Crowdfunding in kunst en cultuur (door caecilia van stigt en jacek rajewski) by jacek rajewski

Crowdfunding in kunst en cultuur Een onderzoek van Caecilia van Stigt en Jacek Rajewski 2014 -‐ 2015 (afbeelding gevonden op http://www.crowdmapped.com/crowdfunding-‐trends-‐and-‐ statistics/, 10-‐06-‐2014)

Inhoudsopgave Inleiding

pag.3

Deel 1: DEFENITIE, KARAKTER, MOTIVATIE OM TE DONEREN, INVENTARISATIE CROWDFUNDINGPLATFORMS EN DE TOEKOMST VAN CULTURELE CROWDFUNDING 1. Wat is Crowdfunding

pag. 4

2. Waarin verschilt crowdfunding van andere vormen van fondsenwerving

pag. 7

3. Wat is de motivatie om te doneren

pag. 9

4. Crowdfunding wereldwijd en in Nederland (incl. crowdfunding platforms)

pag. 11

5. Toekomst van de crowdfunding

pag. 15

Deel 2: PRAKTIJVOORBEELD, ORGANISATORISCHE VOORWAARDEN, SUCCESFACTOREN EN CONCLUSIES 1) Praktijkvoorbeeld – Crowdfunding door Konrad Kosseleck Bigband voor Worldwar One Project (WW1P) 2) Crowdfunding is niet gezond voor iedereen-‐ wat moet de organisatie in huis hebben om succesvol te zijn (1) Het tem – Alle neuzen zelfde kant op (2) Communicatie – crowdfunding is communicatie Met praktische tips en tools social mediakanalen e e e (3) Netwerk – ken je 1 , 2 en 3 kring (4) Tijdsinvestering – maak een prioriteit van je campagne

3) Wat maakt de campagne succesvol? (1) Word een echter wereldverbeteraar (2) Doe je huiswerk (verkenning, het plan, campagne en afwikkeling) (3) Toon emotionele band met het publiek Voorwaarden en succesfactoren 4. Conclusies Literatuurlijst

pag. 17 pag. 22 pag. 22 pag. 22 pag. 24 pag. 29 pag. 30

Pag. 31 Pag. 31 Pag. 32 Pag. 33 Pag. 34

Pag. 35

Pag. 37

Inleiding In dit onderzoek willen we een helder beeld scheppen van het fenomeen crowdfunding. Crowdfunding is een snel ontwikkelend begrip dat in de afgelopen tien jaar de wereld lijkt te hebben veroverd. Jong, fris en online lijkt het eindeloze mogelijkheden te hebben om projecten en ondernemingen te financieren. Crowdfunding wordt gezien als een wondermiddel bij gebrek aan financiering of als een waardevolle aanvulling op andere vormen van fondsenwerving. Het wordt niet alleen gebruikt om kleine bedragen binnen eigen netwerk snel te verzamelen, maar ook als een promotiemiddel om nieuwe doelgroepen te veroveren. Iedereen doet er aan en het lijkt of de groei van bedragen uit de crowdfunding geen plafond heeft. Tegelijkertijd hoort men steeds afwijzende kritiek binnen de culturele sector; er wordt gesproken over verzadiging van de markt voor crowdfunding en over monopolisering door sommige crowdfundingplatforms. Wie zich in de recente statistieken verdiept kan merken dat naast de groei van de inkomsten uit de crowdfunding, het aantal afgewezen projecten ook aanzienlijk groeit. Wat is de waarheid? Doel van dit onderzoek is een antwoord te geven op de volgende vragen: -‐ Wat is crowdfunding precies en waarin verschilt het van andere vormen van financiering? -‐ Hoe is crowdfunding ontstaan en hoe staat het er wereldwijd voor? -‐ Hoe kan crowdfunding de SMEs* in de kunst-‐ en cultuursector verder helpen en hoe verschilt dit van andere sectoren? -‐ Wat zijn doorslaggevende factoren voor SMEs in de kunst-‐ en cultuursector om succesvol te zijn in crowdfunding? Dus wanneer is crowdfunding effectief en heeft het zin een campagne te starten? -‐ Hoe zit een goede crowdfundingcampagne in elkaar? * SMEs – Small and Medium-‐sized Enterprises – begrip gebruikt voor kleine en middelgrote ondernemende organisaties.

DEEL 1: DEFENITIE, KARAKTER, MOTIVATIE OM TE DONEREN, INVENTARISATIE CROWDFUNDINGPLATFORMS EN DE TOEKOMST VAN CULTURELE CROWDFUNDING

1. Wat is crowdfunding? Het begrip crowdfunding is terug te voeren naar het begrip crowdsourcing, dat in 2006 door Howe werd geïntroduceerd (Bannerman, 2013; Belleflamme, Lambert & Schwienbacher, 2013; Nita, 2010; Röthler & Wenzlaff, 2011). Bij crowdsourcing wordt aan de ‘crowd’ geen geld gevraagd, maar wordt bijvoorbeeld advies of feedback gevraagd of worden taken, die niet geautomatiseerd kunnen worden via internet, uitbesteed aan de crowd. Het crowdsourcing-‐fenomeen krijgt vrij snel eigen plek binnen de culturele sector, waar aan deelnemers van kunstprojecten of festivals wordt gevraagd om mee te doen aan het creëren van een artistiek aanbod. Ook crowdfunding, dat ontstaan is in de Verenigde Staten, wordt vooral (en in de beginjaren zelfs uitsluitend) gebruikt voor artiesten in de kunst, literatuur, film-‐ of muziekindustrie. Sinds het begin van de 21e eeuw is het steeds gebruikelijker geworden om internet in te zetten voor fondsenwerving, omdat het met internet mogelijk is grote groepen mensen te bereiken. Relatief veel donateurs, die relatief weinig geld geven, kunnen toch grote bedragen opleveren. De hoop die men heeft bij crowdfunding is het bieden van meer kansen aan meer mensen en het vergroten van de betrokkenheid van het publiek (Bannerman, 2013). Er zijn verschillende vormen van crowdfunding. Mede daardoor zijn er ook veel verschillende definities voor. Definities zijn altijd op een bepaalde manier limiterend en in het geval van crowdfunding betekent het dat een definitie vrijwel altijd bepaalde vormen van crowdfunding uitsluit (Mollick, 2013). Een in de wetenschap veel gebruikte definitie is die van Schwienbacher (2013): Crowdfunding involves an open call, mostly through the Internet, for the provision of financial resources either in the form of donation or in exchange for the future product or some form of reward to support initiatives for specific purposes. Alhoewel definities erg op elkaar lijken, zijn er vaak subtiele verschillen. Hieronder een aantal verschillende definities: Mollick (2013): Crowdfunding refers to the efforts by entrepreneurial individuals and groups – cultural, social and for-‐profit – to fund their ventures by drawing on relatively small contributions from a relatively large number of individuals using the Internet, without standard financial intermediaries. De Buysere et al. (2012): The collective effort of individuals who network and pool their resources, usually via the Internet, to support efforts initiated by other people or organizations. Van Vliet (2011): Crowdfunding representeert de mogelijkheid om voor een bepaald project via een open oproep – met behulp van het internet – een vooraf bepaalde hoeveelheid financiële middelen

te vergaren van een ongedefinieerd (en groot) netwerk van mensen, in ruil voor een immateriële, dan wel materiële beloning. Röthler & Wenzlaff (2011): Crowdfunding can be defined as a form of financing through an open call via social media/web 2.0. The objective of crowdfunding is to finance a specific project or enterprise. Usually contributors are promised immaterial, material or financial rewards. Wikipedia (zoals geciteerd in Röthler & Wenzlaff, 2011): Crowdfunding (sometimes called crowd financing, crowd sourced capital, or street performer protocol) describes the collective cooperation, attention and trust by people who network and pool their money and other resources together, usually via the Internet, to support efforts initiated by other people or organizations. Crowd funding occurs for any variety of purposes, from disaster relief to citizen journalism to artists seeking support from fans, to political campaigns, to funding a startup company or small business or creating free software. Praktisch vindt crowdfunding meestal plaats via online crowdfundingplatforms. Deze platforms zijn meestal gerelateerd aan een specifiek onderwerp (voorbeelden uit de creatieve sector in Nederland: Tenpages voor boeken, CineCrowd voor film, Voordekunst voor kunst-‐ en cultuurprojecten). Op zo’n platform wordt dan een projectprofiel aangemaakt met daarop meestal de titel, een video, een beschrijving van hoe het geld gebruikt gaat worden, het doelbedrag en de duur van de campagne (Hui, Greenberg & Gerber, 2014). Een belangrijk element bij de crowdfundingplatforms is de urgentie rondom het project tegen de crowdfundingdeadline. Bij sommige platforms worden projecten alleen gehonoreerd indien 90% of meer van het doelbedrag binnen de aangegeven termijn wordt gehaald. Dat dwingt de projecthouders om hun projecten een extra draai te geven door het aantonen van een bepaalde (maatschappelijke) urgentie. Op deze manier wordt het ‘nu of nooit’-‐ gevoel bij donateurs gewekt waardoor de crowdfundingcampagne op een spannend online spel lijkt. Crowdfunding is op zich geen nieuw fenomeen. Zo zijn in het verleden bijvoorbeeld het voetstuk van de Liberty Statue in New York en composities van Mozart en Beethoven door crowdfunding gefinancierd. Wat er nieuw aan is, is dat het online gebeurt, waardoor het potentiële netwerk veel groter is (Bannerman, 2013; Röthler & Wenzlaff, 2011). Volgens de Buysere et al. (2012) is crowdfunding noodzakelijk ingegeven door de crisis. Alhoewel de crisis waarschijnlijk wel voor veel mensen een motivatie is geweest om aan crowdfunding te beginnen is de populariteit ervan ook al in de jaren voorafgaand aan de crisis enorm toegenomen. Mermiri (2011) zegt inderdaad ook dat er door de crisis financiële problemen in de culturele sector zijn, maar dat er tegelijk al in de afgelopen tien jaar een stijging van 25% boven de inflatie zichtbaar is in de private giften die naar de culturele sector gaan. Daarbij merkt Mermiri op dat de culturele sector nog een hoop te leren heeft op het gebied van fundraising, zeker als je het vergelijkt met bijvoorbeeld de liefdadigheidssector. In de culturele sector is er altijd geld van de overheid gekomen en is er dus minder kennis over fundraising. In Nederland heerst bovendien momenteel een sterk idee dat de cultuur minder elitair zou moeten zijn en gedragen moet worden door grotere groep uit de samenleving; daar past de trend van crowdfunding goed in (Van Vliet, 2011). Crowdfunding is meer dan het vergaren van geld, het vergroot ook het draagvlak en de betrokkenheid van het publiek. Het is een alternatieve marketingtool of een alternatieve vorm van marktonderzoek (Hui, Greenberg & Gerber, 2014; Curtis,

2012). Alhoewel in Amerika naast de creatieve sector vooral ook ondernemers gebruik van crowdfunding maken, is het in Nederland vanaf het begin met name de creatieve sector geweest die veel gebruik van crowdfunding maakte (Van Vliet, 2011). Welke vorm gebruikt wordt hangt af van het doel van de initiator, maar ook van de vorm van de tegenprestatie. Die twee factoren zijn vaak nauw met elkaar verbonden. Zoals eerder gezegd is crowdfunding in Nederland vooral bekend als middel om (culturele) projecten te financieren. Als het echter wordt gebruikt om ondernemingen op te starten, vraagt dat uiteraard een andere benadering (Belleflamme, Lambert & Schwienbacher, 2013; Hui, Greenberg & Gerber, 2014). Doelen van een initiator kunnen de volgende zijn (Mollick, 2013): -‐ relatief kleine bedragen voor eenmalige projecten (vaak vooral van familie en vrienden); -‐ starten onderneming (geld, maar ook advies, naamsbekendheid); -‐ aantonen van de vraag naar een nieuw product, marketing van een nieuw product. Bannerman (2013) en Mollick (2013) (en vele anderen) onderscheiden de volgende vier vormen van crowdfunding: 1. donation-‐based crowdfunding: het publiek doet een donatie zonder daar iets voor terug te krijgen, dit komt vooral voor bij culturele projecten en liefdadigheid voor; 2. reward-‐based crowdfunding (ook: incentive-‐based, Van Vliet 2011): tegenover een donatie staat een materiële of immateriële tegenprestatie, dit model wordt ook veel voor culturele projecten gebruikt; 3. lending-‐based crowdfunding: de donatie is een lening en wordt later met rente terugbetaald, dit is een vorm die vooral bij startende ondernemingen voorkomt; 4. equity-‐based crowdfunding: ook deze vorm komt vooral bij startende ondernemingen voor, Donateurs zijn aandeelhouders en krijgen bijvoorbeeld stemrecht. Een vijfde vorm die door o.a. Röthler en Wenzlaff (2011) wordt onderscheiden is pre-‐selling. Andere auteurs scharen dit onder reward-‐based crowdfunding. Wanneer een nieuw product wordt ontwikkeld, kan dit al besteld worden voordat het op de markt is, vaak zelfs voor meer geld dan latere consumenten ervoor betalen. Zo wordt het geld voor het productieproces bij elkaar gebracht en als tegenprestatie krijgt de donateur het product wanneer het af is.

2. Waarin verschilt crowdfunding van andere vormen van fondsenwerving? Crowdfunding verschilt natuurlijk vooral in de praktische uitwerking van andere vormen van fondsenwerving. In plaats van grote bedragen aan te vragen bij een of enkele ‘klassieke’ investeerders wordt veel tijd gestoken in het opzetten en uitbreiden van een zo groot mogelijk netwerk, dat kleine bedragen doneert. Crowdfunding is hierdoor naast fundraising ook een vorm van marktonderzoek en marketing (Hui, Greenberg & Gerber, 2014; Curtis, 2012). Het publiek bepaalt immers welke projecten de moeite waard zijn om doorgang te vinden. Hierbij verdwijnt de traditionele ‘gatekeeper’ (Nita, 2010). Deze gatekeeper kan gezien worden als de theaterdirecteur of –programmeur die besluit welke projecten door het publiek gewaardeerd zullen worden en deze programmeert. Ook klassieke investeerders (o.a. fondsen) hebben van oudsher vaak een grote stem in wat er wel en niet ten uitvoering gebracht wordt. Nita (2010) beschrijft dat er in principe altijd een zekere afstand is tussen kunstenaar en publiek, omdat de kunstenaar vaak zijn tijd een stuk vooruit is en (zeker in geval van experimentele kunst) het publiek dit niet altijd kan bijbenen. De gatekeepers brengen de partijen bij elkaar, maar maken vaak voor de veiligheid (of uit andere beleidsoverweging) wel vrij conservatieve keuzes in hun aanbod. Met crowdfunding verdwijnt de gatekeeper en is het ineens het publiek zelf dat beslist welke projecten er mogen komen en welke het niet redden. Dit vraagt van de kunstenaar een andere benadering. Naast de intrinsieke motivatie om kunst te maken (die het meeste tot zijn recht komt als de noodzaak om geld te verdienen zo laag mogelijk is), ontstaat er ineens een extrinsieke motivatie om hun kunst ook zelf te financieren. De kunst moet verkocht worden aan het publiek, dat de betekenis van die kunst bepaalt. Bij de crowdfunding vindt dat proces in de meeste gevallen plaats nog voordat het kunstproduct tot stand komt. Hierdoor lijkt de kunstenaar zijn autonomie kwijt te raken. Er ontstaat namelijk een gevaar dat de kwaliteit van zijn product wordt verstoord door de invloed van uiteenlopende wensen van zijn publiek. Aan de andere kant kan het echter ook meer vrijheid opleveren. Alleen wanneer de kunstenaar zijn werk goed aan de man weet te brengen vallen de grenzen die door de gatekeepers opgelegd werden weg (Nita, 2010; Barabas, 2012). Bovendien is er een lange aanlooptijd naar een project, waarin marketing al door middel van crowdfunding plaatsvindt. Hierdoor heeft een project veel meer tijd om draagvlak bij het publiek te vinden. Een crowdfundingplatform fungeert dus ook als leeromgeving voor kunstenaars om te ontdekken wat werkt en wat niet werkt (Nita, 2010). Alhoewel er veel concurrentie is op de grote crowdfundingplatforms, is er ook een open en geïnteresseerd publiek dat over het algemeen wel bereid is te geven (Curtis, 2012). Het meest essentiële verschil tussen crowdfunding en andere vormen van fondsenwerving is dat de financiering direct door het publiek gebeurt. Een gevolg daarvan is dat de financiering van projecten ineens een transparant en democratisch proces wordt (Röthler & Wenzlaff, 2011). Een paar door Röthler en Wenzlaff onderscheiden voordelen van crowdfunding zijn: -‐ democratisering van wat er in de cultuur gebeurt -‐ nieuwe inkomsten genereren -‐ innovatieve oplossingen en start-‐ups -‐ funding wordt transparant en legitiem Ook Hussey (2012) benoemt de democratisering die ontstaat. Dat is met name op het Crowdfundigplatform op Kickstarter heel zichtbaar. Dit platform heeft zich vanaf het begin niet op ‘kunst’, maar op ‘creativiteit’ gericht. De meest succesvolle projecten blijken nu creatieve, nieuwe

