INTERVIEW

Hoe ‘Veearts Maaike’ haar droomvak ontgroeide

Een keizersnede en het euthanaseren of doodbloeden van een koe. Het zijn gebeurtenissen die doorgaans achter gesloten staldeuren plaatsvinden, maar via de documentaire ‘Veearts Maaike’ kwamen ze in de meest pure vorm de huiskamer binnen. ‘Het op tafel durven leggen van de echte dilemma’s komt de dialoog ten goede’, zo verklaart Maaike. Verbinden is haar levenswerk geworden.

TEKST FLORUS PELLIKAAN

Eind juli 2020 was het zover. De documentaire ‘Veearts Maaike’ van de Gouden Kalf-winnaars Jan Musch en Tijs Tinbergen kwam landelijk op tv. Inclusief terugkijkers zagen inmiddels al ruim 220.000 mensen hoe dierenarts Maaike van den Berg over het Groningse land van veebedrijf naar veebedrijf snelt voor een spoedgeval of bedrijfsbegeleiding. Voor een argeloze kijker, die de documentaire ‘toevallig’ tegenkwam, werd het een confronterende film. Maaike moet veel beslissingen tussen leven en dood nemen en het bloed vloeit veelvuldig. Maar zelfs voor iemand die op een boerderij woont en werkt, is de manier van afscheid nemen van een zieke koe door een van de veehouders ontroerend. De documentaire verbloemt niets van wat er zich op het boerenbedrijf afspeelt. Toch is het geen pleidooi

Wie is Maaike van den Berg?

Maaike van den Berg (42) is, zoals ze het zelf noemt, ‘het product’ van een cameraman/ onderwijzer en een sociologe. Ze groeide op in het Friese Oudehaske en Wolvega. Hoewel ze vaak in een overalletje liep en weinig met poppen had, heeft niets in haar stamboom ook maar de kleinste link naar de veehouderij. ‘Toen ik klein was, wilde ik later een spannend beroep: brandweer- of politievrouw of dierenarts. Mijn vader regelde, toen ik een jaar of tien was, een dagje meelopen met de dierenartsen in Wolvega. Ik was direct verkocht. Ik werd geraakt door het leven op de boerderij.’ En als ze niet deze eerste dag op een dierenkliniek had meegemaakt, maar een dag op een brandweerkazerne? ‘Dan was ik brandweervrouw geworden’, reageert de rap pratende Maaike resoluut. Al als kind dook Maaike diep in het dierenartsvak. Ze logeerde diverse keren in het weekend bij een van de dierenartsen. En als ze wel thuis was, had ze als twaalfjarige een telefoon met een lang snoer naast haar bed staan, zodat niet het hele huis wakker werd als de dierenarts belde om mee te gaan naar een spoedgeval midden in de nacht. ‘In iedere auto wist ik de infusen liggen. En ik durfde ook te vragen waarom soms dingen per boer weer anders werden besproken en gedaan. Ik leerde met koeien omgaan en mocht steeds meer doen. Ik ben mijn ouders heel dankbaar voor de ruimte die ik altijd heb gekregen om het onbekende tegemoet te gaan.’ Na haar vwo-diploma werd Maaike met een kans van één op zeven ingeloot bij de faculteit in Utrecht, maar ze moest in de zomervakantie nog wel het vak natuurkunde bijspijkeren. ‘Ik was hier totaal niet goed in en heb ervoor moeten vechten. Bij het examen moest ik professor Schröder beloven een steengoede dierenarts te worden. Toen kreeg ik het voordeel van de twijfel.’ Maaike startte na haar studie in Oldenzaal bij een gemengde praktijk, maar verlangde al snel weer naar het noorden, waar meer koeien zijn. Na drie jaar ging ze aan de slag bij Van Stad tot Wad Dierenartsen in Loppersum. De documentaire ‘Veearts Maaike’ van Jan Musch en Tijs Tinbergen, geproduceerd door Selfmade films, is over haar werk in deze praktijk gemaakt. De documentaire is terug te zien via www.npostart.nl

‘Onbedoeld is de film een tegenhanger geworden van polarisatie en protest. Dat vind ik mooi’

voor of tegen de veehouderij, maar het legt wel de vinger bij wat er op dit moment allemaal op het boerenbedrijf speelt.

