The Communicator - Tomo 11, Isyu Blg. 1 (Oktubre 2022 - Abril 2023)

PUP, ikinasa ang unang araw ng balik-eskwela;

COCians nagbigay-panawagan ukol sa LBE

JOANNA MARTINEZ AT JHONATHAN ORLANDA

Opisyal na sinimulan ang unang araw ng ikalawang semestre at pagbabalik-pamantasan ng mga iskolar ng bayan sa Polytechnic University of the Philippines Sta. Mesa at mga branch and satellite campus nito noong Marso 20.

Matapos ang higit tatlong taon ng online distance learning dahil sa pandemya, kasama ng maraming panawagan para sa ligtas na balik-eskwela, muling binuksan ng Sintang Paaralan ang mga klasrum nito para sa “hybrid mode of learning” ngayong semestre, alinsunod sa Commission on Higher Education (CHED) Memorandum Order No. 16 na inilabas noong Disyembre 5, 2022.

Sinalubong ng mga PUPian ang pagbubukas ng ikalawang semestre sa pagdalo sa Tanglaw Fest na idinaos sa pamumuno ng Sentral na Konseho ng Mag-aaral (SKM), kung saan tampok ang

mga pagtatanghal ng mga estudyante at iba’t ibang booths ng bawat organisasyon sa University Avenue. Layon nitong isulong ang mga adbokasiya na ipinaglalaban ng mga iskolar ng bayan gaya ng pagtutol sa mandatory ROTC, budget cut, at PUV modernization program.

Dumagsa ang mga estudyante sa unang araw ng pagbubukas ng klase kaya naging mahirap ang pagpapanatili ng social distancing ngunit makikitang ipinatupad pa rin ang mga minimum health protocol gaya ng temperature check at pagsusuot ng face mask.

Ayon kay Roselyn Dapiton mula sa College of Communication (COC), magiging magastos ang setup ngayong semestre kaya kinakailangan ng paghahanda at pag-kondisyon sa sarili.

“Since face-to-face na, alam naman

natin ‘yong gastos. So, [ang preparasyon ko] financially, nag work ako para may magiging allowance ako sa face-to-face. Mentally naman, kinokondisyon ko na rin ‘yung sarili ko sa kung paano mababalance ‘yung mga bagay,” ani ni Dapiton.

Dagdag pa niya, malaki ang shift from rito panawagan niya ang “mabilis at malinaw” na guidelines sa magiging setup at sistema ngayong semestre.

Bukod sa mga hinaing ng mga estudyante, isa rin sa nakikitang suliraning kakaharapin ng mga Iskolar ng Bayan ay ang nagbabantang pagpapatupad ng jeepney phaseout.

Ipinahayag ni Daryn Rivera mula sa PUP College of Communication Student Council (COC SC) na mahalaga para sa mga estudyante ang mga jeep bilang pinakamurang transportasyon papunta sa Sintang Paaralan.

PUP orgs join martial law survivors, sectoral groups in EDSA 37

Martial Law survivors and labor unions led protests commemorating the 37th anniversary of the 1986 EDSA People Power Revolution along with various progressive groups and school organizations from the Polytechnic University of the Philippines (PUP) at the People Power Monument in Quezon City on February 25, Saturday.

Led by the Campaign Against the Return of the Marcoses and Martial Law (CARMMA) convenors, different militant groups and campaigners held a protest action remembering the uprising of Filipinos from the declaration of Martial Law in the Philippines under the dictatorship of Ferdinand Marcos Sr. in 1986.

Surrounded by numbers of police forces guarding the area, the program mobilized a series of protests addressing national challenges being faced by the country from different marginalized sectors including peasants, campus organizations, laborers, gender movements, and human rights violation victims of the Marcos regime.

“Ang paniningil ay itinatakda mismo na pananagutan ng Presidente at iba pang mga opisyal ng bayan na gawin ang kanilang tungkuling paglingkuran ang kapakanan, kalayaan, at karapatan ng mamamayan—iyan ay nilabag sa panahon ng diktadurang Marcos,” said CARMMA convenor Satur Ocampo. Several representatives from the labor sector also delivered their speeches condemning the marginalization of

farmers and labor workers amid the country’s economic problems including 2022 senatorial candidate Elmer “Ka Bong” Labog and Kilusang Magbubukid ng Pilipinas (KMP) chair Danilo Ramos.

“Ang pag-unlad ng mga magsasaka at agrikultura ay pag-unlad ng taumbayan; magsasaka kami hindi kami mga terorista,” said Ramos.

Together with other campus organizations, PUP Sentral na Konseho ng Mag-aaral (SKM) also participated in the protests with calls of condemnation against campus militarization, budget cuts, and “Ligtas na Balik-Eskwela” initiative for the university.

“Sa hanay ng mga kabataan, ‘yung pagpapanawagan natin sa ligtas na balikeskwela, sa pagtutol sa mandatory ROTC; nakikita natin na ‘yung mga mamamayan na nandito sa lansangan ngayon— nasa tapat ng EDSA monument—ito ‘yong patunay na kumakaharap tayo ng matinding krisis sa kasalukuyan na kinakailangan tugunan ng estado,” said PUP SKM President Kirchoff Angala.

PUP College of Communication Student Council (COC SC), along with a number of student publications, launched its campaign in defending press freedom and other grievances faced by the Philippine media, behind the 71 Filipino journalists executed and tortured during Martial Law.

“Hindi matatapos ‘yong diwa ng EDSA People Power hangga’t mayroong

naghahari-harian sa Malacañang, partikular na ang pamilya Marcos. Ngayon na nakabalik na sila, mas krusyal ‘yong paggunita natin sa EDSA People Power dahil mas hinahanamon tayo ng panahon ngayon,” said COC SC President Ronjay Mendiola.

Together with the cast of the historical fiction film “Ako si Ninoy,” award-winning director Vince Tañada also took the stage with a theatrical performance of Filipino historical anthems along with statements about fighting disinformation through arts and theater.

Quezon City Mayor Joy Belmonte headed the wreath-laying ceremony with the National Historical Commission of the Philippines (NHCP) commemoration at the monument.

Being the first People Power anniversary celebration under his term, President Ferdinand Marcos Jr. also sent his wreath to the monument after declaring the preceding day, February 24, as a special non-working holiday to commemorate the historical revolt.

“As we look back to a time in our history that divided the Filipino people, I am one with the nation in remembering those times of tribulation and how we came out of them united and stronger as a nation,” said Marcos Jr.

The 1986 People Power Revolution gave freedom to the Filipinos after the Martial Law executed almost 3,300 individuals along with 70,000 imprisoned and 34,000 tortured ruthlessly with no proper justice until today.

“Hindi pa siguro ready financially kasi alam naman natin ngayon na mataas ang inflation rate at mababa ang sahod ng mga mamamayan at sana nga hindi ituloy ang jeepney phaseout kasi ayon lang ‘yong pinakamurang transportation sa amin,” dagdag niya.

Nanawagan din ang mga ilang estudyante gaya ni Dhayshel Tinoy ng BAJ 1-1N sa patuloy na pakikinig ng PUP administration sa mga hinaing at suhestiyon para sa ligtas na balik-eskwela.

Matatandaang gumawa ng 9-point COC Balik-Eskwela Demands ang PUP COC kabilang dito ang hiling na maipatupad ang PUP Ligtas Balik-Eskwela Policy.

“Just try to listen more to students’ concerns kasi after all, dapat hindi naman tayo nagiging hostile sa isa’t-isa since we all want a better education for every PUPians. Sana rin ay pakinggan ‘yong

demands sa 9-pointers ng Ligtas na BalikEskwela kasi those are the collective voice not just of the COCians, but the whole iskolar ng bayan community,” saad ni Tinoy. Upang mapadali ang paglipat mula distance learning patungong face-to-face classes, nais suportahan ng administrasyon ng PUP ang mga diyalogo sa pagitan ng mga mag-aaral at propesor. Inaasahang isasaalang-alang nito ang mga kalagayan ng mga estudyante, gaya ng isyu sa pagdalo sa klase, at mga konsiderasyon para sa mga nagtatrabahong mag-aaral. Ang opisyal na tuntunin para sa ikalawang semestre ay batay sa Advisory No. 1, series of 2023 ng Office of the Vice President for Academic Affairs (OVPAA). Sa loob ng isang semestre, magkakaroon ng hindi bababa sa anim na linggong onsite classes mula Marso hanggang Hulyo.

SJ, NAFLU-KMU, nagkaisa kontra-Starcom

Pumatungkol sa sahod, trabaho, at karapatan ang naging pangunahing paksa ng pagpupulong na isinagawa ng Samahang Janitorial ng PUP (SJPUP) kasama ang National Federation of Labor Union - Kilusang Mayo Uno (NAFLU-KMU) sa PUP Oval, Marso 4. Mahigit 70 janitorials ang lumahok sa pagpupulong kung saan nilahad nila ang kanilang sentimyento laban sa kasalukuyang ahensya ng Starcom Manpower Agency dahil umano sa hindi makatarungang pagtrato nito sa kanila.

“Ang namumuno ay hindi matatawag na inutil kundi pabaya. Lahat ng problema natin [at] hinaing, yung ating 13 month na kulang-kulang. Maliit ang ating sweldo, hindi pa ibinibigay ng buo hanggang sa ngayon,” saad ng presidente ng unyon na si Jun Jorda.

Bukod sa isyu ng kanilang 13th month pay, binigyang-diin din nito ang 5-day incentives na ipinapagkait ng Starcom sa kanila.

Ayon sa Chapter 3 Article 95 ng Labor Code of the Philippines, ang empleyado na naka isang taon na sa serbisyo ay may karapatang humingi ng limang araw na pahinga na may kaukulang bayad.

Ang pagbuo ng unyong SJ-PUP ay ang panimulang hakbang para sa paghahain ng Collective Bargaining Agreement (CBA).

Ayon kay Celso Rimas ng NAFLU-KMU, ngayong ganap nang may unyon ang

mga manggagawa, kinakailangan naman nilang makumpleto ang mga rekisitos para sa Petition for Certification Election (PCE) upang maisakatuparan ang CBA.

Ang pagsusulong ng CBA ay may layong tugunan ang kaalwanan sa pagtatrabaho, dagdag pasahod, at benepisyo na ayon sa kanila ay higit na kailangan dahil sa tumataas na gastos sa pamumuhay.

Mariin ding kinokondena ng SJ-PUP at NAFLU-KMU ang nakabinbin na bidding na tanging 40 manggagawa lamang ang kukunin ng Starcom. Ito ay halos wala pa sa kalahati ng kasalukuyang miyembro ng samahan.

“Dito tayo nabubuhay, dito tayo mamamatay sa pamantasang ito,” dagdag ni Bejerano.

Kasama sa isinusulong na CBA ay ang pagsasawata ng kontraktuwalisasyon sa hanay ng mga manggagawa.

Magtatakda rin ng kilos-protesta ang SJ-PUP hinggil sa Starcom at inaasahan na maoobliga nito ang ahensya na magbayad ng sampung libo bilang multa sa PUP Administration.

Ilan din sa mga tinalakay sa pagpupulong ay ang mga isyu tungkol sa kababaihang manggagawa, sahod, at ang napipintong transport strike noong March 13 na pinangunahan ng Mayday Multimedia.

Tanglaw ng Bayan. Bilang pagsalubong sa panibagong semestre sa Sintang Paaralan, nagtipon-tipon ang mga estudyante upang makiisa sa makulay na selebrasyon ng Tanglaw Fest 2023 sa pangunguna ng PUP Sentral na Konseho ng Mag-aaral at iba-ibang mga organisasyon noong Lunes, March 20. - Kuhang larawan ni Katrina Valerio

#SahodItaas! PUP labor sectors including the Samahang Janitorial ng PUP, in cooperation with National Federation of Labor Union (NAFLU) - Kilusang Mayo Uno (KMU) holds assembly to push fair wage and amplify rights against labor violations faced by the PUP janitors and workers. - Photo by Cathlyn De Raya

MARICEL GALUT AT ALEXANDREA MECKY BUENAFE

CHRIS BURNET RAMOS

again! Bilang pag-alala sa ika-37 anibersaryo ng EDSA People Power, laksa-laksang nagtipon ang mga nagkaisang organisasyon at iba’t ibang

PUP-COC holds first F2F post-pandemic graduation rites; produces Batch 2022

Valedictorian

After months of waiting, over 600 students from Polytechnic University of the Philippines - College of Communication (PUP-COC) have finally received their diplomas on a face-to-face commencement exercises held in PUP gymnasium, October 26.

ABS-CBN Integrated News and Current Affairs Head Ma. Regina “Ging” Reyes and 2018 Pulitzer Prize for International Reporting winner Manuel “Manny” Mogato have been invited as commencement speakers for this year’s ceremony.

Due to the ongoing pandemic situation, the ceremony is divided into two clusters, Reyes spoke to the graduates of (Cluster A) Bachelor of Arts in Broadcasting (BABr) and BA Communication Research (BACR).

Mogato on the other hand was the guest of honor for Cluster B that comprises BA Journalism (BAJ) and BA Advertising and Public Relations students (BAPR).

Reyes reminded the graduates the purpose of the career they’ve chosen in college and to be the bearer of the truth for the people.

“Huwag po nating kalimutan na ang publiko ang dahilan kaya tayo magiging mamamahayag. Let us put people at the center of our stories, listen more, and talk less, connect with the public on a human level, guide them toward factual

Mendiola condemns ANAK ExeComm statement

PUP College of Communication

(COC) Student Council President Ronjay Mendiola condemned the statements made by the 23rd ANAK PUP Executive Committee, November 29, addressing student bodies in an alleged spreading of crucial information on the 2nd day of ANAK Congress.

In a Facebook post, the ANAK PUP Executive Committee wrote that the 2nd day of Congress, which was supposed to have significant discussions last November 27, had been canceled due to a failure to reach the required number of attendees.

COC-SC President Mendiola criticized the ANAK PUP’s statement in addressing ANAK Federation members, student organizations, and publications in spreading crucial information about the cancellation of the 2nd day of Congress as a condemnation against the freedom of publications, students, and organizations to express opinions.

“Hindi dapat ang ANAK ExeComm ang magdidikta kung anong anggulo ang ibabalita nila. Lalo pa, kung una pa lang ‘yung mismong ANAK members na um-absent ang hindi agad na nakapagpaabot ng materyal na kalagayan nila. Sa usapin ng balita, hindi sila ang maghihintay sa atin, dahil hindi naman nakakapaghintay ang balita.”

“The 23rd ANAK Executive Committee would also like to remind ANAK Fed members, student organizations, and student publications that they openly spread crucial information about the suspension of the Congress and its overall conduct without taking into account the real situation of the ANAK PUP Federation members,” ANAK PUP said on their Facebook post.

Mendiola also convinced the federation to cease attacking the rights of student publications after being continuously suppressed and attacked by the government.

“Kumakaharap ang mga publikasyon sa suppresyon at atake ng gobyerno. Hindi dapat natin sila inaatake sa karapatan nila,” said Mendiola.

The College of Communication is one of the 13 members of the federation that attended the supposedly second day of Congress last November 27.

reporting and fact checking, [and] help them become smart consumers of news.”

She also talked about the dangers of being in the media and industry and how they should guard the rights for press freedom coming from the recent killing of Filipino broadcaster Percy Lapid.

“This and a number of developments that had a chilling effect on the media in the last two years prove the need for vigilance among our ranks.”

In his speech to journalism and to advertising and public relations graduates, Mogato challenges the graduates to help combat disinformation.

“It is not an easy battle, we must share the burden of educating our people, our children to have critical thinking and not be easily swayed by propaganda.”

Both Reyes and Mogato wish the graduates best of luck and hope to cross paths and work with them in the field.

In his speech to journalism and to advertising and public relations graduates, Mogato challenges the graduates to help combat disinformation.

“To PUP College of Communication graduates, this is your challenge to you to help us fight against disinformation.

It is not an easy battle, we must share the burden of educating our people, our children to have critical thinking and not be easily swayed by propaganda.”

BroadComm student emerges as PUP Batch 2022 Valedictorian

Carlo James M. Reyes from Bachelor of Arts in Broadcasting is the Batch valedictorian of Class 2022 of Polytechnic University of the Philippines.

Reyes dreamt to be a doctor but instead took a degree in Broadcast Communication saying that he never expected to graduate at the top of the class.

“Tama po kayo, hindi ko inakala na mapupunta ako sa Kolehiyo ng Komunikasyon, lalung-lalo na hindi ko inakala na makaka-graduate po ako ng may pinakamataas na karangalan sa unibersidad na ito,” he said from his speech during the virtual 2022 conferment of degrees last September 16, 2022.

He again made an address in the commencement exercises last Wednesday stating that their situation is challenging.

“Sa loob ng nakalipas na apat na taon ay nakita ko ang mga pagsubok na kinakaharap hindi lang ng industriya ng midya at pagbabalita kundi pati na rin yung mga bagay na sumubok sa ating mga

estudyante upang magpatuloy sa landas na tinatahak natin ngayon,” Reyes added.

By the end of his speech, Reyes asks his fellow graduate for a favor.

“Mga kapwa ko iskolar ng bayan, tumindig tayo, tumindig pa rin tayo. Nagawa na natin ito sa nakalipas na apat na taon. Nawa’y

COCians snatch awards in DokyuBata 2022

COCian production teams snatched awards during the 2022 DokyuBata National Award Ceremony, November 11.

Kinse Productions bags 2nd Best Documentary in the Young Adult Division with their entry, “Naglalahong Bakas.” The all-BABr production team consists of Argie Cabanlig, Justine Polanco, Vannece Llera, Sandei Barrera, Mary Joy Jalandoni, Adelbert Abrigonda, and Sharmin Anne Colina.

Moreover, “Life Stream” won “Best Direction” in the Young Adult Division under Paglaum Productions’ directors Rubenich Reyes and John Lester Limpin, alongside production crew and BABr 3-4 blockmates Krizza Camarines, Roselina Busano, Franz Dominic Coquia, Ena Echaluce, Jireh Velasco, and Roda Dival. It also bagged the Gender Sensitive Documentary Award in the same division.

Special recognition was also presented to the documentary, “GISIng Salinlahi” by Same Ground Studios. COCian crew members Gabriel Lacerna, Krizia Rivera, and Shamica de Mapue, alongside other non-PUP colleagues, took the Gawad Ramon “Bong” Osorio Award receiving a cash tip of Php 10,000.

Lamyak Productions also won “Best Poster” Award in the Young Adult Division for their entry, “Boicy.”

tumindig pa rin tayo sa mga susunod na laban na ating kakaharapin. [...] Saan man tayo mapunta ay huwag nating kalimutan na ang pagpikit sa panahon na kinakailangan tayong mamulat ay isang malaking kasalanan. Kung hindi tayo, sino? Kung hindi ngayon, kailan pa?”

Led by the National Council for Children’s Television, the sixth edition of the documentary competition envisions a safer online media landscape for the youth.

“By giving them wings, and equipping them with the right tools to be inquisitive, to ask questions, and to distinguish truth from falsehoods, we will hopefully be part of the solution for a better future for media,” veteran broadcaster Cheche Lazaro shared in the awards ceremony.

COCians, nakiisa sa anibersaryo ng Ampatuan Massacre; Candle Lighting Protest sa COC, isinagawa

Nagkakaisa ang panawagan sa patuloy na laban para sa malayang pamamahayag matapos magsamasama ang iba’t ibang organisasyon at publikasyon upang gunitain ang ika-13 taon ng Ampatuan Massacre sa pangunguna ng PUP College of Communication Student Council nitong Nobyembre 24 sa Zoom at Facebook Live na sinundan naman ng Candle Lighting Protest sa harap ng PUP College of Communication, Nobyembre 25.

Binigyang-diin ni Lourdes Escaros ng National Union of Journalists of the Philippines (NUJP), pangunahing tagapagsalita sa programa, ang patuloy na pagdagdag ng mga kaso sa pang-aabuso at hindi makatarungang pagpaslang sa mga mamamahayag na nananatiling hindi nareresolba at nabibigyan ng hustisya.

Hinalintulad niya ang dalawa sa kaniyang mga kasamahang sina Fernando Batul at Gerry Ortega na parehong brodkaster sa Palawan at nasawi sa pamamaril. Ang mga suspek sa pagpatay sa mga nabanggit ay hindi pa rin nananagot, at isa rito ay nakatakbo pa umano noong nakaraang eleksyon.

Patuloy pa rin sa pag-apila ang grupo ni Escaros sa Department of Justice (DOJ) hinggil sa mga nakabiting kaso ng pagpatay sa mga mamamahayag na hindi pa rin nabibigyan ng katarungan.

Umapela rin siya sa mga mag-aaral ng PUP lalo na sa mga estudyanteng alagad ng midya na ituloy ang laban, manatiling maingay, at huwag magpapadala sa takot na dulot ng red-tagging at pang-aabuso.

“[Kapag] patuloy na nananahimik, walang mangyayari sa atin. Ramdam ko ang takot ng mga magulang at ng ating sarili. Ipaliwanag sa kanila kung walang susunod, sino ang magsasalita at magbibigay ng katotohanan para sa publiko. Masarap kung alam mong tama ang nilalaban mo, kayo ang susunod, ipakita ang init ng paghahanap ng katarungan.”

Pinabatid naman ni PUP COC SC Councilor for Community Rights and Welfare Joe Abella sa isang unity statement na kaisa ng mga organisasyon at publikasyon ang Konseho ng Komunikasyon sa laban ng pag-giit sa malayang pamamahayag. Samantala, nagbigay rin ng kanikanilang talumpati ang bawat kinatawan ng organisasyon at publikasyong dumalo sa nasabing forum upang makiisa sa paggunita sa anibersaryo ng Ampatuan massacre.

