Agah özgüç cahide sonku pecete kağıdındaki anılar by csaltundag

• ' Kıtefi 2007 13$ Sinema Ki ta ptığı / Oytmnıl;ıri 01 (;ıhi de Sonkv 1 Aga Özgüç

<D Agah özgllç

«> Ya}·ı n llaktarı Pt1P &sım Yayın

t'atbaarı lı k Sar

. l ıc. 4 Ş 'ye aitrir

ı. Bas!G ~1 Kitaı:. Istanbul 2001 (1 000 adt l) Yayı n vönetmerıi

Eyophan &ku. Yayı na ~l aıırtaya n

Sl!nem Kal!! Grafı k Uygulaoıa ~1eryem Yardımll

[±] kitap

Düıt>!ti

Ülkü Tükenmeı Kapak Fotoğrafları Agah özgüç Arşh·i Baskı

ve Cilt Doru k Matbaac ılı k san .tic . ltd .şti. Galata deresi cad. No:S-1 O Mecidiyeköy-iST Te1:(0212} 283 72 06 Faks.:(02 12) 284 34 46

ISBN 975-978-60&3-49-1

Sinema Ki tapla rı Editörü Erll!kin Akp ınar

P~1 P Oasım Yayı n t1atbaac.ılık San. Tic.. AŞ Esen~epe t1ahallesi Kardeşle r Sokak No 4'1 Csen·epe ) 4 ) 91. Istanbul l if. 02 12 2B398 Y8 Faks •J212 283 00 5~

kitap@pmpyayincilik colll

agah özgüç o

~ kitap

AGAH (NEDIM) ÖZGOÇ 1932 yılında Istanbul'da doğou. Yeşilkoy Pdnsiyo-ılu iı'(o,.c;ulu rda ve Hayca·paşa Lio;esi"ndP yatılı o<ud..ı 1950 li yıllarda A~la ilhan' n ptkıs yle taşrada ve Isı antıurda yayıırla"lar ı/artık, Yelken. Pelek. Ş4irlPr Yaprağı,

rünc

Sarıarı, Satkım

g bi t:irçck

gazeteci li~e oaşladı. Arhsf, Ses. Sinem;; Çalı şmala rı nı

Vıoeo

dercfsine ;. ırte~.

belli aralı kla1a ı<adrosuz olarak Hafta Sonu. Exspress,

Eki) gibi gaze7elerde, Erkekçe. fil1n,

edet ıyat

Kcdırıca,

Hdber, Beyazperda,

ceıerne .e r yazaı.

\'e Perde g bi döne-r n s r~magazin

Braro. Ptayooy, Playmen çı b ı

Gelişim SirıPma,

1951

Akşam, Yenı GaıefP, 11ıllıyet aylık

yılırda

agırlıı<lı cc~g .te·inde çalıştı

(Pazar

dergitprde sürcürGü Tl'ae i

Antr·akf. Hega Novie. Popüler Sine'T'Ia, Nilliyet Sanat.

Cumhurıye/ Oergı, Albüm, Sirıemd, Ol<üz gıbı dergilerin yanı s•ra ısmını ve kesin sayısını unutt\Jğu :>irçok der1Jı de yazdı.

hemen hemen

On ' kı sayı

çıkan

Smema 65 dergısın ı yöneH" [\li bes yı lltl( profesyonel meslek yasarnında

yazmadı gı, çalışma d ığı yayın kdlmadı.

!"alen f'f .liy e' Sana· derq

sınde

yaz'11aya devam etmektedır. Bu arada yurt ıçınde ve yurt dı}'nda S rıe:-:ıa Afisli!ıı S"J"9151

Yayımlanan eserlerı:

Yılmaz

duLeni

d._ızt:oııerıektedi~

Tiirk Filmleri Sozlüğü (1. (jlt) 1911.-7002, Türic Sınem..a'51 ~JJS.:: • ..;csyas

uiinet. Peç<>t<>

Kağıdındaki Amlar-(<Jhıde,

100 fllmde

yazıla ·

Bc.ştang10ncan ~

Arudaşım

1:.. ~:.c S·ne:r.ası.

Y< ..Ma Türk Sineması.

Türk Sinemasmda unayeller ve fnhharlar

Oosyası.

Yapımcıfart Siizluğu.

Türkan

Sıneması,

Yaurırım @nlüğünden Aykın No'ta·

Bir Smema

TiJ'Y

Şoray, AfişlerfeTürk Sıne-rt<>s., -urr.e~ 'fe ,.,..S'ı:~~

OOOLLERI: 1992 Altı n Artemıs Ödülü- 9 Eylül Üruve~ 1~ G..z~ Sa:.;: 1992 93 Sınem.ı Odlılü Ankard Sdnat Y·wi..-_ 1999 Aı.ız Nesın Emek Odulv ı t AnKa~.ı ..Jiusla~:-as 1000 Emek Ödülü - SIYAO (Smena Ycınrl.l ~~

2001. Sinema Ödülü - IFSM 2007 Sınena Er.ıık Odi.ili! • Anadoru

ve Tü

iÇiNDEKiLER

Özkırun.................................................................................... 7 PcçcLe Kağıd.uKia Anılar- SE>lım Ticıi................................................................................... 9 Giıiş ................................................................................................................................. 13

Olwnsu6 Cahide - ÇE>t in A.

Annemrlen Ok Tokadı Atıf Kaptaıı Yuıunden Yerlim ....................................................... 19 Sctlat Simavi'nin Yanmd~ki Kısa Pant.olonlu Çocuk Galiba HaldLın Sımavi'ydi ............... 22 l\lhıh~in Err.ıığnıl Kansı Öltltiktcn Sonra Dana Bvlenme Teklif Etti.. .............................. 23 Eller Eller; .Ah O F.ller........................................................................................................ 25 ALatürk Tiya troya Geç Gelince ..................................................... .. ................ ................. 27 "Nfuhsın P.rtuğnıl EtegineDüşkiındür.................................................................................. 28 Ilk Defa Rcjisörlü.k Yapıyonuıı ........................................................................... .............. :30 nk Tlll"k Filmi G;:ılası VE> Karmaşık Bir Yöucr.menlik Denemesi ........................................:34 Bost ancı ilc Suacliyc Arasında Dun..vanm Bn Güzel Kadını ..............................................37

Beni Yıkan lhsan Doruk'r.ı ır! ........................................................................................... 39 Zekı f\fiirE>n'lc Mahkemeye 2'J"asıl Duşruk'? .........................................................................45 Olmeden Olduruyorlar BPni ...............................................................................................48 Fi lmimi Telcvizyona Kim Sattı"? ................... .......................................................................50 :Kımn Doğmadan Önce Cep Kanyağı lçl.im....................................................................... 51 TJ;;ıy::ıtımcl;:ı rki Kez Aşık Oldwn ........................................................................................ 54 Bcıı.i lçki.vc Alışlll"an Talat Artemel'rlir. ............................................................................. 56 Ro'\ane'm Cahide'si .:-.Jercdc'? ............................................................................................57 Ayaklarınu Tavuskuştına

Rem:etr.im ..................................................................................59 Cahit Trg;:ıt Büyük Doğdu Büyük Oldu .......................................................................... 60

Ödülünü Bile Bir l\•lcyltanede Aldı..................................................................................... 62 Turkan Şoray, CalıidE>'nin filmini Hiç h:lcmem.i.ş?. .. .......................................................65

Çelişkiler Ki.nıdc

ve eredc'?................... ........................................ ............. ..................... 67 \ fe Son Söz ..........................................................................................................................69 Filınografya .. ........................................................................................................................ 75

ÖLÜ MSÜZ CAHiDE 18 Mart 1981 günü evrene g&..dcrlıLi kapayan Cahide Sorı.ku, gl.1r,lii oyuncu kişiliği, değerli ve olağant\stu güzelliği ilc Turk tiyatro ve sinemasmda oldu..~ k;;ıdar, bir dönem l ürrı kamuoyunun gönüUcrlıtc de taht kurmuş opera kavramının dışında gerçek bir 'pri ınadonna'ydt. A.nıa Calı.ide Sonku'nw ı beniın çocı tkluk ve ilk gençlik yıllanm<ia bir başka yeri vardı. O, hcnim için, Alunet MuJtip Dranas·u ı dediğince, 'ergen yaslığınıut GıtcşteJ ı rüyaları'nı bczcycıı bir kadınlık ve güzellik simgesiydi. Şekcrci Hacı Bekir'in oğl ıı Ali :vlulLit.ti.ı ı onu sürekli .i.ıleyebilrnek 3macı:vtı:ı tıyat.roda her gece bir loca ayırlırken, ben de- düşlerimiıı k<ıdmlık simgesinin gazetelerde, dergilerde çıkall resiınierini toplarduıt. 8skidcıt köy kahvcleıirılı ı 'dünya güzeli' olduğu söylenen bır kadının resmi ası rdı. Ta~brısmast. Bana göre, ta~basması resıın lerde yer alan dünya güzeliı1derı de güzeleli Cahide Son ku. Yı lJar yılı ağabeyiı oiu Jacivcrt.crindcn bozma, uwn pantalonlu tiyatro Ibise l riıni giyerek gittiğim Dram Tıya trosumın paradisinden on u izlerken, düşl criınü'l kadınlık ve güzellik simgesini kucaklardım gôz.lcrimle. Vanya Dayı'da , Yayla K.a.rta!ncla, rtök Kors;m'da, Iki Başh Kartal'cla, sanat.çı özelliği

Rııy 131as't.a

ve OtJıcllo'da yalnı7.cn o vardı.

Uıun s'1llar ~onra,

bir sinema dergisini .vbnetirken Cahide Soı ıku ç.ıl«,~eldi. Yit.ik, sıngın vP. vaşlı bir kad uı oturuyordu kar~aında. Yadıq~adıın. Sonra birden an ımsadım, ı.aıudun. ·\nılarurun göz.leriyle bal.:mca 'Baıaklı Damı n f{lz1 Aysel'i hemen bulup çı.karclım . Hele başını edalı hir özbeğeniylc geriye ~tınca, Şehvet Kurbaru'ıun baştan çıka rıcı giizeli oluvcrrnişt.i lıcniıu için. Dergideki arkadaşlarını bcHden çok gen('tiler. Tanımıyorlardı C<ıllide Sonku'yı ı. Onlar yal n ızca karşımda oturan y it ik, sıngın, yaşlı kadıru görüyorlard ı. Barbı:ıra Stanwyc.:.k'in StcUa DaJJas'ın, anımsatan 7.avallılığutda, Cahide Sonku':y'U gör bilmeleri olanaksızd ı. Onun ŞP.hir Tiyatrolarındaki birbirinden giizel oyunlaruu ve 'lürk sinemasının kilometre Laşlaruu oluşt.wan filrn.lerini bilmiyorlardıki ... Sinema tarihiC'ri Grcta Garbo için ·unsterblirher Garbo' deyimini kullanırlar. Gsb.ilC'ı·, l)llrıtı 'Layemul Garuo için 'Unsterblıcher Garbo" deyirni.ni kullanı rlar. l'ıskitcr, bunu 'Layeırut. Gaı·bo' olarak Arapça l~t.ıımışlardu·. Tw-kçcsi 'Ölümsii7. Garbo'dw·. Berı bu ucyiı ni Calude Sonku iç:iıı ku llanacağım: 'Ö1iliu.stiz Cahide·. Ölümsüz Cahıde , son yıllarUtda eelindiği bir meyhanc arkada~n evinde ölmüş. Tek başına. Yalnız. Dtinyaya, analarımı7.m en saygın özveriletiJun yardımıyla gcliri.ı. Oysa t.ck lıa;iınl.IZa aynlu1z yeryüzünden. Ölüm, bircjrciliğiJı f'n belirgin simgesi galiba. Bir rl iişiinii ı·,

''Arkanı7.dan

yaz tutulmamasını istiyorsanız hiçbir şey bırakınaymız.," diyor. Bir cınckli a~:hğının bile çok göruldüğü Cahide Sonku son soluğwm verdiğinde, üstünde eski bir entari ile eski bil' lurka varrruş. Bu görünümü ıle o, ardından yas tut.ulmasım istemiyor gibiymiş. Ölümsüz Cahide'nin isteğine uyarak ardıııdan yas Lut..m.asak bile, onu hep anacağı7.. Vanya Dayllar, lki Başh Kanallar, Ruy Blas'lar, Oıhello'lar oynand ıkça, 'Bataklı Damm Kızı Aysel', Şehvet Kıırbanı, Akasya Palas, l1ayla Karlalı, Senede Bil' Gwı, Vat.aıı ve Nanllk Kemal en a:aııdaı1 sirtema lariltlerirldc vur oldukça Cah.ide Sonku'nun ölümsü7.lüğü siiriip gideeektir. Çetin A. Ö7.KTRTM

PEÇETE KAGIDINDA AN ILAR .>\g~h öıgıiç'ün bu~ruk

bir sadak..:ıtle ve t.uL~ulu bir k:ılemlc .vazdığı <1nıları okud wn 'T'ü rk sinemasııu an be an saplamaya çalışan araştırmacı, htı kez odağını C' ahiele Sonhu'ya ÇE'>\irh·or: Cahide, Peç~ı c Kağıtlarındaki Arular. Söz konusu Cahide k'llllıçelik. ~·ıldııJık, iht~c;am doneminı çokLan kaprurnş, nıcyhane koselerinde gün dolduran }'!.kık, yalmz, ıııuars~ ama kmınaşık kişiliğinden hiçbir ş~y :vilirmeııtiş, kıu·maşık Kişiliğtnin gizlcrlıti kııçük buı:juva<:a dPgPr yargıl<mna hiç mi ttiç açmak ısı emcycn, yine eşsiz bir kaaındır. Bulaıuk biıt.akım sözler "e gecenin ileri bir saı:ıtindc Agah Ozgüç'c scslcrtiş: "Beni <'Ve Sötw· .." nu PV elbette Ayc:ıspaşa'daki kapı ları hıızlu cmnlı, iç içP salon..lu apmT'm::tn dairesi ya d<ı Suadiye Bostancı .\·olu uıerinclc>ki san Mşık giillcriylc, leylaklarla donaıumş yörf'kcnL evi değildir Cnhide So nk u şlındi nal ı kpazarı'nda köhne, alaturka bo hem bır evde hayli ilginç bir ail~nin yaıwuı sığınmış ~·aşamakt<ıchr. (Evli, aileyi biliyonırn. HastlaPtı sonucu aylarca i2lemiştim. Belki bir gun bPn oc ~·cuıtw cesarı>ti bulatağun ·o· Cahictc\'i.) Ya da şöyl<' bir rneka~dır, A._~ii.h Ö7.giiç'iln saptayımıyla: '·t;tcktriksi?., karanlık ardiyeye benzeyen, rutubet kokan bu izbc yerde ınum ış®nda ~'aşısorclıı. Rir yanda k:.rık dökiik t.aht.a bir ka.l'yola, bır ~·anda içi krli çamaşır dolu bir leğen..." Her ~lkş3m nıPyhanclcrc sığınan Cahicic Son.ku'nun başmda hala t.üllü, eski şapkalar, bere!er. .. Cahide Sonku gündemde. Öklıiğii günü aıwnsıyomm. Ölümu, k.hlsemn ilgisini çclunemişti. \1ılliy~f. Sruıal Dergisi'ne t~lefon etmiş, bir ~'(17.1 yazmak istediğimı söylcrniştiın · 2 F.yliil 'nıhu'nu bi.ıtt.in şiddetiyle yaşıyordum. A..vnı gı \ıılerdc \'asfi Rı7.a Zobu'yla .Bcdi<ı Jı.luvahhi t. devlet s<ınat~ısı onuronu paylaşıvorlar, zamanın 'devlet ba~kanı' Kenan E\Ten r.-ırafından kabul ediliyorlardı. lkisi de ne kadar hakımlı ihtiya.rlardı. .. Bu anılar kitabında Yasfı Rıza için büyük bir sanarktır eliyor Cahklc Sonku Oysa kendi ~~aşa.mı çok dalıa ~:uce Zenginlerın şunarluğı, sanatının hayli <.:l.llZ kaldığı söylenrn bu oJağ3 nüst.ü giizcl kadın, yaJnız scrvcllni degil, kendisine o serveri ka7.andıllln güzell@ni de -bilerek bilmeyerek, bilinçte yan bilinçle- şıı alımsaum dünyasına iade edebiliyor; kustahlı.ğt . horlayıcı tuwmu V(' akımmuş gö~·aşlaıı~·ıa şu mekanlar, panılar pullar, hesaplar kir.aplar, yi.ik.seUsler ceıni,veLinc. şu kok1ışmuş leş oıt:ıma c>n düşkun h~linrl€> bile meydan okuyordu. Sokak çocukla ·mı, sokak kızlarııu; sokak çocuk.larındaki, sokak kı.zlaı·ınd<ıki asaleti anlamak hiç şüphesiz öyle hcr~eslı\ harcı rl~ğil. Ama bazı sefil ktiçiik bu1:juvalar, sözgeliini bPnim gibilcr, ahmsatımlara, ruhun aşağılandıkça aşağılanaı<ll< kımliğin sahte yuksPlişleıinc. partının puhm iğrenç olanaklanna meydan okuyaınamışkPn. hiçbir wınaıı okuyamaya<:akken kendi müth.i? hı<;>lıklerinclc Cahide 9

Sonkıı

gib buylik serüvenlerden, buyük fırtınalardan kirnileyin yüz lnıan<:ı dersler Kirnileyin olası bıı. "Büyük adaı ııların kıymetini bilmedim. Ama pişman değilim. başka tüduswtü de yap:ırnazdun.'' O büyük adamlar... ··c:vrano d<ı Bergera<: adlı ünlü oyunu oynuyorduk ... Ah Roxane ah ... Şimdi nerede o? Roxane'm Cahide'si bır meyhancd •... Boş ver... Sen iç Cahide, iç" Calliclc Sonku'yu duyumsamak, oyle saı uyorum ki , yaradılı.şla yaşanılan alımsatımlar dünyası arasmdaki ucsuz bu<.:aksız çelişkilere kalpten kalbe geçen bir isyan bildirisiyle doğru orantılı. Isyan, dcrm çatma yerli sosyalizmlerle kavranaıııayacağı gibi sokak çocukJanna, sokak k.ıılanna bir kez olsun aşkı gerektiriyor. Ustclik sokakların insanJan çok kibirllykcn: "Ha;vır... l{jbirli falan degilim. Onu soyleycnler halt etmiş. Kibirli olmadım da hiç ... Ben yıllar önce lağuu çukurları üstünde a.krabalannu aradun.'' Cahide, Peçetc Kagıtlarmdaki Anı.lar. Callide Sonku'nun asıl kişiliğini, öz kimliğini kavramak konusunda saygın bir çaJışma. Belki daha birçok söz söylenebilir, kil ap 1\in, Cahide SonJ...·u için. Aına ... . ·'Hadi düş önume. gidiyoruz..." Sokak çocuklan nın , sokak kızlarının ardından gitmek bizim gibileri dalına korkutacak. Alk ol, bedeni para karşılıSı.nda şelwete sa lınak, güzelliğin echndir<.l.@ serveti sokaklara savmınak, bedenin güzelliğini, yüZLUt guzelliğini paramparça etmek, daima )Ok olmak. kendmi yok eLmek isteği \ift.e alılaklılara yabancı. Sonunda bır noktada siz nasıl olsa "kLuıulmsunuz". Yalnız Cahidc Sonl--11 değil, adsı:ı:, sansız o kadar çok Cahide de bir gı.zli. gtiç olarak kalır. Bazaıt olur. bnzan onlaıcı goııuJ verebilirsinız... Bazan aşk... çıkarabifu·ler.

Seliın

lLBRI

''13u,rul<leri Sc1.yal1m ...