producten te zijn, meer dan traditionele kunstprojecten. Door het publiek een stem te geven wordt ineens duidelijk wat er op dit punt in de wereldgeschiedenis als belangrijk wordt gezien. Curtis (2012) noemt de volgende voordelen van crowdfunding: -‐ crowdfunding is een perfect marketinginstrument en vergroot betrokkenheid op de sociale media -‐ crowdfunding is een methode waarbij het mogelijk is feedback te krijgen van je publiek -‐ kosten zijn aanzienlijk lager dan bijvoorbeeld rente die aan een bank zou moeten worden terugbetaald Een ander groot verschil tussen crowdfunding en andere vormen van financiering wordt beschreven door Barabas (2012). Als beginnend artiest of kunstenaar is het praktisch onmogelijk om financiering te krijgen van klassieke investeerders. Geen enkel bedrijf zal bereid gevonden worden om de allereerste film te financieren van een filmmaker waar nog nooit iemand van gehoord heeft. Voordat crowdfunding bestond waren beginnende artiesten dus afhankelijk van eigen vermogen, vrienden en familie, of leningen. Crowdfunding biedt hiervoor een goed en haalbaar alternatief.

3. Wat is de motivatie om te doneren? Veel van de onderzoeken naar crowdfunding richten zich op de motivatie van donateurs om geld te geven. Het begrijpen van dit mechanisme is uiteraard behulpzaam als het gaat om het ontwikkelen van de beste crowdfundingscampagne (Van Vliet, 2011). Daarom hier een overzicht van de bevindingen uit verschillende onderzoeken. Een van de belangrijkste redenen voor mensen om geld aan een project te doneren is het feit dat ze daardoor bij een bepaalde community horen (Belleflamme, Lambert & Schwienbacher, 2013; Hui, Greenberg & Gerber, 2014; Klaebe & Laycock, 2012; Röthler & Wenzlaff, 2011; Van Vliet, 2011; Nagymihaly, 2013). Dit principe kent verschillende aspecten. Ten eerste is het een soort sociale groep waar je door je eigen keuze bij kunt horen, wat een bijzonder gevoel geeft (Belleflamme, Lambert & Schwienbacher, 2013). Daarnaast is deze groep waar je bij hoort een groep die dezelfde soort dingen ondersteunt die jij ook belangrijk vindt (Belleflamme, Lambert & Schwienbacher, 2013): “Crowdfunding creates new social interactions that motivate the crowd to participate in the funding of projects, offering ‘feelings of connectedness to a community with similar interests and ideals’ for crowdfunders” (Gerber, 2012, zoals geciteerd in Belleflamme, Lambert & Schwienbacher, 2013). Een derde factor is een gevoel van betrokkenheid bij het maakproces. Mensen die kunst en cultuur een warm hart toedragen, maar zelf niet als kunstenaar actief zijn, voelen zich ineens heel betrokken, en als een project succes heeft voelt dat ook een beetje als hun eigen succes (Klaebe & Laycock, 2012). Lesonsky (2012) stelt dat de kracht van crowdfunding niet ligt in het verzamelen van geld, maar juist in het creëren van een community die enthousiast is over een product of project en daar achter staat. Donateurs voelen zich ‘part of something new and exciting’. Om als projectinitiator in te spelen op dit gevoel van betrokkenheid bij een project of het horen bij een community zijn de volgende strategieën mogelijk (Hui, Greenberg & Gerber, 2014): -‐ Als organisator persoonlijk contact met donateurs maken. -‐ Duidelijke en easy-‐act-‐on-‐berichtgeving. -‐ Het winnen van vertrouwen van donateurs (zie ook hieronder). -‐ Duidelijk weten te maken dat het goed voor de community is als deze persoon lid wordt. -‐ Er moet een bepaalde urgentie zijn om mee te doen (bijv. tijdsdruk). Een heel andere motivatiefactor is de indruk van kwaliteit die een project maakt. Kwaliteit, of tenminste de uitstraling daarvan, roept vertrouwen op en dat blijkt ook een belangrijke factor te zijn die een potentiële donateur over de streep kan trekken (Van Vliet, 2011; Stemler, 2013; Mollick, 2013). Een indruk van kwaliteit kan ontstaan door eerdere ervaringen met de initiator (Van Vliet, 2011), maar ook door een professionele website en/of filmpje (Mollick, 2013), naamsbekendheid, of al een groot aantal donateurs (Hui, Greenberg & Gerber, 2014). Het vertrouwen dat door kwaliteit ontstaat is belangrijk, omdat dit de donateur de indruk geeft dat de initiator in staat is het project tot een goed einde te brengen (Mollick, 2013; Nita, 2010; Goudsmit, 2013). Andere factoren die een donateur motiveren zijn de volgende: -‐ De tegenprestatie. Alhoewel deze veel minder belangrijk voor het publiek is dan initiators vaak denken, wordt dit wel gewaardeerd. Vaak wordt een tegenprestatie meer gewaardeerd

-‐

als het meer persoonlijk is (bijv. iets wat speciaal voor die ene donateur gemaakt is, of een meet&greet) (Klaebe & Laycock, 2012). Het werken met tegenprestaties voor vastgelegde bedragen heeft echter ook een nadeel: mensen geven met name bij kleine donaties bijna nooit een bedrag dat tussen twee prijscategorieën in ligt, omdat de tegenprestatie niet groter wordt dan wanneer ze het laagste bedrag uit die categorie geven (Van Vliet, 2011). Een verzoek om te doneren. In Nederland bestaat meestal ongeveer 85% van de donateurs van een project uit vrienden en bekenden van de initiator (Van Vliet, 2011) (zie ook hoofdstuk 7). Het gevoel dat de eigen donatie het verschil maakt. Dit speelt vooral wanneer het doelbedrag bijna bereikt is en verklaart de vlucht die projecten vaak op het allerlaatst nemen (Van Vliet, 2011). Kosten/baten. De donateur investeert tijd en moeite in het uitvinden of dit project iets is waar hij of zij echt achter staat. Als het moeilijk is om informatie over de organisator of over het project te vinden, zal een donateur minder snel geld geven. De baten zijn eigenlijk alle hierboven beschreven motivaties (Van Vliet, 2011). Altruïsme (Van Vliet, 2011), of het willen helpen van creatieven (Klaebe & Laycock, 2012), met name wanneer deze nog niet commercieel succesvol zijn. Sociale status in het eigen netwerk door betrokken te zijn bij hippe, nieuwe projecten (Klaebe & Laycock, 2012), of juist sociale druk uit het eigen netwerk om ook te doneren (Van Vliet, 2011).

4. Crowdfunding wereldwijd en in Nederland De crowdfundingplatforms kunnen grofweg opgedeeld worden in twee categorieën: algemene en nicheplatforms (Martijn Arets, Ronald Kleverlaan, Marije Lutgendorff & Koen van Vliet, 2014 Crowdfunding: de hype voorbij). Het allereerste online crowdfundingplatform was KIVA (Bannerman, 2013), dat bedoeld was om door middel van microfinanciering startende ondernemingen te helpen. In Amerika was het tot 2012 illegaal om equity-‐based crowdfunding toe te passen. In 2012 werd de JOBS-‐Act (Jumpstart Our Business Startups Act) doorgevoerd, wat deze vorm van crowdfunding mogelijk maakte (Stemler, 2013;Openshaw, 2014;Lesonsky, 2012). Inmiddels is het voor zowel ondernemingen als (culturele) projecten in Amerika ontzettend populair om crowdfunding te gebruiken. Het platform Kickstarter (voor creatieve projecten) heeft sinds de oprichting in 2009 24.000 geslaagde projecten gekend, waarbij een totaal van 60 miljoen dollar bij elkaar is gebracht (Röthler & Wenzlaff, 2011). Wereldwijd was er in 2011 1,5 biljoen dollar bijeengebracht (Le, 2013) en in 2012 al 2,7 biljoen dollar (Nagymihaly, 2013; Massolution, 2013). De schatting voor 2013 is zelfs 5,1 biljoen (Goodman, 2013). Zowel wereldwijd als ook in Nederland wordt er in de afgelopen jaren elk jaar door middel van crowdfunding tenminste tweemaal zoveel opgehaald als het jaar ervoor (Douw, zoals geciteerd in Van Essen, 2013). Crowdfunding vindt met name in de Westerse wereld plaats (Amerika, Australië, Nieuw Zeeland, Europa) (Clifford, 2013). Daarbij moet wel opgemerkt worden dat een platform als KIVA (in eerste instantie Amerikaans, maar nu internationaal) veel projecten in ontwikkelingslanden stimuleert, maar vaak komt het initiatief (en de donaties) toch uit Westerse landen. Inmiddels is crowdfunding ook in Latijns-‐Amerika populair aan het worden (Le, 2013). ••• Wereldwijd zijn de volgende crowdfundingplatforms belangrijk: Kickstarter Kickstarter richt zich op de creatieve sector en werkt met reward-‐based crowdfunding. Het is opgericht in 2009. Sindsdien zijn er 63.796 succesvolle projecten met een totaalbedrag van $1.168.122.151 gefinancierd. Kickstarter wordt wereldwijd als het grootste platform gezien. Vanaf 2014 is Kickstarter ook in Nederland beschikbaar (NOS, 2014). Indiegogo Indiegogo is iets vrijer dan Kickstarter, minder kritisch op welke projecten zich aan kunnen melden. Bovendien hoeft niet het hele doelbedrag behaald te worden maar mag een project al het geld dat gedoneerd is sowieso houden. Sponsume Sponsume is gevestigd in London en is volgens Curtis (2012) het grootste Europese platform voor de creatieve sector. Ook hier is het niet nodig het doelbedrag te halen om donaties te mogen houden. In Europa is crowdfunding nog veel kleiner dan in Amerika, maar alleen al in 2012 groeide het met 300% (Le, 2013). In 2011 zijn in Europa 200 crowdfundingplatforms geteld en tegenwoordig zijn er 30 van zulke platformen in Nederland. Wetgevingen die fraude zouden moeten tegengaan zitten vaak in de weg en daarnaast is het ingewikkeld om Europa-‐breed te opereren doordat de wetten in ieder land weer anders zijn (De Buysere et al., 2012; Röthler & Wenzlaff, 2011). Om crowdfunding in

Europa even groot te laten worden als in Amerika zou het wel nodig zijn om in heel Europa samen te werken. Over het algemeen bestaat er ook wel een wens om de wettelijke restricties zoveel mogelijk te beperken en het internationaal online betalingsverkeer gemakkelijk en kosteloos te maken (Röthler & Wenzlaff, 2011; Le, 2013). In Nederland haalden crowdfundingprojecten in 2013 in totaal 32 miljoen euro op (NOS, 2014). Het grootste crowdfundingplatform in Nederland is Geldvoorelkaar.nl. Op deze website kan geld geleend of uitgeleend worden tegen meer flexibele voorwaarden dan traditioneel bij de bank. Veel beginnende ondernemingen proberen hier hun startkapitaal bij elkaar te krijgen. Deze vorm van crowdfunding wordt in Nederland in hoog tempo steeds populairder (Eufin, 2013). Mikhaylova (2013) waarschuwt echter ook voor mogelijke negatieve kanten van crowdfunding. Vanwege de marketing die een crowdfundingproject oplevert is er bijvoorbeeld de mogelijkheid dat grote bedrijven een nepcampagne opzetten waarvan de donaties uit het bedrijf zelf komen, puur om marketing en media-‐aandacht te creëren en naar de buitenwereld het beeld te scheppen dat er met crowdfunding gewerkt wordt. Hoe groter crowdfunding wordt, hoe groter logischerwijs ook de kans wordt dat projecten die door crowdfunding worden gefinancierd niet doorgaan of een slechtere kwaliteit blijken te hebben dan verwacht. Dit zal leiden tot teleurstelling bij het publiek en mogelijk een negatieve invloed hebben op crowdfunding in de toekomst. ••• De top-‐5 van Nederlandse crowdfunding-‐sites: (bron: http://www.nrc.nl/nieuws/2014/04/29/neemt-‐kickstarter-‐crowdfunding-‐in-‐nederland-‐over/) http://www.geldvoorelkaar.nl Geld voor elkaar is het eerste en grootste platform in Nederland waar je ‘peer to peer’-‐leningen kunt regelen. Ze richten zich vooral op crowdfunding voor het MKB, maar ook verenigingen, stichtingen en particuliere kredietbehoeftes zijn welkom. Het aangeboden type crowdfunding zijn leningen. Ze werken volgens het alles-‐of-‐niets principe. De investeerders blijven anoniem. Betaling vindt plaats via een eenmalige incasso. http://www.voordekunst.nl/ Voordekunst is het eerste crowdfundingplatform voor kunstprojecten in Nederland. Voordekunst richt zich op kunstenaars, instellingen en artiesten uit verschillende disciplines, zoals film, literatuur, muziek, creativiteit en beeldende kunst. De beloning voor donateurs is een bedankje of een cadeau, geen geld. http://symbid.nl/ Door het investeren in Nederlandse bedrijven of nog op te richten start-‐ups, wordt de donateur de mede-‐eigenaar. https://www.crowdaboutnow.nl Op deze site kunnen ondernemers, die op zoek naar werkkapitaal zijn, hun plannen plaatsen. De investeerders worden beloond met rente of aandelen.

