TiU: Tilburg University

Slimme studenten, slimmer gebouw

De propositie van Nederland als kennisland legt onze universiteiten en hogescholen geen windeieren. Steeds meer buitenlandse studenten kiezen voor een hogere of wetenschappelijke opleiding in ons land. Studies als marketing, rechten, psychologie en economie zijn flink in trek en dat merken ze vooral in Noord-Brabant. Tilburg University (TiU) groeit als kool en heeft op dit moment meer dan 15.000 studenten, afkomstig uit 102 verschillende landen.

De ambitie van de universiteit is uit te breiden naar ongeveer 20.000 leerplekken en daar hoort ook een ambitieus huisvestingsplan bij. Op open plekken op de campus aan de Warandelaan verrijzen maar liefst vijf nieuwe slimme en flexibele gebouwen, die naadloos moeten aansluiten op het hedendaagse onderwijs. Het eerste ervan, het door VORM gerealiseerde CUBE, is in augustus van dit jaar in gebruik genomen. We lopen mee met Paul Hoeijmans, trotse manager Real Estate & Services van Tilburg University.

CUBE-gebouw

“Er lopen dagelijks 4.000 studenten het gebouw in en uit. En dan nog heb je het gevoel dat het niet echt druk is,” begint Hoeijmans bij de entree van het architectonisch bijzondere CUBE-gebouw. “De hoogte van de plafonds in alle vertrekken zorgt voor een enorme overmaat aan ruimte en licht. Bovendien is het geweldig voor de akoestiek.” Hoeijmans begon het avontuur van de realisatie van ‘zijn’ CUBE met een Design & Build uitvraag onder vijf consortia. Uitgangspunt? “Een zak met bouwstenen, gelabeld met alle voorwaarden voor het moderne onderwijs aan studenten. Die voorwaarden hebben we samen bepaald met een grote groep betrokken studenten en docenten. Hoe wil je straks in de klas zitten en hoe wil je lesgeven? Uit de inventarisatie bleek dat het tijdperk van enkel grootschalige hoorcolleges en wordt ingeruild voor een nieuwe vorm van lesgeven en leren. Nog maar een paar hoorcolleges en dan in groepen uiteen om samen te werken aan projecten of opdrachten. Liefst in dezelfde ruimte, maar zeker in hetzelfde gebouw. Studenten verblijven hier vaak de hele dag. Dat stelt andere eisen aan de leeromgeving.”

Er lopen dagelijks 4.000 studenten het gebouw in en uit. En dan nog heb je het gevoel dat het niet echt druk is.”

Paul Hoeijmans

Manager Real Estate & Services

Vol gadgets

We lopen verder het gebouw in en worden getroffen door het lichte en open karakter van het winnende ontwerp van architect KAAN. “Het hart van dit gebouw is het middenplein, samen met het auditorium, dat ruimte kan bieden aan 600 man. We kunnen deze zaal eenvoudig splitsen in twee segmenten van 300 plaatsen. Het middenplein is bedoeld als verblijfsruimte. Je kunt er een boterham eten, overleggen, studeren of gewoon even wachten op je volgende college. Maar er zijn ook 345 zelfstudieplekken voorhanden, inclusief oplaadpunten voor je mobiel of laptop. Vanuit het middenplein kijk je straks ook op de twee binnentuinen, die nog moet worden aangeplant.” We lopen verder langs de gevels en de patio en zien kleinere, met je smartphone te reserveren en openen ruimtes, met beschrijfbare wanden. Hier kun je in groepjes in alle rust samenwerken.

We gaan met Hoeijmans naar boven langs de karakteristieke en prachtige wenteltrap. Hier bevinden zich twee hypermoderne tentamenzalen, waar 550 studenten tegelijkertijd hun digitale toetsen kunnen afleggen. Afkijken en verboden hulpmiddelen gebruiken lijkt onmogelijk. Smartphones en smartwatches moeten vooral worden opgeborgen in de lockers, elke werktafel heeft een omhoog te zetten afschermklep, elk beeldscherm is voorzien van anti-spiekfolie.

De uitvraag bestond uit een verzameling bouwstenen, ontwerpregels en een fixed budget.

