Najczęściej zadawane pytania
1. Czy polska matura i polskie dyplomy są w Niemczech uznawane?
2. Jakie typy uczelni istnieją w Niemczech? 3. Jakie tytuły można uzyskać po ukończeniu studiów?
s. 6 s. 8
s. 10
4. Która uczelnia w Niemczech jest najlepsza? s. 12 5. Czy muszę bardzo dobrze znać język niemiecki? s. 13 6. Czy studia na niemieckich uczelniach są płatne? s. 15 7. Gdzie mogę w Niemczech studiować wybrany przeze mnie kierunek studiów?
s. 16
8. Gdzie i do kiedy muszę złożyć wniosek o przyjęcie na studia?
s. 17
s. 20 9. Jakie są koszty utrzymania w Niemczech? 10. Czy muszę się ubezpieczyć od kosztów leczenie? s. 21 11. Jakie mam szanse na miejsce w akademiku? s. 22 12. Jakich formalności muszę dopełnić po przybyciu do Niemiec?
13. Czy mogę pracować w czasie studiów? 14. Jakie są możliwości otrzymania stypendium na studia w Niemczech?
15. Jak mogę uzyskać stopień doktora w Niemczech?
s. 24 s. 25
s. 26 s. 28
Studia w Niemczech Jesteś zainteresowany studiami w Niemczech? W broszurze tej znajdziesz odpowiedzi na pytania, które mogą pojawić się w związku z planowanym wyjazdem na studia do Niemiec.
6
Studia w Niemczech
1. Czy polska matura i polskie dyplomy są w Niemczech uznawane?
Polska matura z liceum ogólnokształcącego honorowana jest przez wszystkie niemieckie uczelnie. Polacy posiadający świadectwo dojrzałości liceum ogólnokształcącego mogą więc podejmować studia na niemieckich uczelniach na takich samych zasadach jak niemieccy maturzyści. Absolwenci liceów profilowanych i techników mogą podjąć studia wyłącznie na kierunkach odpowiadających ich profilowi kształcenia. Decydując się na jego zmianę, będą zmuszeni do zdania egzaminu stwierdzającego równoważność wykształcenia dopuszczającego do studiów (Feststellungsprüfung). Egzamin ten można zdać w tzw. Studienkolleg. Jest to instytucja przygotowująca cudzoziemców do podjęcia studiów na niemieckich uczelniach. Dokładne informacje na ten temat można znaleźć na stronie: www.studienkollegs.de
Osoby posiadające polski tytuł licencjata lub inżyniera, które chcą podjąć w Niemczech magisterskie studia uzupełniające, muszą skontaktować się bezpośrednio z wybraną przez siebie niemiecką uczelnią. Wybrana uczelnia musi orzec, czy uzyskane przez kandydata kwalifikacje upoważniają go do podjęcia studiów na wybranym kierunku. Dotyczy to również kandydatów chcących uzyskać w Niemczech tytuł naukowy doktora. Informacje dotyczące uznawalności zagranicznych świadectw i dyplomów znajdują się na stronie Zentralstelle für ausländisches Bildungswesen (ZAB), czyli centralnej jednostki zajmującej się oceną zagranicznych świadectw: www.anabin.de Informacje o Zentralstelle für ausländisches Bildungswesen znajdują się na stronie: www.kmk.org/zab
8
Studia w Niemczech
2. Jakie typy uczelni istnieją w Niemczech?
W Niemczech istnieją trzy główne typy uczelni: Uniwersytety Uniwersytety wyznają zasadę jedności badań i pracy dydaktycznej. Oznacza to m.in., iż studenci relatywnie wcześnie zostają włączani w pracę naukową. Studia na uniwersytetach postrzegane są jako krok w kierunku samodzielnej pracy naukowej. W ramach regulaminu studiów na większości kierunków stu denci mają stosunkowo dużą swobodę kształtowania programu studiów; dzieje się tak na przykład na wydziałach nauk humanistycznych i społecznych. Natomiast na kierunkach przyrodniczych, na medy cynie i prawie studia są ściśle zorganizowane. Do uczelni typu „uniwersytet” należą również uniwersytety techniczne i wyższe szkoły techniczne (Technische Universitäten/Technische Hochschulen).