G<1liba l>iiyiik OJ1mcıı bcmuişiııı. . Ama bPnZC'riıni anıdıw. bulaınadıın .. "

CAHIDL SO_ KU

GiR iŞ

Sinema.\·" ilk kez annf>ınle gitmişlim.. HaLır1adığıma gorf>, aıuıem n eliındı:>n tutup (C'kişlire çekiştire götıirdt.i,ğu sinema, Sov:vct Konsolosluğu'ntu\ kılrşıs11ta oıışcn ve o rlöncmin iınlu ?ı.farkiz Past:ıhanesi'ıtin su·a:Mdaki Suntı-al'dı. lsr.iklal <:adclf>siniu 'T'iin<'l'c U7.anan bolümümleki Rantml Sınemc:ısı daha som-n ;\cdp 8rscs Film. tüdyosıı'na donl:ştü .. Şimoi ise o eski Liev yapı bir P<'IS.'lJ. .. O yıllarda 'i ya da S yaş.annrla bir ç-orııktwn. Ama, o ilk görduğıim fılındf>ki kocaman. lastik ağıılı Arnerika h koJnedyt?n Joe E. Brown·ım 5i)ah-beya7. hay<ı li göucrirı'il1 ôıh.tnrlPd:.r... Çocukluk günlerimm beya7. perdedeki bu hayali, ~ a cia sirtemayla ilk raruşmmn o kocaman ağı7.lı J oe E. Rrown yE-rıne ıtedf>n Cahidf> Sonkll olmaııı ıştı? · p var ki bıı s<'çimi bPn yapmarnıştıın. Çiinku tC'rcilı hakkı benim dı:>ğildi O günler;n doğal akı:;;ı i(inde aııneımndi.. Vr kim hilir yıllar önce .} eş il ıı-aın' nylar içinrlP Cahide Soıtk.ı'nun var~ıdan habersi7. Trpcoaş 'ndcıki Şf>hır Tb atı-osu'muı önünden kaç kcı. gPçmiştiıl"? ı nlO'lı ~111arda Cahid(' Sonlm'nwt oynadığı Şı:>hvct Kurbaıu'ııı İS(' aıtcak yıllar sonra izieyecek W' Hikı11et ~·cridun Es'in 'Tıirk li~ cıtrosıuıun ,.<' Türk balesinin en guul k,Zl. di,\·e .}<t7.dıgı 'wıutulmaz sarı~m'la ilk kez ucuı hir meyhanr.dc yuı yiızc geler<'kliın. ·'Cahidc'yi Daktorun Hcır:-ısı'nda seyrcttiğim gün, cfsunlarumş g. hı çıkımstım tiyatro<ian. On ypdi yaşmd:wdım ve kPndisinf' erişme obnaAı bulıınrnayan bir Olempus tmmçasuu gorınüş olmanın ~ıırcğimi ::ıllak bulla k eden karmak::ınşık (.h.*gıılamla donmüşttlm oh.-ula . Oywı guıı>l miydi, hilmiyonım. Aıncı C:ahidc c-ok güzclcti.'. Olmnünün ard nctan Çetin Alt.an böyle yazmıştı. Tlal<lwı TanPr'iı ı, Çetın Ö~kırım'ın. Haldun Dornıfn'in. Çetin Altan'ın, Sellin Oı:>ıi'ı ı..in \·e dC' bırçok uıılü kalemin <;O(.:ukhıkları boyunca !)ir 'cfsanf'' olan Sonktı'yu nmıınakt<'ı çok geç Kalmışıım. Bu nC'denle herı..i 'allak bullak f'drn· Cahıci<' Sonku'nwt ·cıg;ın,ısıtw1 kiillcrin.. alt ın tabaklar a silkt@' söylrııcn günlerde ye ı işeıııedigim guıPI!igi ya da gizemli yaşaııu dPğil. beni allak bullak eden. en ucıız mc~ hane'lere <adar uzanan 'oir irısaruıı çöküş seni\ em' oldu. "Asri ffiP7.arlıkt3n üç kişilı k mezar s;ır.ın akhm. Tapusu hf'ndc . n•ıim1e ahianı :-:atı~·or. Biri ele kıZı m 8ndcr i(.'in .. Ama brn oltlı-ı:;eın aruıı>min yanında yatacaeıın .. .'' lşt.e

Cahicte Sorıktı böyle chyordu, ölmrdcu önr<' son konuşrna.larıınızuı birinde. Ve şiıncü Sonku yok. Beyoğhı·rıdak Dostlar Birahaı1esi'ndc, Ü(.' !\:al !\teyhmıesi'ndP müda"v1ıni olduğıı masrısı ve soclalı votka bardaklan boş k:ıldJ. Şimdi 1:3cyoğh ı'nwı arka sokaklan.ı ıtlaki salaş mcyhanelf'rdc sadeec koc-;ı bir yaşarnın denn çizgilenylc dolu. donuk bir foroğnıfı kaldı Cahide Soııku'nıın ... 13

Cahidc ile uç aya yakın bir süre içinde hep meyhanelPrclc konuştuk. Dertleştik... Başmda daima bır Lürban ya da bir he>rc ... Onu hep böyle göıürdum. Bana anılannı anlallJ.Kça: " h, st"n yok ınusın1 sen ... Bana içirip, beni sarhoş edip ağzımdan laf alıyorsw1'' derdi. Sonra daaAzından hiç düşmeyen o cumle: ··vız geli ı· bana, ben ekşimiş fasuLve yemiş kadınım .. .'' Cahidc Sonku, gerçekte geçmişe donrnek isLcmiyordu. Süreklı hir kaçışın içindeydi. Her nP kadar zaman zaman boşalmak iht.iyacuu duyuyorsa da anıl<mn onu rahaL<>ız ettiğinin farkındaydım. Işle böyle hir kaçışm içinde Vf> de yalnız olduğu için hep içiyordu. Cahide Sonı..,ı belli bir süre eski günlcıi.ıı..i anlc:ıtır, sonra da birden g07.1 eıi nzak, bilinnıc~;cn bir noktada hareketSiZ kahrken susar: "Yoruldum artık. yanı ı akşam devanı edcru..." derdi. Vf' saaL gccen..ilı on birlerine doğru kalkıp koluma girerken. ağır aksak yollara düşerdik. Cahide Sonku, o gi.ı.nlerde Galatasaray'liald Balıkpazan ~·akııuarında bir ailenin evinde kalıyordu. F.mekli maaşuın1 bir losmım. bakılması icın üç aydım uç aya. yanında pansiyon olôrak kaldığı aileye veriyordu. Bu arBda birkaç cv deği.ştinni~ti Cahide Sonku ... Sirkeci'df'ki bir otomobil galerisillin nıudilrliiğünü yapan ve eski hir polis eıneklisi olan Mt=>hmcL Birol'w1 ~;ıllar önce ayrıldığı cşinlıı Tarlabaşı'ndaJ..i evinde kalnuştı U7.1ın hir süre.

ıs

Cahidf' Sonlm çm ııklan çok se,·erdi. Rirlı kl {' ouırduğLuntlb ıuE:'yhaı .Pnın kapanışımıall sonra her gee(: kvlıuıma, oı.u kaldığı eve göt.uı..:irkm cs!\1 pol s ~1. Bırot'ıın ~·oculJaı ı a hır 1-;ıo ~"ıma alınad;m ra.la."lt. edemndi. Eli boş git!'ll'Yi sennıyordu. (i ·ııe uır gece yaŞlılığın ~ctird@ ' itkinlikle kolwnda, a~ ağ nı sıııi.y{' siin ıy(' yur uycn Ca hilE" Sonk' ı, Tur:.ı )3.Şı'n.a yakın hir sokakt<ı birden duraksaımştı Kosclı<ı:;; nd~ kı hır hakkal du..®ıu.ıu gcıst f'rrr •k şöyle dcd.iğini anımsıyon

"'lalaı,

un:

ArtE>tnel ıle> e,·len<..l@nı wman bıı

bakkal dük..'!illıu olnuş ..."

.. 16

t'>Ve

gelin giuniştlm. Bak ge-lin geldiğim

C'' ~imdi

Söz\.U'i.ı ett:ği,

bir donemin unlü aı\löni Talat ArtPınPl, ilk kocı:ısıydı Sonkı.ı'nw ı. Ve ou sahne arkadaşıyla 19:16 yıllarında evıeııntlşti. Onlan evlendiren ele dönemin ~i nlü hPslecisi Muhlis Sabalı.ıttiıüli. \•e Caltide o yı.Uarcla 17 yaşında hır ta7.eydi. Sou ku. Shakc>sp<'a rr'i n 'Tiamlet'ınde Ofelya·j1 oynarkcn r.aıuştığı Aı'l<'ıncl'lc büyü k bir aşk macerası yaşamış, ru1cak bu birliktelik üç n J sürıniişt.ii. '·Cah.id<' e li açık ve cömertt i. .. BlınE> geçen parayı kiıu.iı t ihtiyacı varsa hemen dağrurdı.'' Yapımc yönetmen \ tuzaffcr Arslan, yillar önce Şehir Tıyat.rosu'nda omıı7. omu7.a birlikte .

çalıştığı sa ııat.cı

Cah.ide Sonku değışml'lllİ~ti. DeviPt. Tiyatrosu'ndan iıç ayda bir aldı.~ı emr>kli maaşııu ccbinc koydukt.an SOI)I'a ınc~'h<ıılclerc koşc.ır, Ç'P\.Tcsindekilcrc ıçln ısmarla r, onJarlc,l koy11 sol ıbet l<'rc dal~rdı. .. t\e var ki bu eli açıklığı, tumPrt ljği çevr csi.nue bir dolu 'belcşçi' ve 'sömürucil· Liplerin doğııı~sına ı ıcden olı nuşt u. Onu bir kadeh içki yrı da bir yüz ünı gibi hep küçük hesaplar nğııına clırygusal yakınl<.~şırı;;ı gosteıil<'ı'iyle sömwmüşler, bu yüzdcıı de Cah.idc, ç-ogu Keı beş parasız ortolarcia kalınıştı. Oysa, bir yüz liraya muhtaç olacak kadar duşıne~rı hakketmi ş bir kadın mıydı Caltki • Snnln ı? T3ıı nP biç-i ı n bir yazgıydı'! Ve bu kaçınılın~ı yazgı.vı, boynwıda hir muskn gibi t<1Ş*'ar.ak mıyrlı? Ucııı ıneyha nc koşelerinde 6?. yaşmda bir kadınm uyu.klaması bir kusur, .v a d(! yıllarıııı Tiirk liyrır.rosı uıa. Türk sinemasına vermiş bir koca Cal ide Sonku i('in kuçliltiicii l>ir clnvrnnış için böyle diyordu. GNçeklf'n de

.v ıllar soııraki

auyclı ?

KuşkUS\17.

ki l ı.ı~rır.

Sanat çıların

da insan olan.ık birtakım doğal ıaanan olarakl ı. Ama Cahide Sonk u'yc.ı ~iiz<'~'Scl bir gözlem. içinde ·a ıkolik bir kadın' goıı ıyl(> bakLılrır. Üwllikle de son gün l<'riHdc hf>p lıorlandı. 'lt;ki iç-iyor' diye hep suç\andı ... Haklım T aner'in dcyiı nıylc bir ·çplişkiler ktımkuımısı' m ı~'dı C<ı hidc Scınkıı? Yoksa wutt.uğumut, elinden t.utmadığımız sanaLçılanı cın<'ak olümlt>ı'!ıtdcn sonra sahip çıkınaya çalışan bir Loplumım 'çclişkılPri' b.iıler miydik? ı~.-i ama neden hu mcyhaneler'? Cahide Sonkıı 19-tO'h ~·ıllarda kapak yıklızıdır. ÖHimwlun ardmdan yıllar sonra bir ·v ... r:ı borcu' obrak yönetmen l'lkü F.rı:ıkalın 'ın gcrçekleşt.irtliğj 'Cahide Sortim f~elgescli.' , 7.t nuslan,u<ı~ı Lzm.ir Film Fcstıvali'ndc gösLcrilirken. esk sanaLç-ı dostlarmdan biri gcçrnrşwl•i aıusıt ıt şöyle dile gcliriyordu. Daha doğrusu Cahidt> Sonku'mm ağzıyla bir 'duşnş gerçeğini' vmguü.rmaya çalışJyordu: "Sordw rı

Cahidc'_\re. )!eden hurala rdac;m'? Dcrelin ne? lliç wmtmam

yanılı vermişti.

acı acı

gillerf>k

şu

Tnsanlar bf> nim ueden içliğimi ve ıtcden bunılara di.ı~tuğümu merak ediyorl[l.r'? Yeşilçam'ın vdasllilığından bıkt,ım. Burada kuç-ük insanlar an.ısında mutlu olabilisorwn rınc::ı.b.. Bu h::ıy:ua kendim is{.echm, kendim sc~·tim. ~ğer bır suçlu aranıyorsa. o benim. Yalı. VCJh diye kimse a..~t. yakmasın, kimse alın nıasm, kiırısc Calıide'~ı ken{line elen crmesin ..:· Be:ımglu'ımn arka sokaklarmdaki ıneyhaııclerde so) ı~şırkcn, tüm anknnklaruu pP.çeı e k:ıgıt.lanna notlaııuştııu. Katciı Id Sinema Yazarlan OcrnPği'niıt ödillunu bile mcylıanede alınayı tercü1 eci<>n bir saıı.alçımn aıuJanm bu koşullarm dışmda yazınaya o!a.ru yoktu. F.lb Lle Cahidc Sonku'ııwl çal kantılı ve gizemli yaşamını, bir meyhane soyleşisiyle peçerP kağılları nn sıSdırabilmck ın ı lmkw ı değildL Bu yaşam biçimi sadece kınlmış krista bir aynanııı nı eylıanclere düşen kuçılk parçalarUldan biridir...

"AN NEMDEN iLK TOKATI ATlF KAPTAN YÜZÜNDEN YEDiM" Paımakkapl'da Galat.aS8r::ıy Yiııc diişiuıccli,

Kul· bu 'nun ka rşı sırasına duşen Gireswı.l.u AJfni.ıı ı n-•yhancsi.. . )rin c elinde soclalı voLka kacl hj ilc barın taburesine çökmüş, ıki bukluın

oturuyor ... Yan y<mayız Calticte'ylc .. Başında heresi, hoymında larli ipek eşarbı.. Filmlerinden ve sa ramuş fotoğnlfi~mıtdaı ı anı ms;td ığ.mı7. Cahide'nin yıllar onceki asalcti.ııdcn, kibarlıiıllldaıı bir şey ~i tirmediğini goruyorw H. Gerçek adı Cahide Serap olup ı 9 ı 9 Yemen l oğumlu sanatçı , geriye dônüşlcrlc yorgun amlanm tekrar yaşama) a çalışırcasına anlatı...vor 1) •rin çizgilerle örülmüş yorgun hır yüzün karşısmda buyuk bjı- suskınuuk jçi.ııde, onu ilgiyle dinJiyonım. ÇocukJugunda Yemen çölleıinden nasıl develf>r üzerinde ailccc göç ettikten som a Jng liz gemilerine biJıip Tstaııb ıl'a geldilderini arwnsıyor biı· bir ... Gene o yıllard::ı annesi Ha~'riye Haıwn, babasının aşkından ve rem olmıış. Ve bu arada babası , Ingillidere csi.ı· diışt üğü için. anrak bir s ürP sonttı )·Urda donebilıniş ... Çocukluk yıllanndaki aıulan he p kopuk kopuk Cahide Sonku'nwı. . Kopuk kopuk anı 7.inciti i~.inde ta lebe lik güıucıinc doııuş yapıyor. Ve ilk filmi ızleyi~iıti ~öyle aıuatıyor ''C'ıımhunyE>t

Orta vfek"tebinde (Sultan Selim) talebcydim ... O günlE>rde Şehıadebaşı 'ndatd Milli siıtema~·a gitırtiştin ı. Halırladığıma göre galıba 2.:30 matinesiydi. Bir .\1illct t:yanıyor a<ilı filmı se)Tediyorduın . F'ılın · çok beğeruniş. etkisi altmda kalrnıştı m. ı !iç umıtmam , bir günde O<,: defa seyrclliın. O zamanlar sinema koltuklan nda numara yoktu. Yani nwna.rasızdı koltuklar . Vf> bem yerimden kimse kaldıramıyordu. O gunc kadar annemden fiskf' d eğıl, tokat. l>Lc ~:cmeıniştiı n . l:'ilmdc At ıf Kaptan't çok beğenmiştim. Sineıl\adan çıktığımda hava kararmışt ı. Yıll<lr önr e dedemin a dığı 32 odalı konak bir yangın sonucwıda kiil olduğu için iki odalı l>ir gccckonduya sığmınak zonında kahnışt.ık. Şimdi ge<:ekoııduJar lüks old u arLık .. Eve gelınrP a ıuıem kuJağuıu çekti ve: "Kızım saat. kaçta cvd<>n çıktm , saat kaçta geliyorsun?" dedi. Ben aımc>me 'Anne' diyP hitnp tme7.d iın. 'Validc Harwn' dcrd.i.rn ve ilk defa atıncınden tok::1t yedim. Aımeın Hayriye Hanım çok güzel yemek yapar, çok gii7.el ud çalardı . Tokadı .vedil(LCn sonra annerne doğruyu söylE>dim. Ve fılıni bir kez daha seyretmek istcdigimi iti raf edince bana i.ıtandı. '·Bir dalta eviılıizi kirletme k. yalan söylemek yok" dedi. "Bundan som a serbcslsi.ıı. sana inandım"...

Canıde

Sonku (olur.!n) <o<ukl uk gu ,ıetınde <lblası lsoldal. dayı~ı

Fa ru ~ (sağ başl a)

Atıl ı<ap tao

Bir ı'lıltel Uy~n1yor f.lmind('

ve teyze~ıy1e.

ilk filmini izlediğim Atıf K<ıptan'la hiç tanışmadım. Tanrı bizi hiç karşılaştırmadı '\ie plvest.l", ne de sinema<ia ..:· Gerçf>l-1.Pn yaşamlan boyı.mea bir araya gE>IemeYC'n, karşılaşmayan bu iki sanatçıyı ölüm, yıllar ı:;omtı l\aı-a t.oprakta birlf'şl i ımişt i. .. \fe garip

kı,

"SEDAT BEYiN YANINDAKi KISA PANTALONLU COCUK GALiBA ' HALDUN SiMAVi'YDI ..." Calıki

Şt:-hu· 1'iyaı ro lannda

figün.ut olarcik

işbaşı ~ aptığm<ia ı f> .va.şmdaydı.

Ve 1\iluhsin ~rtıığrul'ıırı karşısına siyah ortaokııl önlüğüyle ~·ıkmıştı. Şehir Ti..vatrola rı Genel j:luduru Erı..uğrul , b u saydam tenli zaıif sanşııu . idarcye başvuı·an !)0 amatör genç kız ar:cısından seçmişLi... Yıllar önce Şehir Tiyatrosu kadrosı ına giıip doksan lira ayuk aldığım söyleyen Son.ku, ilgiıtç bır <'lnısını şöyle dile getiriyordu 'Hürıiyet Aparlmanı' adlı oyıınu oynuyorduk. Bu oyuncia bü~iik bir başan .ıwzanmıştı m. Escriıt saltibi de o yılların şöhretli gazetecisi Scdat Simavi'ycr. .. Yanılınıyorsam tam 3G yıl öncesinden söz cdiyorwn. lliç unutınarn Seoaı Simavi bey, bir gün tiyatrodaki soyunma odaına gelmişti. Ben oyum ı hitirmiş mal~'ajmu siliyorduın . Yanında kısa p:mtalonlu bir ço<.:uk vardı. Geçmiş yıl pek hatırlıyanu~rorurrı , bu kısa pantalonlu çocuk galiba oğln 1Iatelun Siınavi'.vd.i. Seda(. Simavi bey flscrindcki oywtıunu çok heğenmiştı. Bana o gün kendi eliyle bir 'gümüş ayna' verdi He) ~c:aıtlıyrlı... Elle rinin litrcdigiHi hala hatırlıyorum. Tabıi ben de ayru heyecam yaşadım. Çünku saııat hayaı..uncla al<iığım ılk ödül, bu 'gümllş ayna' oldu ... " .Souku,

"MUHSiN ERTUGRUL KARISI ÖLDÜKTEN SONRA BANA EVLENME TEKLiF mi. .." Cahide S onku. geçmişi geriye dönük bir

ı.>encere içinden yaşareasma , bol sigara dwu.aıılı,

k"iif kok"llsuyla alkol kokusw1w1 kucaklaştlğı meyhanerte anlaunaya çalışırken yonıluyor, sonra

cia kısa bir süre ıçin susuyordu. Ve anlatlıkları kesinlikle bellı bir sırayı i7.1Pmiyord u. Yaralı bir kuş gibi daldan dala Sl\ı<IYarak, aru1ardan anılara geçi~·ordu. A.ıılatınakla kolay kolay bitiremeyeceği yaşamını yorgıın anımsamalarla .veıtiden gözlerinin önünde şekillPnclirirken. bPn rte Cahidc'rti.ıı acılı y~ ç~gilcrlııde Bataklı Damm Kızı Aysel'i an~:ordwn. Bu kez söı, ya7,gısmı değiştiren Muhsin Brtuğrul'a gcl.ıru~ti. Böylece de hir başka anıyı yaşıyordu. Ya.şıyon.iul-.. ..

