Ecological Dictionary

International Ilustrated Ecological Dictionary

Common Help for European Environmental Responsibility by Students (CHEERS)

Comenius Multilateral Project 2012-2014

Participating schools: 1. Zespół szkół elektrycznych im. Profesora Janusza Groszkowskiego w Białymstoku Byalistok - Poland 2. Berufsbildungszentrum Schleswig – Germany 3. Colegiul Tehnic Anghel Saligny Rosiorii de Vede - Romania 4. Burç Özgören Fen ve Anadolu Lisesi – Turkey 5. Viešoji įstaiga Vilniaus statybininkų rengimo centras –Lithuania 6. Vocational secondary school of mechanics and electronics Bulgaria 7. Den jydske Haandværkerskole - Denmark

Common Help for European Environmental Responsibility by Students (CHEERS) Comenius Multilateral Project 2012-2014 2012-1-PL1- COM 06-28273 This project has been funded with support from the European Commission.

This publication reflects the views only of the author, and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information.

2

This dictionary was accomplished with the contribution of the following students and teachers: 1. Zespół szkół elektrycznych im. Profesora janusza groszkowskiego w białymstoku Byalistok - Poland Students: o Marcin Rybołowicz Coordinator teacher: o Michał Szczytko Marta Żamojda o Łukasz Skraba o Bartłomiej Więsław 2. Berufsbildungszentrum Schleswig – Germany Students: o Levi Umnus Coordinator teacher: o Phil Stickel Detlef van den Bergh o Jennifer Becker o Sarah Rahn 3. Colegiul Tehnic Anghel Saligny Rosiorii de Vede - Romania Students: o Badea Laurentiu Coordinator teacher: o Boaca Calin Daniela Visinica o Badea Ioana o Mihai Alexandru 4. Burç Özgören Fen ve Anadolu Lisesi – Turkey Students: o Hasan Basri Kabakci Coordinator teacher: o Ali Kaan Tor Mustafa Topçu o Ali Sefa Tokgöz o Sunguralp Farsak 5. Viešoji įstaiga Vilniaus statybininkų rengimo centras –Lithuania Students: o Lukas Nalevaika Coordinator teacher: o Vaidas Dragunas Viktorija Zibortaite o Alfredas Juselis o Tomas Daskevicius 6. Vocational secondary school of mechanics and electronics - Bulgaria Students: o Nikola Petrov Damyanov Coordinator teachers: o Nikola Stoyanov Danabashev Yanka Shurelova o Dobromir Veselinov Demirev o Nikola Dimitrov Georgiev

7. Den jydske Haandværkerskole – Denmark Students: o Dylan Aae Jensen o Kristian Skjøt Elgaard

Coordinator teacher: Chris Klitte Thomasen

3

Ecological Dictionary A Abiotic - Parts of the ecosystem that do not have life, such as minerals.

Abiotică - Părți ale ecosistemului, care nu au viață, cum ar fi minerale. – Romanian Abiotyczne-Części ekosystemu, które nie mają życia, takie jak minerały. –Polish Abiotisch – Die unbelebte Natur betreffend/ leblos - German Abiotik - Mineraller gibi ekosistemdeki yaşamayan bölümlerdir. -Turkish Abiotisk - ikke levende dele af økosystemet, som fx. mineraler.- Danish Abiotai – ekosistemos dalelės, kurios neturi givybės ,taipat kaip ir mineralai. - Lithuanian Абиотичен /Abiotichen/ Bulgarian

Absorption - The introduction or uptake of one substance into another.

Absorbție - Introducerea sau absorbția unei substanțe în alta. – Romanian Wchłanianie - wprowadzenie lub absorpcja jednej substancji do drugiej. – Polish Absorbieren-aufsaugen, in sich aufnehmen/ in Anspruch nehmen.-German Absorbsiyon - Bir maddenin diğer bir maddeyi veya ışını emebilme, soğurabilme yeteneğidir. -Turkish Absorption - når et stof optages af et andet. – Danish Absorbcija - introdukcija ar įsisavinimas vienos medžiagos į kitą. - Lithuanian Абсорбция /Absorbcia/ - Bulgarian

Abyssal zone - The middle of the ocean (between 3000 and 6000 meters deep). The animals that live in the abyssal zone are described as abyssal.

Zonă abisală - Mijlocul oceanului (între 3000 și 6000 de metri adâncime. Animalele care trăiesc în zona abisală sunt descrise ca abisale. – Romanian Strefa głebinowa– Ocean (między 3000 i 6000 metrów głębokości). Zwierzęta, które żyją w strefie głębinowej są opisane jako głębinowe. –Polish Tiefseegraben- lang gestreckte, rinnenartige Einsenkung im Meeresboden (zwischen 3000 bis 6000 Meter tief).- German Abisal bölge - Okyanusun orta bölgesi (3000-6000 metre derinlik) . Bu bölgede yaşayan 4

hayvanlar abisal olarak ifade edilir. - Turkish Abyssal zone - abyssal zone, i den zone der er mellem 3000 og 6000 meters dybde, kaldes dyrelivet abyssal. – Danish Giluminė zona - viduryje vandenyno (tarp 3000 ir 6000 metrų gylio). Gyvūnai, kurie gyvena giluminėje zonoje yra apibūdinami kaip giluminiai. - Lithuanian Бездънен зона - на средата на океана (между 3000 и 6000 м дълбочина). Животните, които живеят в бездънен зона са описани като бездънни. - Bulgarian

Acid rain - Rain which is contaminated with compounds that make it acidic, such as sulfur dioxide and nitrogen oxides, that enter the atmosphere due to industrial gas emissions.

Ploaie acidă - Ploaia care este contaminat cu compusi cum ar fi dioxidul de sulf și oxizi de azot, care intră în atmosferă ca urmare a emisiilor de gaze industriale. – Romanian Kwaśne deszcze -Deszcz, który jest zanieczyszczony związkami, które sprawiają kwaśnienie, takie jak dwutlenek siarki i tlenków azotu, które dostają się do atmosfery w wyniku emisji gazów przemysłowych.-Polish Saurer Regen- Niederschlag, der schweflige Säure enthält - German Asit yağmurları - Endüstriyel gaz salınımları sonucu atmosfere giren, sülfür dioksit ve nitrojen oksit gibi , yağmuru asidik hale getiren maddeler içeren yağmur türüdür. - Turkish Syreregn - regn der indeholder svovl og andre gifte. – Danish Rūgštusis lietus – tai lietus, kuris yra užterštas junginiais, kurie daro jį rūgštų, pavyzdžiui: sieros dioksidų ir azoto oksidų, kurie patenka į atmosferą dėl per didelio pramoninių dujų kiekio. - Lithuanian Киселинен дъжд/Kiselinen dajd. - Bulgarian

Acidity - The amount of hydrogen ions in a solution compared to hydroxide ions.

Aciditate - Cantitatea ionilor de hidrogen într-o soluție, comparativ cu ionii de hidroxid. – Romanian Kwasowości - ilość jonów wodorowych w roztworze w porównaniu do jonów wodorotlenkowych.-Polish Säure-Chemische Verbindung, die in wässriger Lösung Wasserstoffionen abgibt, mit Basen Salze bildet.-German Asitlik -Bir çözeltide ki hidrojen iyonu miktarının hidroksit iyonlarının miktarı ile karşılaştırılması. -Turkish Syre – Danish Rūgštingumas - vandenilio jonų kiekis tirpale, sujungtas su hidroksido jonais. - Lithuania Киселинност- Количеството на водородните йони е разтвор, в сравнвне с хидрооксидните йони-Bulgarian 5

Adaptation -The gradual variation in the characteristics of a plant or animal species as it adjusts to its environment Adaptare - Variație gradată a caracteristicilor unei specii vegetale sau animale, pentru a se adapta la mediul său. – Romanian Adaptacja-stopniowa zmiana właściwości roślin lub zwierząt, by dostosować się do otoczenia –Polish Anpassung-tierische- und pflanzliche Anpassung im Klimawandel.- German Adaptasyon-Çevreye uyum sağlama,Hayvan ve bitki türlerindeki kademeli değişim-Turkish Adaptation-Den måde planter og dyr med tiden tilpasser sig - Danish Prisitaikymas – gyvūnų ar augalų prisitaikymas prie tam tikrų gamtinių sąlygų.- Lithuanian Адаптация /Adaptacia/ - Постепенна промяна в характеристиките на растителни и животински видове с цел приспособяване към средата им- Bulgarian

Aerobic respiration - The process by which organisms that need oxygen for respiration and generating energy get that oxygen, either from air or water.

Respirație aerobică - Procesul prin care organismele care au nevoie de oxigen pentru respirație și obținerea energiei, iau oxigenul, fie din aer sau din apă. – Romanian Oddychanie tlenowe - proces, w którym organizmy, które potrzebują tlenu do oddychania i wytwarzania energii uzyskują tlen z powietrza lub wody.-Polish Atmung von Aerobic- Der Prozess, durch den Organismen, die Sauerstoff für die Atmung und Erzeugen-Energie brauchen, diesen Sauerstoff, entweder von Luft oder von Wasser bekommen.- German Oksijenli solunum - Solunum yapmak ve enerji üretmek için oksijene ihtiyaç duyan organizmalar tarafından yapılan sudan veya havadan oksijen alma işlemidir. – Turkish Aerobisk respiration - Den måde organismer, der har behov for oxygen for at lave energi, som de får fra luften elle r fra vandet - Danish Aerobinis kvėpavimas - procesas, kurio metu organizmai, kuriems reikia deguonies kvėpavimui ir energijai, gauna dieguonį iš oro ar vandens. – Lithuanian Аеробно дишане- процесът, чрез който организмите, които се нуждаят от кислород за дишане и генериране на енергия го получават от въдуха или водата-Bulgarian

6

air aer – Romanian Powietrze-Polish Luft - German oras - Lithuanian Luft - Denmark въздух(vəzduh) - Bulgarian Hava-Turkish

Alpha radiation - One of three types of radiation (beta and gamma are the other two) Radiație Alpha - Unul din cele trei tipuri de radiații (beta si gamma sunt celelalte două). – Romanian Promieniowania alfa - jeden z trzech rodzajów promieniowania (beta i gamma są dwoma pozostałymi) –Polish Alpha-Strahlung- Ein Typ der 3 Strahlen (es gibt noch die Beta- und Gammastrahlen)German Alfa radyasyonu-3 radyasyon tipinden biri(diğer ikisi gama ve beta radyasyonlarıdır.)-Turkish Alfa stråling - en af de 3 former for stråling.(beta og gamma er der andre 2) - Danish Alfa spinduliavimas - viena iš trijų rūšių spinduliuočių (beta ir gama yra kitos dvi) Lithuanian Алфа радиация- /Alpha radiacia/-Един от трите вида лъчи( бета и гам аса другите две)Bulgarian

Alternative energy sources Alternatywne źródła energii - Polish Alternative Energieresourcen - German Surse alternative de energie - Romanian Alternatıve energi rescourser - Danısh Алтернативни енергийни източници / alternativni energijni iztotʃnitsi/ - Bulgarian Alternatif enerji kaynakları-Turkish Alternatyvūs energijos šaltiniai - Lithuanian

Amphibians - A group of animal species that live both on land and in water.

Amfibienii Un grup de specii de animale care trăiesc atât pe uscat cât și în apă. – Romanian Płazy - grupa gatunkowa zwierząt, które żyją na lądzie I w wodzie. – Polish 7

Amphibien - Eine Tiergruppe die sowohl an Land als auch im Wasser leben kann.- German Amfibi-Suda ve karada yaşayabilen hayvan türleri-Turkish Varliagyviai - gyvūnų rūšis, kuri gyvena tiek sausumoje, tiek vandenyje. - Lithuanian Amfibie - dyr der kan leve både i vand og på land - Danish Амфибии/Ampfibii/- група от животински видове, които живеят както на повърхността, така и във вода-Bulgarian

Anaerobic - Without air, where “air” usually means oxygen. It refers to an environment with low or no oxygen, or to organisms that can develop in such environments. Some organisms cannot live in the presence of oxygen and are called obligate anaerobes.

Anaerob - Fără aer, în cazul în care "aerul" înseamnă, de obicei, oxigen. Aceasta se referă la un mediu cu oxigen scăzut sau fără, sau la organismele care se pot dezvolta în astfel de medii. Unele organisme nu pot trăi în prezența oxigenului și sunt numite anaerobi. – Romanian Beztlenowa - Bez powietrza, gdzie "powietrze" oznacza zazwyczaj tlen. To odnosi się do środowiska, z niską lub brakiem tlenu, lub do organizmów, które mogą rozwijać się w takich warunkach. Niektóre organizmy nie mogą żyć w obecności tlenu i nazywane są obligatoryjne bakteriami beztlenowymi.-Polish Anaerob – Ohne Sauerstoff lebend.- German Oksijensiz - Çok düşük miktarda oksijen olan veya hiç oksijen olmayan ortamlar için kullanılır.

Bazı organizmalar oksijen olan ortamlarda yaşayamazlar ve bunlar "zorunlu anaerob" olarak adlandırılır. – Turkish Anaerobija – tai aplinka, kurioje nėra arba visai mažai deguonies, arba organizmai, kurie gali vystitis tokioje aplinkoje. - Lithuanian Анаеробно/Anaerobno-/ Bulgarian Анаеробно- без въздух, където въздух обикновено означава кислород. Това се отнася до околната среда с нискоколичество или липса на кислород или организми, които могат да се развият в такива среди. Някои организми не могат да живеят в присъствието на кислород и се наричат облигатни анаероби.

Anaerob - dyr der kan leve uden ilt - Danish

Anthropic - Relating to humans or the era of human existence.

Antropic - Referitor la om sau la epoca existenței umane. – Romanian Antropiczna - W odniesieniu do ludzi lub ery ludzkiej egzystencji.- Polish Anthropoid – Menschenähnlich/ Menschenaffen. - German Antropik - İnsanlar veya insanların varlığının dönemine ilişkin. – Turkish Antropinis – susieta su žmonėmis arba žmonijos egzistavimo era. – Lithuanian 8

Aquifer - Layer of water-bearing permeable rock, sand, or gravel capable of providing significant amounts of water.