CHRIS BURNET RAMOS

Tagumpay. Idinaos sa loob ng PUP gymnasium ang Araw ng Pagkilala para sa mga nagsipagtapos sa Kolehiyo ng Komunikasyon na umabot sa 665 ang numero ng mga bagong alagad ng midya na pinarangalan at inatasan sa pangangalaga sa kinabukasan ng malayang pamamahayag.

- Mga kuhang larawan nina Gerie Consolacion, Larriezel Morada, at Alec Marc Reguya.

RANDOLF MAALA-RESUEÑO

Nakapanlulumo at nakakatakot man, ngunit responsibilidad natin bilang

RHOZE ANN ABOG, LOURENCE ANGELO MERCELLANA, AT CHRIS BURNET RAMOS

PUV phaseout impacts students as commuters, future workers—COCians

commuters and future labor workers.

“Hindi matatali ‘yong buhay ng mga estudyante sa pagiging estudyante lang dahil lalabas at lalabas sila sa akademya para magtrabaho at kumita ng pera,” said Mendiola.

“Kung ganito ‘yong dadatnan nilang kahirapan paglabas nila ng academe, mas kailangan nating tumindig bilang mga estudyante—kasama no’ng sektor ng mga manggagawang tsuper. Kung hindi natin sila ipaglalaban ngayon, panigurado [na] tayong mga nasa eskwelahan ngayon, paglabas natin sa pamantasan natin, tayo rin ‘yong mahihirapan,” he asserted.

Anakbayan COC Vice Chairperson Danielle Kuan also reiterated that COC students, as future media practitioners, must lead the frontline of dispersing information and raising the grievances of various sectors, especially transport workers, to be heard in the community.

“Dapat tayo ‘yung mga nangunguna upang tulungan ‘yong mga manggagawa natin, ‘yong mararalitang sektor na ipaglaban ‘yong karapatan nila sa maayos, matiwasay, at mapayapang hanapbuhay.”

Meanwhile, Cubao-Divisoria PISTON President Eddie Mabazza and Secretary Mary Ann Collado expressed their gratitudes to PUP students and organizations who participated in the protest and fought along their demands amid the transportation crisis.

Mababang sweldo, mataas na presyo ng bilihin at laganap na kontraktuwalisasyon.

Ito ang hinaing na bitbit ng mga progresibong grupo na dumalo mula sa iba’t ibang sektor sa ginawang pagkilos bilang paggunita sa ika159 anibersaryo ng kapanganakan ng rebolusyunaryong lider na si Gat.

Andres Bonifacio nitong Nobyembre 30.

Sinimulan ang programa sa Plaza Miranda sa Quiapo kung saan nagtipontipon ang mga makabayang grupo tulad ng Nagkaisa, Bagong Alyansang Makabayan, All Workers Unity, Alliance of Concerned Teachers at iba pang samahan na nagmartsa patungong Liwasang Bonifacio hanggang Mendiola sa Maynila kung saan idinaos ang pangkalahatang programa.

Hiling ng mga dumalong labor groups ang dagdag sahod sa mga manggagawang Pilipino, pagpapatigil sa kontraktuwalisasyon, at wakasan na ang patuloy na pagtaas ng presyo ng mga bilihin sa bansa dulot ng implasyon.

Sa pahayag ni Elmer “Ka Bong” Calagui Labog, lider ng Kilusang Mayo Uno, mahalaga ang gampanin ng mga manggagawa sa pagpapaunlad ng ekonomiya ngunit katiting lamang ang napupunta sa mga ito dahil sa baba ng pasahod.

Ayon naman kay Anakbayan

Chairperson Jeann Miranda, mahalagang mapakinggan ang interes ng karamihan at hindi ang iilan lamang dahil ito ang nagsisilbing ugat ng patuloy na paghihirap ng mga Pilipino.

“Ang ating panawagan para sa pagtaas ng sahod ng mga manggagawa ay ang laban na magsesemento sa ating kaisahan. Ito ang laban na agresibong sasalungat at tutunggali sa uring naghahari sa mga imperyalista at kapitalista,” ani Miranda.

Binigyang-diin naman ni Ronjay-C Mendiola, PUP College of Communication Student Council President, na mahalaga ang isinagawang programa upang marinig ang boses ng karamihan.

“Ganoon siya kahalaga kasi dito natin nakikita iyong assertion ng mga mamamayan na ‘kailangan naming kumain ng tatlong beses sa isang araw,’ ‘kailangan namin ng makataong sahod,’ ‘kailangan namin ng trabaho,’ ‘kailangan ng mga kabataan ng edukasyon,’” saad ni Mendiola.

Dagdag pa ni Mendiola na hindi nagkakalayo ang isyung ipinaglalaban ng mga manggagawa sa mithiin ng mga Iskolar ng Bayan na magkaroon ng nakabubuhay na sahod at kalidad na edukasyon ang mga Pilipino.

“Makikita nila iyong kaisahan natin na itong mga kabataan na ito, mga kasali

sa rally na ito, ay makatarungan ang ipinaglalaban nila kasi ipinaglalaban nila iyong makataong sahod saka iyong pagbababa ng presyo ng mga bilihin […] Hindi hiwalay iyong laban ng mga manggagawa doon sa laban natin bilang mga Iskolar ng Bayan. Kasi kung anuman iyong krisis na nararanasan ng mga manggagawa’t magsasaka [ay] tumatagos siya sa atin bilang mga estudyante,” diin ni Mendiola.

Mapayapang nagwakas ang kilosprotesta sa pag-awit ng “Internasyunale” kasama ang kilalang labor leader na si Leodegario “Ka Leody” Quitain de Guzman. Nauna namang naglabas ng pahayag ang Department of Budget and Management (DBM) noong ika24 ng Nobyembre na pinag-aaralan na ang posibleng pagtaas sa sweldo ng mga empleyado ng gobyerno sa susunod na taon.by the government.

“Kumakaharap ang mga publikasyon sa suppresyon at atake ng gobyerno. Hindi dapat natin sila inaatake sa karapatan nila,” said Mendiola.

The College of Communication is one of the 13 members of the Federation that attended the supposedly second day of Congress last Sunday. na kinakailangan tayong mamulat ay isang malaking kasalanan. Kung hindi tayo, sino? Kung hindi ngayon, kailan pa?”

“Sa mga kabataang kasama namin ngayon, malaki ang pasasalamat ko. Kung hindi dahil sa inyo, hindi nagkaroon ng lakas ng loob ‘yong mga kasamahan naming driver kasi ang karamihan sa kanila ay hindi pa namumulat kung ano ‘yong kalagayan talaga ng PISTON at asosasyon,” said Mabazza.

“Sa isang daang miyembro namin, napakasaya ng mga driver-operators namin na makita kung gaano kasigla ang pagwewelga; kung paano ipakita

ng mga estudyante ng PUP ‘yong paglaban sa mga hindi tamang ginagawa sa mga driver,” added Collado With insufficient subsidies for the transport sector, Cubao-Divisoria PISTON demands the state to amend the “anti-poor” implementation of PUVMP grounded by their incapabilities of modernizing traditional jeepneys costing P2.8 million per operator until the extended deadline on December 31.

PUP student pubs convene for AKM congress; Lacerna as new nat’l chair

Student publications from different PUP branches convened at the “UGNAYAN 2023: 5th PUP Systemwide Student Press Convention and Congress’’ on a three-day plenary, which was held from March 2 to 4 at Charlie del Rosario Building, PUP Sta. Mesa.

The system-wide press convention aims to unite campus journalists and the like for press and academic freedom, said The Catalyst Associate Editor and new Alyansa ng Kabataang Mamamahayag - PUP (AKM-PUP) National Chairperson Brell Lacerna.

“Sa mga susunod pang mga usapin [congress], mas mapapatatag natin [at] paano pa ba natin mas ma-i-so-solidify ‘yong solidarity natin with the given demands that we have? And at the same time, ‘yong ating mga pinoprotektahang karapatan bilang estudyante at isang citizen ng Pilipinas,” Lacerna said.

The alliance currently consists of 21 student publications and writing arms across the PUP system.

College Editors Guild of the Philippines (CEGP) Secretary-General Jamme Robles also spoke at the plenary, spearheading the affirmation of the allied pubs and writing organizations for membership to the guild through a CEGP orientation, press freedom situationer, and a campus press freedom bill primer.

“Isang bahagi rin na nakakapagsalita na tayo pero paano din natin ma-e-empower ‘yong iba lalo na ‘yong basic sectors na magsalita?” Robles encouraged. Meanwhile, the allied organizations presented their accomplishments reports at the congress.

The first two days of the assembly also saw two journalism skills training.

These included discussions on militant news writing and human rights reportage, led by Bulatlat reporter Aira Siguenza, and community journalism and alternative media tradition, headed by Mayday Multimedia’s Alyssa Suico.

In addition, Philippine Labor Movement Archive (PLMA) representative Rochelle Porras then tackled the movement’s objectives tackling labor struggles and its coherent history, as archival plays a crucial role for a “free” media.

The third day focused on resolution building and a mass integration to the Samahang Janitorials ng PUP (SJ-PUP) general assembly.

Lacerna as new AKM-PUP national chair

The second day closed with the election of AKM-PUP’s National Executive Committee for the academic year 2023-2024.

The congress voted for Brell Lacerna, The Catalyst Associate Editor for External Affairs and CEGP spokesperson, as the alliance’s new national chairperson. Lacerna, in his acceptance speech, laid plans of actions for the alliance which include further AKM representation in PUP administrative proceedings, assertion towards editorial independence, solidarity with alternative media, and participation in lobbying the Campus Press Freedom Bill. “Gayundin, maforward ang inyong unique campus publication needs and democratic rights, [...] basic needs, safety and protection. Paano ba mapahahalagahan holistically ‘yung inyong mental health, and s’yempre iyong academic freedom natin,” said Lacerna.

Moreover, the congress elected The Communicator Editor-in-chief Lheonel Sanchez as Vice Chair for External Communications, while Baliktanaw Editorin-chief Ryan San Juan was designated Vice Chair for Internal Communications.

“Tayo, bilang kampus-mamamahayag, ay hindi lamang dapat napapako sa pagsusulat. Tayo rin dapat ay lumuluhog at nakikiisa sa komunidad sa labas ng pamantasan dahil ang tunay na laban ay wala sa apat na sulok ng silid-aralan, bagkus ito ay nasa lansangan,” Sanchez asserted.

Furthermore, The Catalyst’s Shane Mapesos and PUP BiblioFlix’s Renzo Dumailang were successfully inducted as Secretary-General and Propaganda Head, respectively.

The regional coordinator position has yet to be filled but with several standing nominees, namely The Marker EIC Ian Clark Mistula, The Searcher’s Laira Lunar, and a Vox Nova representative.

The education and research head position was also left with standing nominees, namely The Vanguard’s Queneth Bustamante, The Catalyst’s King Digos, and PUPCJs’ Jieu Vien.

Moreover, the finance head position was left with standing nominees, namely JPIA Link’s Alexis Almeyda, PUPCJs’ Allyssa Flores, The Communicator’s Larriezel Morada, and The Engineering Spectrum’s Ryan Cabael.

The vacant positions are to be discussed in the alliance’s next general assembly.

“Sahod, Itaas! Presyo, Ibaba!” —giit sa kilos-protesta ng Boni Day ‘22

#NoToJeepneyPhaseout! Samu’t-saring grupo ng mga tsuper at progresibong grupo ng mga kabataang mag-aaral mula sa Maynila at probinsya ng Bulacan ang nagsagawa ng kilos-protesta bilang pagtutol sa naka-ambang jeepney phaseout na inaasahan na magiging epektibo sa pagtatapos ng taon.

- Mga kuhang larawan ni Jann Conrad Bonifacio

CHRIS BURNET RAMOS

RANDOLF MAALA-RESUEÑO

for change. In celebration of Bonifacio Day, student organizations and progressive groups like Kilusang Mayo Uno (KMU), Bagong Alyansang Makabayan (BAYAN), and All Workers Unity (AWU) organized Bonifacio Day 2022: Araw ng Masang Anakpawis. - Photos by Jann Conrad Bonifacio

JEEPNEY PHASEOUT: TUTULAN, LABANAN, ‘WAG PAHINTULUTAN!

Sa mabilis na pag-usbong ng panahon at ng modernong teknolohiya, hindi maipagkakaila na isa ito sa mga nakikitang ‘progreso’ ng mga nagdaang rehimen.

Ngunit matatawag nga ba nating isang tunay at maka-masang hakbang ito?

Tunay nga ba na maghahatid ito ng ginhawa sa bawat komyuter at tsuper na araw-araw sinusubok ng matitinding daloy ng trapiko at lagay ng ekonomya?

Mula sa mga manggagawang ginagamit ang pampublikong dyipni sa pang-araw-

Bilang mga mag-aaral sa bansang pinalilibutan ng kabi-kabilang suliraning hindi mawakasan ng kahit sinong mga nagdaang pangulo ng bansa–edukasyon, ekonomiya, kalusugan at marami pang iba–tila isang malaking selda para sa kanila ang kinagagalawan nilang lipunan; nakakulong, kumakapit sa rehas ng kahirapan, at pinagkakaitan ng kalayaan. Sa tuluyang pagsasawalang-bisa ng PUP-DND Accord, isang malaking dagok na naman ang kinakaharap natin bilang mga Iskolar ng Bayan kung paano ma-i-re-rehistro ang bawat sigaw ng pagbabago at reporma sa pamamahalang yumuyurak sa bansa.

Himas-rehas pa rin ba tayo sa seldang binuo ng rehimen?

Ang PUP-DND Accord o Prudente-Ramos

Accord ng 1990 ay isang kasunduan sa pagitan ng Department of National Defense at PUP na pinirmahan ng dating PUP President Dr. Nemesio E. Prudente at dating Department of Defense Secretary Fidel V. Ramos na naggagawad ng proteksyon at seguridad sa lahat ng kampus ng pamantasan mula sa pagsasagawa ng kahit anong operasyon ng militar at kapulisan nang walang paunang pasabi sa pamunuan ng PUP. Binibigyan din ng kasunduang ito ang bawat mag-aaral ng ligtas na lugar upang magsagawa ng pagkilos at makapagpahayag ng kanilang politikal na paniniwala nang malaya nang walang pagaalinlangang dakpin ng mga awtoridad.

Ngunit nitong Abril 18 ay nakatanggap ang PUP Sentral na Konseho ng Mag-aaral (PUP SKM) ng liham mula sa opisina ng University Legal Counsel na nagkukumpirma sa pagbuwag ng kasunduan noong Enero 2021 pa–kasabay nito ang pagsasawalangbisa rin sa UP-DND Accord ng 1989–na siyang ikinagulat ng mga mag-aaral dahil dalawang taon na pala ang lumipas noong ito ay buwagin at wala man lang inilabas na abiso ang pamantasan ukol dito.

Matagal nang patay ang kasunduan

Bago pa man isawalang-bisa ang accord, kabi-kabilang kaso ng intimidasyon at panghihimasok ng hanay ng kapulisan at militar ang magsisilbing patunay na matagal nang naghihingalo ang pinirmahang usapan. Matagal nang inaabuso ng mga pwersang ito–palihim man o hindi–ang kapangyarihan na iginawad sa kanila ng batas na imbes na gamitin para proteksyunan ang mga Pilipino, ay ginagamit lang din pala upang halikan ang paa ng naghahari-hariang rehimen. “To serve and protect” o “To kill and tolerate”?

Isang halimbawa nito ang panghaharas ng armed personnel ng PNP noong Disyembre 11, 2022 sa isang programa para sa pagdiriwang ng National Children’s Month ng Tulong Kabataan – Sta. Mesa (TKSM) sa kalye ng Valencia dahil umano sa mga

araw na kayod sa buhay, hanggang sa mga simpleng mamamayan na umaasa rito bilang epektibong uri ng transportasyon, hindi na mabubura sa kultura at mukha ng bansa ang dyipni bilang sasakyang halos pitong dekada nang nagbibigay-gaan sa araw-araw na pasanin ng bawat Pilipino.

Malinaw ang solusyong inilalatag ng reaksyunaryong pamahalaan sa mga hapag ng mga drayber: maalat na pagbabago at pekeng modernisasyon. Sa naka-ambang pagwawaksi sa mga tradisyunal na dyipni, inaasahan na hindi lamang sa mga komyuter mas

makakaapekto ang hakbang na ito, kundi pati na rin sa mga pamilya ng bawat drayber na umaasa lamang din sa kakarampot na kita sa araw-araw na biyahe, dagdag pa rito ang patuloy na pagtaas ng mga bilihin at gasolina na siyang primaryang pangangailangan ng bawat tsuper.

Mariing kinokondena ng pahayagang

The Communicator ang matindi at sapilitang pagpapautang sa mga drayber na nagkakahalagang 2.6 milyong piso para lamang makabili ng mga modernong dyipni na kanilang gagamitin. Isa lamang itong uri ng pagbabalat-kayo ng mga

naghaharing-uri upang simpleng makakupit sa kakarampot na kita ng mga tsuper sa pamamagitan ng pagbuo ng mga kooperatibang ginagamit ang pangalan ng pamahalaan upang mahikayat ang mga pinagsasamantalahang mga drayber.

Kaya’t kaisa ng bawat tsuper ng mga pampasaherong dyipni ang The Communicator sa pagpapa-alingawngaw sa pag-kondena sa tuluyang pagwawaksi sa mga tradisyunal na dyipni, kasabay rin nito ang pagsuporta ng buong publikasyon sa malawakang transport strike sa bansa upang kalampagin at businahan ang nagbibingi-bingihang rehimeng MarcosDuterte na patuloy ang kapabayaan hindi lamang sa masang transportasyon, kundi pati na rin sa iba’t ibang sektor ng lipunan.

Patuloy ang pagtutok at pagsulat ng nagkakaisang mga peryodista para sa isang tunay at makamasang pagbabago sa bansa.

‘subversive’ modules na ipinamamahagi ng TKSM sa mga kabataan. Pinagtatanggal din ng mga pulis ang mga kagamitan sa programa tulad ng tent, sound system, at event banners, na nagdulot ng kaguluhan sa nasabing lugar kahit na aprubado naman ng Barangay 636 chairman ang programang ito.

Maliban dito, kabi-kabila ring kaso ng pagtapak ng kapulisan sa pamantasan ang naitala sa bawat kilos-protesta na ikinakasa na siyang malinaw na paglabag sa kasunduang wala dapat lalapit o papasok sa loob ng 50 metro sa PUP. UP-DND, PUP-DND Accord: ‘special treatment’?

Sa kabilang banda, hati rin ang opinyon ng ilang Pilipino sa pagkakaroon ng ‘eksklusibong’ kasunduan sa pagitan ng dalawang pamantasan (UP at PUP) at DND.

“Itong UP-DND & PUP-DND Accord ay klarong-klaro na special treatment na inabuso na, sa tagal ng panahon. Kung sa 400 plus campuses ng iba’t ibang SUCs ng bansa wala namang ganyang accord pero peaceful naman, tama lamang tanggalin na ang special treatment na ‘yan na naaabuso rin naman,” ani Duterte Youth Party-list Representative Ducielle Cardema na tahasang kinokondena ang ‘special treatment’ umano sa UP at PUP sa pagkakaroon ng ganitong uri ng kasunduan.

Ngunit kung mas palalalimin at sisilipin ang reyalidad ng mga pamantasan sa bansa, maliban sa UP at PUP, sila rin mismo ay nakakaranas ng hirap at pagmamanipula ng estado. Ayon sa Philippine Institute for Development Studies (PIDS), 17% lamang sa ‘poorest of the poors’ ang kayang makapag-aral sa mataas na edukasyon at higit 30% naman sa mga higher education institutions (HEIs) ay walang mga accredited program sa kanilang mga pamantasan.

Samakatuwid, isa itong malinaw na manipestasyon na ang ugat ng mga krisis-edukasyon na ito ay dulot ng bulok na pamamalakad ng administrasyong Marcos-Duterte na wala nang inatupag kundi magpondo sa

mga walang kabuluhang programa

katulad na lamang ng National Task Force to End Local Communist Armed Conflict (NTF-ELCAC) na notoryus din sa pan-re-redtag sa mga pamantasang ito.

Kalasag sa estadong mapang-abuso

Ang kalayaang pang-akademiko, sa esensya, ay ang malayang pagtugis at pagkamit ng akademikong kahusayan, pagkatig sa patas na pagkalat ng kaalaman, at malayang pagpapahayag nang walang panghihimasok ng mga awtoridad (Quijano, 2013). Dagdag pa rito, isinasaad din sa Artikulo 14, Seksyon 5(2) ng Saligang Batas ng 1987 na “dapat tamasahin ang kalagayang akademiko sa lahat ng mga institusyon ng lalong mataas na karunungan.” Samakatuwid, ang akademikong kalayaan ay hindi lamang terminong pinag-aaralan sa paaralan; bagkus ito ay basikong karapatang dapat tinatamasa ng bawat mag-aaral at hindi ipinagdaramot.

Kilala ang pamantasan sa masikhay at progresibong kultura ng pagkilos. Tahanan ito ng mga iskolar na

patuloy ang pakikibaka upang maipaglaban ang mga pilit na binubusalan at pinapatahimik ng rehimen. Ang pagbuwag ng kasunduang ito ay repleksyon ng kanilang pamumuno–kaduwagan. Duwag si Marcos Jr. na harapin ang nagkakaisang hanay ng iskolar ng bayan upang solusyunan ang mga suliraning sila rin naman ang nagdulot, nagdudulot, at magdudulot.

Duwag si Marcos Jr. na tanggapin ang katotohanan na siya mismo ang dahilan ng patuloy na pag-urong ng bansa at pagsupil sa mga kabataang ipinaglalaban lamang ang pagsulong ng lipunang niyurakan at dinudungisan. Humihimas man sa rehas ng ‘kalayaan,’ tuloy pa rin ang pagtangan ng panulat bilang armas at pagsigaw sa kalye ng Teresa.