Fachhochschulen (Universities of Applied Sciences/ Uniwersytety nauk stosowanych) Charakterystyczne dla studiów w Fachhochschule jest skupienie na zastosowaniu praktycznym nabytej podczas studiów wiedzy. Integralną częścią studiów są więc praktyki w firmach, fabrykach, przedsiębiorstwach i urzędach. Dlatego Fachhochschulen często współpracują z zakładami przemysłowymi w danym regionie. W ofercie studyjnej przeważają kierunki techniczne, ekonomiczne i społeczne. Fachhochschu len nie mogą przyznawać tytułu doktora, zaś dyplom, jaki się na nich uzyskuje, nie zawsze upoważnia do bezpośredniego podjęcia studiów doktoranckich na niemieckim uniwersytecie. Wyższe szkoły muzyczne, artystyczne, filmowe itp. Od kandydatów do wyższych szkół muzycznych, artystycznych i filmowych wymaga się specjalnych uzdolnień w danej dziedzinie. Nabór do tego typu uczelni jest bardzo zindywidualizowany. Szczegółowe informacje na temat różnych typów uczelni znajdują się na stronie: www.hochschulkompass.de
10 Studia w Niemczech
3. Jakie tytuły można uzyskać po ukończeniu studiów?
Jako konsekwencję Procesu Bolońskiego mającego na celu ujednolicenie toku studiów we wszystkich krajach europejskich, na niemieckich uczelniach wprowadzono tytuły: Bachelor (B.A./B.Sc./B.Eng. itp.) uzyskiwany po sześciu, siedmiu lub ośmiu semestrach studiów I stopnia oraz Master (M.A./M.Sc./ M.Eng. itp.) koronujący dwu-, trzy- lub czterosemestralne magisterskie studia uzupełniające. Prawie wszystkie kierunki studiów kończą się dyplomem typu Bachelor lub Master i to zarówno na uniwersytetach, jak i w Fachhochschulen/Universities of Applied Sciences. Wyjątkiem od tej reguły są studia prawnicze, me d yczne, psychologiczne oraz kierunki kształcące przyszłych nauczycieli. Absolwenci tych kierunków zdają zazwyczaj egzamin państwowy, tzw. Staatsexamen lub Staatsprüfung. Nieliczne kierunki studiów na uniwersytetach oraz w Fachhochschulen/Universities of Applied Sciences kończą się stopniem Diplom (np. Diplomingenieur) lub dyplomem Magister (Magister Artium). Wyszukiwarka umożliwiająca wybór kierunku w zależności od tytułu, który można uzyskać po jego ukończeniu znajduje się na: www.study-in.de
12 Studia w Niemczech
4. Która uczelnia w Niemczech jest
5. Czy muszę bardzo dobrze znać język
Niemieckie uniwersytety wykazują z reguły wysoki poziom kształcenia. W ogólnodostępnych rankingach oceniane są jednak tylko kierunki studiów a nie uczelnie jako takie. Może się to okazać pomocne przy wyborze miejsca studiów.
Na uczelniach niemieckich językiem wykładowym jest z reguły język niemiecki, ale istnieje szereg kierunków studiów z wykładowym językiem angielskim.
najlepsza?
Ranking CHE (Centrum für Hochschulentwicklung) oraz tygodnika „ZEIT” jest bezpłatnie dostępny w sieci: http://ranking.zeit.de
niemiecki?
Studia w języku niemieckim: Obcokrajowcy zainteresowani studiami w Niemczech od pierwszego semestru muszą wykazać się bardzo dobrą znajomością języka niemieckiego, która spraw dzana jest poprzez egzamin Deutsche Sprachprüfung für den Hochschulzugang (DSH). Egzamin ten zdaje się zazwyczaj kilka tygodni przed rozpoczęciem semestru na niemieckiej uczelni. Drugim egzaminem, który upoważnia do podjęcia studiów na niemieckich uczelniach i który można zdać w Polsce jest Test Deutsch als Fremdsprache (TestDaF). Wyczerpujące informacje o tym egzaminie dostępne są na stronie internetowej: www.testdaf.de Z egzaminu DSH zwalnia również certyfikat Instytutu Goethego na poziomie C2: Großes Deutsches Sprachdiplom, niektóre niemieckie uczelnie honorują egzamin GI na poziomie C1. Bliższe informacje na ten temat znajdują się na stronie: www.goethe.de/polen