":\lhıhsin Ertıığnıl, sık sık

yaşmdaykcu ~lu.lı~lıt Ertuğrul'a

s~yalı oı ıltl.klü Cahide'~i \JnUtrnartım" derdi. Beni oııbcş

aile dosturn l\uri Karadc:nir gotwmüştu. Annem o gün bana:

"Nuri •\g~ılı~yiıılc gidPrsı n" clL'YlP iıi ı wrı ııışt.ı. Üzf'ı-iııulı· hasınalian l'3P:ılmış Aıuwmc•:

"\'alicll' l lwunı ımlsa.adc·

Pcl('l''S<'Il sıyah okııl gogııshı!,ıımıı gJJ~bılır ı 1\ı.n

rlı) ~

<:oı ıııı ışi ııııı V0 iş ı f' Muhsin l~rı 11gnıl IS0y'iıı karşısına ilk (l<'ı: ı bclyl<• <;ık mısı ıııı Tı\ atroya oyun başl<ıdıkt,m soıır:ı,

y ani gc•ç gclcligi iç m A ta ı ıırk'ı l lnl<' saloı uı sokı ıı;ı~. ı ıı , ":ı pnslı, ınal<,·ı o lııı~ ıık

zat., k< nsı ('\Pyyin · N<·yir) ölchlklt'ıı ::.cm nı haı w C\ !Prıtll<' tckli f <'tmı::;t ı. .. O J(tmiNdt.• Suavi Tcdıı it(' Dnk1mwı Jlııı.-ısı adlı hir o~ ıııı oym ıvonhık . .Muhsin Eı tu~rııl baı a: "S(mt kıık ~Illi kırk

grc·c• bL•klc•ycc·P~iııı" dc•ııuşt.t. Bu iş kal~tın:ll(cıkılılı Sanki hö~ ll' l>ıı t.l'kl ıfc• 1;mıak t ut<ı n bir kadı n gibi hisseli im kendimi. O Muhsiıl F.rLuğnıl'sa ben de> Ca hıde Sonku'ydtım.. Bu L'\ ll'IUHt' LC'klifmden don. güıı sonra 'çal' diye çalışi ı~J od:;ısuun kapı::.ını ça klın ı. Odasıııa gir er giıım.•ı: insan bu· kaduı<ı hem koca, hPm hoca olama~. F(lkat h\1 LeldıfiııizE> yine cl<> ıe:;;f'kkllr ederim" d<·<liın. O da ka~ılık olm(lk: - "fyi cli.ışOndim mu'?" d<'tli "Sana yazık olmasın ..."

··mr

T3u komı:;;ına ı-;inirlerimi o kadar hozınuşt.u ki k(lpıyı suratma \'Unırc.ısına ka patıp dışanya ç·ıktıııı Rü~'llk adaıniann kıymetini bilnwdiın. yapaı nazdım. :.\.luhsın

Ama

pişman değildim. Bc.ı:;;ka lurlıısünu ele

Bey hu teklifi )aparkcn hen kocmn lhsan Oonık't.an yeni boşımnuştım ...

"ELLER ELLER; AH O ELLER. .. " 8srarlı H' hıığulu gıir.e>lliği~· le e~ki hayranlarının anı rnsawğıııı

söyledikleri .SoH.ku'~.-ıa

bir zamanlm·m Greta

geçnıl~i ,\·uşrumıy~ dc:>vaı n echyorılum.

G .:ı rbo'sunu

Cahidc'nin C:1hidf'

olduğu gtlı ılen ...

Kimler gelmiş kiııı lc•r geçmişti sanat yaşaınmdaıı .. Cahit Trgm.'l<ı r, Kü<:ük [( mal'l r, Tıı ran Sryfioğh ı'Jarı, Talaı Art<•ı ı ı ·l'lcr, Sua.vi Tedul<:r , Salih T ozan'l:lr geçi~'ord u bcllcğindcn ... Sonstız<ı de k uzm ıan no!'taUik bif yolcıı l u kt u bu. Öyle ki anlall ık larım çoğu kez kurgulam<lk ya da sırc.ıya koym(l k wümkiln değilcli... Kendi gibi aıu kın da d;ığııı ık lı . Bu clağm ıkhğı yaşarken yı llanmış bir ağaç govdesin e ben~eyen daınar cimnar e UPri:vl!' içki k adclünc u«ııuyor, sru ıld onlard~ıı bnyıı k gıiç al ıyordu ... O eller ki. 1[aldı ın TrınE'r'i n bir Öyküsüne konu bil olmnşt.t ı. Kimbilir Hald ıu ı Tııııer, 'Eller' adlı öykusl.l.ll ti h,ıngi uykusuz gerelerinin birinci ya7.m~t ı Sol'l\lt için'? Ve tuıiLi yazar, CalüdC''nin ölüımınun a rdı ndan şöyle diyorrlıı: '·Bir yazarııı (•liııc kaleııı geçın.işkcu ona b ı u ı~ı i lan ı aşk etm sı kRclar adilik olamaz, kanmı ra.. .'' ~Uer eU(•r, a.hlı '·o eller·· yok ıntı'? Ama şımd i yok... Ç iınkü duşsel bu,vusw\U çokı..an yı lirmışt:i. Arlı k koııuşa ıı C'ller dcğilcU ... Ve Sonku yı lların ()C ıması7.ca lahrip 0ttigi eLI ri vol ka kadehlcrindc, kesik k~si k cl~nn<iPn aı U<ll..iUak konuşınaı:.uu surdurüyorJu: "Tııro n St?yfıoğlı ı'n ı ın öliinıünci Pn onbeş gmı kadar bnc:c beraberdik Bostanrı'rla ... Kc gilz<'l dr içmişlik karşılıklı. l\c ele gtl %el konıışınuştuk. fi:ski rtosı larl~ konuşmuk ~tlzel oluyor.. ,·\n ırı c:;;ki tlosllar da bazPn inı;nr ı 11nuıııyor, vefasız oluyorlar. Kırk sene ik ınrsl('>k h~yaıımcla görcli'ığüııı büyük S<.ınatçıJm· Ku((uk l<cmal, Hazım Körmiikçıi , Talaı Aıtcınc>l'dir. l\ 'garip ki 'rtılat Arlcmı:l oı ıcc hocamd ı, sonm kor.am oldıı ... Ferdi Tayfı ır birçok ı muuu: la buyuk achımdı. Sı ıavf T0rhi is0 sadl'CC bir mankrndi fuızun.la Vasfi'ıün (R ıza Zobu) yerıni bugüne k:ıcla r kimse doldurcunadl.'' (Ne var ki, Sonkıı 'nıın övgüyle söz ettiği \:'asfı Rıza Zobu ise, bir olünOn tırrlınclan, gerç0k ncdcııi biliı uneyeı ı gizli bir kinle ve de fıcsa t bul lı ı kç~ hakarf'l lN yağ<iıracakt..ı. Sonku, Zolıu'~''' göre 'yetcnekst7. bir o~rımru' olrıbi UrdL Kaldı ki c.lcş l.irinitı de bir :;nm v:ırdı. Ama ga7.rt.N'i Ö~taıı l::r('aıı·ın ynpı..ı~ı bir soyleşide (2t1 );!a ıt I9R9, 1\·tilli.v<>t.) Calıirl • Soı\ku'ya 'apwl karı, fahiş<'' diy<'rPk hakm·cıi Pr yağclırması, Vasfı Rıza Zobıı gihi 87 yRşınd;ı bir 1iyatro ustasına 25

clbt'll e .vakışmıyorchı. .:\ nla~ı l::uı

Zobu,

kcııdi dönPminrl<' ~ret.işen Sonkıı'yı ı yaşamı boyuııca

asla scvıııcıı ti.şü.) ve hangi anısı :1khna gPhyorsa onu .vorul mıe:aya ıu~u~u· B ·n ele onu ona hırak,p daha l~'\Zia yorı naıııak için hiçbir Ş<'~· sonı ıııyord ıım . ..

Sonk ıı , cl ııru.vor rlu~wuzyor anJatı.yonh ı.

"ATATÜRK TiYATROYA GEÇ GELiNCE" O alkollü gecelerimizin birinde bu kez konu Aı..at ürk'ti.l ... "Şimdi

yerinde yeller esen Tepebaşı'ndaki Şehir Tiyatrosu'nda llşA Mektebi adlı oyunu oynuyorduk. Dediler ki ''Ataltu·k oyunu scyretmeye g<"IE'<"f'k, d ikkatU ol un , yanıt akşc.ıın Ata ınisafirlıniwir '' Ve tiyatroda bü~ıık bir telaş başladı "J3ana 60 lira veı-sen<"" d iye herkes bırbuinden borç alıyordu. Ki.ııti terzideki elbıselc>nni almak için. kiltti sa<;laruu yaptu·mrık içın para peşine duşmüştii. \'p o gece, piycs başlamadan önce '.-\ta gele<"C'k. diye yerlere halılar serdiler. Pi~·cs başlayalı beş clrıkıka ını olmuşt u ne·? Atatürk gelmedi. Bi.ı' sure sonı11 tekrar bır tel(lş başladı tiyatro içinde. ALal W'k beş dakiKa gPç geldiği için \h ıhsın Ert.ugrul. oııu salona alıuadı, 1\ tGJtıu·k ise hiç ses çıkaımıyor. Sanata ve sanatçıya saygısı olan Aintürk ot ınmuş. birinci perdenin biunesiıti brkliyor. nu ar<lcia dn kahv sini içiyor beklerken O gün benirn üzerimde t.afta bir elbise var. .. Bi.riııd perde bittikten sonra Atatürk salona giriyor. 1kinci perdeyi s ')TCdiyor Ikinci perde bit tik l en sonra da Ata ı ürk içi.ı ı özel olarak birim.:ı perdc.d O}"'l1Uyoruz. Daha on p<'rde olsa o~ı1ardık ... "

"MUHSIN ERTUGRUL ETEGiNE OÜSKÜNDÜR. .." , Calmk Soı ku. binll'ıı \lai'.ıl!' l lık n t•t'h• o 1 aı hıı :u ısnıa .;.(P• ivor

\ııı:ı J.tt ·ıu ·

olay ı ıc;iı ıılı

M ıhs' ıı P.rt ııgnıl v:ıı .. '' l!HO ~ ı lıll< l,ııı (\ııc('~·d i, s:ını~ orum 1\m:ıı n 1J.kııwt 'ııı Umıt rıltuı Ad:lll ı piyc•sind<• <ı~·ntı,\'orwıı. 1\,vı u piyC'sl <' Mnhsın P.rl ııgrııl da v;ı rdı. O!)( ııim haha ı ııı , bl'll d<• k ıııııı O} ı ııı) ordu m. l~ol ıcahı kanıımda bı r çocuk vardı. ~luhsiı ı Eıt ıgrul l'lt'gınr dtışkündi ıı. o

günl •rde ınet resıcri çoktur

\C'dc>ııs~

bir gün

duyuııca \h ıhsin 8rr.u.ğn ıl'w " \:lı ılısinrigiın, edi~·orduın SNı şiıntü

kafamduki hayali

hPnı hıı O)ıından nıdı.

fızun

Hikmet

u.ayı

bu roıdekı genç kızı <.>ılıid ' olnı·ak ıahun ül ,.c>nn" dC'mişti.

yı ku n. 1,m fet' f'SE>ı·imı p,eı·i

Ge•tı C' Ondın nd lı t.erf'iJnl(' hiı PSf'l'i oynuyoruz. Provalarda d0dlit ki ~l ulısın Errı ığnıl Re~ 'f': ··Ben hu ell>ist: ile s3hneyc c;ık~ıı nmn. 1 :-.paııyol C'lbi.s~nıi n et.cğı batıyor ayagıma, oyn~~ amıyorı.ım" (İf'diın . \'<> hocanı baııa ilk defa iıımıdı, ·'f'\a<:lH~ Hanı ın'a gi ı , istf'ctiginı ondan al" cl edi."

•

"iLK DEFA REJiSÖRLÜK YAPlYORUM ... " Cahi<..lc Sonku, bazı iddialara g~rc ve sinema tarilı.imi:w gore oyımcııhığmıun yruu sn-a reJisörlük de yapnuşu. 'lddia' dıyonız, çwtku u ı konuda ola~· oldukça ka ranhktaclır. Ve bir n.ı.stJaatı sonucu nnsıl kamcra arkasUla geçtiğini şöyle anlatıyor"Fc:>dakar Amı ~ rcjisor'Lk yaptıgım film oldu Bel" o tilMclt> asist.aıılık yap.yordum. Filıni çckC'cck olıuı rejisör haslalanıp sctc gclmeyınce hudefa bcu makinenin arkasına geçtim. Ve ilk ker. hızim filmele Eşref Kolçak ki.içiik bir rol oyua.dı. Ben de anayı oynanuşum. Şiindi y<'\lm7., hast..alaıup sete gelemeyen rcjisôru kesin hatn·Jayamıyorum. Talat Artemel mi. yoksa .Yh.uul<tz P.ner miydi acaba'?"" Cahidc Romm'nıın zaman z.aımm da ba7.ı isimleri unuttuğu, hatırl<ımakta güçluk çektiği oluyordu. Yıllarm ardında kalan anılan bir sis perdesi arelımlan görmeye çalışan sanat çı, ne kadar d.i.k.katii baksa cia tüm lıayaıl.cr, resimler uçuk uçuklu gözlerinin önünde. Bwta ka~thk ba7.ı :ınılan, olayları öylesine h::ıtırhyordu ki ..

•

Hemen size olaylann geçt.ıği mekanları, gwı.u dakıkasma varmcaya kadar soylerebıliyordll .

F.lbett.P kı hilmr.ini

Lüınuyle kc:ıybE>tmiş değildi...

Sözünü ettiği Per/akar Ana Seyfi llavaeıi'vdi..

adlı filmiıı h:-ıtırlayamadJtı yönetıneni Slı'\emD talihim~

göre

1949 yılında <:ekilf'n Fedakar .Aıııüun ba~n·ol oyıınc11!an, k<.ı.rncraımuu Cezmi Ar dahil, yazık ki hugün yaşamıyorlardı. Hayar.r.-ı olan ise yalruzca Eşref Kolçak'la yönetm<'n Seyfi Havaeri'ydi Soı lku·nwı ölwnm\den ~ıllar som a konuştuğumuz SPy-1 Ilavacıi, konuva çok değişik bir hoyut getirerek şu açıklamayı yapnuştr '·CaJıidc'yle taruf?ma ırnz ı Otl8 yılında çekimine hazırlanclıgıın Yanı lilnıim nedeniyle ta mşmıştım. Bu filmdc Hadi TJun'IE> hirliklc başrol oyruyacaktı. Anrak Gahidc, Şehir Tlvatrosu·nda çalışnğı ıçin ızm alınası gcrekij ordu. Şehır tiyalroları }.tcnel müdoru \hıhsin Ertuğrul ıa cia arası açıldığından bu ı7.m alamadı. Ve yerine bac;;kas o~ııactı. Yara filı niıni izledikten sonret Cahide, kendi şirketi adllla bir film yapınarnı istedi. Samyorum bır yıl somaydı. Ve Calıide, Sını Talpar ile ortak hir film şirketi kurınuştu. Böylecf' te>klifıni kabul ~elip 1-'P.riakar Ana'run sena ıyosnnu yazdun. Başrolü de Sonkı.ı oynıyacaklı. Birlikte Saııyer Be kar Dc resi mevki noe çekim yerlerini tespit edi}'> çalışmaya başladım F'ilm h1ttikl en sonr.ı T:ıksim Sine>ması'nda göste;rimP girdi. Ilk gün siıteınc.ının fenf'nne yönetmen olarak ismimi yazrruşlan.lı. Eııesi gün gın.ığiınclc biı· de ne gör<:>yim. Cahidc gece yarısı fenerin Ü7.f'ıindcki ismimin uzE>ıine r<'jisör olarak kendi ismini yazdırdığı bandı yapı ştmmımış mı? 31

~şr.e işi n gcn;eğı

Cal'liciP !l<!.ıwtı ise yalnızca fi lmiıı haşrol oyw1cusu ve yapunc1.Sı. Bir tarihi saptırıml) a kimin ha kkı \'ar ki?" Seyfi llavaeri bugun 8(1 yaşıı u suru..vor. \ "e hala dinç. Bel eg; ~·erinde, geçmişi ciiin gibi

FPrlakaı- ılıw'ıw ~önetmcni Lıeni..ın.

hatırhyor Doktor ko mrolw\de rakısın ı y udumlarken. Tür.ı:< sUtenHi tarihinin ilginç davalan ncian birini o uştur:m olay konusw1da bılgilrr vcri;vordu, Yeciikulc'dcki evnıde I favaeıi. "F'ilnıdc kırnin ısmi yazılınışsa. reJisör o'ciur·· diyeıı SoPkl ı ı:ı:E>yhiı tc 10 bin lir<llık bir 'tazmi.nat davası' açmıştı Havaeri'nin anlauuwıa görE> Cahidc .Sonku bırınri cclscdcı soma cia klor raporu alıv duruşmalara gelmez.

Filmin

kim.iıı çektığınP

dair urtada birçok

c:anlı tanık ,·ardır.

Filmi.n o) uncuları

~azb-c

~Imal ,

ecla Sertel, Refct Gülerı tlaH, Lernaıı Akçatepc, Müruvvet Ağlatan , .Mu7.affer Hepgı.Ucr ve R~mm f'osforoğlu... 'T'anık kadrosu görüldüğü gibi hayli kalaba llkttr filmiı ı. Ama biı· ild kişinin dışmda çoğu yaıı çizer. Kimi 'pattoniı;-e'yi ka rşısına almak is temez, kimi ele filnü.n 'hakiki yöne tmeni'ni ... Dönernin bu 'ünlü tamklar'nın hiçbiri bugwı yaşauuyor, Seyfi Havaeri'den başka. Peki davanın sonuc u ne ol u~ror? Cahide Sonku, lO bin liralı k ta?:ıninat.ı tilmin yönetınenine ödüyor mu? Dava sonuçlamruyor ki, ne ödcsin . Bu 'ltikaye'nin son kısmını dHerscniz, olayın ha~'at.La kalan tek kişisini Seyfi Havaeıi'nrlen dinleyelim. Başka seçeneğirniz var mı ki? "Bestekar Os ma n . ihat dosLwnwl. aracılığıyla tuüu bir hukukçuyu avtı kat olarak tutrnuştum.. Para falan da veııniyonım. Her Şf>Y dost işi. lj-'i ele sonunda kazığı biz yiyoruz. t\edense bizim avukat, blı- sUı·c soma duruşmalara girmiyor. Önce işi a nlayamıyonım . Sonra kokusu çıkıyor. Geçmiş ?:aman, ismini pek haLtrlayaımyorurn, Soyadt Karako~·wuu muyd u, adı Fikret ıniycU?. .Yleğer bizim avukat zaıi içinde ınıı·a ahyonnuş. Ben de duruşmalara gidemjyo111rn. O zamaı1 en luzlı zama.ıuın, durınadan da fılın çekiyor wn .Mal1keme ileri ta rihlere atıkhkç<ı rıtılıyor. Neticede bizim d<wa rafa kaldmlıyor. Hiç wıutınarn, bizim avukata davadan uzun bir zan-ıan sorıra Spor Sergi Sarayı'nda rastlamıştım. Cinlerim başıma çıkmıştı gör ür görmez. Ve onu wkalliıdığımı h.aurlıyorwn'' diyord u Havaeri, bu konuşmamı.ıda.

"iLK TÜRK FiLMi GALASI VE KARMAŞlK BiR YÖNETMEN LiK DENEMESi" Belgelere gore Tu ı·k sinema tarihiı ıd eyeralaı t 'ilk gala', iiç ~~önctmenli film (Calıitle Sonku, Talat Art.en1el, Sami Aya11oğhı) Vata.n ve Nauuk f(Pmafdi. Daha önceleri yerli filmlP.r, yalnızca 'lLlal.burıt mcns uplan 'na, y ani basma v-izyona girecek sinemalann sahah matiaclerinrlf' gösterilirdi. Yıl ı 9fi 1, aylardan Şubrıt'tır... 'Hol..lyı.vood prömiyerleri'm anımsalan Istanbul'daki Lıu !görk mli gala'.vı ::;inen'k-ı. magazin bcı~ınmın 'ilk dcdikochı yazan' olan, Ferdi Tayfw·'un kızkardeşi Adalet. Cimcoz, l"itne Pöcıır Lakına adJyla şöyle yazat: "Cahidc Sonku, paradan çcklıunemiş ve ilk filı ninin şNcfinc adam akıllı hovardalık etmiş.