Ben je een bekende Nederlander geworden door de documentaire?

Glimlachend: ‘Een bekende Nederlander is wat overdreven, maar een bekende dierenarts wel. Ik ben een poosje wel regelmatig aangesproken. Reacties dat de documentaire mensen gegrepen heeft en dat ze het heel mooi vonden, zijn natuurlijk wel strelend. Mensen denken je gelijk ook helemaal te kennen, maar ze hebben natuurlijk alleen maar mijn werkwereld gezien. Eigenlijk was ik geen voorstander van de filmtitel Veearts Maaike. Het ging niet primair om en over mij, maar over het boerenleven en mijn beroep, dat zo onlosmakelijk verbonden is met de uitdagingen waar boeren mee te maken krijgen.’

Wat wilde je met je medewerking aan de documentaire bereiken?

‘Mijn doel was echt om dit te doen voor de mensen en de sector waarmee ik me zo verbonden voel. Mijn collega’s bij Van Stad tot Wad-dierenartsen en ik vonden het belangrijk om te laten zien hoe wij als dierenartsen samenwerken met onze boeren en ook eerlijk te laten zien waar wij mee worstelen. Dit te midden van alle onrust en onbegrip tussen boerensector en maatschappij. Natuurlijk zat er op voorhand een risico in, maar ik gedij wel bij wat spanning. Mijn ervaring is dat wanneer je open staat voor kritische vragen over wat je doet en vooral niet direct in de verdediging schiet, je niet de gebeten hond bent. Sterker nog, ik ben ervan overtuigd dat het op tafel leggen van de echte dilemma’s de dialoog ten goede komt en vrijwel altijd de eerste stap is naar oplossingen.’ ‘De documentairemakers Jan Musch en Tijs Tinbergen waren ook niet uit op het maken van een statement voor of juist tegen de veehouderij. Dat voelden de kijkers en ik denk dat dat de kracht van de film is. We hebben ondanks dat we alles van keizersnede tot euthanasie hebben laten zien, vrijwel geen vervelende reacties gehad.’ ‘De makers hebben drie jaar lang met tussenpozen meegelopen en woonden naast de praktijk. Er ontstond gewoon een vertrouwensband. Het heeft mij verbaasd dat boeren zo snel vertrouwd waren met de filmers en de camera. De makers hebben nog steeds contact met enkele filmboeren.’

Wat zegt de deelname over jou als dierenarts?

‘Het zoeken van de verbinding is altijd mijn doel. Door de documentaire heb ik bijvoorbeeld de minister en een boer met elkaar in contact kunnen brengen. Daar word ik blij van. En ik hoop dat de film heeft bijgedragen aan nuance tussen burger en boer. Onbedoeld is de film een tegenhanger geworden van polarisatie en protest. Dat vind ik mooi.’ ‘Voor het verbinden van mensen zoek ik gerust wat de sociale onveiligheid op. Daar moesten mijn collega’s ook vaak aan geloven. Ik zag niet zoveel in weer een boerenavond over bvd, kuiluitslagen of een presentatie van een nieuw vaccin door een farmaceut. Nee, wij schreven bij Van Stad tot Wad als dierenartsen bijvoorbeeld wel eens toneelstukjes rondom een thema dat wij belangrijk vonden en waarin we het ook niet schuwden om onszelf in de zeik te nemen. Maar waarin ook diepliggende vragen aan de orde kwamen: is dubbel zo groot ook dubbel zo gelukkig?’ ‘Als kind ontdekte ik al vroeg de kracht van humor en dat gebruikte ik ook als dierenarts. Humor relatieveert en breekt de spanning en dat geeft ruimte om juist ook serieuze zaken te bespreken.’

Wat maakt het vak van dierenarts zo mooi?

