Eboriko2013 by ΔΑΠ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Τομέας: Οικονομικής των Επιχειρήσεων και Χρηματοοικονομικής

Αλέξανδρος Ν. Ρόκας Εντεταλμένος Διδασκαλίας Τμήματος Οικονομικών Επιστημών Παν/μίου Αθηνών Δικηγόρος, Διδάκτωρ Νομικής Παν/μίου Humboldt Βερολίνου, LL.M. (Harvard) arokas@econ.uoa.gr http://eclass.uoa.gr/courses/ECON281/

Σημειώσεις μαθήματος Στοιχεία Εμπορικού Δικαίου Εαρινού Εξαμήνου (2013) Ανανέωση: Τρίτη, 19 Μαρτίου 2013

Πρώτο μάθημα (11-3-2013) Περιεχόμενα I. Εισαγωγή 1. Αντικείμενο του Εμπορικού Δίκαιου και χαρακτηριστικά της εμπορικότητας 2. Κλάδοι του Εμπορικού Δίκαιου 3. Σχέσεις Εμπορικού Δικαίου και Οικονομίας ΙΙ. Εισαγωγή στο Δίκαιο των Εμπορικών Εταιριών 1. Έννοια της επιχείρησης 2. Έννοια του νομικού προσώπου και οικονομική σημασία 3. Προσωπικές και κεφαλαιουχικές εταιρίες 4. Διακρίσεις των εταιριών 5. Αντικείμενο του εταιρικού δικαίου

I. Εισαγωγή 1. Αντικείμενο του Εμπορικού Δίκαιου και χαρακτηριστικά της εμπορικότητας Το εμπορικό δίκαιο (ΕμπΔ) είναι τμήμα του ιδιωτικού δικαίου και ως αντικείμενο έχει τη ρύθμιση των εμπορικών βιοτικών σχέσεων, αυτών δηλ. που σχετίζονται με τη διακίνηση αγαθών και υπηρεσιών. Οι «εμπορικές βιοτικές σχέσεις», όπως θα εξηγηθεί παρακάτω, περιλαμβάνουν όχι μόνο το εν στενή εννοία εμπόριο, άλλα κάθε δράση που ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ – ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ – ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ – ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 2013 © ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Ν. ΡΟΚΑΣ, ΕΝΤΕΤΑΛΜΕΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος, με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά, χωρίς γραπτή άδεια του συγγραφέα.

χαρακτηρίζεται από εμπορικότητα (μεταφορές, βιομηχανίες, τραπεζικές δραστηριότητες κτλ). Βασικά στοιχεία της εμπορικότητας είναι τα εξής: α. Διαμεσολαβητική λειτουργία. Καθώς από την παραγωγή στην κατανάλωση των προϊόντων παρεμβάλλονται πολλά στάδια, λειτουργία του εμπορίου είναι ακριβώς η διαμεσολάβηση, η προώθηση δηλ. των αγαθών από την παραγωγή τους εκεί που υπάρχει η ανάγκη τους. Για παράδειγμα, ο πωλητής επίπλων μεσολαβεί κατ’ ουσίαν μεταξύ του προμηθευτή του και του τελικού καταναλωτή. Αλλά και ο βιοτέχνης, ο οποίος παρήγαγε εξ αρχής το προϊόν και το πώλησε στον χονδρέμπορο, παρότι δεν έχει τη διαμεσολάβηση ως κύριο αντικείμενο της εργασίας του (όπως ο χονδρέμπορος ή ο πωλητής επίπλων), μεσολαβεί κι αυτός στην κυκλοφορία των οικονομικών αγαθών, καθώς έχει αγοράσει τις αναγκαίες πρώτες ύλες και έχει δημιουργήσει την απαραίτητη οργάνωση για την παραγωγή του αγαθού. Επίσης, η έννοια της διαμεσολάβησης δεν έχει μόνο την έννοια της διάθεσης του προϊόντος μέσω της αλλαγής της ιδιοκτησίας του, αλλά και μέσω της μεταφοράς από τόπο σε τόπο. Συνεπώς, και η μεταφορά αγαθών είναι εμπορική πράξη (όπως και η μεταφορά προσώπων, η οποία συνιστά και αυτή οικονομικό αγαθό). Επιπλέον, και στον τομέα των υπηρεσιών υφίσταται μεσολάβηση, στο βαθμό που οι υπηρεσίες αυτές δεν εξυπηρετούν μια άμεση βιοτική ανάγκη (όπως αυτές του μηχανικού και του δικηγόρου, οι οποίες είναι κατά τούτο «πρωτογενείς» υπηρεσίες), αλλά υφίστανται προς το σκοπό της διοχέτευσης πρωτογενών υπηρεσιών προς τον αποδέκτη τους. Προκειμένου, για παράδειγμα, οι υπηρεσίες του ιατρού ή του συγγραφέα να φτάσουν στον τελικό αποδέκτη τους, δύναται να συσταθεί μια κλινική ή ένας εκδοτικός οίκος, μονάδες οι οποίες σε τελική ανάλυση έχουν διαμεσολαβητικό χαρακτήρα. Αλλά και τα πιστωτικά ιδρύματα (τράπεζες) προβαίνουν σε κατ΄ εξοχήν μεσολαβητικές υπηρεσίες, καθώς π.χ. συγκεντρώνουν τις καταθέσεις του κοινού και τις διαθέτουν στη συνέχεια για δανειοδοτήσεις ή μεσολαβούν στη μεταφορά κεφαλαίων. Στην εποχή του Internet, η διαμεσολαβητική λειτουργία του εμπορίου δύναται να περιορίζεται ή να αλλάζει περιεχόμενο. Στην περίπτωση, για παράδειγμα, ιστοσελίδων που επιτρέπουν την αγορά προϊόντων απ’ ευθείας από τον παραγωγό (ηλεκτρονικό εμπόριο), καταργείται ο ρόλος του καταστήματος διάθεσης προϊόντων ως μεσολαβητή, εξακολουθεί όμως ο παραγωγός να μεσολαβεί μεταξύ των προμηθευτών του και του καταναλωτή. Συνοψίζοντας, η διαμεσολαβητική λειτουργία του εμπορίου εκδηλώνεται κυρίως με τους ακόλουθους τρόπους: i. με την περαιτέρω διάθεση του προϊόντος ή της υπηρεσίας ii. με την μεταφορά του αγαθού ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ – ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ – ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ – ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 2013 © ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Ν. ΡΟΚΑΣ, ΕΝΤΕΤΑΛΜΕΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος, με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά, χωρίς γραπτή άδεια του συγγραφέα.

με την παροχή οικονομικής πίστης (από τα πιστωτικά ιδρύματα) με την ανάληψη του κινδύνου (από ασφαλιστικές εταιρίες) εμμέσως με τη διενέργεια βοηθητικών πράξεων του εμπορίου (π.χ. από τον εμπορικό αντιπρόσωπο) β. Εμπορικός κίνδυνος. Η εμπορική δραστηριότητα συνοδεύεται συνήθως από το στοιχείο του κινδύνου, του επιχειρηματικού ρίσκου δηλ. που τη συνοδεύει, το οποίο καθιστά πιθανή την απώλεια του κεφαλαίου που επενδύθηκε. Οι κίνδυνοι αυτοί μπορούν να προέρχονται από εξωτερικά γεγονότα, που καθιστούν π.χ. το παραγόμενο προϊόν ξεπερασμένο ή μειώνουν την αγοραστική δύναμη των καταναλωτών. Ειδικοί κανόνες του εμπορικού δικαίου αναγνωρίζουν την ύπαρξη κινδύνου ο οποίος δικαιολογεί ριψοκίνδυνες ενέργειες. Για παράδειγμα, μέλη του Δ.Σ. Ανωνύμων Εταιριών δεν ευθύνονται αν μία απόφασή τους αποδειχθεί εσφαλμένη επενδυτική επιλογή, αν η απόφαση ελήφθη με καλή πίστη και στη βάση των διαθέσιμων πληροφοριών που είχαν κατά τη λήψη της απόφασης (πρόκειται για τον αμερικανικής προελεύσεως business judgment rule, ο οποίος θα αναλυθεί σε επόμενο μάθημα). γ. Πρόθεση κέρδους. Το αντιστάθμισμα του απειλούμενου κινδύνου είναι το κέρδος που συνοδεύει την επιτυχημένη εμπορική δράση. Η εμπορική δραστηριότητα αποσκοπεί, λοιπόν, στο κέρδος. δ. Δράση σε αγορά. Τα προϊόντα ή οι υπηρεσίες θα πρέπει να παρέχονται προς το κοινό, προκειμένου να χαρακτηριστεί η δραστηριότητα εμπορική. Μία μεταφορά που γίνεται σε ιδιωτική βάση, χωρίς δηλαδή περιβάλλον αναζήτησης πελατών, δεν είναι εμπορική. ε. Λοιπά χαρακτηριστικά. Λοιπά χαρακτηριστικά, όχι απαραίτητα για να υπάρξει εμπορική δραστηριότητα, αλλά που συναντώνται συχνά, είναι η συχνότητα, η ομοιομορφία, η ταχύτητα, η δημοσιότητα και ο μεγάλος όγκος των συναλλαγών. Συνοψίζοντας, «η εμπορικότητα γενικά χαρακτηρίζει την οικονομική εκείνη δράση που συνιστά ριψοκίνδυνη (και άρα αμειβόμενη με κέρδος) παροχή υπηρεσιών (με κύρια μορφή τη διαμεσολάβηση στην παραγωγή και κυκλοφορία των αγαθών και των υπηρεσιών), η οποία εκδηλώνεται στην αγορά και έχει συνεπώς οικονομική βαρύτητα τέτοια, που να δικαιολογεί την προσοχή του δικαίου και την πρόβλεψη ειδικών ρυθμίσεων ή την πρόσδοση ειδικών συνεπειών στη δράση αυτή»1. iii. iv. v.

2. Κλάδοι του Εμπορικού Δίκαιου

Περάκης, Γενικό Μέρος του Εμπορικού Δικαίου, 2011, σ. 19.

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ – ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ – ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ – ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 2013 © ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Ν. ΡΟΚΑΣ, ΕΝΤΕΤΑΛΜΕΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος, με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά, χωρίς γραπτή άδεια του συγγραφέα.

Το εμπορικό δίκαιο, λόγω και της παραπάνω ευρείας σύλληψης της εμπορικότητας, έχει επεκταθεί σε σειρά κλάδων της οικονομίας, με αποτέλεσμα τη δημιουργία σχεδόν αυτοτελών κλάδων. Συγκεκριμένα, οι κλάδοι του εμπορικού δικαίου είναι οι εξής: α. Γενικό Μέρος του Εμπορικού Δικαίου, με αντικείμενο το νομικό προσδιορισμό και τις συνέπειες της εμπορικότητας. β. Δίκαιο Εμπορικών Εταιριών, με αντικείμενο τους κανόνες του δικαίου που αφορούν τις ενώσεις προσώπων που έχουν την εμπορική ιδιότητα. Πρόκειται κυρίως για ρυθμίσεις που αφορούν τις προσωπικές (Ομόρρυθμή & Ετερόρρυθμη Εταιρία) και τις κεφαλαιουχικές εταιρίες (Εταιρία Περιορισμένης Ευθύνης, Ιδιωτική Κεφαλαιουχική Εταιρία, Ανώνυμη Εταιρία) και αφορούν τη σύσταση και τα όργανα των εταιριών αυτών, τον τρόπο λήψης των αποφάσεων κτλ. γ. Δίκαιο Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας και Ανταγωνισμού. Εδώ περιλαμβάνονται οι κανόνες που αφορούν τα άυλα αγαθά της εταιρίας, συγκεκριμένα τα σήματα και τις ευρεσιτεχνίες της (αυτή είναι η βιομηχανική ιδιοκτησία) καθώς και οι κανόνες που διασφαλίζουν τη λειτουργία του ανταγωνισμού εντός της αγοράς (μέσω της απαγόρευσης των καρτέλ, της απαγόρευσης κατάχρησης δεσπόζουσας θέσης κ.ά.). δ. Δίκαιο των αξιογράφων. Αφορά τη ρύθμιση των εγγράφων που ενσωματώνουν ένα δικαίωμα, κατά τρόπο ώστε η κατοχή του εγγράφου να είναι απαραίτητη για την άσκηση του δικαιώματος. Πρόκειται για την επιταγή, τη συναλλαγματική, το γραμμάτιο εις διαταγήν, αλλά και τη μετοχή κ.ά. ε. Δίκαιο εμπορικών συμβάσεων. Ασχολείται με τις εμπορικές συμβάσεις. Εμπορική είναι η σύμβαση όταν συνιστά για έναν τουλάχιστον από τους συμβαλλόμενους εμπορική πράξη. Εδώ εντάσσονται συμβάσεις όπως η εμπορική πώληση, η παραγγελία, το leasing, καθώς και συμβάσεις που τελούν τράπεζες, ασφαλιστικές και μεταφορικές εταιρίες. Εδώ αναφύονται ιδιαίτεροι υπο-κλάδοι του εμπορικού δικαίου, όπως το τραπεζικό δίκαιο, το ασφαλιστικό δίκαιο και το δίκαιο των (χερσαίων, θαλασσίων και αεροπορικών) μεταφορών. Σημειώνεται ότι το ναυτικό και το αεροπορικό δίκαιο δεν ασχολούνται μόνο με τις μεταφορές δια θαλάσσης/αέρος, αλλά και με την νομική σημασία του πλοίου/αεροσκάφους κτλ. στ. Ως ξεχωριστός κλάδος από το τραπεζικό δίκαιο αναπτύσσεται το δίκαιο της κεφαλαιαγοράς, με διατάξεις που αφορούν τη ρύθμιση της πρωτογενούς και δευτερογενούς αγοράς κεφαλαίου, την προστασία των συναλλασσομένων (π.χ. μέσω της υποχρέωσης έκδοσης ενημερωτικού δελτίου προς το σκοπό της ενημέρωσης των επενδυτών) και την παροχή επενδυτικών υπηρεσιών από τους διαμεσολαβούντες στην κατάρτιση των συναλλαγών.

