De optiekentheorie door Drs. J.L.C. Marechal
Optieken • Een optiek is een bepaalde wijze van benaderen van de hele werkelijkheid • Er zijn veel optieken; onder andere de levensbeschouwelijke optiek • Binnen iedere optiek kunnen veel visies bestaan
Visies • Een visie is een opvatting binnen een bepaalde optiek over een deel of een geheel van de werkelijkheid • Er bestaat een wisselwerking tussen visies en handelen
Aspectoptieken en uiteindelijkheidsoptiek • De optiekentheorie maakt duidelijk dat alle optieken te verdelen zijn in aspectoptieken en uiteindelijkheidsoptieken
Overeenkomst • De aspectoptieken en uiteindelijkheidsoptiek kijken beiden naar heel de werkelijkheid
Verschil • De aspectoptieken kijken naar heel de werkelijkheid maar is beperkt tot een deel van die werkelijkheid in het formeel object. • De uiteindelijkheidsoptiek kent geen beperkingen in het formeel object. De uiteindelijkheidsoptiek bestudeert het zijnde als zijnde, het zijnde in zoverre het is.
Drie vragen De uiteindelijkheidsoptiek stelt drie vragen aan heel de werkelijkheid: • De levensbeschouwelijke vraag is: Wat is het uiteindelijk ware (zinvolheid)? • De ethische vraag is: Wat is het uiteindelijk goede (handelen)? • De esthetische vraag is: Wat is het uiteindelijk schone?
De optiekentheorie in een historisch kader • In de geschiedenis heeft de mens de aspectoptieken en uiteindelijkheidsoptiek verschillend gewaardeerd. Ik maak hier onder een onderscheid tussen de premoderne, postmoderne en moderne tijd.
Premoderne tijd: Uiteindelijkheidsoptiek domineert • De kerk monopoliseert door de dominantie van de uiteindelijkheidsoptiek de waarheid doordat er geen concurrentie mogelijk is van de wetenschappen. Bijv. Nicolaus Copernicus (1473-1543): Stelling: heliocentrisch wereldbeeld. Galileo Galilei (15641642) verdedigde deze stelling. Dit leidt tot een proces omdat het in strijd was met het Bijbelse geocentrische wereldbeeld van de kerk. Uiteindelijk werd Galilei door de kerk verplicht zijn stellingen af te zweren.
Premoderne tijd: Uiteindelijkheidsoptiek domineert • Ook tegenwoordig zijn er mensen met premoderne uitspraken: “Aids is een straf van God voor de zondige geaardheid van homoseksuelen”; “Het is Gods wil als ik ziek word daarom laat ik mij niet inenten”; “Jezus kon echt over het water lopen, de aarde is daadwerkelijk door God gemaakt en elk wonder is letterlijk zo gebeurd,… (De Bijbel moet van kaft tot kaft letterlijk genomen worden).
Postmoderne tijd: Aspectoptiek domineert • De wetenschap bevrijdt de mens van het starre dogmatische weten van de kerk in de premoderne tijd. Maar de wetenschap kan de zinvraag niet stellen en de uiteindelijkheidsoptiek die dit wel kan is door de dominantie ofwel het superprestige van de wetenschap vrijwel geÍlimineerd. Als die levensvragen toch gesteld worden, worden ze beantwoord vanuit een aspectoptiek. Bijv. Alleen dat is waardevol en nuttig wat geld oplevert. De economie zuigt de humaniteit uit het leven.
Postmoderne tijd: Aspectoptiek domineert • Alleen die uitspraken zijn zinvol als ze door feiten bevestigd of tegengesproken kunnen worden. De uitspraak ‘het regent’ is een zinvolle uitspraak. Want ik kan met mijn zintuigen vaststellen of die juist of vals is. De uitspraak ‘God bestaat’ is een zinloze uitspraak omdat dit niet te bewijzen valt. Maar is de stelling dat alleen die uitspraken zinvol zijn die te bewijzen zijn zelf wel te bewijzen? (Stelling - Aminozuren).
Moderne tijd: Balans aspectoptiek uiteindelijkheidsoptiek • De aspectoptieken en de uiteindelijkheidsoptiek staan in een harmonische dialoog waarbij de argumenten tellen en niet de macht of het gezag. Het Verlichtingsideaal moet binnen de moderne tijd gestalte krijgen. De Verlichting en de christelijke levensvisie staan hier niet tegenover elkaar want beide hebben hetzelfde doel: humaniteit. De Verlichting moet gezien worden als de levensbeschouwelijke begeleider van de modernisering.
Moderne tijd: Balans aspectoptiek uiteindelijkheidsoptiek • Bijbel is gebaseerd op de feitelijke geschiedenis van de joden en Jezus maar verwoord vanuit een Hebreeuwse vertelcultuur.
Je moet leren lezen • Je moet leren lezen en weten vanuit welke optiek iets gezegd wordt anders snap je niet wat er gezegd wordt. • Raadsel: Jezus van Nazareth is geboren in Nazareth. Jezus Christus is geboren in Bethlehem en de geboortekerk van Jezus staat in Jeruzalem. Toch hebben wij het hier over één en dezelfde persoon. Hoe kan dat?
Het nut van de optiekentheorie • De optiekentheorie maakt ons duidelijk dat mensen niet theorieloos naar de werkelijkheid kunnen kijken. Iedereen kijkt steeds vanuit een bepaalde invalshoek (het formeel object) naar (iets in) de werkelijkheid (het materieel object). Mensen benaderen de werkelijkheid m.b.v. een bepaalde optiek.
Het nut van de optiekentheorie • De optiekentheorie zorgt voor een heldere communicatie. Door te beseffen binnen welke optiek (taalspel) iemand staat, snap je beter wat hij/zij te vertellen heeft. Als je vanuit twee verschillende optieken met elkaar communiceert begrijp je elkaar niet. De optiekentheorie helpt dit te voorkomen.
Het nut van de optiekentheorie • De optiekentheorie laat het specifieke karakter en belang van de aspectoptieken en uiteindelijkheidsoptiek zien. Dit wordt ondermeer duidelijk aan de hand van het uiteindelijke schema van de optiekentheorie.
Optiekentheorie in schema • Aspectoptieken kijkt vanuit een deel naar de hele werkelijkheid • Kwantitatief (meten, wegen, tellen) • Immanent (aards) • Veelheid • AK, SK, WI, NA,...
• Uiteindelijkheidsoptiek kijkt vanuit heel de werkelijkheid naar de hele werkelijkheid • Kwalitatief (Drie vragen) • Transcendent (overstijgt) • Eenheid • LB
• www.jurgenmarechal.nl