14 Studia w Niemczech
6. Czy studia na niemieckich uczelniach są płatne?
Ponadto egzaminem zwalniającym z DSH jest Deut sches Sprachdiplom Stufe II (DSD II), który zdają uczniowie niektórych liceów ogólnokształcących. Szczegółowe informacje o wszystkich w/w certyfikatach znajdują się na stronie: www.sprachnachweis.de Wiele cennych informacji związanych z nauką języka niemieckiego dostępnych jest na stronie: www.deutsch-lernen.net W przypadku krótszych pobytów na niemieckich uczelniach (pobyt badawczy czy szkoła letnia itp.) nie jest wymagana udokumentowana znajomość języka niemieckiego. Studia w języku angielskim: Znajomość języka niemieckiego nie jest konieczna w przypadku międzynarodowych kierunków studiów z wykładowym językiem angielskim. W takim przy padku kandydat musi wykazać się jednak bardzo dobrą znajomością języka angielskiego. Wykaz kie runków oferowanych w języku angielskim znajduje się pod adresem: www.daad.de/idp W przypadku kierunków studiów z wykładowym językiem angielskim informacji o egzaminach języko wych dopuszczających do studiów należy szukać bezpośrednio na wybranej uczelni.
Odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna. Wprowadzenie czesnego za studia leży w gestii krajów związkowych i uzależnione jest od aktualnie rządzącej partii/frakcji politycznej. W chwili obecnej studia I stopnia są bezpłatne na wszystkich państwowych uczelniach, nie licząc semestralnych opłat immatrykulacyjnych w wysokości od 100 Euro do nawet 250 Euro. Na większości niemieckich uczelni zdecydowano się jednak na wprowadzenie opłat dla osób, które studiują zbyt długo (czyli przekraczają liczbę semestrów przewidzianych w pro gramie studiów). Także osoby, które mają już dyplom (licencjat, magister) i planują kontynuowanie studiów na np. magisterskich studiach uzupełniających lub chcą podjąć drugie studia, muszą liczyć się z opłatami rzędu 500 Euro za semestr. Radzimy przed podjęciem decyzji o studiowaniu w Niemczech sprawdzić, jak sytuacja wygląda na wybranej uczelni. Dobrym źródłem informacji są strony internetowe: www.studis-online.de/ studinfo/gebuehren oraz www.daad.de/gebuehren
16
Studia w Niemczech
7. Gdzie mogę w Niemczech studiować
8. Gdzie i do kiedy muszę złożyć wniosek
Wyszukiwarki uczelni i kierunków studiów w Niemczech według różnych kryteriów wyboru znajdują się na następujących stronach internetowych:
Odpowiedź na to pytanie w dużej mierze zależy od wybranej uczelni i wybranego kierunku studiów. W przypadku wielu kierunków studiów nie ma egzaminów wstępnych i o przyjęcie na studia należy ubiegać się za pośrednictwem Biura Współpracy z Zagranicą (Akademisches Auslandsamt) wybranej uczelni. Termin składania wniosków upływa zazwy czaj z dniem 15 lipca w przypadku podjęcia studiów w semestrze zimowym oraz z dniem 15 stycznia w przy padku rozpoczęcia studiów od semestru letniego.
wybrany przeze mnie kierunek studiów?
www.study-in.de www.hochschulkompass.de www.daad.de/idp
o przyjęcie na studia?