)1,

Dol<.ı~·ısı.} la

biz de hası·eıtini çek1.igimiz bir 'ilk gece' hı.ıwısmı tatmak fırsaluu bulduk. Filmde rol alan bütün arlist ler oradaydı. 1\,adııı sanatkarlar 8C'CC elbisesi wynıişlerdı. TIE>psi ga~ret. cici. ga~·cı. şıkul<.~ r. Fcıkat pE>k tnbidir ki, Cahidc'niıı k(lb na \ aımak kimsenin lıaddi deği. O gere Cahidc Son ku inadma guzcl, inadına şık;:ı. Filmi sc~Tcttikten sorını bu güzf'l kadını nasıl oluyor aa ckrunda çi rkin göstRriyorlar diye lwyrct etın E>nıPk eklc>n gelmi~·or... Gecede tum misı:ılirler pek itinalı giyiıunişlcr. Ya f:rrol Flynn ile Douglas J:'ai.rbaul·s'ın kı ın1ası Ciincyı ? (Ctmcyt Gokçer dernek istiyor.) GöziC'ıindeki başuıda ki perukasına rağmen bir içiın su." Ciinf'yt. Gök~·cr·uı ~aııuk Keman oyna(lığı fılııliıı galasında çekUen fotoğrafiara bakt ığunızda Son.ku'~ u

cU nde ç~ıçek h11ketlC'ri ve çıplak oıPuzların öı-+.en me>hteşC'm Ptoluylc goruruı. Gene tiim lstanhııl sosyf'Lcsi gc.tlaı.lııdır.. Dönemın ıinlü kalcınlcrilıdcıı 1\lııııet TJ;:tmdı Tanpınar, Esat Malunut Ka rak ut, Ywmf Zi~·a Orlaç, Reşat un Gunr.ekın, Ahmet Ernin Yalınan...

Be~·oğlu'ııdnkı

SwnN sınemasında (Şimdi adı Rt.ıya \·c ı::eks filmleri oynatılıyor) düzcnlencıı gala için ()alüde Sonk\ı: ..Ji'ilmc o zaınmıın parac;ı~rJa ı:35 bın, gala gecesine tsP!) bin lim harc<ıdım. Ken'<lltsara~··dan mıllct dans ctsın diye caz bı le getirtmiştım. Calada nı erikah yıld ız \·irgiıüa Bruce vP arın at ör koc<lsı Ali lpar da Yardı. O gece bi.ıj.iik muthıluğuın. l>e'lı vali F'aJu·ettin Keriın Gökay'•n içten tebrik ct.mcsi oldu. Vali. yanıntda nasıl da rninı mini kalnuşt.ıT dıyor. Vat.aıı ,.e NaıruJ.. Kemafin jeneriklPrinde, afişlerinde yönetMen olara.< Galüde Sonlm ismi de geçiyor. SinPma ~arihlcrımiz de bo~·Jp yazıyor. Yani Sonku, Türk sincınasuun ilk k<l<iın yöııetm ıLi Ne var ki oldukça 'şaıbcli' bir dumm var orı.a<ia. Başka lıir irtdiaya gore Sonkıı'nwı :vapımcılığınııı dışında yönetmcnlikle ilgisi yoktu. ~'ilmin )Oneuueı IC'riııden Sami Asanoğlu ile Talat Artcınel de h:-t),..«tta olınadığmdan clbf'tlc ki soıcuna7.<hl.. Ancak Heklerwıı .5arkı'da boyle karışık bir dun m oldııgwıdan Orhon \1. Arıbıımu ile konuştum. nr>klcnerr Şarkı'yı da Cahidc Sonku, Saı rü Ayanoğlu ,.e Anbunm ile on.akl~ çckınişti. Cahicle d ' böyle söylu.\'ordu konıışmalanınız<ia i\ma Orhoı, Arıbw·nıı tersini iddia ediyor. Arıburnu (ölmeden önce). 6.1 1.1988

tarihli

konuşm•unııda:

"Sonku Iii min sadece vapıınrısı ve o~·uncıısudıır. Ben ise~ önctmı:>ni~·iın

için isnü yazılın ştu·." deıuişrı. Pc~~. ı ya !ilmin uçiıncu yöncimeni Sami Ay<moğlu rı oluyordu? \c hele yıllar once de bcn~er bir c;oru..va CaJurle Sonkı.ı. ı:1taıı \e Namı.k Kerıwrıe ilgilı şu yanıtı verirse: ..Hiçbir zaman bu sahnelerı ben, şu sahneleri diğer arkada.şun yapu dıycmE>m. Hep birlikte ve bir masa başmda çalışi tk. O gün kırnin rolü ve şi aısa makinerün b~llla o geçti..."' Gene rlc iş ka rışık... Gerçekten Turk sinemasının 'ilk kadın ~·önetmcni' klın'> Cal'li<ie Sonku mu·?

olarak. kendi

istediği

Atl~lere ~·onetmcn

"BOSTANCI iLE SUADiYE ARASINDAKi" DÜNYANIN EN GÜZEL KADlNI. .." Cahicl' Sonku, Türk sın cınas ınm 'en serüvenci lnşi li.k'lerindcn biri olan Turan söz edcrkE"n, ist.E'r islcınez Bostancı') 1, Bosl<ıncı ilc Suadiye arasmda kalaıı uç kath e\·ini anımsc.ıı mşu. Le~ laklarl<t sann~ıklarla çevrili bu üç katlı evde helki ele en Lemız. en Se,yfıoglu'nclan

aydııılık anılurı nı yaşamışlı

O gunlerdc Cahide Sonku, t ren koprüsi.ıııun hemen karş;.sına duşen ve onünde buyük bir çic;ek bc.ılıçesi olan üç kat lı cvd oturuyordu. Sont<u, leylak koku anyla uyandığı yaz sabahları nda balkonıma ~·ıkar, Kartat ytm\indcn gC'lcıı banliyo t nmini, camiara ~rığılan öğrencileri

balkona

halkı selamlarınış.

çıkınca,

onu gorc>bilme

gıizel kad ın ,

mutluluğwıa

gul pembE'si sabahlıp,ı içinde lıeı sabaJı enşcn kız talebeler ~·ığlık çığlığa kcı rşıhk

,·er' l'l rnıtiş

TUrk '>tneı

.ıs n n ı.< oto .ıııı

yıhl ıı.<ı:

ndan (.ı tıiı:'l' Son"u

Cahkle Son ku uııutaınadıw l>u arusuu şö~'l anlntı~ror: ··Sabalun belli saa tlerincie evimin öııüııd ' ll geçen trenin hir silriiciisii vardı. Baııa soma bir hayranı ın söyiN li. Trcıwı stlrt.lcusu her sabah mttrıvinine: " Bak. biraı sonra ditnyanın en giizr.l kad.JJtmı gon"reğ17..

Onu sclamlayalun·· dermiş Ve ard ıncian da tüm gücü.vle sir eniere asılı muş ... U erçekten bazı sabnhl<m hıı tren clü cltlkl 'r~\·Jc uy<:ıııırd ım. Ra na Pl salla.van o adaını görür gihi oltınırn. [(jmdi bu adauı"? Bilcırüyonırn..." tşı.c Bost<ıııcı ilc Suadiyf> arrısınciald balkoıtlu evinde yaşcıyan bn 'ha~·aı kadm', şimili yillanı ı arciında sadece tatlı bir

du') ol<tnı l

k(l\mışh.

"O wm<mlu r Denız K ııı Eftnl~:a Yardı. Ve bu.vuk ~ohı·N F. fıalya ilc evlerimiz yan ymıayrlı.

Slldi

fşıltıy'ın knnsıyd ı

Efl.alya.... diyerek nokt<ılıyor gccc~·i ~oı\ku

"BENI YlKAN IHSAN OORUK'TUR ..." Bir dönemin 'tutün k ralı ' ntilyoı ı r lhsan Duruk, Talat. Artcmef d .n sonra ikinci kocnsıydı 'a.ltidc Sonhıı'm ın ... Demokrat ParU döneıı ı indt=> bugünku gibi 'kıral botluğu ' yokuı. Sosyctc ÇC\-1\~lr.rindc y;:ıtnı7.ca

t.üLün<:ü olal'ak lhsan Duruk'tan söz cdili,v onlu. 1lüküın •t adaı nlarıyla yakuı i~kil<=>r içinde olan fhsan Doruk , Cahide Sonku'yla ı 943 yıllarULda cvlen ınişti Sos~··cLc yaşanunda Jıo,ra rda ve eli açıklı.ğıyla tanıurul Ltlllü ışadamııun Soı1kn'ya iJcri dcrCCE"lerdc z:-ıafı vardı. Ama ~orum için hu, paraya dayana bir 'maımk izdivacı'ydı kuşkusuz. Bir eli yağda hir eli balcia olan Sonku, kot:tı~ııun si'ly •slıtd piycslC'I'dc gi~'Cteği her ş0yi L\ttis'tetı geı.iıtiyordu. Şalıarıc döşenm iş vi Demokrat Pa ıtJ'nin öııde gelen kişilcriyle dolup l.a.şnıakt.adı.r. Çünkfı, korasınm baı..ı kişisel çıka rlan uğruna nüfuzlu kişilere mavi honcuk dağıttığı Vf' bu davctl r yi\7.iın cl <->n Sorıku'ııun huıtıru kaçt.ığı söylenir. Işte bu söyleşi sırasında söz

lltsan Don ıl\'tan

açılmca k'lsık

gözlerinde ı:,rizli bir nefrct.lıl izlerini göriir gibi oluyordu ın: ''Beni kcıca111 lhsan Doruk ~·ıhı. .. Adnan ~l endcrcs'l ., ' ' )'lll giincl" tevkif cdilnıışt.i. Onu bcıı l<.:vld f rttırd ım. biliyor ınu::.unıı7.? Bana neler .vapmadı ki? ... .Kış kıyamE-t gtinli otıu-duğuın evin

kaloril'crlcrlıli

mahsus yakl.ımuyorclu. Nasıl

ı ınıı tıırwH bunları?"

((,:(',rr<>sinde 0li Oys:ı

rı çık lı.~ıyli'l t :ınmaı ı işaclıunı , Soııku':va

göre demek ki <:inırlvdi)

tlOylt" bir nf'fn•tin ın ı ll h ış bir 'kin'P flömışm(-'siniı ı ası l SC'bcbi. donemin ıınlu

ştlrlncı larından ~ukran Özrr'di, ~:tinkıı Şuknııı Oıcr u~nımı terk c<li lıncyi, hele bır (<ıludt: Sorll~.tı ular::ık

'gonul bah(,'t'Si'n<l<'n

dışla nnıayı

günlvrr.e

gunınma y<>di rrtn(·ıniş

ve hn

~ıızden

cl<' 1hs:u1 Donık'tan hoşaı ıı ınş l ı . Olay<l:1ıı sonra da işadamı , Şuknıı ı Oz~r'l<: evleHdL Dcmoknıt Pnrliıım

surckh kollad ığı

lhs.uı Oortık (İ(Im')mi ı ı gtW.t"l kadınhm'na 'ıııaddi varlığı' s.-ıyl'Simle mi

s:ıhıp o h ıyo rcı u·~

thsan Donık, tahide Sonku'<lan öne<" (\(> lst~nhul sos~'f't \'lsinin dillere d<'slan giızt•ll<>rinckn Benli Bclkis'lc C\'leıunişt.i. Ve o ~tılJarda bir 'kıral' olm(l(lart, yan' s.radan bir r,mln eksperi olarak yn~mım sürdürürken sosy<"t<=>yf! girip 'sınıf at lama'sında B(>nli Bclkis'in muhteşem güzelliği bU)-'Uk rol oyue:umşlı aı llaşılan Tılm neJi·etine karşıltk, nısan

l.O

Doruk ran SÖZ açılmJşken

birlikte

:Vlısır'<ı

Arap aleminin büyük yıldı;ı:ı Yusuf Vclıbi\ıle mısıJ lanıştlğııu c.ullatıyor. Ağdah. bol g<);cyaşlı aik rlramlanm en ilkel. C'n yoz biçiındP. sergileyen Yusuf VPhbni filmler uzın\ uir sure, özellikle de J950"1i yıllarda nası l da Türk sineımısını et kilrınişti. Tuı-k seyircisinin zC'vklcrini körelt.en, he r filmde hapishandere cluşen V<' demir parmaklıklar ardında

bol

kadar

117.anıp

gözyaşı

dökiip 'kötü kader'in simgesi haline gf'lPn Yusuf Vehbi, günümuzdeki 'araucsk ylldı;ı:ları'yla nasıl d3 benzeşiyordu.. "lhsan Duruk'la Mısır'a gilıniştik. bir Arap sinemacısının daveti üzeıine ... Mükellef bir oteldc .lwlıyorıız. Bir ara ben tek başıma çıkıp bazı yerlf'ıi. çarşıları dola~ıyonım. Bir sure sonra otele döndüğüıutle ll1san büyük uir ofke i<:ındc: '·).!erede kaldın'? Iki saatten beıi Yusuf Vehbi seni bekliyor. Ben tiiccarun. d ikkM.li ol ve lcrbiyeni rakm ... Pot kırma'' clıyor. lçeri girdiğımdf' Arap aleminin tapl!ğı aktör beni görünce fesıni çıkardı. Eliıni öpt ü. \·e ertesi gün cie hizi evine 41

11. )'aşında lhsan Ooru<~'la evlenem Yeıııen vali s. Şefk PaŞ<ı'nı n k.2 unıü sosyete güzeıı Be'!h BeL~ ıs ın (S~ylel"lezoğlul i kı totoğfaf

davet etli. Yusuf Vehhı'nin <u·abası kapıda bekliyor. Bir arah:'l d<~ arkadc.ı... Bilyuk bir bahçe içme ~irdigimi Jıatırlıyorwu. Yuı:.ııfVPhbi'nın o günlerde ~-edi tane 1\öşku v(lrmış... Bizi karısıyla kapıda },arşı lıyor. Dawt te butwı Arap saıı.ıtç-ılmı var. Arap aleıu.iniıt en bU,yil.K isımiPıınden Emine Hrlık'Ja tanıştJn~orlar. Ben de o akşam ~uzcl giyinmişim. Barağırnın ~üzel olduğunu o giin f:-ırk ettim. Yın.maçlı bir elbise giycliğimdC'n bacakJanm kendiliğinden ortaya çık.lyor ~luazzaın hiı· sofra, haYada uçuyor her şe) ... Şampanya kadch.lcri, kah.kahalı:ır... Yemcin e şişman bir ad<utu ı..akdım et.t. ler, adı Kasipymı'nuş 'I'Urki~·e'df'n sürulınÜŞ biı· Ermeni. Iyi Turk<·e komışu~:or. Arap saııatçıl<:u-ı \Jasıpyar'ın kurduğu bir stu<.t~ ocla çalışıyorlar. Beni çok begcnen l\a.sipyan. \hsır'a .vcrlcşmcmi isti) or. Ama hen tabü. tum ısı-adanna karşılık Türkiy~·~ ı:-

clönü.vonun ...

AıuJar, aıular...

Ve en uzwı kouuşnuımızı siirclıirüyoruz Cahide Sonk'1.ı'yla. Bu kez hiç yorgun d<'ğil. Tersiııe tüm güciiyle dayanıyor: ").'lısır'da bir başk:1 dnvcttcyiz. Bir ara Istanbul'dan laıudığım l\ebalıat'la karşılaşı~·oruz Renı gönınc<': '·Hayret ." rledı, "Siz siiriınu~·onJwıuz bir zamanlar. Ankara'ya geldtğ.niıde uzeıi.ııizdc .vamalı bır nınnt.o vardı. Şiındi ıta"J oluyor bu iş'? .. ~ Karlında aşağılık kompleks; vardı. Rir rı~ ~iizcJi çirkini. kıskamyorrnuş. ne bile~ im Ben de mübarek, kontıştum mu konı ışurwıı: "Sizin ne kadar menfi bir nıhıımız var hanuncfcndi" dedim. '·1\.>ı•rcden anladınız'?"

'·Konuşınaıuzdaıı , ~on ku olıırcl.ım.

nerecten olacak? ... Sizin ~aıı::.ın ız bendf' olsaydı, valiahi on tane C'ahide

Ben yokluğwnd<ı bu kııdar Cahidc Sonku oJdwn, siı ne ctiyorswıuz'?"

Ru arnda \lebahal Hanım'ııı kocası Suphi R y. ham~1 clağıtınak, ywnuşatmak iç·in b<>ni dansa k<Jidınyor. Gayt>si kansının kırdığı pot.u duze tmek... Dans C'derkm, bir de bakt ım, bir pa.~a gelmiş. omuzları apo et.lı. Ama ac:lip giyınmiş. Tıpkı Kııol f aruk gibi bir 'şadanu bu paşa. Elli mil~·onlukrnuş.. Kocam lhsan Doruk'la ort.ak iş~ cıprıcakrıuş. Paşa, llt::;anla ~·aıuma gelince ··oaveı; nıze g 'Ç kald ım, ozu r clileriın" demesine de şaşı rd.ı.m. Bu şas ·ınhgımda.n sonra cCHlbım şöy le oldu Paşa\a: "Ben sizi dc.ıvct etmedim ki ... " Paşa bu sözlerime Kırılır gibi oklu. lllsan Doruk kızdı bana Ama hiçbir şev uımınımcla dcgildi .. Brtesi gun rüm ~lısır gazeleler h nci rı soz E>cllyordu tabıi. .. Paşa'nın geldıgı akşaıı ın S.'lhalu, bir kadın casusu k1.ırşww dızıyarlar Bana ne' Bcnl Bclkis'in kareleş ı Ke mali Cephe C:azet esi'nde görrvlh ını ş.. . Beni E lıramlaı·a gotıirecckm'ş gazeLe <ıdına. Yahu ben buraya clinl(.;ıuneyP geldim. Ayıu gazeteden Osman liaınit Tat 'la t.aıu~ı~ on ız. Bana kartıru bırnkıyor. \ e: "Lulfcders niz sizi Yusııf \ ehbı il<> Eın.i.ne ~ı zı k'ın tivaırosuna davet dıvoruı" dıyor. Tabı beni, u..varro olduğu ıçin. bu d~vet ccıbcdıyor. Haııı.it. Tat be ni gotümyor. Oturııyoruı.. Hıç unutınam. ellinde püskullll bır supurge. SineKleri Kovmak iç·n.. SineK çok orada, ~t}<trnel ~ui Pıyesi seyrettigim gun üzcıirıtdf> spor bir kıvafN var. \ innialt ı yaşında:ı,.'lln. ı\ın~ ~i rıniiki y<tŞında gonmu~·oruı n. Herk •s benı çok beğeniyar Ben ı~e onlar n sanatım bcğenmiyonım. Çok hart>k(>t, az sanat \'ar.. ·· GoziE>ri kapanmak uzere olan ~hıde, birden susuyor. Oturrlngumuz masada başı omıızlanıııa düşmek uıer ~·kcn: "Tladi beni e\·e gottlı , yoruldum" diyor .. Ve kolumda yoUara dı..işüyoruz

"ZEKi MÜREN'LE NASIL MAHKEMEYE DÜŞTÜK?" Z<•lti ~l un•ıı , ilk filıııim 1954 }ıllannda çcv i nlı. V

o yıllard;.ı bır şöhr<'l d<•JUıdi. Sinf'm~ı

oyımrıılnguna

da Cahicl Sonkll'nuu bı r h;ıylı kart:jık ına<'er:ısı ı<:ınc h..· buln:;.ı ıı şt ı. ~i ındı bu ob~·ı , gem~ boyl alkollu bi ı gPrPci , Soıı ku'd..ı ıı clmliyon ız: "O sıralar P ridf' CC'Ial'iu Yılc/14 TPpC' adlı kiı.abı ı\7.crındc <;alışı.yon ı 1.. l~seri filme al r.ar::ırağız. Bu çalışmalar sırasm<.la kota ın lhsan Doruk d iyor ki haml: ''Bugtu ıe k::ıclar S<"llın dcdiğiı ti ikı f'tmeclim. l\e dedinsf' yapt ım. Şimeli elP sen b •ıı.im elediğimi yapacaksm Zekı lı iren'e başrol verecf'ksin." Kocamın bu so-..dcr· krırgısında şaşırdun. Zck'i Mmeıı'l film yapınak aklımın koşesinden bıiE> geçın zdi. Çıınk;i müzikal filmden anlamazd.un. llls;m Donık'ıın bu istcğin ,n alt ında başka bir şey vardı. Ve bu olay Hayıi Teı-z.ioğJu'na dayanıyordu . Tcrıioğhı , Bursa'da koc:amı.ı ı y::ınınd::ı ekspcrlik ,Y(Ipıyordu. O günlerde 'l'erzıoğhı, baskı yapıyonmış kocama. K ocam da Zeki'yi o.\'HC1ltn::ım için kesi.ı ı kararlı. "Ben yüz elli biniıra veıiyorum. Yapacağırı filmin sennayesine kadar? Fılmin zararı, kan bana ait. B<ulkada p:ım hazu··· diyor. "Ben kendimi paı-Jya satmadım ki..." "Yapacaksın ... "

"Ha~'ır,

Zeki'yle film ç vircmcm ..."