‘Het werk op de boerenerven voelde heel echt. Er zit alles in: spanning, verdriet, humor. Voor veel boeren ben je een belangrijke vertrouwenspersoon en een moment later passeert er weer heerlijk lompe humor. Daarnaast speelt het vak zich af binnen allerlei belangen waar dierenartsen een afweging in maken. Belang van het dier, belang van de boer en belang van de maatschappij als geheel. Die verscheidenheid aan belangen heeft me altijd geboeid. Daarom heb ik me landelijk en ook op Europees en mondiaal niveau ingezet voor allerlei projecten op gebieden als antibioticagebruik en het terugdringen van sterfte van jonge dieren bijvoorbeeld. Dat ik me op dat snijvlak van praktijk, beleid en politiek thuis voelde, heeft de documentaire wel laten zien denk ik.’ ‘Maar ik zat wel in deze wereld vanwege mijn beroep. Ik heb me nooit volledig laten opslokken door de wereld van de veehouderij. Ik loer graag over

‘Als dierenarts heb ik de kracht van humor gebruikt, het geeft ruimte om serieuze zaken te bespreken’

allerlei figuurlijke heggen. Ik woonde in de stad Groningen en werkte in het Ommeland. Misschien dat ik daardoor ook wel altijd wat boven het wereldje heb gehangen en er een beetje van een afstand naar kon kijken. Maar daardoor kon ik juist wel weer de verbinding met de wereld buiten de veehouderij zoeken.’

Toch heb je de stethoscoop aan de wilgen gehangen?

‘Klopt en misschien vinden mensen dat best raar als ze zien hoe ik met mijn vak bezig was. Maar mijn gevoel gaf aan dat mijn verdere ontwikkeling niet in de praktijk lag. Toen ik stopte als praktiserend dierenarts, had ik nog geen nieuwe baan, maar ik vond veertig wel een mooie leeftijd voor een verandering en ik wist dat ik mijn horizon wilde verbreden. Inmiddels heb ik tijdelijk een project rond de sterfte van jonge landbouwhuisdieren voor het ministerie vlot getrokken en nu werk ik voor de NVWA binnen het team politiek-bestuurlijke zaken. Daar hoort onder andere het coördineren van de informatiestroom richting het ministerie bij. Ik ga weer verder met het leggen van verbindingen, maar dan op een andere plek.’

Heeft de veehouderij er nu een ambassadeur in Den Haag bij?

‘Ik ben geen belangenbehartiger. Ik dien nu vooral het belang van de hele maatschappij en daar maakt de veehouderij natuurlijk gewoon deel van uit. Maar het is wel handig dat ik weet hoe de sector in elkaar steekt. Ik kreeg mijn huidige functie, omdat ik goed in staat ben verschillende perspectieven te bieden aan de mensen die besluiten nemen. En omdat ik mensen met een glimlach durf tegen te spreken als dat nuttig is. Daarnaast zijn dierenartsen goed in integraal denken en dat komt goed uit in dit werk. Een zieke koe is voor een dierenarts altijd een signaal om even te checken of er preventief iets voor de rest van het koppel geregeld moet worden. Die manier van werken is niet vanzelfsprekend in de humane gezondheidszorg.’

In de praktijk heb je zowel met boeren als met boerinnen gewerkt. Had je een voorkeur?

‘Nee, beslist niet. Waar ik veel respect voor heb gekregen, is dat de boer en boerin vaak een enorm sterk koppel zijn die samen tot veel in staat zijn als het gaat om het nemen van lastige beslissingen. Ik heb wel de ervaring dat binnen studiegroepen de boerinnen vaak wel het meest eerlijk de gang van zaken binnen hun bedrijf schetsen. Daarnaast zijn boerinnen nogal eens wat te bescheiden over hun eigen rol binnen het bedrijf. Mannen spelen meer blufpoker.’ ‘Ik heb ook wel eens wat met die rolverdeling gespeeld in studiegroepen. Het is wetenschappelijk aangetoond dat de zorg voor jongvee bij boerinnen in betere handen is. Over hun eigen rol binnen het melkveebedrijf hoeft dus geen vrouw bescheiden te doen.’ l