http://www.oneplanetcrowd.nl/ Platform voor ondernemers met milieuvriendelijke plannen of projecten met sociaal-‐ maatschappelijke meerwaarde. Investeerders worden beloond met een cadeau, rente of met aandelen. ••• Andere crowdfundingplatforms in Nederland (bronnen: Douw & Koren, 2014 (www.douwenkoren.nl/crowdfunding-‐in-‐nederland/ en Martijn Arets, Ronald Kleverlaan, Marije Lutgendorff & Koen van Vliet. “Crowdfunding: de hype voorbij.”2014 ). https://www.kickstarter.com/ Kickstarter is een internationaal crowdfundingplatform voor creatieve projecten. Donateurs kunnen een beloning krijgen voor hun donatie. Kosten: 5% van het opgehaalde bedrag en transactiekosten. Met ruim een miljard dollar aan opgehaald geld, door ruim zes miljoen backers (onder wie 32.000 Nederlanders), is Kickstarter de grootste in zijn soort. Door vijf procent commissie te vragen kreeg het bedrijf de afgelopen vijf jaar zo’n 46 miljoen dollar binnen, bijna pure winst. Voordat de site in Nederland was gelanceerd, werden al zo’n honderd Nederlandse projecten via Kickstarter gefinancierd, samen goed voor ongeveer anderhalf miljoen dollar. www.onepercentclub.com/nl De 1% Club is een internationaal crowdfundingplatform voor internationale projecten met een goed doel. Het aangeboden type crowdfunding zijn donaties. Er is geen alles-‐of-‐niets constructie. Het platform heeft een ANBI-‐status. Betaling vindt plaats via iDEAL en creditcard. www.collincrowd.nl Collin Crowdfund is een crowdfundingplatform voor kredietwaardige ondernemingen die minimaal 2 jaar bestaan. Ze zijn in juni 2014 van start gegaan. Ze werken volgens het alles of niets principe. Betaling gebeurt via iDeal. https://www.sellaband.com/ Via SellaBand kunnen artiesten geld ophalen voor de opname van een album. In ruil voor een investering krijgen de investeerders bijvoorbeeld een CD of (bij grotere bedragen) een gesigneerde CD of een meet & greet. Investeren kan vanaf 10 dollar. In februari 2010 werd Sellaband failliet verklaard. Twee dagen later werd Sellaband overgenomen door een Duits bedrijf en sindsdien gaat het op de oude voet verder. http://www.cinecrowd.nl/ CineCrowd is een platform waarop filmmakers en cinefielen elkaar ontmoeten om samen films te produceren. www.doorgaan.nl Doorgaan is een initiatief van De Amersfoortse (verzekeraar). Het is een platform voor starters en bestaande sociale ondernemers. Het aangeboden type crowdfunding is voorverkoop. Ze werken met een alles-‐of-‐nietsconstructie. De Amersfoortse investeert zelf beperkt mee door middel van

achtergestelde leningen die je door likes en shares van je netwerk ophaalt. Betaling vindt plaats via iDEAL. www.kapitaalopmaat.nl Kapitaal Op Maat is een crowdfundingplatform voor ondernemers met een financieringsbehoefte vanaf 25.000 euro. Ze richten zich vooral op het MKB. Het aangeboden type crowdfunding zijn leningen. Ze werken volgens een aangepast alles-‐of-‐niets principe: 90 procent van je doelbedrag is voldoende. De investeerders blijven indien gewenst anoniem. Betaling vindt plaats via iDEAL en overschrijving. www.seeds.nl SEEDS is een crowdfundingplatform van ABN AMRO. Het is een platform voor ondernemers die een maatschappelijke impact willen realiseren. Crowdfunding gebeurt in twee rondes; na een stemronde mag je gaan crowdfunden. De aangeboden types crowdfunding zijn voorverkoop en winstuitkeringen met een maximum van drie keer je inleg. Ze werken volgens het alles-‐of-‐niets principe. Betaling vindt plaats via iDEAL. www.share2start.com Share2start is een crowdfundingplatform voor ondernemingen en projecten op het gebied van duurzaamheid. De aangeboden types crowdfunding zijn donaties, voorverkoop en leningen. Ze werken volgens het alles-‐of-‐nietsprincipe. Betalingen vinden plaats via iDEAL. www.voorjebuurt.nl Voor je Buurt is een crowdfundingplatform voor projecten in de buurt of wijk met als doel de sociale cohesie te vergroten. De aangeboden types crowdfunding zijn donaties en voorverkoop. Het is voldoende om 80 procent van je doelbedrag op te halen, mits je donateurs akkoord gaan met aanpassing van je plannen. Voor je Buurt heeft een ANBI-‐status. Betaling gebeurt via iDEAL. www.wijzijnsport.nl Wij zijn Sport is een crowdfundingplatform voor topsporters. Sportliefhebbers kunnen hier hun team of individuele sportheld financieel steunen in ruil voor tegenprestaties. De aangeboden types crowdfunding zijn donaties en voorverkoop. Ze werken volgens het alles-‐of-‐nietsprincipe. Betaling gebeurt via IDEAL en creditcard. www.Tenpages.com Tenpages was een crowdfundinplatform voor boeken. In februari 2014 is door de rechtbank in Amsterdam het faillissement van Tenpages uitgesproken. TenPages.com had, zo blijkt uit de jaarrekening over 2012, die onlangs is gedeponeerd, op dat moment een schuld opgebouwd van meer dan een miljoen euro. http://www.micromecenaat.nl/ MicroMecenaat is een uniek crowdfundingplatform geweest waar 6 kunstenaars 130 ‘micromecenasen’ hadden verzameld. Per 31 december 2014 wordt Micromecenaat ontbonden en stopt met haar activiteiten.

5. Toekomst van de crowdfunding Crowdfunding is in de lift, wereldwijd en in bijzondere mate in Nederland. Maar wat is de toekomst daarvan, in het bijzonder in de culturele sector? Als onderdeel van ons onderzoek hebben wij aan drie experts op het gebied van crowdfunding onze onderzoeksvragen kunnen stellen. De experts zijn: Ronald Kleverlaan – crowdfundingtrateeg en een veelgevraagd spreker op (internationale) congressen en bijeenkomsten. Daarnaast is hij jaren bezig met het professionaliseren van de internationale crowdfundingsector. Hij is initiatiefnemer van de Crowdfunding Hub, het Nederlandse crowdfunding-‐kenniscentrum, mede-‐oprichter en vice-‐chairman van het European Crowdfunding Network, adviseur voor de Europese Commissie en betrokken bij het jaarlijkse Nationaal Crowdfunding Onderzoek. Tevens is hij aangesloten bij The Next Speaker als spreker voor internationale congressen en workshops over crowdfunding. Douw&Koren -‐ is een internationaal toonaangevend adviesbureau op het gebied van crowdfunding. Ze dragen met onderzoek, lezingen en opleidingen, (strategisch) advies, ontwerp en implementatie van crowdfundingcampagnes en -‐publicaties bij aan de opkomst van crowdfunding. Voordekunst -‐ een initiatief van het Amsterdams Fonds voor de Kunst, faciliteert kunstenaars, artiesten en organisaties die financiering zoeken om hun projecten te kunnen realiseren. Geïnteresseerde particulieren of bedrijven kunnen bijdragen en daarmee direct betrokken raken bij het realiseren van deze projecten. Vaak krijg je ook nog iets verrassends terug voor je bijdrage. Het platform legt een nieuwe verbinding tussen kunstenaars, particulieren, fondsen en bedrijven en vergroot het draagvlak voor kunst. We hebben de volgende vragen gesteld: Vraag 1: In welke richting zal de crowdfunding in de Nederlandse cultuursector zich volgens jou in de toekomst ontwikkelen? Crowdfunding zal een vast onderdeel gaan worden binnen het pakket van fondsenwervingsmiddelen. Veel organisaties zullen dit op kleine of grote schaal in gaan zetten. Kleine via bestaande platformen en grote fondsen zullen uiteindelijk zelf of in samenwerking met enkele concullega's hun eigen platforms gaan starten. Dit zal helemaal geïntegreerd worden in eigen websites, CRM-‐systemen en social-‐mediastrategieën. (Ronald Kleverlaan). -‐ Het groeit de afgelopen jaren steeds verder -‐ Het kan een onderdeel worden van het totale pakket aan fondsenwerving/financiering -‐ Het kan ook voor grotere organisaties een interessante tool zijn (Gijsbert Koren van Douw&Koren) Crowdfunding, of het betrekken van je publiek bij de totstandkoming van projecten en evenementen, zal steeds meer gewoon worden. Als culturele instelling zal je dus ook al in het ontwikkelproces publiek blijven betrekken bij je producties. Dit zorgt enerzijds voor meer cultureel draagvlak, maar ook voor een beter contact tussen publiek en kunst(instellingen) (Kristel Cassander en Roy Cremers van Voordekunst).

Vraag 2: Gaat de crowdfunding steeds meer de functie van cultuurfondsen overnemen? Nee, het kan elkaar juist versterken. Projecten die via crowdfunding geld hebben opgehaald kunnen aanvullende financiering krijgen van fondsen. Hierdoor hoeft het fonds geen selectie te maken "op papier", maar kunnen ze op basis van de successen van de campagne bepalen waar er interesse voor is en wie het publiek het beste kan bereiken. Daarnaast zullen voor bepaalde sectoren die moeilijk/niet crowdfundable zijn, subsidies verstrekt blijven worden door cultuurfondsen. (Ronald Kleverlaan). Dat denk ik zeker niet; fondsen financiering ook tegen interesse van de markt/consumenten in en die rol blijft ontzettend relevant. (Gijsbert Koren van Douw&Koren) Crowdfunding is niet voor iedereen weggelegd. Het is een manier van funding waarbij het contact met publiek centraal staat. Je moet willen communiceren en mensen blijven betrekken bij waar je mee bezig bent. Idealiter is crowdfunding een mooie basis voor of aanvulling op een mogelijke bijdrage van een cultuurfonds. (Kristel Cassander en Roy Cremers van Voordekunst) Vraag 3: Welke invloed heeft de crowdfunding op toekomstige organisatiestructuur van de financieringszoekende culturele SMEs ? Veel. Ze zullen veel meer project-‐gebaseerd moeten gaan opereren met gelabeld geld. Ook zal de huidige verzuiling met "fondsenwervers" en projectmanagers/uitvoerders gaan veranderen. Organisaties zullen teams gaan krijgen rond projecten. (Ronald Kleverlaan) Een matrixorganisatie wordt steeds relevanter; samenwerking op basis van kunde, netwerk, etc. En minder streng in rollen/staven/afdelingen. (Gijsbert Koren uit Douw&Koren) Crowdfunding is één van de verschillende mogelijkheden om projecten te financieren. Het kan daarom gezien worden als een aanvulling op de bestaande financieringsmix voor SMEs. (Kristel Cassander en Roy Cremers uit Voordekunst).

DEEL 2: PRAKTIJVOORBEELD, ORGANISATORISCHE VOORWAARDEN, SUCCESFACTOREN EN CONCLUSIES

1. Praktijkvoorbeeld – Crowdfunding door Konrad Koselleck Big Band voor World War One Project (WW1P) Tijdens het schrijven van onze paper hebben we ervoor gekozen om onze bevindingen in de praktijk te testen. In april 2014 nam Jacek Rajewski/Cultuurarchitect Consultancy het initiatief om een crowdfundingcampagne voor de bigbandleider Konrad Koselleck en zijn stichting op te zetten en te coördineren. De campagne is via Voordekunst.nl succesvol uitgevoerd. Wat is Konrad Koselleck Big Band en Stichting Konrad Koselleck Music? Arrangeur, componist en pianist Konrad Koselleck is in 1971 geboren in Duitsland. In 1992 ging hij muziek studeren in Nederland. In 2005 formeerde hij samen met 17 topmusici zijn bigband in Amsterdam (KKBB). De band begeleidt bekende artiesten, zoals Claron McFadden, Edwin Rutten, Ellen ten Damme, Mathilde Santing, Ronald Douglas, Jeroen Zijlstra, Lydia van Dam, Hind, Pigor, Sven Raske, Greetje Kaufeld, Izaline Calister, Esra Daldifan, Deborah Carter, Mapi Quintana, Freek de Jonge en Osama Abdulrasol. In 2010 werd de eerste CD van de Konrad Koselleck Big Band geproduceerd. Momenteel treedt KKBB om de maand op in het Bimhuis. Regelmatig maakt de band deel uit van theatershows. De activiteiten van de Konrad Koselleck Big Band zijn sedert 2011 ondergebracht in de stichting Konrad Koselleck Music (KKM). In 2013 heeft de stichting de culturele ANBI-‐status toegekend gekregen. Doelstellingen van de stichting, zoals vermeld in de statuten, zijn: het bevorderen, uitvoeren en verspreiden van muziek in de breedste zin van het woord enhet verrichten van alle verdere handelingen die met het vorenstaande in de ruimste zin verband houden of daartoe bevorderlijk kunnen zijn. In de praktijk onderscheidt de bigband zich van andere Europese bigbands door grensverleggende concerten te organiseren waarin verrassende combinaties worden gemaakt tussen culturen, solisten en genres. Het resultaat is telkens weer een samenkomst van ideeën en stijlen die steeds weer nieuwe geïnteresseerden weet aan te trekken. Daarnaast kiest KKM regelmatig een maatschappelijk thema waaraan KKBB een artistieke invulling probeert te geven. In 2014 zal dat thema de herdenking van 100 jaar Eerste Wereldoorlog zijn (World War One Project). Door samen te werken met maatschappelijke partners, zoals bijvoorbeeld Huis Doorn (de laatste verblijfplaats van de Duitse Keizer) probeert Stichting KKM op een muzikale manier invulling te geven aan dit thema, waarbij de stichting een zo groot mogelijk publiek hoopt te bereiken. Zie ook de website: http://www.koselleck.com. Wat is World War One Project (WW1P)? Konrad Koselleck, heeft het gewaagd om één van de bloedigste en ingrijpendste gebeurtenissen uit de vorige eeuw als vertrekpunt te nemen voor een nieuw muzikaal drama. Een persoonlijke

geschiedenis was de aanleiding voor het World War One Project. De oudoom van componist en muzikant Konrad Koselleck was 19 jaar oud toen hij in de Grote Oorlog ging vechten voor de Keizer. Net als miljoenen andere jonge soldaten sneuvelde hij. Samen met acteur en trompettist Hans Dagelet, zangeres Ellen ten Damme en regisseur Thibaud Delpeut vervaardigde Konrad Koselleck een theatraal concert met het karakter van een documentaire, waarin geschiedenis, actualiteit, locatie, muziek, woord en samenlevingsbewustzijn hand in hand gaan. Voor dit muzikale drama heeft Konrad Koselleck naast muziek gebruik gemaakt van verschillende literaire bronnen. Vooral het boek ‘Europeanea’ van Patrik Ouredník vormde voor hem een belangrijke inspiratiebron, maar ook het werk van dichters als Ernst Jandl en Yvan Goll heeft hij in zijn voorstelling verwerkt. Konrad Koselleck zegt: “Ik heb vooral gezocht naar teksten die voor mij de essentie van deze oorlog en zijn plaats in de geschiedenis van de twintigste eeuw weergeven. Daar zitten uiteraard ook veel teksten uit de tijd zelf bij zoals brieven, speeches en nieuwsberichten.” Ook Konrads eigen geschiedenis keert in literaire vorm in de voorstelling terug. Zo wordt er geciteerd uit het oorlogsdagboek van zijn oudoom, die in 1918 tijdens de laatste slag om Ieper is gesneuveld. http://www.koselleck.com/ww1p/index.html Waarom crowdfunding? In 2013 heeft KKM een subsidieaanvraag voor de WW1P bij het Fonds Podiumkunsten ingediend. Van de 4 beoordelingscriteria werden de artistieke kwaliteit en de geografische spreiding beoordeeld als voldoende, en de pluriformiteit als ruim voldoende, maar de aanvraag is afgewezen op gebied van het ondernemerschap. De beoordelingscommissie had met name aanmerkingen op zaken zoals marketingstrategie, focus op de doelgroep, grote financiële risico’s en weinig concrete afspraken met meerdere podia. Bovendien stond de commissie negatief tegenover het voornemen om bij een kostbare productie als deze meerdere concerten gratis aan het publiek aan te bieden. In januari 2014 heeft KKM haar bezwaarschrift aan Fonds Podiumkunsten ingediend en tegelijkertijd gekozen voor crowdfunding om de drie gratis concerten op bijzondere locaties toch te laten doorgaan. Locaties als Huis Doorn in Utrecht, de Militaire begraafplaats van Ysselsteyn, en in het buitenland Gütersloh en Diksmuide waren al geboekt. KKM koos niet alleen uit nood voor crowdfunding, maar ook op advies van het Fonds. Opstartfase De KKM liet zich adviseren over het opzetten van de crowdfundingcampagne door Jacek Rajewski/ Cultuurarchitect Consultancy. Een reeks initiële gesprekken met Konrad Koselleck en met Arjan Sas (penningmeester KKM) vonden eind maart en begin april 2014 plaats. In deze gesprekken werd een aantal onderwerpen geïnventariseerd, zoals samenstelling van de organisatie, communicatiekanalen en tijdsplanning. Ook het project zelf werd besproken vanuit het oogpunt van maatschappelijke urgentie en doeltreffendheid qua crowdfunding. In deze gesprekken kwam het volgende naar boven: 1. KKM had geen eerdere ervaring met crowdfunding, individuele leden van KKBB wel; 2. Bestuursleden van KKM en leden van KKBB hadden zeer drukke agenda’s en niet voldoende focus of kennis om zelf een intensieve crowdfundingcampagne te leiden. Daarom werd er snel gekozen voor de campagnecoördinator (Jacek Rajewski); 3. De groep mensen rond het project had een grote communicatieve potentie: de bigband bestaande uit 17 musici, elk met eigen Facebook-‐ of Twitteraccount, en bekende solisten zoals Ellen ten Damme en Hans Dagelet. De verwachting was dat als iedereen binnen het

4. 5. 6. 7. 8.

eigen netwerk zou gaan werven, de crowdfundingcampagne goed zichtbaar zou zijn en vlot zou verlopen; KKBB zelf was op dat moment redelijk goed zichtbaar via sociale media, had een eigen pagina op Facebook met bijna 1000 ‘likes’ maar was niet echt actief op Twitter of andere platforms; KKM had eigen adressenbestand met circa 1200 geabonneerden voor een nieuwsbrief; Bestuurder Arjan Sas is een ICT’er en was op dat moment bezig met de voorbereidingen voor het lanceren van de nieuwe KBB-‐site http://www.koselleck.com/index.html ; Kennis en apparatuur om eigen clips te maken waren aanwezig; KKBB is bekend om z’n originele en tegelijkertijd speelse en toegankelijke repertoire. Bij WW1P was er twijfel of de urgentie rondom 100 jaar WW1 werkelijk binnen de Nederlandse maatschappij aantoonbaar was. Het thema van WW1 leeft veel meer in de omringende landen, zoals Duitsland, België en Engeland en minder in Nederland (vanwege haar neutraliteit in de WW1). Daarom is er snel gekozen om de ‘pitch’ rondom WW1P op te bouwen rondom een meer algemene pleit tegen alle oorlogen en maatschappelijke uitsluiting, thema’s die beter communiceren binnen Nederlandse cultuur.