Vervolgens komen we bij de collegezalen aan in verschillende opstellingen. Zo zijn er twaalf zalen voor 40 personen en vijf voor 80 personen. Alles is er hier gericht op het nieuwe leren en samenwerken. In collegeruimtes kun je eerst in een rijopstelling luisteren naar de docent, om later je tafel met een klik om te draaien en in een groepsopstelling verder te gaan. De docent zelf heeft vaak dubbele projectie, voor zich een grote vloermonitor en een desk vol gadgets. Zo kan hij of zij het werk waarmee studenten digitaal bezig zijn laten zien op het scherm, eigen notities bewaren en beschikbaar maken voor de studenten.

Europese Award

We hebben genoeg bewijs gekregen van de geschiktheid van CUBE voor de moderne student én docent. Maar is het gebouw ook duurzaam? Hoeijmans lacht. “We zijn vorig jaar genomineerd voor de Europese BREEAM-Excellent Award, we hebben de tweede plaats behaald. Dat wil toch wel wat zeggen. Zie je de wanden? Bekleed met dempend materiaal gemaakt van PET-flessen. Ook op andere plekken keert dat terug. CUBE scoort hoog in slim energiegebruik door ‘presentatiegevoelig’ LED-licht, warmtekoudeopslag in de bodem, zonnepanelen, warmtepompen.” En geluid? “De trein die hier vlak langs loopt, hoor je niet. Twee binnentuinen maken dat je overal naar buiten kunt kijken. Het gebouw is gemaakt voor 60 jaar, daarna kan het voor 90% gedemonteerd en hergebruikt worden. Maar ik denk dat we over 100 jaar nog steeds een CUBE hebben!”

De karakteristieke wenteltrap

Edwin van den Berg is binnen VORM Bouw samen met zijn team verantwoordelijk was voor het totale proces van voorbereiding tot en met de oplevering van Tilburg University. “Twee jaar lang is er gewerkt aan CUBE. Een bijzonder project voor een bijzondere doelgroep”, geeft Edwin aan.

“Voor ons was CUBE een uitdaging omdat we absoluut binnen de kaders van het BREEAM Excellent-certificaat wilden blijven. Dat vraagt veel voorbereiding en denkwerk. Veel van het toegepaste prefab beton bestaat bijvoorbeeld voor 40% uit gerecycled materiaal uit de industrie. De kolommen van 15 meter lengte hebben we uit één stuk laten produceren en een groot aantal materialen betrokken vanuit de omgeving van de universiteit, omdat dat weer transportbewegingen zou schelen. Het gebouw is energieneutraal, met gebruiksafhankelijke verlichting en verwarming uit hernieuwbare bronnen. Zelfs de bouwplaatsverlichting hadden we aangepast naar een vleermuisvriendelijke variant en in de buitengevels van het gebouw zijn nestkasten aangebracht. Werkelijk alles is gedaan om de impact op het milieu tot een minimum te beperken.”

“ Om al die jonge mensen in jouw gebouw te zien rondlopen geeft een trots gevoel.” aldus Hoofduitvoerder Edwin van den Berg.

Edwin is ook erg trots op de samenwerking bij de realisatie van CUBE: ”Met de architecten van KAAN zijn we voor het gebouw een design & build contract aangegaan. Dat betekent zo veel als dat we een dik boek kregen met de gebruikseisen van Tilburg University. De afmetingen, het aantal collegezalen, de lichtopbrengst, geluidsniveau, energiegebruik en gadgets voor de docenten werden daarin onder meer beschreven. De architect bedacht het gebouw en samen bekeken we wat dit ontwerp zou betekenen voor de uitvoering. Soms keken we elkaar aan bij VORM en dachten: Hoe maken we dit? Maar dan was er weer een slimme engineer die zoiets al eerder was tegengekomen.”

“Uiteindelijk hebben we in maart van dit jaar het gebouw turnkey opgeleverd aan de universiteit. Daarbij werkte alles, tot en met de automatische rolgordijnen aan toe. Bij de opening van het academisch jaar zagen we opeens 4.000 studenten bezit nemen van het gebouw. Dan bekruipt je toch een enorm gevoel van trots”, besluit Edwin.

Edwin van den Berg, Jan Kees den Hartog en Rob Meijer

Van links naar rechts.