दलित एवं आदिवासी तथा भूमि का प्रश्न

Page 1

दललित एववं आददववाससी तथवा भलभ मि कवा प्रश्न -एस.आर. ददारदापपरर, पपरर्व पपललिस महदाननिररक्षक एरवं रदाष्टरय प्ररक्तदा, आलि इवंडडियदा पपीपपल्स फवंट भदारत एक गदागाँर प्रधदानि ददे श हह . 2011 ककी जनिगणनिदा कदे अनिपसदार भदारत मम 6,40,867 गदागाँर हह. इसपी जनिगणनिदा कदे अनिपसदार भदारत ककी कपलि आबदादर 121 कररोड़ मम सदे 83.3 कररोड़ ददे हदात क्षदेत्र मम और कदेरलि 37.7 कररोड़ शहरर आबदादर हह . इस प्रकदार आबदादर कदा लिगभग 70% हहस्सदा गदामपीण क्षदेत्र मम और 30% हहस्सदा शहरर क्षदेत्र मम आरदालसत हह . ददे श ककी आबदादर कदे कपलि 24.39 कररोड़ परररदाररों मम सदे 17.92 कररोड़ परररदार गदामपीण क्षदेत्र मम रहतदे हह जजनि मम सदे 3.31 कररोड़ अनिपसपचचित जदानत (दललित) तथदा 1.96 कररोड़ अनिपसपचचित जनिजदानत (आहदरदासपी) गदामपीण क्षदेत्र मम हह. भदारत मम दललितरों ककी जनिसगाँख्यदा 20.14 कररोड़ हह जरो ददे श ककी कपलि जनिसगाँख्यदा कदा 16.6% हह . आहदरदालसयरों ककी जनिसगाँख्यदा

10.42 कररोड़ हह जरो ददे श ककी कपलि जनिसगाँख्यदा कदा 8.6% हह . सदामदाजजक-आचथर्वक एरवं जदानत जनिगणनिदा -2011 कदे आवंकड़रों कदे अनिपसदार गदामपीण भदारत मम 56% परररदार भपलमहरनि हह जजनि मम सदे लिगभग 73% दललित तथदा 79% आहदरदासपी परररदार हह. गदामपीण दललित परररदाररों मम सदे 45% तथदा आहदरदालसयरों मम सदे 30% परररदार कदेरलि हदाथ ककी मजदरप र करतदे हह . इसपी प्रकदार गदामपीण दललित परररदाररों मम सदे

18.35% तथदा आहदरदासपी परररदाररों मम 38% खदेनतहर हह. इस जनिगणनिदा सदे एक यह बदात भपी उभर कर आई हह कक हमदारर जनिसगाँख्यदा कदा कदेरलि 40% हहस्सदा हर ननियलमत ररोज़गदार मम हह और शदेष 60% हहस्सदा अननियलमत ररोज़गदार मम हह जजस कदारण रदे अचधक समय ररोज़गदारवरहरनि रहतदे हह. उपररोक्त आवंकड़रों सदे दललितरों तथदा आहदरदालसयरों कदे सम्बन्ध मम कपछ महत्रपपरण बदातम उभर कर आतपी हह . एक तरो यह हह कक गदामपीण दललित परररदाररों कदा लिगभग 73% तथदा आहदरदासपी