Checklist Om de crowdfundingcampagne een geordende structuur te geven heeft Jacek Rajewski gekozen voor het maken van een checklist. Bij de communicatie rondom het opbouwen van de campagne en het kiezen voor optimale deadlines, is een overzichtelijke en alles omvangende checklist een goed instrument om alle betrokkenen op één lijn te krijgen, taken goed te verdelen en snel overzicht van de noodzakelijke werkzaamheden te krijgen. Bovendien is de checklist een goed communicatie-‐instrument met het crowdfundingplatform van keuze. In het geval van het WW1P is er gekozen voor Voordekunst.nl als het meest geschikte platform. De toelatingsprocedure bij Voordekunst is gestandaardiseerd – de projecthouders worden vanaf de eerste aanmelding aangestuurd en moeten een aantal zaken goed regelen voordat de campagne van start kan gaan. Alle communicatie met Voordekunst loopt via de website en via email of telefoon met de coördinator (Kristel Cassander). De checklist is een resultaat van het samenstellen van 2 adviesbronnen: 1. interview met Douw&Koren bij nu.zakelijk : http://www.nu.nl/nuzakelijk-‐ overig/2756736/crowdfunding-‐maak-‐succes.html 2. toelatingsprocedure bij Voordekunst.nl en gesprekken met Kristel Cassander. De checklist werd gecomplimenteerd door Voordekunst en na de afloop van de campagne ook door Gijs Koren zelf. De checklist is zo opgesteld dat elke campagnehouder (individu of organisatie) de checklist kan inzetten bij de campagnevoorbereiding. De checklist (blanco) kunt u vinden in de bijlage.

Voorbereidingsfase Het invullen van de checklist nam ongeveer 1 maand in beslag. In die maand hebben de projecthouders onder leiding van de campagnecoördinator intensief gewerkt aan het volgende: 1. samenstelling van het team, tijdpad voorbereidingsfase en synchronisatie van persoonlijke agenda’s; 2. complete begroting van de crowdfundingcampagne met daarbij de kosten van de coördinator; 3. heldere doelstelling van de campagne met een duidelijke propositie en het doelbedrag; 4. planning rondom het maken van een clip (locatie, videocrew, productie); 5. inventarisatie van promotiemogelijkheden; 6. het schrijven van een persbericht; 7. opstellen lijst projectambassadeurs; 8. aanschrijven van het promotienetwerk (voorstellingslocaties, maatschappelijke organisaties, individuele personen); 9. het schrijven van een pitch voor de clip; 10. creëren van de tegenprestaties (bestellingen, boekingen etc.); 11. inventarisatie van de 3 kringen binnen je netwerk (uitleg volgt nog); 12. communicatie met Voordekunst.nl; 13. communicatieplan en tijdpad campagne; 14. aanmaken van sociale media management accounts (in Buffer en Hootsuite). Start en verloop campagne De campagne ging van start op 1 mei en is nog steeds te zien op de website van Voordekunst via http://voordekunst.nl/vdk/project/view/2340-‐world-‐war-‐one-‐project. Zoals verwacht kwamen de eerste donaties uit de 1e kring van KKM, namelijk vrienden en familie, maar ook fans van KKBB. Om aandacht voor WW1P te trekken zijn er verschillende promotiemomenten tijdens de campagne gebruikt. De campagne kreeg een extra lift door promotie tijdens twee concerten van KKBB en ook is de nieuwe website van KKM tijdens deze campagne in de lucht gegaan, met een speciale pagina rondom crowdfunding http://www.koselleck.com/ww1p/index.html. De campagne verliep niet zonder problemen – de perslijst van KKM was op het moment van de start van de campagne niet compleet en KKM had ook problemen met het schrijven van een persbericht van goede kwaliteit, waardoor het creëren van persmomenten moeizaam verliep. Ook de betrokkenheid van meerdere leden van KKBB was onder de maat. Dat kwam door twee factoren: WW1P was in artistieke zin volledig omarmd door alle leden van KKBB, maar in de praktijk hadden maar een paar musici tijd gemaakt om de campagne via eigen sociale media en eigen netwerk te promoten. Dat was onverwacht want de meeste leden van KKBB zijn actief op sociale media. Bij navraag bleek dat drukte met ander werk en moeite met aandacht geven aan de eigen crowdfunding (moeilijk om voor jezelf te vragen), de meest voorkomende reden hiervan was. Ook aan de technische kant waren er een paar problemen, met name rondom de website van Voordekunst. De foutmelding van de donatieknop was niet goed zichtbaar, waardoor men niet zag wanneer een betaling was mislukt. Creditkaartbetalingen waren onmogelijk en er waren geen andere

talen dan Nederlands beschikbaar. Wel moet opgemerkt worden dat Kristel Cassander en het Team van Voordekunst snel waren in het oppakken van de problemen, ze reageerden goed op suggesties en waren zeer effectief in het oplossen van deze kwesties. Einde campagne en afwikkeling Het doelbedrag van €8.000 euro is binnen de campagneperiode niet gehaald. KKM heeft vervolgens de kosten van producties rondom WW1P opnieuw berekend. Daaruit bleek dat de kosten gedekt konden worden met een bedrag van €7.030. Op verzoek van KKM is er daarom vanuit Voordekunst contact met alle donateurs geweest om te kijken of ze hun beloofde donaties wilden handhaven. De 80 donateurs reageerden positief. Beide producties zijn vervolgens met groot succes uitgevoerd http://voordekunst.nl/vdk/project/updates/2340-‐world-‐war-‐one-‐project.

2. Crowdfunding is niet gezond voor iedereen -‐ wat moet de organisatie in huis hebben om succesvol te zijn? Uit het onderzoek blijkt dat voor een organisatie die met crowdfunding aan de slag wil, een aantal organisatorische voorwaarden gelden. Deze voorwaarden zijn niet specifiek wat betreft de grootte van de organisatie of het activiteitengebied. Wij zien een aantal algemene voorwaarden die altijd gelden voor elke soort organisatie die met crowdfunding wil beginnen. Wij hebben deze voorwaarden hieronder verzameld in de vier belangrijkste aanbevelingen:

(1) Het Team -‐ Alle neuzen zelfde kant op Crowdfunding werkt in een hechte organisatie met een intern eenheidsgevoel, een organisatie waar alle medewerkers en bestuurders het crowdfundingproject omarmen en bereid zijn het persoonlijk te ondersteunen en zelfs toegang tot het eigen persoonlijke netwerk te bieden. Teamgevoel en een goede verdeling van taken binnen het team vormen de basis van succesvolle crowdfunding. Of je een galerie bent, een orkest of een klein kunstenaarsinitiatief – er is een potentiële rol voor iedereen bij een crowdfundingcampagne. Bij de campagne gaat het om het genereren van een besmettelijk enthousiasme, vaak met ludieke kleuring, en juist daarom is het geen vereiste dat leden van het team enige ervaring met crowdfunding hebben. Juist die onervarenheid is een pre, op voorwaarde dat alle leden van je organisatie volledig achter het crowdfundingproject staan. Het enige wat nodig is, is initiatief durven nemen, durven op authentieke en innovatieve manier te communiceren en vooral durven te vragen. Dat laatste is doorslaggevend bij alle crowdfundingcampagnes, ook bij de campagnes die door organisaties worden uitgevoerd. Durven vragen aan je familie, je vrienden, collega’s, zakelijke contacten en alle andere mensen en organisaties die je kunt bereiken. Niet iedereen kan dat en als je organisatie alleen uit introverte mensen bestaat,is crowdfunding niet voor jou bedoeld. Durven vragen is niet alleen met eigen stem namens je organisatie spreken, maar ook persoonlijke verantwoordelijkheid nemen voor het succes van de campagne. Dat kan alleen in een hecht team lukken, een team waar mensen elkaar respecteren, stimuleren en zichzelf durven te zijn.

(2) Communicatie – Crowdfunding is communicatie Alhoewel er, zoals eerder genoemd, al crowdfundingprojecten waren ver voordat de sociale media bestonden, lijkt het nu haast ondenkbaar dat crowdfunding zou kunnen bestaan zonder de sociale media. In de wereld van vandaag zou dat waarschijnlijk ook niet meer werken. Vrijwel alle eerder geciteerde auteurs noemen sociale media als doorslaggevende succesfactor (o.a. Mollick, 2013; Belleflamme, Lambert & Schwienbacher, 2013; Van Vliet, 2011; De Haas, 2013; Hui, Greenberg & Gerber, 2014; Röthler & Wenzlaff, 2011). Sociaal kapitaal wordt als het ware omgezet in economisch kapitaal (Röthler & Wenzlaff, 2011; De Haas, 2013). Hiervoor is het van essentieel belang het online en offline netwerk zo doeltreffend en efficiënt mogelijk te maken en daarop het crowdfundingproject zo zichtbaar mogelijk te maken, een proces waarbij sociale media als Facebook, Twitter, LinkedIn, YouTube en Vimeo onmisbaar geworden zijn (Klaebe & Laycock, 2012). Ook het ‘vindbaar’ zijn op Google is essentieel om de

kosten/baten die eerder zijn genoemd in het voordeel van het project te laten uitvallen (Klaebe & Laycock, 2012). Het inzetten van sociale media door een organisatie is een strategische keuze en vraagt veel tijd en focus. Niet elke organisatie beschikt over juiste mensen en voldoende middelen om eigen sociale-‐ media-‐activiteiten optimaal te ontwikkelen. Het is niet genoeg om social-‐media-‐accounts aan te maken en vervolgens te wachten op een storm van ‘likes’. De vaardigheid om een online gesprek te creëren of aan te gaan is de basis van het succes van sociale media. Organisaties die op dit gebied succesvol zijn kiezen niet voor standaard oplossingen, maar voor sociale media die bij hen passen, waar ze dat gesprek op persoonlijke manier voeren. Het geheim van sociale media is persoonlijk te zijn. Dat geldt ook voor de crowdfundingcampagne -‐ voor een echt opvallende en succesvolle campagne, moet je het persoonlijk maken. Een persoonlijk verhaal, eigen mening en visie met eigen stem mogen bij een campagne niet ontbreken. Succesvolle afronding van crowdfunding zonder persoonlijke betrokkenheid is vrijwel onmogelijk. Organisaties die positieve ervaringen hebben met het uitbesteden van fondsenwervingsaanvragen aan derden, zullen zeer verrast zijn door het uitblijven van succes wanneer een crowdfundingcampagne volledig aan externe professionals wordt uitbesteed. De oorzaak hiervan is dat de sociale media-‐communicatie tijdens crowdfunding niet alleen over ideeën gaat; het gaat ook over mensen. Over zichtbaarheid van mensen binnen eigen organisatie en over persoonlijke signatuur van de projecteigenaren. Alleen degenen die het project bedacht hebben kunnen met volle overtuiging hierover communiceren. Het laten zien en horen van eigen mensen mag bij de crowdfunding niet ontbreken. Het valt aan te bevelen om je bereik uit te breiden door op zoek te gaan naar nieuwere social media die populair zijn. Als je bijvoorbeeld mikt op jonger publiek dan moet je je er van bewust zijn dat Pinterest en Instagram recentelijk een grote groep tieners van Facebook hebben weggesluisd. Het is ook van belang om je te realiseren dat een groot deel van de sociale media gebruikers meer aandacht besteedt aan mobiele apps. Daarom is het ontdekken van het gebruikersgedrag van sociale media binnen je eigen netwerk een cruciale factor in je succes. Het plaatsen van Facebook en Twitter alleen, zal in meeste gevallen niet werken. Hoewel diversificatie van het benutten van de verschillende sociale media-‐netwerken misschien omslachtig lijkt, is het eigenlijk relatief eenvoudig te onderhouden en zal je goede resultaten krijgen. Net als de rest van de campagne vraagt het gebruik van sociale media een gedegen voorbereiding (Almerico, 2014). Als je pas actief wordt op de sociale media op het moment dat je campagne van start gaat, ben je te laat. Vóór die tijd moet je goed gevulde en up-‐to-‐date profielpagina’s en een aanzienlijke online achterban hebben (Almerico, 2014). Het is aan te raden, als je als organisatie met crowdfunding wil beginnen, om ten minste één jaar voor de eerste crowdfundingcampagne actief op sociale media te zijn. Binnen dat jaar zou de organisatie haar eigen sociale media-‐persoonlijkheid en een goed bereik moeten kunnen ontwikkelen. Een goed geschreven en uitgevoerd sociale media-‐ plan is in dit geval onmisbaar. (Zie een voorbeeld van een social media-‐plan als bijlage. Het plan is geschreven voor een kleine culturele SME, met als doel de ontwikkeling van de totale sociale mediacommunicatie die in de toekomst kan leiden naar een succesvolle crowdfundingcampagne).