Ibalik ang PUP-DND Accord! Depensahan ang pamantasan!

Earl John Alfaro, Chris

Ramos, Justin Tee, Maricel Galut, Alexandrea Mecky Buenafe, Lourence Angelo Marcellana

In-depth Joseph Villena, Janelle Liong, Rhoze Ann Abog

Feature

Felicity Anne Castor, Shaeka Madel Pardines, Charles Vincent Nagaño, Khengie I. Hallig, Aira R. Palacio, Katrina Isabel Valerio

Lifestyle and Culture

Charles Vincent Nagaño, Princess Friel Lontoc, Cyril de la Cruz, Zeny Marie Cerantes, Juan Fernandez, Krissalyn Espiritu, Lovely Camille Arrocena

Opinion

Glen Kerby U. Dalumpines, James I. Lanquino, Patricia T. Lanzagarita, Marjorie Ann M. Patricio, Mark Joseph M. Sanchez, Harold G. Hernandez, Rupert Liam Ladaga, Alexa S. Franco

Community

Maxine Pangan, Marian Palo, Glaiza Chavez, Chris Burnet Ramos, Pexcel John Bacon, Maricel Galut

Literary Judy Ann Celetaria, Maria Minerva Melendres, Renz Gerald Romualdez, Jessica Mae Galicto, Julia Fye Manzano, Assumpta Gonzales, Shawn Pangan, Jamaica Elcano, Marian Luisa Palo

Illustrations

Haui Mizra Sacay, Timothy Andrei Milambiling, Jeohan Samuel Aquino, Randzmar Longcop, Ana Mae Gonzales, Rinoa Kassandra Aranzanso, Darren Waminal

Photographs

Glaiza Chavez, Precious Altura, Hannah Manalo, Kae Kristel Muñoz

Correspondents

Mark Joseph Sanchez, Shamma Mabini, Precious Altura, Chris Burnet Ramos

Layout Artists

Rhea Dianne Macasieb, Kayceline Alfonso, Yuko Shimomura, John Lester Limpin

MEMBER College Editors Guild of the Philippines (CEGP)

Alyansa ng Kabataang Mamamahayag ng PUP (AKM-PUP)

LHEONEL SANCHEZ

Sa inilabas na budget proposal ng Department of Budget and Management (DBM) para sa taong 2023, mapapansin na malaki ang ikakaltas sa pondong nakalaan para sa mga State Universities and Colleges (SUCs) dahil dumausdos ito ng 10.48%.

Ayon sa iminungkahing 2023 badyet, ang mga SUCs ay tatanggap lamang ng kabuuang Php 93.08 bilyon mula sa kabuuang badyet ngayong taon na Php 103.97 bilyon. Dahil dito, kabi-kabilang budget cuts ang nakaambang sasalubong sa mga pamantasan sa buong bansa.

Huwag ipagkait ang pondong hindi galing sa bulsa niyo

25.8 bilyon mula sa naaprubahang pondo ng kasalukuyang taon na Php 26.3 bilyon. Ang mga nabanggit ay ilan lamang sa nakatakdang aaprubahan sa kalagitnaan nang unti-unting pagbabalik ng face-to-face classes sa mga paaralan.

magbibigay ng mga karanasang magagamit ng mga mag-aaral sa hinaharap, subalit ninakaw ito ng pandemya. Wala namang may kagustuhang mangyari ’yon, pero ang pagkakaroon ng ligtas na balik eskwela na sana ang pagkakataon para makabawi.

sa mga politiko na humiling ng confidential funds habang ang mga estudyante at guro ay kailangan pa munang mapaos at mabilad sa araw para lamang maipabatid ang kanilang mga panawagan.

Para sa Polytechnic University of the Philippines (PUP), magkakaroon ng 5% total budget cut sa kasalukuyan nitong alokasyon sapagkat makakaltasan ito ng Php 129 milyon. Samantala, inaasahang Php 2.5 bilyon ang mababawas sa University of the Philippines (UP) System at ang Philippine General Hospital (PGH) na nakapaloob dito ay makakaltasan din ng Php 893 milyon.

Gayundin ang Universal Access to Quality Tertiary Education (UAQTE) o mas kilala bilang Free Higher Education Act na makararanas ng 2.2% na pagbaba sa pondo nito, sapagkat maglalaan lamang ng Php

Hangad ng mga estudyante at kaguruan na magkaroon ng ligtas na balik eskwela at hindi nakatutulong ang pagbabawas sa pondong nararapat para sa kanila. Sa halip na bawasan, mas dapat pa nga itong dagdagan dahil kasalukuyang nasa kritikal na transisyon ang mga kolehiyong institusyon; kung saan ang isang pagkakamali ay maaaring magresulta sa pagtaas muli ng mga kaso ng COVID-19 at bumalik na naman ang lahat sa distance learning — isang bagay na ayaw nang mangyari pa ng mga mag-aaral.

Bukod sa pagtitiyak ng kaligtasan para sa face-to-face classes, dapat ding pagtuunan ng pansin ang pagpapataas sa kalidad ng edukasyon sa bansa.

Mahirap man tanggapin, ngunit may kasalukuyang krisis pang-edukasyon tayong kinakaharap na mas lalong pinalala ng pandemya. Sa halos tatlong taon ng distance learning, napakahabang panahon ang nasayang at maraming estudyante ang nagtapos na pinagkaitan ng maayos na edukasyon. Ang kolehiyo sana ang

Kung tutuusin, hindi na dapat nagmamakaawa ang mga kolehiyong institusyon, kaguruan, at mga estudyante para sa makatarungang pondo dahil ang mga taxpayers naman ang nagpapakapagod para may pondong nagagamit. Ang mga taxpayers ay umaasang mailalaan ng pamahalaan ang kanilang mga buwis sa makabuluhang bagay. Gayundin ay karapatan ng mga mamamayan na malaman kung saan napupunta ang buwis na binabayaran nila. Ngunit, tila ang bagay na ito ay ipinagkakait ng bagong administrasyon.

Matatandaan na kamakailan lang ay inaprubahan ng senado ang kahilingan ni Bise Presidente Sara Duterte na Php 500 milyong ‘confidential funds’ para sa Office of the Vice President (OVP) na nagresulta sa kabuuang Php 2.92 bilyong badyet na tatlong beses na mataas mula sa alokasyon nito sa kasalukuyang taon.

Nakapagtataka lang na sa gitna ng lumalalang krisis sa sektor ng edukasyon ay nagawa pang magkaroon ng confidential funds na ganoon kalaki. Hindi makatarungan na ganoon lang kadali para

Maraming bagay ang nangangailangan ng dagliang aksyon. Dapat nang itigil ang konsepto ng confidential funds sapagkat pera ng taumbayan ang ginagamit dyan. Hindi ‘yan galing sa bulsa ng mga politiko para itago.

Nararapat na magkaroon ng transparency ang mga tao sa gobyerno para makita ng taumbayan kung saan napupunta ang bawat sentimo ng kanilang pinagpaguran.

Gayundin ay nararapat na pakinggan ang panawagan para sa ligtas na pagbabalik sa mga unibersidad, pagbibigay ng solusyon sa kakulangan sa mga pasilidad, at pag-aayos sa kasalukuyang kurikulum na mayroon tayo. Kasabay nito ay ang pagbibigay ng karagdagang scholarship at educational assistance para sa mga mag-aaral na salat sa buhay.

Subalit, ang mga ito ay malabong mangyari kung patuloy na ipagkakait sa kabataang Pilipino ang nararapat na para sa kanila.

Doon sa kahabaan ng Mendiola Paano pa magtitipid

Ngayong araw sa kahabaan ng Mendiola sa Maynila, mababakas ang pagwagayway ng mga magsasaka at magbubukid ng kanilang mga bandila, at mga kartelon upang itaas ang kanilang mga panawagan para sa tunay na reporma sa lupa.

Subalit, sa halip na dinggin at pakinggan ang kanilang mga boses ay bala lamang ang natanggap nilang kapalit mula sa pwersa ng estado, dahilan upang bawian ng buhay ang 13 na mga magsasaka, at tawagin ang pangyayaring ito bilang Mendiola Massacre. Ngayong 36 na taon na ang nakalilipas matapos ang naturang kaharasan, ang hustisya para sa mga Pilipinong magbubukid at kanilang lupain ay mailap pa rin.

Ilang dekada man ang nakalipas ay walang nakamit na hustisya ang mga pinaslang na magsasaka. Walang naging responsable sa nasabing massacre, dahil sino nga ba ang mananagot kung ang dapat na pumoprotekta sa bayan ay siyang pumapatay rito? Idagdag pa na hindi natatapos sa kaharasang ito ang pagpapahirap sa mga magbubukid dahil magpahanggang ngayon patuloy pa rin ang pagdanak ng dugo sa mga kanayunan at siyudad.

Sa datos na inihayag ng Unyon ng Manggagawa sa Agrikultura (UMA) noong 2020, 244 na mga magsasaka ang pinaslang sa ilalim ng rehimen ni dating Pangulong Rodrigo Duterte. Kagaya ng kuwentong hindi namamatay at gamit na gamit ng estado, karamihan sa mga sibilyang magsasaka ay inuugnay bilang miyembro ng New People’s Army (NPA).

Kasama rito ang mga magsasakang walang sariling lupa, at nakikisaka lamang sa hindi nila sariling lupain.

Bagaman nagbago na ang administrasyon, ganoon pa rin ang hinaing ng mga Pilipinong magbubukid dahil kung hindi bala, gutom at kawalan ng kita ang papatay sa kanila. Idagdag pa rito ang nakatakdang pag-angkat ng 21,060 tonelada ng sibuyas na lalong

magpapahirap, at magiging banta sa kabuhayan ng mga lokal na magsasaka.

Samantala, noong Hunyo 2022, tuluyan namang itinakda ni Pangulong Ferdinand Marcos Jr. ang kanyang sarili bilang kalihim ng Agrikultura; ngayon kung kailan pinakakailangang makaahon ng nasabing sektor, at kailangang mas maging prayoridad ng gobyerno ang kapakanan at kabuhayan ng mga magbubukid. Matatandaang isa sa kaniyang mga ipinangako noong kampanya ay ang pagbaba ng halaga ng bigas sa P20 na sa ngayo’y tila isang suntok sa buwan.

Ang paggunita sa araw na ito ay may kaakibat na mga suliraning dapat na patuloy iboses at ilaban ng masa. Ang Mendiola Massacre ay hindi lamang kaharasan na dapat limutin dahil ito ay nauugat sa mas malaking problema ng bansa.

Sa ika-36 na anibersaryo ng nasabing kaganapan, mas kinakailangan pa ng mga Pilipino na hamunin ang gobyerno upang maging prayoridad nito ang tunay na reporma sa lupa pati na ang mga makataong batas na dapat ipinatutupad sa bansa. Lalo pang hamunin ng sambayanan ang rehimen na bilisan ang pagtugon, at pagpasa sa mga batas na totoong makapagpapaangat sa tunay na interes ng mga lokal na magsasaka.

Hangga’t may dugong dumadanak, at may mga magbubukid na naghihikahos sa hirap, hindi matatapos ang laban para sa lupa at hustisya. Kinakailangang buhayin ang hustisya sa lupaing ang naghaharing-uri ay mga oportunista at mga uhaw sa kapangyarihan.

Kapalit ng dugong dumanak sa mga hacienda at kalsada pati na sa mga magsasakang pilit na ninanakawan ng lupa sa kanayunan, kailangang ituloy ang laban para sa lehitimong reporma at batas sa lupa. Sa kadahilanang ang pag-alala at ang pagtitirik natin ng mga puting kandila ngayong araw ay simbolo ng paglaban para sa kapakanan ng mga magsasaka, at pagdadalamhati para sa dugong dumanak doon, sa kahabaan ng Mendiola.

“Sahod, itaas! Presyo, ibaba!” — ito ang mas umigting na sigaw ng masang anakpawis magmula nang maupo sa pwesto ang tambalang Marcos–Duterte. Kasabay ng pagkakaluklok nilang dalawa ay ang pagbulusok ng ekonomiya ng bansa na nagresulta sa matinding pagtaas ng presyo ng mga bilihin, ngunit pananatili ng hindi sapat na sweldo para sa mga manggagawa.

Kung iisipin, mababa at hindi na nga nakabubuhay ang arawang minimum na sahod sa NCR na naglalaro lamang mula Php 533 hanggang Php 570, paano pa kaya ang arawang minimum na sahod pang-rehiyon na ‘di hamak ay mas mababa pa dahil ito ay dumausdos mula Php 306 hanggang Php 470?

Nobyembre ng nakaraang taon, naging manipestasyon ng napakabilis na pagtaas ng inflation rate sa bansa ang nakagugulat na malakihang paglobo sa presyo ng sibuyas sa merkado. Pumalo sa Php 300 ang isang kilo ng pulang sibuyas noong katapusan ng nasabing buwan na malayo sa Php 180 kada kilo na presyo nito sa parehong panahon noong 2021. Muli na namang tumaas ang presyo ng sibuyas sa sumunod na buwan sa kabila ng pag-iral ng “suggested” na presyo ng Department of Agriculture (DA) na Php 250 kada kilo na epektibo hanggang unang linggo ng Enero sa kasalukuyang taon. Pumapalo ang tunay na presyo ng sibuyas mula Php 540 hanggang Php 720 kada kilo na higit na mas mataas pa kaysa sa arawang minimum na sweldo ng isang manggagawa.

Kahit hindi na bigyan ng mahabang oras sa pag-intindi o malalim na interpretasyon, agad nang malalaman na may mali sa isang lipunan kung saan higit na mataas pa ang presyo ng kada kilo ng isang pangunahing sangkap-pampalasa

kaysa sa arawang kinikita ng masa.

Matatandaang sa kasagsagan ng pagpalo ng presyo ng sibuyas sa Php 720 kada kilo noong katapusan ng Disyembre ng nakaraang taon, naglabas ng isang kontrobersyal na pahayag si DA Deputy Spokesperson Rex Estoperez upang abisuhan ang publiko tungkol sa lumalang pagtaas ng presyo ng sibuyas.

“To be reasonable on that and practical— pero mukhang maraming magagalit sa ‘kin—edi ‘wag tayong bumili ng isang kilo, ‘diba? Kung ano lang ang makakaya nating bilhin, ayun muna,” ani niya.

“Out of touch sa reyalidad” na siguro ang pinakaakmang paglalarawan sa pahayag na ito mula sa DA at pati na rin mismo sa rehimeng Marcos–Duterte.

Hindi kailanman solusyon ang hindi pagbili ng isang kilo dahil hindi naman nito binabago ang presyo ng kada piraso. Ang tunay na solusyon ay ang pagpapataas ng sweldo ng mga manggagawa at pagpapababa ng presyo ng mga bilihin na matagal nang isinisigaw ng mga Pilipino. Pagkagalit, panlulumo, at pagkaasar.

Marahil ganito na lamang ang nadama ng lahat matapos ang pahayag na ito ni Estoperez. Isa lamang itong malinaw na pagpapakita ng pribilehiyo at pagiging bulag sa kapangyarihan. Pinakikita rin niya na hindi ang pinagsasamantalahang masa ang kanilang pinagsisilbihan kundi ang kanila lamang mga pansariling interes. Gayon na rin ang pagtatakip nito sa kapabayaan ng kanilang departamento na pinamumunuan ni Marcos, na wala namang lubos na karanasan sa praktis ng agrikultura.

Isang malinaw na manipestasyon ng krisis pang-ekonomiya na kinakaharap ng ating bansa at kawalang pakialam ng gobyerno ang biglaang bugso ng pagtaas ng presyo ng sibuyas, na siyang isa sa mga pangunahing pangangailangan ng pamilyang Pilipino. Sa kabila ng pangangailangan nito ng agarang pagtugon, hindi agad naglahad ng konkretong aksyon ang gobyerno, bagkus puro band-aid solutions at bulag na pagroromantisa lamang sa “resiliency” ng mga Pilipinong patuloy nilang niloloko at pinagsasamantalahan.

Ang sibuyas ay isang basikong pangangailangan ng sinumang mamamayan at nararapat lamang na kanila itong mabili at matamasa sa pamamagitan ng pagkakaroon ng makamasang presyo at sapat na sweldo. Ngunit sa mga kondisyong ipinapataw ng burukrata kapitalismong pagpapatakbo sa gobyerno, malayo ito sa katotohanan. Dahil sa katunayan, ginagawa lamang negosyo ng maraming mga opisyal at politiko ang kanilang posisyon at kapangyarihang pampulitika para magsilbi sa kanilang mga pansariling interes—gayon na rin para pagsilbihan ang malalaking burgesyang komprador na gumaganansya at umaabuso sa lakas-paggawa ng malawak na hanay ng mga manggagawa.

Mahal ang mabuhay sa isang bansang pinamumunuan ng mga indibidwal na pansariling ganansya lamang ang iniintindi. Hangga’t malalaking kapitalista ang namumuno sa anyo nina Marcos at Duterte, kasama ang kanilang mga galamay sa senado, patuloy na maghihirap ang mahihirap na pamilyang Pilipino at patuloy na yayaman ang mga mayayaman at may kapangyarihan.

‘pag luho na ang sibuyas?

GLEN KERBY U. DALUMPINES

DIBUHO NI RANDZMAR LONGCOP

PATRICIA LANZAGARITA MARK JOSEPH SANCHEZ

DIBUHO NI TIMOTHY ANDREI MILAMBILING

DIBUHO NI RINOA ARANZANSO

PNP: Panggulo ng Programa

Ang Tulong Kabataan - Sta. Mesa (TKSM) ay nagsagawa ng programa noong Linggo, ika-11 ng Disyembre, bilang pakikiisa sa National Children’s Month. Ang mga residente mula sa Valencia St., Sta. Mesa, Manila ang dumalo sa nasabing programa. Sila ay mga biktima ng sunog sa kanilang komunidad at kasalukuyang nanunuluyan sa evacuation center.

Tila nainggit ang mga kasapi ng kapulisan sa programang pinangunahan ng mga kabataan nang harasin ito ng mga armadong tauhan ng Philippine National Police (PNP). Ang mapayapa sanang pagdaraos ng programa ay napalitan ng takot at pangamba matapos nilang ipatanggal ang sound system, tents, at event banners. Ito ay dahil umano’y “subersibo” ang nilalaman ng mga ipinamamahaging module sa mga bata. Taliwas sa kanilang sinasabi, ang mga gamit ng mga organizers ay tanging mga coloring activity and science modyul lamang.

Mga pulis na may baril sa isang programa para sa mga bata? Kahit saang anggulo mo ito tingnan, ito ay hindi naaayon. Hindi maikakaila ang nakatatakot nilang presensya lalo pa’t may dala silang mga armas na hindi naman akma sa inisyatibong ang pangunahing layunin ay turuan ang mga batang kasalukuyang hindi pa makapasok sa paaralan. Bukod pa rito, hindi kinilala ng mga

kapulisan ang permit galing sa Barangay 636 at maging ang pakikiusap ng barangay chairman. Tila napakataas ng tingin nila sa kanilang hanay kahit na baluktot ang sistemang umiiral dito.

Hindi na nakagugulat ang panggugulong ginawa ng mga kapulisan sapagkat marami nang pagkakataon na ito ay kanilang isinagawa. Halimbawa ay ang pambobomba nila ng tubig sa isang mapayapang pagprotesta laban sa maruming halalan noong Mayo 2022, kung saan isang PUPian ang nasugatan matapos itong hatakin ng isang pulis. Dagdag pa rito ay ang kanilang walang habas na pagbaklas sa mga kubol ng mga manggagawa sa Manila Harbor Center.

Nakalulungkot na ang panggugulong ginawa nila sa mga mapayapang protesta ng iba’t ibang organisasyon ay ibinaba nila sa isang programa para sa mga bata. Ang pangha-harass na ito ay kinundena ng iba’t ibang progresibong grupo. Iginiit ng SAMASA PUP COC na kasahulan ang ginawa ng mga pulis matapos nitong guluhin at intimidahin ang mapayapang programa. Sinusugan naman ito ng Anakbayan PUP COC na nagsabing ipinakikita lamang ng mga kapulisan na kahit ang isang pagdiriwang para sa mga bata ay hindi nila palalampasin.

Ang mga kapulisan ang dapat na kasangga ng sambayanan upang

With the aim to curb soaring electronic communication-aided criminal activities such as mobile phishing, text spam, online scam, bank fraud, anonymous online defamation, and identity theft, Republic Act No. 11934, or the SIM Card Registration Act has found wide acceptance in many circles from the general public, which is not shocking because who does not want to stop experiencing security threats and

mapangalagaan at maproteksyunan ang kanilang mga karapatan. Ngunit ang tungkuling ito ay tila naiiba sa kung ano ang kanilang ginagawa ngayon dahil sila ay nagiging bahagi na nang malaking makinarya na ginagamit ng mga naghaharing uri upang ipalaganap ang kanilang mga pansariling interes. Matatandaan na sangkot din ang mga pulis sa ‘di makatarungan at malawakang laban kontra droga na pangunahing programa ng administrasyong Duterte, na umani ng iba’t ibang kritisismo dahil sa bunga nitong kaliwa’t kanang inhustisya at pagpatay sa libo-libong biktima.

Sa kasalukuyang panahon kung saan humaharap sa mabigat na dagok ang sektor ng edukasyon—na mas lalong pinahirap ng pandemya, bagong kalihim ng DepEd, at bagong administrasyon—

ravaging effects of the high inflation rate that has wreaked havoc on us after bringing strings of catastrophes to several industries because it keeps on spiking every month, it is horrendous to think that the current administration would rather shamelessly devote their time pushing an act that was once vetoed than provide sound, comprehensive, and sustainable solutions to the most pressing concerns that exacerbate the daily struggles of Filipinos.