ζ. Πτωχευτικό Δίκαιο. Αφορά την πτώχευση των εμπόρων (εταιριών ή φυσικών προσώπων), δηλ. τη διαδικασία που οδηγεί τη ρευστοποίηση του ενεργητικού τους προς το σκοπό ικανοποίησης των πιστωτών. Παράλληλα με την πτώχευση, εμφανίζεται δυναμικότερα τα τελευταία χρόνια η εναλλακτική της εξυγίανσης, δηλ. της διάσωσης μέσω κατάλληλης αναδιοργάνωσης μιας επιχείρησης η οποία για διαφόρους λόγους (κοινωνικούς/οικονομικούς) αξίζει να συνεχίσει να υφίσταται. Η εναλλακτική αυτή ρυθμίζεται στο δίκαιο εξυγίανσης, στο οποίο εξέχουσα θέση στη χώρα μας έχει η διαδικασία του άρθρου 99 του Πτωχευτικού Κώδικα. 3. Σχέσεις Εμπορικού Δικαίου και Οικονομίας Για το ζήτημα αυτό προτείνεται η ανάγνωση της μελέτης του Α. Χατζή «Η οικονομική προσέγγιση στο δίκαιο» διαθέσιμη στο http://old.phs.uoa.gr/~ahatzis/LS_Notes1.pdf Παρακάτω ακολουθεί μία σύντομη περίληψη του θέματος. α) Η οικονομική ανάλυση του δικαίου Λαμβάνοντας υπόψη ότι: i) τα οικονομικά ασχολούνται με την ανάλυση της ανθρώπινης συμπεριφοράς όχι μόνο εντός αλλά και εκτός αγοράς και ii) οι άνθρωποι κατά κανόνα φέρονται ορθολογικά, έχοντας να επιλέξουν ανάμεσα από εναλλακτικές δυνατότητες, συμπεραίνουμε ότι με τη βοήθεια των οικονομικών μπορούμε να προβλέψουμε και να ερμηνεύσουμε τις επιλογές των ανθρώπων. Σε αυτό το πλαίσιο, αναπτύχθηκε η οικονομική ανάλυση του δικαίου με στόχο: i) την υποβοήθηση του νομοθέτη, ο οποίος με συγκεκριμένους κανόνες σκοπεύει να καθοδηγήσει την ανθρώπινη συμπεριφορά σε συγκεκριμένη κατεύθυνση (πρόκειται για μια ex ante οπτική του δικαίου) ii) την αναζήτηση της λογικής των υφιστάμενων κανόνων δικαίου και την αποτελεσματικότερη εφαρμογή τους. Βεβαίως, οι άνθρωποι δε δρουν πάντα λογικά ούτε η σκέψη τους είναι πάντα ξεκάθαρη. β) Το ιδανικό νομοθετικό πλαίσιο της οικονομίας

Όπως απέδειξαν πρόσφατες κρίσεις, χωρίς κανόνες οδηγούμαστε σε ασυδοσίες των αγορών. Παραδείγματα τέτοιων κανόνων είναι αυτοί που σχετίζονται με την εποπτεία των τραπεζών ή την απαγόρευση των καρτέλ στην αγορά. Απ’ την άλλη πλευρά, με ασφυκτικό νομοθετικό κλοιό το επιχειρείν δύναται να οδηγηθεί σε μαρασμό. Απαιτείται, λοιπόν, επίτευξη ισορροπίας. γ) Παραδείγματα περιπτώσεων που το εμπορικό δίκαιο χρειάζεται τους οικονομολόγους ή επηρεάζεται από πραγματικότητες της οικονομίας: Κατά την ερμηνεία βασικών εννοιών που απαντώνται στο δίκαιο ανταγωνισμού (και γενικά στο εμπορικό δίκαιο), όπως της έννοιας της αγοράς ή της δεσπόζουσας θέσης, απαιτείται συνδρομή των οικονομολόγων. Υπέρτερα οικονομικά συμφέροντα της εταιρίας μπορούν να δικαιολογήσουν τον αποκλεισμό του δικαιώματος των υπόλοιπων μετόχων να συμμετάσχουν σε αύξηση κεφαλαίου Μέλη του Δ.Σ. είναι λογικό να λαμβάνουν ορισμένα εύλογα ρίσκα. Ο σχετικός κανόνας (business judgment rule) τους απαλλάσσει των ευθυνών τους υπό ορισμένες προϋποθέσεις ακόμα κι αν ζημιώθηκε η εταιρία από κάποια απόφασή τους. Goodwill είναι η (άυλη) αξία της επιχείρησης λόγω των προοπτικών της στην αγορά. Νομικοί κανόνες αναγνωρίζουν αυτή την αξία και αναγκάζουν την καταγραφή της. Λόγω της αρχής της διατήρησης της επιχείρησης, επιβάλλεται η δημιουργία δικαίου εξυγίανσης των (άξιων προς διάσωση) επιχειρήσεων. Ορισμένες επιχειρήσεις, π.χ. του κλάδου των υπηρεσιών, δύνανται να έχουν μικρότερη αξία σε περίπτωση ρευστοποίησής τους σε σχέση με τη συνέχιση της δραστηριότητας τους. Με βάση την ίδια αρχή, δεν θα πρέπει σε μία προσωπική εταιρία ο θάνατος ενός εταίρου να οδηγεί αυτομάτως στη λύση της. Αναγνωρίζοντας την ελεύθερη κυκλοφορία των εταιριών εντός της ΕΕ, το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων επέβαλε την άρση διάφορων εμποδίων που έθεταν τα εθνικά δίκαια στην κυκλοφορία αυτή.

ΙΙ. Εισαγωγή στο Δίκαιο των Εμπορικών Εταιριών Βλ. σχετικά και το Κεφάλαιο Α’ (Εισαγωγή) διανεμόμενου συγγράμματος Ι. Ρόκα, Εταιρίες. Παρακάτω αναφέρονται επιμέρους μόνο θέματα. 1. Έννοια της επιχείρησης

Εμπορική επιχείρηση είναι το σύνολο πραγμάτων, δικαιωμάτων, υποχρεώσεων και πραγματικών καταστάσεων τα οποία έχουν οργανωθεί σε οικονομική ενότητα από το ίδιο φυσικό ή νομικό πρόσωπο, που είναι ο επιχειρηματίας, ο οποίος επιδιώκει την επίτευξη κερδοσκοπικού ή οικονομικού γενικά αποτελέσματος. Είναι, με άλλα λόγια, η οργανωμένη ενότητα μέσων παραγωγής (κεφαλαίου και εργασίας), η οποία εμφανίζεται προς τα έξω κατά την άσκηση ορισμένης εμπορικής δραστηριότητας. Η δημιουργία της επιχείρησης είναι από οικονομικής πλευράς συμφέρουσα, διότι με αυτόν τον τρόπο εξασφαλίζονται οικονομίες κλίμακας, συγκεντρώνονται τα τεχνολογικά μέσα σε μία μονάδα και μειώνεται το κόστος επικοινωνίας μεταξύ των μονάδων της επιχείρησης, που υπό άλλες συνθήκες θα δρούσαν χωριστά. Όπως επισημαίνει ο Coase, χωρίς την ύπαρξη της οργανωμένης μονάδας της επιχείρησης θα πρέπει να χρησιμοποιούνται τα αγαθά και οι υπηρεσίες τρίτων για την παραγωγή του προϊόντος. Συνεπώς, ερωτάται στην κάθε περίπτωση αν είναι πιο συμφέρουσα η ανάθεση σε τρίτο ορισμένης υπηρεσίας ή η δημιουργία αντίστοιχου τμήματος της επιχείρησης. Για παράδειγμα, μία επιχείρηση πρέπει να σταθμίσει αν αξίζει να αναθέσει τη σύνταξη λογιστικών εγγράφων σε λογιστή ή μήπως είναι πιο συμφέρουσα η πρόσληψη λογιστή. Συντελεστές που απαρτίζουν την επιχείρηση είναι κυρίως το προσωπικό, τα κινητά και ακίνητα πράγματα (εγκαταστάσεις, εξοπλισμός, εμπορεύματα), τα δικαιώματα και άυλα αγαθά (όπως η επωνυμία και τα εμπορικά σήματα). Όλοι αυτοί οι συντελεστές οργανώνονται γύρω από το φορέα της επιχείρησης για την επιδίωξη ορισμένου οικονομικού σκοπού. Φορέας της επιχείρησης είναι το πρόσωπο που (νομικά) την εξουσιάζει, το οποίο μπορεί να είναι φυσικό είτε νομικό πρόσωπο (π.χ. μια εταιρία). Η ίδια η επιχείρηση δεν είναι υποκείμενο δικαίου, δεν μπορεί δηλ. να είναι αποδέκτης νομικών επιταγών και κυρώσεων. Φορέας δικαιωμάτων και υποχρεώσεων μπορεί να είναι μόνο ο φορέας της μόνο. Για αυτό και οι συμβάσεις που αφορούν την επιχείρηση (π.χ. εργασίας, προμήθειας πρώτων υλών) συνάπτονται με τον φορέα της επιχείρησης (π.χ. την εταιρία) και όχι με την επιχείρηση, η οποία δεν έχει νομική υπόσταση. Σημειώνεται ότι είναι δυνατό η επιχείρηση να παύσει τις δραστηριότητές της (π.χ. λόγω κακής πορείας αυτής), ο φορέας αυτής (π.χ. η εταιρία) όμως να συνεχίσει να υπάρχει. Αντίστροφα, όταν ο φορέας είναι φυσικό πρόσωπο, μπορεί η επιχείρηση να συνεχιστεί και μετά το θάνατό του από τους κληρονόμους του. Σχετικά με τη μεταβίβαση της επιχείρησης ως συνόλου, σημειώνεται ότι νομικά αυτή δεν είναι δυνατή. Δυνατή είναι η μεταβίβαση των επιμέρους περιουσιακών στοιχείων που την απαρτίζουν. Είναι δυνατή, φυσικά, η μεταβίβαση των μετοχών της εταιρίας που αποτελεί τον φορέα της επιχείρησης, ενός μεγάλου ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ – ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ – ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ – ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 2013 © ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Ν. ΡΟΚΑΣ, ΕΝΤΕΤΑΛΜΕΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος, με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά, χωρίς γραπτή άδεια του συγγραφέα.

μετοχικού πακέτου που επιτρέπει την απόκτηση ελέγχου επί της επιχείρησης (share deal). Για να αποτιμηθεί η αξία της επιχείρησης δεν λαμβάνεται υπόψη μόνο το άθροισμα της αξίας των παραπάνω περιουσιακών στοιχείων της, αλλά και οι προοπτικές της στην αγορά (αυτό που ονομάζεται “goodwill”), τα σήματά της, το know-how, η πελατεία της, η φήμη της. Η εξεύρεση της αξίας της επιχείρησης αποκτά σημασία σε διάφορες περιπτώσεις, όπως όταν επίκειται συγχώνευση αυτής με άλλην, προκειμένου να προσδιοριστεί η σχέση ανταλλαγής μετοχών των συγχωνευομένων εταιριών. 2. Έννοια του νομικού προσώπου και οικονομική σημασία Φορείς των εννόμων σχέσεων (δηλ. των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων) μπορεί να είναι οι άνθρωποι (που αποκαλούνται «φυσικά πρόσωπα») και τα νομικά πρόσωπα. Οι φορείς αυτοί αποκαλούνται και υποκείμενα δικαίου. Τα υποκείμενα δικαίου έχουν τη λεγόμενη ικανότητα δικαίου (την ικανότητα να είναι δηλ. φορείς των εννόμων σχέσεων), και κατά κανόνα έχουν την και ικανότητα προς δικαιοπραξία, την ικανότητα δηλ. να δημιουργούν οι ίδιοι έννομες σχέσεις, π.χ. με τη σύναψη μιας σύμβασης. Ένα ανήλικο παιδί, για παράδειγμα, έχει ικανότητα δικαίου (να γίνεται αποδέκτης μιας κληρονομιάς) αλλά δεν μπορεί να συνάπτει συμβάσεις. Μάλιστα, η ελευθερία σύναψης συμβάσεων προστατεύεται και από το Σύνταγμα (συγκεκριμένα από το άρθρο 5, σύμφωνα με το οποίο: «Καθένας έχει δικαίωμα να αναπτύσσει ελεύθερα την προσωπικότητά του και να συμμετέχει στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της Χώρας, εφόσον δεν προσβάλλει τα δικαιώματα των άλλων και δεν παραβιάζει το Σύνταγμα ή τα χρηστά ήθη»). Ο νόμος έχει καταστήσει υποκείμενα δικαίου και τα λεγόμενα «νομικά πρόσωπα», τα οποία είναι κατασκευάσματα του δικαίου. Παρόλο που δεν υπάρχουν υλικά, ο νόμος τους δίνει τη δυνατότητα να είναι φορείς εννόμων σχέσεων. Τα νομικά πρόσωπα είναι ενώσεις προσώπων που έχουν συσταθεί για την επιδίωξη ορισμένου σκοπού (οπότε έχουν σωματειακή μορφή) ή σύνολα περιουσίας που έχουν ταχθεί προς εξυπηρέτηση ορισμένου σκοπού (οπότε έχουν ιδρυματική μορφή). Υπάρχουν νομικά πρόσωπα που προβλέπει ο Αστικός Κώδικας (σωματείο, ίδρυμα, αστική εταιρία) και νομικά πρόσωπα του εμπορικού δικαίου (τα οποία έχουν εμπορικό σκοπό). Η ίδρυση της εταιρίας έχει οικονομική σημασία, και αυτό για δύο λόγους. Πρώτον, επιτυγχάνονται σκοποί από μία ένωση προσώπων που αλλιώς δεν θα μπορούσαν να επιτευχθούν, αν ο καθένας δρούσε ατομικά. Δεύτερον, δημιουργείται ένα ανεξάρτητο υποκείμενο δικαίου, στο οποίο ανήκει η εταιρική περιουσία. Η ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ – ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ – ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ – ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 2013 © ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Ν. ΡΟΚΑΣ, ΕΝΤΕΤΑΛΜΕΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος, με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά, χωρίς γραπτή άδεια του συγγραφέα.