परररदाररों कदा 79% हहस्सदा हदाथ ककी मजदरप र

पर ननिभर्वर हह. दस प रदे अचधकतर दललित एरवं आहदरदासपी परररदार रवंचचित हह . तपीसरदे उनिकदे पदास अपनिदा उत्पदादनि कदा करोई सदाधनि जहसदे ज़मपीनि आहद निहरवं हह तथदा करोई अन्य हपनिर नि हरोनिदे कदे कदारण रदे अचधकतर कदेरलि हदाथ ककी मजदरप र पर ननिभर्वर हह. रदे अचधकतर भपलमहरनि हह तथदा बहपत थरोड़दे परररदार खदेनतहर हह . इस प्रकदार अचधकतर दललित एरवं आहदरदासपी परररदार ककवष मजदरप हह जजसकदे ललिए रदे उच्चि जदानतयरों कदे भपलमधदारकरों पर ननिभर्वर हह . इतनिदा हर निहरवं रदे अपनिदे जदानिरररों कदे ललिए घदास पटदा तथदा टटपी पदेशदाब कदे ललिए भपी उन्हरवं पर ननिभर्वर हह . उनिकदे पदास ज़मपीनि नि हरोनिदे तथदा खदेतपी मम ममौसमपी सपीलमत ररोज़गदार हरोनिदे कदे कदारण उन्हम अचधक समय तक बदेररोज़गदारर कदा सदामनिदा करनिदा पड़तदा हह . यह भपी सरर्ववरहदत हह कक भदारत एक ककवष प्रधदानि ददे श हह और इसककी लिगभग 60% आबदादर ककवष सदे खदेनतहर तथदा खदेनतहर मजदरप कदे तमौर पर जपड़पी हपयपी हह . उपररोक्त आवंकड़रों सदे यह भपी स्पष्ट हह कक अचधकतर दललित एरवं आहदरदासपी भपलमहरनि हह और रदे कदेरलि हदाथ ककी मजदरप र हर कर सकतदे हह . भपलमहरनितदा और कदेरलि हदाथ ककी मजदरप र उनिककी सब सदे बड़पी दब र्व तदाएवं हह. इनिकदे कदारण नि तरो रदे जदानतभदेद और छपआछपत कदे कदारण अपनिदे ऊपर हरोनिदे रदालिदे प लि अत्यदाचिदाररों कदा मजबपतपी सदे सदामनिदा कर पदातदे हह और नि हर मजदरप र कदे सरदालि पर सहर तदाकत सदे लिडिदाई . क्यरोंकक खदेतपी मम ररोज़गदार कदेरलि ममौसमपी हरोतदा हह अततः उन्हम शदेष समय मजदरप र कदे ललिए अन्यत्र खरोजनिदा पड़तदा हह यदा कफिर बदेररोजगदार रहनिदा पड़तदा हह . इसपी कदारण गदामपीण क्षदेत्र मम 73% दललित तथदा 79% आहदरदासपी परररदार रवंचचित एरवं भपलमहरनि हह.