Acvifer - Strat de apă, purtand rocă permeabila, nisip, pietriș sau capabile de a furniza cantități semnificative de apă. – Romanian Warstwa przepuszczjąca- warstwy porowatej skały, piasek lub żwir, które zawierają wodę, co umożliwia łatwy przepływ wody-Polish Aquifer - Grund- oder Mineralwasser enthaltende Erdschicht.- German Akifer - Masif kayaçlar gibi gözenekliliği ve geçirimliliği bulunmayan, yeraltı suyunu tutan ve ileten kayaç ortamıdır.- Turkish Vandeningasis sluoksnis – vandens sluoksnis izoliuotas akmens, smėlio ar žvyro galintis tiekti didelius kiekius vandens. - Lithuanian Подземните слоеве от порест камък, пясък или чакъл, които съдържат вода, като позволява лесно движение на водата - Bulgarian

B Bactericide - Substance that kills nothing else but bacteria Bactericid, antibacteriene (Preparat / substanță care omoară bacteriile) – Romanian Bakterizid - keimtötendes Mittel - German Bakterisit (Bakterileri yok edici madde)-Bakteriler dışında başka bir şey öldürmeyen madde.Turkish Baktericidas (dezinfekavimo priemonė) - medžiaga, kuri naikina bakterijas. – Lithuanian Бактерицидно вещество /Bactericidno veshtestvo/- Bulgarian - вещество, което не убива друго, освен бактерии.

Bakteriesit - gift der kun dræber bakterier - Danish

Background extinction rate - Normal rate of extinction as a natural part of the evolutionary process of various species as a result of changes in local environmental conditions and the actions of natural evolutionary forces.

Rata de extincție - rata normală de dispariție - ca o parte naturala a procesului de evoluție - de diverse specii, ca urmare a schimbării condițiilor locale de mediu și acțiunile forțelor naturii evolutive. Extincțiile nu au fost provocate de acțiunile oamenilor. – Romanian 9

Hintergrunderlöschen-Rate - Normale Rate des Aussterbens, als ein natürlicher Teil des Entwicklungsprozesses der verschiedenen Arten infolge Änderungen in lokalen Umweltbedingungen und den Handlungen von natürlichen Entwicklungskräften.- German Nesil tükenme oranı - yerel çevre koşulları ve eylemleri doğanın evrimsel güçleri değişen nedeniyle çeşitli türlerin - evrim sürecinin doğal bir parçası olarak. Yok oluşların insan eylemleri neden olduğunu-Turkish Natūralus išnykimo lygis – natūralus nykimas yra evoliucijos proceso dalis. Tai lemia besikeičiančios aplingos sąlygos. – Lithuanian Tемп на изчезване на различните видове в резултат на промените в местните условия на околната среда и действията на естествените еволюционни сили. Измирания като естествена част от еволюционния процес не са причинени от човешко действие-Bulgarian

Basalt - A dark, dense, and magnetic rock that is volcanic in origin. It is the most common extrusive rock.

Bazalt - Rocă vulcanică de culoare închisă,magnetică,de origine vulcanică. – Romanian Bazalt - ciemne, gęsta, a skała jest magnetycznego pochodzenia wulkanicznego.-Polish Basalt -dunkler Ergussgestein (besonders im Straßen- und Molenbau verwendet.)- German Bazalt-Başlangıçta volkanik olan kara,yoğun ve magnetik taş.En yaygın magmatik kayaçtır.

Turkish Bazaltas - tamsi, tanki ir magnetinė uoliena, kuri yra vulkaninės kilmės. Tai labiausiai paplitusi uoliena. - Lithuanian Базалт /Basalt/- Тъмна, гъста, и магнитна скала, ot вулканичен произход. Това sa найчесто екструзивни скалiа – Bulgarian Basalt - mørk substans som anvendes I bl.a byggeri af veje og moler. - Danish

Bioaccumulation - An increase in the concentration of a chemical in specific organs or tissues at a level higher than would normally be expected.

Bioacumularea - O creștere a concentrației unui produs chimic în organe sau țesuturi specifice la un nivel mai ridicat decât ar fi de așteptat în mod normal.- Romanian Bioaccumulation - Eine Zunahme in der Konzentration einer Chemikalie in spezifischen Organen oder Geweben mit höherem Niveau als man normalerweise erwarten würde - German Bioaccumulation - en stigning af kocentrationen af et kemikalie i et bestemt organ, som er højere end normalt - danish 10

Biyobirikim - İnsanoğlu tarafından üretilen ve tüketilen bazı ürünlerin geri dönüşümü olmadığından, zararlı etkilerinin doğaya yayılarak tüm canlıları tehdit etmesi de denilebilirTurkish Biologinis kaupimasis – cheminės medžiagos padidėjimas tam tikruoses organuose ar audiniuose labiau nei tikėtasi.- Lithuanian Биоакумулиране/Bioakumolirane/ - увеличаване на концентрацията на химикала в специфични органи или тъкани на ниво, по-високо от нормално да се очаква-Bulgarian

Biodegradable - A component capable of decomposing or disintegrating relatively quickly into simple compost by the work of bacteria, fungi, worms and insects.

Biodegradabil - Capacitatea de a se descompune sau dezintegra relativ rapid într-un compost simplu prin acțiunea bacteriilor, ciupercilor, viermilor și altor insecte componente. - Romanian Biyoçözünür - Bakteri ve mantarların yardımıyla çevreye zarar vermeden toprakta çözünebilen, geri dönüşümlü maddelerdir. – Turkish Биоразградими/Biorasgradimi/ - компонент, разграждаща или разпада сравнително бързо в прости компост от работата на бактерии, гъбички, насекоми и червеи-Bulgarian

Biodiversity - A degree of variation of life forms within a given ecosystem, biome, or an entire planet.

Biodiveristate - Variabilitatea organismelor din cadrul ecosistemelor terestre, marine, acvatice continentale şi complexelor ecologice- Romanian Biodiversitet - en ændring af en livsform i et økosystem eller på hele kloden - Danish Bioróżnorodność – Polish Artenvielfalt – Vielfalt der in einem bestimmten Bereich Vorkommenden Tier- und Pflanzenarten.- German Biyoçeşitlilik - Belirli bir ekosistem, biyom veya tüm bir gezegen içinde yaşam formlarının değişkenlik derecesi – Turkish Biologinė įvairovė – tai gyvybės formų įvairovė priklausanti tam tikrai ekosistemai ar visai planetai.- Lithuanian Биоразнообразие /Biorasnoobrasie/- степента на изменение на формите на живот в дадена екосистема, биом, или цяла планетa-Bulgarian

11

Biofuel - Solid, liquid or gas fuel consisting of or derived from biomass. Биогориво/Biogorivo/- твърди, течни или газ гориво състоящи се или получени от биомаса- Bulgarian Biocombustibil - Combustibil lichid, solid,gazos format sau derivat din biomasă. – Romanian Biopaliwa - stałe, ciekłe lub gazowe paliwa pochodzące z biomasy.-Polish Bio-Trepstoff - Treipstoff der aus fester, flüssiger oder Gasbrennstoff, besteht oder auf Biomasse zurückzuführen ist.- German Biokuras - kietas, skystas ar dujinis kuras gautas iš biomasės. - Lithuanian Biyoyakıt-Biokütleden meydana gelen katı,sıvı veya gaz yakıt-Turkish Biobrændsel - brændstof fremstillet af biomasse - Danish

Biomass - The total quantity of living material in a determined environmental area.

Sometimes used to describe organic material that can be used as an energy source.

Biomasă - Masă de substanță organică raportată la o anumită unitate de suprafață și de timp.Romanian Biomasa - łączna ilość materiału, żyjących w określonej dziedzinie ochrony środowiska.

Czasami używane do opisywania materiałów organicznych, które mogą być stosowane jako źródło energii.-Polish Biomasse - Masse der durch Lebewesen anfallenden organischen Substanz in einem bestimmten Lebensraum.- German Biyokütle-Belirli bir alandaki toplam yaşayan canlı miktarı.Bazen enerji kaynağı olarak kullanılan organik materyali tanımlamak için kullanılabilir.-Turkish Biomasė - bendras kiekis gyvųjų organizmų nustatytoje vietovėje. - Lithuanian Биомаса /Biomasa/ - Общото количество на жив материал в определена околната среда. Понякога с материал, който може да се използва като източник на енергия –Bulgarian Biomasse - materiale som kan bruges yil fremstilling af brændesel - Danish

Biome - A specific type of terrestrial region inhabited by well-defined types of life, especially zones of vegetation, that generally cannot live outside that specific region.

Biome - un anumit tip de regiune terestre locuită de tipuri bine definite de viață, în special zone de vegetație, care în general nu pot trăi în afara acestei regiuni specifice – Romanian 12

Biome - specyficzny rodzaj ziemskiego regionu zamieszkuje dobrze zdefiniowanych rodzajów życia, a zwłaszcza strefy roślinności, które na ogół nie mogą żyć poza tym określonym regionem-Polish Biom - Lebensgemeinschaft von Tieren und Pflanzen in einem größeren geografischen Raum.- German Biom - biyosferin aynı iklim koşullarının ve aynı bitki örtüsünün egemen olduğu çok geniş bölümlerini belirten çevrebilim terimi.-Turkish Ekosistema – tam tikras žemės regionas užimtas plačios įvairovės gyvybės formų ir augmenijos, kurie yra prisitaikę būtent prie to žemės regiono ir negali gyvuoti kitame.Lithuanian Биом/Biom/ - специфичен вид наземна област обитавана от точно определени видове живот, особено зони на растителност, които обикновено не могат да живеят извън тази специфична област- Bulgarian

Biosphere -The sections of the earth and atmosphere where it is possible for life to exist.

Biosferă - Înveliș al Pământului, în care se dezvoltă viața.- Romanian Biosfera - okrywa ziemię, gdzie życie sie rozwija.-Polish Biosphäre - Gesamtheit der von Lebewesen besiedelten Schichten der Erde.- German Biyosfer-Yerkürenin ve atmosferin yaşam bulundurma olasılığı olan bölümleri-Turkish Biosferos - žemės ir atmosferos skyriai, kur yra galimybė egzistuoti gyvybei. - Lithuanian Биосфера/Biosphera /-Bulgarian Biosfære - den del af atmofhæren, hvor liv kan eksitere - Danish Участъците от земята и атмосферата, където е възможно да съществува живот.

Biotic - Everything living. A biotic association includes all plants and animals present in a specific area.

Biotic - Care ține de viață; propriu vieții. – Romanian Biotic – Wszystko żyjące. Abiotyczne stowarzyszenie obejmuje wszystkie rośliny i zwierzęta znajdujące się w konkretnej dziedzinie.-Polish Biotisch - auf Leben, Lebewesen bezüglich.- German Biyotik-Yaşayan her şey.Biyotik, belirli bir bölgede yaşayan tüm hayvan ve bitkileri kapsar.-Turkish Biotinka – Viskas kas gyva.Biotiniė asociacija apima visus augalus ir gyvūnus, esančių tam tikroje srityje. - Lithuanian Biotisk - alt levende, alle dyr og planter - Danish Биотичен- Biotichen- Bulgarian Всичко живо.Биотичното общество включва всички растения и животни, намиращи се в определена област- Bulgarian

13

Biotope - An area characterized by a uniform environment that provides for its inhabitants or its biocenosis.

Biotop - O zonă caracterizată de un mediu care oferă condiții uniforme pentru locuitorii săi sau biocenozei acestuia. – Romanian Habitat - Obszar charakteryzujący się w środowisku, które zapewnia jednolite warunki dla jego mieszkańców i ich fauny i flory.-Polish Biotop - durch bestimmte Pflanzen- und Tiergesellschaften gekennzeichneter Lebensraum/ Lebensraum einer einzelnen Art.- German Biotopas - aplinka, kurios reikia tam tikros rūšies organizmui išgyventi. - Lithuanian Biyolojik ortam- Organizmanın içinde yaşadığı çayır, orman ve özel habitat gibi ortamlarTurkish Biotop - et område et sted på jorden - Danish

C Car exhaust fumes Spaliny samochodowe - Polish Gaz de eșapament - Romanian Autoabgase – German Egzoz dumanı-Turkish automobilių išmetamosios dujos-Lithuanian Biludstødning - Danish Carbon Dioxide dwutlenek węgla - Polish Kohlendioxid - German dioxid de carbon- CO2 - Romanian въглероден диоксид - /vəgleroden dioksid/ - Bulgarian karbon dioksit - Turkish anglies dioksidas-Ltihuanian Kuldioxid - Danish Carbon emission Emisie de carbon – Romanian Emisje węgla-Polish Kohlenstoff-Emission.- German Karbon emisyonu-Turkish Anglies emisija-Lithuanian Kulemission - Danish 14

Carbon footprint - The total sets of greenhouse gas (GHG) emissions caused by an organization, event, product or person.

Amprenta de carbon - Totalitatea gazelor cu efect de seră (GES) cauzate de o organizație, eveniment, produs sau persoană. - Romanian Stopa węglowa - Łączne zbiory gazów cieplarnianych (GHG) wywołane przez organizację, zdarzenia, produktu lub osoby.- Polish Kohlenstoff-Fußabdruck - Die Gesamtsätze von Treibhausgas (GHG) Emissionen, die von einer Organisation, Ereignis, Produkt oder Person verursacht sind.- German Anglies pėdsakas - bendrus rinkininius šiltnamio efektą sukeliančių dujų (ŠESD) emisiją sukelia organizacijos, produkto ar asmens. - Lithuanian Kulstof fodaftryk - den totale mængde af drivhusgas forårsaget af et produktfremstilling eller en person . Danish Karbon ayakizi - Bir organizasyon, olay, ürün ya da kişilerin sebep olduğu sera gazlarının toplamıdır. – Turkish

Carbon Monoxide - A colorless, odorless, and highly toxic gas commonly created during combustion.

Monoxidul de carbon - un gaz incolor, inodor și foarte toxic de obicei creat în timpul arderii.

– Romanian Tlenek węgla - bezbarwny, bezwonny i bardzo toksyczny gaz powszechnie tworzony podczas spalania.-Polish Kohlenmonoxid - Ein farbloses, geruchloses und hoch toxisches Benzin, wird während des Verbrennens geschaffen.- German Karbon monooksit- renksiz, kokusuz ve tatsız olan zehiriyici en önemlisi öldürücü bir gazdırTurkish Anglies monoksidas - yra bespalvės, bekvapės, beskonėsir labai nuodingos dujos. Lithuanian Kul monooxid - en farveløs, lugtfri og meget giftig gas - Danish

Cell - The basic unit or component of all living organisms.

Celula - unitatea de bază sau componentă a tuturor organismelor vii. – Romanian Komórka - podstawowa jednostka i składnik wszystkich organizmów żywych.-Polish Zelle – Die Basis aller Bestandteile aller lebenden Organismen. - German 15

Hücre-En basit birim veya tüm organizmaların bileşeni-Turkish Celle - bestanddelen i alle levende organismer - Danish Ląstelė – gyvų organizmų struktūrinis vienetas, gebantis savarankiškai egzistuoti, vystytis ir daugintis. - Lithuanian

Cellulose - A substance that forms the primary structural component of green plants.

