20
Nasze Oborniki
www.oborniki.pl
Sierpień 2021
Hitlerowskie zbrodnie w Lasach Rożnowskich część I
Okupacja w Obornikach 1 września 1939 roku i początek II wojny światowej to kluczowy moment dla życia wielu oborniczan, ale także dla przyszłych losów samych Obornik. Dotyczy to zarówno życia codziennego, społecznego, jak i kierunków rozwoju miasta. Początek okupacji to liczne deportacje mieszkańców Obornik, najpierw do Kowanówka, Bąblina, a później do miejscowości Szydłowiec w Generalnym Gubernatorstwie. Mieszkańcy miasta wytypowani do wysiedlenia mieli zaledwie 15 minut na spakowanie się i przygotowanie do podróży. Wysiedlany, w zależności od humoru okupanta, mógł zabrać odzienie wierzchnie oraz niewielki bagaż podręczny, trochę żywności i 20 zł na drogę. Większość oborniczan wywieziona do Szydłowca tam musiała organizować swoje nowe życie. Oprócz wywozów do Generalnego Gubernatorstwa, oborniczanie regularnie transportowani byli także na przymusowe roboty do Rzeszy. Niemcy okupowaną Polskę podzielili na dwie części: Pomorze, Wielkopolskę, Śląsk, zachodnią część województwa łódzkiego, północne Mazowsze i Suwalszczyznę wcielono do III Rze-
szy. Pozostała część utworzyła Generalne Gubernatorstwo, którego stolicą został Kraków. Hitlerowski okupant opracował doskonale strategię wobec Polaków. Miała ona mieć bardzo represyjny charakter i opierać się na deklaracji Heinricha Himmlera, który w jednym z wystąpień oświadczył, że zagłada Polaków jest podstawowym obowiązkiem narodu niemieckiego, a „Polacy zostaną starci z powierzchni ziemi”, ci którym uda się przeżyć mieli zostać pozbawieni tożsamości narodowej i kulturowej, pracując niewolniczo dla Niemców. Działaniom niemieckim od początku okupacji towarzyszyły zbrodnie popełniane na ludności polskiej. Bombardowanie obiektów cywilnych, łapanki, masowe rozstrzeliwania ludności, miały wprowadzić niepokój i panikę. Polacy ginęli podczas nalotów, ostrzeliwań, krwawych pacyfikacji, ale także w masowych miejscach straceń. Tragedia, która wydarzyła się w lasach Puszczy Noteckiej miała być tego ewidentnym przykładem. Niemy świadek zagłady Okres okupacji niemieckiej w Poznaniu i całej Wielkopolsce rozpoczął się masowymi aresztowaniami i egzekucjami ludności polskiej. Równolegle z zatrzymywaniem wywożono Polaków na rozstrzelanie do okolicznych lasów wokół Poznania. Na północ od Obornik oraz dokładnie na północny zachód od wsi Rożnowice znajdują się przepiękne lasy Puszczy Noteckiej, które stały się niemym świadkiem tragicznych wydarzeń z okresu okupacji. Na terenie, o powierzchni od 1,5 do 3 hektarów lasy te kryją w sobie masowe groby, w których spo-
czywają bestialsko pomordowani przez niemieckich hitlerowców: dzieci, kobiety i mężczyźni. Na podstawie zeznań świadków ujawniono, że w miesiącach od października do grudnia 1939 r., każdego dnia, samochody ciężarowe zwoziły ofiary na rozstrzelanie do Lasów Rożnowskich. Prokurator Prokuratury Wojewódzkiej w Poznaniu Jan Strzelczak ustalił liczbę ofiar egzekucji na co najmniej 12 tys. osób, w tym pacjentów zlikwidowanego przez Niemców Zakładu Psychiatrycznego w Owińskach, w liczbie 1 040 mężczyzn i kobiet oraz 78 dzieci (z których najmłodsze miały 2 lata). Dokładne dane z Owińsk pochodzą z list transportowych, sporządzanych na rozkaz oprawców niemieckich przez personel zakładu. Wielu chorych krępowano łańcuchami, podawano im środki uspokajające, ubierano w najgorszą odzież. Regularnie, każdego dnia roboczego cztery samochody ciężarowe – dwa przed i dwa popołudniu, zwoziły ofiary na rozstrzelanie. Każdy z nich mógł pomieścić 40 osób. Przeciętne w ciągu dnia mordowano ich ok. 160, zaś w miesiącu – ok. 4 000 osób. Jak przyznał prokurator, do powyżej liczby należy dodać zamordowanych w czasie kampanii wrześniowej 1939 r. oraz w kwietniu 1940 r. Odnośnie egzekucji z kwietnia 1940 r. świadkowie zeznali, na podstawie zaobserwowanych śladów kół samochodowych, że pojazdy z ofiarami przyjeżdżały z kierunku Poznania. Polaków zamordowanych w Lasach Rożnowskich pochowano w 38 grobach, z których 19 po wojnie rozkopano. Bezsprzecznie stwierdzono w nich szczątki zwłok ludzkich.