Rıı t:<lrllşmalar sırasmda Aynlık Şarkısı

d..i.ve bir Ingiliz ronuuu ok-uyorctum. Hornaıw\ kahraınaıu piyanı st bir genç. Zeki Mürf'n ıse şarkıcı. Birbilini ı u ı mııyor roller. Bu ara evde tamirat \'Rf. .. Arneleler duvar kRğıtlanıu yapışumlarken Zeki .Yiw·cn'i getiıiyorlar. Ayağımda pamolon var.llısan Doruk, Zeki Muren'le baskın yapıyor eve. Biıiın ev de Ayazpaşa 'daki Park Otel'in karşısında. Kanal Pal~s·ın 3 mımaralı dairesınde ot unıyoruz. lllsan Oortık'un yanıııda Ila)ı-i Tcr.lioglu ile tsrnet Bozdag da var. Bo1.dag sonradan milletvekili o l muştu. lsıııct Bozdağ, bana seki?. sayfalık biı: konu tasla&ı ,·r riyor. Amelelerı diger odalara göndenp okuyonili '' Hayır, hayır" liyonım. "Böyle csct olı na?.. 13 ı ı s •kiz sayfadan S('ksen sayfalık senaryo çıkaruınaro." ?:eki d gö:t.luldcnnin altından bakıyor. f'zerindP çok temiz pak bir kıyafet. . Zeki her zaman Lerniz pakıır... Aradan on gun geçıyor. l hsaıı Ooruk hep koşlnnıyor Sadık Şendıl de Bw'Sa'dan t-elefon ediyor "8fend iın bir cserim var. lhsnıı Hey'den izın alıp ı ıı ıısvc•ttcl•rini ı-. ıt. · gf'tirr c·c•i(im.'' Sadık bey o günle rde konuıwı y;mı nd<ı tııUın t•kspcrı olarnk ç alışıyor lst<ııılıııl'~ı ~Wiinc<' eserını getırıyor Sadıle ~ •ntlıl'ın h y c:ıııd~m • Utrı tıt.riyor. Adı l:kkleı ı t>n Şnrkı l'!'Pıinin .. Hiı· sur<' sonra fılJil • b;ışla~·acagız. Zeki \1 u rt,n'ın de• O) n,unası ı H kabul ecliyonun. Ve reklmnlar:ı bw~ tı..vonız. fleklc11cıt ~arkı bırlmçuk milyon gilıı, hıç· dıışuı ıııı('(l~imiz hiiytlk bir hasıh.ıt

getiriyor. Zeki ).Juren ise ikinc· lllm için ınukawle yapıtıaya yana.şmıyo•·. Boş kağıt imzalıyor sadece. 1\cysc lllmin r.am ortasma geldik, Zeki \l i.lr~n " lki~iız. hin lira isl<.'rim, yuksa tJhıu bı ra \(ıı·ım" oiyor. Oysa biz, filme başiamaclan önce 2fl bin lint <.liye konıışmtışu7. ... BE' n de: "Bını k oğlum, tmnam ... Biz. senden pan.ı kaz.anrnak tsı emıyonız·· di~:orwn . Konuşmalannuz sınısmda thsan. sinircten dişlerini sıkwor. Berıım Arap damarım tut tu. ·'Bc.ş kuru~ bile> verrnem" deyip işi kcsiyomm. fı'ilm sf'lincle Zeki ~Jureıün bu da\.1'i1mşı karşısındn yıımibeş imza topl<ıd ık. Ve kağıtJan, mahkeme) e sının ak üz.ere kasaya ko~·duk. Filmiı ı de bazı sahnelPrini clegiştirdik. film bit.likt.eıı sonıa da Zeki'yle mahkcmeHk olduk. O gu ıılerde elP çocuglllnıı doğtırllllll?LUl'l. Ve hen mahkemeye giunedim Sonıınd:-ı Zeld .\litrC'n, 200 bin lirayı benelen çatu· çtttır aldı..." Olaylar, gPrçeklell Cahide Soııkı ı'nıın anlatt.ıgı gibi mi gc~ııtiŞ'i: Ol:ıyl:mn taıuklarındım lllsan Ooruk ve Sadık Şenctil yaşarnıyoniu. ı\.ımı Zeki t\.fürf'n h::ıyatt.aydı... Ve olayın k3hraın.ın ı C\·türen ise Sonku öldukı..en sonra konuyla i,gi.li olarak şoylc cbyeceKti: "O filmcte rol ic·abı Sami A..vanoğl ı gazinocudıır. Yf<'lahaL lçü beni. ··Bu sesle neden bıı çıl0~i çckl.vorsun·> Gel bE>nım çalışt ığım y 'r<le oı,:u·· diyerel\ gazmornya göLünır. Ve benim eliındcn boş ımiun üzeriıto iınıu nrtırırlnr. F'ılmdPki adım ım7.alarkE'n k::ımera çalışıyor. Tabi ı olıncdi.

da Zeki \luretı. Ren hoş ÇC\•H'lYOl'liZ... Kadm, bu kaiııdı saklı,\'Of Filw bitti, k<ldın tehciil. ediyor. ·'J1inci

pııhın

lizPrini

Bwuı hil~ııler

MPs<>la aqıkat Bııran Hanım. tilıtü de bana yapacaksın. yoksa cloldu rurıım hoş pulun üstünü!" Oysa ne pulu'? Brn imıarnı rol icahı atmışım. O hala "Csliınü doJdururum, sana da on film çektıriıi m·· dedi. Hiç akluuza geliı mi? Biı· filmdc roJ icabı at.tığımz irn7.a şanLaj olarak karşınıza çıksııı ..'' Elbf'UP. Sonku'mm bana mcyhancd<' aıtlat.r.ıklanyla. ZPki 1\lürcn'in ~okla mulıabiri Ayda Oz;u Çevik'e yaptığı açıklama birbiriyle çclişiyonlu \'e ola~· gerçekten ilgiıı<;ti...

"ÖLMEDEN ÖLDÜRÜYORLAR BENi" Callidc Sonku'yu plşarkPn kaç Kcı. oldUmltlşlerdi? Kim bilir. ölmeden ölme~i yaşamak nasıl hır şeycii·? Ama Ca.ltidc biliyordu. Sabah gazC"Lclcrinin bifiıtci sa~ falanncia bir habC"r vardı: ··calıide Soılku'nun parçalanmış elbiseleri ve evrakı Ayasol'ya Ylc~·daıu'nua bultU'\du. Polis bir cinayet ihtimali üzcriudc d w·u..vor ." .Sanki Catude'nin ö liımünü bekli~·orlanlı. Ve habt>rin altm da sanatçuu11 kocaman foroğrafl:uı. Oysa Cahidc Son.ku daha ölmemişi i. Yalıuz<:a bu son günlerinele yaşayan bir öludcn farkı :-·okt u. Ye öldüğü ya da oldtiruldüğü yazılan Cahidc Sonku, 11 elldik'te biJ: ahbabınm evi nele isliraltat c<.liyordu ..Pendik't.e Suzan Ilanını'ın e\·i ndc kalıyorduın. Galibrı sekız gün kadar misafir olarak kalmıştırn. Bir gün bir de baktım gazete şöyle yazıyor: Cahidc Souku Be~ az 7.ehirrlt>n Komaya Uin.ti. . ...Ve beyaz zeltir a.ld.ığutı ıçin ~'l\ cıhga ihbar edilmişim Bu ihbar olayından sonra savcı. birkaç Kişiyle birlikte evimin kapısım kırıp içeri girmişler.

kendE> cesedimi an yorlar. Evi yeni tuttuğum Cesedimi. k<ı.ranlıkta muıu yakarak amnıışlilr. Gazetedeki haberden canlı görsün d~ve Arııavutkoy'e gitmek üze re c vdcu ~tım. Pendik'te bır trene

ıçin elE>ktıiği açtınnanuşuı ıı.

sonra k.ı.zım benı

biıı.i.rorwıı . Yagımırlu

bir g\.n ... Bu <ll1lda ıx>lis Pendik'teki c,·e geliyol·. Su7.arı Ilarum ·'Cc.L'"ıidc Hamm snğ, şiıncli evden çıku·· diyor polislere. \'e omı alıp götw·uyorlar. Ben de Haydarpaşa'na trenden iıtcr inmez bir SPS ciuyı.ıyonuYI arkarndan. ··cahide hamm. Cahide hanım .. :· Polisler birdeit onwnll kesiyorlar. Rakıyorl:=ır kı, gerçekLCn :vaşı~;oruın , hayatta~ım ... Polislerden biri boymıma sanlıp gögsüme yaı...ıyor. Gözyaşlarını lulamayarak: ·'Iyi ki ölmeciin. T3iı seni aile<:<.' scveriz" eliyor. "Işte goruyorsumız. daha ölmPdim .. .'' Vf.> bir süre sonra polisler beni gorcvlcıi i ahı ~mniyf"t'e tesliın c<.li~·orlar.'· Son.ku, bu ara susup vot.k::ı kadehini dudakl<.ıruıa götürdüklen ı::onra "Dm·, dalıa uiLmcdi'' diyerek konuşmasuu sw·duruyor: "lsmet. P~anın ölürnunden on beş giut önceydi. Ankara, Yeni ~laJıa!le BPşinci Durak'La bir ev tuttuk. "\ıuıcm: '·Evde yalnızken sakın kiınscyc kaptyı açma" df"mışti . O gün 'zu-r' diye birden kapı çnlınd ı. Oışar~a baktım. r'\şağıcla siynh bır araba ,~anı.. Derken ·pal. paf dıye ayak sesleıi duydwn Sonra camı açıım bakr.ıın. Biri· " Bız sivıl polisiz... " dedi. '·Cahidc Hanım'ın cPnaıesinj alınaya geldik. Ölmüş 7.flvallı .. .'' Şaşırımştı m. "IIüvi~ıctiıı.izi

gösLcrin" dedim.

Hiç· wmtımun , polisin adı Mustafa Topsoy'dtı. "BeH daha ölmedim. Işl e görüyorsunuz. karşını.zdayım ..... "Hüviyf'tiııizi ispat ediıı. Çwtku emir gereğincP rapor yazmanlll gerekir·· Huviyctimi göst.erdım. Böylece ölrnediği.ııti ispat c uıı.iş oldum.'' llginc;-t.i. Cahide'yi olmeden öldüıiıyorlardt. .. Polis,

hiiV'ı,.vetini çıkan:lı.

"BEN iM FiLMiMi TELEViZYONAKIM SATil?" Beklenen Şarkı, yapımcı-o,\o·tıncu olarak C;:ıhidc Soı ı kı.ı'nw ı CH önemli fılınlerinden biri sayılırcb. <;llnkü sinemalarda vizyona gırdiğinc.le o ~11lann ko'jullan!la göre hayağı iş yapmıştı. Zeki 1"1üren'l ' başrollerini paylöştığı Beklenen Şarl<.ı, birkaç yıl önce TV ekranlam ıda gösterilıuişti. Ye Sonku, sahıhi olduğu fi1ıniniıı, T\ 'deki gösterisıyle iigili ol<ll"ak şö~·lc <.i.iJordu: "Benim filrninü televizyoııa kim sallı, aıı.layamıyorwu. ElbPt ı e illinın salıibi benim. Ankara Ticaret Odası'nda kaydım var. Büyuk Ba~Tam Sokağı'n<iaki depo yang.Liunda bu filmi.ıu kul oldu Filmin bir kopyası acaba Hadı Yarnaıı'da mıydı? .. Ama Tlacti Ymnan sağ değil ki, Öklü o..." Işte Cahide Sonku, ) ıllardan beri kafasına takılan bıı meselt>~ı bir Lürlü ~özemcmiştı. Ve sürekli olarak yakıruyorrhı bu konuda, Filmin s<~ hibi olması nedeniyle Cahiclc·ye l>ir telif hakkı' odenmcsi gerekıreli elbette. "ı e olur bu e:tw·umn THT'den öğrcni.ıı. 11ıı filmi. kiı n sallı ve parayı klın ald ı ?'· diyoruu l !>rar la. Ne var Id sanaLçı, bu gerçeği ö~rencmeden göçtip giderPkti...

"KlZlM OOGMADAN ÖNCE GiZLiCE CEP KANYAGI iÇTiM ..." Tle rkes Cahıoe·~·i alkolc• düşkiııılüğu nedeniyle ::>U('Iarken kı7.wa olan di~şküıı.lü,ğü ve ozlcın.i hep tmutu1uyordu GcrçckLen sanarçının yaşammda 'tütıin kmlı' llt:mn Doruk'tan olan kl7.1 F.ncter Domk. Sonku'mm yaşaınım.la ı;ötulmerrı ·ş proh'eın!ercten biriydi. Çünkü h.içl>ir zatnan ·<.uıal.ı.k ouygusu·nu ya:şaynmamış, tadamarruşlı. Cahidc Soıtku'nwl t.aman ?.aman 'öcii görmüş gibi' lıısan.lardrut kaçışının bir nedeni de kıZI P.ndE>r Dorıık'tan kaynakJaıuyordu. Kızı da ona gPr Pken ilgiyi, sı<"aklıgı göstcrcmcın.işıi.. Elbette orı ada bir suçluluk clı ıygnsu va rsa, karşılıkl.ıydı

Cahidc ~onku , k.ızırwt doğumund:-ı n başlayn rak çok Şf'yler :mlal mJşW bir gece. Şöyle diyordt ı:

"Pakize 'T'ar7.1 Kliniğinde doğmn yaptım. On sekiz saat ıuucadcil' ettim. DiJc kolay... Ohrıe,yf> ıaz.ıyllım, ~'eLer ki çocuğwıı doğsun diye ... Vt? o gün gi?.licc cep lcan.vağı içınişLirrı ölüm korkusuyla. Londra'dan ilk defa bcrwu için uarkoz aleti gctirıııişlerdi. Dk kez benün üıf>ıimdt?

denecl'lf>r bıı nlPtı. Ağzımn karanfil koydunı. doğwn yapılırken scu·hoş oldıığıun belli olmasın diye. O günün tarihi de 9 ~isaı' ı 95Ttü ..." Sonku ._kadehinrlı>n yPni bir ymhım daha alırken devam e tti. ''Yıl galiba 197l'di Üi.ku E takalın'ın yönettığı Mistik adlı bir filınrle ~ızımla birlikte oyPuyon.luk Ender o 7.amanlnr lG yaşında~·dı. Toyd u, lccrubcsizdi,.. Bir fılın teklifi almıştı . Elbette, bir anne olara..- onwı <Klına beniıtı konuşmam hakkmıdı. Ama maalesef beni kon ıştuı·wad lar. ''('ıksın dışan" <iiyP beni kovdular..." Cahidc Sonku'nun adııu cLtiği lllinin ~Jpuncı sı ('mit lft lm'yrln. Acabn ona 'kapıyı gösteren· de ·onurwlu kıran' d(l t"mıt. rı k'lı muy<iıı Cahidc Sonku'nun... )Jeden::;e ısirn venne kten kaçın <i ı...

Yazık boğul;m

kızı Eııdcr Donık.

gi<iPrPk bir 'sp,·gisizligin

uçııruıuu'ııda

her

gwı

biraz daha

nnnesinin cc>nazesinc de gclınc~'Ccckti.

"HAYATI MDA iKi KEZ AŞ lK OLDUM ..." " . Evet rQvalanma gjriyorciu Su bPn7.ersız

Kızı Ondin'dekj

C'ahi<lc Sorıku .. 0'1un sanat gücü, güzelliği,

sc>si. konuşması. rolundeki lJ:jiliğiıle anla.~ılmaz kolaylıkla biiıı'ıni.ıv ' nncsi. ÇmJçıp:cak

çıkıyordu sahneye bir ağ ıçinde. Uzerincleid tc-n rr.r~ sutycn ve k..ılotu ktılist.en bile seçmf'k zorcln. ı ·zun sarı penık önu~·ordu govdesinin bazı kısıml:mnı. Çıplak ayak parmaklarınuı ucwıa basarak ömundcn geçti, kı.ılmte sıramı heklE>rkcıı her akşam. Ciı<li pwi.l.ZStzdu. Iri bal renldı gözlPri, dolgun durtaklan yuzıuniıı iskeletini o:. le guze t<ımamlıyorciuld. Çıkık elmacık kemikleıi ilc çok so~·lu bir gorunumlı vard. Seyrettiğirn sanalçılar arasuıda onwı kadar beğencliği.m ikind yıi7. Ava Gardner'in ~'iizii olmuşLu. Bu iKi kadın her ıaman benını anladığım güzPlliğin siMgesi oldular huglu.tc dek." cU.vordu C:ülriı Sumri, anılannda. Yıllı:ır önce sözünü ctliği o~·wıw t korostutda görev alıp hayranlı kla izlediği Cahide'nin yüzünde Ava Gardner'i düşlernesi ilginçti Gülriz Swuri'nin. _ e gariptir k', bir gece Ca h ide Sonkıı'mın nızündc Ava Gardıtcr'i.H hayalini gorur gibi oldıın1 ıızun siırc. Çünkü Grct<ı Garoo değil ama, elmacık kemikleri çıkık, gizemli güzetiiğiyle Ava Gardı1er gençlık ~ıllanmm bir ciüşüydü. Sururi'nin bu satu·ıanıu ruwnsadıkça ve C'ah'dE>'nin yorgun ~·üzünc bru<tıkça Çıplak ı\vaklı Kontes'in Panrtma'sı Ava'yı düşlernem acaba ua::;ıl bir ben7.eşmeden kaynaklamyorrlu. Onu, Paııdora'yla uu öueştir:.vordum yoksa? ... Gerçeklen garip li. .. Bunları duşünürken o gece en kısa koııuşınalar ıuzdan birim yaplık Sonku':ı-·la.. Gahidc nedense tedirgin gecelerinden bır Pi yaşıyordu. Çun.ku. ertesi gün Ht.rnyet Ga?.etesi'mf' gidecekti. GenE> para istc~·ecckli. ı\nılaruu satmıştı ... Yorgtın geçen b ir gecı:>nin sabahında Cahidc Sonkı... , randevıı sıı mı gidcbilıniş n üydi, şimdi hatırlayamıyonım.

Ama o gece peçete kağıtlarına yazdığıılı notlara görP şu söılerini hatırlıyorum: "Hayat:mıcla sadPcP iki kez aşık oldum. \ 'e ıki kPz aşk yaşadım ... Biri diıtimiziu clışında bir adam, biri de evli... F.ğE>r isteseydim ~·uvas11u ~·ılarclım onun ... Ama islemcctim. Şimdi bu adam milyonlarla oyuncak gibi o~·pa~an büyük hır i şadamı ..:·

Bir sır perdesi arkasma gorııulen bu iki aclam kiındi'? Bınilardan birı e hel te ki koçası lhsan Doruk olamazdı. Çunkü Cahide Sonku, bir başka bir gecede, iki kE'z <'VlcmUği 'fulwt Kral.. lhsan Donık'tan söz c<.tcrkcn şöyle eli~ ordu: ··ıhsan Doruk'u hiç sevmedim. Benim i<;lıt a~·ılıp ba~1lıyordı!. Ama oiı· taraftan da beni hizmC'tçiın ~lcni ile al<lat~,orclu. JTi?.nıetçiml ilişki kurıuasıyla oenı küçük düşi;rctü domuz ... Olwllm arkas ndan hö~·lf' konı ışulmaz, ama ben koruşunım ... " Ustelik bınılan aıılattiğı ::.ırada Thsan Donık arlı k ,v~a.ııu..vordu. Yıllar önct=> Ispanya'da ge,ırdıği b ir kalp loizi sonucwıda olınuştu ... 'Dinımizın dışmda· dcdjği kişi be Jarcel ndlı

ltaly<m mıydı'? Çünk;i, Sonkıı'nun yaş::ımında böyİe bir kişinin varlığından sö:ı: ediliyordu... Cahide Sonku'nun ilk doncmlcrindc, ':'ürk linemasının 'lik Tiirk kRmeromanlarındarı" Cczmi Ar'la da ilişkir-;i olmuştu. Hatta, bu ilişkıniı nikalu.an dondüğw\ü sö~rlcyenler de vardı... )Jiuhsin E rtuğnıJ'wl siı ıema hayatı bo~'wtca çalışt. ğı bir kameraman olan Cezmi Ar, Sonku'mın kendi adına kurduğu şirketin filmlPrinde sürekli ahşnuştı. .. Btı 'iki aşk nıacet(l::>ı'nda adı geçen 19801i .vıllardaki konuşmaJarunızda yaşadığım açıklaclığl 'işadanu' klın(ü'! Bu adam bugün de yaşıyor mııydu'? Kimbilir... O günlerde bu 'bir sır' olarak kalnuşu. Oysa Caludc'yle yaptığımız bıı 'meyhane söyleşileri'nden 10-12 yıl sonra 'bu sır', Rıdvan i Akar'm Varlık Vergisi adıru taşıyan kitabııı lOTinci sayfasında orta~~a çıkıyordu. Cahidc'nin bu biı~'ük aşkı , 'varlık dE'rgisi knmınu'nun çıkarıldığı dönemdf' :3 1 yi'lşındaki F.rın eni kökerıli kereste tüccarı Pcrsclt Gcvrekyan' ili. Dönemin ünlu mil~ arderierinden Gcvrckyaıı, Varlık vergisi borcıı olan ı GO bin lirayı odcycmciliği için Erzurum w· Sivrihisor 'Çalışma Kampları'na 'sı:.u·gün'e gönderilmişti. Ola~~dan yıllar sonra Rıdvan Akar'a şu ilginç açıldamayı .vapıruşt.ı: "... Cahidf' Sonkıı ıl e birlikt-e yaşad ım. Ona h pea t.m.t.wn.Yazhl< ve kışlık cv aldım. Araba alclun. Omuıla ilişkimizi kıskananların Varlık ID€>rgisi'ni fırsat bilip bana yüklendiklerini biliyonım ... 11enlı Belkıs ve kız kardeşi ile de birlikt.e olmuşw ıtdur, ama neden Calticle ilc a fişe oldu..~wnu hala anla~·abilıniş değilim... Erzurıım'a 1 sE>vk f'dilrceğımi anlayınca 'bizim sonumuz bf>lirsiz' clı,verek Cahicle'yi memleketin en bU~'tlk ıı.ucc:arlanndm ı lllsan Doruk'la evlendirclim. Beni Er.wrwn'dayken hiç ararnadı, ama döndükten sonra arasıra görOştük.'' .