Het scheelt een hoop werk tijdens de campagne als je van te voren al contact legt met de belangrijkste personen uit je eerstelijnsnetwerk en de content die je op de sociale media gaat delen alvast schrijft. Updates op de sociale media moeten frequent zijn en moeten altijd een link naar de campagnepagina bevatten. Om zoveel mogelijk mensen te bereiken is het bovendien handig om ze op verschillende tijden van de dag te posten (Almerico, 2014). Foto’s, video’s en updates over het gedoneerde percentage zorgen voor betrokkenheid en interesse bij het publiek. Wat Twitter betreft raadt Almerico aan op het hoogtepunt van de campagne zeker een tweet per uur te publiceren, zodat bijna iedereen die online komt het in zijn newsfeed langs ziet komen. LinkedIn is vooral handig om geïnteresseerden uit dezelfde branche te bereiken. Almerico (2014) benadrukt het belang van interactie: reageren op berichten is nog belangrijker dan informatie posten. Het gevoel van betrokkenheid en vertrouwen wordt enorm vergroot wanneer volgers het gevoel hebben echt contact met de organisator te hebben. Dat bereik je niet met alleen video-‐updates. Daarnaast spelen sociale media een belangrijke rol als het gaat om het verwerven van kennis over crowdfunding. Ervaringen worden gedeeld en er kan gemakkelijk contact gezocht worden met andere projectinitiators (Hui, Greenberg & Gerber, 2014). •••Praktische tips en tools bij inzetten van belangrijkste social mediakanalen (o.a. van het nieuwe crowdfunding platform Phundee.com): Facebook Facebook heeft in de afgelopen jaren een enorme vlucht genomen en heeft de potentie om ontzettend veel mensen te bereiken. Een van de eerste stappen in een crowdfundingcampagne is dan ook het aanmaken van een Facebookpagina die gevuld kan worden met leuke en interessante informatie. Phundee (2014) raadt aan echt een paar dagen te besteden aan het vullen van de pagina, omdat mensen niet geïnteresseerd zijn in een pagina met weinig informatie. Belangrijk is dat video’s die op de pagina komen van goede kwaliteit zijn, omdat het publiek de kwaliteit van video’s direct associeert met de kwaliteit van het project en zoals eerder gezegd is vertrouwen in de kwaliteit van het project van essentieel belang. Nodig je hele netwerk uit om de pagina te liken en te delen en post een of twee keer per week iets inhoudelijks, liefst met media erbij. Foto’s en video’s roepen veel meer interesse op dan alleen tekst. Als er een marketingbudget beschikbaar is kan dit ingezet worden om een bericht te ‘boosten’ of om advertenties op Facebook te zetten. Facebook maakt het ook mogelijk om precies te zien waar je volgers vandaan komen, wie er op je advertentie heeft geklikt. Maak hier gebruik van om steeds je content en je doelgroep te specificeren. Twitter Twitter is een sociaal medium met een enorm bereik. Om er succesvol te zijn is het nodig om het medium goed te begrijpen (Phundee, 2014). Twitter is als het ware een gesprek waaraan de hele wereld meedoet. De kunst is om in dit gesprek in te voegen zonder het te verstoren. Hiervoor zijn de volgende dingen belangrijk: -‐ maak tweets interessant, relevant en persoonlijk; -‐ maak goed gebruik van hashtags. Zorg dat je steeds dezelfde hashtag gebruikt zodat je informatie goed te vinden is; -‐ zorg dat het niet per ongeluk verkeerd gelezen kan worden;

-‐ zorg dat elke tweet duidelijk aan je project gerelateerd is; -‐ houd het kort maar creatief; -‐ maak altijd gebruik van (afgekorte) links; -‐ volg trending topics en zoek naar eigen verbinding met trending hashtags; -‐ aarzel niet om mensen direct aan te schrijven – maak goed gebruik van de @ functie. Een ander voor crowdfunding essentieel punt is de retweet: je eigen tweets bereiken alleen je eigen achterban en die weet waarschijnlijk al van het project. Zorg dat tweets interessant zijn om te retweeten (wat met name door foto’s en filmpjes gebeurt, maar je kan altijd ook een prijs uitreiken voor degene die het meeste retweet o.i.d.) (Phundee, 2014). Als anderen je tweeten, tweet dan terug. Dit vergroot het gevoel van contact en vertrouwen. Als er meer beheerders zijn van de twitteraccount, zorg dan dat de stijl van tweeten vergelijkbaar is. LinkedIn Terwijl voor sommigen Facebook en Twitter het meest natuurlijk zijn (en dat zijn zeker de meest beschikbare en populaire sociale media-‐instrumenten), biedt LinkedIn een specifieke en unieke reeks voordelen die effectief kan worden gebruikt om je crowdfunding campagne te verbeteren. Als je publiek vooral uit B2B (business to business) bestaat, in plaats van B2C (business to consumers), of gericht is op mensen die werk zoeken, is LinkedIn het ideale sociale netwerk. LinkedIn heeft een grote zoekmachine waarmee je kunt zoeken naar gebruikers op basis van allerlei attributen. Dit is vooral handig voor crowdfunders die een zeer specifiek doel hebben. LinkedIn maakt het ook mogelijk om te zoeken naar een juist contact met behulp van het 1e, 2e, en 3e graad hulpmiddel. Bij de 2e en 3e graad kun je nieuwe contacten maken via introducties door je bestaande contacten. Het voordeel hiervan is dat je veel meer vertrouwen opbouwt als je door een gezamenlijke zakelijke kennis geïntroduceerd wordt, in plaats van alleen met persoonlijke vrienden in contact te kommen (Facebook) of alleen onbekenden te gaan volgen of door hen gevolgd te worden (Twitter). De meest onderschatte en onderbenutte eigenschap van LinkedIn is misschien wel “Groups”. Vind en word lid van de LinkedIn groepen waar je affiniteit mee heb of van de groepen die je directe crowdfundingdoelgroepen bevatten. Start groepsgesprekken, post discussies en commentaren en zorg voor zichtbaarheid. Hoe meer je deel uitmaakt van groepen, hoe meer connecties je opbouwt, die je kunt aanspreken wanneer het tijd is om je campagne uit te rollen. Vimeo en YouTube Terwijl het maken van een video’s bij de meeste crowdfundingplatforms niet verplicht is, hebben de campagnes met videoboodschap een significant hogere kans op succes dan degenen die er geen gebruik van maken; tot 122 procent meer! Niet alleen kunnen video's een publiek trekken dat niet de neiging of het geduld heeft om je schriftelijke verhaal te lezen, maar ze hebben ook de macht om je crowd sterker te engageren en te motiveren. Veel crowdfunders raken in paniek bij de gedachte aan het maken van een video. Maar met het huidige aanbod van mobiele telefoons met de mogelijkheid een video van hoge kwaliteit te produceren, met hulp van video-‐ en editing-‐apps en goede software die te verkrijgen is, is het produceren van een campagne video veel bereikbaarder dan je denkt. Om bezoekers te trekken is het belangrijk om een goede case4support/elevator pitch te hebben en die op video op te nemen. Bezoekers blijven alleen op je pagina als je binnen 30 tot 60 seconden hun belangstelling kunt wekken.

In januari 2014 kondigde Vimeo haar partnerschap aan met crowdfundingplatforms Indiegogo, Kickstarter en Seed & Spark. Deze afspraak geeft filmmakers de mogelijkheid om een selectie van crowdfunding-‐filmprojecten (die ten minste $ 10.000 hebben verzameld) te presenteren in een exclusief digitaal premièrevenster op Vimeo on Demand. De filmmakers kregen gratis Vimeo Pro-‐ accounts en toegang tot een $ 500.000 Audience Development Fund te gebruiken voor marketingdoelen. Ondertussen heeft YouTube in september 2014 stilletjes een crowdfundingfunctie opgezet in Australië, Japan, Mexico en de VS. Dit zou de noodzaak voor de secundaire crowdfundingplatforms, zoals Patreon en Kickstarter, voor de YouTubegebruikers overbodig maken. YouTube noemt haar nieuwe beta-‐functie "Fan Funding". Zodra Fan Funding op het YouTubekanaal is ingeschakeld, verschijnen de ondersteuningsknoppen op de pagina en op de afzonderlijke video's. Gebruikers kunnen tussen doneren $ 1 -‐ $ 500 per dag. •••Andere sociale media Buffer Buffer is een ‘social media-‐management-‐tool’ dat een briljante gratis oplossing biedt voor het publiceren op sociale media. Je hoeft je alleen maar aan te melden en het schema van de inhoud die je wil posten in te voeren en Buffer zorgt er automatisch voor dat de updates gepubliceerd worden op Facebook, Twitter, LinkedIn of Google+. Zo zorgt Buffer voor een consistente sociale aanwezigheid op de verschillende media over een langere periode. Daarnaast biedt Buffer je meer statistieken dan wanneer je rechtstreeks op deze netwerken plaatst, en je kunt ook extra sociale accounts, teamleden en extra functies toevoegen. Hootsuite Hootsuite is een social media-‐managementsysteem voor brand management (merkmanagement). De gebruikersinterface van het systeem heeft de vorm van een dashboard, en ondersteunt socialenetwerkintegraties voor Twitter, Facebook, LinkedIn, Google+, Foursquare, MySpace, WordPress, TrendSpottr en Mixi. Extra integraties zijn beschikbaar via Hootsuite's App Directory, inclusief Instagram, MailChimp, Reddit, Storify, Tumblr, Vimeo en YouTube. Backercamp Backercamp is een ’project management tool’ voor promotie en ondersteuning voor je campagne. Het creëren van een succesvolle campagne is deels kunst, deels wetenschap en gaat over de algehele ervaring van je projecten vanaf de start: dat is hard werken en je kunt er makkelijk een fulltime baan van maken. Backercamp is een full service partner voor je crowdfundingcampagne, die raad geeft over PR, marketing, communicatie en branding, om makers te ondersteunen bij het verkrijgen van meer donateurs en betere projecten. Backercamp heeft bijgedragen aan meer dan 2.700 Kickstarter-‐ en Indiegogoprojecten met promotie, ondersteuning en succesvolle financiering. Backercamp werkt ook prima in de voorbereidingsfase van je campagne. Basecamp Basecamp is een andere ‘project management tool’ dat het gemakkelijk maakt voor mensen in verschillende rollen met verschillende verantwoordelijkheden om te communiceren en samen te

werken. Het is een plek om bestanden te delen, discussies te hebben, samen te werken aan documenten en taken toe te wijzen. Basecamp slaat alles veilig op en kan worden geraadpleegd op elk moment vanaf elke locatie. Blog Bij veel projecten wordt gebruik gemaakt van een blog om de campagne te ondersteunen, met als voordeel dat de campagne persoonlijker wordt en spannender is om te volgen. Sommige organisaties blijven hun blogs gebruiken nadat de campagne is voltooid. Tumblr -‐ nu onderdeel van Yahoo -‐ is geweldig als er veel van beeldmateriaal gebruik wordt gemaakt. WordPress is het meest geschikt als er gebruik gemaakt wordt van open source cms platforms (de online content management systems waarmee websites gebouwd kunnen worden. WordPress biedt gratis of betaalde web sjablonen aan breed publiek. Andere populaire open source cms platforms zijn Drupal en Joomla!). Google Docs en Dropbox Een plaats waar je al je campagnedocumenten kunt voorbereiden, opslaan en delen. WeTransfer Onmisbaar voor het delen van grote bestanden zoals films en fotoalbums. Eventbrite Dit is een zeer handig instrument op het moment dat je evenementen als aanvulling op je campagne organiseert. Eventbrite is een wereldwijde markt voor live-‐ervaringen en een online kaartverkoopdienst. Hiermee is het mogelijk evenementen niet alleen te communiceren, maar ook de kaartverkoop en event management op te zetten. Twubs Twubs, of hashtag hubs, geeft hashtag-‐gebruikers de mogelijkheid om hun eigen foto's, video's en tweets te integreren in een overzichtelijke en informatieve webpagina met als doel de hashtag te bewerken en een uitgebreider overzicht van de activiteitenstroom te krijgen. Gebruikers kunnen ook hun favoriete hashtags zoeken om de laatste tweets, Twitpics en Twubs (hashtags) van de campagnemedewerkers te bekijken. Ze kunnen ook hashtag-‐informatie aan een volledige naam, beschrijving, logo/afbeelding, gerelateerde links, feeds en tags toevoegen en bewerken, zie voorbeeld: http://twubs.com/WW1P

Klout Dit is een internationale standaard voor het meten van de online invloed, en helpt contact te houden met je beïnvloeders. De onderliggende gedachte bij Klout is dat invloed hebben de voorwaarde is om de actie succesvol aan te drijven. Klout is een geweldig hulpmiddel om online beïnvloeders in je directe digitale omgeving te identificeren. Zoals Tim Ferriss in zijn blog zegt:“alles dat je hoeft te doen is te verbinden met Facebook of Twitter, "vrienden" te selecteren uit het drop-‐ down menu in de rechterbovenhoek van het scherm, en dan op "top Klout score" te klikken”. Klout zal dan al uw contacten verzamelen en een score tussen 0-‐100 geven. Iedereen boven de 60 kan

worden beschouwd als een beïnvloeder. Het is zeker de moeite waard om de beïnvloeders in je directe omgeving te benaderen en hen te vragen om je project via hun Facebook en Twitter te delen.

•••Direct mailing MailChimp: Mooie groeps-‐emails Om de rest van je database te bereiken, is MailChimp de beste aanpak. Daarmee kun je goed uitziende massa-‐e-‐mails versturen en het is gratis als je minder dan 2000 abonnees hebt en minder dan 12.000 e-‐mails per maand verstuurd. Je kunt je eigen e-‐mails ontwerpen, of één van hun templates kiezen en bewerken. Ook MailChimp biedt mogelijkheden om te zien hoe je mailing is verlopen: je kunt bijhouden hoeveel mensen je mailing openden en waar ze op hebben geklikt. Statistieken zijn een belangrijk onderdeel van een crowdfundingcampagne en deze rapporten geven veel waardevolle informatie om u te helpen uw campagnes te verbeteren voor de toekomst. •••Publiciteit Het publiek wil precies weten wat er met het geld gebeurt en daarvoor is een grote openheid noodzakelijk. Dat geldt niet alleen voor hoe de sociale media binnen de organisatie worden gebruikt maar ook voor andere vormen van communicatie en PR. Traditioneel zijn ondernemers juist erg gesloten om concurrentie tegen te gaan. Deze openheid kan voor concurrentie een nadeel zijn (Hui, Greenberg & Gerber, 2014). Heldere communicatie is vanzelfsprekend ook belangrijk. Dit om de bovengenoemde openheid te ondersteunen, maar ook om de drempels laag te houden en de informatie makkelijk vindbaar te maken. Ook is dit in het belang van de storytelling: waarom is nou juist dit project zo bijzonder dat het een donatie verdient (Van Vliet, 2011)? Ook dit draagt bij aan het vertrouwen van de donateur. Crowdfundingprojecten die een sterke publiciteit genereren profiteren van extra steun, maar ook van naamsbekendheid die op deze manier wordt opgebouwd. Als gevolg daarvan kunnen zij extra mogelijkheden, aanbiedingen van begeleiding, investeringen en strategische samenwerking ontvangen. Als campagnehouder wil je ruim van te voren voldoende tijd investeren in het onderzoeken en het bereiken van relevante bloggers en andere persprofessionals. Bovendien wil je dat je campagne nieuwswaardig is om de media-‐aandacht te kunnen trekken. Door een uniek verhaal te creëren rond een gebeurtenis of project kun je de aandacht van journalisten trekken. Daarom is verbeelding, vaardigheid en doelgericht schrijven van groot belang. Kijk naar je verhaal vanuit het perspectief van een verslaggever die dagelijks gebombardeerd wordt met verhalen. Hij of zij is op zoek naar iets interessants om te kunnen melden. Ook als je verhaal alleen voor een kleine lokale markt relevant is, bijvoorbeeld je stad, zal de media geen aandacht aan je campagne geven, tenzij een zeer sterke lokale band evident is. Daarnaast gaat een zeer lokaal verhaal geen aandacht van de nationale media trekken zonder een dwingende, zelfs bizarre wending aan het verhaal. ••• GeefGratis -‐ eigen fundraisingplatform Een van de beste manieren om het aantal donaties binnen de crowdfundingcampagne te verhogen is het opzetten van een donatiewebsite om het gemakkelijker te maken online donaties te verzamelen. GeefSamen via Geef.nl is een gemakkelijke en simpele manier om geld te geven en op te halen voor liefdadigheid. Iedereen in Nederland kan nu zijn of haar eigen actie ten behoeve van een goed doel

starten. GeefSamen via Geef.nl van initiatiefnemer Stichting GeefGratis was het eerste crowdfunding en Online Social Network Fundraising-‐concept in Nederland voor meerdere goede doelen. Dit platform is nu toegankelijk gemaakt voor goede doelen, evenementen en het bedrijfsleven.