περιουσία αυτή είναι νομικά ξεχωριστή από την περιουσία των εταίρων. Έτσι, οι πιστωτές της επιχείρησης κατ’ αρχήν μπορούν να στραφούν κατά της εταιρίας και όχι κατά των εταίρων. Αυτό σημαίνει ότι οι εταίροι μπορούν να αναλάβουν συγκεκριμένα επιχειρηματικά ρίσκα, χωρίς να εκτίθεται η προσωπική τους περιουσία. Αν τα ρίσκα καταλήξουν σε αποτυχία, το μόνο που διακινδυνεύουν είναι η εισφορά που είχαν δώσει για την εταιρία. Αντιθέτως, ο έμπορος που δρα ατομικά (ως φυσικό πρόσωπο) θα αποφύγει την ανάληψη ορισμένων ρίσκων, ακόμα και όταν αυτά είναι εύλογα από επιχειρηματικής πλευράς, φοβούμενος τη διακινδύνευση της προσωπικής του περιουσίας. Σημειώνεται ότι βάσει των γενικών κανόνων του ιδιωτικού δικαίου ισχύει η αρχή της απεριόριστης ευθύνης του φυσικού προσώπου, η οποία μπορεί κατ’ αποτέλεσμα να παρακαμφθεί με την ίδρυση μονοπρόσωπης κεφαλαιουχικής εταιρίας (για τις μονοπρόσωπες εταιρίες θα γίνει λόγος σε άλλο σημείο). Συνέπεια ύπαρξης νομικού προσώπου, επιπλέον, είναι ότι οι δανειστές των εταίρων δεν μπορούν να στραφούν κατά της εταιρικής περιουσίας. Επιτυγχάνεται, λοιπόν, πλήρης διαχωρισμός του νομικού προσώπου με τα φυσικά πρόσωπα που συμμετέχουν σε αυτό. Αυτό σημαίνει ότι η αποτίμηση της εμπορικής αξίας της επιχείρησης δεν επηρεάζεται κατ’ αρχήν από την περιουσιακή κατάσταση των εταίρων. Διαμορφώνονται, συνοπτικά, ξεχωριστές σφαίρες δραστηριοτήτων όπου οι κίνδυνοι της μίας σφαίρας δεν επηρεάζουν την άλλη. 3. Προσωπικές και κεφαλαιουχικές εταιρίες Ακολουθεί περίληψη όσων περιέχονται στο οικείο τμήμα του βιβλίου, στο οποίο μπορείτε να ανατρέξετε (Κεφάλαιο Α’ - Εισαγωγή διανεμόμενου συγγράμματος Ι. Ρόκα, Εταιρίες). Προσωπικές εταιρίες είναι η ομόρρυθμη εταιρία (ΟΕ), η ετερόρρυθμη εταιρία (ΕΕ) και η αφανής εταιρία. Και η αστική εταιρία είναι προσωπική, όχι όμως του εμπορικού δικαίου. Βασικά χαρακτηριστικά προσωπικών εταιριών είναι: α) Η προσωπική σύμπραξη των εταίρων για την επιδίωξη του κοινού σκοπού (εταιρικός σκοπός) καθ’ όλη τη διάρκεια ύπαρξης της εταιρίας. Οι εταίροι, άλλωστε, διοικούν από κοινού την εταιρία, σύμφωνα με την αρχή της αυτοδιαχείρισης. β) Η απεριόριστη ευθύνη εταίρων με την ατομική τους περιουσία για τα χρέη της εταιρίας. γ) Η κατ’ αρχήν ομόφωνη λήψη αποφάσεων. Συναφώς, σημειώνεται ότι όλοι οι εταίροι έχουν τα ίδια δικαιώματα και υποχρεώσεις, ανεξαρτήτως του ύψους της εισφοράς τους. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ – ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ – ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ – ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 2013 © ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Ν. ΡΟΚΑΣ, ΕΝΤΕΤΑΛΜΕΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος, με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά, χωρίς γραπτή άδεια του συγγραφέα.

Κεφαλαιουχικές εταιρίες είναι η ανώνυμη εταιρία (ΑΕ), η εταιρία περιορισμένης ευθύνης (ΕΠΕ), ενώ το 2012 δημιουργήθηκε και η ιδιωτική κεφαλαιουχική εταιρία (ΙΚΕ). Βασικά χαρακτηριστικά κεφαλαιουχικών εταιριών είναι: α) Η συγκέντρωση κεφαλαίων από το ευρύ κοινό που επιτυγχάνει η κεφαλαιουχική εταιρία, χωρίς να έχει σημασία το πρόσωπο που εισφέρει κεφάλαια, αλλά ούτε και το ύψος της εισφοράς β) Ο χαλαρός σύνδεσμος των μελών, η παρουσία των οποίων κατά τη διάρκεια ζωής της εταιρίας είναι μη υποχρεωτική. Δύνανται απλώς να συμμετέχουν στα κέρδη μέσω της κατοχής ποσοστού επί της επιχείρησης. Η αποχώρηση των μελών είναι εύκολη (πχ. με μόνη την πώληση των μετοχών) όπως και η προσθήκη νέων. γ) Ο περιορισμός του «ρίσκου» των εταίρων μέχρι του ύψους της εισφοράς τους (οι εισφορές σχηματίζουν το λεγόμενο εταιρικό κεφάλαιο). Για τα εταιρικά χρέη ευθύνεται μόνο η εταιρία. δ) Η πλειοψηφική λήψη αποφάσεων (το καταστατικό μπορεί να ορίζει τις απαιτούμενες πλειοψηφίες), και μάλιστα με κεφαλαιουχική πλειοψηφία (αναλόγως δηλ. του ύψους της εισφοράς του καθενός). ε) Η εταιρία έχει σωματειακή οργάνωση, δηλ. διοικείται από καθορισμένα από το νόμο όργανα. Οι εταίροι, όπως ειπώθηκε, δεν χρειάζεται να συμμετέχουν στα όργανα αυτά. Υπάρχει πάντως και η δυνατότητα ειδικών ρυθμίσεων στο καταστατικό της εταιρίας, οι οποίες αλλάζουν την φύση μιας προσωπικής εταιρίας, προσδίδοντάς της κεφαλαιουχικό χαρακτήρα (ή το αντίστροφο). Όριο αυτής της ελευθερίας είναι οι αναγκαστικού δικαίου διατάξεις του νόμου, δηλ. αυτές τις οποίες δεν μπορεί να τροποποιήσει το καταστατικό (π.χ. αυτές που αφορούν την απεριόριστη ευθύνη των εταίρων προσωπικών εταιριών). 4. Διακρίσεις των εταιριών Πέραν της διάκρισης σε προσωπικές και κεφαλαιουχικές, υπάρχουν και οι εξής διακρίσεις των εταιριών: α) Αστικές εταιρίες (που ρυθμίζονται στον Αστικό Κώδικα και δεν έχουν εμπορικό σκοπό) και Εμπορικές (ΟΕ/ΕΕ/ΑΕ/ΕΠΕ/ΙΚΕ). β) Με εμπορική ιδιότητα/Χωρίς. Σε αντίθεση με τις προσωπικές εταιρίες, εμπορική ιδιότητα αποκτούν «αυτόματα» οι κεφαλαιουχικές εταιρίες (σύμφωνα με το «τυπικό σύστημα»), χωρίς να χρειάζεται να προβαίνουν σε εμπορικές πράξεις. Οι προσωπικές εταιρίες, αντιθέτως, (σύμφωνα με το ουσιαστικό σύστημα), πρέπει να ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ – ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ – ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ – ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 2013 © ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Ν. ΡΟΚΑΣ, ΕΝΤΕΤΑΛΜΕΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος, με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά, χωρίς γραπτή άδεια του συγγραφέα.

έχουν σκοπό που συνίσταται στη διενέργεια εμπορικών πράξεων για να καταστούν εμπορικές. γ) Με/χωρίς νομική προσωπικότητα. Νομική προσωπικότητα είναι η δυνατότητα να είναι κανείς υποκείμενο δικαιωμάτων και υποχρεώσεων (π.χ. να προβαίνει σε συναλλαγές στο όνομά του). Εταιρίες χωρίς νομική προσωπικότητα (π.χ. αστικές εταιρίες που δεν έχουν οικονομικό σκοπό ή αφανείς εταιρίες) δεν έχουν στο όνομα τους τραπεζικό λογαριασμό, ενώ τις συμβάσεις που την αφορούν συνάπτουν εταίροι στο όνομά τους. Εταιρίες με νομική προσωπικότητα, αντιθέτως, διαχωρίζονται από τους ιδρυτές τους, αποκτούν επωνυμία και συνάπτουν συμβάσεις στο όνομά τους. 5. Αντικείμενο του εταιρικού δικαίου Το εταιρικό δίκαιο ασχολείται: α) με τις «προς τα έσω σχέσεις», δηλ. τις σχέσεις των εταίρων προς την ένωση και τις σχέσεις μεταξύ τους. Εδώ εντάσσονται η ρύθμιση των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων των εταίρων, όσο και ζητήματα διαχείρισης της εταιρίας. β) με τις «προς τα έξω σχέσεις», δηλ. τις σχέσεις των εταίρων προς τους τρίτους. Πρόκειται π.χ. για το θέμα του ποιος δικαιούται να εκπροσωπεί την εταιρία και ποιος ευθύνεται για τις δραστηριότητές της.

Σημειώσεις μαθήματος Στοιχεία Εμπορικού Δικαίου Εαρινού Εξαμήνου (2013) Ανανέωση: 29 Μαρτίου 2013

Δεύτερο μάθημα (26-3-2013) & Τρίτο μάθημα (1-4-2013) Περιεχόμενα Ι. Διδακτέα ύλη ΙΙ. Διαγράμματα για τους γενικούς κανόνες των προσωπικών εταιριών ΙΙΙ. Διαγράμματα για την ομόρρυθμη εταιρία IV. Διαγράμματα για την ετερόρρυθμη εταιρία V. Μεταβολές στο δίκαιο της ομόρρυθμης και της ετερόρρυθμης εταιρίας VΙ. Στατιστικά ίδρυσης και διαγραφών επιχειρήσεων

Ι. Διδακτέα ύλη Στο δεύτερο μάθημα και στο πρώτο κομμάτι του τρίτου μαθήματος θα διδαχθεί η ακόλουθη ύλη: 1) Γενικοί κανόνες δικαίου προσωπικών εταιριών. Εννοιολογικά στοιχεία της εταιρίας Υποχρεώσεις και δικαιώματα των εταίρων Είσοδος και έξοδος εταίρων Σημείωση: Η ύλη αυτή αντιστοιχεί στο διανεμόμενο σύγγραμμα Ι. Ρόκα, Εταιρίες, Κεφάλαιο Β’ Προσωπικές Εμπορικές Εταιρίες, Τμήμα Α’ Γενικοί κανόνες. Επικουρικά παρατίθενται πιο κάτω διαγράμματα της οικείας ύλης. Εκτός ύλης είναι από το Τμήμα Α’ του βιβλίου οι παράγραφοι με πλαγιάριθμους 34-36, 43-49, 50-52 που αντιστοιχούν στη δημοσιότητα, τη λύση και την εκκαθάριση της εταιρίας. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ – ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ – ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ – ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 2013 © ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Ν. ΡΟΚΑΣ, ΕΝΤΕΤΑΛΜΕΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος, με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά, χωρίς γραπτή άδεια του συγγραφέα.

2) Ομόρρυθμη εταιρία Σημείωση: Η ύλη αυτή αντιστοιχεί στο διανεμόμενο σύγγραμμα Ι. Ρόκα, Εταιρίες, Κεφάλαιο Β’ Προσωπικές Εμπορικές Εταιρίες, Τμήμα Β’ Ομόρρυθμη εταιρία. Καθώς το 2012 έλαβαν χώρα σημαντικές νομοθετικές τροποποιήσεις, παρατίθενται παρακάτω συνοπτικά οι τροποποιήσεις αυτές, οι οποίες περιλαμβάνονται στη διδακτέα ύλη. Παρατίθενται, επίσης, επικουρικά ορισμένα συνοπτικά διαγράμματα. Εκτός ύλης από το Τμήμα Β’ του βιβλίου είναι η επωνυμία (πλαγιάρ. 54) και η σύσταση της εταιρίας (πλαγιάρ. 55-56), καθώς και η παραγραφή (πλαγιάρ. 59), δεδομένου ότι για αυτά τα θέματα υπάρχουν σημαντικές νομοθετικές τροποποιήσεις οι οποίες αναφέρονται πιο κάτω. 3) Ετερόρρυθμη εταιρία Σημείωση: Η ύλη αυτή αντιστοιχεί στο διανεμόμενο σύγγραμμα Ι. Ρόκα, Εταιρίες, Κεφάλαιο Β’ Προσωπικές Εμπορικές Εταιρίες, Τμήμα Γ΄ Ετερόρρυθμη Εταιρία. Καθώς το 2012 έλαβαν χώρα σημαντικές νομοθετικές τροποποιήσεις, παρατίθενται παρακάτω συνοπτικά οι τροποποιήσεις αυτές, οι οποίες περιλαμβάνονται στη διδακτέα ύλη. Εκτός ύλης από το Τμήμα Γ’ είναι η ετερόρρυθμη εταιρία κατά μετοχές (πλαγιάρ. 66). Εκτός ύλης είναι και η αφανής εταιρία (Τμήμα Δ’).