The SIM Card Registration Act poses threats to people’s rights to privacy and freedom of speech and expression considering that our current cyber security practices and data privacy policies lack teeth because of their weak implementation. Under the pretext of becoming lawabiding citizens, people are forced to let their guard down, expose their personal and sensitive information, and make themselves vulnerable to surveillance.

Failure or refusal to register a SIM card; breach of confidentiality; registering a SIM card under false identities or with forged identification documents; impersonating a registered SIM card owner; reselling a stolen SIM card; and selling or transferring a registered SIM card

marapat lamang na suportahan ang mga programang makatutulong upang ibaba ang pagtuturo sa klase sa mga komunidad, dahil hindi naman lahat ay may sapat na kakayahan upang bumalik sa paaralan.

Bukod sa panawagan para sa ligtas na pagbabalik eskwela, dapat din nating

without first registering it are some of the offenses under the SIM Card Registration Act.

The aforementioned salient parts of the law jeopardize people who function as investigative journalists, whistleblowers, and witnesses. To elaborate further, for instance, journalists need data confidentiality when covering sensitive and complex stories such as conflict, crimes, and corruption. With the SIM Card Registration Act, it will now become extremely challenging for them to obtain important information from sources who are hesitant to disclose their identity when providing information.

In line with this, this law may provide the government with the power and authority to monitor and target individuals in ways that go far beyond what is in their best interests amid the aggravating concern over red-tagging and blatant attempts to vilify genuine dissent, especially that it has a provision that can direct telecommunication companies to disclose the full name and address of SIM card owners upon a subpoena or order of a court.

On the other hand, another aspect to be explored is the law’s effectiveness. As of 2021, more than 150 countries have enforced the SIM Card Registration Act, which garnered criticism in some regions due to its ineffectiveness in combating cybercrime. To give an illustration, mandating SIM card registration in Pakistan last 2014 led to the establishment of unregistered SIM card black markets as well as an upsurge in identity fraud.

Meanwhile, Zimbabwe’s SIM card

Kamay naman ng Hustisya ang Mananaig

Dahil sa “kamay na bakal” at “strongman” na imahe ni Rodrigo Duterte, naipanalo nito ang pinakamataas na posisyon sa gobyerno noong eleksyon 2016. Nadala ni Duterte ang mamamayang Pilipino sa matamis ngunit matapang nitong mga salita noong panahon ng kampanya. Bidang-bida ang pangakong itataas ang sweldo, tutuldukan ang korapsyon, wawakasan ang mga rebelyon, at ang pinakakumiliti sa tainga ng mga Pilipino: ang pangako nitong iwawaksi ang iligal na droga sa bansa sa loob lamang ng tatlo hanggang anim na buwan.

Ngunit ang pag-upo ng buwayang maniniil na ito ay ang simula rin ng impyerno sa buhay ng mga Pilipino sa loob ng anim na taon.

Extrajudicial Killings

Matagal nang problema sa Pilipinas ang mga kaso ng extrajudicial killings bago pa man ang administrasyong Duterte. Inamin ng mga opisyal ng anti-narcotic ng Pilipinas na gumagamit si Duterte ng mga hindi makatotohanang datos para suportahan ang kanyang pahayag na nagiging “narco-state” na ang Pilipinas. Sa katunayan, ang Pilipinas ay may mababang prevalence rate ng mga gumagamit ng droga kumpara sa global average, ayon sa United Nations Office on Drugs and Crime..

Napag-alaman pa sa pananaliksik ng Human Rights Watch na ang mga pulis

ay nangmemeke ng ebidensya upang bigyang-katwiran ang mga labag sa batas na pagpatay. Lalo pang lumakas ang loob ng mga tutang pulis sapagkat kinunsinte rin sila mismo ng dating pangulo; nagutos ito sa mga opisyal na barilin at patayin ang mga smuggler ng droga. Itinanggi ni Duterte ang pagpapahintulot sa extrajudicial killings ngunit paulit-ulit at lantaran nitong binantaan ng kamatayan ang mga nagbebenta ng droga.

Nakagagalit na parang istatistika lamang ang tingin ng administrasyong Duterte sa mga tao at pamilyang naapektuhan ng palpak na kampanyang ito. Karamihan sa bilang ng mga napaslang sa ilalim ng war on drugs ay mga maralita at maliliit na tao. Walang habas na binaluktot ang istorya at tinanggalan ng dangal ang mga biktima’t pamilya ng mga ito.

Kung nais talagang tuldukan ang problema sa droga ng bansa, hindi ang mga maliliit na tao ang dapat na pinupunterya. Dapat ang ugat ang pinuputol at hindi lamang ang sanga kung ang layunin ay puksain ang problema. Ang mga mayayaman at makapangyarihang drug lords ang dapat na tinutukang hanapin at binigyan ng karampatang parusa.

ICC vs Duterte

Si International Criminal Court (ICC) Prosecutor Karim Khan ay naghain ng kahilingan sa harap ng ICC pre-trial chamber na ipagpatuloy ang imbestigasyon sa mga

pamamaslang sa ilalim ng war on drugs ni Duterte at sa mga ginawa sa Davao City sa pagitan ng 2011 at 2016. Sinabi ni Khan na ang gobyerno ng Pilipinas ay nabigong magpakita ng mga pruweba na iniimbestigahan ng mga lokal na awtoridad ang mga pagpatay sa war on drugs.

At nito nga lang Huwebes, Enero 26, binuksan muli ng pre-trial chamber ng ICC ang imbestigasyon sa mga pagpatay sa drug war. Isang napakagandang balita na paniguradong bumuhay sa loob ng mga pamilya ng mga biktima ng palpak at mapang-abusong war on drugs ni Duterte. Panahon na upang mabigyan ng tamang hustisya ang napakaraming bilang ng mga inosenteng buhay na winakasan nang basta-basta ngunit hindi naimbestigahan nang maayos.

Kung may nararapat man na mangyari sa mapang-api at malupit na si Duterte, iyon ay ang pagkakakulong. Bukod sa napakaraming dugo sa kaniyang mga kamay, dapat din niyang pagbayaran ang mga mapaminsalang kinahinatnan o resulta para sa mga bata ng malupit na war on drugs nito.

Taksil din ang gobyerno ng Pilipinas sa pagtanggi nitong epektibo at walang kinikilingan na imbestigahan ang mga pagpatay. Walang aksyon upang matugunan ang mga pangangailangan ng mga direktang naapektuhan ng kampanya laban sa droga. Kasama ako ng mga bata at pamilyang

nawalan ng mahal sa buhay sa ilalim ng war on drugs sa panawagang itigil na ang mapang-abusong kampanyang ito at imbestigahan at usigin ang mga responsable sa mga pagpatay at iba pang paglabag sa karapatang pantao. Hangad ko ang isang malinis, maayos, at makataong imbestigasyon ng ICC ukol sa madugong war on drugs ni Duterte. Nawa’y maparusahan ang sinomang mga mapatutunayang responsable sa mga labag sa batas na

palakasin ang panawagan upang wakasan na ang kultura ng red-tagging sa bansa. Hindi ito katanggap-tanggap dahil ang isinagawang programa ng TKSM ay para rin naman tapalan ang malaking pagkukulang ng gobyerno sa pagbibigay ng solusyon sa mga isyung kinahaharap ng lipunan.

registration law dramatically rendered obsolete the potential for anonymity of communications, enabled location-tracking, and significantly made communications surveillance and interception quicker. Another striking example is when the law was repealed in Mexico three years after it was enacted because there had been no progress in the detection, investigation, or prosecution of cyber-related cases. Some people even argued that the law was to blame for an increase in handset theft.

As evidenced by these circumstances, we can infer that the SIM Card Registration Act is counterproductive, as it has failed several times in other countries. Furthermore, it threatens an individual’s right to privacy, reduces freedom of speech and expression, and disenfranchises the marginalized sectors, all in the name of ‘security.’

Instead of passing this law to put an end to security threats and unmask the culprits behind fraudulent spam messages and text scams, the government must focus on improving and strengthening the existing anti-cybercrime laws as well as providing long-lasting solutions to the root causes of crimes.

After all, living in a society marred by growing inequalities, one cannot dodge the issues surrounding poverty, unemployment, and limited opportunities. Therefore, it is unsurprising that some people have taken nefarious ways to commit electronic communication-aided criminal activities to make ends meet daily.

pagpatay at mabayaran nila nang nararapat ang lahat ng buhay na kanilang winasak. Tama na ang pang-aabuso ng kamay na bakal. Panahon na para ang

In the name of ‘security’

SHAMMA ROI MABINI

CARTOON BY DARREN WAMINAL

JAMES LANQUINO

DIBUHO NI RANDZMAR LONGCOP

MARJORIE ANN PATRICIO

Taking the wrong way

The Philippine National Railway (PNR) transports daily commuters to and from Manila. It is the most cost-effective and convenient way to get around the country’s capital city. Although it does help many, its flaws have been painted in the minds of many since then.

Only by riding the train will someone recognize how terrible the country’s transportation system is. Every day you will be entrapped in a box with people for an hour of standing travel, and your patience will be tested because train schedules are frequently delayed or not strictly adhered to due to a variety of factors.

These problems that commuters face on a daily basis were given validation after the Philippines was named the world’s fifth-worst public transportation system by the think tank Oliver Wyman Forum and the University of California, Berkeley. The think tank described Metro Manila’s road network as having poor quality and limited connectivity to the rest of the country.

As a response to this, the Department of Transportation (DOTr) is building an urban rail transit system called the North-South Commuter Railway (NSCR), also known as the Clark-Calamba Railway, which aims

to improve connectivity between everexpanding urban areas.

Even though their project appears to be beneficial for improving the transportation system in the country, it will have a serious impact on commuters.

The PNR will suspend train services for at least five years in order to expedite the project’s construction and save P15 billion from it. This is not a problem for those in the office who have their own cars and can easily travel wherever they want. However, for ordinary Filipinos who heavily rely on PNR services, it can be the worst nightmare. The DOTr even admitted that the suspension would affect at least 30,000 passengers.

On the other hand, apart from the suspension of the PNR service, the imminent increase in train fares is another concern for commuters. Transportation

Undersecretary Cesar Chavez stated that he hoped to submit his recommendation for the proposed hike, which would raise the base fare from P11 to P13.20 and the per-kilometer fee from P1 to P1.21. And if all goes according to plan, it will involve Metro Rail Transit Line 3 (MRT 3) and Light Rail Transit Lines 1 and 2 (LRT 1 and LRT 2).

In general, DOTr’s proposed measures will be detrimental to commuters. After all, there are a lot of tactical ways to expedite the construction of their new project, but they chose to refute people with an easier and more accessible mode of transportation. Furthermore, why would they agree to raise fares in the face of the country’s extremely high inflation rate? Isn’t it impractical and merciless to have these goals at a time when everyone appears to be poor?

Every ordinary Filipino family is currently facing a significant challenge, particularly those with large families who send someone to high school or college. Because, in addition to the extreme cost of goods, they are having trouble fitting their small income into their children’s allowance, especially now that they are taking face-to-face classes. Additionally, under the DOTr’s plan, their daily lives will become even more problematic, specifically for students and workers who must travel by alternative means due to the suspension of the PNR service. Worse, if this occurs, the increase in train fares

Pangakong ayuda ng gobyernong paasa

Mapanlinlang ang hindi tumutupad sa mga pangakong binibitawan.

Ang sambayanang Pilipino ay labis na tinamaan ng sobrang pagtaas ng mga bilihin, kung kaya’t nahihirapan silang tustusan ang kanilang mga pangunahing pangangailangan.

Bilang tugon, matatandaang nangako ang gobyerno ng perang ayuda para sa 9.3 milyong Pilipinong kabilang sa ‘poorest of the poor.’

Ang ikalawang round ng Targeted Cash Transfer program ng gobyerno ay binago kamakailan bilang ‘inflation ayuda (aid)’ dahil sa mabilis na pagtaas ng presyo ng mga bilihin. Ayon kay

Asec. Romel Lopez, tagapagsalita ng Department of Social Welfare and Development (DSWD), ang gobyerno ay magbibigay ng Php 1,000 grant sa loob ng dalawang buwan o Php 500 kada buwan.

Ngunit ayon sa bagong pahayag ng DWSD, hindi pa ito posibleng maipamahagi dahil wala pang pondo at tiyak na disbursement guidelines para rito. Sumasalungat dito ang pahayag ni Finance Secretary Benjamin Diokno noong nakaraang buwan na ang inflation ayuda ay ilalabas sa ilang araw at tukoy na ng ahensya kung saan kukuhanin ang pondo para rito.

Subalit, malinaw naman na ang pagbabahagi ng inflation ayuda ay hindi pa rin naisasakatuparan hanggang sa kasalukuyan. Bagay na nakadidismaya at kung iisipin ay isang pagkakanulo sa tiwala ng mga tao.

pagkakatugma ng mga pahayag ng mga opisyal ng gobyerno ay

nangangahulugang may aberya sa pangakong ayudang ito. Kung sa una pa lang ay itinuturing na itong prayoridad, bibigyan ito ng sapat na atensyon at pag-aasikaso ng mga kinauukulan.

Ang kawalan ba ng prayoridad sa pamamahagi ng inflation ayuda ay dahil sa bahagyang pagdausdos ng inflation rate ng bansa sa 8.6 porsiyento noong Pebrero 2023 mula sa 8.7 porsiyento noong Enero 2023?

Bumaba nga ang presyo ng ilang mga bilihin sa pagkain at enerhiya, ngunit hindi ito sapat na dahilan upang ipagsawalang-bahala ang perang ayuda.

Hindi pa rin nanunumbalik ang mga bilihing swak sa kinikita ng isang karaniwang Pilipino at hindi pa nakakabangon ang ekonomiya dahil patuloy pa rin sa pamiminsala ang mataas na inflation rate. Kaya nararapat lamang na manindigan ang gobyerno sa kanilang pangakong binitawan.

Sa kabilang banda, inanunsyo ni Senate President Juan Miguel Zubiri na balak itaas ng Senado ang inflation assistance nito sa mga empleyado.

“Mula Php. 12,200, gagawin natin itong Php. 50,000 or your basic monthly salary, whichever is higher. Basta guaranteed na po ang Php. 50,000 dyan and you can expect this in August,” ani Zubiri.

Mukhang ang pangakong ito para sa mga empleyado ng Senado ay mas

hindi pa maibigay nang maayos at walang antala.

Dapat ngayon ay naipamamahagi na ang pangakong ayuda sa mga mamamayan. Gayundin ay maiplantsa na ang disbursement guidelines na magsisilbing patnubay sa pagpili ng mga makatatanggap nito. Sapagkat marami na ang napapaisip kung maisasakatuparan pa ba ang programa dahil sa mabagal na pag-usad nito.

May saysay pa ba ang maniwala at umasa sa gobyernong hanggang pangako na lamang ang tinuturan?

Ang pagkaantala sa perang ayuda ay nagdaragdag lamang sa pagdurusa ng mga Pilipinong nangangailangan at pinangakuan ng agarang tulong mula sa hagupit ng mataas na implasyon.

Ang gobyerno ay kailangang kumilos nang mabilis at tuparin ang mga pangako nito sa mga mamamayan. Hindi katanggap-tanggap ang mga pangakong hindi nila kayang tuparin, lalo na kung buhay ng milyonmilyong Pilipino ang nakataya.

Kung patuloy na paaasahin ang sambayanang Pilipino sa wala, hindi malayong mangyari na mawala nang tuluyan ang tiwala nito sa pamahalaan. Lahat ng salitang manggagaling sa gobyerno ay magiging kasinungalingan na lamang para sa mga tao kung hindi mababago ang mabagal na

Higit sa lahat, dapat tandaan ng lahat na hindi ang perang ayuda ang dapat na maging solusyon sa mataas na inflation rate ng bansa. Ito ay pamatay-sunog lamang. Kailangan pa ring tugunan ng pamahalaan ang pinakaugat na dahilan ng pagtaas ng implasyon. Gayundin ay sama-sama nating kalampagin ang gobyerno upang ipaalala ang kanilang mga binitawang

rise.

Aside from that, this plan is a major burden on productivity and time management for students who count on PNR to get to school on time, as well as students on a tight budget who must find a cheaper mode of transportation to get to school.

Alternatively, in a similar situation, you must pay three times your previous fare to get to and from school and home. Knowing that taking the train is the most

frightening to think that the problem caused by their plan could spread to other major issues that ordinary Filipinos must deal with. Clearly, the government is going about things incorrectly because they are mercilessly attacking poor families who are struggling to survive. But it’s even more heartbreaking to think that no one will come to rescue the commuters who were run over.

Hustisya: Malabnaw o Malaya?

Para sa isang mamamayang naninirahan sa payak na tahanan, ang mabuhay ng marangal at walang inaapakan ang laging pinapabaon ng mga magulang. ‘Di bale nang magutom, huwag lamang gumawa ng masama para lamang sa personal na interes sapagkat walang puwang ang panlalamang at karahasan sa lipunan.

Ngunit sa panahon kung saan ang mga karaniwang mamamayan ay ginigipit at pilit isinasadlak sa mga kasalanang may pribilehiyo’t mga nasa kapangyarihan ang may gawa, sapat pa bang kapitan ang katagang, “Basta alam mong ikaw ay mabuti, hustisya’y iyong magiging kakampi”?

Sapat pa bang sabihin na ang justice system ng ating bansa ay “fully functioning,” gaya ng pahayag ni Pangulong Ferdinand “Bongbong” Marcos Jr. kamakailan, kung isinasampal na ng lipunan ang hindi mabilang na kawalan ng hustisya at hindi patas na usad nito sa mga pangkaraniwang Pilipino?

Matatandaan kung paano itinakda ang laro ng hustisya sa panahon ng administrasyong Duterte. Winakasan ng extrajudicial killings (EJK) ang pangarap ng mga kabataang naging biktima nito. Isa na rito si Kian Delos Santos, isang binata sa Caloocan na walang awang pinagbabaril ng kapulisan dahil napagbintangan itong isang drug runner, at ‘di umano’y nanlaban sa naturang operasyon noong 2017. Ngunit makalipas ang anim na taon, si Kian ay nananatili pa ring isa sa mga libu-libong biktima ng kawalan ng hustisya; at ngayong taon lamang nadiskubre na ang kanyang mga labi ay hindi sumailalim sa maayos na otopsiya.

Kung karahasan ang sagot ng mga nakaluklok, sila pa ba’y dapat ituring na kakampi sa pagpapatupad ng batas? Iniluluklok natin ang mga namumuno upang hulmahin ang bansa na maging mapayapa. Hindi sila nasa posisyon upang abusuhin ang kapangyarihan, at gamitin para manggipit pa ng mga taong biktima na ng opresyon.

Sa kabilang banda, ang mga taong may pribilehiyo at kapangyarihan ay mabilis lamang nalulusutan ang mga kasong inihain laban sa kanila. Patong-patong na counts of graft and corruption man ang kanilang harapin, pagdating sa eleksyon, makikita natin na sila ay kwalipikado pa rin. Dagdag pa

rito ang drug case na kinasangkutan ni Juanito Jose Remulla, anak ni Justice Secretary Boying Remulla, na ganoon na lamang kabilis na-abswelto. Kung titingnan, tila bilang lamang sa kamay ang mga sandaling nilaan nila sa tanikala ng kanilang mga kasalanan. Samantala, ang mga niyuyurakan gaya ni dating Senador Leila de Lima, dahil sa kanyang masidhing pagpahahayag ng oposisyon sa nakaraang administrasyon ay naging mitsa upang siya’y madiin sa isang kasong gawa-gawa lamang para siya’y patahimikin. Kalaunan ay umamin din naman ang prime witness nito na si Rafael Ragos, former acting chief ng Bureau of Corrections (BuCor), na sila’y pinilit lamang upang magbigay ng testimonya laban kay de Lima. Sa kabila nang pag-amin ni Ragos, nananatili pa rin sa loob ng bilangguan si de Lima. Mga panahon na sana’y naigugol niya sa marami pang bagay kung mabilis lamang ang agos ng hustisya sa ating bayan. Dagdag pa rito ang pilit na pagmamanipula na ang hostage taking na naganap sa kanya ay isa lamang “stage play” upang siya’y kaawaan ng madla. Bagay na tila ginagamit ng mga makapangyarihang nais burahin ang masalimuot na kalagayan ng bayan. Ang mga kasong ito ay iilan lamang na patunay kung gaano patuloy na lumalabnaw ang sistema ng hustisya sa ating bayan. Mabagal sa mga walang kakayahan at mailap sa mga tunay na nangangailangan. Hustisya’y dapat walang kinikilingan sa lahat ng oras. Hindi na sapat na maging mabuti lamang upang ito’y iyong maging kaagapay. Samahan mo na rin ito ng tapang at paninidigan na kahit pa idiniriin ka ng kapalaran ay patuloy pa rin ang laban. Sa patuloy na paglabnaw ng hustiya, may kalayaan kang ito’y wakasan at maging boses ng masang nangangailangan.

HAROLD G. HERNANDEZ

ALEXA S. FRANCO

RUPERT LIAM G. LADAGA

(De)humanizing Filipino Folklore:

FEARSOME OR FREEING?

Rain poured as the skies dimmed unexpectedly. The usual silence was drowned by intensifying murmurs and occasional chanting. In the sea of black and red, stood makeshift tongues, folklore costumes, and one giant effigy of terror personified. That day, Filipino folklore came to life and bared the streets of Manila to confront the real horror, both here and awaiting.

