofden om alles wat zij gehoord en gezien hadden; het was juist zoals hun gezegd was.
Als we nu de vragen uit les 1 erbij nemen dan komen we tot deze antwoorden. - Denk je dat dit verhaal echt gebeurd is? Nee. - Wat zou de schrijver van dit verhaal ons duidelijk willen maken? Hij wil ons op zijn manier laten zien hoeveel Jezus voor hem betekent. Lucas zegt (en vele andere gelovigen zeggen hem dit na) "Jezus is Christus, de Messias (= de Gezalfde)." - Waarom heeft hij dit verhaal geschreven? Lucas wil eerbetuigen aan Jezus door hem op deze manier te laten weten hoeveel Jezus voor hem betekent. En hij wil er andere mensen over vertellen zodat zij net als hij het bijzondere van deze mens inzien. Hij vindt Jezus helemaal te gek en dat wil hij iedereen vertellen. Een raadsel om even over na te denken: Jezus van Nazareth en Jezus Christus zijn zoals jij weet ĂŠĂŠn en dezelfde persoon. Maar toch is Jezus van Nazareth geboren in Nazareth en Jezus Christus in Betlehem. Hoe kan dat?
Les 3: KERSTMIS. In les twee hebben we het over het geboorteverhaal van Jezus gehad, dat geschreven werd door Lucas. Toen zei ik al dat dit verhaal ieder jaar met kerstmis wordt verteld. In deze les gaan we iets nader in op het feest van het licht oftewel kerstmis. We gaan eens kijken hoe het ontstaan is en vroeger gevierd werd. En we gaan eens kijken hoe wij nu ons kerstfeest vieren. Is ons kerstfeest nog wel het kerstfeest van de eerste christenen? DE GESCHIEDENIS VAN KERSTMIS.
De Germanen vierde al eerder het lichtfeest. Ze noemden het joelfeest. Het is zowel een vruchtbaarheidsfeest, als een dodenfeest. Veel gebruiken uit die tijd zijn nog bewaard gebleven. Het joelfeest was eigenlijk een nieuwjaarsfeest. Het werd gevierd van 25 december t/m. 6 januari. Het was ter ere van de zonnegod Frey. Hij was de god die steeds weer de natuur liet bloeien. Daarom verlangen de mensen in de donkerste tijd van het jaar naar Frey, naar de zon. Met de zon kwam het licht weer terug. De winter, de dood wordt overwonnen alles zal weer bloeien. Er was o.a. daarom een voorname plaats ingeruimd voor de altijd groene boom; de dennenboom. Alles zou weer groen worden, net als de dennenboom. Om de mensen daaraan te herinneren, versierde men de huizen met dennentakken. Een gebruik dat wij nu nog kennen namelijk de kerstboom. Wij gebruiken echter geen dennenboom maar een sparrenboom.
De kerstboom is rond 1850 door de zondagschool en vrijzinnige kerk naar Nederland gekomen. De kerstboom kwam uit Duitsland waar die ook pas omstreeks 1600 sporadisch optreedt. Het is trouwens vreemd dat de kerk de kerstboom heeft ge誰ntroduceerd en dat anderzijds bepaalde kerkelijke groeperingen de boom veroordelen als onchristelijk. Er valt inderdaad moeilijk een relatie met het christendom te leggen maar dit heeft de boom niet kunnen tegenhouden. De rooms-katholieken hadden volgens een NIPO-onderzoek uit 1959 de minste moeite met de boom. Als je nu in de decemberweken 's avonds door de straten loopt dan ontdek je bijna huis aan huis een verlichte boom. Alle boze geesten moesten bij de Germanen verdreven worden om ruim baan te maken voor de zon. Daarom werd er in die tijd veel lawaai gemaakt. Ze bliezen op horens en in latere tijd luidden ze de klokken. Datzelfde gebruik kennen we nu nog met nieuwjaar namelijk vuurwerk. Om de goden gunstig te stemmen bracht men offers. Wij doen dat nu niet meer. Wij geven elkaar cadeautjes. Ook het kerstbrood gaat waarschijnlijk terug op een offerbrood van het Germaanse zonnewendefeest.