Celuloză- O substanță care formează componenta structurală primară a plantelor verzi. – Romanian Celuloza - substancja, która stanowi podstawowy element strukturalny roślin zielonych.Polish Zellulose - ist der Hauptbestandteil von pflanzlichen Zellwänden und damit die häufigste organische Verbindung und auch das häufigste Polysaccharid. - German Cellulose - den primære substans i alle grønne planter - Danish Selüloz - Yeşil bitkilerin temel yapısal bileeşnlerini oluşturan maddedir. – Turkish Celiuliozė – medžiaga, kuri augaluose sudaro pagrindinę struktūrinę sudedamąją dalį. Lithuanian

Climate - Climate is the daily and seasonal weather on earth. Climate records are recorded each day and year for comparison.

Clima - Clima este vremea de zi cu zi si sezonieră pe pământ. Evidențele climatice sunt înregistrate în fiecare zi și an, pentru comparație.- Romanian Klimat - Klimat jest codzienna i sezonowa pogoda na Ziemi. Rekordy klimatyczne są zapisywane każdego dnia i roku dla porównania.-Polish Klima - (Meteorologie) für ein bestimmtes geografisches Gebiet typischer jährlicher Ablauf der Witterung. - German İklim-bir yerde uzun bir süre boyunca gözlemlenen sıcaklık, nem, hava basıncı, rüzgar, yağış, yağış şekli gibi meteorolojik olayların ortalamasına verilen adder-Turkish Klima - det daglige og sæsonafhængige vejr på jorden - Danish Klimatas - yra kasdieninis ir sezoninis oras žemėje. Klimato įrašai registruojami kiekvieną dieną ir metus palyginimui. - Lithuanian

16

Climate Change - A change in temperature and weather patterns due to hum an activity like burning fossil fuels.

Schimbările climatice - O schimbare în tiparele de temperatură și de vreme datorită activității umane cum ar fi arderea combustibililor fosili. – Romanian Klimaændringer - en ændring i temperatur og af vejret - Danish Zmiana klimatu - zmiana temperatury i pogoda z powodu działalności człowieka, jak spalanie paliw kopalnych.-Polish Klimaveränderung - Eine Änderung in der Temperatur und den Wettermustern. – German Klimato kaita - temperatūros ir atmosferos pokyčiai dėl tokių priežasčių kaip deginant iškastinį kurą. - Lithuanian İklim değişikliği- bilimsel olarak klimatoloji dalına göre incelenen bir tür atmosferik ya da astronomik değişikliklerdir-Turkish

Climatology - The study of climate and the factors that affect it.

Climatologie - Studiul climei și al factorilor care o afectează – Romanian Klimatologia - badania klimatu i czynniki, które wpływają na to.-Polish Klimatologie - Wissenschaft und Lehre vom Klima – German Klimatologija – atmosferos mokslų šaka, tyrinėjanti klimatą, jo kaitą, įtakojančius veiksnius ir kitus susijusius reiškinius. - Lithuanian Klimatoloji-İklim ve iklimi etkileyen faktörleri araştıran bilim-Turkish Klimatologi - læren om klimaet - Danish Climax - Equilibrium state of an ecosystem. Each ecosystem strives for a climax.

Apogeul (Punct culminant) - Starea de echilibru a unui ecosistem. Fiecare ecosistem urmărește un punct culminant. – Romanian Punkt Kulminacyjny - stan równowagi ekosystemu. Każdy ekosystem dąży do punktu kulminacyjnego.-Polish Klimax – Gleichgewichtsstaat eines Ökosystems. Alle Ökosysteme kämpfen um den Höhepunkt im System. – German Klimax - det bedste man kann opnå i et økosystem - Danish Kulminacija - Pusiausvyros būklė ekosistemos. Kiekviena ekosistema siekia kulminacijos. Lithuanian Doruğa ulaşmak - Ekosistemin denge halidir. Her ekosistem doruğa ulaşmak için çabalar. Turkish

17

Composting, Composte - A process whereby organic wastes, including food and paper, decompose naturally, resulting in a produce rich in minerals and ideal for gardening and farming as a soil conditioner, mulch, resurfacing material, or landfill cover Compostare, Composte - un proces prin care deșeurile organice, inclusiv alimente și hârtie, se descompun in mod natural, rezultând un produs bogat în minerale și ideal pentru grădinărit – Romanian Kompostowanie, composte - proces, w którym odpady organiczne, w tym żywności i papieru, rozkładają się naturalnie, w wyniku produktów bogatych w minerały. Idealny dla ogrodnictwa i rolnictwa jako odżywka gleby, ściółka, materiał Wymiana nawierzchni, lub pokrycie składowiska-Polish Kompostering - en proces, hvor organiske materialer rådner og nedbrydes - Danish Kompostieren – das ist ein Prozess bei dem Kleinstlebewesen den Biomüll und Papier zersetzen – German Kompostavimas - procesas, kurio metu organinės atliekos, įskaitant maisto ir popieriaus, suyra natūraliai, todėl produkcijos turtinga mineralų ir idealiai tinka sodo ir žemės ūkyje. Lithuanian Organik gübre- Bitki besin maddelerini bünyesinde organik bileşikler halinde bulunduran, asıl amacı toprağın fiziksel ve kimyasal yapısını düzelterek bitki besin maddelerinin alımını kolaylaştıran, canlılara ait (bitki, hayvan vb) atıklardan veya yan ürünlerinden hazırlanmış bir üründür-Turkish

Conservation - Preserving and renewing, when possible, human and natural resources.

Conservarea - Conservarea și reînnoirea, atunci când este posibil, a resurselor umane și naturale. – Romanian Konserwacja - Konserwacja i odnawianie, gdy to możliwe, ludzi i zasobów naturalnych. – Polish Umweltschutz – die Natur vor schädlichen Umwelteinflüssen (wie z. B. Erdöl, Chemikalien)werden in einen Fluss geleitet – German Išsaugojimas – žmogaus ir gamtos išteklių išsaugojimas ir atnaujinimas. - Lithuanian Koruma – Mümkün olduğunda insan ve doğal kaynakları koruma ve yenileme. - Turkish Konservering - en måde at øge holdbarheden på ex. Madvare Danish

Contamination - The presence of an unwanted or unnatural substance that has a negative effect on the environment or on the health of living organisms Contaminarea - prezența unei substanțe nedorite sau nenaturale, care are un efect negativ asupra mediului sau asupra sănătății organismelor vii – Romanian Zanieczyszczenie - obecność substancji niepożądanych lub nienaturalnych, które mają negatywny wpływ na środowisko lub na zdrowie organizmów żywych-Polish 18

Verschmutzung - Die Anwesenheit einer unerwünschten oder unnatürlichen Substanz, die eine negative Wirkung auf die Umgebung oder auf die Gesundheit von lebenden Organismen hat – German Užteršimas - turi neigiamą poveikį aplinkai ar gyvųjų organizmų sveikatai, dėl nepageidaujamų ar nenatūralių medžiagų egzistavimo aplinkoje. - Lithuanian Konterminering - tilstedeværelsen af en uønsket og unaturlig livsform i et bestemt område Danish Atık - Çevreye veya yaşayan organizmalara zarar veren, istenmeyen ve doğal olmayan maddelerin varoluşudur. - Turkish

Conventional fuels - are finite resources that cannot be replenished once they are extracted and used.

Combustibili convenționali - sunt resurse limitate, care nu pot fi realimentate după ce au fost extrase și utilizate. – Romanian Konwencjonalne paliwa - są ograniczone zasoby, które nie mogą być uzupełniane, powoli się wyczerpują .-Polish Herkömmliche Brennstoffe – sind nicht erneuerbaren Energien wie z.B. Erdöl oder Erdgas.

Sie können nicht einfach so hergestellt werden. – German Įprastas kuras - yra ribotas išteklius, kuris nėra atsinaujinantis. - Lithuanian Konveksiyonal yakıtlar - Jeolojik devirlerde bitkisel ve hayvansal materyallerden meydana gelmiş sıvı, gaz ve katı şeklindeki sonlu yakıtlar - Turkish Konventionelle brændstoffer - brændstoffer der ikke kommer tilbage når de først er brændt af - Danish

Conventional Power – Power that is produced from non-renewable fuels, such as coal, oil, natural gas, and nuclear material.

Energia convențională - energie, care este produsă din combustibili non-regenerabile, cum ar fi cărbunele, petrolul, gazele naturale, și materiale nucleare.- Romanian Energia konwencjonalna – moc która jest produkowany z paliw nieodnawialnych, takich jak węgiel, ropa naftowa, gaz ziemny i materiałów jądrowych.-Polish Erneuerbare Energie - Energie, die von nichterneuerbaren Brennstoffen, wie Kohle, Öl, 19

Erdgas und Kernmaterial erzeugt wird. - German Koveksiyonal güç - yenilenemeyen kömür,doğal gaz,nükleer malzemelerden üretilen güç – Turkish Tradicinė galia - galia, kuri yra pagaminta iš neatsinaujinančių kuro rūšių, pavyzdžiui, anglies, naftos, gamtinių dujų ir branduolinės medžiagos. - Lithuanian Konventionel energi - energi produceret af bkonventionelle brændstoffer - Danish

Cyanide - A chemical compound that contains a cyano-group. Some cyanide compounds are salts derived from hydrogen cyanide. It is used in metallurgy and pesticides. Many, but not all cyanides are highly toxic Cianura - Un compus chimic care conține un grup ciano. Unii compuși de cianuri sunt săruri derivate din acid cianhidric. Acesta este utilizat în metalurgie și ca pesticide. Multe, dar nu toate cianurile sunt extrem de toxice. – Romanian Cyjanek - związek chemiczny, który zawiera grupę cyjano-. Niektóre związki cyjanku są sole pochodzące od cyjanowodoru. Jest on stosowany w metalurgii i pestycydów. Wiele, ale nie wszystkie cyjanki sa silnie toksyczne-Polish Zyanid - sind Salze und andere Verbindungen der Blausäure (Cyanwasserstoff, HCN). In der organischen Chemie ist „Cyanid“ eine veraltete, aber durchaus noch gebräuchliche Bezeichnung für Nitrile. - German Cyanid - salte og andre forbindelser af blåsyre - Danish Siyanür - Siyano grubu içeren bir kimyasal bileşiktir. Bazı siyanürler, hidrojen siyanürden elde edilen tuzlardır. Bunlar, metalurji sanayisinde ve böcek ilaçları olarak kullanılır. Hepsi olmasa da siyanürlerin birçoğu aşırı zehirlidir. – Turkish Cianidas - cheminis junginys, turintys -CN grupę. Kai kurie cianido junginiai yra druskos, gautos iš vandenilio cianido. Jis naudojamas metalurgijoje ir pesticidų gamyboje. Daugelis, bet ne visi cianidų yra labai nuodingi. - Lithuanian

D Decompose - To rot or decay as a result of being broken down by microorganisms Descompune - Putrezirea ca urmare a defacării de către microorganisme – Romanian Rozłożenie - gnić lub rozkładać w wyniku rozkładane jest przez mikroorganizmy-Polish Zersetzen – es verfauelt oder es wird von Kleinstlebewesen aufgefressen. - German Dekompostere - ting der rådner eller på anden måde nedbrydes - Danish Çürümek - mikroorganizmaların bağlı ayrışmış olmak – Turkish Suirimas - Supūti arba sugesti, tai rezultatas kai organizmas yra suskaidomas mikroorganizmų. - Lithuanian

20

Decomposers - Organisms such as bacteria and fungi that decompose dead plants and animals; Descompunători - organisme, cum ar fi bacterii și ciuperci care descompun plante și animale moarte – Romanian Rozkładające – organizme takie jak bakterie i grzyby, które rozkładają martwe rośliny i zwierzęta;-Polish Zersetzer – Organismen wie Bakterien die totes Gewebe fressen. - German Dekompestore - bakterier der nedbryder andre organismer - Danish Ayrıştırıcılar - bitki ve hayvanları ayrıştıran bakteri ,mantar benzeri organizma – Turkish Skaidytojai - organizmai, tokie kaip bakterijos ir grybeliai, kurie suskaido negyvus augalus ir gyvūnus. - Lithuanian

Deforestation - To cut down or destroy a forest.

Wylesianie - Polish Waldrodung – German Despadurire - A tăia sau a distruge o pădure. - Romanian Skovdød - Danish изсичане на горите/izsitʃane na gorite/ - Bulgarian Ormanlari tahrip etme. Turkish Miškų naikinimas - norėdami sumažinti arba sunaikinti mišką. - Lithuanian

Deposit - A place that contains natural, non-renewable resources such as minerals.

Zăcământ - Un loc care conține resurse naturale non-regenerabile, cum ar fi minerale. Romanian Depozyt - miejsce, które zawiera naturalne, nieodnawialne zasoby, takie jak minerały.Polish Ablagerungen – Mineralablagerungen – German Telkinys - vieta, kurioje yra natūralių, neatsinaujinančių išteklių tokių kaip mineralų. Lithuanian Katman - Mineraller gibi, doğal, yenilenemez kaynaklar içeren yerlerdir. – Turkish Deposit - ting der ikke kan rådne eller nedbrydes i naturen - Danish

Desert - A land area that receives less than 25 cm of precipitation a year, that loses more water through evaporation than it gains from precipitation, and that has high summer temperatures 21

Desert - o suprafață de teren care primește mai puțin de 25 cm de precipitații pe an, care pierde mai multa apa prin evaporare decât câștigă din precipitații, și care are temperaturi ridicate in timpul verii – Romanian Pustynia - obszar lądowy, który otrzymuje mniej niż 25 cm opadów atmosferycznych rok, który traci więcej wody poprzez parowanie niż zyskuje z opadów atmosferycznych, a ma wysokie temperatury latem-Polish Desert - Die Wüste. Dort herrscht große Trockenheit und es gibt dort wenig Lebewesen. – German Ørken - et område med stor tørke og næsten uden liv - Danish Dykuma - žemės plotas, kuris gauna mažiau nei 25 cm kritulių per metus, kuris praranda daugiau vandens garuodamas nei laimi nuo kritulių, turintys didelę vasaros temperatūrą. Lithuanian Çöl- yıllık 250 mm'den az yağış alan yerkürede yer alan ana biyom tiplerinden birisidir.Turkish

Desertification - The man-made or natural formation of desert from usable land.