Pod koniec 2003 roku zostało powołane do życia stowarzyszenie uni-assist e.V. (Arbeits- und Servicestelle für Internationale Studienbewerbungen), którego członkami założycielskimi obok DAAD (Niemiecka Centrala Wymiany Akademickiej) i HRK (Hochschulrektorenkonferenz, czyli Konferencja Re ktorów Szkół Wyższych w Niemczech) było 41 nie m ieckich uczelni. W chwili obecnej do uni-assist należą 144 niemieckie szkoły wyższe. W przypadku uczelni członkowskich składanie wniosków o przyjęcie na studia możliwe jest wyłącznie za pośrednictwem stowarzyszenia uni-assist. Szczegółowe informacje dostępne są na stronie: www.uni-assist.de
W przypadku kierunków objętych tzw. Numerus Clausus (z ograniczeniem liczby miejsc) podlegających ogólnoniemieckiemu konkursowi świadectw maturalnych (medycyna, weterynaria, stomatologia i farmacja) polscy maturzyści o przyjęcie na studia muszą ubiegać się za pośrednictwem fundacji Stiftung für Hochschulzulassung (hochschulstart.de). Polskich kandydatów na studia medycyny, weterynarii, stomatologii i farmacji obowiązują te same zasady co studentów z Niemiec oraz innych krajów Unii Europejskiej. Wszystkie ważne informacje dostępne są na stronie internetowej: www.hochschulstart.de
20 Studia w Niemczech
9. Jakie są koszty utrzymania
10. Jak wygląda kwestia ubezpieczenia
Koszty utrzymania zależą w dużej mierze od indy widualnych potrzeb i zainteresowań studenta oraz od miasta, w którym podjął on studia. Średni koszt utrzymania studenta w Niemczech wynosi około 800 Euro. Większość kosztów związana jest z opłatami za mieszkanie (od 220 do 350 Euro miesięcznie). Semestralny bilet na komunikację miejską kosztuje około 80 Euro. Co semestr należy uiścić tzw. opłatę socjalną (Semesterbeitrag) w wysokości od 100 do 250 Euro, na niektórych uczelniach w tej kwocie za warta jest już opłata za semestralny bilet na komunikację miejską. Studenci, którzy nie ukończyli 30 roku życia i studiują nie dłużej niż 14 semestrów mają prawo ubezpieczyć się w państwowych kasach cho rych. Miesięczna składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi około 80 Euro.
Osoby objęte ubezpieczeniem zdrowotnym w Na rodowym Funduszu Zdrowia, które udają się do Nie miec w celu podjęcia studiów powinny legitymować się Europejską Kartą Ubezpieczenia Zdrowotnego (EKUZ). Uzyskanie EKUZ możliwe jest poprzez złożenia wniosku w Oddziale Wojewódzkim NFZ, właściwym ze względu na zgłoszone miejsce zamieszkania. Należy mieć na uwadze, że w przypadku podjęcia pracy w Niemczech student podlega ustawodawstwu niemieckiemu.
w Niemczech?
Więcej informacji o opłatach, kosztach utrzymania i życia w Niemczech można znaleźć na stronie organizacji prowadzącej domy studenckie i stołówki (Studentenwerk): www.internationale-studierende.de
zdrowotnego?
Wszystkie niezbędne informacje dostępne są na stro nach internetowych Narodowego Funduszu Zdrowia: www.nfz.gov.pl Studenci, którzy nie ukończyli 30 roku życia i studiują nie dłużej niż 14 semestrów mają prawo ubezpieczyć się w Niemczech w państwowych kasach chorych. Miesięczna składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi około 80 Euro.
22 Studia w Niemczech
11. Jakie mam szanse na miejsce w akademiku?
Każdy student obcokrajowiec ma prawo do ubiegania się o miejsce w akademiku. Warunkiem koniecz nym − najpóźniej w momencie podpisania umowy − jest dowód immatrykulacji na danej uczelni, czyli posiadanie legitymacji studenckiej. Im wcześniej złoży się podanie o akademik, tym szybciej się go dostanie. Wniosek o miejsce w akademiku składa się u orga nizacji prowadzącej domy studenckie i stołówki Studentenwerk: www.internationale-studierende.de Każdy musi liczyć się z tym, że co najmniej na pierwszy semestr studiów trzeba będzie poszukać prywatnego zakwaterowania.
Bardzo popularne są w Niemczech tzw. Wohngemeinschaften, czyli „wspólnoty mieszkaniowe”. Są to kilkuosobowe grupy studentów wynajmujące wspólnie kilkupokojowe mieszkanie. Każdy członek grupy posiada zazwyczaj własny pokój, a kuchnię i łazienkę użytkuje się wspólnie. Adresy mieszkań i pokoi do wynajęcia można znaleźć w lokalnych gazetach, na lokalnych stronach internetowych oraz na tablicach informacyjnych na terenie uczelni.
24 Studia w Niemczech
12. Jakich formalności muszę dopełnić
13. Czy mogę pracować w czasie
Po przybyciu do Niemiec należy zgłosić się na uczelnię i dokonać immatrykulacji.