Fear differs depending on what can or cannot send a shiver down one’s spine. Many fear that when they make a noise, the terrors that they can only once imagine, may come to life—to haunt and chase them. These are the kinds of terror that have forcibly equated silence to comfortable security.

Yet, what happens when the noise outside is exactly the reason why the inside is cuddled in quiet? And why do those silent have always known peace?

Folktales have always described these mythological creatures of frightening stature as mostly discreetly lurking, but on that day, there was no slow screeching or subtle premonitions. Every single attendant

their represented sectors and even for those of our folks unaware they need it.

Some stood with the crowd, some stood from a distance while contemplating. For some reason, it was clear that the fear gnawing at them was not because of the gory details of the costumes nor the messages written in bold, screaming letters.

The skies cleared but the route did not. There were two kinds of barricades that day—one, in the form of state-funded equipment, and two, the refusal of others to grant themselves a chance to realize the apparent lines between activism and terrorism.

crisis, and, among others, basic human rights—that, in the first place, should be assured with no question.

Horror is not our youth asserting constitutionally given rights; horror is continuously being amused by a circus that bleeds society to death.

At the end of the assembly and unity walk, the youth sector found refuge at the feet of Bonifacio—one of the most remarkably significant national heroes and activists that led a revolution.

was audibly present and proactive, as if there was no urge to cower and hide. Dressed in entities that have always been feared, the youth raised banners and called for change, for reform—for

From one street to the other side of the city, many ran, skipped, and some even tipped over. The folklore representation showed what genuine unity must look like—driven clearly by advocacy and depicted with the kind of courage that calls out broken systems.

The other side of the street roared with honking and people screaming questions about what nuisance was happening across them.

The nuisance many blatantly complained about was one of the very few initiatives of progressive people demanding clearer plans for the education sector, the economic

As the 11th month of the year represents the celebration of International Students’ Day as well as important commemorations of ending the impunity towards crimes against journalists, different advocacy from universities and organizations were led to reiterate them until the end.

As the giant effigy of the real horror burned, many remained standing with fears long gone. While people continue to question and belittle the contributions of activism, it is at the feet of Bonifacio and many national heroes that we can realize that we were freed from colonial and martial influences because there are activists who questioned, fought, and pushed through.

The crowd dispersed but the dim plaza of Liwasang Bonifacio remained ignited—by the fact that nothing is ever too frightening, too threatening, and too horrifying—for a generation willing to reference folklore in the fight to dismantle the real perpetrators of social horror.

Brotherhood turned bloody: Hazing Culture in Fraternities

KATRINA ISABEL VALERIO

In the wake of another hazingrelated death, people are once again reminded of how dangerously hazing claims lives. Since the AntiHazing Law of 2018 that criminalizes initiation rites that involve physical harm and violence was pushed through, fraternities should have stopped practicing hazing in their initiation rites but recent cases expose the opposite.

With the recent victim of hazing initiation dying at the hands of his fraternity brothers, the culture of violence lives on as he received around 70 blows which resulted in his fateful demise.

Instead of being taken to the hospital, his supposed “brods” buried him in a shallow grave, leaving him there until his body was found 10 days later, in a progressing phase of decomposition. Brotherhood in a grim and eerie light, perhaps?

Many wonder why hazing is a thing when brotherhood loyalty prioritizes not harming their own. In online forums, people say that organizations as such should not

require such violence for them to be a part of their community. Some tease why cannot someone enter a fraternity with just a high five? To answer this joking question seriously, hazing in fraternities is deeply rooted in its culture. This can be dated back to the Grecian times when torment and oppression were used to solidify the superiority of upper-class men.

But this act has been long frowned upon by people and the law since it has caused fatalities, so why do the modern-day “brotherhoods” commit these heinous acts? What are Philippine lawmakers doing to bust these fraternities that still practice hazing?

Those who still believe in practicing hazing in initiations say that it is for the sake of tradition. They went through the same thing and neophytes should go through what they did.

Rite of passage is common in tribes and secret societies, thus, commencing ceremonies to welcome new members is customary. However, if these ceremonies and rituals cause harm and can potentially kill a person,

this antagonizes the very point of vying to become a member—a brother.

Since there have been 36 deaths in the Philippines due to hazing, this has been outlawed. Horacio “Atio” Castillo III was a law student studying at the University of Santo Tomas when he was recruited by Aegis Juris and was beaten to his death in 2017. After his death, Republic Act No. 11053, also known as the Anti-Hazing Act of 2018 has been passed.

This revised law is a stronger version of the past one and anyone who participates in the act of hazing can be penalized with reclusion perpetua or lifetime imprisonment.

Still, this tradition of violence carries on since many fraternities honor priorities beyond the law. Now that another student died from hazing, lawmakers are probing into adding more teeth to the law.

The code of silence in fraternities tolerates these acts leading to many of these initiation rites still undetected by the law. The only hope for these crimes to stop is when fraternities realize that

the perpetuation of the tradition of violence needs to come to an end.

Fraternities need to realize that there are laws to abide by. It is time to rethink traditions that are unproductive and harmful. If all of these acts are done in the name of tradition, what sense does tradition hold if it causes harm?

Hazing has claimed many young lives before the recent death added to the toll. The promise of brotherhood needs to be fulfilled by these fraternities from the get-go. Do no harm, do no injustice, and in the words of Tau Gamma Phi’s motto: do not use force as a reason.

In terms of schools, they should be safe spaces for students to harp on their future, not a place where they can meet people offering camaraderie and eventually slay them.

Students seek refuge in brotherhood during their studying years because fraternities promise to help and guide them through this time. Schools should be helpful and guiding enough for these students to know their rights and explore safe spaces.

During the last hours of every victim who succumbed to the unforgiving hands of hazing, is brotherhood still a recurring thought? Pain is a language of a lot of things but to most, pain is an indicator of the end—not much of a beginning.

If the academic and social systems that these students experience are forged to be tolerable to cope with, perhaps these students would not see the slightest consideration in risking safety or sanity in line. Schools have a responsibility to safeguard their students, and they should be the first ones to stifle these horrendous acts.

As a society that mourns the loss of the young lives lost to hazing, it is imperative to look into every aspect of what propagates this culture. It should be a collective responsibility for everyone to try to stop this. This should be the last headline of lives lost at the cruel consequences of hazing. As Winston Churchill said, “Those that fail to learn from history are doomed to repeat it.”—when will we turn “condolences” into changes?

PHOTOS BY MARK JOSEPH SANCHEZ & SHARONA NICOLE SEMILLA

SHARONA NICOLE SEMILLA

TRISTAN COBALIDA Member, Bahaghari PUP

Patuloy na ni-re-railroad ‘yong usapin ng SOGIE Bill at hindi pa rin binibigyan ng pansin ‘yung importance ng karapatan ng mga bading. Paano pa ‘yong mga ibang minorya sa buong Pilipinas na hindi nabibigyan ng pansin?

Ang kahalagahan ng militanteng pakikibaka—na marinig tayo ng gobyerno tungkol sa totoong kalagayan ng ating bansa dahil iba yung sinasabi lang ng mga nasa kapangyarihan sa nararanasan ng mga taong nasa masa.

SATUR OCAMPO

Bayan Muna

‘Yung pananagutan, accountability ng public officials, na ang serbisyo nila ay hindi para sa sarili o ng kanilang partido, kundi para sa bayan, sa mamamayan.

Nagpapasalamat ako buhay pa ko ngayon at kasama pa ninyo, pero umaasa ako sa kabataan na magcacarry on sa struggle na magtanim at pigilan na magkaroon muli ng Martial Law dictatorship at magkaroon ng tunay na pagbabago. Tuloy ang laban!

Dapat yung bawat generation ay ma-identify at ma-define ang kanilang responsibilidad sa mamamayan, sa sarili, at sa bansa Sa paghanay din sa mga inaapi at pinagsasamantalahan.

AMANDA VERDADERO

Deputy Spokesperson, Anakbayan National

SHAYE GANAL

Spokesperson, GABRIELA Youth

Napakahalaga ng patuloy na paggunita at pag-alala doon sa diwa ng EDSA dahil parte siya ng kasaysayan ng mamamayang Pilipino. Parte siya ng kasaysayan ng paglaban ng iba’t ibang sektor ng sambayanang Pilipino hanggang makapagpatalsik ng diktador noong panahon ni Marcos Sr. At napakahalaga pa rin siya hanggang sa panahon ngayon kasi kitang-kita pa rin hanggang ngayon nagpapatuloy yung krisis. Ngayon, napakatindi ng krisis pero nananatiling barat na barat yung sahod ng mga mangagagawa. Ang worst niyan, walang trabaho sa mga manggagawang Pilipino. Kaya panawagan namin, lumikha siya ng maraming trabaho, tugunan niya yung pangangailangan ng mamamayan, tugunan niya yung krisis!

Nararapat na gunitain natin ang EDSA People Power kasi mahalagang lesson ‘yun sa Filipino people na kaya nating mag-assert, kaya nating magpaalis sa pwesto ng mga lider na pinagyayaman lamang ang sarili at hindi pinaunlad ang kalagayan ng taong bayan. Hangga’t ang [kanilang] pinoprotektahan ay ang interes lang ng iilang mayayaman at makapangyarihan, kahit kumayod pa yung mamamayan, patuloy tayong malulugmok. Kaya ang mga ipinaglalaban natin, para ‘to sa lahat.

Hindi natatapos ang laban ng mamamayang Pilipino kung barat pa rin ang sahod nila, may malawakang unemployment rate, mataas ang presyo ng bilhin, at of course, ‘yung krisis nating mga kabataan sa mga eskwelahan.

Ang panawagan ko kay Marcos Junior, na sagutin niya ‘yung interes ng mga mamamayan. Makatuwiran ang militanteng paglaban. Makikita natin na hindi na tayo pinapakinggan eh. So iba talaga ‘pag sama-samang pagkilos ng mamamayanan paglaban.

Mahalaga ang pagpunta natin dito sa EDSA upang gunitain ang malagim na malagim na kasaysayan sa panahon ng Martial Law. At pagdiriwang din doon sa nangyaring resistance ng mamamayan dahil hindi nagpagapi doon sa almost matagal na panahon na mga iba’t ibang human rights violations, graft and corruptions na ginawa ng isang pamilya.

Napakahalaga nito para sa mga guro na tulad ko na Ituturo muli yung aral ng kasaysayan. Ituturo yung totoong aral kasi sa panahon ngayon na nagkakaroon ng malawak na disimpormasyon sa social media, mahalaga ang tungkulin ko bilang isang guro upang maituro sa ating kabataan ang ating tunay na kasaysayan na kanilang binabaluktot.

Ako ay isang Martial Law victim survivor. ‘Yung dati pa naming minimithi-mithi, hanggang sa ngayon, na siyang nasisilayan naming magiging lipunan, pinananawagan namin noon pa, na dapat magkaroon ng pambansang industriyalisasyon at paglaya ng mga magsasaka at magkaroon sila ng lupang masasaka. Nananawagan ako sa mga kababayan natin na sa isang banda, sa tingin ko kami ay nakapagpa-unawa na sa mga kababayan natin na sila ay sumama, lumahok at makibaka, magmulat, mag-organisa at kumilos para sa kapakanan ng mamamayang Pilipino.

ADRIAN ROMERO ACT Private Schools

RAOUL MANUEL Rep. Kabataan Partylist

DANILO DELA FUENTE

Vice Chairman ng

Samahan ng Exdetainees Laban sa Detensyon o Aresto (SELDA) at Convenor ng Campaign Against the Return of the Marcoses to Malacanang and Martial Law (CARMMA)

Pakinggan ninyo ‘yung mamamayan, given na ito ‘yung legitimate at genuine calls ng mamamayan amidst the economic crisis; patuloy na pagtaas ng presyo ng mga bilihin.

Nakikita natin na ‘yung mga mamamayan na nandito sa lansangan ngayon— nasa tapat ng EDSA monument—ito ‘yung patunay na kumakaharap tayo ng matinding krisis sa kasalukuyan na kinakailangan tugunan ng estado. Kailangan natin marealize eh na ‘yung militansya, ‘no, doon natin talagang higit na marerehistro ‘yung ating mga pangangailangan at ‘yung ating mga karapatan.

KIRCHOFF ANGALA President, PUP-SKM

RONJAY MENDIOLA

President, PUP COC Student Council

Hindi matatapos ‘yong diwa ng EDSA People Power hangga’t mayroong naghahariharian sa Malacañang, partikular na ang pamilya Marcos. Kung nakayanan no’ng mga nakipaglaban noon na patalsikin ang isang diktador, definitely kaya rin naman natin ngayon bilang nasa bagong henerasyon.

Panawagan natin ngayon na itigil ang pagrerebisa sa kasaysayan natin at syempre tigilan ‘yoong pagsisinungaling sa mamamayan kasi sa matagal na panahon, naloko tayo ng pamilyang Marcos at nagamit talaga nila ito para makabalik sa kapangyarihan.

Mahalaga ‘to para sa mga sambayanang Pilipino lalo na do‘n sa mga biktima ng Martial Law ng panahon ng diktadura ni Marcos, katulad ko na isa sa nilabag ang karapatang pantao. Dapat pakinggan niya (Marcos Jr.) ang boses ng sambayanang Pilipino. Dapat aksyunan niya ang patuloy na pagtaas ng mga presyo ng bilihan, ang panawagan ng mga manggagawa na itaas ang sahod, at ang pagpigil sa mga batas na sinusulong nila lalo na ng Charter Change, kung saan ay balak na naman nilang baguhin ang kasaysayan. Pumunta tayo sa mga komunidad at magtiyaga tayong ipaliwanag ang kasaysayan katulad nito na ikatatlumpu‘t pitong anibersaryo ng pagkakabagsak natin—ng sambayanan—kay Marcos Sr, ng diktadurang Marcos.

Napakahalaga na ginugunita natin itong EDSA People Power dahil sa pamamagitan nito, patuloy nating naipapaalala lalo na sa mga bagong henerasyon kung ano ba talaga ang diwa ng EDSA. Panawagan namin na manindigan para makamit ang hustisya ng mga biktima ng (paglabag sa) karapatang pantao at manindigan yung mga nanunungkulan na ipawalang bisa yung mga kasalukuyang ngayong mga ipinapatupad (at pinagpapatuloy) ni Marcos. Sa mga taong hindi naniniwala, dapat ay aralin talaga nila yung kasaysayan. Malalim na magsuri sa kasaysayan nang sa gayon ay maintindihan nila kung ano talaga yung katotohanan.

RONNEL ARAMBULO

National Spokesperson, PAMALAKAYA

JENNY RAPIS

Kilusang Magbubukid ng Pilipinas

Kaya tayo nandito lahat, patunay ‘yon na kailangan na si Marcos ay paalisin na sa pwesto kasi wala namang nagawang mabuti sa mga tao. Bilang mga magsasaka, panawagan namin yung 10k ayuda at 15k subsidy tapos lupa para sa magsasaka. Para sa kalahatan, ang panawagan namin ay bumaba na sa pwesto si Marcos. Sa dami ng mga abogado, teacher at kung ano pang matatalinong tao ang nandito. At yung mga nakaranas rin nung 37 years ago na EDSA Revolution, sila ang nakakapagpatunay na totoo ‘yung mga nangyari.

Kaming mga driver, ang unang-una naming panawagan ay bigyan kami ng magandang sistema, kung ano ang kahihinatnan namin ngayong pini-phase out na ang mga jeep. Ang sabi ni Pangulong Bongbong Marcos, kapag tayo raw ay nakapasa na sa compliance ay pwede nang i-byahe nang i-byahe ngunit bakit ngayon ay itinutuloy na naman ang modernization? Pilit kaming pinapapasok sa kooperatiba na wala namang kasiguraduhan na ito ay magiging amin. Mula kay Duterte hanggang ngayon sa bagong pangulo, puro lang talaga sila salita.

ELY VILLENA

Pinagkaisang

Samahan ng mga

Tsuper at Operator Nationwide (PISTON)

JEROME ADONIS

Secretary General, Kilusang Mayo Uno (KMU)

Hangga’t walang pundamental na pagbabago sa ating bayan, mahalaga na taon-taon gunitain ang aral ng EDSA Revolution para na rin sa mga bagong henerasyon. Ang Kilusang Mayo Uno ay hindi na lang nakikipaglaban para sa aming sariling kagalingan bilang mga manggagawa. Kaya nating makapagpalayas ng isang pangulo kapag ginusto natin kaya kailangan itaas pa natin ‘yung ating understanding, yung pagkakaisa na dapat ma-translate ‘yan na dapat matapos natin silang mapatalsik, dapat merong progress sa ating mga economic at political policies.

DANNY NANTES

President of Senior Citizens, San Jose del Monte, Bulacan Division

CHAVEZ, CHRIS RAMOS, PEXCEL JOHN BACON, MARICEL GALUT BONIFACIO, KATRINA VALERIO, AT PRECIOUS ALTURA GRAPIKS NI KAYCELINE ALFONSO

in-depth

Balik-Sinta:

PUP to conduct F2F classes this second semester

The Polytechnic University of the Philippines (PUP) released a new advisory for the upcoming second semester stating that the university will still undergo limited face-to-face setup, in contrast to the statement made by University President Manuel Muhi on December 5, 2022, that the university is establishing full face-to-face classes for the second semester.

The announcement last December 5 was made after the Commission on Higher Education (CHEd) issued guidelines on Memorandum Order No. 16. According to the order, higher education institutions (HEIs) will no longer be permitted to use full distance learning starting with the second semester of the academic year 2022-2023.

Additionally, internship programs and laboratory courses must also be conducted predominantly through on-site learning experiences.

On the other hand, HEIs planning to provide graduate and undergraduate programs via distance learning must first obtain CHEd clearance in accordance with the Open Distance Learning Act.

“Unless there is an approval from the Commission on Higher Education, an HEIs cannot offer its recognized degree programs in full distance learning delivery, including fully online modality,” the commission said.

Following the above-mentioned memorandum order by CHEd, PUP President Manuel Muhi declared full face-to-face classes for the second semester during the flagraising ceremony last December 2022.

In this declaration, Muhi emphasized how crucial it is for the educational system to be ready for COVID-19’s problems.

“Bagama’t excited po ang lahat, laging paramount concern po a ang safety ng lahat, lalong lalo na po ang ating mga estudyante, lalo pa ngayon ay mayroon na naman pong lumabas na highly transmissible na sub-variant ng Omicron, kaya magingat po lagi,” he asserted.

Following this, Muhi requests assistance from all faculty members in order to submit their teaching materials to the Center for Teaching and Learning for quality assurance in preparation for the forthcoming semester.

Meanwhile, the recently disseminated guidelines for the second semester gainsay the assertion of the PUP president in December 2022.

With the COVID-19 outbreak, higher education stopped holding in-person classes and shifted to online learning instead. In this way, the students were compelled to adapt to new learning styles because of the sudden changes brought by health problems, which can possibly affect their academic performances. Consequently, new guidelines are released and implemented every new semester to ensure learning continuity, depending on the current status quo of the country.

PUP COC SC sensing COCians’ readiness for F2F classes through sensing forms

Following the University President Muhi’s announcement about the resumption of face-to-face classes for the second semester A.Y. 20222023 on December 5, 2022, the PUP College of Communication Student Council (COC SC) released a sensing form on December 12, 2022 that aims to know the COCian’s initial state of readiness for the aforementioned shift in modality,

According to PUP COC SC, the result of the said sensing form was submitted to the Office of the Vice President for Academic Affairs (OVPAA) for their perusal in crafting the guidelines.

The data were collected from the COC students between December 13 and 21, 2022, with a total of 2,292 responses.

Based on the result that was posted on January 5, 151 students are holistically prepared, 318 students are concerned about their employment conditions, 330 students are financially incapable, and 1,493 students are still not prepared until the university guidelines are announced.

In connection with this, the COC SC released another comprehensive sensing mechanism on January 10 that lasted until February 13 which

gathered a total of 1,926 responses.

According to the data gathered, there are 581 students working, 251 working full-time, 152 working parttime, and 178 students are working freelance. While 1,099 students are residing in the National Capital Region (NCR) and 827 students live outside the NCR.

Additionally, the result revealed that 299 students are holistically ready, 833 students are ready but have to consider other things, and 195 students encounter financial constraints.

The data also shows that 521 COCians are still not prepared until the university guidelines are announced while 78 COCians are not yet ready to return for the in-person classes.

Aside from this, the student council also partnered with R4E PUP COC for the COMMsultations titled, “What We Need: COMMsolidated Action for LBE!,” a series of consultations for the Bantay Balik-COC that started from January 22 until February 4.

After a series of meetings and assessments of COCians’ current situation, the COC SC created 9-point COC Balik-Eskwela Demands on February 11 which are as follows:

Demands on PUP Administration

1. Issue comprehensive face-to-face guidelines to give the PUPians time to prepare. Implement the PUP LBE Policy Proposal.

2. Prepare the campus facilities and equipment and make them conducive to student learning.

3. Return the academic ease as an adjustment to physical and online activities caused by the implementation of blended and cyclical learning.

4. Give consideration to the working students and ensure that no one is left behind in the university.

5. Make sure that the health protocols within the university are properly followed. Issue clear guidelines on sanitation and safety.

Timeline: Guidelines released by PUP for S.Y.

1. Transfer the funds that the government is wasting on the military and NTF-ELCAC to the education sector to prepare for a truly safe return to school.

2. Give proper and fair wages to workers, professors, and other staff within the university.

3. Allocate funds to aid professors and students in support of their studies.

4. Do not prioritize militarization and any program that will interfere with the safety of students inside and outside the university.

With this, the PUP COC SC physically submitted the 9-point COC Balik-Eskwela Demands to the OVPAA on February 15 for the call of #WeNeedGenuineReCOMMnection together with 44 sections and 15 organizations.