SIROKO: SMALLE GEGALVANISEERDE BAK • KWALITEITSVERSPREIDING • LAADVERMOGEN VAN 8 TOT 13 T • VOLUME VAN 8 TOT 14 M3

• Bak en dissel volledig gegalvaniseerd • Verstelbare en vastgeschroefde as • Grote bande • Voorschot met beschermingsrooster voor een goede zichtbaarheid • V-Dissel met parabolische veerbladen • Verticale strooiwalsen met grote diameter (820 of 900 mm) • Draaibare beitels uit speciaal staal • Beweegbare schoepen • Ingebouwde opklapbare verlichting met plexiglas bescherming

1

3 2

• Waterdichte aandrijving: (1) FC300, (2) FC500, (3) FC4000 • Bediening van de ketting (aan/uit en omkering van de draairichting) • Bijhorende bediening (doseerschuif, randluik, strooikap)

SIROKO STALMESTSTROOIER

• Sterke machines, veilig en gemakkelijk te gebruiken met de grootste comfort in elke omstandigheden • Uitgebreid en gepersonaliseerd onderdelenboek, ieder moment te downloaden met serie nummer • 3 jaar garantie • Veilige waarde op lange termijn

joskin.com

37B

Profiteer van onze actie!

Bezoek ons op: www.agrivirtual.eu

www.dumoulin.eu

follow us on

€ 100/T korting of 4 kalverdekentjes *

bij aankoop van volle pallet (1.000 kg) melkpoeder en/of mineralen

€ 50/T korting of 2 kalverdekentjes *

bij aankoop van minimum 500 kg melkpoeder en/ of mineralen aangevuld met 500 kg kalvervoeders tot een volle pallet van 1T

* Actie geldig op een selectie en tot 21 maart 2021

Neem contact op met uw expert

T+32 56 22 01 81 | info@dumoulin.eu

De fokdoeldiscussie gaat door

Meer dan 300 vleesveehouders uit Nederland en Vlaanderen hebben de afgelopen weken de online enquête over het fokdoel ingevuld. Ruim de helft hiervan betreft fokkers van het Belgisch-witblauwras. De overige veehouders vertegenwoordigen elf andere rassen, waarbij blonde d’Aquitaine en limousin het sterkst vertegenwoordigd zijn. De uitkomsten van de vragenlijst worden nu geanalyseerd en zijn een belangrijke bron van informatie om de fokdoelen tegen het licht te houden en mogelijke aanpassingen door te voeren. In welke vorm dit wordt teruggekoppeld naar de leden is op dit moment nog niet bekend. Dit hangt onder andere af van de ontwikkeling van de coronamaatregelen. De fokdoeldiscussie vindt iedere vijf jaar

Webinars gemist? Kijk terug via de website

Als alternatief voor fysieke bijeenkomsten organiseerde de Coöperatie CRV eind januari een tweetal webinars speciaal voor ledenvleesveehouders. Tijdens de live webinars bespraken leden van het hoofdbestuur de gang van zaken in de coöperatie in het afgelopen boekjaar en was er een toelichting op de jaarcijfers door financieel directeur Egon Verheijden. Deelnemers konden vragen stellen via de chat. Deze werden deels live beantwoord, maar door het grote aantal vragen hebben alle overige vragenstellers schriftelijk antwoord gekregen. Een van de webinars was volledig gericht op geïnteresseerden in het Belgisch-witblauwras. Hierin gaven productmanager Ruben Bonne en veestapeladviseurs Frank Steukers en Simon De Coninck een uitgebreide toelichting op het actuele stierenaanbod van CRV. Hierbij werden ook bewegende beelden van de stieren getoond. In de webinar voor vleesveehouders met belangstelling voor andere rassen gaf Eric Elbers een toelichting op het brede aanbod van CRV. Daarnaast werd er tijdens de webinar live verbinding gelegd met Brazilië. Van hieruit gaf Rudi den Hartog, directeur van CRV Zuid-Amerika, een interessante presentatie over de vleesveehouderij in Brazilië en de rol die CRV hier speelt in de fokkerij. Onderdeel van deze presentatie was een aantal filmpjes, waaronder een over Bela Vista, de hypermoderne spermaproductielocatie waar CRV sperma van melk- en vleeveestieren produceert. Heeft u de webinars gemist? Het is beslist de moeite waard om deze nog eens terug te kijken. Dat kan via de website van de coöperatie: www.cooperatie-crv.nl/overzicht-webinarscooperatie-crv/