Tak, od 1 maja 2011 roku rynek pracy jest dla Polaków otwarty. Polscy studenci mogą więc pracować bez konieczności posiadania dodatkowych zezwoleń. Należy jednak mieć na uwadze, że znalezienie pracy może okazać się trudne. Poza tym studiowanie za granicą, w obcym języku jest dużym wyzwaniem i na dodatkową pracę może po prostu zabraknąć czasu.
po przybyciu do Niemiec?
Aby zapisać się na studia, trzeba przedłożyć za świadczenie o posiadaniu aktualnego ubezpieczenia zdrowotnego. Obywatele polscy są zwolnieni z obowiązku posiadania zezwolenia na pobyt. Jednak przed upływem 3 miesięcy należy udać się do odpowiedniego Urzędu Meldunkowego (Einwohnermeldeamt) z następującymi dokumentami: • dowód osobisty, • dowód immatrykulacji na niemieckiej uczelni, • zaświadczenie o ubezpieczeniu zdrowotnym, • deklaracja o posiadanym zabezpieczeniu finansowym na czas studiów w Niemczech. Dalsze informacje dostępne są na stronach: www.daad.de/deutschland www.internationale-studierende.de
studiów?
Uwaga: Studenci pracujący ponad 20 godzin tygodniowo muszą opłacać składki na ubezpieczenie społeczne. W poszukiwaniu pracy oraz praktyk dla studentów może pomóc adres: www.arbeitsagentur.de
26 Studia w Niemczech
14. Jakie są możliwości otrzymania
stypendium na studia w Niemczech?
Osoby rozpoczynające pełne studia w Niemczech muszą mieć świadomość, iż żadna niemiecka organizacja nie posiada w swojej ofercie stypendiów na całe studia, czyli od ich rozpoczęcia do chwili uzyskania dyplomu. Istnieje jednak wiele organizacji, w tym także DAAD, które przyznają polskim studentom, absolwentom i naukowcom stypendia na wyjazdy na niemieckie uczelnie. Informacje na temat programów stypendialnych DAAD znajdują się na stronie: www.daad.pl Ogólna baza danych niemieckich organizacji przy znających stypendia do Niemiec jest dostępna na stronie: www.funding-guide.de
28 Studia w Niemczech
15. Jak mogę uzyskać stopień doktora w Niemczech?
Uniwersytety w Niemczech dają możliwość ukończenia studiów doktoranckich. Poniższe strony inter netowe są pomocne w znalezieniu odpowiedniej uczelni: www.daad.de/deutschland/promotion www.daad.de/research-explorer www.research-in-germany.de www.hochschulkompass.de
Do tytułu doktora prowadzą różne drogi. Tradycyjną i najbardziej popularną formą doktoratu w Niemczech jest samodzielna praca nad dysertacją pod kierunkiem promotora (Doktorvater lub Doktormutter). Prostą drogą znalezienia i skontaktowania się z profesorem jest korespondencja mailowa i Internet. Od kilku lat powstaje coraz więcej ustrukturyzowanych programów studiów doktoranckich, z których wiele skierowanych jest także do zagranicznych doktorantów. Programy te oparte są na modelu anglosaskim (PhD), w którym doktorant wspierany jest przez zespół opiekunów naukowych.
www.forschungsportal.net Informacje o międzynarodowych programach doktoranckich oraz o kolegiach i szkołach doktoranckich niemieckich uczelni i pozauczelnianych instytucji naukowych dostępne są na stronach: www.daad.de/deutschland/promotion
30 Studia w Niemczech
Niemiecki krajobraz naukowo-badawczy współtworzą liczne organizacje, towarzystwa i fundacje. Do najważniejszych należą: Niemiecka Wspólnota Badawcza (DFG) www.dfg.de Towarzystwo im. Fraunhofera (FhG) www.fraunhofer.de Towarzystwo im. Maxa Plancka (MPG) www.mpg.de Wspólnota Niemieckich Centrów Badawczych im. Hermanna von Helmholtza (HGF) www.helmholtz.de Wspólnota Naukowa im. Gottfrieda Wilhelma Leibniza (WGL) www.leibniz-gemeinschaft.de Fundacja im. Alexandra von Humboldta (AvH) www.humboldt-foundation.de