ΙΙ. Διαγράμματα για τους γενικούς κανόνες των προσωπικών εταιριών 1) Εννοιολογικά στοιχεία της προσωπικής εταιρίας α) Εταιρική σύμβαση β) Κοινός σκοπός γ) Εισφορές δ) Εμπορική ικανότητα (για τις εμπορικές εταιρίες) ε) Τήρηση τύπου (όπου το απαιτεί ο νόμος) [Σημ.: Τα υπό α), β) και γ) στοιχεία αφορούν όλες τις προσωπικές εταιρίες και προέρχονται από τον γενικό ορισμό της αστικής εταιρίας στον Αστικό Κώδικα. Στις προσωπικές εμπορικές εταιρίες, δηλ. στην ΟΕ και την ΕΕ υπάρχουν επιπλέον τα υπό δ) και ε) στοιχεία]

2) Υποχρεώσεις των εταίρων α) Επιδίωξη του κοινού σκοπού β) Συμμετοχή στη διαχείριση γ) Καταβολή εισφοράς δ) Υποχρέωση πίστης 3) Δικαιώματα εταίρων • Προσωπικής φύσης α) Συμμετοχή στη διαχείριση & εκπροσώπηση β) Δικαίωμα ψήφου ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ – ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ – ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ – ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 2013 © ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Ν. ΡΟΚΑΣ, ΕΝΤΕΤΑΛΜΕΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος, με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά, χωρίς γραπτή άδεια του συγγραφέα.

γ)

Δικαίωμα ελέγχου • Περιουσιακής φύσης δ) Συμμετοχή στα κέρδη ε) Συμμετοχή στο προϊόν της εκκαθάρισης 4) Αρχές διαχείρισης α) Όλοι οι εταίροι έχουν δικαίωμα (και υποχρέωση) συμμετοχής στη διαχείριση, εκτός αν ορίστηκε κάτι άλλο στην εταιρική σύμβαση. Αν ορίστηκε κάτι άλλο γίνεται λόγος για «καταστατική διαχείριση», διαφορετικά (αν δηλ. η εταιρική σύμβαση δεν έχει ειδικότερες προβλέψεις) για «νόμιμη διαχείριση». β) Ατομική διαχείριση (αυτό ισχύει στην ΟΕ, εκτός αν ορίστηκε κάτι άλλο στην εταιρική σύμβαση): Καθένας από τους εταίρουςδιαχειριστές δεσμεύει την εταιρία. γ) Συλλογική διαχείριση (αυτό ισχύει στην αστική εταιρία, εκτός αν ορίστηκε κάτι άλλο στην εταιρική σύμβαση): Απαιτείται υπογραφή όλων των εταίρων δ) Δυνατότητα άλλων συμφωνιών στην εταιρική σύμβαση λήψη αποφάσεων περί τη διαχείριση κατά πλειοψηφία ορισμός ενός εταίρου ως διαχειριστή (οπότε οι άλλοι αποκλείονται από τη διαχείριση). Κατά κρατούσα γνώμη δεν μπορεί να οριστεί τρίτος μη εταίρος ως διαχειριστής. Μπορεί να οριστεί φυσικά τρίτος ως υπάλληλος – βοηθός του διαχειριστή. γενικά: ελευθερία ως προς τη διαμόρφωση του τρόπου διαχείρισης

ΙΙΙ. Διαγράμματα για την ομόρρυθμη εταιρία 1) Χαρακτηριστικά α) Νομική προσωπικότητα β) Εμπορικός σκοπός γ) Απεριόριστη & εις ολόκληρο ευθύνη των εταίρων δ) Δημοσιότητα 2) Τι συγκεντρώνει η εταιρία α) Εργασία (μέσω της υποχρέωσης επίτευξης του κοινού σκοπου) β) Φερεγγυότητα (μέσω της απεριόριστης ευθύνης των εταίρων) ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ – ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ – ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ – ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 2013 © ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Ν. ΡΟΚΑΣ, ΕΝΤΕΤΑΛΜΕΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος, με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά, χωρίς γραπτή άδεια του συγγραφέα.

γ) Κεφάλαια (εισφορές) 3) Λήψη αποφάσεων («σχέσεις προς τα έσω») α) Με συμφωνία όλων των εταίρων σε θέματα που δεν ανήκουν στην έννοια της «διαχείρισης» (π.χ. τροποποίηση εταιρικής σύμβασης ή λύση της εταιρίας), εφόσον δεν προβλέπεται κάτι άλλο στην εταιρική σύμβαση β) Σε θέματα διαχείρισης, εφόσον δεν προβλέπεται κάτι άλλο στην εταιρική σύμβαση, κάθε διαχειριστής εταίρος μπορεί να ενεργεί μόνος (αρχή της ατομικής διαχείρισης). Πριν την τέλεση της πράξης, οι υπόλοιποι εταίροι-διαχειριστές μπορούν να εναντιωθούν στην τέλεση αυτής. γ) Σε θέματα διαχείρισης, τα οποία βρίσκονται όμως εκτός της συνήθους διαχείρισης (π.χ. εκποίηση σημαντικού περιουσιακού στοιχείου ή ίδρυση υποκαταστήματος) απαιτείται συναίνεση όλων των εταίρων. [Αυτό το προβλέπει ο νόμος, προκύπτει όμως και από την υποχρέωση πίστης]. Πάντως, η χωρίς τη συναίνεση τέλεση από τον διαχειριστή πράξεων μη συνήθους διαχείρισης αφήνει ανεπηρέαστο το κύρος της πράξης έναντι των τρίτων καλόπιστων συναλλασσόμενων. Οι λοιποί εταίροι όμως μπορούν να στραφούν κατά αυτού που τέλεσε την πράξη χωρίς τη συναίνεσή τους ζητώντας αποζημίωση. 4) Ισχύς της πράξης έναντι των τρίτων («σχέσεις προς τα έξω») α) Όπως συμβαίνει και με την διαχειριστική εξουσία, κάθε εταίρος έχει εξουσία εκπροσώπησης της εταιρίας («εκπροσωπευτική εξουσία»), εκτός αν ορίστηκε κάτι άλλο στην εταιρική σύμβαση. Η εκπροσωπευτική εξουσία περιλαμβάνει κυρίως τη δυνατότητα διενέργειας συναλλαγών με τρίτους και εκπροσώπησης της εταιρίας δικαστικά και εξώδικα. Πολύ συχνά μια πράξη διαχείρισης (προμήθεια εξοπλισμού επιχείρησης) συνιστά ταυτόχρονα και πράξη εκπροσώπησης. β) Πράξεις που τελούνται καθ’ υπέρβαση του σκοπού της εταιρίας, παραμένουν ισχυρές έναντι του τρίτου συναλλασσόμενου εκτός αν ο τελευταίος γνώριζε η όφειλε να γνωρίζει την υπέρβαση αυτή. Το τελευταίο θα συμβαίνει πάντως σε εξόφθαλμες περιπτώσεις (π.χ. πώληση γραφομηχανής από εταιρία εμπορίας αυτοκινήτων), οπότε και ο τρίτος δεν προστατεύεται. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ – ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ – ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ – ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 2013 © ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Ν. ΡΟΚΑΣ, ΕΝΤΕΤΑΛΜΕΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος, με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά, χωρίς γραπτή άδεια του συγγραφέα.

γ)

Πράξεις που τελούνται από εταίρο καθ’ υπέρβαση της εκπροσωπευτικής εξουσίας, όπως αυτή καθορίζεται στην εταιρική σύμβαση ή με απόφαση των εταίρων, είναι έγκυρη έναντι του τρίτου συναλλασσόμενου. Προς τα έσω, πάντως, ο εταίρος που παραβάτησε και υπερέβη την εξουσία του έχει ευθύνη απέναντι στους άλλους εταίρους. δ) Η εταιρία δεν δεσμεύεται όταν η πράξη τελείται από πρόσωπο που, σύμφωνα με το καταστατικό, δεν έχει εκπροσωπευτική εξουσία. 5) Λύση της εταιρίας α) Νέα ρύθμιση: ύστερα από αίτηση εταίρου μόνο αν συντρέχει «σπουδαίος λόγος» (αυτό κρίνεται από το δικαστήριο) β) Νέα ρύθμιση: ο θάνατος και η πτώχευση του εταίρου δεν επιφέρουν κατ’ αρχήν λύση της εταιρίας 6) Εκούσια έξοδος εταίρου. Ο εταίρος σε αυτή την περίπτωση (και εφόσον πρόκειται για εταιρία ορισμένου χρόνου) θα λάβει την αξία της συμμετοχής του μόνο αν συντρέχει σπουδαίος λόγος για την αποχώρησή του.

IV. Διαγράμματα για την ετερόρρυθμη εταιρία 1) Ορισμός: Ετερόρρυθμη εταιρεία είναι η εταιρεία με νομική προσωπικότητα, που επιδιώκει εμπορικό σκοπό και για τα χρέη της οποίας ένας τουλάχιστον από τους εταίρους ευθύνεται περιορισμένα (ετερόρρυθμος εταίρος), ενώ ένας άλλος τουλάχιστον από τους εταίρους ευθύνεται απεριόριστα (ομόρρυθμος εταίρος). 2) Επωνυμία: Προέρχεται από το όνομα ενός ή περισσοτέρων ομόρρυθμων εταίρων ή από το αντικείμενο της επιχείρησης με τη προσθήκη των λέξεων «Ετερόρρυθμη Εταιρία». Αν περιελήφθη το όνομα του ετερόρρυθμου εταίρου, αυτός ευθύνεται απεριόριστα. 3) Νομική θέση ετερόρρυθμου εταίρου: Ευθύνεται μόνο μέχρι του ύψους της εισφοράς του. Δεν αποκτά την εμπορική ιδιότητα. Δε συμμετέχει στη διαχείριση ούτε στη λήψη των αποφάσεων, αλλά ούτε και στην εκπροσώπηση της εταιρίας στους τρίτους, εκτός αν ορίζεται κάτι άλλο στην εταιρική σύμβαση. Θα ευθύνεται όμως σαν ομόρρυθμος εταίρος αν προβαίνει σε πράξεις εκπροσώπησης.

V. Μεταβολές στο δίκαιο της ομόρρυθμης και της ετερόρρυθμης εταιρίας

Με το νόμο 4072 του 2012 επήλθαν σημαντικές τροποποιήσεις στο δίκαιο των προσωπικών εταιριών. Για τις αλλαγές αυτές παρατίθενται αποσπάσματα της αιτιολογικής έκθεσης του Ν. 4072/2012, τα οποία μπορούν να μελετηθούν παράλληλα με το διανεμόμενο σύγγραμμα Ι. Ρόκα, Εταιρίες, Κεφάλαιο Β’ Προσωπικές Εμπορικές Εταιρίες, Τμήμα Β’ Ομόρρυθμη εταιρία & Τμήμα Γ΄ Ετερόρρυθμη Εταιρία. Αποσπάσματα της αιτιολογικής έκθεσης του Ν. 4072/2012 (άρθρα 249 επ.), από την ιστοσελίδα της Βουλής των Ελλήνων http://www.hellenicparliament.gr/Nomothetiko-Ergo/Anazitisi-Nomothetikou-Ergou?law_id=0ccec515-c335-4ad6-82fb-c27e5831f61f

«ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄ - Ομόρρυθμη εταιρία I. Είναι γνωστό ότι οι προσωπικές εταιρίες, δηλ. κατά βάση η ομόρρυθμη και η ετερόρρυθμη εταιρία αλλά, εν μέρει, και η αφανής εταιρία, είναι φορείς άσκησης πολύ μικρών, μικρών και μικρομεσαίων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων. Δεδομένου ότι οι μικρές και μικρομεσαίες επιχειρήσεις αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της ελληνικής οικονομίας, η ύπαρξη λειτουργικού και αποτελεσματικού νομοθετικού πλαισίου είναι σημαντικός παράγων της οικονομικής ανάπτυξης. Παρ’ όλα αυτά ο κλάδος αυτός δικαίου δεν έχει εκσυγχρονισθεί με βάση τα νεότερα δεδομένα. Το δίκαιο των προσωπικών εμπορικών εταιριών (ομόρρυθμη, ετερόρρυθμη, αφανής), το οποίο περιέχεται στις διατάξεις των άρθρων 18-28, 38-50 και 64 του Εμπορικού Νόμου (ΕμπΝ), ισχύει αμετάβλητο από την εισαγωγή στην Ελλάδα του γαλλικού εμπορικού κώδικα του 1807, δηλ. από το 1835. Βέβαια, τα υπάρχοντα ρυθμιστικά κενά καλύφθηκαν κατά μεγάλο μέρος από τις διατάξεις των άρθρων 741-784 του Αστικού Κώδικα (ΑΚ), οι οποίες εφαρμόζονται αναλογικά και στις προσωπικές εμπορικές εταιρίες (ΕμπΝ 18). Οι ρυθμίσεις, εντούτοις, του Αστικού Κώδικα έχουν ως βάση αποκλειστικά τον μεταξύ των εταίρων προσωποπαγή συμβατικό δεσμό και δεν λαμβάνουν υπόψη την οπτική της εμπορικής επιχείρησης, φορέας της οποίας είναι το νομικό πρόσωπο της εταιρίας. Ως εκ τούτου οι διατάξεις για την αστική εταιρία δεν επαρκούν για την ικανοποιητική ρύθμιση ιδίως του δικαίου της ομόρρυθμης και της ετερόρρυθμης εταιρίας, ενόψει και των σύγχρονων οικονομικών δεδομένων. Έτσι, για παράδειγμα, ο θάνατος, η πτώχευση και η υποβολή σε δικαστική συμπαράσταση εταίρου αποτελούν, κατά τον Αστικό Κώδικα (άρθρα 773 εδ.1 και 775), λόγο λύσης όλων των προσωπικών εταιριών, δηλ. και των εμπορικών, μολονότι η δυνατότητα συνέχισής τους με τους λοιπούς εταίρους αποτελεί τον κανόνα στις ομόρρυθμες και τις ετερόρρυθμες εταιρίες. Σύμφωνα, επίσης, με τη διάταξη της ΑΚ 766, όπως αυτή πάγια ερμηνεύεται από τη νομολογία, η καταγγελία ομόρρυθμης ή ετερόρρυθμης εταιρίας ορισμένου χρόνου από ένα εταίρο επιφέρει πάντα τη λύση της εταιρίας, ακόμα δηλ. και αν δεν υπάρχει σπουδαίος λόγος. Όπως είναι φανερό, τόσο οι ως άνω ρυθμίσεις του ΑΚ όσο και οι θέσεις της νομολογίας δεν ανταποκρίνονται στο αίτημα της διατήρησης της επιχείρησης, αφού, χωρίς να υπάρχει αποχρών οικονομικός λόγος, μπορούν να επιφέρουν τη διάλυση ακόμα και υγιών επιχειρήσεων. […] ΙΙ. Ειδικότερα, οι προτεινόμενες διατάξεις έχουν ως εξής: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ – ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ – ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ – ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 2013 © ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Ν. ΡΟΚΑΣ, ΕΝΤΕΤΑΛΜΕΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος, με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά, χωρίς γραπτή άδεια του συγγραφέα.