"BENi iÇKiYE ALIŞTlRAN TALAT ARTEMEL'DiR" Cahidc Sortku. neden içi} ordu böylesine'? ı <'elen alkolik olmuştu? )Ic 7..atn<ın başlauuştf? Ve neden·? "22 yaşmdan beri içiyortın. O yaşuna kadar ne ıçki ne de sigara koymuştwn ağzıma. Kaldı ki o giınlerde 'riskiler getirilip önüme konulurordu. Kok'1ısm1dan iğrcniyordum . Çtinku tnhr.akurusu gibi kolmyorclu. Uç yillık kocam Talat. Aıteıılcl bir gün "Neden içmlyorsuıı?" dedi. \'c ilk defa o zaman içtiın... Sarhoş o ow ıl. Oysa bu f'VIiliğim sırasmda Talat Aıtemel, beni bir birahaneye bile götürmed:. Beni içıdye Talnt Artemel alıştırdı. Ve ins(lnlığınu da o istısma r etti ... " Ve ne acı ki, öniınf' viskilcı kon ulurken " efret edcriın" deyip geıi çe\riren, iki cludağı arasmdan çıkan her sozcuk bir 'emir' sayıJan Cahi.dc Sonkıı, Reyoğh.ı 'nun arka sokaklanndaki ıneyhanelerdc bir kadrh içmek i~·i.n borç isternek zonmdn kalıyordu.

"ROXAN E'l N CAH iDE'Si NEREDE?" ederseniz bir iki yudwn daha al ayım, biraz dinlerun.iş olw-wn ..." Cahide Sonku, içkisinden bir yudtun almak içiıt hile müsaaclf' istiyordu. Halii ueuz meyilanelerin kmk döl-."lik köşelerinde b;le kendini kaybctnediği gonllüyoı-du. Peki ya Sonku'nun böyle her gece içecek kadar kaybettiği neydi? Acımasızca geçen :-,'lliann ardıııdaki görkemli yaşamı. ya da bir daha ya.şa.mtısı ımkansız olan muhteşem gtızelliAı miycli? C:rr&ıo de Bergernr acilı iınlü oyw m o.).ltli.J orduk... Ah Roxanc ah ... Şiınui neı·ede o?" Yanıt beklerces.ine susan Camde Sonku, soııra acı bir ı..ebessümle kend1 cevabırıı J-'İ.nC kendi "?ı.·tusaade

veriyorch ı :

"Hoxane'ın Cahıde'sı hır ıncylı.ancdc ... " acı biı·

"Boş

ver... Sen iç Ctlllide, Ve gene kaldığı yerden devarn ediyor. Gene

sessizlik... Sonra:

,ç. ."

··saruyonrrn kl yıll946 icU. Bu arada Yuva1nı YıJ·am<lZsın adlı filmimi çeviriyornm. Oyı ında ise dublörümü !\evi n Akk(lya canland ırıyorrllı. Tiyatro kurallarına gör' b<i9rol oyuncusu yinni güıı , dublör de uç gun oy11ar. YC'ğcııiru A..vteıt, cıayunın kızı ven=mıdi. Şitndi toprnkt~L. O gıınlerde nblmıı da lıasttl, ~anotoryıımda yRt.ıyordu. O da ver m ... Ablam da şimdi wprak oldıı ... Ycğrni.rni gönnck için bir Yakacık sc.mnwrytUnuna gidiyormu. Akşamlan da tiy<ıtroya gelip o_y"'.mumu oyıı uyonnn . l3u ara I'uvamı Yikrım:ızsm'ın Ç(lhşınaları da uzaciı kça ı 17.1 ıyor. Rejisör Ka ni Kıpçak bir yı ldır filmi bilircıniyor. 60 gtm nefes alınaya vaktün yok... Bir .vaHda lilm, bir ,\randa m:at.ro çalış ınalan ve bun.l3rın .vanı sn-:ı ablaml(l y~ğ nimin 7.iyn:·etleri. Aske riyeelP dalli izin vard ır. bizde isr yok. Gene o gi.inlcrclc lhsan Doruk'la boşmuıuşım. O sırada L\~ilizlcrlc yaptığı tuttın alışverişi nedeniyle dışarıya gitmiş. )zin isı.iyorıım. Tiyatro idnresinden, altrnı~ beş giindiir cevap yok. Oysa iziıı alm ak hakkmı. Am a verı ııiyorlar. !\ihayet bakıyoruro ki is çaı all[lşıyor, ben d~ vetomu kullaruyonın1. F.we1a dublörüın \\evin Akkay<ı') a haber gönrl ~riyonım . ''Beıı bir haftR gidiyorum, haberin olsı uı" diye. "Scıı tiyatroyu ınahcıır ctmcz.siı ı. Herhalde beni de." Tay,ya.re biletirol aldım. Bir haftay8 kadar fv(ısır'a gidiyorum. Senin ti:vat.roya olan bağlılığını hiliyon ım. llerhalde f)E'rdeyi kapal.nıayacağız. Gözleriııd(-'n operiı'\. ,. .Aibrıy k ızı

!\evin Akkayn, sarıld as ker i bir errtir alınış gibi vazilc.slıı.lı ı

l>a~ımı gcr;i~:or.

Ve ben

Mısır·'a hzıreket ediyorum. Oradan tlvan·cı müdürlügün hir de ınt>kr.up gön<ierdim. 7\:Jpkı npta ''RBnden daha vazifesine sadık bir arkadaş ~ 'vin All«ya. Siz izlıı vermezseniz bcH gittim bile .." cliyonuu.

"AYAKLARlMI TAVUS KUSUNA BENZETiiM ... " , Cahklc Sonkıı'mın f'n sonra f::ırk ı:>dcbilm.iş ..

bcğenc.l.iğj tarafı ayaklandır. i\nıa, sanal çı

bu guzclliğiıti ancnk yıllar

"Yaı C:l) larından bırindeyili

<'dense ilk kez a~:<Jidarıımı dikkatle baktun. \ .f' o gün ayaktanım bir wvus kuşuna bcnzcu.iı ıı. lta ya!' karlınlarımı ı çok gu:tel ayaklan Yardır H<ıt Bekir'in kans1 Nona, Beyaz l{uslardan ... Bir de o kadında gördüm guzcl a~"clklar... DeJYtek ki o gwıc Kadar ayaklarımın guzcl olduğunu sanıp kendi kendimi a' tnıyonmışurn... Yıllar sonra Durnev Tunascli ilc karşılaşt.ık . Ayağuıda bir sandal vardı. Cavit Yaıua(ın boşandığı karu;uwı evinde ... Hayalıında böyle gm~el hir ayak gönn •d.im. h.alya 'di'\ bile gönnNiim .. "

• •• •

.• . •• • ~

• •

"CAHil IRGAT BÜYÜK OOGOU BÜYÜK ÖLDÜ ... " Höz Cahi l Irg;;n;'a geliyor. gımıektcn

Yıllar on<;c hNahNiıkiC'ri olmuş ..

Ne var ki Sonku, bu

konııy~

kaç-uuyor Öll('\'(t-r i. ..

Aııw sonra: ··Peki, peki. .. '' di.vor vr dPvam ediyor:

"H iç tuıuunaın (Sonloı'ntın kızd ı rdı.

Pn çok

kul.andığı ('ÜıniPlerden

bi,·i bu), biı· gı.Ln lıcni frna

''Tiirk'iye'ye Rus wııklan geJi~:or" d<>~ıinre tf't Nıı attı ve hemen bıı söz iizerine kafnsnu

gö7.ıln0

yardun. Bu laJın ş::ıkası mı ol ur du? Cal tiL lrgafm bö~·I<> ile-ri geri kl)ntışrnasıru.ı sebep herhalde deliliğinel en ı n ydGJ ııa geliyordu. Çilnkıı Cahit lrg~ı t 'u1 o t.arihlcrde yedi ı.anf! deli raporıı v;ı rı h. Şişeleri' kafasını gö?.iiniı

n ;ı:'; ıl yard ı m o gw ı. kendi kC'ndimr hayret er.ıui:;;Lim.

ı\.ına

IlC' ohırs."' olsı ın Ccılıit. lrgaı. büyük insandı. O, biiyük doğdu, buyuk oldu .. .'' Elleri ti~rcy ıı Sortku, ~:cnidC'n votka k<ıdchiıı uwıurken: "Arlı k y;:mn devam cdelinı olLu· mu'?" diyor. Vf' yı llar son ra Gu lriz öururi, ünlü ild sanatçının ilişk i eri konuswıda ''Bir An G<'i ir" ;1rlını ı .a~ıy;ıll (2003, Doğan K it np) a nılarında şu sa t1 rl<ın oku~1oruz.

"Cahil. Irgnl. he.\~aça nlı, öfkeli bir :?ainllr. Gençlik yıllamıd::ı ve> Şehir Tiy~trosu'ıırla oyııncudur. Ancak guıcl se:;i V<' havalı tl?.iğıne rağmE-n bir türltı d oğı·u du:tgun bir rol aJ;ını;17.. :Mu11'iin Ertugrul'la da bir tür lü ~nld ı1. ı !Janşın~. ~·wtku o günlerde bC'Iki lıeııii?. alkolik rl t>ğiJsr Of', içmeele n p k ılolc:ı~tlmamakladır. Ve sini dilınC' ha kım olaınama kt:ıdır. Ve: ~ehir Tiyatrosu'ııdaki büı.üı1 Prkeklcr gibi o cin CahidE:''ye ~ı kw· 1 aderi ıı tilvesu ıe bakın, tiy;"lt.roclı-ı merl ıa.ba la.şımıkta.n ra7.ln bir il i~ld lcri olıu.a~ıaıı bu ikili, .vıllar sonra kim bilir, helkı ııcn1. bir mey lımıe 1öşcsi ı ıde bir ;,u ·a.va gdir ve bir lik l <' :vaşamny(l başlar. BC'ıı Bomont.i'dE". Havuzlu bal ıçe Sol\l'lğı'Hda kuçük bir aparlınan dairesinci , Durnwn Ti:vaı.rosu o~:wt<;usu olarak .va.şam ımı siiroürdiiğünı ı 960 yılında, Ca lıide Haıum ve Calüı. BC'y karşımdaki üç katlı evin bir katlllda kiratı oldular. Köşedeki hakkal dahil he-rkes şikayctçiydi bu ikiliHiıı kavgasmdan. pm.ın.ısından. Giimışırı, f;al ı ıde Haııım kapı,vı açınu, Calı.i t 1-k y d<' kapıyı ~ll ımrıı kl::ır, smho!? old uğundau killurler eder , ınahallcniı1 h ıızurıınıı ho7.ardı. O kttpı ba;~,t>n nçıl ır bazeH de açılmazdı. Birkaç kez oyıın dönüşü ra:::tladıııı. I apıyı açı.ımıa.yı başaramaya n Cnlıit lrg::ıt'ın gidecek yeri o lma~:an insaıılaruı sarsak yii rüyiişiiylc ya lpalay<~ rnk sokağı tcrkedişuw ....,

1 yalro~.·nı.m kı ne

yünterind~·

ÖDÜLÜNÜ BiLE BiR MEYHAN EDE ALDI ... Beyoğlu'nun

arka sokaklarınciaki rneyhanclcr, akşam yedilerden sonra 'ıkinci adres'imız olmuştu. Özellikle de Gircsunlu Ali'nin, \luri'mn (Körfez) me~:hanclc riylc, Dostlar Birahanesi. .. Aylardan beıi CahidP Sonku'yla bu mckfuıkırda birliktcydik. .. O sıralar Cahide, Balıkpazan·nda pansiyon olarak ka ldığı ailenin yanından nedc>nse a~:nlJruştı. Yeni 1\·felek sinemasının bulunduğu sokaktak, Erzun ımlu KemaL..ı ı kahvesinin hemı-n arkasında, Gulc;in Ot .li'nin ran sırasında acaip bir yerde .kabyordu. r.erçekte tablo çok ocıydı. Elektriksiz, karanlık, ardiyeye ben7.eyen, n ı t.ubet kokan bu izbc yerde mwn ışığuıda yaşıyordu. Bir yanda kırık clökük lahta bir kaı·yola, bir yanda i<·i ki ı·li çamaşır dolu bir legen. .. Köpeğ.i bağiasanız burada ch ırrnazdı. Velha.c;ıl, anlatılması güç bir ?aşa.ın suruyordu Cahide Sonku ... Böyle içlcr acısı bir yaŞ<ıın süı mesine karşılık, esin görkemli yillarını a.ıwnsayanlar ya da onu uzaktan da olsa isınınden tanıyanlar için Cahide bu haliyle büe mf'rcı k konusu bir ı,.,şıhkt.ı... 60 yaşıııııı üzerine tırmanan eski bir sanat çı nın ÇC'kiciligi, kuşkusuz, ~·Lll<•r on<:e 'efsmı · boyutlarına tırmanıp parlak dönemler yaşayan bir s~ı natc;ı olmasından geii~·ordu. Ve sinema yazan dostwn Atilla Dorsa~ 'ın da ilgisim çeken Sonku'yu, isteği uzerine onunla tanıştım1ıştım. Galatasaray Kulübu'mm k<ırşısuıdaki Giı"esıınhı Ali'nin meyhaııcsiııdc tc.ıbii. . O gece, :;;imdi hayatta olmayan n" Cahidc Sonku'nw1 mcylı<ınc arkadaşlarıncian bir kadın dalıa vardı masanuzdcı Sonku'nw1 bu arkadaşı geçirdiği bir siıur krizi sonucunda kendini kaldığı e\in peııc<:>resindf'n atarak irıt.ilıar etmişt i .. . \radan uzun bir siire gı:>çt i. Sınema~·a ve tb cıtroy~ı V€'rdıği h1zmet.leri nedeniyle, Atilla Dorsay'ın Başkam olduğu SIYAJ) (Sinema Yazarlan Derneği) So11ku'ya bir 'öıel ödül' vı:>ıınC'yi kanırlaşunmşt.ı... Vf' snnatçı bu ödü.ı.iıt'u :3 t i\ğustos't.a (1979) Açıkhava Tiyatrosu'nda diizenlcııccck gecede alac~akt ı. Dorsay"m onPrisi uzerine ve de yakınlığı m nedeniyle onu geceye ben get"recektim. Çünkii Cahidc Sonktı davetli okluğıı gC'ccyi unutabilir, ~~a dc.1 bir meyhancde sızıp kalabilirdi ... Birkaç gLut oneesinden hab r verın k için Soıı.ku·yu atadığıın ın .yhancdc buldwn. Gene içıyorclu ... Beni görünce guldu Soıu-a ~·antrıa çökt üın . Durııınu anlattım. ''Iyi runa ben halkın karşısına nasıl çıkarun. Bana yen· bir elbise gerek değil mi o gece'?" "F.Ihise:ı,d mPlbiseyi boş ver" de(Um. ·'En yenisi hangisiyse onu gi~·ersin. Ya da bir çaresine bakanı..." HE>r 7..amanki gibi anlaştık ··Yalıuz, buradan sen gelip b ıti alacaksuı Tek başıımı gicteınem. " 62

Gecenin rliizenleıuueslııc de üç gül" vardı saı uyonun. YC'lğmurlu bir akşam uzcriydi, hatırlıyorum. Gittiğimde Cahirle rnc~·hmıcuc ~·oktı •. vlasası boşt u ... \ c gelmedı. Umıt!Ylıış muydu nedir, hilc>miyorwn. Yoks<ı haYanın ya!J;murlu oluşu .} uzuııde-n. gece oraya gitmeyi gozwtc ycdiremenıiş miydi? \'eya sorwt. gerçekte!" de yeni bir elbisesi olınay1şı mıydı? Dah::ı som a karşılaştıgı.nuzda ise bu konuyu hiç konuşmadıK

maceraıun sonıilsım

Atilla Oorsay'dan dinieyeJim isterseniz.'? "O gereden beri anyorduJ\ onu; gözlenmiz. git&.iğiıı.i oğrenniğımız meyhane!cri

tarı~'oruu

geçerken ... ~iha) et h ir akşam üzeri rast.ladu<. Kapıya ~'akın oturmuş. u. Le • başına içwordu. Yakındak"l

ma.c;ada delikanWar

vardı. gemıri olduklarıııı söyluyorlardı. Sonktı'mın döncmi.ıtc

~·ctişme:ın.işLi lü~biri Sonk.,ı\'lı kulağa ranıyorlardı.

ne sahnede, HC de el.:nmda görmüşlerdi. /una onu 1-."tılaktan Efsaneler .vaşar bjr toplumda, kola~: ölmez ... Rizimki gibi ıınııt kaıı, nankör

toplumlarda bile kola~ ölmez ... Ve o gece dcni:ttiler, hafif Reyoglu kıilhanisi davraruşlar içınrle Cahide TT:mım'a gPrek<'n nczakcti, inceliği gösteıiyorlar<lı. Otw·duk. bir siire içt ik Caltidc llanıın'Ja .. Bir yıJ or c..:e de başk:'l bir ıncylıuncdc içmiştik. Ödıildcn, gccedcH soz ettik. ··ouulumu alınm, ama siz gcl.i.rin baııa verin ... Bıırda. bi.ı· mcyhaı ede" dedi. K::ıbul e ttik. Rôylece Cahici<' Hanım. sınemô tarihi içinde oduıwtu me)'hanede alan ilk sanatçı olacaktı. Riz de mc~ haııcdc udill ' eren ılk sinema yazar.... Öneri çeki<'iydi. Ve Cahide I lanım. SlYA.D Turk Sinema.•nnın Hi:anel Ödtllü'nü, bir <ıkşamiistü bir Bcyoğ u ınerhaııesi.ııdc (Körfez) <ıklı. Saçlarını toplanuş, kendine çekidüzen vemtişti. Bir zaman ann duş duze~indekı güzcUiği . ~ckidliği., uzun ~ıllanıı alkolıli gee;elerinin gerisinde kalmıştı. Ama 63

Ger<·i kabu.t etmiyordu bunu, kadın içgtidtisuylc surekli halinden k:ılığından yakmıyordu. '·Bu töreni Hilton'da yapabilirdik rtma hı:>n hmasım istedim'' diyordu. Ve ınannıayacaksımı ama, Cal1ide Sonku, ödültınli aldığında ağladı. ParlaK şartlı bir geçntişi 13cyoğlu gcceJcıindc har vump harman savı.;rrın, kenchsine zamanında her şeyi vermiş bir toplum.a sut çeviren, her tllrlu değer ölçllstulü ~:ı..kıv geçmiş, ~'aşrutı.uı tck an.laıruru artık küçük meyhanelerde arayan bu kachn, gerçek bir minnet duygusuyla ım, yoksa bir kez daha ·oynama' dilitusu~rle HÜ, l.>ilemcm, ödulunc sarıldı ve ağladı. '·Demek wıuLıılmadun, demek k-ırk milyon

yine de

ö7-erıle suslenmişti.

daha bPni

elleriyle

ıımıt.madı ''

yıkınaya

clPdi. Unuhılmak için her şeyi yapmış olmasına , kendi efsanesinl kendi onca ç.aba gosLermcsillC ltarşlll wıut.ulıııaımş olması, klın bilir, onu belki

gerçekte·n mutlu kıl mıştı." Ve n e acı ki, Sonku'nwl öh.unündcn soma bu ödiJJ. Burçak Bvrcı1 tarafından bir bil pazanncia buJunch ı.. .