गदामपीण क्षदेत्र मम यह भपी एक यथदाथर्व हह कक भपलम नि कदेरलि उत्पदादनि कदा सदाधनि हह बजल्क यह सम्मदानि और सदामदाजजक दजर कदा भपी प्रतपीक हह . गदागाँर मम जजस कदे पदास ज़मपीनि हह रह नि कदेरलि आचथर्वक तमौर पर मज़बत प हह बजल्क सदामदाजजक तमौर पर भपी सम्मदाननित हह . अब चिगाँ पकक अचधकतर दललितरों कदे पदास नि तरो ज़मपीनि हह और नि हर ननियलमत ररोज़गदार, अततः रम नि तरो सदामदाजजक तमौर पर सम्मदाननित हह और नि हर आचथर्वक तमौर पर मज़बपत. गदामपीण क्षदेत्र मम दललित तभपी सशक्त हरो सकतदे हह जब उनि कदे पदास ज़मपीनि आयदे और उन्हम ननियलमत ररोज़गदार लमलिदे . अततः भपलम वरतरण और सपरकक्षत ररोज़गदार ककी उपलिब्धतदा दललितरों और आहदरदालसयरों तथदा अन्य भपलमहरनिरों ककी प्रथम ज़रुरत हह . भदारत कदे स्रतवंत्र हरोनिदे पर ददे श मम सवंसदाधनिरों कदे पनि प वरर्वतरण हदे तप ज़मपीवंददारर व्यरस्थदा समदाप्त करकदे भपलम सपधदार लिदागप ककयदे गए थदे. इस द्रदारदा ददे श मम व्यदाप्त भपलम सपीमदाररोपण कदानिपनि बनिदायदे गए थदे जजस सदे भपलमहरनिरों करो आरवंटनि कदे ललिए भपलम उपलिब्ध करदायपी जदानिपी थपी. परन्तप इनि कदानिपनिरों करो लिदागप करनिदे मम बहपत बदेईमदानिपी ककी गयपी क्यरोंकक उस समय सत्तदाधदारर पदाटर्टी कदावंगदेस मम अचधकतर निदेतदा परप दानिदे ज़मपीददार हर थदे और प्रशदासनि मम भपी इसपी रगर्व कदा बचिर्वस्र थदा. इसपी ललिए एक तरो इनि कदानिपनिरों सदे बहपत कम ज़मपीनि ननिकलिर और जरो ननिकलिर भपी उसकदा भपलमहरनिरों करो वरतरण निहरवं ककयदा गयदा. पररणदामस्ररूप इनि कदानिपनिरों करो लिदागप करनिदे सदे पहलिदे जजनि लिरोगरों कदे पदास उक्त ज़मपीनि थपी रह उनिकदे पदास हर बनिपी रहर . आज भपी वरलभन्नि रदाज्यरों मम बदेनिदामपी और टस्टरों र मवंहदररों कदे निदाम हजदाररों हजदाररों एकड़ ज़मपीनि बनिपी हपयपी हह . इसपी कदा पररणदाम हह कक आज ददे श मम 18.53% लिघप एरवं 64.77% सपीमदावंत जरोत कदे ककसदानि हह जजनि कदे पदास कपलि जरोत क्षदेत्र कदा कदेरलि 41.52% हहस्सदा हह . शदेष 59% क्षदेत्रफिलि पर 17% मध्यम एरवं बड़दे ककसदानिरों कदा कब्ज़दा हह . सदामदाजजक-आचथर्वक एरवं जदानत जनिगणनिदा कदे आवंकड़रों कदे वरश्लिदेषण सदे स्पष्ट हह गदामपीण क्षदेत्र कदे दललितरों एरवं आहदरदालसयरों कदे ललिए भलप म कदा प्रश्नि सब सदे महत्रपण प र्व प्रश्नि हह जजसदे भलप म सध प दाररों करो सहर ढवं ग सदे लिदागप ककयदे बबनिदा हलि करनिदा सवंभर निहरवं हह . परन्तप यह बहपत बड़पी बबडिम्बनिदा हह कक भलप म सध प दार और भलप म वरतरण ककसपी भपी दललित अथरदा गहर दललित पदाटर्टी कदे एजवंडिदे पर निहरवं हह . अततः दललितरों एरवं आहदरदालसयरों कदा तब तक सशजक्तकरण सवंभर निहरवं हह जब तक उन्हम भपलम वरतरण द्रदारदा भपलम उपलिब्ध निहरवं करदायपी जदातपी . यह ददे खदा गयदा हह कक जजनि रदाज्यरों जहसदे पजच्छमपी बवंगदालि और कदेरलि जहदागाँ पर भपलम सपधदार लिदागप करकदे जजनि दललितरों करो भपलम उपलिब्ध करदायपी गयपी थपी रहदावं पर उनिककी सदामदाजजक और आचथर्वक जस्थनत मम बहपत बदलिदार आयदा हह . यह जदातव्य हह कक उत्तर प्रददे श मम 1995 सदे लिदेकर 2012 तक मदायदारतपी चिदार बदार मख् प य मवंत्रपी रहर हह . उसकदे शदासनिकदालि मम कदेरलि 1995 मम उत्तर प्रददे श कदे मध्य तथदा पजच्छमपी क्षदेत्र करो छरोड़ कर शदेष भदागरों मम करोई भपी भपलम आरवंटनि निहरवं ककयदा गयदा. पपरर्वी उत्तर प्रददे श जहदागाँ दललितरों ककी सब सदे घनिपी आबदादर हह मम तरो गरोरखपपर करो छरोड़ कर कहरवं भपी भलप म आरवंटनि निहरवं हपआ. ऐसदा निहरवं हह कक उत्तर प्रददे श मम आरवंटनि कदे ललिए भलप म उपलिब्ध निहरवं थपी. 1995 मम उत्तर प्रददे श मम सपीललिवंग ककी अनतररक्त भपलम, गदाम समदाज तथदा भपददानि ककी इतनिपी भपलम उपलिब्ध थपी कक उससदे नि कदेरलि दललित बजल्क अन्य जदानतयरों कदे भपलमहरनिरों करो भपी गपज़दारदे लिदायक भपलम लमलि सकतपी थपी परन्तप मदायदारतपी निदे उसकदा आरवंटनि निहरवं ककयदा . इतनिदा हर निहरवं जरो आरवंटनि ककयदा भपी गयदा यदा जरो भ पलम पपरर्व मम आरवंहटत थपी उसकदे कब्ज़दे हदलिदानिदे कदे ललिए भपी करोई कदारर्व रदाहर निहरवं ककी . 1995 कदे बदाद तरो कफिर सरर्वजनि ककी रदाजनिपीनत कदे चिक्कर मम नि तरो करोई आरवंटनि ककयदा गयदा और नि हर करोई कब्ज़दा हर हदलिरदायदा गयदा . 2001 ककी जनिगणनिदा सदे एक यह बदात