Εταιρική επωνυμία Προβλέπεται ότι η επωνυμία της ομόρρυθμης εταιρίας δεν είναι υποχρεωτικό να σχηματίζεται από τα ονόματα των εταίρων, όπως ίσχυε μέχρι σήμερα, αλλά ότι μπορεί να σχηματισθεί και από το αντικείμενο της επιχείρησης ή από άλλες ενδείξεις. Η πρόταση λαμβάνει υπόψη την πραγματικότητα των συναλλαγών, όπου είναι πολύ συχνό το φαινόμενο η ομόρρυθμη εταιρία να είναι περισσότερο γνωστή με τον διακριτικό της τίτλο παρά με την επωνυμία της. Δημοσιότητα Για να συσταθεί η ομόρρυθμη εταιρία πρέπει να καταχωρισθεί στο Γενικό Εμπορικό Μητρώο (ΓΕΜΗ), οπότε και αποκτάται η νομική της προσωπικότητα. Σχέσεις προς τα έσω Οι σπουδαιότερες ρυθμίσεις σχετικά με τις προς τα έσω σχέσεις των εταίρων είναι οι εξής: α) Γίνεται σαφής διαχωρισμός της προς τα έσω εξουσίας των διαχειριστών (διαχειριστική εξουσία) από την προς τα έξω (εκπροσωπευτική εξουσία), μια διάκριση που δεν απαντάται στο κείμενο του ΑΚ για την αστική εταιρία αλλά που έχει καθιερωθεί. Η προς τα έσω εξουσία είναι στενότερη της προς τα έξω, η δε υπέρβασή της δεν επηρεάζει το κύρος της πράξης αλλά δημιουργεί μόνο ευθύνες του διαχειριστή, σε αντίθεση με την υπέρβαση της προς τα έξω εξουσίας, η οποία έχει ως συνέπεια την ακυρότητα της πράξης β) Προβλέπεται διάκριση αποφάσεων που λαμβάνονται από όλους τους εταίρους, όπως είναι π.χ. η τροποποίηση του καταστατικού, και διαχειριστικών αποφάσεων που λαμβάνονται από τους διαχειριστές. Παρ’ όλα αυτά, προβλέπεται ότι για τη λήψη διαχειριστικών αποφάσεων που βρίσκονται εκτός της συνήθους διαχείρισης απαιτείται συναίνεση όλων των εταίρων, παρότι η, χωρίς τη συναίνεση, τέλεση από τον διαχειριστή πράξεων μη συνήθους διαχείρισης αφήνει ανεπηρέαστο το κύρος της πράξης. Ο εσωτερικός αυτός περιορισμός της εξουσίας των διαχειριστών αποτελεί αντίβαρο της απεριόριστης και εις ολόκληρον ευθύνης των εταίρων. Σχέσεις προς τα έξω Επεκτείνεται η εξουσία εκπροσώπησης, ώστε να ενισχυθεί η ασφάλεια στις συναλλαγές. Έτσι, σε σύγκλιση προς τις ρυθμίσεις που ισχύουν στις κεφαλαιουχικές εταιρίες, προβλέπεται ότι περιορισμοί της εκπροσωπευτικής εξουσίας με την εταιρική σύμβαση ή με απόφαση των εταίρων δεν προβάλλονται στους τρίτους, χωρίς να εξετάζεται, αν οι τρίτοι είναι ή όχι καλόπιστοι. Σε περίπτωση όμως τέλεσης πράξης καθ’ υπέρβαση του εταιρικού σκοπού, η εταιρία μπορεί να προβάλει την υπέρβαση, μόνο όμως εφόσον ο τρίτος δεν την γνώριζε ή δεν όφειλε να τη γνωρίζει. Λύση της εταιρίας Προβλέπεται ως νέος λόγος η λύση της εταιρίας με δικαστική απόφαση ύστερα από αίτηση του εταίρου, εφόσον υπάρχει σπουδαίος λόγος. Η ρύθμιση αποτρέπει τη λύση της εταιρίας χωρίς να υπάρχει πράγματι σπουδαίος λόγος, όπως δέχεται η νομολογία που προαναφέρθηκε σχετικά με την καταγγελία. Δεδομένου ότι προβλέπεται και δικαίωμα εξόδου του εταίρου, το δικαίωμα δικαστικής λύσης της εταιρίας παρέχεται ως ultimum refugium σε

περιπτώσεις που ο εταίρος έχει προς τούτο ειδικό έννομο συμφέρον. Η δικαστική λύση της εταιρίας για σπουδαίο λόγο αφορά τόσο την εταιρία αορίστου όσο και την ορισμένου χρόνου. Σε αντίθεση με το μέχρι σήμερα ισχύον δίκαιο, προβλέπεται ότι ο θάνατος, η πτώχευση και η υποβολή σε δικαστική συμπαράσταση εταίρου επιφέρουν τη λύση της εταιρίας μόνο, εφόσον προβλέπεται στην εταιρική σύμβαση (αντιστροφή του κανόνα των ΑΚ 773 και 775). Η διάταξη λαμβάνει υπόψη την αρχή της διατήρησης της επιχείρησης, για την οποία έγινε ήδη λόγος. Εκούσια έξοδος εταίρου Πέραν της δυνατότητας του εταίρου να επιφέρει τη δικαστική λύση της εταιρίας, προβλέπεται, για πρώτη φορά, δικαίωμα εξόδου του εταίρου από την εταιρία. Το δικαίωμα εξόδου αντικαθιστά έτσι -χωρίς όμως να καταργεί, καθόσον μπορεί να εισαχθεί με την εταιρική σύμβαση- το δικαίωμα καταγγελίας. Η άσκηση του δικαιώματος επιφέρει, τόσο στην εταιρία αορίστου όσο και ορισμένου χρόνου, την άμεση έξοδο του εταίρου από την εταιρία. Εντούτοις, στην εταιρία ορισμένου χρόνου η καταβολή στον εξελθόντα εταίρο της αξίας της συμμετοχής του θα εξαρτηθεί από τη συνδρομή σπουδαίου λόγου, η ύπαρξη του οποίου κρίνεται από το δικαστήριο. Η ρύθμιση έχει το πλεονέκτημα ότι με αυτή ξεκαθαρίζουν αμέσως τα πράγματα αλλά και εξισορροπούνται τόσο τα συμφέροντα της εταιρίας -καθόσον η απώλεια της αξίας της μερίδας αποτελεί αντικίνητρο για την άσκηση αβάσιμων ή καταχρηστικών δηλώσεων εξόδουόσο και του εξερχομένου, ο οποίος δεν θα πρέπει να αναμένει την κρίση του δικαστηρίου, για να εξέλθει από την εταιρία, με συνέπεια να μη δεσμεύεται μέχρι την έκδοση της δικαστικής απόφασης με υποχρεώσεις και αντίστοιχες προσωπικές ευθύνες που δημιουργούνται από μια διαχείριση που δεν εγκρίνει. Μονοπρόσωπη εταιρία Δεδομένου ότι η ομόρρυθμη εταιρία δεν είναι μόνο σύμβαση αλλά και νομικό πρόσωπο, είναι νοητή η ύπαρξη μονοπρόσωπης εταιρίας. Με τη διάταξη παρέχεται η δυνατότητα προσωρινής, επί τρίμηνο, συνέχισης της εταιρίας, σε περίπτωση που αποχωρήσουν όλοι οι εταίροι πλην ενός, μέχρι την είσοδο νέου εταίρου. Και η διάταξη αυτή, όπως και η προηγούμενη, λαμβάνει υπόψη την αρχή της διατήρησης της εταιρικής επιχείρησης. ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β΄ - Ετερόρρυθμη εταιρία Η ετερόρρυθμη εταιρία, όπως είναι γνωστό, δεν είναι ακραιφνώς προσωπική όπως η ομόρρυθμη εταιρία, καθώς σε αυτήν συμμετέχουν δυο ειδών εταίροι, εκτός δηλ. από τους ομόρρυθμους και οι ετερόρρυθμοι. Για το λόγο αυτό στο προτεινόμενο νομοσχέδιο η Επιτροπή, όπου το έκρινε απαραίτητο, έθεσε ειδικότερες διατάξεις για τους ετερόρρυθμους εταίρους, ενώ όπου δεν υπάρχει ειδικότερη πρόβλεψη στο νόμο, θα εφαρμόζονται οι διατάξεις για την ομόρρυθμη εταιρία. Πρέπει να ξεκινήσει κανείς από το δεδομένο ότι οι βασικές διαφορές μεταξύ των δυο ειδών εταίρων, ομόρρυθμων και ετερόρρυθμων, συνίστανται, πρώτον, στις διαφορετικές, δηλ. στις μειωμένες, εξουσίες που έχουν οι ετερόρρυθμοι εταίροι σε σύγκριση με εκείνες των ομόρρυθμων και δεύτερον, που αποτελεί και τη λογική συνέπεια, στην υπό προϋποθέσεις περιορισμένη ευθύνη τους. Γενικές διατάξεις ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ – ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ – ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ – ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 2013 © ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Ν. ΡΟΚΑΣ, ΕΝΤΕΤΑΛΜΕΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος, με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά, χωρίς γραπτή άδεια του συγγραφέα.

Στο πρώτο μέρος του Β΄ Κεφαλαίου, στο οποίο ρυθμίζεται η ετερόρρυθμη εταιρία, με τίτλο γενικές διατάξεις, ορίζεται ότι πρόκειται για την προσωπική εμπορική εταιρία με νομική προσωπικότητα, η οποία έχει έναν τουλάχιστον εταίρο που ευθύνεται για τα χρέη της εταιρίας περιορισμένα, τον ετερόρρυθμο, και έναν άλλο τουλάχιστον εταίρο, ο οποίος ευθύνεται για τα χρέη αυτά απεριόριστα, τον ομόρρυθμο εταίρο. Η δημοσίευση της ετερόρρυθμης εταιρίας στο Γ.Ε.ΜΗ είναι συστατικού χαρακτήρα για την απόκτηση νομικής προσωπικότητας από αυτήν, εκτός δε από τα στοιχεία που πρέπει να καταχωρίζονται για τους ομόρρυθμους εταίρους, επιβάλλει να καταχωρίζονται και τα στοιχεία ταυτότητας των ετερόρρυθμων εταίρων (σε αντίθεση με τα προβλεπόμενα στο άρθρο 43 ΕμπΝ που ισχύει σήμερα), όπως και η αξία της εισφοράς τους. Νομική θέση ετερόρρυθμου εταίρου Το δεύτερο τμήμα του κεφαλαίου αυτού αφορά την νομική θέση του ετερόρρυθμου εταίρου στην εταιρία. Για τις σχέσεις των εταίρων μεταξύ τους και για τον τρόπο λήψης των αποφάσεων δεν υπάρχει ρύθμιση, πράγμα που σημαίνει ότι εφαρμόζονται και για την ετερόρρυθμη τα άρθρα που διέπουν την ομόρρυθμη εταιρία. Στη διάταξη του άρθρου 274, που εισάγει νέα ρύθμιση, προβλέπεται ότι «ο ετερόρρυθμος εταίρος δεν συμμετέχει στη διαχείριση των εταιρικών υποθέσεων, ούτε στη λήψη των αποφάσεων, εκτός αντίθετης πρόβλεψης στην εταιρική σύμβαση». Ενώ συνεπώς, κατά το ισχύον σήμερα δίκαιο και τη νομολογία, γίνεται δεκτό ότι στην εσωτερική διαχείριση (σε αντίθεση με την εξωτερική δηλ. την εκπροσώπηση της εταιρίας) συμμετέχουν συνήθως άνευ ετέρου και οι ετερόρρυθμοι εταίροι, ως πραγματικοί εταίροι, με τη νέα ρύθμιση, αν δεν υπάρχει ειδική πρόβλεψη στο καταστατικό, δεν συμμετέχουν ούτε στην εσωτερική διαχείριση ούτε στη λήψη των αποφάσεων. Όσον αφορά στην εξουσία εκπροσώπησης της εταιρίας, τίθεται κατ’ αρχήν ο κανόνας ότι ο ετερόρρυθμος εταίρος δεν έχει τέτοια εξουσία. Στη συνέχεια όμως, υιοθετώντας τα συμβαίνοντα στην πρακτική των συναλλαγών, η Επιτροπή έκρινε ότι πρέπει να δοθεί η δυνατότητα να ανατίθεται η εξουσία αυτή και στον ετερόρρυθμο εταίρο με πρόβλεψη στην εταιρική σύμβαση. Από την άλλη πλευρά, επειδή με τις συναλλαγές του ετερορρύθμου με τους τρίτους, όταν έχει τέτοια εξουσία, δεσμεύεται η εταιρία και δημιουργείται απεριόριστη ευθύνη των ομόρρυθμων εταίρων, προβλέπεται ότι στην περίπτωση εκπροσώπησης της εταιρίας από μέρους του ετερόρρυθμου, θα ευθύνεται και αυτός όπως οι ομόρρυθμοι. Σε αντίθεση όμως με την ισχύουσα σήμερα διάταξη (άρθρο 28 ΕμπΝ), που είναι αναγκαστικού δικαίου, προτείνεται από την Επιτροπή η δυνατότητα απαλλαγής του ετερορρύθμου από τη βαρύτερη αυτή ευθύνη, αν ήταν γνωστή στον τρίτο η ιδιότητα του ως ετερόρρυθμου εταίρου. Για την κύρια ευθύνη του ετερόρρυθμου εταίρου διατηρείται ο κανόνας ότι, αν μεν έχει καταβάλει την εισφορά του, δεν έχει καμία ευθύνη έναντι των τρίτων, ενώ αν δεν την έχει καταβάλει ευθύνεται προσωπικά μέχρι του ύψους της αξίας της οφειλόμενης εισφοράς , πρόκειται δε για ευθύνη άμεση και εις ολόκληρον, όπως γίνεται δεκτό και κατά το ισχύον δίκαιο.»