Deșertificarea - Formarea provocată de om sau in mod natural de deșert din teren utilizabil.Romanian Pustynnienie-Polish Fortgeschrittene Wüstenbildung – German Ørkendannelse - menneskeskabt ørken - Danish Dykumėjimas – dykumų susidarymas iš naudojamos žemės dėl žmogaus veiklos arba natūralių priežasčių. - Lithuanian Çölleşme - kullabilir alanın insan ya da doğal yolla çöle dönmesi - Turkish

Drought - An extended period of unusually low rainfall Seceta - o perioadă extinsă de precipitații neobișnuit de reduse – Romanian Susza - wydłużony okres wyjątkowo niskich opadów deszczuPolish Wassermangel – der Regen bleibt aus und der Boden reist vor Trockenheit auf - German Kuraklık - Bir bölgede nem miktarının geçici dengesizliğinden kaynaklanan su kıtlığı – Turkish Sausra - prasitęsęs neįprastai ilgas laikotarpis be kritulių. - Lithuanian 22

Суша - продължителен период на необичайно слаби валежи- Bulgaria Tørke - en lang periode uden regn – Danish Dust - Particles in the atmosphere that have arisen from various sources, such as soil dust lifted up by wind, volcanic eruptions and pollution. They stay in the air for some time.

Praf (Pulbere)- Particulele din atmosferă, care au apărut din diferite surse, cum ar fi țărâna ridicată de vânt, erupții vulcanice și poluare. Ele stau in aer ceva timp.- Romanian Pył - cząstki w atmosferze, które wynikły z różnych źródeł, takich jak kurz gleby zniesione przez wiatr, wybuchy wulkanów i zanieczyszczenia. Pozostają one w powietrzu przez pewien czas.-Polish Staub – kleine Sandpartikel die in der Luft schwirren - German Toz - çok küçük toprak parçacıklarından ya da çok çeşitli atıklardan oluşan; yerde, nesnelerin üzerinde ya da havada taşınan çok ince, pudra benzeri madde – Turkish Støv - sandpartikler der spredes vha. Vinden - Danish Dulkės - dalelės ore atsiradusios iš įvairių šaltinių, pavyzdžiui: dirvožemio dulkės kurias pakėlė vėjas, ugnikalnių išsiveržimas ir oro tarša. Jos lieka ore ilgą laiką. - Lithuanian 3апрашяване- (частици в атмосферата, които са възникнали от различни източници, като например почвата прах издигнати от вятъра, вулканични изригвания и замърсяването. Те остават във въздуха за известно време-Bulgarian

E Earth Day - Special day to honor earth and "going green" usually with celebrations and awareness.

Ziua Pământului - o zi speciala pentru a onora Pământul, de obicei, cu sărbători și actiuni de conștientizare.- Romanian Dzień Ziemi-Polish Tag der Erde – es ist ein spezielleer Tag um auf die Natur aufmerksam zu machen. - German Jorddag - en dag hvor der fokuseres på hvad der er godt for jordensoverlevelse - Danish Žemės Diena – įpatinga diena pagerbti žemę ir informuoti žmones apie didėjančią žemės taršą. - Lithuanian Dünya günü - dünyamızın yaşamı ve güzelliğini kutlayarak karşı karşıya kaldığı çevresel tehditlere dikkat çekmek amacıyla özel bir gün - Turkish

23

Ecology - The study of the relationship between organisms and their environment. It is also known as the study of ecosystems.

Ecologie - Studiul relației dintre organisme și mediul lor. Este, de asemenea, cunoscut sub numele de studiul ecosistemelor.- Romanian Ekologia - Polish Ökologie – German Ekologija – Mokslas apie organizmų ir aplinkos tarpusavio santykius. Jis taip pat žinomas kaip ekosistemų tyrimas. - Lithuanian екология /ekologija/ - Bulgarian økologi – Danish Ekoloji-Canlı ile yaşadığı çevre arasındaki ilişkiyi inceleyen bilim.Ekosistem bilimi olarak da bilinir.Turkish Ecosystem - A system of organisms and their environment. The earth is a big ecosystem which includes smaller ecosystems such as mountains, jungles and lakes.

Ecosistem - Un sistem de organisme și mediul lor.Pământul este un ecosistem mare, care include ecosisteme mai mici, cum ar fi: munți, jungle și lacuri.- Romanian Økosystem - et system af organismer og deres omgivelser, ex. Jorden er et stort økosystem der består af millioner af små økosystemer - Danish Ekosystem - system organizmów. Ziemia jest duży ekosystem, który zawiera mniejsze ekosystemytakie jak góry, dżungle i jeziora.- Polish Ökosystem - kleinste ökologische Einheit eines Lebensraumes mit in ihm wohnenden Lebewesen. – German Ekosistema - organizmų ir jų aplinkos sistema.Žemė yra didelė ekosistema, kuri apima mažesnes ekosistemas, pavyzdžiui, kalnų, džiunglių ir ežerų. - Lithuanian Ekosistem - Organizmaların sistemi ve onların çevresidir. Dünya da dağ, orman ve göller gibi daha küçük habitatlar içeren bir ekosistemdir.- Turkish

Emissions - The release of a substance (usually a gas when referring to the subject of climate change) into the atmosphere.

Emisii - eliberarea unei substanțe (de obicei, un gaz atunci când se referă la schimbările climatice) în atmosferă. – Romanian Emisje - uwolnienie substancji (najczęściej gazu, odnosząc się do kwestii zmian klimatycznych) do atmosfery.-Polish Abgase – sie gelangen in unsere Atmosphare und erwärmen dadurch das Klima – German Emisijos - medžiagos (dažniausiai dujas, kai kalbama apie klimato kaitos tema) išleidimas į atmosferą . - Lithuanian Sera gazı - atmosferde salınanve iklimi değiştiren gazlar - Turkish 24

Endemic Species - These are biological species which have limited areal - one specified region: mountain, lake, river or country.

Specii endemice - Acestea sunt specii biologice care au suprafață limitată - o regiune specifică: munte, lac, râu sau sate.- Romanian Gatunki endemiczne - gatunek rośliny lub zwierzęcia charakterystyczny dla niewielkiego obszaru, nie występujący w innych miejscach świata –Polish Einheimische Arten – Tiere und Pflanzen die in einem Land zu Hause sind. – German Endemiske arter - organismer der kun lever et bestemt sted på jorden - Danish Endeminės rūšys – augalų, gyvūnų ar grybų rūšys, gyvenančios tik tam tikrame geografiniame regione. - Lithuanian Endemik Türler - Dağ, göl, nehir, ülke gibi belirli bölgelerde yaşayan biyolojik türlerdir. Turkish Emission - frigørelsen af en substans op i atmosfæren - Danish

Endangered species gatunki zagrożone- Polish gefährdete Arten- German specii pe cale de disparitie - Romanian застрашени видове /zastraʃeni vidove/- Bulgarian Truede dyrearter – Danish Nykstančios rūšys. - Lithuanian Tehlikedeki türler – Turkish

Energy-saving Energooszczędny - Polish Energiesparend - German Economisirea energiei - Romanian енергоспестяване /energospestijavane/- Bulgarian Energibesparende – Danish Energijos taupymas - Lithuanian Enerji tasarrufu - Turkish Environment - Elements and phenomena such as climate, earth and organisms, which, together, form the conditions for life Mediu - Elemente și fenomene, cum ar fi clima, pământ și organisme, care, împreună, formează condițiile de viață – Romanian Środowisko - całokształt ożywionych i nieożywionych składników przyrody, ściśle ze sobą powiązanych, otaczających organizmy żywe. – Polish Umgebung - Elemente und Phänomene wie Klima, Erde und Organismen, die zusammen die Bedingungen für das Leben bilden.-German Miljø - elementer og fænomener som klima, jorden og organismerne der skaber mulighed for liv - Danish Çevre - İklim, toprak , organizmalar gibi yaşama uygun koşullar oluşturan ögeler ve olgulardır. – Turkish Aplinka - elementai ir reiškiniai, kaip klimatas, žemė ir organizmai, kurie kartu sudaro gyvybės gyvenimo sąlygas. - Lithuanian

25

Environmental cleaning - A series of measures to control, reduce or eliminate contamination, with the goal of improving the quality of life for living organisms, particularly humans.

Curățarea mediului - o serie de măsuri pentru a controla, reduce sau elimina contaminarea, cu scopul de a îmbunătăți calitatea vieții pentru organismele vii, în special la om.- Romanian Oczyszczanie środowiska – Seria pomiarów kontrolujących, redukcje lub eliminacje zanieczyszczeń mających na celu polepszenie jakości życia organizmów, szczególnie ludzi. – Polish Umweltreinigung - Eine Reihe von Maßnahmen, um zu kontrollieren, reduzieren Sie oder beseitigen Sie Verunreinigung mit der Absicht, die Lebensqualität für lebende Organismen, besonders Menschen zu verbessern.- German Miljømæssig renggøring - tiltag til at rense eller kontrollere nedbrydningen af jorden - Danish Aplinkos valymas - įvairios priemonės norint sumažinti ar pašalinti taršą, siekiant pagerinti gyvenimo kokybę gyviesiems organizmams, ypač žmonėms. - Lithuanian Çevre temizliği - Özellikle insanlar olmak üzere, canlıların yaşam kalitesini artırmak amacıyla yapılan, kirliliği azaltan bir dizi önlemlerdir. - Turkish Erosion - The progressive loss of land due to the combined action of water, wind and biological agents.

Eroziunea - pierderea progresiva a terenurilor ca urmare a acțiunii combinate a agentilor de apă, vânt și biologice.- Romanian Erozja - postępująca utrata ziemi ze względu na połączone działanie wody, wiatru i biologicznych.-Polish Erosion - Der progressive Verlust des Landes wegen der vereinigten Handlung von Wasser, Wind und biologischem Agens.-German Erosion - det progressive tab af land kombineret med mængden af nedbør - Danish Erozija – laipsniškas žemės praradimas dėl kombinuotų vandens, vėjo ir biologinių medžiagų veiksnių. - Lithuanian Erozyon - yer kabuğunu oluşturan kayaçların, başta akarsular olmak üzere türlü dış etkenlerle yıpratılıp yerinden koparılarak eritilmesi veya bir yerden başka bir yere taşınması olayıdır. -Turkish

26

Ethology - The study of animal behavior.

Etologie - Studiul comportamentului animal – Romanian Etologia - nauka o zachowaniu zwierząt.-Polish Ethologie - Die Studie des Tierverhaltens.-German Ethologi - læren om dyrs adfærd - Danish Etoloji - Hayvan davranışları bilimi – Turkish Etologija – mokslas tirintis gyvūnų elgesį. - Lithuanian Extinction - The cessation of existence of a species or a group of taxons, leading to reduction of biodiversity.

Extincție - Încetarea existenței unei specii sau a unui grup de specii, ceea ce duce la reducerea biodiversității. – Romanian Wymieranie - zaprzestanie istnienia gatunku lub grupy taksonów, co prowadzi do zmniejszenia różnorodności biologicznej.-Polish Erlöschen - Die Beendigung der Existenz einer Art oder einer Gruppe von Taxons, zu Reduktion der Artenvielfalt führend.-German Udryddelse - når planter eller dyrearter uddør - Danish Yok olma - Bir tür yada takson grubunun biyolojik çeşitlilikte önemli bir azalmaya yol açması. – Turkish Išnykimas - egzistavimo rūšies arba jų taksonų grupės nutraukimas, sumažintis biologinę įvairovę.

– Lithuanian

F Fertilizer - Natural or artificial material that is added to soil to make it more fertile.

Fertilizare - materiale naturale sau artificiale, care se adaugă la sol pentru a îl face mai fertil. – Romanian Nawóz - Naturalny lub sztuczny materiał, który jest dodawany do gleby w celu uczynienia ich bardziej płodne.-Polish Dünger - Natürliches oder künstliches Material, das hinzugefügt wird, um schmutzig zu werden, um es fruchtbarer zu machen.-German Gødning - natur- eller kunstgødning der tilføres for at få et større udbytte - Danish Gübre - Toprağı daha verimli hale getirmek için eklenen doğal ya da yapay madde. – Turkish Trąšos - Gamtinė arba dirbtinė medžiaga, kuri yra patręšiama į dirvožemį, kad jis taptų derlingas. - Lithuanian Food chain - The feeding relationship between organisms in an ecosystem, determining which organism eats what.

Lanțul trofic - Relația de hrănire dintre organismele într-un ecosistem. – Romanian Łańcuch pokarmowy - karmienie relacje między organizmami w ekosystemie, ustalając, które organizm zjada co.-Polish Nahrungsmittelkette - Die Zufuhrbeziehung zwischen Organismen in einem Ökosystem, bestimmend, den Organismus was isst.-German Fødekæde - hieraki blandt organismer - hvem spiser hvem - Danish Besin zinciri - Bir ekosistemdeki organizmalar arsındaki beslenme ilişkisi, hangi organizmanın ne yedğinin belirlenmesi. – Turkish Maisto grandinė - maitinimosi santykiai tarp organizmų ekosistemos, kuriais nustatoma, ką organizmas valgo - Lithuanian

27

Food pyramid - The hierarchy of food chains presented in the shape of a pyramid.

Piramida alimentară - ierarhia lanțurilor alimentare prezentate în forma unei piramide. Romanian Besin piramidi - Bir piramit şeklinde sunulan, gıda zincirlerinin hiyerarşisi. – Turkish Nahrungsmittelpyramide - Die Hierarchie von Nahrungsmittelketten in Form einer Pyramide präsentiert.-German Piramida żywieniowa-Polish Madpyramiden - en pyramide hvor man kan se hvilke typer af man skal have mest af - Danish Mitybos piramidė – piramidės formos maisto grandinė hierarchijos principu. - Lithuanian

G Gamma radiation - One of three types of radiation (alpha and beta are the other two).

Gamma radiation travels very fast and is the most penetrating. It can easily penetrate skin, and leaves behind energy in the form of ions or free radicals which produce Radiație gama - una dintre cele trei tipuri de radiații. Radiația gama circulă foarte rapid și este cea mai penetrantă. Poate penetra cu ușurinta pielea, și lasă în urmă energie sub formă de ioni sau de radicali liberi, care produc schimbări dăunătoare în celule – Romanian Promieniowanie gamma - jeden z trzech rodzajów promieniowania (alfa i beta to dwa inne).