W Lasach Rożnowskich ustawione zostaną tablice, upamiętniające ofiary hitlerowskiej kaźni Na północ od Obornik w Lasach Rożnowskich znajduje się miejsce upamiętniające tragiczne wydarzenia z czasów II wojny światowej. Masowe mogiły kryjące prochy około 12 tysięcy osób zamordowanych, w latach 1939 – 1941, przez hitlerowców. Miejsce to choć położone nieopodal wiodącej nad morze drogi, którą rokrocznie podróżują setki tysięcy turystów jest mało znanym pomnikiem zbrodniczej działalności hitlerowców. Szerokiej wiedzy o nim brakuje też samym oborniczanom, dlatego też postanowiliśmy to zmienić, zwracając należną pamięć bezbronnym wojennym ofiarom – wyjaśnia Burmistrz Obornik Tomasz Szrama. W miejscu kaźni ustawione zostaną tablice, upamiętniające tragiczne wydarzenia i niełatwą drogę do ukazania prawdy. Historyczną treść opracował (we współpracy z IPN, na podstawie dostępnych materiałów, konsultacji historycznych i wspomnień świadków) Krzysztof Nowacki Sekretarz Gminy Oborniki, historyk i regionalista. Jego ustalenia uzu-
pełnią przejmujące grafiki, wykonane przez szamotulskiego artystę Jarosława Kałżyńskiego. Ustawienie tablic sfinansowane zostanie ze środków finansowych budżetu Wojewody Wielkopolskiego, w ramach dotacji celowej przeznaczonej na utrzymanie grobów i cmentarzy wojennych. W środę, 25 sierpnia w Rożnowie Wojewoda Wielkopolski Michał Zieliński podpisał z Burmistrzem Obornik Tomaszem Szramą porozumienie, na mocy którego obszar masowych grobów zostanie przekazany pod opiekę Gminy Oborniki, która zajmie się ich utrzymaniem. Odsłonięcie tablic upamiętniających ofiary hitlerowskich zbrodni, spoczywających w rożnowskich lasach planowane jest w okolicach Uroczystości Wszystkich Świętych.
Opracowanie Krzysztof Nowacki po konsultacji merytorycznej z Instytutem Pamięci Narodowej „Hitlerowskie zbrodnie w Lasach Rożnowskich cz. II – Zacieranie śladów zbrodni i długa droga do prawdy…” już w kolejnym numerze „Naszych Obornik”, w stałych punktach, po 25 września.
Nasze Oborniki
Bezpłatny Miesięcznik Urzędu Miejskiego w Obornikach
Wydawca: Urząd Miejski w Obornikach, Koordynator Projektu Krzysztof Nowacki, Redaktor Naczelny Krzysztof Sroka ul. Marsz. J. Piłsudskiego 76, 64-600 Oborniki, pok. 234, tel. (61) 65 59 127, e-mail: promocja@um.oborniki.pl, www.oborniki.pl Skład i opracowanie graficzne: Creatika Łukasz Kempiński | Druk: Drukarnia Polska Press, Ul. Malwowa 158, 60-175 Poznań, nakład 12 000 szt.