VI. Στατιστικά ιδρύσεων και διαγραφών επιχειρήσεων ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ – ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ – ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ – ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 2013 © ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Ν. ΡΟΚΑΣ, ΕΝΤΕΤΑΛΜΕΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος, με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά, χωρίς γραπτή άδεια του συγγραφέα.

Με την θέση σε λειτουργία του Γενικού Εμπορικού Μητρώου (ΓΕ.Μ.Η) κατέστη ευκολότερη η εποπτεία των ιδρύσεων και μεταβολών σε επιχειρήσεις. Από τα στοιχεία του ΓΕ.Μ.Η. προκύπτουν τα ακόλουθα για το διάστημα του τελευταίου έτους (από 11/04/2012 ως 28/03/2013): νομικη μορφη ΟΕ ΕΕ ΑΕ ΕΠΕ ΙΚΕ

πληθος συστασεων 3758 1714 754 1786 1004

πληθος διαγραφων 2899 884 70 231 8

28006

24796

[δημιουργήθηκε στις 11/04/2012]

ΑΤΟΜΙΚΗ ΕΜΠΟΡΙΑ Συμπεραίνουμε ότι:

Η μικρή επιχειρηματική δράση ασκείται κυρίως ατομικά, αλλά και μέσω προσωπικών εταιριών (κυρίως μέσω της ΟΕ). Οι νεοϊδρυθείσες ΑΕ, παρότι αριθμητικά είναι λιγότερες, αφορούν μεγαλύτερα επιχειρηματικά εγχειρήματα. Εξακολουθούν να ιδρύονται ΕΠΕ, παρά τη δημιουργία της ανταγωνιστικής εταιρικής μορφής της ΙΚΕ.

Σημειώσεις μαθήματος Στοιχεία Εμπορικού Δικαίου Εαρινού Εξαμήνου (2013) 3-4-2013

Τρίτο μάθημα (1-4-2013) – Εισαγωγή στις Α.Ε. Περιεχόμενα Ι. Διαγράμματα για τα γενικά στοιχεία της Α.Ε. ΙΙ. Διαγράμματα για την ίδρυση της εταιρίας

Ι. Διαγράμματα για τα γενικά στοιχεία της Α.Ε. 1) Γενικά χαρακτηριστικά της Α.Ε. α) Κεφαλαιουχική εταιρία β) Αποκτά εμπορική ιδιότητα κατά το τυπικό σύστημα γ) Νομική προσωπικότητα δ) Περιορισμένη ευθύνη εταίρων (οι οποίοι αποκαλούνται μέτοχοι), μέχρι της αξίας της εισφοράς τους. Για τα χρέη της εταιρίας ευθύνεται μόνο η ίδια με την περιουσία της. ε) Διαίρεση του κεφαλαίου σε μερίδια (= μετοχές) στ) Ελεύθερη μεταβίβαση της μετοχικής σχέσης (με μόνη τη μεταβίβαση των μετοχών) 2) Σύγκριση με τις προσωπικές εταιρίες α) Ισχύουν οι διαφορές προσωπικών – κεφαλαιουχικών εταιριών, οι οποίες αναφέρθηκαν στο πρώτο μάθημα. Ειδικότερα, στις κεφαλαιουχικές εταιρίες δεν έχει σημασία το πρόσωπο των ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ – ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ – ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ – ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 2013 © ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Ν. ΡΟΚΑΣ, ΕΝΤΕΤΑΛΜΕΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος, με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά, χωρίς γραπτή άδεια του συγγραφέα.

μελών αλλά η συγκέντρωση κεφαλαίου από το ευρύ κοινό. Οι εταίροι είναι κυρίως επενδυτές/χρηματοδότες. β) Λόγω της χαλαρής σχέσης των μελών της ΑΕ, της μη υποχρεωτικής συμμετοχής τους στη διοίκηση της εταιρίας, καθώς και λόγω του μεγάλου αριθμού των μετόχων, ανακύπτει η ανάγκη συγκρότησης ειδικού διοικητικού οργάνου, με αντικείμενο τη διαχείριση και εκπροσώπηση της εταιρίας (πρόκειται για το Δ.Σ.). [Σε αυτό το σημείο παρατηρείται ομοιότητα της ΑΕ με το σωματείο, το οποίο επίσης διαθέτει διοικητικό όργανο – γι’ αυτό λέγεται ότι η ΑΕ έχει σωματειακή οργάνωση]. γ) Ενώ στις προσωπικές εταιρίες κυριαρχούν (στις προς τα έσω σχέσεις) οι διατάξεις ενδοτικού δικαίου, στο δίκαιο των ΑΕ κυριαρχούν οι διατάξεις αναγκαστικού δικαίου, και αυτό διότι οι δραστηριότητες της ΑΕ εκτίθενται σε μεγαλύτερο βαθμό στη δημοσιότητα (οπότε υπάρχει αναγκαιότητα ομοιομορφίας της λειτουργίας των ΑΕ) καθώς και διότι η μετοχική σχέση είναι τυποποιημένη δ) Από την μετοχική σχέση δεν απορρέουν υποχρεώσεις όπως στις προσωπικές εταιρίες [αναπτύσσεται, πάντως, υποχρέωση πίστης μεταξύ των μετόχων αναλόγως της επιρροής που ασκεί ο κάθε μέτοχος στην πορεία της επιχείρησης] ε) Τα πρόσωπα που επηρεάζονται από τη δράση της Α.Ε. είναι περισσότερα σε σχέση με τις προσωπικές εταιρίες. Υπάρχει μεγάλος αριθμός μετόχων, εργαζομένων (διαφόρων βαθμίδων), πιστωτών (προμηθευτών, τραπεζών, ΙΚΑ, ΔΟΥ κτλ), ενώ συχνά με την ΑΕ συναλλάσσεται το ευρύ καταναλωτικό κοινό και δύναται να επηρεάζεται ακόμα και μια τοπική κοινωνία. Όλα αυτά τα εμπλεκόμενα πρόσωπα αποκαλούνται «stakeholders». 3) Ιστορία των ΑΕ • Διεθνώς α) 17ος αι.: πρώτες εταιρίες «λαϊκής βάσης» με αντικείμενο την εκμετάλλευση αποικιών (με παραχώρηση δικαιωμάτων στην εταιρία από το κράτος) β) 18ος αι.: Γαλλικός Εμπ. Κώδικας. Απαιτείται έγκριση της διοίκησης για τη σύσταση της Α.Ε. Σταδιακά ο έλεγχος αυτός έγινε απλώς νομιμότητας και όχι σκοπιμότητας ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ – ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ – ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ – ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 2013 © ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Ν. ΡΟΚΑΣ, ΕΝΤΕΤΑΛΜΕΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος, με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά, χωρίς γραπτή άδεια του συγγραφέα.

• Στην Ελλάδα α) Αρχικά υιοθέτηση γαλλικών διατάξεων και στη συνέχεια συστηματοποίηση του θεσμικού πλαισίου με το Ν. 2190/1920, ο οποίος έχει τροποποιηθεί πολλές φορές (και με την ενσωμάτωση κοινοτικών νομοθετημάτων) β) Ελληνικές ιδιομορφίες: Επικράτηση της «οικογενειακής ΑΕ». Πολλές ΑΕ, επίσης, έχουν μικρό μέγεθος («μικρές ΑΕ») 4) Οικονομική σημασία α) Άντληση κεφαλαίων από το ευρύ κοινό, η οποία διευκολύνεται από τη διαίρεση του κεφαλαίου σε μετοχές και από την ύπαρξη οργανωμένης αγοράς β) Κατανομή επιχειρηματικού κινδύνου σε πολλούς, κάτι το απαραίτητο ιδίως στα μεγάλα επιχειρηματικά εγχειρήματα γ) Όσο μεγαλύτερη η εταιρία, τόσο μεγαλύτερος ο έλεγχος από τις αγορές (π.χ. από οίκους πιστοληπτικής αξιολόγησης). Μάλιστα, για τις εισηγμένες Α.Ε. ισχύει παράλληλα το εντονότερο θεσμικό πλαίσιο του δικαίου κεφαλαιαγοράς και των κανόνων εταιρικής διακυβέρνησης, ενώ για τις τραπεζικές και ασφαλιστικές εταιρίες ισχύουν κανόνες εποπτικού δικαίου. Αυτοί οι κανόνες ενισχύουν την προς τα έξω αξιοπιστία της εταιρίας.

ΙΙ. Διαγράμματα για την ίδρυση της εταιρίας (Σημείωση: Το Μητρώο Ανωνύμων Εταιριών, στο οποίο αναφέρεται το βιβλίο, αντικαταστάθηκε το 2011 από το Γενικό Εμπορικό Μητρώο – ΓΕ.Μ.Η.) 1) Στάδια για την ίδρυση της εταιρίας α) Σύναψη καταστατικού β) Ανάληψη των μετοχών [= ανάληψη υποχρέωσης από τους μετόχους καταβολής του αντιτίμου που απαιτείται για τη δημιουργία του κεφαλαίου σε είδος ή σε χρήμα, σε αντάλλαγμα του οποίου θα αναλάβουν μετοχές] γ) Διατυπώσεις δημοσιότητας 2) Γενικά περί καταστατικού α) Ορισμός: είναι σύμβαση που καταρτίζεται μεταξύ δύο τουλάχιστον προσώπων, τους ιδρυτές, οι οποίοι μπορεί να είναι φυσικά ή νομικά πρόσωπα [από το 2007 είναι δυνατή και η

ίδρυση μονοπρόσωπης ΑΕ, οπότε το καταστατικό έχει τη μορφή μονομερούς δηλώσεως βουλήσεως του ιδρυτή] β) Απαιτείται συμβολαιογραφικός τύπος [μάλιστα με νόμο του 2010 δίνεται η δυνατότητα ο συμβολαιογράφος να λειτουργεί ως «Υπηρεσία Μίας Στάσης», ο οποίος συγκεντρώνει όλα τα απαραίτητα δικαιολογητικά1 με σκοπό την επιτάχυνση της ίδρυσης της εταιρίας] γ) Καταχωρίζεται στο ΓΕ.Μ.Η. (η Διοίκηση δεν προβαίνει σε ουσιαστικό έλεγχο νομιμότητας κατά την καταχώρηση, αλλά απλώς ελέγχει την πληρότητα των δικαιολογητικών) [άρα καταργήθηκαν τα αναφερόμενα στη σ. 62 του βιβλίου] δ) Τροποποιείται με απόφαση της γενικής συνέλευσης των μετόχων (δεν αρκεί απόφαση Δ.Σ.) 3) Περιεχόμενα του καταστατικού α) Επωνυμία. (Σχηματίζεται υποχρεωτικά από το είδος της ασκούμενης επιχείρησης. Στο κοινό η εταιρία γίνεται γνωστή με τον διακριτικό τίτλο) β) Σκοπός. (Περιγράφει το/τα αντικείμενο/α στα οποία μπορεί να δραστηριοποιείται η εταιρία. Πρέπει να είναι συγκεκριμένος και να μην αντιβαίνει τα χρηστά ήθη) γ) Έδρα (τόπος όπου ασκείται η διοίκηση. Αν στην πράξη τελικά η διοίκηση ασκείται σε άλλο τόπο έχουμε διάσταση καταστατικής και πραγματικής έδρας. Στην Ελλάδα εφαρμόζεται πάντως η θεωρία της πραγματικής έδρας. Κατ’ εξαίρεση, αλλοδαπές ναυτιλιακές εταιρίες δύνανται να δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα διατηρώντας τον χαρακτήρα τους ως αλλοδαπές) δ) Διάρκεια (πρέπει να είναι ορισμένη, σε αντίθεση με τις προσωπικές εταιρίες) ε) ύψος εταιρικού κεφαλαίου και τρόπος καταβολής του στ) αριθμό, είδος των μετοχών και ονομαστική τους αξία ζ) στοιχεία των φυσικών/νομικών προσώπων που υπογράφουν το καταστατικό (= ιδρυτές) η) Προαιρετικό περιεχόμενο: διατάξεις για τη λειτουργία ΓΣ & ΔΣ, δικαιώματα μετόχων, συμφωνίες μετόχων (shareholders’ 1

Τα δικαιολογητικά αυτά είναι 1. αίτηση για καταχώρηση στο ΓΕ.Μ.Η., 2. αίτηση για καταχώρηση της επωνυμίας στο Επιμελητήριο και εγγραφή της εταιρίας ως μέλους του, 3. γραμμάτιο ενιαίου κόστους σύστασης, 4. δήλωση φόρου συγκέντρωσης κεφαλαίου, 5. μισθωτήριο/τίτλος ιδιοκτησίας, 6. αίτηση έκδοσης ΑΦΜ και 7. αίτηση εγγραφής μελών Δ.Σ. στα ασφαλιστικά ταμεία. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ – ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ – ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ – ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 2013 © ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Ν. ΡΟΚΑΣ, ΕΝΤΕΤΑΛΜΕΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος, με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά, χωρίς γραπτή άδεια του συγγραφέα.

agreements), ελεγκτές & ισολογισμοί, λύση & εκκαθάριση εταιρίας 4) Ελαττωματική ίδρυση α) Μόνο ορισμένα ελαττώματα μπορούν να προβληθούν μετά την καταχώρηση στο ΓΕ.Μ.Η. Τα άλλα θεραπεύονται με την καταχώρηση για λόγους προστασίας των συναλλασσομένων τρίτων. β) Τα ελαττώματα αυτά είναι η μη σύνταξη συμβολαιογραφικού εγγράφου, η ανυπαρξία διατάξεων για την επωνυμία, τον σκοπό και το κεφάλαιο (ή όταν το κεφάλαιο ορίζεται κατώτερο του ορίου των 24.000 Ευρώ), και όταν όλοι οι ιδρυτές δεν είχαν ικανότητα προς δικαιοπραξία γ) Η ακύρωση της εταιρίας γίνεται με αγωγή όποιου έχει έννομο συμφέρον και δεν έχει αναδρομική ισχύ. 5) Α.Ε. υπό ίδρυση α) Είναι η εταιρία από τη σύναψη του καταστατικού μέχρι την ολοκλήρωση των διατυπώσεων δημοσιότητας. β) Οι συμβάσεις που συνάπτουν σε αυτό το διάστημα οι ιδρυτές (μισθώσεις κτλ) μεταφέρονται μετέπειτα στην εταιρία αν το Δ.Σ. τις αναλάβει εντός τριών μηνών από την ίδρυση. γ) Η σχέση των ιδρυτών μέχρι την ολοκλήρωση της ίδρυσης έχει το χαρακτήρα προσωπικής εταιρίας χωρίς νομική προσωπικότητα, η οποία ως σκοπό έχει την ίδρυση της Α.Ε. 6) Διατυπώσεις δημοσιότητας α) Στο ΓΕ.Μ.Η. υποβάλλεται σειρά πράξεων της ΑΕ (καταστατικό & τροποποιήσεις του, αποφάσεις ΔΣ & ΓΣ για μεταβολή του κεφαλαίου κτλ) β) Η δημοσίευση έχει δηλωτικό χαρακτήρα, με εξαίρεση την πράξη σύστασης της εταιρίας και τις τροποποιήσεις του καταστατικού. Δηλωτικός χαρακτήρας σημαίνει ότι οι πράξεις είναι ισχυρές ήδη πριν τη δημοσίευση, οι τρίτοι όμως μπορούν να εμπιστεύονται τις δημοσιευμένες πληροφορίες.