(3) Netwerk -‐ ken je 1e, 2e en 3e kring In eerste instantie komen donaties altijd uit het eigen netwerk – het netwerk van de organisatie, maar ook van de individuele netwerken van de organisatieleden. Daarom is het handig om als eerste je 1e kring te identificeren en inventariseren en vervolgens je 2e en de 3e kring. 1e kring De 1e kring van vrienden en kennissen, oftewel het offline netwerk, is essentieel voor het opstarten van een crowdfundingproject. Uit onderzoek blijkt dat gevraagd worden een donatie te doen, een grote motivatie is om ook daadwerkelijk te doneren (Van Vliet, 2011; Goudsmit, 2013). Hierbij komt zo’n vraag natuurlijk meestal van een bekende. Eerder genoemde barrières zoals het winnen van vertrouwen of het vinden van informatie over een project spelen bij de eerste groep vrienden en kennissen geen rol; ze weten immers uit de dagelijkse omgang al waar het over gaat (Van Vliet, 2011; De Haas, 2013; Goudsmit, 2013). Ervaring leert dat de 1e kring je campagne kan maken of breken. Dat gebeurt meestal op twee momenten in je campagne – aan het begin en aan het einde. De eerste donateurs komen altijd uit je offline netwerk en in meeste gevallen zie je je donateurs uit de 2e kring niet voordat de 1e kring tussen 10 en 20% van de doelbedrag in de eerste twee weken van je campagne heeft gedoneerd. Dat is de gouden regel wat betreft de start van de campagne. Bij sommige campagnes wordt de eerste 10% al bereikt voordat de campagne online gaat. De 1e kring is ook zeer belangrijk aan het einde van de campagne; het offline netwerk wordt vaak gemobiliseerd om als ambassadeurs van het project te zorgen voor extra donaties. Het komt ook niet zelden voor dat het ontbrekende bedrag op het laatste moment wordt aangevuld door een familielid. 2e kring De 2e kring, oftewel je database, is een combinatie van alle contactgegevens binnen verschillende netwerken van je organisatie. Bij de 2e kring horen contacten die je vaak bereikt via verschillende externe communicatiekanalen van je organisatie: dat kunnen mensen zijn die ingeschreven staan voor je nieuwsbrief, of contacten die je bereikt via je Facebookpagina of andere sociale media. Echter, ook een belangrijk onderdeel van de 2e kring zijn de contacten van de donateurs uit de 1e kring. Dat zijn dus onbekenden binnen je eigen organisatie, die je toch op persoonlijke manier wil bereiken via de crowdfundingcampagne. Directe mailing, mond-‐op-‐mondreclame en persoonlijke berichten via sociale media zijn uitstekende manieren om het vertrouwen te winnen van deze 2e kring kennissen. Een persoonlijke boodschap of een live gesprek blijkt in bijvoorbeeld politiek stemgedrag, maar ook bij crowdfunding, veel invloedrijker dan (online) berichtgeving via de massamedia (Goudsmit, 2013). De eerste kring doneert na een vraag en/of uit altruïstische overwegingen. Dit handelen delen donateurs graag met het eigen netwerk. Door middel van sociale media gaat deze mond-‐op-‐ mondreclame heel snel, maar hiervoor is de eerste kring, waarbij het vertrouwen al bestaat, dus wel onmisbaar (Goudsmit, 2013). Eerstelijns donateurs fungeren als ambassadeur van de campagne.

3e kring De 3e kring noemen wij vaak een ‘massa’, en het zijn de mensen die zich bij de start van de crowdfundingcampagne buiten het netwerk van de organisatie bevinden. Of je je 3e kring voldoende kun bereiken hangt af van het communicatiesucces met de 1e en de 2e kring, maar ook van de juiste voorbereiding op gebied van pers-‐ en andere mediacontacten. De 3e kring begint pas te doneren op moment dat het sneeuwbaleffect het kritische punt bereikt; bijvoorbeeld door het inzetten van een bekende journalist op moment dat de 80% van de doelbedrag is bereikt, of door een publieke figuur te vragen om een re-‐tweet. Er kan geen betekenisvol donatiebedrag uit de 3e kring kommen zonder cumulatief succes van de 1e en 2e kring en niet zonder de zichtbarheid van de project op sociale en andere media.

(4) Tijdsinvestering – maak een prioriteit van je campagne Een grote investering van tijd en energie is niet alleen een succesfactor, het is zelfs noodzakelijk om een crowdfundingproject tot een goed einde te brengen (De Haas, 2013; Van Vliet, 2011; Klaebe & Laycock, 2012; Hui, Greenberg & Gerber, 2014; Lesonsky, 2012). Crowdfunding lijkt misschien een leuke en makkelijke manier van geld verdienen, maar dat is het absoluut niet. Het is noodzakelijk om er voortdurend bovenop te zitten en te zorgen dat het project met name op de sociale media goed zichtbaar is. Dit kost een hoop tijd en energie, maar is absoluut noodzakelijk. Uiteraard is dit gemakkelijker wanneer er een goede voorbereiding is geweest (Klaebe & Laycock, 2012). Zo is het zinvol om van tevoren al na te denken over bijvoorbeeld professionele video-‐updates, tegenprestaties en de relatie met de donateurs (Klaebe & Laycock, 2012). Wanneer er in de organisatie al geld aanwezig is, is het natuurlijk ook mogelijk om dit in te zetten voor producten of diensten die een crowdfundingproject vooruit kunnen helpen (De Haas, 2013). In de praktijk blijkt echter toch dat het publiek bepaalde voorkeuren heeft die door een grote tijdsinvestering van een projectinitiator niet veranderen (Van Vliet, 2012). Op Voordekunst valt volgens Van Vliet (2012) op dat projecten in de categorieën cultuureducatie, talentontwikkeling en ook theater minder vaak succesvol gefinancierd worden dan muziek, beeldende kunst en film/video. Ook de meer experimentele en onderzoekende kunst blijft op deze site ondervertegenwoordigd. Toegankelijke en concrete projecten hebben het meeste baat bij crowdfunding. De kunstenaar moet, als hij van deze vorm van financiering gebruik wil maken, dus water bij de wijn doen en meedenken met wat het publiek wil zien. Volgens Van Vliet is de relatie die daardoor tussen kunstenaar en publiek ontstaat dit ruimschoots waard.

3. Wat maakt de campagne succesvol? Crowdfunding is geen methode om op gemakkelijke manier inkomsten te generen. Voor een succesvolle campagne gelden een aantal strikte voorwaarden. De bovengenoemde organisatorische voorwaarden liggen aan de basis van een succesvolle crowdfundingcampagne. Het is nadrukkelijk niet zo dat organisaties die een project op een crowdfundingplatform plaatsen, achteroverleunen en wachten op geld. De crowdfundingcampagne vraagt om een intensieve benadering van de gehele organisatie, niet alleen tijdens, maar ook ruim voorafgaand aan de campagne. Het creëren en beheren van een succesvolle crowdfundingcampagne is veel werk. De voorbereiding vergt vooraf weken of zelfs maanden van planning. Het beheren van een actieve campagne is een marathon van betrokkenheid die veel aandacht voor detail en constante interactie met je supporters vraagt.

(1) Word een echte wereldverbeteraar Welk maatschappelijk probleem worden door crowdfunding opgelost? Dat klinkt misschien als een rare vraag, maar je moet je crowdfunding zien vanuit het perspectief van de donateur om te begrijpen dat de ideële boodschap vaak fundamenteel is voor het succes van een campagne. Bij crowdfunding worden donateurs vaak bewogen door het ideële doel van de campagne: het is niet voldoende om te zeggen dat je een mooie CD of een bijzonder boek wil uitgeven of dat je theaterstuk of je tentoonstelling echt fantastisch wordt. De meeste donateurs worden bewogen door de maatschappelijke urgentie rondom een goed verhaal en als die urgentie in je campagne ontbreekt, zal je veel potentiële donateurs verliezen. Bij de crowdfunding, maar ook steeds vaker bij andere vormen van fondsenwerving, is de innovatie van het aangeboden product de absolute voorwaarde van een succesvolle campagne. De projecteigenaar moet aan zijn crowd kunnen bewijzen dat het aangeboden product innovatief is en dat deze innovatie de maatschappelijke urgentie rond het project oplost. "Het is je verantwoordelijkheid om een oplossing te produceren voor een probleem," adviseert Adam Sager, wiens huisbeveiligingsapparaat “Kanarie”, meer dan $ 1.900.000 opbracht op Indiegogo. "Je moet in staat zijn om mensen te vertellen hoe het product direct hun probleem zal oplossen." Als je de essentie van je product en wat het doet niet in één zin of twee zinnen kan communiceren, dan ga je geen grote belangstelling van donateurs genereren” (A.Diallo, Forbes). Wat geldt voor de culturele sector, staat niet ver af van de commerciële markt. Veel ondernemers hebben gekeken naar hun eigen persoonlijke ervaringen om wereldproblemen te herkennen die mogelijkheden in de markt bieden. Peter Dering, een fervent reiziger en fotograaf, kwam met het idee voor zijn originele Capture Camera Clip – zijn creatie oogstte meer dan $ 800.000 op Kickstarter. Omdat hij moe werd van zijn gevaarlijk swingende camera op zijn nek, al backpackend in Azië, kwam hij op het idee. "Ik dacht dat dit een probleem was dat veel meer mensen hadden ," zegt hij, "en dat mijn idee dat probleem kon oplossen”. Het identificeren van een probleem, en het ontwerpen van een duurzame oplossing heeft succes.

(2) Doe je huiswerk Een goede voorbereiding is de helft van succes. Het hebben van een goed doordacht plan, begroting en tijdpad; het voorbereiden van de tegenprestaties die de organisatie ook waar kan maken is een essentiële stap (Stemler, 2013). Ook blijkt dat projectorganisatoren die zich van te voren hebben verdiept in crowdfunding vaker succesvol zijn (De Haas, 2013). Wanneer een initiator zich verdiept in de verschillende typen donateurs die er bestaan is het bovendien mogelijk de pijlen in eerste instantie op de specifieke groep te richten die voor het project het meest geschikt lijkt (Van Vliet, 2011) (zie hiervoor ook hoofdstuk 8). Op ieder crowdfundingplatform, op de sociale media en op talloze andere plekken op internet staat beschreven hoe een goede crowdfundingcampagne eruit ziet en wat er nodig is voor succes. Hierboven is al een aantal keer een punt genoemd dat door heel veel auteurs onderstreept wordt: een goede voorbereiding is het halve werk. Een goed plan maken, bedenken wat je waar kunt maken, plannen wanneer je wat doet, je doelgroepen specificeren, zorgen dat je achterban al bij het begin van je campagne groot genoeg is… met name het (denk)werk dat vóór het begin van de campagne wordt gedaan, lijkt het verschil uit te maken tussen succes en falen (De Haas, 2013). Doe je huiswerk Stap 1: de verkenning De eerste stap van de voorbereiding begint met verdieping in wat crowdfunding inhoudt en wat er allemaal mogelijk is. Welke platforms komen in aanmerking, wat is daar het verschil tussen, wat past bij de campagne? Hoe hebben andere projecten het aangepakt? Wie waren er succesvol en wie niet? Hierbij is het verstandig ook na te denken over facetten van crowdfunding die eerder in dit onderzoeksverslag aan bod zijn gekomen. Wat is de motivatie van mensen om te doneren en hoe speel je daar als organisator op in? Hoe wek je het vertrouwen van potentiële donateurs? Kun je alvast je eigen, directe achterban warm maken zodat je verzekerd bent van de eerste lichting donaties en je eerste ambassadeurs? Een ander belangrijk punt om over na te denken is de storytelling (Van Vliet, 2011). Welk verhaal wil je met je project vertellen? Waarom moet dit project er komen, en hoe kun je het publiek daarvan overtuigen? Doe je huiswerk Stap 2: het plan Vervolgens begint de praktische voorbereiding. Er moet een video gemaakt worden waarin het project op een pakkende manier wordt uitgelegd. Ook moet er een goede projectbeschrijving komen die op de projectpagina komt te staan. Het doelbedrag moet vastgelegd worden, evenals de prijscategorieën voor de donaties en de bijbehorende tegenprestaties. Wat het doelbedrag betreft: het helpt niet om dit uit haalbaarheidsoverwegingen te laag in te schatten, want dat komt het vertrouwen van de donateur niet ten goede. Een geloofwaardig, realistisch en hoger bedrag is eigenlijk haalbaarder (Curtis, 2012). Mogelijk is ook om niet het volledige project, maar een concreet gedeelte door crowdfunding te financieren (bijvoorbeeld: het decor, het vervoer o.i.d.). Daarnaast moet er een heldere tijdsplanning gemaakt worden. Komen er video-‐updates, dan moeten die filmpjes alvast gemaakt worden of moet het maken daarvan ingepland worden. Ook kan het verstandig zijn de sociale-‐media-‐updates ook alvast vast te leggen.

In deze fase zijn vaardigheden nodig die niet iedereen in huis heeft, zoals bijvoorbeeld het editen van een video. Als informatiebron worden vaak sociale media of andere projecten gebruikt. Crowdfundingplatforms bieden vaak tips, maar die worden veel minder gebruikt dan bijvoorbeeld blogs of pagina’s op de sociale media over ervaringen van anderen. Het is belangrijk om vóór de publicatie al feedback uit het eigen netwerk te vragen en mogelijk ook beloftes voor donaties. Hoe meer feedback er wordt gevraagd hoe groter vaak het succes is (Hui, Greenberg & Gerber, 2014). Hierdoor wordt het directe publiek ook al betrokken bij het succes van het project. Voor de betrokkenheid van je eerste kring donateurs – en ambassadeurs! – is dit een belangrijke stap. Voor het maken van je plan en alle andere voorbereidende werkzaamheden kun je de checklist van Cultuurarchitect Consultancy gebruiken; zie bijlage 1. Doe je huiswerk Stap 3: het publiceren van je campagne Dit kost zoals gezegd veel tijd, want als organisator moet je er eigenlijk permanent mee bezig zijn. Je moet het project steeds blijven promoten via netwerken van vrienden en online niche communities (zie ook eerder in dit rapport). De achterban moet geloven dat je dit project waar gaat maken. Mislukte projecten zeggen zelf niet goed in staat te zijn geweest het online publiek te bereiken. Artiesten hebben hier een voorsprong vanwege hun ervaring met het werven van publiek (Hui, Greenberg & Gerber, 2014). Het is verstandig ook een begroting te publiceren (Curtis, 2012). Als er iets is dat vertrouwen wekt van het publiek, dan is het wel dat ze precies kunnen zien wat er met hun geld gebeurt. Als het nodig is, is het goed om niet bang te zijn alle gemaakte plannen overboord te gooien en de strategie aan te passen, nieuwe video’s te gaan maken et cetera (Curtis, 2012). Doe je huiswerk Stap 4: de afwikkeling van je campagne Als je succes hebt gehad is dit onderdeel vaak overdonderend. Het regelen van alle tegenprestaties is veel werk. Dit wordt vaak uitbesteed, en komt vaak te laat aan bij donateurs. Er zijn digitale tools die het managen hiervan helpen, maar daar wordt in de praktijk weinig gebruik van gemaakt omdat er relatief weinig kennis van is. In de cultuur die rond crowdfunding is ontstaan, is het normaal geworden dat je ook wat teruggeeft aan de community. Dit is vaak advies over hoe je crowdfunding kunt aanpakken door middel van bijvoorbeeld een Pinterest Board waarop te zien is hoe jij het hebt aangepakt. In crowdfunding is een klimaat ontstaan dat veel ondersteunender en minder competitief is dan in het traditionele ondernemen.

(3) Toon emotionele band met je publiek Communicatie onderhouden met je publiek en ze bij je project betrekken is een intensief proces. Voor de cultuursector telt nog één extra complicatie: het product waar het over gaat is tastbaar, maar in tegenstelling tot de commerciële markt is de beleving meestal immaterieel. Bij de culturele crowdfunding gaat het vaak over een concert, theatervoorstelling of een tentoonstelling en dat zijn allemaal producten die de donateur/bezoeker kan beleven maar niet naar huis meenemen. Juist die immateriële beleving, de emotie, heeft kracht en vormt de bindende factor tussen de maker en zijn publiek.