उभर कर आई थपी कक 1991-2001 कदे दशक मम उत्तर प्रददे श कदे 23% दललित भपलमधदारक सदे भपलमहरनि ककी शदेणपी मम आ गयदे थदे. यह वरचिदारणपीय हह कक इस अरचध मम मदायदारतपी तपीनि बदार उत्तर प्रददे श ककी मख् प य मवंत्रपी रहर थपी. उत्तर प्रददे श मम जब 2002 मम मपलिदायम लसवंह यदादर ककी सरकदार आई तरो उन्हरोंनिदे रदाजस्र कदानिपनि मम सवंशरोधनि करकदे दललितरों ककी भपलम आरवंटनि ककी रररयतदा करो हर बदलि हदयदा और उसदे अन्य भ पलमहरनि रगर्गों कदे सदाथ जरोड़ हदयदा. उनिककी सरकदार मम भलप म आरवंटनि तरो हपआ परन्तप ज़मपीनि दललितरों करो नि ददे कर अन्य जदानतयरों करो ददे दर गयपी . इसकदे सदाथ हर उन्हरोंनिदे कदानिपनि मम सवंशरोधनि करकदे दललितरों ककी ज़मपीनि करो गहर दललितरों द्रदारदा ख़ररददे जदानिदे रदालिदे प्रनतबवंध करो भपी हटदा हदयदा. उस समय तरो यह कदानिपनिपी सवंशरोधनि टलि गयदा थदा परन्तप अब उन्हरोंनिदे इसदे वरचधरत कदानिपनि कदा रूप ददे हदयदा हह . इस प्रकदार मदायदारतपी द्रदारदा दललितरों करो भपलम आरवंटनि नि करनिदे , मपलिदायम लसवंह द्रदारदा कदानिपनि मम दललितरों ककी भपलम आरवंटनि ककी रररयतदा करो समदाप्त करनिदे कदे कदारण उत्तर प्रददे श कदे दललितरों करो भ पलम आरवंटनि निहरवं हरो सकदा और गदामपीण क्षदेत्र मम उनिककी जस्थनत अनत दयनिपीय बनिपी हपयपी हह . आहदरदालसयरों कदे सशजक्तकरण हदे तप रनिदाचधकदार कदानिपनि- 2006 तथदा ननियमदारलिर 2008 मम लिदागप हपयपी थपी. इस कदानिपनि कदे अवंतगर्वत सपरकक्षत जवंगलि क्षदेत्र मम रहनिदे रदालिदे आहदरदालसयरों तथदा गहर आहदरदालसयरों करो उनिकदे कब्ज़दे ककी आरदासपीय तथदा ककवष भपलम कदा पटदा हदयदा जदानिदा थदा . इस सम्बन्ध मम आहदरदालसयरों द्रदारदा अपनिदे ददारदे प्रस्तपत ककयदे जदानिदे थदे. उस समय उत्तर प्रददे श मम मदायदारतपी ककी सरकदार थपी परन्तप उसककी सरकदार निदे इस हदशदा मम करोई भपी प्रभदारपी कदारर्व रदाहर निहरवं ककी जजस कदा नितपीजदा यह हपआ कक 30.1.2012 करो उत्तर प्रददे श मम आहदरदालसयरों द्रदारदा प्रस्तपत कपलि