“Sabik ang mga kabataang alagad ng midya sa ligtas na pagbabalik-eskwela. Mula 2020 hanggang sa kasalukuyang taon, panawagan na ng mga COCians ang tunay na ligtas na pagbabalik-pamantasan, kaakibat ang ayuda bilang tulong para sa kanila at hanapbuhay habang hindi sinasangkalan ang kalusugan ng kanilang pamilya. Malinaw na ipinagkait ito ng nakaraang administrasyong Duterte sa mga iskolar ng bayan at nagpapatuloy ito

sa kasalukuyang administrasyong Marcos Jr.,” the student council stated in their paper.

Moreover, on February 23, the council submitted the results of the comprehensive sensing form to COC Administration and then held a dialogue with COC Dean Hemmady Mora on February 27 wherein they discussed some clarifications on the guidelines of the upcoming face-to-face classes and the current preparations being made by the faculty.

“Nakakaisa naman natin si Dean [Mora] sa mga panawagan natin lalo na sa 9-point COC balik-eskwela demands. Nakuha rin naman natin ang commitment na lagi silang bukas sa pag-uusap at paglilinaw kung mayroon mang

PUP COC preparation for F2F Classes

The College of Communication (COC) has been preparing for the comeback of students for face-to-face classes this semester to ensure the safety and welfare of all COCians on the campus.

Last January 23, The Communicator reported that the COC is preparing for the limited face-to-face classes this March, they have been restoring the chairs and tables for students, and the classrooms have been newly painted led by the Facility

Management Office (FaMO).

“In the facilities and laboratories, on top of the list is the installation of internet service in the COC campus which is now still ongoing. We still need some improvement in our laboratories in terms of equipment, but this is being concentrated now,” according to the COC Laboratory management.

In addition, the office also asserted that the college has put in a newly made teacher’s table and requested new electric

concerns. Pero walang partikular na dean mula sa inilatag nating demands,” COC SC President Ronjay Mendiola asserted.

Council President Mendiola also that the COC Administration will consider results of the sensing forms as a foundation to have comprehensive guidelines upcoming in-person classes this semester.

“Patuloy na pagbabantayan natin balik-eskwela. Mayroon tayong Bantay COC Network na makakatuwang pagtitiyak na ligtas tayong makakabalik pamantasan,” Mendiola affirmed to COCians.

fans for each classroom. COC is now ready to handle COVID-19 the college is more equipped with safety health measures as part of its precaution.

“We have our own quarantine area COC compound, in case a student or will show symptoms of COVID-19,” assured.

Apart from this, COC is one of the colleges that has its own campus-based clinic

PHOTO BY KATRINA VALERIO

Demands on MarcosDuterte Administration

PHOTO BY JANN CONRAD BONIFACIO

2022-2023

PUP Department of Broadcast Communication releases F2F Class Cycles for the second semester of A.Y. 2022-2023

March 7, 2023

PUP Department of Journalism announces Onsite Class Schedule for the second semester of A.Y. 2022-2023

March 12, 2023

“Spectrum of Reactions: COCians’ responses over F2F guidelines

“Expected na rin talaga na magkakaroon ng face-to-face classes for next semester, kaya kahit papaano, maaga na rin akong nakapag-prepare and hindi na rin nagulat sa binigay na guidelines,”

Cristalyn Española from BAPR 2-1N

“Kino-konsidera ko ang magagastos sa pag-biyahe ngunit ayokong limitahan lamang sa anim ang F2F dahil sa takot na hindi ito maging sapat para maisinsin ang kaalaman,”

Huan Meg Ambrocio from BACR 4-1N

March 18, 2023

PUP Department of Communication Research releases limited F2F schedule for the 2nd semester of A.Y. 2022-2023

March 13, 2023

PUP Department of Advertising and Public Relations releases limited F2F schedule for the 2nd semester of A.Y. 2022-2023

COVID-19 as safety and precaution. area in the teacher COVID-19,” they colleges clinic which

Last March 8, as part of the 9-Point COC Balik-Eskwela Demands, PUP COC SC announced that Demand No. 2, which is to prepare the campus facilities and equipment and make them conducive to student learning, will begin this March 13 to April 7. The COC Administration will start to attach internet cable wires along the COC Campus as part of the conducive learning of the COCians in the upcoming face-to-face sessions.

“Kinikilala natin bilang inisyal na tagumpay ito sa point no. 2 ng ating 9-point COC BalikEskwela Demands. Hindi pa rito nagtatapos ang ating laban sa pagtitiyak na ligtas tayong makababalik sa ating pamantasan!” as the council stated in their post.

is ready to manage medical emergencies.

As a result of the aforementioned preparation, COC claimed that they are ready to open its gates for COCians this coming second semester.

“We expect that the “balik-eskwela” of COCians will be successful, most especially in providing students a quality education in a safe environment.”

“Nakaka-anxious and overthink lalo na ang daming preparations na gagawin before makapag-move in sa dorm and Manila since from province ako. [...] Hindi ko alam what to do or prioritize first since may school and work pa,”

Riana Vegamora from BAPR 2-1D

“Okay naman sa akin—no problem naman so far—pero ang [suhestyon] ko lang doon ay gawin na lang sanang lima para at least, less ang magiging burden sa part naming mga part-timer or mga full-time na working students,”

“I did not expect na may limit yung in-person classes kasi what I expected is akala ko full face-to-face classes na, pero hopefully, sana ma-feel talaga ng mga students yung pagbabalik sinta at hindi sana siya hassle and stress sa first day,”

Riana Vegamora from BAPR 2-1D

“Mula sa aking karanasan, mahirap gumawa ng isang aktibidad ng magkakalayo. Mas matututukan ito kung magkakasama at personal na gagawin,”

Daupne Lozano from BAPR 3-4 “

Ruztom Lamundao from BAJ 1-2N

PUP SKM, R4E-PUP, continues to fight Ligtas na Balik-Eskwela

n April 21, 2022, the PUP Sentral na Konseho ng Magaaral (PUP SKM) in collaboration with Rise for Education (R4E) Alliance - PUP, proposed and submitted the official Ligtas na Balik Eskwela (LBE) - Conducive PUP Sta. Mesa Policy Proposal to the Office of the Vice President for Academic Affairs (OVPAA).

“Our fight for a genuine #LigtasNaBalikEskwela will continue and we are putting a heavier emphasis on the challenge that we leave for the PUP administration and the officials within the education sector to heed the call of the Iskolar ng Bayan, along with the broader line of the Filipino youth, that instead of continuing to implement anti-student policies in the middle of a worsening social crisis, we must, at the best of our ability, push for a safe resumption of physical classes to be met not only in PUP but also in the whole country,” the PUP SKM said.

In an 83-page proposal, the policy proposal primarily focuses on upholding community wellbeing and zero-transmission; programs for fundamental social services; administrative and community responsibility; provision of high-quality education; and protection of democratic rights.

Ensuing the university announcement, varied responses were observed from PUPians, particularly those who are classified as working students or parttimers. Some already expect that face-to-face classes will commence in the second semester, but most working students are worried because of the juggling of time between attending in-person classes and work priorities. sinabi si demands,” PUP asserted. also added consider the foundation for the second natin ang Bantay Baliknatin sa makakabalik sa COCians.

The LBE-Conducive PUP Sta. Mesa Policy Proposal has four (4) core: the minimum health protocols in classrooms, school grounds, and facilities must be implemented; the spread of disease through a communitybased local pandemic response must be mitigated; quarantine infected community members and follow through with a swift protocol for isolation and contact tracing; and humane and pro-student blended learning modalities as a contingency plan must be implemented.

In addition, the policy proposal also highlighted its eight (8) pillars: shared responsibility; alternative working arrangement; revamped classroom layout and structure; instructional support; school traffic management; protective measures, hygiene practices, and safety procedures; communication plan; and contingency plan.

The proposal highlighted that face-to-face classes shall

gradually resume in accordance with the health of the students, instructors, and staff. In line with this, PUP SKM also emphasized the necessity of adherence to health standards, alert levels, and national requirements.

“Face-to-face classes must be implemented gradually starting with only allowing a number of students to enter the university for a time while assuming FlexTEL learning. Graduality ensures the safety phasing up until the resumption of full physical learning,” the proposal suggests regarding the expansion and resumption phasing of the faceto-face classes.

Additionally, a consultation with the student population and the administration must be held for academic easing and other academic-related concerns.

Moreover, the PUP Faculty Federation gave full support to the LBE Policy Proposal. In addition, sectoral representatives and leaders from the university have signed the LBE Policy Roadmap’s final draft.

Furthermore, on March 17, a discussion regarding working students, tuition increases, and face-to-face guidelines will take place between the PUP administration, PUP SKM, and local student councils, including the PUP College of Communication Student Council (PUP COC SC). The Rise for Education COC also assured that they will present their nine-point COC Balik Eskwela Demands in the said discussion.

The LBE-Conducive PUP Sta. Mesa Policy Proposal, which is the offspring of several local LBE Game Plans from each local student council in PUP Sta, Mesa, is the most extensive policy manual from the LBE Game Plan. This initiative aims and continues to press for the safe resumption of in-person classes.

The proposal was the outcome of numerous discussions, consultations, and assessments of the community’s actual situation during the pandemic. Additionally, this is a policy suggestion that has been developed with input from the Iskolar ng Bayan, many facets of the community, and the academic community.

“Hustisya para sa mga estudyante, guro, at mga empleyado.”— the primary call of PUPians.

Due to the pandemic, PUPians faced challenges in adjusting to the new educational setup including the difficulty of attending online classes and attending a few in-person classes, which was particularly challenging for students who lived in the provinces.

Apart from the aforementioned challenges, the students also waited long for the university to release the new set of clear guidelines for the next semester.

“Ang una ko talaga napansin is sana nag-announce sila nang mas maaga pa and mas specific pa per department para hindi malito ang mga students pagdating ng first day face-to-face class para in a way, at least organize at hindi magulo,” Riana Marie Vegamora from BAPR 2-1D claimed.

In addition, Ruztom Lamundao from BAJ 1-2N and other students are concerned about whether the university can accommodate all the students on the campus, considering that the north wing is still under construction.

“Remember, merong building na recently na-demolish tapos tinatayo pa rin siya until now at ‘di pa rin siya tapos and s’yempre, may mga ilang college [and] department na apektado for that; and at least, hindi magiging burden ‘yon sa kanila and also pati na rin sa working students,” Lamundao explained.

BAPR student, Cristalyn Española echoed the same sentiments as she shared her thoughts regarding the sufficiency of the classroom and facilities.

“Sana ay may sapat na classroom na ma-accommodate ang isang buong klase at magkaroon ng maayos na schedule for all subjects na magkakasama sana lahat ng inperson and lahat ng online classes,” Española said.

Furthermore, PUP is one of the few universities in Manila that is still on a blended learning setup. The majority of the universities around Metro Manila are already conducting full face-to-face classes since 2022.

In line with this, students are expecting the university to step up its preparedness in opening the university for the implementation of full-phase in-person classes.

“Tunay ngang ang PUP ay para sa bayan, ngunit dapat din nitong ibigay sa estudyante ang hakbang na bubuo sa kanila upang maging epektibong miyembro ng pamayanan,” Huan Meg Del Rosario Ambrocio from BACR 4-1N asserted.

CALL of COCians: Justice for students, professors, employees

Dauphne Lozano, a BABR student, also claimed that students should have the opportunity to enter the university to learn effectively. However, she also emphasized the need for the university to consider all relative factors including the status of the students and those who reside in provinces.

“Sana naman ay mabigyan na ng pagkakataon ang mga estudyante na pumasok na sa paaralan upang mas maging epektibo ang pagkatuto. Pero bago ang lahat ng iyon, dapat ay bigyan din ng konsiderasyon ang mga estudyante na manggagaling pa sa mga probinsya at mga on-site na nagtatrabaho,” Lozano remarked. The student hopes that the university retains its promise in upholding quality education to the students. Additionally, every PUPian desires the university to continue its heritage of drawing itself closer to the less fortunate and marginalized areas of the society.

The calls for in-person classes intensifies as the COCians seek for a better and high quality education, which every student deserves. Students also seek to acknowledge their sentiments by the university. In addition, the university and the college have been preparing for the face-to-face resumption of classes, and the COCians intend to be with their co-PUPians for the LBE in ensuring the protection of every student.

Moreover, the students aspire to return to the campus without hesitation about the possible danger and risks of the COVID-19 pandemic. With all the aforementioned responses from the students, all COCians hold that the university and college should put the studentry as their utmost priority.

Furthermore, the continuous battle of the student body for quality and accessible education sharpens the COCians’ desire to oppose the inhuman learning modality as part of the country’s ‘new normal education system.’ In line with this, COCians will continue to fight, on behalf of the Filipino Youth, for the education that they deserve.

2022 Wrapped: A Look into the Kaleidoscope

FELICITY ANNE CASTOR

It’s that time of the year again—friends tweeting their new year’s resolutions, the old “365/365” cliche, and fireworks that light the upcoming chapter of our lives. With 2022 nearly approaching its end, we take a look at the prismatic twists and turns of events in the past twelve months.

Philippine Politics

Hues of red loomed over the nation as Ferdinand “Bongbong” Marcos Jr., son and namesake of the late dictator, took the seat as president of the Philippines after the national elections held last May. Filipinos were divided as the pattern manifested itself in a loop. The same last name overthrown by the People Power Revolution in 1986 has been placed right back in position, this time armed with disinformation manifesting through the abundance of online trolls and click baiting tactics.

or what critics have claimed to be a mere renaming of ROTC.

It was a gray year for the media as the Philippines’ rank plummeted to 147th out of 180 in the World Press Freedom Index (WPFI), 9 places down from 2021. The killing of radio commentator Percival Mabasa, also known as Percy Lapid, was a huge blow for the state of press freedom in the country. Lapid is the second journalist killed under the Marcos administration. In the same month, Nobel Peace Prize laureate Maria Ressa, CEO of Rappler, had also been denied her motion for reconsideration by the Court of Appeals following its decision on her conviction for cyber libel in 2020.

In contrast to the declining situation of the press, prices of commodities have been at an all-time high with a staggering 8% interest rate. This is the highest recorded since 2008. Despite this, salary rates stay stagnant, leaving Filipino consumers with a lingering burden as the holiday season approaches.

Pop Culture

The world of pop culture had its fair share of hits and misses this year. Speaking of hits, who has not heard of Will Smith slapping Chris Rock at the Oscars? Debates and thoughts about the meltdown erupted all over social media. Memes were made, commentary videos were published, and Will Smith has earned himself a 10-year ban from the awards show.

Elon Musk’s acquisition of Twitter was also an unprecedented catastrophe. Users have been unsatisfied with witnessing a 51-year-old throw tantrums online. Musk laid off more than 3,700 employees. He also made the verification badge available for purchase, which is a big risk for fact-checking online. His position is now in danger as the users’ express their frustration in his recent poll asking whether he should step down as Twitter’s CEO, with 57. 5% voting yes.

Luckily, the OG pop star girlies came to save us with a vibrant array of records. Beyoncé stuns with Renaissance, coming back to remind us of her legacy in the music industry. Taylor Swift broke records simultaneously with “Midnights,” topping charts and becoming an “instant classic.” SZA’s SOS, Carly Rae Jepsen’s The Loneliest Time, and Mitski’s Laurel Hell are also worthy of honorable mentions.

Alongside his victory is his running mate, Vice President Sara Duterte, the daughter of former President Rodrigo Duterte, who was also appointed as DEPED Secretary. In her first few months in office, Duterte pushed for the National Citizens Service Training Program (NCTSP) Act. The proposed law mandates undergraduates to undergo a two-year NCST program,

On another note, the state of the ongoing health crisis in the Philippines has seen light in the past year. Government restrictions were lifted, more vaccines against the virus continue to be administered, and the wearing of masks was made voluntary. While the Omicron variant has spread, there has been no significant resurgence of COVID-19 cases recently. This shift to the ‘new normal’ has also brought back faceto-face classes in most schools.

BLACKPINK’s most-awaited comeback, Born Pink, was released after a two-year hiatus. Along with the album, they announced an upcoming tour with dates to be held at the Philippine Arena in 2023. Several groups have also announced concerts in the country, like Red Velvet, Seventeen, TXT, Stray Kids, and G-Idle.

2022 was not a solemn stroll in the park. Like a kaleidoscope, it was made of complex patterns that varied at the slightest turn. For some, it was a year of growth and flourishing. It may be the complete opposite for others. Some days were filled with uncertainty. No matter what it brought us, we made it out alive. We can only look back at it from this point. The only thing left to do is move forward with hope and a yearning for a better year.

On February 24, Russian President Vladimir Putin ordered military forces to invade Ukraine. The war stemmed from Ukraine’s independence from the Soviet Union and Russia’s dismay over Ukraine joining the North Atlantic Treaty Organization (NATO). Worry filled the minds of people around the world as the year was not off to a good start. The consequences were felt globally, with oil price hikes and concerns for a possible third world war.

The United Kingdom grieved over the death of Queen Elizabeth II on September 8. She is the longestreigning monarch in the country. This had sparked divided discourse over the Queen’s influence over the years, bringing up her involvement in slave trades in 1596. Following her passing, heir to the throne King Charles III will be crowned in May next year.

Argentina bagged the win in this year’s World Cup held in Qatar, beating France. Soccer fans around the world were on edge during a thrilling game. Ben Morse from CNN says it is “the greatest World Cup final ever.”

Between the Twists and Turning Points: From 2022, For 2023

Towhatever awaits in 2023, With the skies beaming in abounding colors of lights and sparks, the idea of a new beginning did not sound as unnecessarily dreamy as most initially anticipated. Recalling everything that happened, changed, and remained—did 2022 even give us anything?

There are more ways than one to bookmark what the past year gave us. While 2023 could not magically fix what 2022 had caused, perhaps, a quick look back will show us all the distance we have paved.

To the heartbreaks and losses that 2022 led, may 2023 be the chapter we find the love and healing we deserve. May it be the turning point for those who broke themselves in the process of building others. Relieve yourselves of the burden of stressing over that cheating ex or that intolerable past.

To the changes and battles 2022 brought into failure, may 2023 be the year we triumph over the times

we had been led into toxicity. Let us find ourselves participating in more national and civic initiatives. There are social changes waiting to be urged; there are more ways to revolutionize better systems aside from the ballot.

To the hurdles and crossroads that 2022 pushed toward our directions, may 2023 be the year that will help us navigate better career, financial, and holistic decisions. Every bill and every debt we continue to face are successes worth tipping the hat for. For the turns and twists that made no sense in 2022, may 2023 be the chapter for us to find clarity and answers. At some point, we find ourselves thinking we are the problem, but try to look again, and maybe you will realize—you may also be the solution to it all.

The past year was engulfed as the supposed year of the tiger, but as the new year tears off 2022 from the old calendar, maybe the year of the rabbit is bound to not only turn over a new leaf but also bring us towards a bountiful way of calmer

SHARONA NICOLE SEMILLA

waters and fresher perspectives.

Amid everything that has passed and those that managed to linger, loathe, and love 2022, it may make the most sense. May we remember the time we stuck to the bond, but still grow real by acknowledging the betrayal. May we remember the time we had hope, but remain critical about the time we learned about defeat.

If you’re reading this, either you erase 2022 or bring every baggage it left behind—your chance to restart is always here, whether it’s 2023 or any other year coming into the picture.

At last, the night resumed its phantom darkness. The new beginning felt like any other night that had embraced us before. For all it’s worth, 2022 has left us something worth remembering and, yes, worth learning from.

With hope to spare, Fragments of 2022

PHOTOS BY JONATHAN CELLONA | ABS-CBN NEWS, SERVANDO FELIPE III,

JAMES MENDOZA NURPHOTO, ALTERMIDYA, AND CHERYL BALDICANTOS AFP

Tara, Simbang Gabi!

“Tara, simbang gabi!”

Parehong petsa noong nakaraang taon, naaalala ko pa ang mga linyang iyon mula sa kaniyang mapusyaw na labi kasunod ng maliwanag na ngiti.

May kakaibang simoy sa hangin tuwing simbang gabi, hindi ko tiyak kung dahil ba sa homiliya ng pari, o dahil hindi ako nagiisa sa malawak na upuan ng simbahan.

Habang diretsong nakatingin sa altar, batid ko ang mga nakaw mong tingin na tila may nais ipahiwatig.

Sa taas ng kisame, laki ng mga bentilador, at dami ng mga tao—bakit pakiramdam ko ay tayong dalawa lang ang nandito? Pasado ala-una na noong matapos ang misa, ngunit hanggang sa mga oras na iyon ay nagkakapaan

pa kahit matagal nang magkakilala.

“Tara, simbang gabi!”

Ilang simbang gabi pa ang lumipas na ikaw ang aking kasama, at kagaya ng inaasahan, walang dudang naging komportable na nga sa isa’t isa. Magkasama nating dinaraanan ang mga petsa sa kalendaryo, dahil dito, batid kong ang huling buwan ng taon ang magpapatunay na may ligaya sa mga pagtatapos.

Bukod sa maliwanag na paligid dahil sa iba’t ibang ilaw ng parol, tila mas maaliwalas ang madaling araw dahil sa palitan ng mga inosenteng linya sa isa’t isa. At habang mahinhin na tumatawa sa mga matamis mong banat, nagdampi ang ating mga kamay, huminto ang paligid, at nangusap ang mga mata.

“Tara, simbang gabi!”

Parehong petsa ngayon noong nakaraang taon nang bitawan mo ang mga linyang palagi kong maaalala sa tuwing sasapit

Republikang Mula sa Dugo, Pawis, at Luha

CHARLES VINCENT NAGAÑO

simbang gabi.