Promieniowanie gamma podróżuje się bardzo szybko i jest najbardziej przenikliwe. Można to łatwo przenika skórę i pozostawia energii w postaci jonów lub wolne rodniki-Polish Gammastrahlung - Einer von drei Typen der Radiation (Alpha und Beta sind die anderen zwei). Gammastrahlung reist sehr schnell und ist der größte Teil des Eindringens. Es kann in Haut leicht eindringen, und lässt Energie in der Form von Ionen oder freien Radikalen zurück, die erzeugen.-German Gammastråling - Danish Gama spinduliuotė – viena iš trijų esamų rūšių spinduliuočių (alfa ir beta yra kitos dvi). Gama spinduliuotė yra labai sparti ir esama pati skvarbiausia. Ji lengvai prasiskverbia pro odą, palikdama energijos pėdsaką joniniuose junginiuose arba laisvuosiuose radikaluose, tokiu atveju sukeliant pašalinius poveikius lastelėse. - Lithuanian Gama ışını - Radyasyonun üç tipinden (Diğer ikisi alfa ve beta) biridir. Gama radyasyonu çok hızlı hareket eder ve en delicisidir. Cilde kolayca etki eder. – Turkish 28

Garbage - Items that are discarded also "waste". Garbage often refers to food discarded and other items to "trash" or waste".

Gunoi - Elementele care sunt eliminate, de asemenea, "deșeuri". Gunoi de multe ori se referă la alimente aruncate,termeni sinonimi "gunoi" sau “deșeuri". –Romanian Garbage - Elementy, które zostały odrzucone także "odpady". Garbage często odnosi się do żywności i innych przedmiotów wyrzucić do kosza "lub" odpadów ".-Polish Müll - Sachen, die auch "Verschwendung" verworfen werden. Müll verweist häufig auf das Essen verworfene und andere Sachen zum "Abfall" oder der Verschwendung".-German Affald - ting der bliver kasseret og smidt væk - Danish Atliekos – tai nebenaudojami daiktai. Paprastai, tai maistinės atliekos ir kiti objektai, kurie turi sunaudojamąją paskirtį. – Lithuanian Gama ışını - Radyasyonun üç tipinden (Diğer ikisi alfa ve beta) biridir. Gama radyasyonu çok hızlı hareket eder ve en delicisidir. Cilde kolayca etki eder. – Turkish

Geothermal Energy - It’s a form of energy produced through drilling and harvesting heat trapped deep within the earth.

Energie geotermală - E o formă de energie produsă prin foraj șiprin captarea căldurii din adâncul pământului. – Romanian Jeotermal Enerji - Bu enerji formu, yerin derinliklerine sıkışmış sıcak su ile üretilen bir enerijidir.- Turkish Energia geotermalna- Polish Geoterminė energija – tai energijos forma, kuri išgaunama slėgio spaudžiamo karščio, įkalinto giliai po žeme. - Lithuanian Geotermiisk energi - udnyttelse af jordens indre varme - Danish Geothermische Energie - Es ist eine Form der Energie, die durch das Bohren und Ernten der Hitze erzeugt ist, gefangen tief innerhalb der Erde.-German Global warming Globalne ocieplenie - Polish Globale Erwärmung - German Incalzire globala - Romanian Global opvarmning - Danish глобално затопляне /globalno zatoplijane/ -Bulgarian Küresel Isınma - Turkish Globalinis atšilimas - Lithuanian 29

Glucose - A sugar is containing 6 carbon atoms. Glucose (C6H12O6) is the most common simple sugar.

Glucoza - Un zahăr conține 6 atomi de carbon. Glucoză (C6H12O6) este cel mai simplu comun zahăr. – Romanian Glukoza - cukier zawierający 6 atomów węgla. Glukoza (C6H12O6) jest najczęstszym cukrem prostym.-Polish Traubenzucker - Ein Zucker enthält 6 Kohlenstoff-Atome. Traubenzucker (C6H12O6) ist der allgemeinste einfache Zucker.-German Glucose - sukkerarter - Danish Glikoz - 6 karbon atomu içeren şekerdir. Glikoz (C6H12O6) en basit şekerdir.- Turkish Gliukozė – tai cukrus, susidedantis iš 6 anglies atomų. Gliukozė (C6H12O6) yra labiausiai paplitęs paprastasis cukrus.- Lithuanian Inorganic - Refers mainly to compounds of non-biological derivation, such as minerals.

However, most known inorganic compounds are synthetic, i.e. made by humans.

Anorganic - Se referă în principal la compușii derivați non-biologic, cum ar fi minerale. Cu toate acestea, compușii anorganici cei mai cunoscuți sunt sintetici, adică făcuți de om. – Romanian Nieorganiczne - odnosi się głównie do pochodzących niee biologicznych związków, takich jak minerały.- Polish Anorganisch - Bezieht sich hauptsächlich auf Zusammensetzungen der nicht-biologischen Abstammung wie Minerale. Jedoch sind bekannteste anorganische Zusammensetzungen synthetisch, d. h. durch Menschen gemacht.-German Uorganisk - syntetisk fremstillede produkter - Danish İnorganik - Mineraller gibi biyolojik olmayan türeve ait bileşiklerdir. Bununla birlikte en çok bilinen inorganik maddeler insanlar tarafından yapılır. örneğin: sentetik. – Turkish Neorganiškas – tai nebiologinės kilmės junginys, toks kaip mineralai. - Lithuanian

K Karst - A common relief or opening in easily soluble rocky formations (gypsum and limestone) by the action of superficial or subterranean waters.

Carst - Totalitatea proceselor legate de circulația apei în roci solubile (calcar, dolomit, gips, sare) și formele de relief la care acestea dau naștere (la suprafață și în adâncime). Acesta a fost studiat inițial în Podișul Karst din Slovenia. – Romanian Kras (procesy krasowe, krasowienie) – procesy rozpuszczania skał przez wody powierzchniowe i podziemne, jeden z rodzajów wietrzenia chemicznego. Krasowieniu podlegają skały krasowiejące: przede wszystkim wapienie, a także dolomity, margle, gips, anhydryt, halit (potocznie sól kamienna). – Polish Karst - Eine allgemeine Linderung oder sich in leicht auflösbaren felsigen Bildungen (Gips und Kalkstein) durch die Handlung von oberflächlichem oder unterirdischem Wasser öffnend.-German Karst - Danish Karstik - Yüzeysel veya yeraltı sularının etkisi ile kolayca çözünebilen kayalık oluşumlarıdır.(alçı ve kireç taşı gibi) – Turkish Karstas – tai paprastai reljefų, plyšių, lengvai tirpstančių uolienų formavimąsis (gipso ir kalkakmenio), kurį sukelia išoriniai arba podirviniai vandenys. - Lithuanian

30

Kilocalorie - A unit of energy equal to 1000 calories.

Kilocalorie - O unitate de energie egală cu 1000 de calorii. – Romanian Kilocalorien - Eine Einheit der 1000 Kalorien gleichen Energie.-German Kilokalorie - 1000 kalorier - Danish Kilokaloria - jednostka energii cieplnej równa 1000 kalorii - Polish Kilokalori - 1000 kaloriye eşit olan enerji birimidir. – Turkish Kilokalorija – energijos vienetas lygus 1000-čiui kalorijų. - Lithuanian Kilocycle - A frequency unit equal to 1000 oscillations per second.

Kilocycle - O unitate de frecvență egală la 1000 de oscilatii pe secundă. – Romanian Kilocykl - jednostka częstotliwości drgań równa 1000 cyklów na sekundę – Polish Kilocycle - Eine Frequenzeinheit, die 1000 Oszillationen pro Sekunde gleich ist.-German Kilocycle - en frekvens på 1000 svingninger pr.sekund - Danish Kilodevir - Saniyede 1000 salınıma eşit olan frekans birimidir. – Turkish Kilodažnis - dažnio vienetas lygus 1000-čiui virpesių per sekundę. - Lithuanian Kilowatt - A unit of power equal to 1000 watts.

Kilowați - O unitate de putere egală cu 1000 de wați. – Romanian Kilowat - Jednostka mocy równa 1000 wat – Polish Kilowatt - Eine Einheit der 1000 Watt gleichen Kraft.-German Kilowatt - 1000 watt - Danish Kilowatt - 1000 watt a eşit olan enerji birimidir. – Turkish Kilovatas – jėgos vienetas lygus 1000-čiui vatų. - Lithuanian

L Lagoon - A natural body of water separated from a larger body of water by coral reef or sand bars. Lagoons are generally smaller than lakes.

Lagună - O parte a apei separate de o zonă mai mare de apă de către recif de corali sau bare de nisip. Lagunele sunt, în general, mai mici decât lacuri. – Romanian Laguna - część morza odcięta od niego przez lido, rafę barierową lub atol – Polish Lagune - Eine natürliche Wassermasse hat sich von einer größeren Wassermasse durch das Korallenriff oder die Sand-Bars getrennt. Lagunen sind allgemein kleiner als Seen.-German Lagune - en indsø - Danish Gölcük - Suyun büyük parçadan doğal bir şekilde ayrılmış, mercan ve resifler içeren 31

bölümüdür. Gölcükler genellikle göllerden daha küçüktür. – Turkish Marios – natūraliai susiformavęs vandens telkinys, atskirtas nuo didesnio vandens telkinio koralų rifu arba smėlio nerija. Marios būna paprtastai mažesnės nei ežerai. – Lithuanian Limnology - The study of continental waters and organisms living there.

Limnologie - Studiul apelor continentale și a organismelor care trăiesc acolo. – Romanian Limnologia - nauka z zakresu hydrologii zajmująca się badaniem wód zbiorników śródlądowych - Polish Limmologi - læren om levende organismer i vand - Danish Gök Bilim - Kıta suları ve orada yaşayan organizmaları inceler. – Turkish Limnologija – mokslas apie žemyninius vandenis ir organizmus gyvenančius juose. Lithuanian

Lithosphere - The rigid, mechanically strong, outer layer of the earth. This layer, also termed crust, makes up the soil, rock and waters of the earth.

Litosferă - Înveliș extern solid de pe suprafața globului pământesc; scoarța terestră – Romanian Litosfera - zewnętrzna sztywna powłoka Ziemi obejmująca skorupę ziemską i warstwę perydotytową - Polish Lithosfæren - jordens yderste lag - Danish Litosfer - Yeryüzünün katı, mekanik olarak güçlü, dış tabakası. Bu katman, aynı zamanda kabuk diye adlandırılan, toprak, kaya ve suyu oluşturur. – Turkish Litosfera – kietas, mechaniškai stiprus, išorinio sluoksnio žemės apvalkalas. Šis sluoksnis taip pat vadinamas žemės pluta, kurią sudaro dirvožemis, uolienos ir vanduo. - Lithuanian

M Monoculture - The cultivation of land for only one product or crop, such as corn, cotton or coffee.

Monocultură - cultivarea terenurilor pentru un singur produs sau cultură, cum ar fi porumb, bumbac sau cafea. – Romanian Monokultura - system rolniczy lub leśny, polegający na wieloletnim uprawianiu na tym samym obszarze roślin jednego gatunku – Polish Monokultur - Die Kultivierung des Landes für nur ein Produkt oder Getreide, wie Getreide, Baumwolle oder Kaffee.-German Monokultur - land der er opdyrket til kun at dyrke en slags grønsager - Danish Monokültür - mısır, pamuk ya da kahve gibi tek bir ürün ya da ürün için arazi ekimi. – Turkish Monokultūra – žemės ūkyje taikoma auginimo praktika sėjant vienos rūšies produktus arba derlių, tokius kaip kukurūzus, medvinę ar kavą. – Lithuanian Mutagens - Chemical compounds that produce changes in the structure of the DNA of which genes are made.

Mutageni - Compuși chimici care produc schimbări în structura ADN-ului din care genele 32

sunt făcute. – Romanian Mutagens - Chemische Zusammensetzungen, die Änderungen in der Struktur der DNA erzeugen, aus der Gene gemacht werden.-German Murtagens - et kemikalie til hvormed man kan ændre gener og dermed DNA - Danish Mutagenler - Genlerin yapılmış olduğu DNA yapısında değişikliklere yol açan Kimyasal bileşiklerdir - Turkish.

Mutageny - każde z czynników wywołujące mutacje – Polish Mutagenai – cheminiai junginiai sukuriantys pasikeitimus DNR struktūroje, iš kurios susideda genai. - Lithuanian

N Natural equilibrium - The theory of ecological balance. A natural system in equilibrium will return to its stable state after it has been disturbed. Natural equilibrium therefore usually contains self-correcting and self-repairing mechanisms.

Echilibru natural - Teoria echilibrului ecologic. Un sistem natural în echilibru va reveni la starea sa stabilă după ce a fost deranjat. Echilibrul natural, prin urmare, conține, de obicei, mecanisme de auto-corectare și auto-reparare.- Romanian Równowaga naturalna - zachodzi, gdy odpływ i dopływ energii i materii w przyrodzie są zrównoważone – Polish Natürliches Gleichgewicht - Die Theorie des ökologischen Gleichgewichtes. Ein natürliches System im Gleichgewicht wird zu seinem stabilen Zustand zurückkehren, nachdem es gestört worden ist. Natürliches Gleichgewicht enthält deshalb gewöhnlich selbstkorrigierende und selbst reparierende Mechanismen.-German Økologisk balance - trorien om en balance mellem alle levende organismer - Danish Doğal denge - Ekolojik denge teorisi. Dengedeki doğal bir sistem dengeyi bozan herhangi bir dış etkinin ardından tekrar kararlı hale gelecektir. Doğal denge bu nedenle genellikle kendi kendini düzelten ve tamir eden mekanizmaları içerir. –Turkish Natūralioji pusiausvyra – teorija apie ekologinį balansą. Natūrali ekvilibriumo sistema sugrąžins savo pirmapradę būseną po jos pažeidimo. Natūrali pusiausvyra paprastai susideda iš savaiminių ištaisymo ir atstatymo mechanizmų. - Lithuanian

Natural resources -All environmental components, renewable or otherwise, that can be useful for humans Resurse naturale- Toate componentele mediului, regenerabile sau în alt mod, care pot fi utile pentru om – Romanian Bodenschätze - Alle Umweltbestandteile, erneuerbar oder sonst, der für Menschen nützlich sein kann.-German Naturressourcer - jordens samlede ressourcer - Danish Doğal kaynaklar-İnsanlar için yararlı olabilen ya da yenilenebilir tüm çevre bileşenleri. – Turkish 33

Natūralieji ištekliai – visi atsinaujinantys arba pasitarnaujantys žmonėms aplinkos komponentai. - Lithuanian Niche - A unique set of environmental conditions (physical, chemical and biological) under which a particular organism can exist.