92,406 ददाररों मम सदे 74,701 ददारदे अथदार्वत 81% ददारदे रद्द कर हदए गए और कदेरलि 17,705 अथदार्वत कदेरलि 19% ददारदे स्रपीकदार ककयदे गए तथदा कपलि 1,39,777 एकड़ भपलम आरवंहटत ककी गयपी. अब यहद गपजरदात ककी जस्थनत ददे खपी जदायदे तरो यह और भपी भयदारह हह . गपजरदात मम हदनिदावंक 30.04.2016 तक रनिदाचधकदार कदानिपनि कदे अवंतगर्वत 1,90,097 ददारदे प्रदाप्त हपए थदे जजनि मम सदे कदेरलि 77.038 ददाररों करो हर स्रपीकदार ककयदा गयदा तथदा कपलि 11,92,351 एकड़ भपलम आरवंहटत ककी गयपी. इस प्रकदार 65% ददारदे अस्रपीककत कर हदए

गए. इससदे

स्पष्ट हह कक मरोदर कदे गपजरदात कदे वरकदास मदाडिलि मम कदेरलि 35% आहदरदालसयरों और रनिरदालसयरों करो हर भपलम आरवंहटत ककी गयपी. इसपी ललिए तरो गपजरदात दललित आन्दरोलिनि मम भलप महरनि दललितरों करो 5 एकड़ ज़मपीनि कदे सदाथ सदाथ रनिदाचधकदार कदानिपनि कदे अवंतगर्वत आहदरदालसयरों और रनिरदालसयरों करो भपलम आरवंटनि ककी मदावंग भपी उठदानिपी पड़पी हह . मदायदारतपी सरकदार ककी आहदरदालसयरों करो भपलम आरवंटनि मम लिदापररदाहर और दललित /आहदरदासपी वरररोधपी मदानिलसकतदा करो ददे ख कर आलि इवंडडियदा पपीपल् प स फवंट निदे इलिदाहदाबदाद उच्चि न्यदायदालिय मम जनिहहत यदाचचिकदा ददाखखलि ककी थपी जजस पर उच्चि न्यदायदालिय निदे अगस्त, 2013 मम रदाज्य सरकदार करो रनिदाचधकदार कदानिपनि कदे अवंतगर्वत ददाररों करो पपनितः सनि प कर तदेज़पी सदे ननिस्तदाररत करनिदे कदे आददे श हदए थदे परन्तप उस पर भपी करोई ध्यदानि निहरवं हदयदा गयदा . इस प्रकदार मदायदारतपी तथदा मपलिदायम सरकदार ककी लिदापररदाहर तथदा डिदालिर/आहदरदासपी वरररोधपी मदानिलसकतदा कदे कदारण 80% ददारदे रद्द कर हदए गए. उत्तर प्रददे श सरकदार निदे यह भपी हदखदायदा हह ककी सरकदारर स्तर पर करोई भपी ददारदा लिवंबबत निहरवं हह . इसपी प्रकदार हदनिदावंक 30.04.2016 तक रदाष्टरय स्तर पर कपलि 44,23,464 ददाररों मम सदे 38,57,379 ददाररों कदा ननिस्तदारण ककयदा गयदा जजनि मम कदेरलि 17,44,274 ददारदे स्रपीकदार ककयदे गए तथदा कपलि 1.03,58,376 एकड़ भलप म आरवंहटत ककी गयपी जरो कक प्रनत ददारदा लिगभग 5 एकड़ बहठतपी हह . रदाष्टरय स्तर पर अस्रपीककत ददाररों ककी औसत 53.8 % हह जब कक उत्तर प्त्ददे श मम यह 80.15% हह . इससदे स्पष्ट हह कक उत्तर प्रददे श मम रनिदाचधकदार कदानिपनि करो लिदागप करनिदे मम घरोर लिदापररदाहर बरतपी गयपी हह जजस कदे ललिए मदायदारतपी तथदा मपलिदायम सरकदार बरदाबर कदे जज़म्मदेददार हह.