Ngayon man ay mag-isa akong nasa tapat ng parehong simbahan, ramdam kong kaisa ng simoy ng hangin ang mainit mong yakap. Kasabay ng aking pangungulila ay ang nangingilid na luha, “Tara, simbang gabi,” bulong ko habang pilit na nakangiti sa langit.

Ngayong paunti-unti nang bumabangon ang bawat isa mula sa pandemya, patuloy pa ring nangungulila ang mga naiwan ng mga biktima nito. Batid kong walang lunas sa sakit, ngunit patuloy kong hihilingin ang lunas sa mga pusong naiwan—mga pusong iniwan.

“Tara, simbang gabi!”

Malungkot man ang simbang gabi ngayong taon, maliwanag pa rin ang paligid dahil sa kumukutitap na mga ilaw. At batid kong hiling mo ring tumila na ang mga luha mula sa namumugto kong mga mata at mapalitan ng ligaya ang mga hikbi.

Wala ka man ngayon at hanggang sa mga susunod na simbang gabi, patuloy ko pa ring maririnig ang mga inosenteng linya, patuloy na magiging sariwa ang mga alaala, at patuloy na papayag sa “Tara, simbang gabi!”

Dumanak ang dugo. Tumagaktak ang pawis. Tumulo ang luha.

Ito na marahil ang pinaka-buod ng naging laban ng Pilipinas sa pagkamit ng kalayaan mula sa kamay ng mga Kastila; kalayaang minsang inakalang sa panaginip na lamang matatamasa.

Kasabay ng kalayaang ito, ang bawat patak ng mga dugo, pawis, at luha, na nagsilbi ring pundasyon ng unang republika ng bansa—ang unang ganap na republika sa Asya.

Taunang ipinagdiriwang ang “First Philippine Republic Day” tuwing ika23 ng Enero sa bisa na rin ng Republic Act No. 11014. Ngunit ano nga ba ito? Bakit ito ipinagdiriwang? Anu-ano ang mga nag-udyok, pinagdaanan, kinahinatnan, kahalagahan, at sinisimbolo nito?

Sa loob ng mahigit 300 taong paghahari-harian ng mga banyaga, maraming mga laban ang sinubukang simulan ng mga Pilipino sa pagbabakasakaling mapalaya ang kanilang mga sarili mula sa kadenang pilit isinuot ng mga mananakop. Ngunit unti-unti lamang nasilayan ang liwanag ng kalayaan ilang taon bago matapos ang ika-19 na siglo.

Taong 1898, sa gitna ng giyera sa pagitan ng mga Kastila at Amerikano, nakabalik si Emilio Aguinaldo sa Pilipinas mula sa Hong Kong kung saan siya ipinatapon. Pagdating, ipinagpatuloy niya ang paglaban sa mga Espanyol sa pamamagitan ng muling pagbuo ng isang rebolusyonaryong gobyerno, kung saan siya ay kinilalang diktador.

Noong ika-12 ng Hunyo 1898, sa balkonahe ng kaniyang tahanan sa Kawit, Cavite, idineklara ni Aguinaldo

magiging konstitusyon at ligal na basehan ng inihahandang republika. Noong ika-29 ng parehong buwan, pinagtibay ang nauna nang idineklarang kalayaan.

Ngunit, noong Disyembre 12, sa likod ng mga Pilipino, naganap ang Treaty of Paris. Ibinenta ng mga Espanyol ang bansang walang habas nilang nilapastangan sa mga Amerikano sa halagang 20 milyong dolyar. Ito ang tuluyang tumapos sa giyera sa pagitan ng dalawa.

Pagsapit ng ika-23 ng Enero 1899, opisyal nang inilunsad ang unang republika ng Pilipinas sa Simbahan ng Barasoain sa Malolos, Bulacan. Noon pa lamang ay ‘tila hindi na talaga kilala ng mga Pilipino ang salitang ‘pagsuko.’

Subalit hindi rin nagtagal, humarap muli ang bansa sa isa na namang digmaan. Sa panahong ito ay laban naman sa minsan nilang kinilalang kakampi sa pagsupil sa mga Espanyol—ang mga Amerikano. Ilan sa mga nagbunsod nito ay ang naganap na Treaty of Paris, at ang pagpaslang ng ilang mga Amerikanong tanod sa apat na Pilipino sa Sta. Mesa, Maynila.

Pagsapit ng unang araw ng Abril 1901, tuluyang nagbago, at naging laman ng mga debate ang imahe ng unang pangulo ng Republika ng Pilipinas. Matapos mahuli, nanumpa si Aguinaldo ng katapatan sa mga Amerikano na siya ring tuluyang tumuldok sa republikang ipinundar mula sa dugo, pawis, at luha ng mga Pilipino.

Ang pagkauhaw sa kalayaan ang siyang nagsilbing kaluluwa at laman ng unang republika ng Pilipinas; ito rin ang kumitil dito.

Ngunit, maiksi man ang naging

Ang Pasko ay Para Sa Akin

“Ang pag-ibig, ‘pag siyang naghari araw-araw ay magiging Pasko lagi!”

Malamig na naman ang simoy ng hangin habang sabay-sabay na umaawit ang mga paslit. Patuloy na sumasabay sa indayog ang mga makukulay na ilaw bilang tanda ng isa sa pinaka hinihintay na selebrasyon tuwing sasapit ang buwan ng Disyembre. Ngunit para kanino nga ba ang panahong ito?

Sari-saring matitingkad na palamuti ang nakasabit sa mga kabahayan ng bawat pamilyang Pilipino—iba’tibang putahe ang nakahain sa hapag at naghihintay na pagsaluhan ng maganak. May mga batang napayagang maghintay na sumapit ang alas dose upang punitin ang makukulay na balot ng mga regalo. May mga indibidwal na matagumpay na nabuo ang siyam na gabi ng Misa de Gallo. Higit sa lahat, may mga ngiti na umabot hanggang sa mga tainga ng mga karaniwang mukha ng Paskong Pinoy.

Ang minsang pagkakataon na ito ay itinuturing na mahalaga sa bawat isa kabilang ang mga estudyanteng hindi makauwi sa kanilang pamilya dala ng mabigat na gawain sa unibersidad, mga pamilyang sasalubungin ang Pasko nang walang tahanan, at bangketa ang nagsisilbing pahingahan, mga pamilyang isang beses lamang sa isang taon kung magkita, at maging ang mga alagang aso at pusa ay kasama sa mahalagang selebrasyon na ito.

Ang Pasko ay para sa lahat. Ngunit

ano nga ba ang naghihintay paglipas ng nag-iisang araw na ito?

Hindi nasusukat sa dami ng handa o sa kung gaano kalaki ang Christmas Tree ng isang pamilya, at gaano kakinang ang mga parol nito dahil kung ang mga materyal na bagay lamang ang sukatan ng pagdiriwang ng Pasko, marahil karamihan sa pamilyang Pilipino ang walang Pasko.

Ang tunay na diwa ng Pasko ay makikita sa puso at sa kung paano pinipiling bigyan ng tulong, ligaya, at pag-asa ang bawat isa dahil hindi lahat ay may pribilehiyo at kakayahang maghain nang hindi mabilang na putahe, mamili ng mga mamahaling regalo, at magdiwang nang hindi iniisip ang magiging badyet para sa mga susunod na bukas.

Ngunit ang ligaya at tingkad ng kulay ng Pasko ay hindi para sa lahat.

May mga pamilyang madilim na sinalubong ang kapaskuhan dahil nawalan ng mga miyembro dala ng pandemya, aksidente, at ilang mga nasawi sa nagdaang mga sakuna at krisis. May ilan din ang nagdiriwang ng Pasko nang magkakalayo dala ng kinakailangang kumita mula sa ibang bansa upang may maipangtustos sa pamilya, marahil ang iba’y unang beses na magpapasko at ang iba nama’y huling beses na.

Ngunit ang tunay na diwa ng Pasko ay ang mga Pilipino na naghahatid ng saya, liwanag, at pag-asa sa mga indibidwal at pamilyang pinagkaitan ng pagkakataon na magsalong muli

sa iisang hapag.

Sa kabila ng hirap, sakit, at pait na kinakaharap, ang mga Pilipino’y pilit na ngingiti upang tingnan ang impit na liwanag na magbabangon sa bawat isa mula sa pagkakasadlak dala ng mga problemang kinaharap mula buwan ng Enero hanggang Disyembre.

Tunay ngang kung maghahari ang pag-ibig sa bawat isa ay arawaraw ang pagdiriwang ng Pasko. Hindi man ika-25 ng Disyembre araw-araw, maaari nating ituring na selebrasyon ng pagbibigayan ang bawat araw na atin ay natatanggap. Hindi ang mga materyal na bagay ang sukatan ng paskong Pilipino, bagkus, ang panahon ng pagbibigayan mula sa mga regalo hanggang sa pagpapabaon ng pag-asa upang ipagpatuloy ang mga susunod pang bukas.

Hindi kailanman madidiktahan ng kahit anong kalendaryo kung kailan natin dapat pipiliing sumaya, magpatawad, at umibig. Ang pasko ay para sa lahat kung kaya’t simulan mo nang banggitin, “Ang Pasko ay para sa akin.” Dahil Totoy at Neneng, kayo ang magniningas ng apoy na magdadala ng liwanag para sa bawat isa.

GERIE MARIE CONSOLACION

PHOTO BY DARREN WAMINAL

SHAEKA MADEL PARDINES

PHOTOS BY RONALYN SANTOS, ROCHELLE BAUTISTA, AND JOANNE MELEGRITO

Ang Kapalaran ni Juan for Today’s Video

“Hey bestie! If you see this on your ‘for you page’, this may be for you. Take what resonates, leave what doesn’t or you may take nothing at all. I did not see this on your ‘for you page’ but you never know, this may be for you.”

Linyang marinig mo pa lamang ay siguradong mapapapikit ka na habang sinasabi sa sarili ang mga katagang “Ito na naman tayo,”

Ito na naman tayo, Tiklop ang mga palad na nagaabang ng bagong guhit ng kapalaran. Aasa at magbabaka-sakaling tayo naman ang paboran ng kalawakan. Ang araw-araw na paggising sa umaga ay isang pagkakataong may malaking posibilidad. Malay mo, sa araw na ito, tayo naman ang panigan ng makukulay na mga baraha.

Ito na naman tayo, Mariing nakikinig kay ‘pink-hairedtarot-bestie’ na hindi mo man sinasadya ngunit sinasadya naman ng kapalaran na mapadaan sa gitna ng nakalilibang na pag-‘scroll’ sa iyong TikTok account. Sino ba naman ang hindi mapapahinto kung ang bawat basa niya sa nakukuhang baraha ay tila ba isang palasong sumasapul at tumatagos sa buo mong pagkatao.

Akma ang lahat ng kanyang mga sinasabi sa kasalukuyan mong sitwasyon kaya naman halos magdugo na ang iyong dila sa kakakagat habang ang mga payo at gabay niya’y inililista mo na at ibinabahagi sa lahat ng parte ng iyong isipan.

Ito na naman tayo, Minsa’y nagtataka rin ako kung bakit napakahilig nating mga Pinoy na maniwala at patuloy na magtiwala sa walang kasiguraduhan ngunit mahiwagang guhit ng kapalaran na naipakikita ng mga simbolo at mga tanda na tila ba sadyang ihinahayag na sa atin ng buwan at mga tala.

Noon pa lamang ay bakas na sa

Swerteng Malas: Back to Work ka na ba?

AIRA R. PALACIO

Nang umulan at umapaw ng swerte sa lupa, nasaan ka?

Marahil ay mahimbing ang tulog mo matapos gawing umaga ang gabi. Siguro ay rinding-rindi na ang mga butiki sa iyong silid dahil sa walang katapusang dahilan mo na sa gabi lamang gumagana ang utak mo kung kaya naman ito lamang ang tanging oras upang tapusin ang iyong mga takdang gawain. Sa ilalim ng bilog na bilog na buwan habang nakapaligid ang mga kuliglig na nag-aawitan.

O ‘di kaya’y nasa lugar kung saan may nakapaligid na kumukundapkundap na ilaw at nakalulunod na musikang kahit na sukdulan ang lakas ay tila banayad at kay sarap sabayan ng indayog ng katawan. Saksi ang bawat baso at yelo sa kung gaano karaming beses nang tinuran mo ang mga katagang, “Deserve ko ‘to!”. Nang nagsabog ng biyaya sa lupa, ano’ng dala mo?

Mukhang hindi ka na nakapagabala pang magdala ng banyera dahil nagkukumahog kang tapusin ang mga gawaing dapat ay matagal mo nang sinimulan. Dahil kung pagkain man ‘yan, paniguradong bulok at panis na ang mga ‘yan dahil matagal na panahon bago ito pagtuunan.

Maaari rin naman na ang bitbit mo ay laptop at sandamukal na mga papel para sa thesis mong hinahabol na tapusin.

Kung minsan, mapapaisip kang tiyak.

Siguro’y nang nagsabog ng kamalasan at katamaran, bakasyon noon kung kaya naman nakapaglaan ka ng oras na kumuha ng banyera’t sinalo mo lahat.

Bilang isang mag-aaral, madalas nating tawagin si Batman upang tayo ay tulungan. Hindi natin maitatanggi na kung minsan ay ipinagkakatiwala pa natin sa kaniya ang mga bagay na siyang nagdudulot sa atin ng kaba at pangamba. Yaong parang may magagawa si Batman kapag nakaapak tayo ng dumi sa daan. Tipong si Batman ang kumakalaban sa mga itim na pusang maaari nating makasalubong sa daan upang pigilan ang kamalasan.

Kung nakapagsasalita lamang si Jose Rizal, marahil ay maririnig mo ang mga daing niya. Matapos mong ilagay ang piso sa ilalim ng iyong paa. Bilang pagsunod sa turan ng iyong lola na maglagay ng barya sa iyong sapatos upang magdulot ng swerte at saya.

Sa pagpasok ng panibagong taon, samu’t saring pamahiin at gawi ang siyang sa bawat pamilya at hapag ay namutawi. Bukod sa lechon at fruit salad ay may espasyong laan din yaong sisidlang lulan ang pinagsamasamang bigas, itlog, at pera na siyang tumabo at nagkalat sa balat ng social media.

Nakatutuwang isipin na pati ang swerte, digital na. Siguro nga’y gano’n na kalawak ang sakop at nagagawa ng teknolohiya.

Sa isang banda, kung ang swerte ay nakukuha sa pamamagitan ng mga pamahiin at kasabihang matanda, bakit kinakailangan pang magtrabaho at magbanat ng buto?

Bakit kinakailangan na malunod sa sandamakmak na papel habang nasa apat na taong pag-aaral sa kolehiyo ang mga estudyante kung may naghihintay namang swerte dahil walang palya ang pagsunod nila sa daily horoscope?

Dahil kung ang swerte ay nakabatay sa pagsusuot ng polka sa bawat gabi ng salubong sa panibagong taon, siguro’y wala nang babangon sa mga susunod na araw dala ang kalungkutan dahil pagkatapos ng maikling bakasyon ay balik trabaho na.

Huwag kang mag-alala kung natutulog ka man at nagbabawi ng lakas kung tunay man na nagsasabog ng swerte ang langit.

Dahil kung mas pinipili mo ang kumilos para sa sarili mong pagunlad, higit sa swerte ang iyong taglay. Bagkus mapalad ka.

KHENGIE I. HALLIG

kultura ni Juan ang maging parte ng buhay ang paniniwala ng mga bagay na konektado sa Astrolohiya, isa na rito ang palasak at alam ng lahat ang Horoscope kung saan naghahayag ito ng mga senyales na may posibilidad na mangyari sa isang tao base sa kanyang kapanganakan na konektado rin sa posisyon ng buwan at mga planeta.

Sa madaling salita, kapalaran, portuna, pagkakataon, at pag-asa.

Sa pag-usbong ng mga plataporma tulad ng Facebook, Instagram, Twitter, YouTube, at Tiktok na ngayo’y kinaaaliwan ng karamihan, ang dating mga horoscope readings na matatagpuan lamang madalas sa pinakamaliit na bahagi ng mga magasin at diyaryo — ngayo’y napanonood na rin maging ang proseso ng pagbalasa ng mga barahang magdidikta ng kapalaran.

Marahil tulad ko, hindi na rin kumpleto ang araw mo hangga’t hindi naririnig kay ‘pink-haired-tarotbestie’ kung ano ba ng naghihintay sa iyo sa araw na ito.

Ito na naman tayo, Likas kay Juan ang paniniwala sa kapalaran, na kung ano ang itinakda para sa atin ay iyon ang mangyayari. Kung ikaw ay nakatakdang maging matagumpay sa buhay, walang sinumang makapipigil sa dikta ng iyong mga palad. Sa kabila nito, mas malaki ang pinanghahawakan ng mga Pilipino pagdating sa pagkakaroon ng pag-asa.

Hangga’t mayroong tanda ang kalawakan upang magpatuloy, ang paghinto at pagsuko ay hindi kailanman magiging sagot upang wakasan ang mga kamalasang nakatanim sa mga pagkakataong ipinagkakaloob sa atin.

Pag-asa ang humihimok kay Juan upang tuluyang maniwala at isabuhay ang mga baka sakaling portuna at pagkakataon na inilalahad ng mga napiling baraha.

Sa lipunang tila nananaig na ang kapanglawan, ang mga munting tandang ipinagkakaloob ng liwanag ng mga bituin ay masarap na panghawakan, nakagagaan ng loob dahil naroon ang pag-asang marahil ang kinabukasan ay magiging maayos para sa lahat, na ang araw ay sisikat pa rin sa kabila ng karimlan.

Pag-asa ang paniniwalang hindi namamatay at kahit kailan ay mananatiling buhay para sa mga taong hindi lamang nangangarap ng mataas ngunit dinidiligan ng pag-asa ang mangarap nang malalim.

Pag-ibig ang palaging nagiging paksa at laman ng mga nakatala sa mga roleta ng kapalaran tulad ng horoscope at tarot readings. Kadalasan ay nagbibigay ito ng gabay, magandang enerhiya, at pahiwatig ng mga bagay na kailangan mong gawin.

Ngunit malawak at malalim ang pag-ibig. Hindi ito nakasentro lamang sa isang tao kung hindi maging sa iyong pamilya, mga kaibigan, at higit sa lahat ay sa iyong sarili, ang pag-ibig na nag-uugat ng pag-asa.

Anumang mukha ng baraha ang lumapat sa iyong kapalaran, ang tunay na kahulugan at interpretasyon nito ay nakasalalay pa rin sa iyong mga palad. “Take what resonates, leave what doesn’t,” ika nga. Ang mga tandang kaloob ng mga bituin ay siya lamang gabay at isang mahiwagang porma ng pag-asa.

Ito na naman tayo, aasa, hangga’t mayroong nakikitang pag-asa!

Naniniwala ka ba?

Kung naniniwala ka sa mga prediksyong ito, mas lalong kaya mo ang maniwala sa sarili mo. Wala sa pagiging Taurus, Virgo, Gemini, Sagittarius, Cancer, Capricorn, Aquarius, Libra, Aries, Scorpio, Pisces, o Leo ang pagiging mapalad. Ikaw pa rin, Juan, ang uukit ng iyong kapalaran na iyong haharapin sa pagsapit ng kinabukasan.

GRAPIKS NI KAYCELINE ALFONSO

Baka masyado pang ma AGA PE ra umibig?

Sa mundong ibabaw, napakaraming depinisyon ng pag-ibig na lumilitaw. May pag-ibig na hindi mo mawari kung tiyak, pag-ibig na mahal ka kasi ikaw ang nandiyan, at pag-ibig na hindi ka kayang panindigan.

May pag-ibig namang handa kang hintayin at ipaglaban, pero ang masakit sa lahat akala mo walang hangganan na ang pagmamahal ngunit magigising ka na lang tanging kayakap mo na lang ang unan.

Sa kabila ng mga banta ng ganitong uri ng huwad at hindi siguradong pag-ibig, marami pa ring mga tao sa mundo ang patuloy na nagtatanong sa kung ano nga ba ang kulang. Mga taong nananabik pa ring makahanap at umaasa sa isang pag-ibig na nais nilang maramdaman.

“Lord, bakit ako single?”

“May favorites ka ba?”

Mga tanong na umabot na sa puntong kinukuwestyon nila ang Diyos kung bakit hanggang ngayon, sila ay mag-isa pa rin. Kung bakit nga ba sa paglalim ng kanilang pagnanais na maranasan din ang mahalin at magmahal ay tila mas lalo pang lumalabo ang pag-asang masumpungan ito. Mga pagkakataong tila mas naging mailap ang pagibig kahit pa ipagdasal at hilingin na sana ay may dumating.

Bakit nga ba may ibang maswerteng minamahal na? Habang ang ilan ay tila kahit sabihing bilyon bilyong tao ang namumuhay sa mundo ay wala pa ring maipagsigawang “the one” ko. Hindi nga ba talaga para sa kanila ang pag-ibig o sadyang kailangan tanggapin na malas sa pag-ibig? Kung ganoon ang nais ipahiwatig, ibig sabihin ba’y swerte ngang maituturing silang mga may karelasyon?

Silang tila mahal na mahal at paborito ni Lord?

AGA PEg-isipan muna kaya?

Tagos hanggang langit na ang mga katanungang bumabagabag sa isipan. Sa isa pang katanunga’y puno na ng panibugho sa kalangitan. Sandali’t manahimik upang ang lahat ay pag-isipan, “May favorites ka nga ba, Lord?” o baka naman may ibang pagmamahal na sa atin ay nakalaang maramdaman?