Rond het jaar 200 kregen de Romeinen een nieuwe godsdienst. Mitras, Sol Invictus... heette de nieuwe goden. Mitras was voor de romeinen de god van de zon en daardoor ook van de vruchtbaarheid. De geboortedag van deze god werd gevierd op 25 december, midden in de donkerste tijd van het jaar. Dat was de tijd waarin de mensen gingen denken aan de zon die het nieuwe leven kwam brengen. Het kerstfeest werd in de 4e eeuw bekend in het Westen en is waarschijnlijk onstaan als kerstening van het heidense feest van Mitras, dat op de winterzonnewende werd gevierd. Vandaar ook dat het lichtthema een grote plaats inneemt. Voor keizer Constantijn (ongeveer 280) was niet Mitras, Sol Invictus de god die het licht bracht, maar Jezus Christus. Jezus was voor hem het licht. De christenen vierden rond 336 te Rome voor het eerst het kerstfeest. De datum 25 december werd uitgekozen voor het geboortefeest van Jezus. In de bijbel wordt Jezus het "Licht van de Wereld" genoemd. De germanen en de romeinen vierden dan toch al het Lichtfeest. De christenen wilden hiermee getuigen, dat Jezus voor hen het "ware Licht van de wereld" was. De Christenen hebben dus het heidense feest van de Germanen en de Romeinen gekerstend. 25 december: kerstmis en 6 januari: Driekoningen. (Driekoningen gaat om de Wijzen uit het oosten, die, volgens Matthe端s 2: 1-12, door een ster geleid in Bethlehem kwamen om de koning der joden te aanbidden en hem geschenken in goud, wierook en mirre te brengen. Wat de oorsprong van het feest betreft, op 6 januari vierden de gnostici de doop van Christus, die tegelijkertijd als verschijning of verjaardag van zijn goddelijkheid beschouwd werd; Epifanie. Geleidelijk werd de 6de januari als Jezus' geboortedag opgevat. Maar toen in het midden van de vierde eeuw diens geboorte werd vastgesteld op 25 december bleef voor 6 januari alleen nog het eerbetoon aan de drie koningen over). Het kerstkribbetje is pas in 1223 ingevoerd door Franciskus van Assisi. Roermond had al in 1370 en Utrecht in 1489 een kerststal in de kerk. En uit de kerken verspreidde het gebruik zich in de gezinnen. De stroming van de vroeg-19de-eeuwse romantiek schijnt het bouwen van kerststalletjes ook te hebben bevorderd. De kerststalletjes kun je soms ook in de buitenlucht aantreffen. De ene is nog mooier en groter dan de ander. Sommige dorpen strijden er ieder jaar weer om wie de mooiste kerststal heeft. Tot in het absurde wordt dit doorgevoerd. Ze gebruiken dan echte mensen en dieren. Sommige dorpelingen durven zelfs te beweren dat ze de kerststal op ware grote hebben nagemaakt. Zij hebben maar weinig van het geboorteverhaal van Jezus begrepen. "Ware grote" slaat natuurlijk nergens op want het is en blijft een verhaal. Je kunt toch ook niet zeggen dat het sprookjesbos in de Efteling op
ware grote is nagemaakt. Trouwens in het geboorteverhaal van Jezus staat niets over een os en een ezel. De os en de ezel zijn bij de kerstclub gekomen omdat er in het Oude Testament bij profeet Jesaja 1,3 staat: "Een os kent zijn eigenaar, een ezel de krib van zijn meester; maar Israël weet niets, mijn volk heeft geen begrip." Ouder nog zijn de kerstspelen, waarbij het kerstverhaal werd opgevoerd (vanaf de 11e eeuw), aanvankelijk in de kerk, later op het kerkplein. In Oldenzaal wordt met levende personen en dieren in een voormalige boerderij in een kerstspel het geboorteverhaal van Jezus gedramatiseerd weergegeven. In de late middeleeuwen onstond het kindjewiegen, dat zich op sommige plaatsen nog heeft gehandhaafd en waarbij een pop het Jezuskind voorstelde en wiegeliedjes werden gezongen. De kerstliederen onstonden vooral in de 15e - 16e eeuw. Voor zover het geen teruggrijpen betreft tot oud-Nederlandse liederen als "Nu sijt wellecome", gaat het vaak om van oorsprong Duitse liederen als "O denneboom" en niet te vergeten "Stille nacht, heilige nacht." In het volksgeloof had de kerstnacht een bijzondere betekenis. Heel het dorp ging naar de nachtmis om daarna midden in de nacht te ontbijten. Nu gaan mensen niet meer elke week naar de kerk. Toch hebben veel mensen christelijk of niet de gewoonte één keer per jaar met kerstmis naar de kerk te gaan. De kerken zijn dan vol. Waar normaal plaats genoeg is moet men dan staan. Als je mensen vraagt waarom ze dan wel gaan zeggen ze "het is dan zo gezellig in de kerk en het hoort er bij. Ik heb anders niet dat gevoel van kerstmis..." De nachtmis wordt net als al het andere koopwaar rond die tijd geconsumeerd voor de broodnodige gezelligheid.