दललितरों करो भपलम आरवंटनि तथदा आहदरदालसयरों कदे मदामलिदे मम रनिदाचधकदार कदानिपनि करो लिदागप करनिदे मम रदाज्यरों तथदा कदेन्दरय सरकदार द्रदारदा जरो लिदापररदाहर एरवं उददासपीनितदा हदखदाई गयपी हह उससदे स्पष्ट हह सत्तदाधदारर पदाहटर्व यदागाँ तथदा दललित

एरवं

गहर

दललित

दललितरों/आहदरदालसयरों

पदाहटर्व यदागाँ

निहरवं

चिदाहतपीवं

कक

दललितरों /आहदरदालसयरों

कदा

सशजक्तकरण

हरो. रदे

सभपी

करो ननिधर्वनि एरवं अशक्त रख कर उनिकदा जदानत कदे निदाम पर ररोट बहक कदे रूप मम इस्तदेमदालि

करनिदा चिदाहतपी हह. उत्तर प्रददे श इसककी सब सदे बड़पी उदहदारण हह जहदागाँ चिदार रदार दललित म पख्य मवंत्रपी रहर हह परन्तप नि तरो दललितरों करो भपलम आरवंहटत ककी गयपी और नि हर आहदरदालसयरों करो रनिदाचधकदार कदानिपनि कदे अवंतगर्वत ज़मपीनि कदे पटदे हदए गए जहसदा कक उपररोक्त वररदेचिनि सदे स्पष्ट हह . यह भपी भदारतपीय रदाजनिपीनत कदा हदरदाललिपनि हर हह कक रतर्वमदानि मम भलप म सध प दार एरवं भलप म आरवंटनि ककसपी भपी पदाटर्टी , चिदाहदे रह दललित हरो यदा गहर दललित, कदे एजवंडिदे मम निहरवं हह. सभपी पदाहटर्व यदागाँ कदेरलि जदानत समपीकरण र सम्प्रददाय ककी रदाजनिपीनत करकदे सत्तदा पदानिदे ककी हरोड़ मम लिगपी हह . उत्तर प्रददे श मम

2017 कदे चिपनिदार मम भपी सपदा, बसपदा, भदाजपदा और कदावंगदेस कदेरलि जदानत एरवं धमर्व कदे गठजरोड़ कदा तदानिदा बदानिदा बनि प निदे मम लिगपी हह

परन्तप भपलम सपधदार तथदा भपलम आरवंटनि उनिकदे एजवंडिदे मम करोई स्थदानि निहरवं रखतदा हह जरो कक दललितरों ,

आहदरदालसयरों और अन्य भपलमहरनि तबकरों कदे सशजक्तकरण ककी बपननियदादर ज़रुरत हह . अततः जब सरकदाररों और रदाजनिपीनतक पदाहटर्व यरों कदा दललितरों और आहदरदालसयरों कदे सशजक्तकरण ककी ब पननियदादर ज़रुरत भपलम सपधदार तथदा भपलम आरवंटनि कदे प्रनत घरोर लिदापररदाहर तथदा जदानिबपझ कर उपदेक्षदा कदा ररहयदा हह तरो कफिर इनि रगर्गों कदे सदामनिदे जनिदावंदरोलिनि कदे लसरदाय क्यदा चिदारदा बचितदा हह . इनतहदास गरदाह हह दललितरों और आहदरदालसयरों निदे इससदे पहलिदे भपी कई रदार भलप म आन्दरोलिनि कदा रदास्तदा अपनिदायदा हह . 1953 मम डिड. आवंबदेडिकर कदे ननिदर शनि मम हह दरदाबदाद स्टदे ट कदे मरदाठरदाड़दा क्षदेत्र मम तथदा 1958 मम महदारदाष्ट कदे करोंकण क्षदेत्र मम दललितरों द्रदारदा भलप म आन्दरोलिनि चिलिदायदा गयदा थदा . दललितरों कदा सब सदे बड़दा अखखलि भदारतपीय भपलम आन्दरोलिनि ररपजब्लिकनि पदाटर्टी आफि इवंडडियदा (आरपपीआई) कदे आरदाहनि पर 6 हदसवंबर, 1964 सदे 10 फिरररर, 1965 तक चिलिदायदा गयदा थदा जजस मम लिगभग 3 लिदाख सत्यदागहर जदेलि गए थदे. यह आन्दरोलिनि इतनिदा ज़बरदस्त थदा कक तत्कदालिरनि प्रधदानि मवंत्रपी लिदालि बहदादर शदास्त्रपी करो दललितरों ककी भ पलम आरवंटनि तथदा अन्य