Nișă (Firidă) -Un set unic de condiții de mediu (fizice, chimice și biologice), în care un organism particular poate exista. – Romanian Nisza - Wszystkie składniki środowiska, odnawialnych lub w inny sposób, które mogą być przydatne dla ludzi – Polish Nische - Ein einzigartiger Satz von Umweltbedingungen (physisch, chemisch und biologisch), unter dem ein besonderer Organismus bestehen kann.-German Niche - et unikt sæt af miljømæssige forhold der gør det muligt for en organisme at leve deri - Danish Niş - Belirli bir organizmanın var olabilir altında benzersiz çevre koşulları (fiziksel, kimyasal ve biyolojik). – Turkish Prieglobstis(Niša) – tai unikali aplinkos sąlyga (fizinė, cheminė ir biologinė), kurioje tam tikras organizmas gali egzistuoti. - Lithuanian

Nicotine poisoning - Chronic intoxication produced by too much tobacco use, damaging the respiratory system and possible contributing to the development of cancer.

Nicotină - Intoxicație cronică produsă de consumul prea mult de tutun, duce la deteriorarea sistemului respirator și poate contribui la dezvoltarea cancerului. – Romanian Zatrucie nikotynowe - Przewlekłe zatrucie wyprodukowany przez zbyt używania tytoniu, uszkodzenia układu oddechowego i możliwości przyczynienia się do rozwoju raka – Polish Nikotinvergiftung - Chronische durch zu viel Tabakgebrauch erzeugte Vergiftung, das Atmungssystem und mögliche Beitragen zur Entwicklung des Krebses beschädigend.-German Nikotinforgiftning - forgiftning forårsaget af rygning - Danish Nikotin zehirlenmesi - Solunum sistemine zarar veren ve muhtemel kanser gelişimine sebep olan aşırı tütün kullanımından kaynaklanan kronik zehirlenme. – Turkish Apsinuodijimas nikotinu – chroniškas apsinuodijimas tabaku dėl naudojimo per dideliais kiekiais, pažeidžiantis kvėpavimo sistemas ir galintis išvystyti vėžį. - Lithuanian Nitrate - A salt of nitric acid essential for the growth of plants. Large quantities of nitrate are added to crops to increase the output of harvests, in the form of animal manure and more commonly artificial fertilizers.

Azotat - O sare de acid azotic esențială pentru creșterea plantelor. Cantități mari de azotat sunt adăugate la culturi pentru a crește producția de recolte, sub formă de gunoi de grajd și îngrășăminte artificiale mai frecvent. – Romanian Azotany - soli kwasu azotowego istotny dla wzrostu roślin.

Duże ilości azotanu dodaje się do roślin, aby zwiększyć wydajność zbiorów, w postaci nawozu zwierzęcego i nawozów sztucznych częściej – Polish Ntrat - en saltforbindelse - Danish Nitrat - Ein Salz der sauren Stickstoffursache für das Wachstum von Werken. Große Mengen des Nitrats werden zu Getreide hinzugefügt, um die Produktion von Ernten, in der Form des Tiermistes und der allgemeiner künstlichen Dünger zu vergrößern.-German 34

Nitrat - Bitkilerin büyümesi için gerekli nitrik asidin bir tuzudur. Nitrat, hayvan gübresi ve daha yaygın olarak suni gübre şeklinde hasat verimini artırmak için önemli miktarda bitkilerin toprağına eklenir. – Turkish Nitrato rūgštis – druska, azoto rūgštis naudojama augalų auginimui. Dideli nitrato kiekiai naudojami derliaus produktyvumi gerinti, pateikiamos gyvūnų mėšle arba plačiau naudojamomis dirbtinėmis trąšomis. - Lithuanian

Nitrite - A salt of nitrous acid, found naturally in the earth and also formed in the human intestine from nitrates by the action of bacteria. In nature it is part of the nitrogen cycle and is quickly transformed into nitrate, which is absorbed by plants.

Nitrit - O sare a acidului azotos, se găsește în mod natural în pământ și, de asemenea, este format în intestinul uman de nitrați prin acțiunea de bacterii. În natură este o parte a ciclului azotului și este rapid transformat în azotat, care este absorbit de plante.- Romanian Azotyny - soli kwasu azotowego, występują naturalnie w ziemi, a także uformowane w jelicie człowieka z azotanów przez działanie bakterii. W naturze jest częścią cyklu azotu i szybko przekształca się azotanu, która jest absorbowana przez rośliny – Polish Nitrite - Ein Salz von salpetriger Säure, gefunden natürlich in der Erde und auch gebildet in den menschlichen Eingeweiden von Nitraten durch die Handlung von Bakterien. In der Natur ist es ein Teil des Stickstoff-Zyklus und wird ins Nitrat schnell umgestaltet, das von Werken gefesselt ist.-German Nitrit - en saltforbindelse - Danish Nitrit - nitröz asitin bir tuzudur, toprakta doğal olarak bulunan ve aynı zamanda insan bağırsağında bakterilerin yardımıyla nitrattan üretilir. Doğada azot döngüsünün bir parçasıdır ve hızlı bir şekilde bitkiler tarafından emilen nitrat haline dönüştürülür. - Turkish Nitritas – azoto rūgšties druska, natūraliai randama žemėje ir taip pat formuojasi žmogaus žarnyne iš nitratų, bakterijų pagalba. Gamtoje, tai dalis azoto ciklo: kuris greitai transformuojasi į nitratą absorbuojamas augalų. – Lithuanian

Non-renewable natural resources - Natural resources that take thousands or millions of years to reproduce, and are therefore depleted after consumption, e.g. petroleum and emeralds.

Resurse naturale neregenerabile - Resurse naturale care durează mii sau milioane de ani pentru a se reproduce și, prin urmare, sunt epuizate după consum, de exemplu, petrol și smaralde –Romanian Nichterneuerbare Bodenschätze - Bodenschätze, die Tausende oder Millionen von Jahren nehmen, um sich zu vermehren, und deshalb nach dem Verbrauch, z.B. dem Erdöl und den Smaragden entleert werden.-German Ikke-vedvarende naturreserver - resserver i naturen som forventes at slippe op - Danish Yenilenemeyen doğal kaynaklar - Oluşumu binlerce veya milyonlarca yıl alan doğal kaynaklardır, bu nedenle kullanıldığında tükenir, örneğin petrol ve zümrüt. – Turkish Neatsinaujinantys gamtos ištekliai – natūralieji ištekliai, kuriems reikalingas tūkstančių ar milijonų metų atsistatymas, dėl to yra išeikvojami, pvz. nafta ir smaragdai. - Lithuanian 35

Nutrients - Chemical elements that are essential for life. Examples include carbon, oxygen, nitrogen, sulfur, phosphorous, magnesium and potassium.

Nutrienți - elemente chimice, care sunt esențiale pentru viață. Exemplele includ: carbon, oxigen, azot, sulf, fosfor, magneziu și potasiu.- Romanian Nieodnawialne zasoby naturalne - zasoby naturalne, które mają tysiące lub miliony lat do odtworzenia, a zatem są wyczerpane po zużyciu, np. ropa naftowa i szmaragdy – Polish Nährstoffe - Chemische Elemente, die für das Leben notwendig sind. Beispiele schließen Kohlenstoff, Sauerstoff, Stickstoff, Schwefel, phosphorhaltig, Magnesium und Kalium ein.German Nærringsstoffer - stoffer som er essintielle for alt liv - Danish Besinler - Yaşam için gerekli olan kimyasal elementler. Örnekleri karbon, oksijen, azot, kükürt, fosfor, magnezyum ve potasyum elementlerini içerir. – Turkish Maistinės medžiagos – cheminiai elementai reikalingi išgyventi. Pavyzdžiui anglis, deguonis, azotas, siera, fosforas, magnis ir kalis. - Lithuanian

O Omnivore - Organisms that eat both plants and animals.

Omnivor - Organismele care se hrănesc atât cu plante cât și cu animale. – Romanian Wszystkożerny - Organizmy, które jedzą rośliny i zwierzęta – Polish Allesfresser - Organismen, die sowohl Werke als auch Tiere essen.-German Altædende - organismer der spiser alt - Danish Visaėdžiai – organizmai, kurie gali maitintis tiek augalais, tiek gyvūnais - Lithuanian Hepcil (Omnivor) – Hem etobur hemde otobur olan organizmalardır. - Turkish Organic Organiczny - Polish Biologisch - German Organic, ecologic - Romanian Organisk - Danish Oрганичен/organitʃen/-Bulgarian Organik - Turkish Organiškas – Lithuanian Organic material - Animals or plants in any stage of decomposition found on or under the ground.

Materiale organice - Animale sau plante în orice stadiu de descompunere găsite pe sau sub pământ. – Romanian Materiał organiczny - zwierząt lub roślin w dowolnym stadium rozkładu znaleziono na lub pod powierzchnią ziemi – Polish Organisches Material - Tiere oder Werke in jeder Periode der Zergliederung, die auf oder unter dem Boden gefunden werden.-German Organiske materialer - dyr og planter i alle stadier, som findes på jorden - Danish Organik malzeme – Yer altı veya üstündeki hayvan veya bitkilerin ayrışma aşamalarından herhangi birinde elde edilen malzemedir. – Turkish Organinė medžiaga – gyvūnai ar augalai betkokioje įrymo stadijoje randami po arba ant žeme.

- Lithuanian

36

Organism - Any living creature, any plant or animal.

Organism - Orice creatură vie, orice plantă sau animal. – Romanian Organizm - Każda żywa istota, każda roślina lub zwierzę – Polish Organismus - Jedes lebende Wesen, jedes Werk oder Tier.-German Organisme - alt levende planter som dyr - Danish Organizma – Herhangi bir canlı yaratık, bitki veya hayvan. – Turkish Organizmas – betkoks gyvas padaras, augalas ar gyvūnas. - Lithuanian Oxidation - The reaction in which an atom, ion or molecule loses an electron. The opposite is called reduction.

Oxidarea - Reacția în care un atom, ion sau moleculă pierde un electron. Opus se numește reducere – Romanian Oxydation - Die Reaktion, in der ein Atom, Ion oder Molekül ein Elektron verliert. Das Gegenteil wird Reduktion genannt.-German Oxidering - en reaktion hvor et atom, ion eller et molekyle mister en elektron - Danish Utlenianie - reakcja w której atom, jon lub cząsteczka traci elektron.Przeciwnie nazywa redukcja - Polish Yükseltgenme – Bir atom , iyon veya molekülün elektron kaybettiği reaksiyondur. Bunun tersi indirgenmedir. – Turkish Oksidacija – reakcija, kai atomas, jonas ar molekulės praranda elektroną. Atvirkščias procesas vadinamas redukcija.- Lithuanian Ozone - An oxygen molecule (consisting of 3 oxygen atoms) that forms naturally from air about 45 km above the earth due to the action of ultraviolet solar radiation.

Ozon - O molecula de oxigen (format din 3 atomi de oxigen), care se formează natural în aer la aproximativ 45 km deasupra pământului datorită acțiunii radiației solare ultraviolete. – Romanian Ozon - cząsteczką tlenu (składająca się z 3 atomów tlenu), które w sposób naturalny z powietrza około 45 km nad ziemią w wyniku działania promieniowania ultrafioletowego promieniowania słonecznego – Polish Ozon - Ein Sauerstoff-Molekül (aus 3 Sauerstoff-Atomen bestehend), der natürlich von Luft ungefähr 45 km über der Erde wegen der Handlung der ultravioletten Sonnenstrahlung bildet.German Ozon - et oxygenmolekyle (indeholdende 3 oxygenmolekyler) som findes i ca 45 km over jordens overflade, som reagerer på den ultraviolette stråling - Danish Ozon - Ultraviyole güneş radyasyon eylem nedeniyle yeryüzünün 45 km kadar üzerinde havadan doğal olarak oluşturan bir oksijen molekülü (3 oksijen atomundan oluşan).-Turkish Ozone – deguonies molecule, kuri dažniausiai susiformuoja iš oro apie 45km virš žemės, vekiama ultravioletinės saulės apšvietos. - Lithuanian Oзон - Една молекула кислород (състояща се от три кислородни атома)-Bulgarian

37

P Pesticide - Pesticides are substances or mixture of substances intended for preventing, destroying, repelling or mitigating any pests.

Pesticid - Substanță chimică toxică folosită în agricultură pentru distrugerea dăunătorilor – Romanian Pestisit – Pestisitler (böcek zehiri) haşerelerin önlenmesi, yokedilmesi, kovulması ve azaltılması için tasarlanmış madde veya karışımlardır. - Turkish Pestycyd – to substancje lub mieszaniny substancji przeznaczonych do zapobiegania, niszczenia, odstraszania lub łagodzenia wszelkich szkodników – Polish Schädlingsbekämpfungsmittel - Schädlingsbekämpfungsmittel sind Substanzen oder Mischung von Substanzen, die für das Verhindern, Zerstören, Zurückschlagen oder Abschwächen jeder Pest beabsichtigt sind.-German Pesticid - en gift til bekæmpelse af ukrudt - Danish Trašos – trašos yra tam tikros medžiagos kurios susideda sumaišius įvairias medžiagas. Lithuanian

pH - A measure of the acidity or alkalinity of a liquid. pH stands for pouvoir hydrogène – French for hydrogen power. Acidity and alkalinity are measured on the pH scale, which runs from 1 to 14. pH-ul - Măsura de aciditate sau alcalinitate al unui lichid. pH-ul vine de la "pouvoir hydrogène" - franceză însemnând putere pe bază de hidrogen. Aciditatea și alcalinitatea sunt măsurate pe scara pH-ului, care se întinde de la 1 la 14.- Romanian pH - miara kwasowości lub zasadowości cieczy. pouvoir pH oznacza HYDROGENE Francuski dla napędu wodorowego. Kwasowości i zasadowości są mierzone na skali pH, która trwa od 1 do 14 – Polish pH - Ein Maß des Säuregehalts oder Alkalinität einer Flüssigkeit. pH tritt für die Wasserstoffkraft ein. Säuregehalt und Alkalinität werden auf der PH-Skala gemessen, die von 1 bis 14 läuft.-German pH - en skala som bruges til at måle et stofs surhed, skalaen går fra 1-14 - Danish pH- Bir sıvının asitlik veya bazlık ölçüsüdür. pH Hidrojen kuvveti anlamına gelir. Asitlik ve bazlık 1’den 14’e kadar olan pH cetveli ile ölçülür. –Turkish pH – rūgštingumo ir šarmingumo skysčiuose matavimas. Jie yra matuojami pH skalėje kurios intervalas yra nuo 1 iki 14. - Lithuanian

38

Photosynthesis - A biochemical process in which light energy from the sun is absorbed and transformed into chemical energy in green plants.