Σημειώσεις μαθήματος Στοιχεία Εμπορικού Δικαίου Εαρινού Εξαμήνου (2013) Πρώτη έκδοση: 8 Απριλίου 2013

Τέταρτο μάθημα (8-4-2013) – Κεφάλαιο & Μετοχές Α.Ε. Περιεχόμενα Ι. Διαγράμματα για τα γενικά χαρακτηριστικά του μετοχικού κεφαλαίου Α.Ε. ΙΙ. Διαγράμματα για την αύξηση και τη μείωση κεφαλαίου ΙΙΙ. Διαγράμματα για τις μετοχές της Α.Ε. IV. Διαγράμματα για τις ομολογίες της Α.Ε.

Ι. Διαγράμματα για τα γενικά χαρακτηριστικά του μετοχικού κεφαλαίου Α.Ε. 1) Εισαγωγή στην έννοια του μετοχικού κεφαλαίου α) Ορισμός: Είναι το ποσό που αναγράφεται στο καταστατικό και το οποίο κατά την ίδρυση της εταιρίας αντιστοιχεί στο άθροισμα της αξίας των εισφορών των μετόχων («ιστορική αξία της εταιρικής περιουσίας»). β) Πρόκειται για σταθερό μέγεθος («μαθηματική ποσότητα»), το οποίο μόνο με τροποποίηση του καταστατικού μπορεί να μεταβληθεί. γ) Το μετοχικό κεφάλαιο ως σταθερό μέγεθος πρέπει να διακρίνεται από την εταιρική περιουσία. Η εταιρική περιουσία όταν ιδρύεται η εταιρία σχηματίζεται από τις εισφορές των ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ – ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ – ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ – ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 2013 © ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Ν. ΡΟΚΑΣ, ΕΝΤΕΤΑΛΜΕΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος, με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά, χωρίς γραπτή άδεια του συγγραφέα.

μετόχων, αλλά στη συνέχεια υπόκειται σε διαρκείς μεταβολές. Σε περιόδους κερδοφορίας, όταν δηλ. οι καλές συνθήκες της αγοράς δημιουργούν κέρδη τα οποία παραμένουν αδιανέμητα, η εταιρική περιουσία θα υπερβαίνει το κεφάλαιο. Σε περιόδους ζημιών, μπορεί η εταιρική περιουσία να είναι και κάτω από το κεφάλαιο. δ) Κατώτατο όριο μετοχικού κεφαλαίου: 24.000 ευρώ (πριν το Δεκέμβριο του 2012 ήταν 60.000 ευρώ), το οποίο πρέπει να έχει καταβληθεί κατά τη σύσταση της εταιρίας. Για τις εισηγμένες Α.Ε. καθώς και για τις τραπεζικές/ασφαλιστικές Α.Ε. προβλέπονται άλλα ποσά. 2) Χρησιμότητα του μετοχικού κεφαλαίου α) Το κεφάλαιο είναι το σταθερό ποσό με το οποίο η εταιρία δηλώνει ότι συναλλάσσεται. Οι τρίτοι γνωρίζουν π.χ. ότι έχουν να κάνουν με μία εταιρία κεφαλαίου 24.000 ευρώ ή 500.000 ευρώ. Ταυτόχρονα, η καταβολή του ελάχιστου κεφαλαίου δηλώνει ότι η επιχειρηματική δράση που θα περιβληθεί τον τύπο της Α.Ε. φέρει κάποια σοβαρότητα. β) Από την άλλη πλευρά, το μετοχικό κεφάλαιο δεν επαρκεί ως μέσο για την προστασία των τρίτων (κυρίως πιστωτών), καθώς υπόκειται στον επιχειρηματικό κίνδυνο. Η εταιρία μπορεί, δηλαδή, να χρησιμοποιήσει ελεύθερα ολόκληρη την εταιρική περιουσία (στην οποία συμπεριλαμβάνεται το ποσό που είχε δοθεί ως εισφορά από τους μετόχους), προς το στόχο της εκπλήρωσης του σκοπού της εταιρίας. γ) Η μόνη δέσμευση που υπάρχει ως προς το κεφάλαιο είναι ότι η εταιρία δεν μπορεί να διανείμει το μετοχικό κεφάλαιο στους μετόχους (βλ. παρακάτω). Επιπλέον, σε περίπτωση που η εταιρική περιουσία αντιπροσωπεύει κάτω από το 1/10 του εταιρικού κεφαλαίου, ο νόμος προβλέπει λύση της εταιρίας με αίτηση προς το δικαστήριο όποιου έχει έννομο συμφέρον. δ) Συνεπώς, οι τρίτοι συναλλασσόμενοι (π.χ. χρηματοδότες) θα δώσουν έμφαση σε άλλα στοιχεία πέραν του μετοχικού κεφαλαίου προκειμένου να αξιολογήσουν την αξιοπιστία και τη φερεγγυότητα της επιχείρησης. Τέτοια στοιχεία είναι η παροχή εγγυήσεων από τους μετόχους και η κατάσταση της ελεύθερης περιουσίας της εταιρίας (καθαρή θέση), όπως εμφαίνεται στον ισολογισμό. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ – ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ – ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ – ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 2013 © ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Ν. ΡΟΚΑΣ, ΕΝΤΕΤΑΛΜΕΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος, με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά, χωρίς γραπτή άδεια του συγγραφέα.

3) Η έννοια της διατήρησης της εταιρικής περιουσίας που αντιστοιχεί στο μετοχικό κεφάλαιο α) Αναφέρθηκε ήδη ότι η εταιρική περιουσία μεταβάλλεται συνεχώς και ότι η μόνη σημασία της «δέσμευσης» ή διατήρησης του μετοχικού κεφαλαίου είναι η απαγόρευση της διανομής του κεφαλαίου στους μετόχους, είτε αυτή λαμβάνει χώρα με τη μορφή της επιστροφής εισφορών είτε της διάθεσης κερδών. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι προκειμένου να διανεμηθούν κέρδη θα πρέπει το ενεργητικό της επιχείρησης (= αξία της εταιρικής περιουσίας) να υπερβαίνει όχι μόνο τα χρέη αλλά και το μετοχικό κεφάλαιο (αλλά και τα αποθεματικά, για τα οποία θα γίνει λόγος σε άλλο μάθημα). Λογιστικά, αυτό μεταφράζεται στο ότι στο παθητικό σκέλος του ισολογισμού αναγράφεται τόσο το χρέος όσο και το μετοχικό κεφάλαιο της επιχείρησης. 4) Συγκέντρωση του κεφαλαίου α) Κάλυψη του μετοχικού κεφαλαίου: Η «κάλυψη» του μετοχικού κεφαλαίου είναι η ανάληψη υποχρέωσης από οποιοδήποτε πρόσωπο κατά τη σύσταση της εταιρίας ή κατά την αύξηση του κεφαλαίου για καταβολή της εισφοράς (δηλ. της αξίας των μετοχών). Η κάλυψη μπορεί να γίνει είτε από τους ιδρυτές είτε με δημόσια εγγραφή (δηλ. με δημόσια προσφορά προς το ευρύ κοινό που καλείται να συμμετάσχει). Στη συνέχεια, ακολουθεί η εκτέλεση αυτής της υποχρέωσης, δηλ. η καταβολή του μετοχικού κεφαλαίου. Σημειώνεται ότι απαγορεύεται η έκδοση μετοχών υπό το άρτιο, απαγορεύεται δηλ. η παραχώρηση μετοχών από την εταιρία στους μετόχους σε τιμή κατώτερη από την ονομαστική τους αξία, διότι σε διαφορετική περίπτωση η εταιρική περιουσία θα ήταν μικρότερη από το δηλούμενο κεφάλαιο. β) Καταβολή του μετοχικού κεφαλαίου: Πρόκειται για την εκπλήρωση της υποχρέωσης που αναλήφθηκε από τους μετόχους για καταβολή της εισφοράς. Μάλιστα, τίθεται ορισμένη προθεσμία στο Δ.Σ. να πιστοποιήσει ότι όντως το κεφάλαιο καταβλήθηκε ολοσχερώς ή όχι. Με αυστηρές προϋποθέσεις επιτρέπεται και η μερική καταβολή του κεφαλαίου, με ταυτόχρονη ανάληψη υποχρέωσης από το

μέτοχο για καταβολή της υπολειπόμενης αξίας των μετοχών που απέκτησε εντός συγκεκριμένου χρονικού διαστήματος. 5) Εισφορές σε είδος α) Πέραν του χρήματος, μπορούν να εισφερθούν και άλλα αντικείμενα («εισφορά σε είδος»), τα οποία όμως πρέπει να είναι αποτιμητά σε χρήμα. Διαφορετικά, θα μπορούσαν να υπερεκτιμηθούν οι εν λόγω εισφορές, με αποτέλεσμα η περιουσία της εταιρίας να είναι μικρότερη από το δηλούμενο κεφάλαιο. Έτσι, εισφορά σε είδος είναι π.χ. η παραχώρηση χρήσης κινητού ή ακινήτου, ή η παραχώρηση απαιτήσεων ή σημάτων, αλλά όχι η εισφορά εργασίας. β) Γι’ αυτό το λόγο ο νόμος προβλέπει την σύσταση ειδικής επιτροπής από το κράτος, με αντικείμενο την εκτίμηση των εισφορών σε είδος. Εναλλακτικά, η εκτίμηση μπορεί να γίνεται από ορκωτούς ελεγκτές ή από μέλη του Σώματος Ορκωτών Εκτιμητών.

ΙΙ. Διαγράμματα για την αύξηση και τη μείωση κεφαλαίου 1) Σημασία αύξησης κεφαλαίου α) Πρόκειται για βασικό τρόπο χρηματοδότησης της εταιρίας, η οποία οδηγεί στην αύξηση της εταιρικής περιουσίας και ενισχύει την προς τα έξω εικόνα και τη φερεγγυότητα της εταιρίας. β) Καθώς το κεφάλαιο καταγράφεται στο παθητικό σκέλος του ισολογισμού, αύξηση κεφαλαίου σημαίνει ισόποση αύξηση του παθητικού, συνεπώς για να διανεμηθούν κέρδη θα πρέπει το ενεργητικό να υπερβαίνει το παθητικό, όπως αυτό διαμορφώνεται μετά την αύξηση 2) Τρόπος λήψης της σχετικής απόφασης και ολοκλήρωση της αύξησης α) Η αύξηση κεφαλαίου εντάσσεται, λόγω της σημασίας της, στις αποφάσεις εκείνες που απαιτούν τροποποίηση του καταστατικού. Συνεπώς, απαιτείται απόφαση της Γ.Σ. των μετόχων με αυξημένη απαρτία και πλειοψηφία. β) Κατ’ εξαίρεση, εφόσον αυτό προβλέπεται στο καταστατικό και για λόγους διευκόλυνσης της αύξησης είναι δυνατόν i) να αποφασίζει η Γ.Σ. χωρίς αυξημένη απαρτία και πλειοψηφία και μάλιστα χωρίς τροποποίηση του καταστατικού, αρκεί το ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ – ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ – ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ – ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 2013 © ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Ν. ΡΟΚΑΣ, ΕΝΤΕΤΑΛΜΕΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος, με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά, χωρίς γραπτή άδεια του συγγραφέα.