मदावंगदे मदानिनिपी पड़पीवं थपीवं . इसकदे फिलिस्ररूप हर कदावंगदेस सरकदाररों करो भपलमहरनि दललितरों करो कपछ भपलम

आरवंटनि करनिदा पड़दा. परन्तप इसकदे बदाद आज तक करोई भपी बड़दा भलप म आन्दरोलिनि निहरवं हपआ. इतनिदा ज़रूर हह कक सत्तदा मम आनिदे सदे पहलिदे कदावंशपी रदाम निदे “जरो ज़मपीनि सरकदारर हह , ररो ज़मपीनि हमदारर हह ” कदा निदारदा तरो हदयदा थदा परन्तप मदायदारतपी कदे कपसर्वी पर बहठनिदे पर उसदे सरर्वजनि कदे चिक्कर मम पपरर तरह सदे भपलिदा हदयदा गयदा. दललितरों कदे ललिए भलप म कदे महत्त्र पर डिड. आवंबदेडिकर निदे 23 मदाचिर्व, 1956 करो आगरदा कदे भदाषण मम कहदा थदा, ”मह गदागाँर मम रहनिदे रदालिदे भपलमहरनि मजदरप रों कदे ललिए कदाफिकी चचिवंनतत हपगाँ. मह उनिकदे ललिए ज्यदाददा कपछ निहरवं कर पदायदा हपगाँ. मह उनिकदे दतःप ख और तकलिरफिम सहनि निहरवं कर पदा रहदा हपगाँ.उनिककी तबदाहहयरों कदा मपख्य कदारण यह हह कक उनिकदे पदास ज़मपीनि निहरवं हह . इसपी ललिए रदे अत्यदाचिदार और अपमदानि कदा लशकदार हरोतदे हह . रदे अपनिदा उत्थदानि निहरवं कर पदाएवंगदे . मह इनिकदे ललिए सवंघषर्व करूगाँगदा. यहद सरकदार इस कदायर्व मम करोई बदाधदा उत्पन्नि करतपी हह तरो मह इनि लिरोगरों कदा निदेतत्क र करूगाँगदा और इनि ककी रहधदाननिक लिड़दाई लिडिपवंगदा. लिदेककनि ककसपी भपी हदालित मम भपलमहरनि लिरोगरों करो

ज़मपीनि हदलिरदानिदे कदा प्रयदास करूगाँगदा.”

इस सदे स्पष्ट हह कक बदाबदासदाहदे ब दललितरों कदे उत्थदानि कदे ललिए भलप म कदे महत्र करो जदानितदे थदे और इसदे प्रदाप्त करनिदे कदे ललिए रदे कदानिपनि तथदा जनिदावंदरोलिनि कदे रदास्तदे करो अपनिदानिदे रदालिदे थदे परन्तप रदे इसदे मपतर्व रूप ददे निदे कदे ललिए अचधक हदनि तक जपीवरत निहरवं रहदे .


इस बपीचि ददे श कदे वरलभन्नि हहस्सरों मम आहदरदालसयरों द्रदारदा “भपलम अचधकदार आन्दरोलिनि” चिलिदायदा जदातदा रहदा हह परन्तप दललितरों द्रदारदा करोई भपी बड़दा भलप म आन्दरोलिनि निहरवं चिलिदायदा गयदा हह जजस कदारण उन्हम कहरवं भपी भलप म आरवंटनि निहरवं हपयपी हह . निदाक्सदाल्बदर आन्दरोलिनि कदा मपख्य एजवंडिदा दललितरों/आहदरदालसयरों करो भपलम हदलिदानिदा हर थदा. दकक्षण भदारत कदे रदाज्यरों जहसदे तलमलिनिदाडिप तथदा आन्ध्र प्रददे श मम “पदावंचि एकड़” भपलम कदा निदारदा हदयदा गयदा हह . हदालि मम गपजरदात दललित आन्दरोलिनि कदे दमौरदानि भपी दललितरों करो पदावंचि एकड़ भपलम तथदा आहदरदालसयरों करो रनिदाचधकदार कदानिपनि कदे अवंतगर्वत ज़मपीनि ददे निदे ककी मदावंग उठदाई गयपी हह जरो कक दललित रदाजनिपीनत करो जदानत कदे मक्कड़जदालि