Isang pagmamahal na hindi ang hanap ng lahat pero maluwag na darating upang iparamdam ang tunay na depinisyon ng pagmamahal. Ang pag-ibig na pinakahigit sa lahat ng uri ng pagmamahal na hindi mahahanap sa sangkatauhan kundi tanging sa Diyos lang matatagpuan. Ang pag-ibig na pinakatiyak, pinakadakila, at hinding-hindi magwawakas. Ito ay ang tinatawag na “Agape”—ang pag-ibig ng Diyos para sa sangkatauhan. Ito ang pag-ibig na nariyan lang ngunit nakakalimutan na bigyang pansin dahil ang pokus ng karamihan ay kalinga at pagmamahal mula sa tao na maipagsisigawang, “Akin lang siya.”

Ang pag-ibig na ito ay pag-ibig na hindi kawangis ng pagmamahal na maipararamdam ng mga tao rito sa mundong ibabaw sapagka’t ang kanilang

The Ambiguity of Love: The Abstract and Physical Form

pag-ibig ay batid nating may hindi tiyak, hindi tapat, nagbabago at nagwawakas. Ngunit, ang pag-ibig ng Diyos na Agape, ito ang pag-ibig na sasamahan ka sa araw-araw at hinding-hindi lilisan.

AGAPEdeng standard!

Marahil ito ang kasagutan kung bakit may ilang hindi pa nabibiyayaan ng karelasyon. Baka masyado pang maAGA PEra sa pagmamahal? Walang malas, walang paborito sadyang may dahilan ang Diyos kung bakit may nag-iisa. May nais muna siyang matutunan natin at iyon ay ang maramdaman ang Agape na pagmamahal upang hindi malabuan sa panahong darating na ang taong nakalaan.

Kinakailangan muna nating malaman at malasap ang dalisay na pag-ibig ng Diyos upang maiwasan na bumagsak sa bingit ng mga huwad na pag-ibig na handog ng ilang tao sa mundong ibabaw.

Marahil inihahanda muna ang ating sarili na maunawaan na ang pag-ibig ay hindi basta pagibig lang. Sa panahong natutunan at naramdaman mo ito, sa pag-ibig hindi ka na basta mabubulag. Sapagkat ang pag ibig ng tao’y may hangganan, madaling unawain na hangga’t may kilig at parehas na pagkakaintindihan ay matatawag nang pagmamahalan, ngunit ang pag-ibig ng Diyos ay walang hanggan hanggang sa ating kamatayan. Ang pag-ibig na ito ay hindi nagwawakas (1 Corinto 13:8).

Ika nga, “‘Yan ang standard!”

Palagi nating hangad ang pagmamahal ng ibang tao kahit wala namang kasiguraduhan. Hindi na natin napapansin na may isang Agape na uri ng pagmamahal mula sa Diyos kung saan handang ibigay ang pagmamahal na hindi natin mahahanap sa iba at hinding-hindi pa tayo sasaktan. Marahil single ka ngayon, sapagkat masyado pang maaga para sa pag-ibig ng tao na wala pang katikayan.

“Baby,” “mahal,” “asawa ko,” mga call sign na nakakikilig pakinggan ngunit siya ring dahilan kung bakit masasaktan. Baby pero hindi lang ikaw ang kinakalong sa bisig ng kaniyang pagmamahal.

Mahal, pero kung makamura sayo wagas hanggang talampakan. Asawa ko, na asawa niya at asawa nating lahat. Sa Panginoon tayo’y may pare parehong call sign, “anak”. May anak bang hahayaan ng kanyang mga magulang na masaktan? Dito muna sa pagibig ng Diyos na dakila’t higit, may kasiguraduhan at hinding-hindi ka iiwan. Ang pag-ibig na gagabay sa’yo hangga’t hindi pa dumarating ang sayo ay nakalaan.

Hindi kailangan magmadali at mainggit kung sa tingin ay napag-iiwanan. Kapag si Lord, pinigilan ka sa bagay na nais mo, gusto ka lang Niyang protektahan. Kung ngayon, ikaw ay nasasaktan dahil pakiramdam mo ikaw ay napag-iiwanan, gusto ka lang Niyang may matutunan. Kaya’t palitan na ang linyang, “Lord, bakit ako single? May favorites ka ba?” bilang, “Lord, salamat ako ay single! Favorite Mo talaga akong alagaan. Ayaw Mong ang puso ko’y basta lang masugatan.”

Shooting Cupid's Arrow, Self-Love Sparkled

Creating a spark with a fleeting moment in a picturesque landscape surrounded by fragrant flowers and chocolates for sweet treats, a bizarre imagination of celebration of hearts and love, however, one thing might be missing—a companion.

Although it is beautiful to be pursued in love by another being, doing things alone is a choice some people are happy to make in the meantime. Maybe Miley Cyrus is right in her song “Flowers” when she says, “I can love me better than you can.”

Glowing with an archaic smile is so rare to find in people these days, whether on the streets or in their reflection in the mirror. But somehow, these people’s hearts race the moment they can have their “me-time” doing many things for themselves.

It is not every day that the butterflies in their stomachs tingle as they look

unconditionally—themselves.

The Spark of Prioritizing

Some situations urge people to act according to their emotions and forget to think rationally, especially when they are in love. However, Courtney, a hopeless romantic, is an exception.

Being in a relationship for five years, she knows when to give time to her boyfriend and support him in his endeavors, not forgetting the fact that having time for herself is essential for her whole being to grow.

By doing this, she leaves the impression that you do not have to be single to learn how to love yourself. You can be in love with another person and be in love with yourself simultaneously.

Prioritizing oneself happens not only within a relationship. With this, Anthony, another hopeless romantic, believes

“As for me, being single allows me to focus on my goals. I don’t have someone to appease whenever he gets jealous, angry, or whatever the reason may be. With that, I often feel peace doing my things. Being single minimizes distractions.”

Similarly, this is what Kai, a firm believer in the “right timing” concept, thinks of as the great advantage of waiting for the right time and not rushing things. She stands for having peace of mind and the freedom to do things at will on her own. For her, the sky’s the only limit to the things she can do while being single.

LOVELY CAMILLE ARROCENA

KRISSALYN ESPIRITU

People often view love as an abstract thing— have actually held hands and intertwined bodies

Philautia

Oras Tungo sa Walang Hanggan

“Sa pagdaloy ng panahon, oras, oras, patuloy lang, patuloy lang ang lahat.”

Naranasan mo na bang kainisan ang oras dahil sa tingin mo ay napakabilis ng pagtakbo nito?

Malayang Ugnayan

Ika-anim na numero, ang oras na ito’y magpapakahulugan sa pagsikat at paglubog ng araw. Sa pagsikat ng araw ay haharapin ang panibagong pagkakataon upang gawin ang mga

Likas sa ating mga tao ang kumilala, ito ay isang kinagawian na nakatutulong upang mapalawak ang kaalaman natin sa maraming aspeto ng buhay. Ngunit sa mundong mabilis lumipas ang interes at madaling mapukaw ang atensyon— paano makakahanap ng pag-ibig?

Isa sa mga makabagong inobasyon sa mundo ng teknolohiya ay ang mga pamamaraan na tumutugon sa kagustuhan ng mga tao na kumilala at makipagkapwa—swipe left, swipe right—maaari nang bumuo ng mga koneksyon sa iba’t-ibang konteksto. Ngunit, hindi para sa lahat ang ganitong kalakaran.

Ang pakikipag-ugnay sa ibang tao ay hindi maitatangging isa sa mga tinatangkilik ng karamihan sa ngayon; katulad na lamang ng kagustuhan na kumilala at kumonekta sa mga taong may parehong interes—para bang natural sa atin ang maghanap ng koneksyon na maaaring bubuo sa nararamdaman nating kulang o ‘di kaya naman ay pansamantalang kasiyahan na ating sinusulit hanggang nariyan pa.

Hindi nga raw mahirap maghanap ng taong nais nating makasama ngayon. Bukod sa populasyong lumobo na sa walong bilyon, malaki rin ang impluwensya ng midya sa kung paanong paraan na tayo nakakakilala. Midya ang nagdala sa atin ng mga plataporma tulad ng Tinder, Omegle, at Grindr. Pero madali man gamitin ito, ang malaking kuwestiyon ay nasa kung paano ito tutugon sa interes na mayroon

Madalas ipabatid ng karamihan na ang mukha ng pag-ibig ay nag-iisa—eksklusibo, tahimik, at payapa. Pero maaaring sa pagbabago ng mundo at pagiging mas malaya ng bawat tao sa paraan ng ekspresyon, baka nga oras na upang maunawaan na hindi sa iisang katanggap-tanggap na wangis para sa lipunan ang mukha ng pag-ibig at interes.

Na kung ang pag-ibig sa sarili ay mas nadarama ng isang indibidwal sa mabilis at mababaw na koneksyon; Na kung ang pag-ibig ay nasa depinisyon ng magaan at maligalig para sa iba; Na kung ang katayuan ng ilan sa pag-ibig ay ang panandaliang saya na hindi nila dala kinabukasan. Baka nga ang pag-ibig ay hindi lamang dapat ikinakahon sa koneksyon, baka maaari rin itong maging saya para sa sarili.

Ang makahanap ng tunay na pag-ibig at hindi puro laro lamang, ay bihira na makita pero nasa pansariling desisyon kung sa paanong paraan natin ito gustong maranasan.

Minsan lang mabuhay at kung sa mga gabing malamig ang simoy ng hangin, piliin nating umibig sa paraang alam natin. Hangga’t hindi tayo nasa gitna ng relasyon ng iba, hangga’t hindi tayo sentro ng sakit na dumudurog sa ibang tao—malaya tayo na ibigin ang buhay sa paraan ng pag-ibig sa kalayaang pansarili.

Kung sa relasyong seryoso ay hindi tayo handa, walang kahit sino pa man ang may karapatan upang pilitin tayong umibig sa “conventional” na suhestiyon ng mundo kung paano.

Kung nahahanap natin ang balidasyon sa pamamagitan ng kaswal na mga ugnayan o kung hindi natin nais pang tumulay sa seryosong dako ng pag-ibig na ipinipilit sa atin—maniwala tayong hindi tayo nag-iisa.

Kung ipaparamdam man ng mundo na kasalanan ang umibig sa pamamaraan ng buhay na para bang humahakbang tayo mula dito hanggang doon, isipin na lamang na baka hindi pa handa ang mundo upang maunawaan ang ibang wangis ng buhay.

Hindi bumababa ang uri natin bilang tao, hindi kabawasan sa pagiging tao ang piliing maging kabahagi ng mga malayang ugnayan sa mundo at sa mga tao.

Sa paglipas ng bawat araw, kapag lowbatt na ang cellphone o nagsara na ang mga dinadayong clubs, nawa’y sa gitna ng pakikipaglaro sa mundo, manatili pa rin ang pag-ibig at respeto sa sarili. Hindi nakahawla sa iisang agos ng buhay ang kahulugan ng pagmamahal at pagpapahalaga.

Hindi biro makipagsabayan at pasukin ang mundo ng pag-ibig; minsa’y walang kasiguraduhan, walang malinaw na ugnayan. May pag-ibig na malaya at nagpapatuloy, sa dahilan at pagnanais ng dalawang taong manatili o sa desisyon ng isang indibidwal na subukin lahat ng anggulo ng buhay.

Swipe left, swipe right—sa kabila ng tanong ng pagiging seryoso at paglalaro—handa ka bang pasukin ang pag-ibig na ganap na malaya?

Tahan Na: An Act of Love for the Anti-Hero

ometimes being offered tenderness feels like the very proof that you’ve been ruined.”

—On Earth, We’re Briefly Gorgeous, Ocean Vuong.

Love is said to have played a major role in the ancient world. Like every structure, the origin of theories of love was a gradual process in the ancient Greco-Roman world. It started with Empedocles, who proposed that the world was created out of fire, water, air, and earth with love and strife as the two divine forces; with Aristophanes narrating that a person used to be two people glued together until Zeus split them in two halves; and with Homer’s Iliad and Odyssey, which used love as the central part of the story. Love was defined and redefined in context and time.

In the contemporary translation of love, specifically storge or familial love, in a high-culture context like the Philippines, it is seen through the assumption of responsibilities. Children who were raised in a Filipino household learned the nonverbal cues of familial communication: a stare can mean stop; phrases like ‘kain po’ exemplify courtesy, no-answers like ‘ikaw bahala,’ and ‘siguro,’ wear different attire but share the same meaning. Filipino culture embeds respect and submission. Everything is laid out, you just need to pick up the things the elders never explicitly tell you.

As meanings change, Filipinos of the newer generation critique the outdated customs of a typical Filipino family. And it was clear in popular media when Star Cinema’s 2013 film, Four Sisters and a Wedding, hit the cinemas. Each of the actresses made their mark on the movie, but the one character who flocked to the internet memes and

storge

makes Bobbie’s confession so dear to us. In a society where we have to implicitly understand social rules and norms, being seen as a person and not the role we have to play is rare.

Like Bobbie, who equipped herself with poised air and utter rationality—the one who appears educated, proper, and calm, who seems to have everything under control, feels human and vulnerable the moment she allows herself to break down. It isn’t romantic love that liberates her; it’s her love for her family and her desire to be understood. For all of her knowledge and experiences, all the rationality that went into her head for all her sacrifices, the one that frees her is the acceptance of her pain. Her happy ending is the love that she has always known and cherished.

To find references to love in the medium of the language that we know and to learn them through theoretical or dramatic illustration of what and how it feels like is sometimes freeing. Sometimes people understand stories because they reflect their own; love is better understood through scouring personal experiences. And as it’s been told before and as life has depicted, love is beyond understanding; it consumes us more than we consume it.

And so consider this: maybe, finally, after desperately finding and longing for it in strange places, love will be found inside your childhood home, passing amongst the voices of the people that you know, looming behind every stare, grin, and laughter, waiting. Love may be inside your mother’s hands, offering a half-eaten clementine, looking at you, smiling vividly against the backdrop of your relentless siblings, warmth radiating off her, and you feel it embracing you, as though to reconnect.

CYRIL DE LA CRUZ

JUAN PAOLO FERNANDEZ

SHARONA NICOLE SEMILLA AND ZENY MARIE CERANTES

If Shakespeare’s Seven Acts of Ages were Stories of Valor

“All the world’s a stage. And all the men and women are merely players; They have their exits and their entrances; And one man in his time plays many parts, His acts being seven ages.”

The teller of tales honored in grace as the curtain shuts close and open.

“At first the infant”

How naive, innocent, and reliant Curated on his palms are the dreams he has never owned to start about He’s like a constellation in the sky, Wandering with hopes that are too quick to be patterned in his early life

IJ ROSE SARABIA

“And then the whining school-boy”

How obedient yet habitual Out from the cage of what’s comfortable, he left no stone unturned

The compact shell he has preserved was torn in the blink of time

“And then the lover”

How impulsive and full of youth

He forges decisions like how fingers select petals

In

“Then

“And then the justice”

How experienced yet worn His boldness rusted him out

From latching to an impossibility to unscrewing in incapacity

“The sixth age shifts into the lean and slippered pantaloon”

How seasoned and hastened Waiting for his coming day

Of bliss and merely repeated ignorance

“Last

How requited and satisfied

After

“Is

The Voice Within

The melody of the rectangular-shaped material in front of her vividly entered her mind. Two years had passed since she last heard its comforting tune, a tune she could listen to until her vision gets hazy, driving her into the realm of her escape—her dreams. Since then, she has wondered, will she ever get to listen to such a tune once again?

She had no idea what was wrong with the music box. She once took it somewhere to be fixed, but they couldn’t figure out what was wrong with her magical music box, so she just let it sit on her bedside table until it came to this day, when she will finally return to where she belongs.

She remembered how she got a hold of her music box and was overcome with nostalgia. It was the last gift she received from her grandmother before she permanently bade her farewell. At least for her, the music box is magical because of the way the lady spun gracefully to upbeat music when she was joyful, the way it played soothing lullabies whenever she cried before going to sleep, and the way it helped her feel calm after being upset for hours. For this reason, when the music box stopped working, she felt like her entire world had stopped, but time continued to pass, shocking her with the reality that not everything is as it seems.

After sealing the boxes of things she used to display and use in that room, she held the music box tightly, contemplating whether she should bring it to her home

in Manila. She started rotating the metal pin on the side, hoping for at least a note to elope in the music box. After countless tries, she saw how it turned into a gold music box, its light almost blinding her. She then figured it out—it was her warm hands that kept the music box rolling.

“Come to think of it, when I was a child, I was stubborn enough to keep everything going even if it meant shamelessly trying, and maybe that was why this thing grew on me.” She mumbled.

After two years, she finally understood what the empty melody of the broken music box meant; however, she still would not want everything to remain that way. During those years, she found her soul, the core of her existence, which is a part of what happened in the last two years that she will never regret. The music box resembled the voice within her.

Now, as her feet moved away from the house that she treated as her second home, she felt free—as if the notes were played exactly as she had hoped they would be back then. The corners of her lips curled up. She will surely remember the morals of the tune on the box told to her and, at the same time, use them to face the reality she is now facing.

Miraculously, the lady gracefully spun around, radiant and energized. The melody harmonized with the owner for the last time, before it was left where it was—a beat of calm mixed with the gleam of joy.

ILLUSTRATION BY JEOHAN SAMUEL AQUINO

JAMAICA ELCANO

Para Sa Iyo

JUDY ANN CELETARIA

Bumuntong hininga si Juan. Nadama niya sa kaniyang sikmura ang lamig habang mabagal na tinatahak ang daan.

Maliwanag ang mga ilaw. Tila malalaking alitaptap sa gitna ng gabi. Maingay ang mga batang nagsisipag-awit. Mga umaasang mabiyayaan ng katiting na salapi.

“Utangnanaman,Juan?Parangawa!Paskong-pasko?”

Hawak ang isang supot, nakahukot na nagpatuloy sa paglalakad si Juan.

“Tatay,gustokopongpansitmamaya!”

Bahagya siyang napangiti sa simpleng hiling ng anak. Ang kaawa-awa niyang anak. Pansit lamang ang ninanais nito. Ni hindi man lang nangahas na magsabing gusto niyang magkaroon ng laruan. Hindi lingid sa kaalaman ng batang hindi iyon maibibigay ng ama.

Ngunit sinong magulang ang makatitiis sa anak? Hindi si Juan. Kaya’t nang mapadaan sa isang tindahan ay mabilis siyang tumakbo.

Hingal siyang nakarating sa kanilang kubo. Nakangiti siyang sinalubong ng anak at lalong napuno ito ng galak nang makita ang hawak ng ama.

Isang supot na may lamang pansit at isang laruang sasakyan.

“Parasaiyo,anak.”

“Salamat,Tatay!”

Iyon na ang huling beses na nakita ng ama ang ngiti ng kaniyang anak. Para sa kaniya, iyon na ang pinakamagandang nangyari ngayong Pasko.

The years expand into eons, the days catapult before me—the world is spinning too quickly.

Since time began, all of us have been like a bunch of souls. For you, we drift from star to star. To me, we fall nearer to the moon closer to the sun as we desire. We would blanket the world in utter darkness and tally the beat of every human heart that has echoed since the dawn of our becoming, pulling back the veil of light.

This evening, the wind was blowing through the window, with people screaming and laughing with joy. Here the New Year comes - we live, we love, we shine, we light, weeping through celebration at night. Looking at them from an unrecognizable distance, the moon is waxing for this one night’s party. As the flames get hotter, like hands, they will get burned with desire that cannot be stopped by ridicule.

One who tastes wine vomits blood, with baulked and much desire. While the other one, who breathes fire, gasped as its desperation echoed inside. What a toast! Now, who will receive the next shot?

The countdown begins: Five! Four! Three! Two! One! People scream; the sounds are fading, Finding a new elation, Through the night of sedation, Watched by dead eyes pervading. After dancing arbitrarily and disappearing, the blue flame that was dizzy becomes colorful.

The illusion of swallowing once embraced was delicious, while the fire feeding on attention was deceitful.

It fluttered in and out of one’s life like a recurring dream; it always felt like it was somewhere else. When I woke up, I couldn’t shake the feeling of everyone’s presence around me—they were already half forgotten, even though my eyes were wide open.

The stars in the glittering skies revolve as we exist, waiting for the world to catch the feeling lost in the moments of abstraction eluding us

ILLUSTRATION BY JEOHAN SAMUEL AQUINO

MARIA MINERVA MELENDRES

literary 23

Graveyard Shift

Blood shed

Showering of bullets

Blood shed

Shh-shh!

Vehicles on soiled and potholed roads carry the heedless lives they’re about to lose.

Hastened for an unknown tail-end by their handlers on-seat, Rerouted by not the same handlers with just one breath on-grip.

Taking the destination they never knew they wouldn’t reach.

Some expect a drizzle of victory, some expect a flurry of scope, But all met the barricade of carnage and the downpour of bloodbath.

On the same soils their frames were excavated, Of the rear actor that earthed them back to dust.

Untombed are our hails

Raisead are our banners

For trampled justice and exhumed freed That lives lost may not be salvaged, Our calls will remain uncuffed and unshackled.

IJ ROSE SARABIA

about the cover

ILLUSTRATION BY HAUI MIZRA SACAY

Polytechnic University of the Philippines is widely known for being a progressive institution wherein a PUPian is always associated with chairs. Burning chairs has been the way of students to get the attention of the admins, the state, and almost everyone to hear their call. They always stand up and fight along with the masses, they do not mind having no chair to use during classes due to burning, as long as people will take action with their calls. This certain action became a buffoonery–from PUPians to non-PUPians.

Chair shortage is not the only problem that students face everyday, the lack of facilities, particularly the classroom that makes the learners to be in deep water, proper ventilations, and the institution isn’t truly ready for the implementation of face-toface classes. Despite the difficulties and sacrifices the students endured, they remain at the top and represent the university.

Associating students with the burning chairs, the reality clearly enunciates that students burn these chairs because they deserve better chairs because how can they gain knowledge if their seat literally looks like firewood?