"TÜRKAN ŞORAY, CAHIDE'NIN FiLM iNi HiÇ iZLEMEMIŞ ..." "'Sbz Hıı 111l<tlı Wli h<'l"krs i k filı ııiın saı uı .. ll<ılbukı h n ('ıci Hc•rbc•t1cl<· Zozo Dtı lııuıs' ı ı ı bi r ı ı 'VI d ıılıkırhıgıım ı

yaparak sıııeııwy.~ gırclım. li'igııranlık ayıp nu"? O film in bir snhnr:-.ınde y{'rinc b:-ılf' ynpmıştım BPn sinema.va koıısNvaı.uann balp k ısnı ınd<U \ geldim ... "

Dalımıs'ın

clıyr konuşmas u u slin.lunlrkeı ı rı Şorn)

da CahıdC' Soaku'dan soıu·n efsa ne ho~ııt l:mmı ulaşan bir oywıcı.ıydu \'e n gm·ip ki

siııenıa yaıaıı

Alil a Don:;a~·.

il,ı.tilı bır

sorusuna şu

"Tiayw,

hıç

Yımi

dl"'ns Tunwn Şor:.ıy 'ı aı umsatlıı ı ı

Gozler adlı filmiıt seıınde söyl şi yaparken Cahid<; ~onku

yan ıtı vermişt:i:

filmini gonne<üm .. "

yı lhı ı·da

tanıııuyordu.

nıığulu

ll yılhk bir siııeına s 'rlivcni ola ıı Tılrknn Şoray, Cahid11 Sonku'~ru

filın.lcrüıdcıı

bir tekini hile> görm

ınişLi...

'l'iirk sınt"•masında birçok yönctınenin, bırçok o~ıınrıınun clcğil k itap, gazete hile okwnadıkhırı,

hele film hıle izl<'mN likleri elbette şa~ırtıcı gelmernelı. Ancak bura da asıl şaşırtıcı olan Turkan Şorlly'm Sonku ile ilgili yanıt ıy<lı. Çünku, Şonı~ 'ın

bu ymııtı 'erdiği tll ıih !\•t art a)ının HHO'ini göstcri~·ordu. Oysa Cahid Sonk'lı, döıt yıl önC'e, yan.i 1966 yıllarmda Şoray'la bir filmele oynaımşlardı. li'ilm in ismi de . . ejat Saydam'm Orlıan Kemnl'den uyarladığı El Kı7.ı'ydı. .. Ayıu fllmdc oyHamalarına karşılık , acaba aynı sahnelerde rolleri alınadığından karşı karşıycı mı gelememişlerdı'? Elbe t Le hı ı mümkün değildi...

iki

fıtmd

karşılıklı oymuru.şlanlı .

Birlikte fowğrafları vardı.

Kaldı

ki bir dcgil.

O gün Sonku'ya bunu sordugıımda: " Boş ver... Benden herk •s uir ~ey alır, ama b ni benden alamazlar" dC'di. Bu kcı

'ahide Sonkıı. konuyu

dr.ğişlird i:

" Kızım l~nder'den a~·Jar

ını

nasihat etmiştı'?

yardım

Ui.

Kızım şimeli

var ki haber <ılamıyorı un . Yılmaz Güney, kızı mı Balıa'da oynat.ırkcn ·erede şımd i Yılmaz. Onunla da iki filınde oynam1ştım ... 11ıze çok Londra'da.. 1947) ılıııdn hen cte Londrn'ya gıl miştim. Berili 13 'lkıs"uı

ka rd 'Şi K 'mali'ylc ... Keınali dil hıldiği için t.ercıımanlığııru yapıyordu. FLın saluı almak içır gitınişt i ın vl~ ~ıı ncl sekiz film S('yrediyordıuıı .:\ma ne ra.vda... ('pmı l F'ıl m('J' de k<'ncl i şirkC'tı için ı !) ı aıı ' rıım aluı ·a Inı na hı~·bi rşt'Y k:ı l ınaınışt.ı. .. " H.ı kı~orı ıııı , yav~ yavaş Sonkı ı 'ıııın başı onilııt dUşüyor... l yuklaıı ı.ı k üzere. Sonr~ı : "lladi dıış onııııı ', giclı,vunu" <li) or. Gı<lıyoruz...

::-.Jedrnsc ters ters ytlzume bak,yor... lçunden "Allah ..lJiah ... "diyorun:ı. .. "Allah :\llah ..." Ve ncdcıılni ıı nlwaı nıyon ım...

ÇE LI ŞKiLER KIMDE VE NEREDE?

Türk sım~masında ,.c Tw·k tiyatrosunda en parlak dönemini yaşarken neler söylenınemiş ve öldükteH soımı da neleı ·''azllmıunışt ı Calüdc Son.ku içm ... Yaşarken "O bir efsaneydi" ... Kapıcısı

l\Hço:

··PabuGlarıı ıclaki

parlak taşlar bile yala ncı deği l , gerçE>k pırlant achr. Dikkat edin .." diyordlı. Haldwı Taıtcr·t· gore; "Bir kTaliçc hayatıdır ~·<ı:?adığı. Sigaralanın all ın bir tabakada ı..a.şır, onları 7.ümrütlNlc suslcıuniş çakmaktarla yakar. Calüdc Hanun Klcopatr<l gibi süt. banyosu yapar Kendine hedlyc gcleu cu pc.ıha'ı Parıs parfiim!Prini kahkahalar atarcık ba~ından nıcııch.ına hoca ed<'r...'· Zckı MiirPn'e göre; "vfelahar Tçli'nin yazıhanesinde oturuyoruı. Bir yere film ç<"kmeye gideceğiz. Elektrik ı.ckııi:wcni '·\'ay efendim nıy<" yrınhş ayarlanuş ışığı" di~·c, o sivri, ş k, altın suyı.ınn hat mış topııkln nıgan pabuçlanıwı burPLI ile ç·octığıı n dız kemigınin altını tekrncledi.·' Melulıat l<;li'~ e göre; "Bu kan günün birlııde surunur...l\'iye sürünür biliyor musun? 13chzaLBudak. ya~ gwıLutdc bu han ıma çok kıym<"tli bir ı;ransız parfümü hediye etti. ''l1eh7..at be~ rica ederim, bunu Paris'te hizınct.çilcr kullaıuyor..." cev::ıbını verdi. Budak da dedi ki 'Kızuu, bir gi.ut mavi ispırto bile bulaımıyacnksın .. .'' Turk edcbiyatu un en duyarlı kalemi Selım Ilen: "L<· dort yı.. önce, yine> Beyoğlu'nun arka sokaklarında, hay i geç sa!lt 'e bir meyhane çı kı şında:

"Oradaydı

C<lhide Sonklı. Yüzıintin çizgileri lıilla inccd.K, ama tcı ti paralanmışçasına. Sag elinele mavi ispirlo şişesi vc~ıdı. Sol eliyle de dudaklan ar::tsındaki bekçi duduği.u ıü Lutuyordu. Bırkac: kez uzun uzadıya çaldı o düduğü. Sabaha karşı kiııte sesleniyordu, ıH'ye isyan ediyordu. anı ı , nP ya da neler loplwn yuşamınclan bunca usandımnş, iğrendir mişti?" diye yazıyordu. Parlak donemlerinde evine gelen Reisicnmhur Celal Bayar'ın yaruna "Rol eıberli}onım" diy<" çıkmad ığı, yünidıiğü zamaıt ayaklaruun altımı halılar seıildigi , tabakasından sigam çıkanıtea birbirleriyle yw·ı~ı r<.:asınn heş elin hirrlc>n yakmak içlıt uzand®, düşt.lş döneminde ise esrardan kurtulması için akıl haslancslıtc yaunltp oradan kaçtığı anlat.ılan Cahide Sonku'.va bunları

he p

sonnuşwndur.

\le var ki tUm bu ri\'ayetlerin \'P iddiaların çogw ıa karşı çıkıyordu Cahide Sonkl.ı. ··çogıı nbart ma·· diyordu uzerine basa basa ... 67

l ürk sıneıuasının ıkı Ca hı de Sonku'su, yükselış •t-e düşiiş dönemlerı nde.

Bütün bunlar, şa..,c;aalı hir dönemin ilginç öyküle ri...

Ya o görkemli, o gizernli yaşamdan

Beyoğlu'nun

arka

sokaklarına .düşerken

söylenenler,

yazılanlar ...

"O yıllarda erkekler ayakkabıma şampanya dökerhmniş. Ben pavyon kadtm değilim. OniRn

ama... Ayakkaplarıında pırhmta taşlar varnuş ... Zlynet ayağa indirilıncz. Knltürü.rn ve aile terbiyem buna miısaade etmez. Sigararnı yakmak için beş çRkmak uzandığ) zaman onları bozardım. Çünkü dalkavulduğa Laharnmillü.m yoktur." Ayrıca ona ''Çok kibirli kadm. Karşısındaki iMam raharsız ediyor'' dıyenler de vardı. Ve bu konuya değindiğinde ise verdiği yanıt şöyle ohıyord11: "Hayır... Kibirli falan değilim. Onu söyleyenler halt etmiş. Kibü'li olmad ım hiç ... Ben yıllar önce lağım çukw·lan üsLündc akrabalannu anıd.ım..." Alular ve çelişkiler... küçümscın.iyonım

Iyi ama çelişkiler kilnde ve nercdcydi?

... VE SON SÖZ Bcyoğlu'nwt

bitiyor. Cahide ~ıazdığuu

içiH

arka

sokaklarında. ınc~'hanelerde

Sonkı ı anlattı,

ağımdan çıl-:tığı

kağıtlanna yazılan

gibi yazdun ... O

nollar bw·ada

aıtlaLtığı

i<;in, ben de

ka rşı çıkanl~r olac:ıktu·

"C~hıde bunanuş artık,

"C'~hiclf'

ben

peçete

gcr(,·ekleri

ş~ptnmış ... "

sizin anlattıguuz pjbi değil, onu h<lrc;ım.şsımz" diyenlcrrtc...

lıcll,

köıiine Lesilin olmailim ve de Calııde Sonkıı\ıı da aslcı ki bir sanatçı ölduğü ıaman, onı ı tanıyan da taıwua~ an da ardından kendi gözlemlerine ciayanarak çrşitli ~··orwnlar getirir Ve elbe tte bir sanatçı için biçilcıı değer yargılan bakış açıla rm~ göre d e~,ışir. Bu kaçınılnıazüır... Gerçekten tophı nınn mtl lı olm uş büyük sanatçılar çoğwllukla, olum sonraı::ı h Pp <ıbart ılu· ve tıim kusurlar bir yana atuııı y~ılnı;,ca erdemlf'ıiylf' anılırlar. SürC'kli dokwuılınazhkları gündeme gelir . Özellikle de bu ·sahte kişi Hder' yanıtaHlar bazı maga1.in yazarlarıdır. Söyl~"mcdiklerini soy ct.iner ve onlan her şeyı ile biçimlcndirip ~·önlcndirlrlcr. Kendi c.ığtzlanndan bllyiik l~tlar eıı inlip gerçelder saptırılır çoğu kez.. ı\ma o görkE>mli ve o gizemli göıüncn kişiliklerlı ı altmda yatan bııı;:ıkım za,·allılıklannı yazmaya kallCL.ığuuzda, hayranl~rı dahil, hPrkes aşın bir d uygusallık içinde baş kaldmrlar. Onl~ ra göre büyül0r bozulmayacak, Labular }'Ik.ılınayacakt ır... Örneğin ralunctli Zekeriya Sert el, Nazım TTılanet 'in Son Günlc>ri adh yazı dizisini ~'ayınlad.ığ.ı sıra edebiyat dünyasında n fırtınalar kopınuştu. . Ve Zekerı..va Seıt.el, zun ı h kınet.

Ama

nosta)jiye körü

abartrnadım ... Kaldı

konus wıda gerçeklcıi saptırdığı ıddiasıyla suçl anmış! ı .

Ge rçekler, gerçekt.e l(llı atsız c>cücidir... Ama kinıe ve hangi ölçlllere gore? Sonku, 'unutubnanın', ·yaşhlığın· ve en kırgınlıklanyla

Om,

gerçekleri saplırdı,\'sa,

hoşgöniyle karşılamak

acısı

beraberinde get.irdiği gı7.h iç 'sevaplan'kadar ·gıın~hlan' da ona ait olacaktır ... bir

'düşüş'Lı.ıı

da bize...

Sonkı.ı,

Kaldı

bir yoruma göre 'LOpluınwı değil, kendı i\enclm1n kurbımı' olsa da... ki, Son.ku'nun 'iniş ve çıkışlardan' oluşan yorgun yaşanunda lıirçok

kad1_ıı yıldızm

oı1.ak dramı ~'fltmaktarlır.

Ama asıl sorwı bu değil. . Yazık kı

Türk smema.<;ınm ilk dönemlerine daıngasm ''urmuş ·on kadın'dan biri v ilk! olan 'Sonku')'ıı yeni ktışa.klam taıuta<.:c.ık lilmlerinbı çoğu ort ada yok. Varolanlarm da (bir ikisi dışmdv) seyredi me} ecek kadar kopy<ılan bozuk. Ve biı~uk bir bolwnu hurdaya donüşmliş chınımcla. Işte 69

yıllar önce

Cahide Sonku':nı bağrmn basan toı..ıluıu, yillar soiU'a oııa nasıl sır1 döndüysc. nınıleri

de ayı u ilgisizli.k lçindfJ kıyıda l<.o~<:dc

kaldı, parçalandı. depolardarandı

.J...iH old u.

1958 .Yıl ında sahibi oldıığu Sonkıı fil m şırkPtı bılf' bır gı:>r<"de ymııp kül olımın"ş mı.vdı? Yangm nasıl çık:rnıştı? V ıllar on ·e anlatlıklarl.lla gorc .\ anguw\ suçlusu .vcğcni 'li ıran S öı unczcr'di. Ola.vı h aber aJüıkLan som a Ankara'dan dönen Soıı ku , topladığı 1>ilgıleı·

para k::rı~ı hğmda bu 'ihanet' yapnğmı öğı-enm işr.i. Yapr.n·an k im cli? Ayrıld ığı kocası lhsan Doruk muydu a.t:aba'> 8v~t. bir ~ec<> içinde yazıha ıı<' deposundaki bazı filml<>r d<> yanmıştı. Zeki Müren'l<" birlikte

sonucuneta

yc~r:>n inin

oyrıodığı lJ~klenen Şm*l'dan koıonclığı

bir buçuk milyon da.

Tüm bu acılara ka rşılık Cnhide Sonı..., ı , Amf>ıikan sinf'masımn büyü k st.arlan gibi dolu dolu.

'buyüJ<'

yaşaya n

'ük

.\·1 klız'ırru:tdı kuşkusu~.

sinenıa:::ınrla can lanch rclığı

Sonku,

Bcıg.i.n Doruk'tuı yıllar

sonru Türk

vizon kürklii, lüks arabalı karlm, tiplerinden ve bnrju\·3 ~aş;1m

blc~inıludell ÖH<.:e ayıu .iht..işı.uıu

bir efsane, alafra.ı.ıga yerli hir diva'yd ı. Giderek <SLar sisteminin sC'falcLi"nc V<' 'magazınleşPn bir yaşam biçimine' dönii~en hu 'i nişli çıkışlı serüven ', di~si ııe

ka ynak

gerçek hayat..ULda

Sonku'nun öli.ıı n u nden 7

)11

yaşayan

sonra Zi~a Özta ıı'm 'Catt idc' adlı bir TV

olı ıştu racakL.ı.

t988 yıJında TV ekraııl~ rıııd~ı gösterime g.ir en di.z.i, 'Cahitle' atlııu ı..aş.ı.vordll. .A.ı:ı.ta yoııctJn(;lti L.iya Özlan·a göre "o Cat ı.ide, bu Catıide değildi". 10

Gahide Sonlm'mm yaş~ ımyla ilgisi yok. nn~<l<iecP. Gahkl e'diı-.'' rliyordıı. Bu açıklama o yıllarda çeşitli tartışmalar yaratnuş, Hale Soygazi'11ln caıılandm.lığı 'Cı.ıludc'. ola~,·lı bir dizi haline gP.Imi.şn. Oysa Öztan'ın sergilediği olaylar nt=> kadar aharnlsa ve tipler ne kadar isirtl dcğişliri:iC de bu 5 bölümluk di:d, doğrudan doğruya Ca.hidc Son.ku'uu11 gerçek yaşam ıyla b;;ığhıntıhydı. Olayın ilginç olan bir ba~ka ya nı ise bu d izi nın yapılnıasırıa kar~ı çıkan bat:ı kişilerin THT'ye göHderdiklcri iınzasız mekLupJ.ı.u·dı. Ömeğin siı ıeırıa yat:mt Atilla Dorsay'a gönc:l<=-ıilen benzer mektuplardan bilinde şöyle deniyordıı: "Caludc Soı tku, bir Saralt 1:3crıı.hardl değildir. Ki Fraıısızlar Saralı Be rnha rd t'm olağallüsLü yaşanıırıdan bile bir film ya pamamı~Jarclır.'' 8 1bellc Sonku, evrensel değerler içeren bir saııatr.;ı değil, hele bir Saralı Bernha.rdt ise hiç degil. O yalruzca Yemen'de d oğmu~ bir Tur · sanat\tsı... f ülr.ün"l açıdan ne kadar cahil olarak ı..aı umlaı LSa da uç no kla larda. çok re nkli bir yaşam s üren kar.izmalik bir Jdşilik Her şeyden önce bir 'lnırban prototipi' .. Ve böyle bir protatipten dersler çıkal·<:ıbilinecek bir film neden yapı lma.c;m ki. Ziya Özı an'm 'Grıhid<''si ise elbette tarıışılabilinir ... Cahidc Jilmlnc haklı olarak şiddetle karşı çıkan sanatçılann başmda geliyordu Ctlliz Surmi A nı:=ı onu 9ir sanat.çının "meslek onu ı·u ' adına isyan eı:ı.iren 1\e?.ihe Araz'in yazcl ığı Cahide Bir Efswıc adlı oywmydu: '' lla:vır

h11

dizi n iı1

"O)ıın )al nızca Cahıde Harum'ı aşağılamak ıçin y<ızılnuştı S8t tki. A,\T tca

oyun. yahm~ ve arka sokaklarındaki sefil şaraphancl rde geçen son günlerini yansıtmaya çrılışıyordu , o k<.ıdar. Peki ncydı, kimciı, nerccien gt"'lmişt.i, neler yapnuştı bıı kadın·? Onlardan eser yok. Yalnız k.'iiftir ('de n, hağmp çağu·an, terbiyesiz bir kad ın vardı ortalıkta." diyordu Bir An Gt.,lir adlı nnı kir.abında. Gerçektcn Nurseli Jdiı'in, l1khet Duru·nun sahned e ccınland ırdtğı 'C(tltide' nasıl bir Cahide'ydi ata ba?... l\urscli ld iz'in o:ı,11aciıgı Cahirfe O)-'\lllU konusunda şoy e yazıyord u Ze)ııep Oral, MilliyeL Gazetesı'ndeki (7 Ilazrran 1998) koşesinde. ··o oyı.ında Muhsin Ertuğrul' wt. bu koca ust nnın. bu 'hoca'nın , elinde n içki bardağı duşıneycH, bir 'rc.iisör' k irnlıgine sokıılrluğunu gordtlnt. Yanlış anlaşılmasuı: f\·1uhsin I loca'yı oynayan oyuncuyu eleşLinniyorwn. O~·ıınculnrın oyıın ve şarkı ::;oylemc biç-imlerini ,va da oyunını şöyle mi böyle mi salınelendiğini ya da tcatral herha.ı ıgi bir öğeyi sorgulamıyoıuın. Renim so rguladığun işln, ozw td cki ahlak :mlayışı. Değerlerimiıi karala~ıp, çarpıup surınıaya hakkı.nuz va.ı· mı? Bu esC'rde öyle bır ·rejisor' kimliği çıkıyor k.i karşımı7.a! Bir kf're kaba saba, ağzı bozuk, baskıcı, despot ve herkesi sömiırüyor. B~t a Cahicte olma h. llıere kadm sanatçılan başka arum pcşkcş çckebiliyor. Onlara k(l(hnlı klarından kimin nasıl yararlaıtdığıru sorabiliyor. CahidC:''ye "Ka rru bumill\da kadınlara_ tcıhammüliirn ,vok. Aldı r şu piçi."cliye hnykırıyor, vb." Gircswılu Ali'nin meyhanesinde Cahıde Soıı ku ilc yaptığun söyleşiden ~rıllar sonra \'e ölümünün ardından bile boylesine ilginç olaylar gclişmişli. yalıuı C<.~hide Haıurn·m Beyoğlu'nun

Kıı11ı

11 gchned i~i cen;ıze töreıinP <;on yolculuğu ra uyurtan yo .