Voor kleine culturele SMEs is het publiek de eigen community. Het gaat om een duurzame en veelzijdige band met leden van het eigen publiek. Het herkennen van de emotionele factor en focus op de beleving van je project binnen je eigen community kan doorslaggevend zijn voor je culturele crowdfunding. Ironisch genoeg is de sleutel tot culturele crowdfunding of online fondsenwerving niet vragen om geld. Het is niet het streven naar de rijke 1%. In plaats daarvan gaat het over het bouwen aan en het duurzaam betrekken van de eigen community; het eigen publiek. Je moet je crowdfunding kunnen vertalen in deelname aan een gemeenschap die gelooft in je ideeën en klaarstaat om je te helpen de wereld te veranderen. Recentelijk zijn er veel interessante stappen gezet op het gebied van publieksontwikkeling. Van Europese congressen en studies tot kleine lokale experimenten op gebied van co-‐creatie. Publieksontwikkeling richt zich daarbij niet louter op het doen stijgen van publiekaantallen, maar op het verdiepen en het diversifiëren van het publiek. Publieksontwikkeling is geen doel op zich, maar speelt in op de verantwoordelijkheid van een culturele instelling in de bredere civil society: de verantwoordelijkheid om een draagvlak bij de burgers op te bouwen (Fonds Podiumkunsten K. Deventer, European Festivals Association). In deze zin kan de culturele crowdfunding gezien worden als een middel van een duurzame publieksontwikkeling. De vraag voor elke culturele organisatie die met crowdfunding bezig is moet zijn: welke interactie bestaat er met het publiek? Of: welke draagvlaak bestaat er bij het publiek? Of: hoe vormt mijn organisatie de betrekking met het publiek om dit draagvlak te creëren?

••• CROWDFUNDING IN DE CULTUURSECTOR: VOORWAARDEN EN SUCCESFACTOREN OP EEN RIJ VOORWAARDEN (1) Het Team -‐ Alle neuzen dezelfde kant op (2) Communicatie – Crowdfunding is communicatie (3) Netwerk -‐ ken je 1e, 2e en 3e kring (4) Tijdsinvestering – maak een prioriteit van je campagne SUCCESFACTOREN (1) Word een echte wereldverbeteraar (2) Doe je huiswerk (3) Toon emotionele band met je publiek

4. Conclusies Crowdfunding is een vorm van fundraising waarbij een relatief groot aantal mensen een relatief kleine bijdrage levert, vaak in ruil voor een tegenprestatie. Dit gebeurt meestal online en levert niet alleen geld op, maar ook marketing en draagvlak bij het publiek. Andersom kan gezegd worden dat het ontbreken van draagvlak ertoe leidt dat een crowdfundingcampagne niet succesvol is. Het feit dat het publiek zelf financier wordt van de kunst is meteen ook het grootste verschil met andere vormen van fondsenwerving, naast praktische verschillen. Het publiek bepaalt zelf wat er geproduceerd wordt en de traditionele gatekeeper of programmeur verdwijnt. Dit is voor de kunstenaar tegelijk limiterend en bevrijdend. Crowdfunding is ontstaan in Amerika en werd in eerste instantie ingezet om via microkredieten startende ondernemingen op weg te helpen. De uitbreiding naar de culturele sector werd echter snel gemaakt. Crowdfunding is nog steeds aan een enorme groei bezig. Experts voorspellen dat het steeds gewoner gaat worden en steeds meer een vast onderdeel van de fondsenwerving van instellingen en projecten. Er wordt echter niet verwacht dat het andere vormen van fondsenwerving compleet zal vervangen. Omdat de markt bepaalt welke projecten het halen en welke niet is marketing een onmisbaar onderdeel van crowdfunding. Als organisator of projectinitiator is het essentieel precies te weten welke doelgroepen er zijn en hoe die te bereiken. Daarnaast is het belangrijk om de motivaties om te doneren te begrijpen en daarop in te spelen. Crowdfunding vraagt dus van de kunstenaar een fundamenteel andere houding tegenover het publiek, de afstand wordt kleiner, de kunstenaar wordt proactiever in het contact met het publiek en in het ideale geval komen kunstenaar en publiek in dialoog. In de praktijk betekent dit dat crowdfunding een zeer gedegen voorbereiding en een enorme tijdsinvestering vraagt wil het succesvol zijn. Eensgezindheid binnen het team, goede communicatie intern én naar buiten toe, het effectief inzetten van sociale en andere media en het in kaart brengen van het netwerk zijn broodnodig. Vervolgens is het essentieel om ‘er bovenop te blijven zitten’. Tijdens de campagne mag de aandacht geen moment verslappen. Er moet een constante stroom aan updates en informatie op gang gehouden worden. Hiervoor is het effectief om de urgentie van de campagne onder de aandacht te brengen; zowel de tijdsdruk als het ‘wereld verbeterende’ aspect. Het publiek moet begrijpen dat juist dít project belangrijk is. Het vooraf opstellen van een goed en uitgebreid plan zorgt ervoor dat dit tijdens de drukke looptijd van de campagne ook echt lukt. Tenslotte is de emotionele band met het publiek essentieel. De dialoog die tussen kunstenaar en publiek kan ontstaan, moet zichtbaar worden op de sociale media en in het verloop van de campagne. Het creëren van een ‘community’ rond een project is daarbij onmisbaar. We hebben met dit onderzoek uitgebreid antwoord gegeven op de vraag hoe een goede crowdfundingcampagne in elkaar zit en hoe je je campagne moet plannen. Ook maakte we een checklist die als plan van aanpak gebruikt kan worden en vele tips over de mogelijkheden binnen de huidige sociale media.

Onze belangrijkste onderzoeksvraag was “wanneer is crowdfunding effectief en heeft het zin een campagne te starten”. Afgaande op wat we hebben ontdekt over wat er nodig is voor een goede campagne blijkt uit gesprekken met kunst-‐ en culturele organisaties dat ze vaak niet de kennis, de tijd en de juiste mind-‐set hebben om een campagne naar behoren uit te voeren. Vaak moet er eerst een slag gemaakt moet worden m.b.t. (product)innovatie, marketing, publieksontwikkeling en opbouw van een netwerk. Er zit behoorlijk wat werk aan vast en ensembles en andere kleine culturele en artistiek collectieven die niet structureel gesubsidieerd zijn hebben vaak geen of weinig personeel om een dergelijk proces voor te bereiden en te ondersteunen. Daarnaast is het zo dat de feitelijke campagne veel vraagt van het artistieke team zelf. ZIJ vragen hun publiek om een donatie en niet het management. Dit blijkt in de praktijk voor veel artiesten moeilijk; ze moeten vaak eerst leren om te durven vragen. Ook moeten ze een blijvende band opbouwen met de donateurs/hun publiek, welke verantwoordelijkheid ze niet altijd aankunnen. Ten slotte is ook niet ieder project geschikt. Hoe tastbaarder en hoe urgenter, hoe beter! Daarom is lang niet voor elke organisatie crowdfunding haalbaar. Voor veel succesvolle kunst-‐, en culturele projecten is de crowdfunding de sluitsteen op een project en is er in een eerder stadium al een deel van de financiering verkregen. Als een organisatie succesvol een crowdfundingcampagne kan voeren is er veel gewonnen voor de organisatie m.b.t. bewustwording van de marketing van de organisatie in de huidige tijd. In de praktijk komen wij als fondsenwervers in de culturele sector vaak met organisaties in aanraking die nog niet in staat zijn om op een verantwoorde wijze een crowdfundingcampagne te voeren. Wel kunnen we hen nu vertellen wat er aan voorbereiding nodig is om over bijvoorbeeld een jaar wel een campagne te kunnen voeren. Een organisatie moet dan de afweging maken of de publieksontwikkeling en de inkomsten tegen de kosten/inspanningen opwegen. Dat crowdfunding belangrijk is wordt duidelijk gemaakt door subsidienten, vermogensfondsen en leiders van crowdfundingplatforms. Zij verwachten dat culturele organisaties aan crowdfunding doen. Niet in de laatste plaats omdat de mogelijkheden om via sponsoring, subsidienten en fondsen financiering te bemachtigen steeds moeilijker wordt (meer aanvragen en minder budget). Daarnaast is het ook een trend dat publieksontwikkeling en betrokkenheid van publiek een belangrijkere rol gaat spelen: ook voor subsidienten en fondsen! We kunnen er dus in deze tijd van schaarste en terugtredende overheid niet meer omheen dat het publiek mede bepaalt of een kunst of cultureel project legitiem is.

Literatuur Almerico, K. (2014). Your crowdfunding campaign is doomed without this. Gevonden op: http://www. entrepreneur.com/article/231882, 17-‐06-‐2014 Bannerman, S. (2013). Crowdfunding Culture. Journal of Mobile Culture Barabas, R. L. (2012). Crowdfunding: Trends and Developments Impacting Entertainment Entrepreneurs. Entertainment, Arts & Sports LAW Journal, Zomer 2012, Deel 23, no.2 Belleflamme, B., Lambert, T., & Schwienbacher, A. (2013). Crowdfunding: Tapping the right crowd. Journal of Business Venturing Buysere, K. de, Gajda, O., Kleverlaan, R., Marom, D. (2012). A Framework for European Crowdfunding. Curtis, J. (2012). Crowdfunding: an overview of alternative funding. Gevonden ophttp://quotient.net /blog/2012/6/22/crowdfunding-‐an-‐overview-‐of-‐alternative-‐funding/, 17-‐06-‐2014 Clifford, C. (2013). Crowdfunding industry on fire: trends to watch. Gevonden op http://www. entrepreneur.com/article/226302, 17-‐06-‐2014 Eufin (2013). Crowdfunding neemt snelle vlucht in Nederland. Eufin, Financieel Nieuws. Gevonden op http://www.eufin.nl/32072-‐-‐crowdfunding-‐neemt-‐een-‐snelle-‐vlucht-‐in-‐nederland, 17-‐06 2014 Essen, B. van (2013). Crowdfunding: de 8 beste sites op een rij. Telegraaf, 24-‐12-‐2013. Gevonden op: http://www.telegraaf.nl/mijnbedrijf/22163418/__Crowdfunding__de_8_beste_sites_op_ee _rij__.html, 17-‐06-‐2014. Goodman, M. (2013). Investing trend for 2014: equity crowdfunding. Gevonden op: http://www. entrepreneur.com/article/229847, 10-‐06-‐2014 Goudsmit, A. (2013). Zonder vrienden, geen succes in crowdfunding. Een onderzoek naar de invloed van het offline netwerk in het slagen van een online crowdfundingcampagne met een cultureel doel. Gevonden op: http://www.aramgoudsmit.nl/wp-‐content/uploads /2013/08/Bachelorthesis-‐Crowdfunding.pdf, 17-‐06-‐2014 Haas, M. de (2013). De kunst van het geven en nemen. Hui, J. S., Greenberg, M. D., & Gerber, E. M. (2014). Understanding de Role of Community in Crowdfunding Work. CSCW 2014 Hussey, P. (2012). How is crowdfunding changing culture? Gevonden op: http://www.theguardian. com/culture-‐professionals-‐network/culture-‐professionals-‐blog/2012/aug/17/crowdfunding changing-‐culture-‐kickstarter-‐projects, 17-‐06-‐2014 Klaebe, H., & Laycock, R. (2012). How to work the Crowd: A snapshot of barriers and motivations to crowdfunding. Artsupport Australia Kleverlaan R., Arets M., Lutgendorff M. &van Vliet K. (2014). Crowdfunding, de hype voorbij – Haal maximale waarde uit jouw crowdfundingcampagne. Uitg. Eburon Le, Y. (2013). The State of Crowdfunding Worldwide. Gevonden op:http://www.crowdsourcing.org /editorial/the-‐state-‐of-‐crowdfunding-‐worldwide/23801, 10-‐06-‐2014 Lesonsky, R. (2012). It’s time to join the crowd. Gevonden op: http://smallbusiness.foxbusiness.com /biz-‐on-‐main/2012/12/11/it-‐time-‐to-‐join-‐crowd/, 10-‐06-‐2014 Massolution (2013). 2013CF Industry Crowdfunding Reports. Gevonden op http://research.crowd sourcing.org/2013CF-‐Crowdfunding-‐Industry-‐Report?utm_source=store&utm_medium=page &utm_campaign=2013CF+Launch, 10-‐06-‐2014 Mermiri, T. (2011). Private investment in Culture: the sector in and post-‐recession. Cultural Trends

Mikhaylova, E. (2013). Crowdfunding trends 2014. Gevonden op: http://www.business2community. com/strategy/crowdfunding-‐trends-‐2014-‐0724170?tru=WVSD3#XZmIRIhR5GiOdjjp.99, 10-‐06-‐2014 Mollick, E. (2013). The dynamics of crowdfunding: an exploratory study. Journal of Business Venturing, Deel 29, Uitgave 1, januari 2014, Pag. 1–16 Nagymihaly, G. (2013). Crowdfunding: Drivers and Barriers in an International Perspective. Nita, A. (2011). The Social Crowdfundnetwork. NOS (2014). Kickstarter komt naar Nederland. Gevonden op: http://nos.nl/artikel/606150 kickstarter-‐komt-‐naar-‐nederland.html, 17-‐06-‐2014 NOS (2014). Waar kennen we crowdfunding van? Gevonden op: http://nos.nl/artikel/606235-‐waar kennen-‐we-‐crowdfunding-‐van.html, 17-‐06-‐2014 Openshaw, J. (2014). How to use crowdfunding to invest in real estate. Gevonden op: http://www.marketwatch.com/story/how-‐to-‐use-‐crowdfunding-‐to-‐invest-‐in-‐real-‐estate 2014-‐02-‐07?link=sfmw, 10-‐06-‐2014 Phundee, J. (2014). Making social work for you. Gevonden op: http://phundeeblog.wordpress.com /2014/06/06/making-‐social-‐work-‐for-‐you-‐twitter/, 10-‐06-‐2014 Röthler, D., & Wenzlaff, K. (2011). Crowdfunding schemes in Europe. European Expert Network in Culture. Stemler, A. R. (2013). The JOBS-‐Act and crowdfunding: Harnessing the power – and money – of the masses. Business Horizons 56(3), pag. 271–275 Vliet, K. van (2011). Crowdfunding: waarom doen we mee? (Masterthesis) Vliet, K. van (2012). Kunst zoekt crowd. In Rektoverso. Gevonden op: http://www.rektoverso .be/artikel/kunst-‐zoekt-‐crowd, 17-‐06-‐2014

Bijlage 1: Checklist Crowdfunding van Culturarchitect.nl – blanco CULTURRARCHITECT CONSULTANCY / CROWDFUNDING CHECKLIST GEBASEERD OP DOUW EN KOREN + NU.ZAKELIJK Concreet en tastbaar: Het eindproduct moet zo concreet mogelijk zijn. De zangeres Hind haalde voor het opnemen van haar CD in een week tijd 40.000 euro op. Maar voor haar -‐ minder tastbare -‐ marketing kreeg zij de benodigde 30.000 euro niet voor elkaar. Daarnaast werkt het vaak goed om ook de campagne zelf zo concreet mogelijk te maken: Een Rotterdams kunstcentrum liet via crowdfunding bijvoorbeeld microfoons, deuren en luidsprekers financieren. Kortom: hoe concreter hoe beter. wat is het eindproduct? -‐

hoeveel is er nodig?

hoe snel?

-‐

Persoonlijk en handgemaakt: Vergeet gelikte commerciële types die met strakke grafieken hun businessplannen tonen. Het best werkt de authentieke clip van de buurjongen die een briljant idee heeft, nog niet precíes weet hoe hij het gaat doen, maar wel de passie en de ‘brains’ heeft om het te realiseren. En daarom ook al een proof-‐of-‐concept heeft om te tonen: hij weet waar hij het over heeft.

wie gaat het verhaal vertellen?

welke idee voor een leuke filmpje/oproep hebben wij?