Fotosinteza - un proces biochimic, în care energia luminii de la soare este absorbită și transformată în energie chimică în plantele verzi.- Romanian Fotosynteza - proces biochemiczny, w którym energia światła od Słońca jest absorbowane i przekształcane w energię chemiczną w zielonych roślin – Polish Fotosynthese - Ein biochemischer Prozess, in dem die leichte Energie von der Sonne absorbiert und in die chemische Energie in grünen Werken umgestaltet wird.-German Fotosyntesen - den proces der foregår når blade omdanner CO2 til ilt - Danish Fotosentez -Yeşil bitkilerde güneşten gelen ışık enerjisinin emilmesi ve kimyasal enerjiye dönüşmesi olarak tanımlanan biyokimyasal süreçtir.-Turkish Fotosintezė – biocheminis procesas kurio metu šviesos energija iš saulės yra pasisavinama ir pakeičiama į cheminę energiją žaliuose augaluose. - Lithuanian

Phototropism - The reaction of a plant to light.

Fototropism - Reacția unei plante la lumina.- Romanian Fototropizm – Reakcja rośliny na światło – Polish Fototropismus - Die Reaktion eines Werks sich zu entzünden.-German Fototropisme - den reaktiontion som ske når en plante får lys - Danish Fototropizmi – Bir bitkinin ışık ile reaksiyonu. – Turkish Fototropizmas – augalo reakcija į šviesą. - Lithuanian

Pollution Zanieczyszczenie - Polish Umweltverschmutzung - German Poluare - Romanian Kirlilik - Turkish Forurening - Danish замърсяване /zamərsijavane/ - Bulgarian Užterštumas - Lithuanian Pollution prevention - techniques that eliminate waste prior to treatment, such as by changing ingredients in a chemical reaction.

Prevenirea poluării - tehnici care elimină deșeurile înainte de începerea tratamentului, cum ar fi schimbarea de ingrediente într- o reacție chimică. – Romanian Zapobieganie zanieczyszczeniom - technik eliminacji odpadów przed leczeniem, np. poprzez zmianę składników w reakcji chemicznej – Polish Verschmutzungsverhinderung - Techniken, die Verschwendung vor der Behandlung, solcher als durch das Ändern von Zutaten in einer chemischen Reaktion beseitigen.-German Forureningsforebyggelse - tiltag til at mindske forureningen - Danish Kirliliğin önlenmesi - Kimyasal reaksiyon yoluyla maddelerin içeriğini değiştirerek atıkların ortadan kaldırması tekniğidir. – Turkish Užterštumo mažinimas – tai procesai skirti pašalinti atliekas siekiant išvalyti aplinką, tokie 39

kaip pakeičiant jų sudedamąsias dalis cheminėse reakcijose - Lithuanian

Population density - The number of organisms in a defined area.

Densitatea populației - numărul de organisme într-o zonă definită.- Romanian Gęstość zaludnienia - liczba organizmów w określonym obszarze – Polish Bevölkerungsdichte - Die Zahl von Organismen in einem definierten Gebiet.-German Forureningskoncentration - et mål for koncentrationen af en forurening - Danish Nüfus yoğunluğu - Bir bölgede yaşayan organizma sayısı.-Turkish Populiacijos tankumas – tam tikras organzimų kiekis nustatytoje teritorijoje - Lithuanian Precipitation Precipitații - Romanian Krituliai – Lithuanian Niederschlag - German Prscipitation - Danish Yağış veya çökelti oluşumu – Turkish Opady - Polish

R Radiation - The transfer of energy or sub-atomic particles through the air. The heating of the earth by the sun is an example of radiation.

Radiație - transferul de energie sau de particule sub-atomice, din aer. Încălzirea pământului de soare este un exemplu de radiație. – Romanian Promieniowanie - transfer energii lub subatomowych cząstek w powietrzu.Ogrzewanie ziemi przez słońce jest przykładem promieniowania – Polish Radiation - Die Übertragung der Energie oder subatomaren Partikeln durch die Luft. Die Heizung der Erde durch die Sonne ist ein Beispiel der Radiation.-German Stråling - Danish Radyasyon - Enerji ve atom altı parçacıkların hava yoluyla transferi. Güneş tarafından toprağın ısıtılması radyasyona bir örnektir. – Turkish Radiacija – tai energijos ar sub-atominių daleliyčių perdavimas per orą. Žemės įšilimas nuo saulės spindulių yra radiacijos pavyzdys - Lithuanian

Recycling - To reuse a material by transforming it into new products. Recyclable materials include paper, glass, plastic and tin.

Reciclare - A reutiliza un material prin transformarea acesteia în produse noi. Materialele reciclabile includ hârtie, sticlă, plastic și staniu – Romanian Geri dönüşüm - Bir malzemeyi yeniden kullanmak için yeni ürünler haline dönüştürmek.

Geri dönüştürülebilir malzemelere kağıt, cam, plastik ve teneke gibi örnekler verilebilir. 40

Turkish Genbrug – Danish Recykling - Aby ponownie użyć materiału, poprzez przekształcenie go w nowe produkty.

Surowce wtórne, to papier, szkło, plastik i cyny - Polish Die Wiederverwertung - um ein Material durch das Umwandeln davon in neue Produkte wiederzuverwenden. Wiederverwertbare Materialien schließen Papier, Glas, Plastik und Dose ein.-German Perdirbimas – tos pačios medžiagos perdirbimas ar pakeitimas į naują produktą. Prie perdirbamų medžiagų priskiriamas stiklas, plastikas. - Lithuanian Pециклиранe/retsiklirane/ -Bulgarian

Reduction - The reaction in which an atom, ion or molecule gains an electron. The opposite is called oxidation.

Compresie - reacție, în care un atom, ion sau moleculă câștigă un electron. Opusul se numește oxidare. – Romanian Redukcja - reakcja w której atom, jon lub cząsteczka zyskuje elektron.Przeciwnie nazywa utleniania – Polish Reduktion - Die Reaktion, in der ein Atom, Ion oder Molekül ein Elektron gewinnen. Das Gegenteil wird Oxydation genannt.-German Reduktion - reaktionen i et atom, ion eller molekyle som modtager en elektron - Danish İndirgenme - Bir atom, iyon yada molekülden elektron kazanan reaksiyondur. Bunun tersine oksidasyon denir. – Turkish Redukcija – tam tikra reakcija kai atomo ar jono molekulė įgauna elektrona. Priešinga reakcija vadinama oksidacija. - Lithuanian

Renewable energy - Energy obtained from sources that are inexhaustible, unlike, for example, fossil fuels, of which there is a finite supply. Renewable sources of energy include wood, waste, geothermal, wind and solar thermal energy.

Energia odnawialna - Polish Erneuerbare Energie - Energie hat von Quellen vorgeherrscht, die, unterschiedlich, zum Beispiel, fossile Brennstoffe unerschöpflich sind, von denen es eine begrenzte Versorgung gibt. Erneuerbare Energiequellen schließen Holz, überflüssig, geothermisch, Wind und Sonnenthermal-Energie ein.-German Energie regenerabilă - energie obținută din surse care sunt inepuizabile, spre deosebire, de combustibili fosili, din care există un număr limitat. Sursele regenerabile de energie includ lemnul, deșeurile, geotermală, precum și energia solară și eoeliană. - Romanian Vedvarende energi - Danish възобновяема енергия/vəzobnovijaema energija/ 41

Yenilenebilir enerji- Tükenmez kaynaklardan elde edilen enerji, fosil yakıtlar gibi sonlu enerji kaynaklarından farklı olan. Yenilenebilir enerji kaynakları ahşap, atık, jeotermal, rüzgar ve güneş termal enerji gibi örnekleri içerir. – Turkish Atsinaujinanti energija – Energija gaunama iš neisenkančių šaltinių tokių kaip medžio, vėjo, saulės.- Lithuanian

Renewable natural resources - Resources that have the capacity to be reused. Examples include animals and plants.

Resurse naturale regenerabile - resurse, care au capacitatea de a fi reutilizate. Exemplele includ animale și plante. – Romanian Odnawialne źródła energii – źródła energii, których wykorzystywanie nie wiąże się z długotrwałym ich deficytem, ponieważ ich zasób odnawia się w krótkim czasie – Polish Erneuerbare Bodenschätze - Mittel, die die Kapazität haben, wiederverwendet zu werden. Beispiele schließen Tiere und Werke ein.-German Vedvarende naturressourcer - ressourcer der kann genanvendes eller gendannes - Danish Yenilenebilir doğal kaynaklar- Yeniden kullanılabilme özelliğine sahip kaynaklardır. Örnekleri bitki ve hayvanları içerir. – Turkish Atsinaujinantys natūralūs ištekliai – ištekliai kurie turi savybę būti panaudojami keletą kartų, pavyzdžiui, gyvūnai ir augailai.- Lithuanian

S Salinity - The amount of salt in the water or ground.

Salinitate - cantitatea de sare din apă sau sol.- Romanian Zasolenie - ilość soli w wodzie lub gruncie – Polish Salzgehalt - Der Betrag von Salz im Wasser oder Boden.German Saltindhold - den mængde af salt der findes i vandet eller i jorden . Danish Tuzluluk - Su veya topraktaki tuz miktarı. – Turkish Druskingumas - druskos kiekis vandenyje arba žemėje. - Lithuanian

Save energy/water Oszczędzać energię/wodę - Polish Wasser/energie sparen - German Vandbesparende energi - Danish пестя енергия/вода /pestja energija/voda -Bulgarian Economisirea energiei/apei –Romanian 42

Enerji/Su tasarrufu – Turkish Energijos saugojimas (tausojimas) /vanduo – Lithuanian

Sedimentation - The process by which particles (called sediment) in a liquid settle to the bottom under the action of gravity.

Sedimentarea - Procesul prin care particule (numite sedimente), dintr-un lichid se depun în partea de jos, sub acțiunea gravitației.- Romanian Osadzanie - proces, w którym cząstki (o nazwie osad) w cieczy osiadają na dole, pod działaniem grawitacji – Polish Ablagerung - Der Prozess, durch den sich Partikel (genannt Bodensatz) in einer Flüssigkeit zum Boden unter der Handlung des Ernstes niederlassen. - German Sedimantasyon - Bir sıvı içindeki partiküllerin (tortuların) yerçekiminin etkisiyle dibe vurmasıdır. - Turkish Sedimentacija - procesas, kurio metu dalelės (vadinamas nuosėdomis) skystyje nusėsta iki apačios pagal sunkio jėgą. - Lithuanian

Solar energy - Energy transmitted from the sun and gathered for human needs.. To obtain this source of energy, solar panels and capturers are utilized. These require lots of space and areas with high levels of sunshine.

Energia solară - Energia transmisă de soare și capturată pentru nevoile omului .. Pentru a obține această sursă de energie, sunt utilizate panouri solare și captoare. Acestea necesită spații și zone cu mult soare.- Romanian Energia słoneczna - energia przekazywana od słońca i zebrał dla potrzeb człowieka. Aby uzyskać to źródło energii, paneli słonecznych i capturers są wykorzystywane. To wymaga dużo miejsca i obszary o wysokim poziomie nasłonecznienia – Polish Sonnenenergie - Energie, die von der Sonne übersandt ist und für menschliche Bedürfnisse gesammelt ist.. Um diese Energiequelle zu erhalten, werden Sonnenkollektoren und capturers verwertet. Diese verlangen viel Raum und Gebiete mit hohen Niveaus des Sonnenscheins.-German Solenergi - energi som kann indsamles fra solen vha.

Solpaneler eller sol- og energifangere - Danish Güneş enerjisi - Güneşten iletilen enerjidir. Bu enerjiyi elde edebilmek için güneş panelleri kullanılmaktadır. Bunların kullanımı için güneş düzeyi yüksek olan geniş alanlar gereklidir. – Turkish Saulės energija - energija perduodama iš saulės ir surenkama patenkinti žmonių poreikiams. Norėdami gauti šį energijos šaltinį, reikia naudoti saulės baterijų plokštes. Tai reikalauja daug erdvės su danžų saulės apšvietimu. - Lithuanian

43

Solar photovoltaic plant Centrală fotovoltaică – Romanian Photovoltaic Sonnenwerk - German Solcelleanlæg - Danish Elektrownia słoneczna – Polish Fotovoltaik güneş bitkisi – Turkish Fotovoltinės saulės elektrinės - Lithuanian Solar power Energia słoneczna - Polish Solarenergie - German Solenergi - Danish Cоларна енергия/solarna energija/-Bulgarian Putere solara – Romanian Güneş enerjisi - Turkish Saulės energija - Lithuanian

Sort rubbish Sortować śmieci – Polish Müll sortieren – German Sortarea gunoiului – Romanian Çöp sıralaması – Turkish Affaldssortering – Danish сортирам боклук /sortiram bokluk/-Bulgarian tušiuoti šiukšles – Lithuanian Stabilizers - Chemicals that are added to food products to keep the ingredients in an unchanging state.

Stabilizatori - substanțe chimice care sunt adăugate în produsele alimentare pentru a menține ingredientele într-o stare neschimbată- Romanian.

Stabilizatory - Chemikalia, które są dodawane do produktów spożywczych, aby zachować składniki w niezmiennym stanie – Polish Ausgleicher - Chemikalien, die zu Nahrungsmittelprodukten hinzugefügt werden, um die Zutaten in einem unveränderlichen Staat zu behalten.-German Stabilisatorer Kemikalier, der tilsættes til fødevarer for at holde ingredienserne i en uforanderlig tilstand - Danish Stabilizatörler - Gıda ürünlerinin uzun ömürlü olması için eklenen kimyasal maddeler. – Turkish Stabilizatoriai - cheminės medžiagos, dedamos į maisto produktus išlaikyti ingredientus nekintančioje būklėje. – Lithuanian

44

Sustainable development Dezvoltare durabilă – Romanian Nachhaltige Entwicklung -German Sürdürülebilir kalkınma – Turkish Tvarus vystymasis - Lithuanian

T Territorial - A behavior in which an organism defends an area against intrusion.

Teritorial - un comportament în care un organism apără o zonă împotriva intruziunilor.Romanian Terytorialny - zachowanie, w którym organizm chroni powierzchnię przed wtargnięciem – Polish Land-Ein Verhalten, in dem ein Organismus ein Gebiet gegen das Eindringen verteidigt.German Territorial - et område hvor en organisme forsvarer området mod indtrængen - Danish Bölgesel - Bir organizmanın saldırı karşısında bölgesini savunması. – Turkish Teritorinis - elgesys, kai organizmas gina plotą nuo kito gyvūno įsibrovimo. - Lithuanian

Territory - The area where an individual, couple or society live permanently. They defend their territory at all costs when others from the same species try to occupy it.