Ve ·~on solu biz gene Cahide Son!...-u'ya bırakalmı: '' 11iiyiikleıi. sayarım ...

Galiba buyük OYtınru

benmişım. Ama bcıızerimi bul<:ırn~cltm ...''

tı~mr ~~~~~ ltlt -IUI •~nun .r• .HA 13

1933: SOZ BfR ALLAH Bffi Yönf>tmen

~l uhsın

Seı ,aryo: ~lıııntaz

Pierrc \ 'eber'den Göz

Ertugrul

Osmat•

(~cu..ım Hi.Kınct

Ran) (Mahmut Ycsari'nın t.ıaunce Heımeguıı ve

h"ııdreı Hr!t·a~>t adıyla u~ arladıgı

Er ıııoi ft e (/ı::. !(ıı"dlc> t~ı faiL de l'oeil- 'ana

Kırptı Deriıcı adlı oyıunuıdan)

Göriıntu

~1uzik:

Yönetmeni. 'rzmi Ar ~lnhlis Sahahanili

Oyııııc

uar. Haz m Körınükç' ı. ~lelek T..ı,·fur, \'a<;l1 Hıza Zobu, 1. Gajp Arcan, Scmilıa Berksoy, ~lalunuL :'llora.ı.1, Ff'rıh Bgemen Yapın .,.i. Ipek Film ( lpekç kardeşlf'r)

CahırlP

Sonku. Xeda Sertel.

1934: AYSEL BATAKLI DAMIN KlZT Yönetmen: Muhsin E rtuğrul Senaryo. ~liımtaz Osman ( azın Hikr et Han) ( :3 ~ıııı::ı L garJor ün Tosan Fra;ı Stomt,\'lOr pei ad.ı öyk"\!SU) le. ls\ eçti yönetm('ll \rictoı Sjost.röm'ıuı u\·arlad.ığı Baraklık J(vJ lilınlncl

Göruııtü

Yöncun

\luzik: Cemal Oyıu ıcular: \l<ı ı unul \foralı. A\·aı1oğlu ,

nı:

f e-tmi Ar, Remzı Ar

Rf'şı t

Rey alıide Sonku. Talaç Artrmel, Fcriha TP\fi.k. Sait Koknar, f3ehzat Auwk. 1. Galıp Arcan, afıa Arf'nn, I\tüfit Kıper, Harli H uı. 1lnzım Kormükçu, Stın1i

Ergün I\okııar

1 apunevı: Muhsin

F.ı1 uğnıl.

kencl

adına

yap p lprk Fi ınc devr tt i.

1940: ŞEHVET KORBANI Yönelmı:>n: :Vhıhsın

F,r

uğrul

Senaryo: .Mwnı..az Osman (Kazım I likınet Ran) (Vlctor

fıcnli.tıg'in 11ıe

Hay of All Plesh adlı

filınlnclen) ( 1927)

Gorwıtu

Yonelmeni: Cezmi Ar

l\tüzik: :VIuhittiJ Sadak O~·wıcular: Cahide Sonk""l.ı , F'erdi TayfLu·, ~lu! ı.sin Enuğrııl , NP\in Akkaya, Suavl Tcuu, 1\er.la Sertel, GUlseren SadaK Kadri Ögelrnan. Emin Belig, Hadi Hwı, cşcL Bcrkiiren, Reşıt Ban.u ı , Hakkı ;-Jecip. :Vhıhip Arcıman, ı ecdcl .Mahfi A.\Tal, Cahit lrgat, K~ni Kıpçak, .Mwntaz EnPr, l\emci Oy, Faik Coşkun l'apıııtc\·i. Ipek Film (lpekç,i Kardeşler) AKASYA PALAS Yönetmen: ~luhsin ~rluğrul Senaryo: ~ccdet Mahfi Ayml (.Malunut Ycsari'ıı.irı GeorgPs F'eyde<ıu'dan uyarladığı La p ilCP cı L ·orielle aclb oyw1undan) Gonuıtu Yönetmeni: CE>zmi Ar O~ımrul:'-\r: Jlazım Kormukçu, .1\ccdcL :\1ahfi A~1'al, Saıt Köknar, \'asfi .l{ıza Z obıı , Cahide Sonku, Perlhan Yanal. EleftPrya, Refik Keı mıl ı\rdwnan. Karakaş. NPily, Kadri Ögelı nan YapırnE>vi : Ipek F'il m Opekçi 1\anlcşlcr) 1942: KISKANÇ Yönetmf'n: 1\·fuhsi n Ert uğnu Senaryo· .\llwntaz Osınan (l\azım Hikmet Ran) Göıiinlü Yönf'tmem: Cezrni .t\r ~l.lnct.ılar: Suavl Tcdu, 1:'a una Ürkan, CahirlP. Sonl-ıı. !. Galip .ı\rca.ıı, .\:llLl ısin Ertuğrul. Santi ~\yanoğlu, Nccla SerteL evin Akkaya, Belu.:n Buw Sait Kokmır, Hakkı ~ccip, Muazzez Ar çay, Kani

1\:ıpçak

Yapınıevi:

Ipek Film (lpckçi Kardeşler)

1945: YAYLA KARTALI YönP.tmen: Muhsm F..ıtuJ~nıl Scnar) o: ccdcL .Mahii A~ı-ai(Fanık :\afiz (anıhbel'in o~wtwtilitH) (1önintii Yönetmeni: Yuvakuu F.iJ..ı ueri<lis T\füıik: Sadenin .Kayııak O~·wt<;ular: Hadi Hün, Cahide Sonku. Vas!i Rıza Zobu _la.lunu· ~l orah . Necla Sertel, Perıhan Çakll, evin Scval. Suavi Terlii. Gülistan Gu7.ey, R~u Bar.u \aşar Öl.So~·, .\:li.ımtaz Erer, Bch7.al Butak Y:ıpımevi : Halk Fi..lın (f uaLH..ıLkay) 76

1946: SENEDE Bffi GüN Yönct men: fi'ercti Ta~:fur Senaryo: lhsan K oza (a~'Tlı isimU romanından) Göıiint iı

Yönetmeni: Cczıtti Ar M uzilc .Muhi ttin Sadak Oyuncul:-ır: Cahidc Sonku, Suavi Tcdti, CahH lrgnt , 1. (J(llip Arc.oın, Fatma Andaç. J\ılüıııtaz Encr , Şuknıyc ALav. Fe rdi Tayfur, Hul usi Kemmcn. lbr'<.tlüm Oclicleniz, Atıf Kaptan, Kadri Ög lman, fl:ıht Akçat cpe, ~elal ıattin Puıar. Ali Ekdal, Yaşar Ozso~· , F\ıat lmcr. Neşct Bcrküren Yapuncvi: Ipek lilm 1947: YUVM'fi YIKAMAZSIN YönetmPn: Kani Kıpçak S %ıt.vo: Kaııi Kıpç<.ı k (\Vi lı For~ ı 'ııı ı M<ızurJ..<ı adlı fllıııiııclcı ı ) ( l !>!H>) Gorilnt.ıı

Yon

t ıncn:

Kriton llyadis

\1 uıik Sac lı lşılay Oyuı r ııl;ır: (';ıh ı<IC' Bonku, Oy;,ı Smscv,

Sı•ı1 <'1, 1\ı.•\ i ıı Brmw ı , Sııat Üzrrclrm, \JeJ<ıt. Yapııııpvı: ı·;l<'kl r;ı rilııı

1. (lalip Arr:m. l l

Kcıııal Curııtt•n. Kani Kıpçak, \Jrcla

and.ıı u:r, 1tirııvvcl Aglat an,

<>bile Tc->kcr

(Yorgi Scıris)

1949: .F'EDAKAR ANA Yoı ll~t ıııetı .Seyfi

Havaı.•ri

St·mu)o: ~t·Yfi ıravcı(>ı·ı (T;ıh ır Ol~:ıı;'ıu /~cı.. Boy](' Oml'r ncllı CS<'l'llllh' n) (iün ııı t ı ı Yönf'ı meni

<• •ıııı ı A r

Oyuı u.:ul;.ır~ '<lltide Sonlw, Ili ıs<'yın K(>ı nnı, H<'şıt

C:ı wt.;ıp, Şazı.vt•

~lonıl , ( l~şr

f Kolç<ı k)

Y:ıpınwvi : Gilnrş fı'ilm (Sırı ı T.ı lpar)

1951: VATAN VE NAMTK KEl\ıiAL Yöıtctıncıı. Talat Arlcmel, Sami Ayanoglıı . CahiciP Sonk-u SPnaryo: Cahide Sonku, 'T'al.ıt Artaıttel Gorwılu Yönetmeni: Kriton :lyadis Oyuncular: Cah.ide Sonku, Talat i\r t.amcl, Sami Ayanoğhı , CiinPyt Gökçer, Pola l\lorclli, llmı.hiın Dclidcniz, Muazzpz Lutas, 1viümta7.. f.ner, Cahi.t lrgal, Sadri Alışık Yapıınevi: Sonku Filın (Calüdc Soıtku)

1954: BEKLE!\""EN ŞARKI Yönetmen: Orhon l\1. Anh1.ımu. Sami ı-~ arıoğlu Senaı") o: Sadık Şcm.W Göriı ıı l ı i YönPtmPni: Krir.on Ilyadis Mütık: Saili !şılay 0~-ııncııl:w: Zekı ~liirPn, Cahide Soıtku, Hudi Htm, Hcdia Muvahhit , Jpyan Mahfi r\.sT<1l, 'T'alat :\ıt.ııııd, Smıü 1\_\·mıoğllu. ~'iclahat lçli, :"\pcmi Oy, lbrahuTt Delideni.Z, Hcfik Kemal ~\rduınan , :\luhip Arcım:ın. Ahclurrahman Pala.'· Y<lpıme,·i: Soıı..ku Film (Cahide .Sonku)

BEKLENEN SARKI ltkl M(IRI:N -CAlli['IE SOIII(ll

~Ml

AU.IIOGlU-JfY4W AVI!A

• AIUllllliiAWl.Wı I'Aı AY- RJ'Oıt. MIIVAf/HıT

1955: TI..K VE SON Yönetmen: Atıf Yılmaz Sendryo: Sadık Şendil (Esnt ?\!ahmut T arakurt'ını a~'11ı ad lı romanından) Göıiintli Yönı>tmeni: Mikc- Hafaccly:ın Oywıcular. Cahide Sonk-ıı, \Jurı Altıııol<, Şaziyc .\1oral. :. Galip Arcan, ~urhaıı 1ur, K araın;:ıhmut, O:::rnan Alyanak, Nubar Terziyan Yapımcvi: ~onku Pilm (Cahıde Soııku)

Tcınel

1956: BüYüK SIR Yön hrıen· Talat Artaınci Senaryo:Saclık Şemhl

Göriınt:ıı

YönNmcni· llhan :\ rakon 0.\'W\cular: Calnde Sonku, f'Oneyt Gbkçer, 1. Galip Ar nn, Calut IrgaL, .ŞerC'f 1 iirso.v Yapınıevi Sonku Film (Cahide Sonku)

~lediha

Gökçer,

1962: AYŞEClK YAVRU MELEK YönctnıC'n: Osmar F. Scdcıı Seıırıryo H. Dcğirmendoğlu, Erdoğan Turıaş Görüntü Yonetmeıu: Kritonllyadis Oymwula r Zeynep Degi rmendoğlu, Sadri Aıış.ık, Cavidan Dora, C::ıhıde Sonktı , E:vrim F ı·,

\lcdrct Güvenç. Hııl\ısi Kentnıcn, 'vlernduJı Un, Sadettin Yapımevi: Kemal Film (Osman F. Seden)

8rbıl,

ubar Terziyan

1965: KORKUSUZLAR Yönetn en: Seın.ih Bvin Se:nmyo: Semih Evin (.John Stmges'in Tlw Gwılighl At OK r oroi-Kan Dtm.tsJJuıı Sonu isimU filminclen) Görümü Yonotıncni: Rafet Şiıiner Ovuncı ılar: Yıkma7. ÜWH:!.Y. Fikret Hakan. Erol Taş, Asuman 1\rs..'Ut, Calıide Sonh."lı. AlıyeRona ) apııncvi Rokct Film (Semih F.vın)

SEVGIM VE CURURUM YönC'I m n: Sureyya Dw·u Senaryo: Erdoğan Tünaş (~f. T::ıhsin Berkant·ın aynı isimlı roın<ınından) Göriintii Yönetmeni: ÖZdemir OğüL Oyuncular: HuJya Koç)iğıt, C'ünt>yt Arkın. Cahide Sonku, Avni Dillıgil, ).llwutaz Ener. .\'lahımır<> Handnn, Süleyman T~kcan, Lcın::tn Ö7.türk Y(lpımevi·

Duru Film(Naci

Dıını)

YAHYA PEYGAMBER Yönetıncn:

Huseyin Peyda

Senaryo: Yahya Benckay

Görüntü Yönetmeni: Orhan Çağınan Oyuııcular: Yusuf S zgin. Ayfer f cray. Cahide Sonku. Toygar Belevi , Tiirkan Sonay, Faruk Panter Yapıwevi·

Danyı:ıJ

Topalan,

Dede J"ilın (Mahınut D0delıay.ır)

BEYAZ ATLI ADAM Yönetınrn:Remzi

.Jöntiirk

Göruntu Yonctıneı ıi: Ce-t.ıni tu: Oyuncular: Yılmaz Güney, Tülin F.lgin, Giilsün Kamu. Tuncer ~eC'mioğhı, Cahide A vni Dill.igil Yapıme>vi:

T elevizyon lı'ilm ( l'\11ri Akınrı)

DüŞMAN K.lo\RDEŞLER

Yöneuncn: Scmih Evin Senaryo: Semih Evin

Sonkıt,

Göıilnt ll

Yönetmeni: H~ fet Şiriner Oywıcıılar: Bşref Kolçak, Yılmaı Duru, Sema Özrau, Cahide Sunku, Gülbin Eray Yapımcvi: Roket .Film (Semih Evin)

HJ66: SEVDA ÇlÇEGlM Yönetme!I:Kcmal Kan Senaryo: Kf>rnal Kan Görüntü Yöne ı men.i: l"ct hi 'Mw·cnler o~ lUlCUlar: Yusuf Sezgi.n, Yıldız Teıcan, Cahlde Sonku \apımevi: Ozon film (.'Jeril Oıon) ELKIZr Yönetmen: '\Jejat Saydmn Senaryo: 1 ejat Saydam (Orhaı ı Kf>ınal'ln aym b inili roma.ı.Wtdan) Görümli Yönetmeni: Meillı Serteseu Oyurıcular: Tilrkan Şuray, F.krcrn Bora, Tunç Ord!. Cahide Sonku, Suzan Yapın1cvi: Acar Film (ı\lfw·aL Köseoğlu)

Avcı

SOKAKKJZI Yonetmen Ülkü .Erakalın Senaryo: H. Degi ımencioğlu Gorumu Yönetmeni: Orhan K()pkı Oyuncular: Sadıi Alışık, Zeynep Değirmcncioğlu, Çolpan !lhan, Hulusi Tckiner, ahide Sonku

Kenlıncu ,

Suphi

Yapuncvi: Duygu Film( ÜlkU Era.kalm)

1971: MISTIK Yönetmen: Ülkü Erakalın Senaryo: Bülcm Oraı ı Göıi.lntü YönetınE>ni: Rnver Bmçkin Oyuncular: .Müjdat Gcz~n. Cahidc Sonku, ~fuıe \lutlu, Ender Doruk, Erol Taşı Atıf Kaptan Yapıınevi: Kervan Film (Ümit Ut.kı ı)

1977: YEŞti"QAM SOKAÖI Yönetmen: Ülkü Brukalın

Senaryo: Ülkü Rrakalm 82

Görüntu Yonetmeni: Brgun Köksal 0)ııncular: Bülent Kayabaş, ı\jdeınir Akb<ış, Gönul Handan Adalı, Cahide Sonku, Bırsen Pınar Yapıme,~: (lkü Film (Ülkü l::nı.kalın)

Tcuısel,

Ilhan Daner, ;\llete lnsele l.

''Türk

glizel hızme-çilen", "olgunluk çağını yaşayan kadıniann erotizmı", "Jartiyerli filmler''. "srripriz sahnelerinde cir sellik", "lezoiyen iliş kiler". "erkekten dönme kad ınlar" "vamp erkekter", ··maslürbasyon ve orgazm fan ezilen". "travestiler". ·'şalvarlı erotizm··. "toplu sevişme·· ve insa n ı dehşete düşürecek kadar gerçektistü çılg ı ılı ktar. Sınemasında Gnsell iğ i n Ta -i hı"nd e

neler var?

"Yeşilça m'ın

Yeşilçam:

Tur!( sineması n ın 'rü)•a faonKası · Bir yıl da '1 filmçekecek kada r fantastik rejisrirler. jilet gibi erkekler. şıır gıoı kad ı n oyuncular, muazzam şarl<ılar, karmaka rışı k hikaye ler. her şeye rağmen acayı p güzel ve mu ht eşem filmler.. Bu cilmler"n kahra manları Tecavüzli: Çoşku n 'lar. parçalayan oehçeNacar'lar. içkilere ilaç aran 1\uri Alço'lar, yırtan -<azım i<artal'lar, masum kadınları ağına düşüren Önder Somer'le~'. kadife gibi Arzu Okay'lar, riiya gibi Figen Han'lar. düş g ıo i Oya Pen'ler. şuh Zerrı n Ooğan'la r, sinema perdesini yırn p birden ortaya çıkacakmış gi bı duran Oilber Ay'lar bizimiçin gen:eğin ta kendisiydi Bu oyuncular. yeryüzünün en güıel lunapa rkında harikulade parendeler atarak seyırcılenne. tamamı harika ve unutulmaz filmler ·7te':tirdile;

Türkiye'de oynadığı htmlerin Amerika'da oir bakkal Fikret Hakarı'ın 'kovduğu zaman ha}<siyetli olup gıderek' bır menaJer aramasının nedeni, Öztürk Serengil'in oynadı~ı Z61 tilmin esrarı, Ayten Çankaya')'ı film çekiminde öpmenın bedelinin 1O Lira olması, Herin Erksan'ın kL rduğu 'Sinema Çetesi'nin nası l sona erd iği, sahneye çıkan ilk Türk karı ının neden Afife Jale olmadığı. Arzu Okay'ın film Muzaffer

TPma'nın

dükkanında bulunması,

setındPki 'ısyan'ı, Satalı

Birset'in neden 'Yıldız Cimrisi' bir film eleştirmeni olduğ u, Sovyet yazar Anbiyeviç Hüseyrıov'un, 'Yılmaz Güney VP Ye şam Sanatı' kitabında yaptığı yanlışlar._

Türk sinemasının en güçlü belleklerınden birı olan Agah Özgüç'ürı kale•'lden. lıey&an ve macera dolu 'Bir Yeşılçam Ta nhi' • Sd!C'SJ Tiirıt sı('>P•.asında yaşa nmış

·o "'- .....z.-=.e;

en 'artistik', en 'şık' ve en 'olağanüstü'

"Ben büyük

Şf!hir çocuguyum.

Büyük

şehn sevdım

Oralarda

yaşadım Büyı.ik

şehri yazdı m.

Çunkü Türkiye şehirleşıyordu Şehırlere gelenlerin butün sorunları benim senaryolarımda. romanlarımda ve şıırlerımde vardır Durakla bekleyen kızlar. gecelerı neonla rın yanması, otomobil farlar1na yağan yağmurl.ı r . Biıtün tıurıldı büyük şehır atmosferı O büyüteyıci bir atmosfer. Onun içınde pislik de var. temızıık de var. gü7ellik de var. alçaklık da var. Her şey var." lımir. Paris. Istanbul. Ş•ırler. romanlar. senaryolar ve sinemalar Sinema meraklıları ıçin notlar

Kaptan· n belleğinden bır donemin arka planı

"Gözde". "Topkapı", "Medea", "GelibQı.'!_'' ve "ince '1emed" filmlerinn tek ortak noktası batılı

sinema yapımcılan tarafından Tilrkiye'de çekil miş olmala ·ıoır.

"Batı Sinemasında Türkiye ve Türkler",

ilk 'naif görüN ü avcıları'ndan günümüz sinemasına kadar geçen süre içerisirıde. Tü·kiye'oin değişen görünümünden, film çe kı mterinde yaşana n olaylara kadar devam eden bir süreci anlatıyor. Sessiz sinema döneminden başlayıo uzun süre deva nı eoen oryantalist ba kış,

nedefl Türkiye'yi egzotık. büyülü, esterik bir ~on haline getirm·ştir? Batı d ünyası için, Türkiye hangisi? Bır 'hayal' mi? Yoksa. 'mutsuz' b r imge mi? Ya da kaybolmuş bir 'rüya' mı ? Harıgisı?