De kerstman werd uit Engeland (Father Christmas) geïmporteerd. Het is de Amerikaanse Santa Claus, compleet met slede en als trekdier Rudolf, the red-noased reindeer, zoals een Amerikaans liedje zegt. Niemand heeft in de gaten dat deze baardige inwoner van de Noordpool niemand minder is dan onze eigen Sinterklaas, die in het verleden door Nederlandse emigranten naar de Verenigde Staten is geëxporteerd en nu steeds meer zijn weg via Engeland terugvindt. Hij begint zichzelf hier zo op zijn gemak te voelen dat er een strijd is ontstaan tussen Sinterklaas en de kerstman. Steeds meer winkels richten hun etalages al voor kerstmis in voordat Sinterklaas goed en wel op de boot naar Spanje zit waardoor steeds meer mensen elkaar met kerstmis cadeautjes gaan geven en Sinterklaas niet meer zien staan. Nederland zou Nederland niet zijn als er niet meteen een nieuwe actiegroep uit de grond zou worden gestampt, bijv. Het comité Sinterklaas moet blijven. En ik las zelfs het volgende in de krant; Sinterklaas en Kerstman raken slaags in winkelstraat. Deze strijd lijkt onschuldig maar het gaat natuurlijk allemaal om de gunst van de consument. De ware betekenis van feesten staat soms haaks op de financiële belangen. Als je de mensen op straat vraagt naar de betekenis van kerstmis dan krijg je vele verschillende antwoorden. "Gezelligheid, vrede op aarde, cadeautjes, lekker eten en
samen zijn, wintersport, wapenstilstand en de tijd om even stil te staan bij al het leed in de wereld..." Sommige mensen weten zelfs niet waar het feest eigenlijk om begonnen is. Ze zeggen dan "Er is toch iets met Jezus?" Kerstmis is een feest geworden voor iedereen. Je hoeft geen christen te zijn om dit feest te vieren. Het kerstfeest van de eerste christenen is het feest van de consument geworden waar veel geld aan te verdienen valt. We sturen elkaar rond die tijd kerstkaarten met de beste wensen. Het is de tijd geworden van het kerstgebeuren of het kerstgevoel. Een vaag gevoel van naastenliefde en kerstsentiment dat zich het best door een lied van Alexander Pola laat verwoorden. KERSTSENTIMENT Ik word met kerstmis altijd zo sentimenteel. Dan krijg ik plotseling met alles medelijden. Dan krijg ik almaar grote brokken in mijn keel wanneer ik mensen zie die niet in auto's rijden... Dan zou ik zó wel uit mijn auto willen springen en met een voddenkoopman Christmas Carrols zingen. Ik zou een kwartje willen geven aan een arme oude vrouw en dan zachtjes willen zeggen: "Hier, pak an, dat is voor jóú." Dat zou ik willen, dolgraag willen op mijn eer! Maar als je zó maar uit je auto springt, dan strem je het verkeer... Al wat goed is voert met kerstmis in mijn hart de boventoon. O, ik ben zo goed met kerstmis; dat's niet meer gewóón gewoon! Heel mijn ziel is als een kerstkaart: blanke sneeuw en ijl rood licht, en de engel die je aanstaart heeft voor één dag mijn gezicht.