Teritoriul - zona în care un individ, cuplu sau societate trăiește permanent. Ei apără teritoriul lor atunci când alții din aceeași specie încerca să-l ocupe. – Romanian Territorium - Das Gebiet, wo eine Person, Paar oder Gesellschaft dauerhaft leben. Sie verteidigen ihr Territorium um jeden Preis, wenn andere von denselben Arten versuchen, es zu besetzen.- German Territorium - et område hvor en enkelt, et par eller enflok lever permanent - Danish Terytorialny - zachowanie, w którym organizm chroni powierzchnię przed wtargnięciem – Polish Teritorija - vietovė, kurioje asmuo, pora arba visuomenė nuolat gyvena. Jie gina savo teritoriją bet kokia kaina, kai kiti iš tos pačios rūšies atsovai bando užimti ją. - Lithuanian

45

Bölge - Bireysel, çift ya da genel toplumun kalıcı yaşam sahası. Aynı türün diğer hayvanları işgal ederse kendi bölgelerini savunurlar. - Turkish

Thermal power station Centrală termică – Romanian Elektrownia cieplna – Polish Thermalkraftwerk - German Thermal kraftværk - Danish Termik güç santrali – Turkish Šiluminė elektrinė. – Lithuanian Toxic substances Substante toxice - Romanian Tоксични субстанции /toksitʃni substantsii/-Bulgarian Substancje toksyczne – Polish Toxische Substanzen - German Giftige substanser - Danish Toksik maddeler – Turkish Toksiškos medžiagos - Lithuanian Toxin - A poisonous substance: for example, a pesticide.

Toxina - o substanță otrăvitoare: de exemplu, un pesticid. – Romanian Toksyna - trująca substancja, na przykład pestycydów – Polish Toxin - Eine giftige Substanz: zum Beispiel, ein Schädlingsbekämpfungsmittel. – German Toxin - En giftig substans, som fx. Pesticider - Danish Toksinas - nuodingosios medžiagos, pavyzdžiui : pesticidai. - Lithuanian Toksin - Bir zehirli madde: örneğin, bir pestisit. - Turkish

Transpiration - The loss of water vapor through plants. This action helps the pressure of the root push the water through the stem. In this way the plant can increase the amount of water that rises through its stem.

Transpirație - pierderea vaporilor de apă prin plante. Această acțiune ajută presiunea rădăcinii să împingă apa prin tulpină. În acest fel, planta poate crește cantitatea de apă care se ridică prin tija acestuia. – Romanian Transpiration - Der Verlust des Wasserdampfs durch Werke. Diese Handlung hilft dem Druck der Wurzel, das Wasser durch den Stamm zu stoßen. Auf diese Weise kann das Werk den Betrag von Wasser vergrößern, das sich durch seinen Stamm erhebt.-German Transpiration - det vand der fordamper fra planter. Transpirationen hjælper til at vandet der kommer fra træets rod løber op gennem stammen og kann fordampe gennem bladene, på den måde har træet altid den mængde vand træet behøver- Danish Transpiracja - utrata pary wodnej przez rośliny. To działanie ułatwia ciśnienia głównego przesunąć wody przez trzpień. W ten sposób instalacja może zwiększyć ilość wody, która wznosi się poprzez trzpień – Polish Transpiracija - vandens garavimas per augalus. Šis veiksmas padeda iš šaknų stumti vandenį per stiebą. Tokiu būdu augalas padidina vandens kiekį stiebe. - Lithuanian 46

Terleme - Bitkilerin su buharı kaybı. Bu eylerm, kök basınç ve kök ile su itimine yardımcı olur. Bu şekilde bitkinin kökü büyür ve su miktarı arttırılabilir. - Turkish

Trophic - Related to nutrition. Organisms that have the same general mode of nutrition are said to be on the same trophic level.

Trofic - legat de alimentație. Organismele care au același mod general de nutriție se spune că sunt la același nivel trofic. – Romanian Troficzny - związanych z żywieniem. Organizmy, które mają taką samą ogólną sposobu żywienia nazywane są na tym samym poziomie troficzny – Polish Trophisch - Zusammenhängend mit der Nahrung. Wie man sagt, sind Organismen, die dieselbe allgemeine Weise der Nahrung haben, auf demselben trophischen Niveau.-German Trofisk - relateret til næringsstoffer. Organismer der har behov for de samme næringsstoffer, siges at have det samme trofiske niveau - Danish Besleyici - Beslenme ile ilgili. Organizmalar aynı şekilde besleniyor ve trofik seviyede olduğu söyleniyor. - Turkish Trofika - susijusi su mityba. Organizmai kurie turi tuos pačius mitybis įpročius, yra tame pačiame mitybos grandinės lygyje. - Lithuanian

U Unleaded petrol Benzyna bezołowiowa - Polish Benzină fără plumb - Romanian Bleifreies Benzin - German Blyfri benzin - Danish безоловен бензин/bezoloven benzin/- Bulgarian Kurşunsuz benzin – Turkish Bešvinis benzinas. - Lithuanian

V Vaccine - A medication that contains debilitated or dead pathogens (e.g. viruses). When a vaccine is injected into the body of an animal or human, it causes the generation antibodies.

These antibodies can combine with the antigens of live pathogens, fight.

Vaccin - Un medicament care conține agenți patogeni debilitați sau morți (de exemplu, viruși). Atunci când un vaccin este injectat în corpul unui animal sau uman, aceasta provoacă 47

anticorpi. Acești anticorpi se pot combina cu antigene ale agenților patogeni vii, luptând contra infecțiilor, și a asigurând protecție pentru îmbolnăviri. – Romanian Szczepionka - lek, który zawiera osłabionych lub martwych patogenów (np. wirusy). Gdy szczepionka jest wstrzykiwana do organizmu zwierzęcia lub człowieka, to powoduje powstawanie przeciwciał. Przeciwciała te można łączyć z antygenami żywych patogenów, walczyć – Polish Impfstoff - Ein Medikament, das geschwächte oder tote pathogene Faktoren (z.B. Viren) enthält. Wenn ein Impfstoff in den Körper eines Tieres oder Menschen eingespritzt wird, verursacht es die Generationsantikörper. Diese Antikörper können sich mit den Antigenen von lebenden pathogenen Faktoren, Kampf verbinden.-German Vaccine - et medikament som indeholder svage eller døde virusser, som sprøjtes ind i kroppen, denne aktiverer kroppens forsvar, som danner sine egne stoffer mod sygdommen Danish Aşı - Dermansız veya ölü patojenler (örneğin virüsler) içeren bir ilaç. Aşı bir insan yada hayvan vücüduna enjekte edildiğinde yeni antikorların doğumuna sebep olur. Bu antikorlar hastalıklarla savaşır. – Turkish Vakcina – tai vaistas, susidedantis iš nusilpusių arba negyvų patogenų (pvz. virusų). Kai vakcina yra suleidžiama į gyvūno ar žmogaus kūną, ji priverčia gamintis generuojančius antikūnus. Šie antikūnai gali susijungti su antigenais prieš gyvus patogenus. - Lithuanian

Virus - A microscopic agent that can infect an organism and reproduce itself in that organism, causing sickness.

Virus - Un agent microscopic care pot infecta un organism și carea se reproduce în acest organism, cauzând boala. – Romanian Virus - mikroskopijny czynnik, który może zainfekować organizm i rozmnażać się w tym organizmie, powodując chorobę – Polish Virus - Ein mikroskopisches Agens, das einen Organismus anstecken und sich in diesem Organismus fortpflanzen kann, Krankheit verursachend.German Virus - en mikroskopisk stårelse som kann inficere en organisme med en lang række af sygdomme - Danish Virüs - Bir organizmaya bulaşarak ve onu çoğaltarak hastalığa sebebiyet veren mikroskobik etken. – Turkish Virusas – tai mikroskopinė medžiaga galinti infekuoti organizmą ir daugintis jame, sukeliant negalavimus. – Lithuanian

48

Vitamin - An organic substance that an animal must have in its diet. Vitamins are usually named after the letters of the alphabet, and are found in different foods or are created by the action of sunlight on our skin.

Vitamina - O substanță organică pe care un animal trebuie să o aibă în dieta sa. Vitaminele sunt de obicei denumite după literele alfabetului, și se găsesc în diferite produse alimentare sau sunt create de acțiunea razelor de soare asupra pielii noastre. – Romanian Witamina - substancja organiczna, że zwierzę musi mieć w swojej diecie. Witaminy są zazwyczaj nazwane literami alfabetu, i znajdują się w różnych produktach lub są tworzone w wyniku działania promieni słonecznych na naszą skórę – Polish Vitamin - Eine organische Substanz, die ein Tier in seiner Diät haben muss. Vitamine werden gewöhnlich nach den Buchstaben vom Alphabet genannt, und werden in verschiedenen Nahrungsmitteln gefunden oder werden durch die Handlung des Sonnenlichtes auf unserer Haut geschaffen.-German Vitamin - en organisk substans som alt levende skal have gennem føden - Danish Vitamin - Diyet yapan birinin yemesi gereken organik madde. Vitaminler genellikle alfabedeki harflerle isimlendirilirler. Farklı yiyeceklerde bulunurlar ve derimizde de güneş ışığı sayesinde üretilebilirler. – Turkish Vitaminas – gyvūno mitybai reikalinga organinė medžiaga. Vitaminai paprastai vadinami alfabeto raidėmis ir yra randami skirtinguose maisto produktuose, arba sukuriami saulės spinduliuotei pasiekus mūsų odą. – Lithuanian

W Waste - Refers to all excess and unwanted matter, including industrial, agricultural, home and commercial leftovers.

Deșeuri - Se referă la toată materia în exces și nedorită, inclusiv resturi industriale, agricole, comerciale și casnice. – Romanian İsraf - Sanayi, tarım, ev ve ticari artıkları dahil tüm aşırı ve istenmeyen artıklardır. – Turkish Odpady - Polish Verschwendung - German Spild – Danish Atliekos – visos medžiagos likusios po gamybos proceso.Pavyzdžiui industrinių, ūkinių, namų ir komercinių gaminių likučiai.- Lithuanian пилеене/pileene/-Bulgarian Water - A compound consisting of 2 atoms of hydrogen and one atom of oxygen (H2O), found on the earth in solid, liquid, and gaseous forms. Essential for all life.

Apa - Un compus format din 2 atomi de hidrogen și un atom de oxigen (H2O), găsită pe pământ în formă solidă, lichidă și gazoasă.- Romanian Woda - związek składa się z 2 atomów wodoru i jednego atomu tlenu (H2O), znajdujący się na ziemi w postaci stałych, ciekłych i gazowych. Zasadnicze znaczenie dla Water Energy Energia wody - Polish Wasserenergie - German водна енергия/vodna energija/ = Bulgarian 49

Vandenergi - Danish Hidroenergie - Romanian Hidroenerji – Turkish Vandens energija – Lithuanian Water Purification Purificare apei - Romanian Oczyszczanie wody – Polish Wasserreinigung - German Vandrensning - Danish Su arıtma – Turkish Vandens valymas – Lithuanian.

Wind Energy Energia wiatru - Polish Windenergie - German вятърна енергия/vjatərna energija/ - Bulgarian Vindenergi - Danish Energie eoliana - Romanian Rüzgar enerjisi – Turkish Vėjo energija – Lithuanian.

Wind farm Farma wiatrowa - Polish Windpark - German вятърна централа /vjatərna tsentrala/ - Bulgarian Vindmøllepark - Danish Fermă eoliană - Romanian Rüzgar çiftliği – Turkish Vėjo ūkis – Lithuanian.

Wind turbine Turbina wiatrowa, wiatrak - Polish Turbine eoliene - Romanian ветрогенератор/vetro generator/ - Bulgaria Vindturbine - Danish Rüzgar türbini – Turkish Windturbine – German Vėjo turbina – Lithuanian.

50

Wind power - The conversion of wind energy into more useful forms, usually electricity, using wind turbines.

Energia eoliană - conversia energiei eoliene în energie electrică, folosind turbine eoliene. - Romanian Rüzgar enerjisi - Rüzgar türbinleri kullanılarak rüzgar enerjisinin elektriğe dönüşütürülmesidir. – Turkish Windkraft - Die Konversion der Windkraft in nützlichere Formen, gewöhnlich Elektrizität, mit Windturbinen.German Vindenergi - den energi man kan udnytte fra vinden fx.

Vha. Vindmøller - Danish Energia wiatrowa - przetwarzanie energii wiatru na więcej użytecznych formularzy, zazwyczaj energii elektrycznej, z wykorzystaniem turbin wiatrowych – Polish Vėjo galia – vėjo energijos pavertimas į labiau naudingus energijos šaltinius, naudojant vėjo turbinas.- Lithuanian

X X-ray - X-radiation (composed of X-rays) is a form of electromagnetic radiation. X-rays have a wavelength in the range of 0.01 to 10 nanometers, corresponding to frequencies in the range 30 petahertz to 30 exahertz (3×1016 Hz to 3×1019 Hz) and energies Röntgen ışınları - 0.125 ile 125 keVenerji aralığında veya buna karşılık, dalgaboyu 10 ile 0,01 nm aralığında olan elektromanyetik dalgalar veya foton demetidır. 30 ile 30.000 PHz (1015 hertz) aralığındaki titreşim aralığına eşdeğerdir - Turkish Radiația (razele) X sau radiația (razele) Röntgen - Sunt radiații electromagnetice ionizante, cu lungimi de undă mici, cuprinse între 0,1 și 100 Å. – Romanian X-ray - X-promieniowanie (składa się z promieni X) jest formą promieniowania elektromagnetycznego. Rentgenowskie ma długości fali w zakresie od 0,01 do 10 nanometrów, co odpowiada częstotliwości w zakresie 30 do 30 petahertz exahertz (3 x 1016 Hz do 3 x 1019 Hz) i energii – Polish Röntgenstrahl - Röntgenbestrahlung (zusammengesetzt aus Röntgenstrahlen) ist eine Form der elektromagnetischen Radiation. Röntgenstrahlen haben eine Wellenlänge im Rahmen 0.01 zu 10 Nanometer, entsprechend Frequenzen in der Reihe 30 petahertz zu 30 exahertz (3×1016 Hz zu 3×1019 Hz) und Energien.-German Røntgenstråler - bruges bl.a. til behandling af canacer - Danish Rengeno spinduliuotė – tai tam tikra elektromagnetinės apšvietos forma. Rengeno bangų ilgis svyruoja nuo 0,01 iki 10 nanometrų, atsižvelgiant į dažnių amplitudę nuo 30 petahertzų iki 30 exahertzų (3×1016 Hz to 3×1019 Hz) ir energijas. - Lithuanian