सदे बदाहर ननिकदालिनिदे कदा कदाम कर

सकतपी हह . यहद इस मदावंग करो अन्य रदाज्यरों मम भपी अपनिदा कर इसदे दललित आन्दरोलिनि और दललित रदाजनिपीनत कदे एजवंडिदे मम प्रमख प स्थदानि हदयदा जदातदा हह तरो यह दललितरों और आहदरदालसयरों कदे रदास्तवरक सशजक्तकरण मम बहपत कदारगर लसद्ध हरो सकतदा हह . अब तरो जजनि रदाज्यरों मम दललितरों/आहदरदालसयरों करो आरवंटनि कदे ललिए सरकदारर भपलम उपलिब्ध निहरवं हह उसदे अनिपसपचचित जदानत/अनिपसपचचित जनिजदानत सब प्लिदानि कदे बजट सदे खररद कर हदयदा जदा सकतदा हह . अततः अगर दललितरों और आहदरदालसयरों कदा रदास्तवरक सशजक्तकरण करनिदा हह तरो रह भ लप म सध प दाररों करो कड़दाई सदे लिदागप करकदे तथदा भपलमहरनिरों करो भपलम आरवंहटत करकदे हर ककयदा जदा सकतदा हह . इसकदे ललिए रदावंनछत स्तर ककी रदाजनिपीनतक इच्छदा शजक्त ककी ज़रुरत हह जजस कदा रतर्वमदानि मम सरर्वथदा अभदार हह . अततः भपलम सपधदाररों करो लिदागप करदानिदे तथदा भपलमहरनि दललितरों/आहदरदालसयरों करो भपलम आरवंटनि करदानिदे कदे ललिए एक मज़बपत भपलम आन्दरोलिनि चिलिदायदे जदानिदे ककी आरश्यकतदा हह . इस आन्दरोलिनि करो बसपदा जहसपी अरसररदादर और कदेरलि जदानत ककी रदाजनिपीनत करनिदे रदालिर पदाटर्टी निहरवं चिलिदा सकतपी हह क्यरोंकक इसदे सभपी प्रकदार कदे आवंदरोलिनिरों सदे परहदे ज़ हह . आलि इवंडडियदा पपीपल् प स फवंट निदे भलप म सध प दार और भलप म आरवंटनि करो अपनिदे एजवंडिदे मम प्रमख प स्थदानि हदयदा हह और इसकदे ललिए अददालित मम तथदा ज़मपीनि पर भपी लिड़दाई लिड़पी हह . इसपी पदाटर्टी निदे उत्तर प्रददे श मम रनिदाचधकदार कदानिपनि करो ईमदानिददारर सदे लिदागप करदानिदे कदे ललिए इलिदाहदाबदाद उच्चि न्यदायदालिय मम जनिहहत यदाचचिकदा ददायर करकदे आददे श भपी प्रदाप्त ककयदा थदा जजसदे मदायरतपी और म पलिदायम ककी सरकदार निदे वरफिलि कर हदयदा . आइपपीएफ़ अब पपनितः उत्तर प्रददे श कदे पपरदार्वांचिलि क्षदेत्र मम भपलम आन्दरोलिनि प्रदारवं भ करनिदे जदा रहदा हह . अत आइपपीएफि सभपी दललित/आहदरदासपी हहतहषपी सवंगठनिरों और दललित /गहर दललित रदाजनिपीनतक पदाहटर्व यरों कदा आरदाहनि करतदा हह कक रदे अगर सहमत हरों तरो उत्तर प्रददे श कदे 2017 कदे चिनि प दार मम भलप म सध प दार और भलप म आरवंटनि करो सभपी रदाजनिपीनतक पदाहटर्व यरों कदे एजवंडिदे मम शदालमलि करदानिदे कदे ललिए जनिदबदार बनिदानिदे मम सहयरोग दम .


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.