Goede vooruitzichten voor CRV in Brazilië

Tijdens een webinar voor vleesveeleden van CRV vertelde Rudi den Hartog, directeur van CRV Zuid-Amerika, over de ontwikkeling van de vleesveehouderij in Brazilië. Het land was vorig jaar ’s werelds grootste exporteur van rundvlees en de binnenlandse verkoopprijzen zijn goed. Volgens Den Hartog zijn de vooruitzichten voor dit jaar veelbelovend. Hij verwacht dat de verkoop van vleesveesperma met 30 procent zal stijgen. Enerzijds door uitbreiding van de vleesveehouderij, anderzijds door een stijging van het gebruik van kunstmatige inseminatie. Op dit moment plaats voor de rassen waarvoor CRV erkend is als stamboek (21 in Nederland en 7 in Vlaanderen). De uitkomsten worden verwerkt in een fokdoel per ras, dat formeel wordt vast-

wordt nog maar 18 procent van de vleesveedekkingen via ki uitgevoerd. Daarnaast tonen ook Braziliaanse melkveehouders toenemende interesse in het gebruik van vleesveesperma op het ondereind van hun koeien. Met een eigen vleesveefokprogramma voor het neloreras, een inseminatieservice en de unieke spermaproductielocatie Bela Vista is CRV er volgens de directeur klaar voor om van de kansen in Brazilië te gaan profiteren. De presentatie van Den Hartog is terug te kijken via de website van de coöperatie: www.cooperatie-crv.nl/overzicht-webinarscooperatie-crv/ gesteld door het hoofdbestuur. Dit kan betekenen dat de keuringsstandaard wordt aangepast, een nieuw kenmerk wordt ingevoerd of de formule voor de bwb-index verandert.

CRV voert in Brazilië een fokprogramma voor het neloreras

Aan de hand van praktijkcases schrijven verschillende voeradviseurs van Aveve (B.) en Agrifi rm (Nl.) over rantsoenberekeningen in de vleesveehouderij. Deze editie geeft Anne Vandelannoote van Aveve tekst en uitleg.

Voeding tijdens laatste maand dracht cruciaal voor bedrijfsrendement

Het kalfseizoen is volop bezig. Een belangrij ke periode, want elk gewonnen kalf en iedere koe die weer drachtig wordt, bepaalt mede het rendement van het bedrij f. De voeding gedurende de laatste maand dracht kan het geboorteproces en het herstel van de koe verbeteren.

Minder plaats voor de pens

Tij dens de laatste maand dracht neemt de koe niet alleen voeding op om in haar eigen onderhoud te voorzien, maar evenzeer is er een enorme behoefte aan voedingsstoffen voor de groei va n het ongeboren kalf en voor de ontwikkeling van de uier om zich voor te bereiden op de (instinctieve) melkproductie. Het is niet alleen van belang wat de koe eet , maar ook hoeveel ze eet in die fase voor het kalven. Hier heb je als veehouder niet altij d het juiste beeld van. Tij dens een verblij f op de weide of bij hoogdrachtige dieren die nog in grote diergroepen gehuisvest zij n, zal het niet altij d opgemerkt worden wanneer de voeropname te veel achteruitgaat. Vooral de fysiologische veranderingen aan het eind van de dracht kunnen oorzaak zij n van een dalende voeropname . Er komt minder plaats voor de pens, de dieren erva-