Het verhaal: Mensen investeren graag in een aansprekend verhaal achter het idee of product. Wat is jouw inspirerende verhaal? Waarom zouden mensen zich door dit verhaal verbonden voelen met jouw project? Vergeet niet te vermelden wat er nieuw, of revolutionair aan is. wat is je verhaal? (in 1 zin! -‐

wat is bijzonder, nieuw, revolutionair in je verhaal?

waarom vind je het belangrijk?

waarom zouden anderen het belangrijk moeten vinden?

-‐

Urgent: Je donateurs of investeerders aanspreken met “jongens, we hebben nog zestig dagen”, klinkt urgenter dan, “we hebben nog een jaar”. Waarom heb je juist nu financiële hulp nodig? Houd het dus kort. Het is bijna onmogelijk om mensen een jaar geboeid te houden.

wat is de urgentie?

wat is de deadline?

-‐

Beloning: Als je crowdfundt door middel van een lening of investering wordt je voorstel aantrekkelijker door goede rendementen. Maar vergeet niet dat de meeste van je financiers toch echt in je plan stappen omdat ze affiniteit hebben met het verhaal; er deel van willen worden. Verzin daarom extra (in natura-‐)beloningen die de deelnemers het verhaal mee laten ervaren.

welke tegenprestaties bied je?

-‐

Verspreid: Sommige crowdfunders in spe denken nog dat als je je plan online zet, het geld vanzelf binnenrolt. Fout. Je zal de crowd continu je verhaal moeten vertellen, en je moet luisteren naar en reageren op hun reacties. En dat begint bij je eigen kring. Een crowdfundingcampagne begint vaak met vrienden en familie, voordat het breder om zich heen grijpt. Een project dat erin slaagt om, meestal via een vaste kern van aanhangers, 10 procent van zijn financiering binnen te halen, heeft vaak al een goede kans van slagen.

-‐

Mobiliseer: Vind manieren waarop je investeerders of donateurs ambassadeurs worden: hoe mobiliseer je hen? Een goed voorbeeld was Wakawaka, een met crowdfunding gefinancierde led-‐lamp. De mensen achter dit project verzamelden een groep mensen in de eerste weken en ze bleven die crowd benaderen. Toen ze het benodigde bedrag net niet dreigden te halen, konden ze die groep opnieuw benaderen voor een eindsprint. Blijf je achterban dus berichten en vraag ze indien nodig om hulp. Tot slot, het kan helpen om je donateurs in levenden lijve te ontmoeten. Dat kan meerwaarde bieden, buiten het virtuele aspect om.

noem de 1ste kring noem de 2de kring noem de 3de kring hoeveel contacten in de 1ste kring? wie gaat ze bereiken? met welke middelen ga je hun bereiken / mobiliseren? hoeveel donaties verwacht je van je 1ste kring? (totaal) hoeveel per persoon? wat is de minimum dat je moet werven?

hoeveel contacten in de 2ste kring? wie gaat ze bereiken?

met welke middelen ga je hun bereiken / mobiliseren?

hoeveel donaties verwacht je van je 2ste kring? (totaal)

hoeveel per persoon? wat is de minimum dat je moet werven?

hoeveel contacten in de 3ste kring? wie gaat ze bereiken? met welke middelen ga je hun bereiken / mobiliseren? hoeveel donaties verwacht je van je 3ste kring? (totaal)

hoeveel per persoon? wat is de minimum dat je moet werven?

-‐

Heb meerdere aanjaagmomenten (acties) klaar staan die je direct kunt inzetten zodra de campagne een boost kan gebruiken. Denk aan de crowdfundingactie als een campagne met meerdere fases: voor iedere fase dien je een plan paraat te hebben om ht woord met nieuwe energie verder te verspreiden.

tijdpad campagne FASE 1 FASE 2 FASE 3 FASE 4 FASE 5

-‐

Kies het juiste crowdfundingplatform. Blijf je binnen de grenzen, of ga je internationaal? Alleen al het feit dat Nederlandse platforms met Nederlandse betaalmethodes werken, kan daarbij een rol spelen. En kies vervolgens een manier waarop de crowd kan participeren: lenen, investeren of doneren. Culturele projecten maken vaak gebruik van donaties, ondernemers gebruiken vaker leningen en investeringen. Tot slot: bepaalde donatiecampagnes kunnen ook zonder platform, maar dit vergt vaak meer werk. wat is de platform van je keuze? wat zijn je alternatieven? Deelprojecten: Bij een grotere campagne kun je In plaats van in een keer 200.000 euro te willen ophalen, een teaser-‐campagne lanceren om het concept te testen. Bij de volgende ronde heb je dan een vaste kern aanhangers waar je op kan terugvallen. Doe dit vooral als je weet dat je langer de tijd hebt. Een eerste ronde kan immers in een paar weken succes boeken; een gemiddelde campagne duurt 60 tot 90 dagen. Als het dan niet lukt om voldoende geld binnen te halen, kun je beter opgeven.

gaat het over een deelproject campagne?

als wel, wat is de eindcampagne?

Wat je vooral niet moet doen: -‐ Een project online zetten en wachten tot het geld binnenkomt -‐ Vergeten. Neem je crowd niet voor lief. Als iemand wat voor je doet, vergeet hen dan niet -‐ al dan niet publiekelijk -‐ in het zonnetje te zetten en houd contact. -‐ Doelgroepen identificeren en je vooral daar op richten. Dit kan een aanvulling zijn, maar een campagne begint meestal met je eigen netwerk; stap op hen af! -‐ Vaag. Vraag het publiek liever niet om geld voor “vage” activiteiten als marketing, training en consultancy. -‐ Gelikt. Maak geen te gelikte filmpjes met strakke statistieken, stropdassen en reclameslogans. Vertel je verhaal zelf, zonder al te veel opsmuk. -‐ Bloedserieus zijn werkt bij crematies, maar niet bij crowdfunding. Heb plezier, dat doet je crowd immers liefst ook.

Bijlage 2: Resultaten Enquête over crowdfunding in de culturele sector TEKST ENQUETE Wij zijn Caecilia van Stigt en Jacek Rajewski, twee onafhankelijke fondsenwervers in de culturele sector. In verband met het onderzoek dat wij in samenwerking met het Instituut Fondsenwerving in Utrecht verrichten, willen we je graag aantal vragen stellen om zo een beeld te krijgen van de actuele stand van zaken rondom crowdfunding in kunst en cultuur. Naast deze enquête doen we literatuurstudie en vinden er interviews plaats met verschillende crowdfundingprofessionals. Uiteraard behandelen wij je gegevens en alle bevindingen met uiterste discretie. Je privacy is gewaarborgd en geen details van je organisatie worden gepubliceerd. Indien gewenst willen we onze bevindingen graag met je delen. Onze onderzoeksvraag is tweevoudig: 1. Wat zijn de algemene organisatorische voorwaarden voor Crowdfunding in de culturele sector? 2. Welke investeringen (organisatorisch en financieel) moet de organisatie doen en wat levert het op? Dus wanneer is Crowdfunding effectief? Wij zijn vooral benieuwd naar wat crowdfundingsacties succesvol maakte, waar kansen liggen en welke valkuilen men tegenkwam. Ons doel is om genoeg inzicht te vergaren waardoor wij onze klanten in de toekomst beter kunnen infomeren over de kansen en mogelijkheden van crowdfunding voor hun organisatie binnen het pakket van de totale fondsenwerving. RESULTATEN ENQUETTE We hebben in totaal circa 15 organisaties benaderd en van 5 organisaties volledig ingevulde enquêtes terug ontvangen.

VRAGEN EN ANTWOORDEN 1) Wat is de rechtsvorm van je organisatie? (stichting, VOF, ZZP, anders…) organisatie 1 Stichting organisatie 2 ZZP organisatie 3 Stichting organisatie 4 Stichting organisatie 5 Eenmanszaak 2) Hoe groot is je organisatie (hoeveel mensen werken regelmatig bij je organisatie)? organisatie 1 3 mensen: 1 persoon full time, 1 persoon 2 dagen in de week (vrijwilliger) 1 persoon parttime organisatie 2 1 persoon organisatie 3 geen antwoord organisatie 4 10 organisatie 5 1 3) Hoeveel jaren bestaan jullie? organisatie 1 25 organisatie 2 2 organisatie 3 4 organisatie 4 41 organisatie 5 3 4) Wat is de voornaamste ZAKELIJKE activiteit van jullie organisatie (hoe verdienen jullie geld? Noem je producten of marktgebieden. Als je alleen subsidies ontvangt, noem het ook) organisatie 1 subsidies (structureel meerjarig door gemeente en provincie, de rest projectaanvragen) organisatie 2 Impresario, krijg een percentage van elke boeking organisatie 3 alleen subsidie, sponsoren en inkomsten uit kaartverkoop organisatie 4 Vertonen van films. Verhuren van zalen. Educatie basis-‐ en voorgezet onderwijs. Subsidies en fondsen. organisatie 5 Concerten geven, workshops geven, doceren, dirigeren 5) Hoeveel crowdfundingacties heeft je organisatie in totaal verricht? organisatie 1 1 organisatie 2 1 organisatie 3 1 organisatie 4 1 organisatie 5 1 6) Wat was de naam en het doelbedrag van je laatste crowdfundingsactie? organisatie 1 Opera Spanga 25 jaar – doelbedrag €4000 ,= organisatie 2 Grupo del Sur live in het Concertgebouw – doelbedrag € 3500,= organisatie 3 Torrentius -‐ doelbedrag €5000,= organisatie 4 ’t Hoogt Knapt Op – doelbedrag €7500,= organisatie 5 The Percussion Canon – doelbedrag €8000,-‐

7) Wat was de start-‐ en einddatum van deze actie? organisatie 1 21-‐05-‐2014 tot 10-‐06-‐2014, duur van ongeveer 50 dagen organisatie 2 27-‐8-‐2014 tot 10-‐11-‐2014, duur van ongeveer 60 dagen organisatie 3 Eind september tot 8 november 2014, duur van ongeveer 40 dagen organisatie 4 03-‐10-‐2014 tot 28-‐11-‐2014, duur van ongeveer 55 dagen organisatie 5 6-‐11-‐13 tot 23-‐12-‐2013, duur van ongeveer 50 dagen 8) Staat deze actie nog steeds online? Dan graag een link, anders omschrijf je crowdfundingactie in 3-‐5 zinnen en noem de crowdfundingplatform dat je hebt gebruikt organisatie 1 http://www.voordekunst.nl/vdk/project/view/1892-‐opera-‐spanga-‐25-‐jaar organisatie 2 http://www.voordekunst.nl/vdk/project/view/2690-‐grupo-‐del-‐sur-‐live-‐in-‐het-‐ concertgebouw organisatie 3 http://www.voordekunst.nl/vdk/project/view/2740-‐torrentius-‐triomf-‐en-‐ tragiek-‐van-‐een-‐haarlemse-‐schilder organisatie 4 http://voordekunst.nl/vdk/project/view/2782-‐t-‐hoogt-‐knapt-‐op organisatie 5 http://voordekunst.nl/vdk/project/view/1739-‐the-‐percussion-‐canon 9) Hoe lang (en hoeveel uur in totaal) was je voorbereiding? (voordat de actie van start ging) organisatie 1 15 uur organisatie 2 niet bijgehouden organisatie 3 niet bijgehouden organisatie 4 Geschat: deskresearch – 10 uur, voorbereiding opzetten crowdfunding pagina etc: 8 uur organisatie 5 50 uur 10) Hoeveel uur in totaal heeft je organisatie geïnvesteerd TIJDENS de actie? organisatie 1 2 uur organisatie 2 niet bijgehouden organisatie 3 niet bijgehouden organisatie 4 ongeveer 24 uur organisatie 5 50 uur 11) Werd je bij de voorbereiding en uitvoering door een externe adviseur/expert geholpen of deed je alles binnen je eigen organisatie? organisatie 1 ja organisatie 2 nee organisatie 3 nee organisatie 4 afstudeerstagiaire en connectie uit netwerk; diegene heeft zelf crowdfunding ingezet en heeft af en toe meegedacht. organisatie 5 ja

12) Was de actie FINANCIEEL succesvol? (had je je doelbedrag verzameld binnen de deadline, of anders…) organisatie 1 nee organisatie 2 ja organisatie 3 ja (niet de 100% gehaald, wel 82% zodat het toch als “succesvol” werd beschouwd) organisatie 4 ja (in totaal €8120,-‐= dus boven het doelbedrag van €7.000,=) organisatie 5 ja 13) Was de actie op ANDERE GEBIEDEN succesvol, indien ja, op welke dan? organisatie 1 nee organisatie 2 ja, vergroten bekendheid van Grupo del Sur organisatie 3 geen mening organisatie 4 betrokkenheid van de doelgroep is hoog. organisatie 5 ja, meer bekendheid voor het project, meer interesse 14) *Noem drie dingen die uitstekend gingen bij je crowdfundingactie organisatie 1 − formuleren plan en waarvoor we precies geld gingen ophalen − communicatie met VoordeKunst − noodzaak creëren voor het geld ophalen nu organisatie 2 -‐ De hele groep heeft meegewerkt en dat bracht een positieve energie op -‐ Goed om te voelen dat donateurs vertrouwen in je project hebben -‐ We hebben het bedrag gehaald dankzij de verdubbelaar van het Amsterdamse fonds organisatie 3 -‐ Medewerkers bleken bereid om zelf mee te financieren door aan de crowdfunding mee te doen en hun eigen achterban hier ook toe aan te zetten organisatie 4 -‐ Een aparte mailing met een oproep tot doneren, 2 keer verstuurd en daarmee voor het grootste deel het doelbedrag binnen gehaald. -‐ Minder tijdrovend dan gedacht. -‐ Betrokkenheid van organisatie, vrijwilligers en donateurs. organisatie 5 -‐ Samenwerking met voordekunst -‐ Social media exposure -‐ Uitwerking tegenprestaties 15) *Noem drie dingen die fout gingen organisatie 1 − Regelmatig bijhouden van de site, updates plaatsen − Het persoonlijk maken en houden − Onze eigen trouwe achterban mobiliseren organisatie 2 -‐ We hebben veel tijd moeten investeren in pr en acties, meer dan gedacht -‐ Zonder de verdubbelaar was het waarschijnlijk niet gelukt. organisatie 3 -‐ Het was erg moeilijk om mensen buiten onze eigen kring om te bereiken.

-‐

organisatie 4

-‐

organisatie 5

-‐ -‐ -‐

Plan van aanpak / communicatieplan niet helemaal uitgewerkt i.v.m. langdurige ziekte van degene die het project zou leiden, waardoor sommige leuke kansen onbenut bleven. De media pikte het al na een paar dagen op, nog niet veel geld op de teller. En RTV Utrecht stuurde iemand die kwalitatief een erg slecht item maakte waardoor het niet uitgezonden is op TV. We hadden gedacht meer, dan wel sneller geld te verzamelen. Betrokkenheid projectleden werd iets minder Veel te veel tijd geïnvesteerd uiteindelijk, en stress

*bij 14) en 15) denk aan; betrokkenheid alle leden organisatie en/of alle projecthouders, kwaliteit van je crowdfundingidee, je verwachtingen versus resultaat, verhouding tijdinvestering versus resultaat, reacties vanuit je netwerk, houding van de donateurs, uitwerking van de tegenprestaties, invloed van crowdfunding op je organisatie etc.)

Caecilia van Stigt Advies en zakelijke dienstverlening voor de culturele sector www.caeciliavanstigt.nl Gouw 2 1153 PK Zuiderwoude info@caeciliavanstigt.nl mobiel +31 (0)636 396 743 Skype: Caecilia100 Blog; Is er leven na Bach? www.caeciliavanstigt.blogspot.nl •••••

Jacek M. Rajewski

Cultuurarchitect Consultancy -‐ projectbureau voor cultuur en maatschappij www.cultuurarchitect.nl Karimatastraat 32 1095XT Amsterdam jacek@cultuurarchitect.nl mobiel +31 (0)652 063 633 www.linkedin.com/in/jacekrajewski www.twitter.com/JacekWork www.facebook.com/cultuurarchitect