αυξανόμενο κεφάλαιο να μην υπερβαίνει το πενταπλάσιο του αρχικώς καταβεβλημένου κεφαλαίου και ii) να εξουσιοδοτηθεί το Δ.Σ. να αποφασίσει (με αυξημένη πλειοψηφία) την αύξηση κεφαλαίου. γ) Όσοι είναι ήδη μέτοχοι της εταιρίας δεν είναι υποχρεωμένοι να συμμετάσχουν στην αύξηση κεφαλαίου, τους δίνεται όμως δικαίωμα προτίμησης στις νέες μετοχές ανάλογα με τη μέχρι τότε συμμετοχή τους στο μετοχικό κεφάλαιο. Επιτακτικοί λόγοι ενδέχεται να επιβάλλουν τον αποκλεισμό του δικαιώματος προτίμησης (π.χ. όταν οι νέες μετοχές πρόκειται να δοθούν σε πρόσωπο που αναλαμβάνει να εξυγιάνει την εταιρία ή όταν αποφασίζεται εισαγωγή των μετοχών στο χρηματιστήριο). Και στην εισφορά σε είδος αποκλείεται το δικαίωμα προτίμησης, γιατί διαφορετικά δεν είναι δυνατή η εισφορά σε είδος («είδος» μπορεί να είναι και η απαίτηση της Τράπεζας κατά της εταιρίας, οπότε έχουμε κεφαλαιοποίηση χρεών). δ) Εντός ορισμένης προθεσμίας (μέχρι 4 μηνών) από τη λήψη της απόφασης πρέπει να καταβληθεί η αξία των μετοχών, αλλιώς ακυρώνεται η αύξηση. ε) Η αύξηση κεφαλαίου ανακοινώνεται στο ΓΕ.Μ.Η. 3) Πραγματική αύξηση κεφαλαίου α) Πρόκειται για την κλασική περίπτωση αύξησης κεφαλαίου όπου έχουμε εισφορές σε χρήμα ή σε είδος με αποτέλεσμα την αύξηση της εταιρικής περιουσίας. β) Εναλλακτικά, αύξηση κεφαλαίου μπορεί να γίνει με κεφαλαιοποίηση κερδών, εφόσον το αποφασίσει η Γ.Σ. (με αυξημένη πλειοψηφία). Εν προκειμένω, κέρδη της εταιρίας χρησιμοποιούνται για την έκδοση νέων μετοχών αντί να διανεμηθούν στους μετόχους. γ) Επίσης, και τροπή μετατρέψιμων ομολογιών σε μετοχές συνιστά μορφή αύξησης κεφαλαίου. 4) Ονομαστική ή λογιστική αύξηση κεφαλαίου α) Πρόκειται για αύξηση κεφαλαίου ως λογιστικού μεγέθους, χωρίς δηλ. αντίστοιχη αύξηση της εταιρικής περιουσίας. β) Συγκεκριμένα, τμήμα από τα ήδη υπάρχοντα αποθεματικά μετατρέπεται σε νέες μετοχές και αυτές δίνονται (δωρεάν) στους υφιστάμενους μετόχους.

γ)

Αυτό μπορεί να συμβεί και στην περίπτωση των αφανών αποθεματικών, όταν προβλέπεται αυτό σε ειδικό νόμο. Εν προκειμένω, τα αφανή αποθεματικά προκύπτουν από την αύξηση της εσωτερικής αξίας των περιουσιακών στοιχείων της εταιρίας (π.χ. η υπεραξία αγορασθέντος προ ετών ακινήτου τρέπεται σε μετοχές). 5) Μείωση κεφαλαίου α) Συνήθως μείωση κεφαλαίου αποφασίζεται όταν η εταιρική περιουσία δεν ανταποκρίνεται στο ύψος του εταιρικού κεφαλαίου (αυτό μπορεί να συμβεί λόγω ζημιών). Αυτή είναι η ονομαστική μείωση κεφαλαίου, όπου το κεφάλαιο μειώνεται ως λογιστικό μέγεθος, χωρίς αντίστοιχη μείωση της εταιρικής περιουσίας. Η μείωση κεφαλαίου διευκολύνει τη διανομή κερδών αλλά και την εξυγίανση της εταιρίας. β) Πραγματική μείωση, αντιθέτως, έχουμε όταν επιστρέφεται στους μετόχους τμήμα της εταιρικής περιουσίας. γ) Η μείωση απαιτεί απόφαση Γ.Σ. και τροποποίηση του καταστατικού. Ύστερα από τη μείωση πρέπει να υπάρχει κεφάλαιο τουλάχιστον ίσο με το ελάχιστο κεφάλαιο που προβλέπει ο νόμος (24.000 ευρώ). δ) Τεχνικά η μείωση επιτυγχάνεται με διάφορους τρόπους (μείωση ονομαστικής αξίας υφισταμένων μετοχών, συνένωση μετοχών, ή ακύρωση μετοχών).

ΙΙI. Διαγράμματα για τις μετοχές της Α.Ε. 1) Έννοιες που αποδίδονται στη «μετοχή» α) Μετοχή είναι το τμήμα του μετοχικού κεφαλαίου. β) Με τον όρο μετοχή εννοούμε συχνά και τη μετοχική σχέση, τη σχέση δηλ. από την οποία πηγάζουν τα διάφορα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις των μετόχων. γ) Μετοχή, τέλος, είναι και ο τίτλος που ενσωματώνει τη μετοχική σχέση κατά τέτοιο τρόπο ώστε για την άσκηση των δικαιωμάτων που απορρέουν από τη μετοχική σχέση απαιτείται η κατοχή του τίτλου. Ο τίτλος αυτός δηλ. είναι αξιόγραφο. 2) Οι διάφορες αξίες της μετοχής

α)

Η ονομαστική αξία της μετοχής αντιστοιχεί στο τμήμα του μετοχικού κεφαλαίου το οποίο εκπροσωπεί η μετοχή. Από το άθροισμα των ονομαστικών αξιών όλων των μετοχών, δηλ., προκύπτει το ποσό του μετοχικού κεφαλαίου. Βάσει της αρχής της ισότητας, μετοχές της ίδιας σειράς έκδοσης έχουν την ίδια ονομαστική αξία. Η ονομαστική αξία κυμαίνεται μεταξύ 0,30 και 100 ευρώ. β) Εσωτερική ή πραγματική αξία της μετοχής είναι το τμήμα της εταιρικής περιουσίας στην οποία αντιστοιχεί η μετοχή. Για τον υπολογισμό της εταιρικής περιουσίας λαμβάνεται υπόψη και η υπεραξία της επιχείρησης. γ) Τρέχουσα αξία είναι η τιμή της μετοχής, όπως αυτή διαμορφώνεται στην αγορά. Η αξία αυτή επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες, όπως και από το γεγονός ότι ένα πακέτο μετοχών ενδέχεται να έχει μεγαλύτερη αξία λόγω του ότι διασφαλίζει τον έλεγχο της εταιρίας. δ) Ειδικά στις εισηγμένες Α.Ε. και για το τμήμα των μετοχών που αποτελεί αντικείμενο διαπραγμάτευσης στην οργανωμένη αγορά υπάρχει η χρηματιστηριακή αξία, όπως αυτή διαμορφώνεται στη χρηματιστηριακή αγορά. Σημειώνεται ότι στις εισηγμένες Α.Ε. οι μετοχές είναι υποχρεωτικά άυλες και μεταβιβάζονται με ηλεκτρονικές καταγραφές στο Σύστημα Άυλων Τίτλων. 3) Απόκτηση ιδίων μετοχών α) Κατ’ αρχήν απαγορεύεται η απόκτηση μετοχών της εταιρίας από την ίδια την εταιρία, διότι αυτό θα ισοδυναμούσε με επιστροφή εισφορών, κάτι το οποίο θα έβλαπτε τα συμφέροντα των πιστωτών της εταιρίας. β) Κατ’ εξαίρεση, απόκτηση ιδίων μετοχών επιτρέπεται με απόφαση του Δ.Σ. και έγκριση της Γ.Σ., εφόσον οι αποκτώμενες μετοχές δεν υπερβαίνουν το 1/10 του καταβεβλημένου μετοχικού κεφαλαίου. 4) Είδη μετοχών α) Ανώνυμες είναι οι μετοχές που εκδίδονται χωρίς να αναγράφεται το όνομα ορισμένου προσώπου. Έχουν το χαρακτήρα αξιογράφων στον κομιστή. Μεταβιβάζονται όπως κάθε κινητό πράγμα.

β)

Οι ονομαστικές μετοχές εκδίδονται υπέρ ορισμένου προσώπου, και η μεταβίβασή τους απαιτεί εγγραφή στο ειδικό βιβλίο μετόχων που τηρεί η εταιρία. γ) Για τις άυλες μετοχές και τη μεταβίβασή τους έγινε λόγος πιο πάνω. δ) Ειδική κατηγορία μετοχών αποτελούν οι μετοχές επικαρπίας. Αυτές εκδίδονται όταν η εταιρία έχει πολλά κέρδη. Απαιτείται πρόβλεψη του καταστατικού. Ειδικότερα, αποδίδεται στους μετόχους τμήμα της ονομαστικής αξίας των μετοχών τους, οι οποίες εν συνεχεία τρέπονται σε μετοχές επικαρπίας. Οι μετοχές αυτές παρέχουν τα δικαιώματα που παρέχουν οι κοινές μετοχές εκτός από το δικαίωμα συμμετοχής στο πρώτο μέρισμα και το δικαίωμα συμμετοχής στο προϊόν της εκκαθάρισης. ε) Ειδική κατηγορία μετοχών αποτελούν οι προνομιούχες μετοχές. Αυτές παρέχουν περισσότερα δικαιώματα (= προνόμια) από τις κοινές μετοχές, κατά παρέκκλιση από την αρχή της ισότητας των μετόχων. Αυτό γίνεται για να προσελκυθούν κυρίως νέοι επενδυτές κατά την αύξηση κεφαλαίου. Τέτοια προνόμια είναι η προνομιακή συμμετοχή στα μερίσματα ή στο προιόν της εκκαθάρισης ή στα κέρδη από ορισμένη εταιρική δραστηριότητα (tracking shares), καθώς και το δικαίωμα απόληψης τόκων. Υπάρχουν προνομιούχες μετοχές με ή χωρίς δικαίωμα ψήφου (στην τελευταία περίπτωση, προσομοιάζουν με τις ομολογίες). [Σημείωση: Εκτός ύλης είναι τα εμπράγματα δικαιώματα επί μετοχής, η ακύρωση μετοχών, η απόκτηση ιδίων μετοχών, οι εξαγοράσιμες μετοχές και οι ιδρυτικοί τίτλοι, που αντιστοιχούν στις παραγράφους του διανεμόμενου βιβλίου του Ι.Ρόκα με πλαγιάριθμο 97, 100, 101, 101α, 104]

ΙV. Διαγράμματα για τις ομολογίες της Α.Ε. 1) Βασικά χαρακτηριστικά α) Ομολογία είναι το αξιόγραφο που εκδίδει η εταιρία στο πλαίσιο σύναψης ομολογιακού δανείου. β) Ενσωματώνει έντοκη απαίτηση κατά της εταιρίας.

γ)

Αντιπροσωπεύει τμήμα του δανειζόμενου ποσού. Το συνολικό ποσό δηλ. που δανείζεται η εταιρία με το ομολογιακό δάνειο διαιρείται σε ίσα τμήματα. δ) Οι κάτοχοι ομολογιών είναι πιστωτές (και όχι μέτοχοι) της εταιρίας. ε) Η έκδοση ομολογιών απαιτεί απόφαση Γ.Σ. 2) Είδη ομολογιακών δανείων α) Στο κοινό ομολογιακό δάνειο οι ομολογιούχοι έχουν δικαίωμα απόληψης τόκου. β) Στο ομολογιακό δάνειο με ανταλλάξιμες ομολογίες οι ομολογιούχοι αντί για επιστροφή των κεφαλαίων τους μπορούν να ζητούν νέες ομολογίες οι μετοχές γ) Στο ομολογιακό δάνειο με δικαίωμα συμμετοχής στα κέρδη οι ομολογιούχοι λαμβάνουν τόσο τόκους όσο και ποσοστό επί των κερδών που απομένουν μετά την καταβολή του πρώτου μερίσματος. δ) Οι ασφαλισμένες με υποθήκη ομολογίες δίνουν στον κάτοχό τους υποθηκικό δικαίωμα επί ακινήτου της εταιρίας ή τρίτου. ε) Τέλος, στο ομολογιακό δάνειο με μετατρέψιμες ομολογίες οι ομολογιούχοι έχουν δικαίωμα μετατροπής των ομολογιών τους σε μετοχές εντός ορισμένου χρονικού πλαισίου. Οι ομολογιούχοι θα το πράξουν αυτό όταν οι μετοχές αποφέρουν υψηλό μέρισμα. Αλλιώς, θα παραμείνουν ομολογιούχοι, κάτι που τους εξασφαλίζει τόκο ανεξάρτητα από την ύπαρξη κερδών. Συνεπώς, οι εν λόγω ομολογίες συνδυάζουν τα πλεονεκτήματα των μετοχών και των ομολογιών.

Σημειώσεις μαθήματος Στοιχεία Εμπορικού Δικαίου Εαρινού Εξαμήνου (2013) Πρώτη έκδοση: 18 Απριλίου 2013

Πέμπτο μάθημα (15-4-2013) – Όργανα της Α.Ε. Περιεχόμενα Ι. Διαγράμματα για τη Γενική Συνέλευση (Γ.Σ.) ΙΙ. Διαγράμματα για το Διοικητικό Συμβούλιο (Δ.Σ.) III. Περίληψη απαιτούμενων πλειοψηφιών IV. Διαγράμματα για την εταιρική διακυβέρνηση

Ι. Διαγράμματα για τη Γενική Συνέλευση (Γ.Σ.) 1) Γενικά α)

Η Γ.Σ. είναι ένα από τα τρία υποχρεωτικά όργανα της εταιρίας (τα άλλα είναι το Δ.Σ. και οι ελεγκτές). β) Είναι το ανώτατο όργανο της εταιρίας, αρμόδιο να αποφασίζει για κάθε εταιρική υπόθεση. Τη διαχείριση όμως ασκεί το Δ.Σ. γ) Στην Γ.Σ. μετέχουν όλοι οι μέτοχοι. δ) Στην πράξη, πάντως, επικυρώνει προειλημμένες αποφάσεις (είτε διότι η εταιρία είναι οικογενειακή είτε διότι κυριαρχείται από μεγαλομετόχους). 2) Κυριότερα θέματα για τα οποία η Γ.Σ. έχει αποκλειστική αρμοδιότητα α) Τροποποιήσεις του καταστατικού (αύξηση & μείωση κεφαλαίου, μεταβολή του αντικειμένου της επιχείρησης, συγχώνευση κ.ά.). ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ – ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ – ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ – ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 2013 © ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Ν. ΡΟΚΑΣ, ΕΝΤΕΤΑΛΜΕΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος, με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά, χωρίς γραπτή άδεια του συγγραφέα.

β)

γ) δ) ε) στ)

Εκλογή μελών Δ.Σ., ανάκλησή τους, χορήγηση αποζημίωσης σε αυτά, απαλλαγή από την ευθύνη τους και άσκηση εταιρικής αγωγής εναντίον τους. Εκλογή ελεγκτών Διάθεση κερδών Έγκριση ισολογισμού Δομικές μεταβολές: συγχώνευση & λοιποί μετασχηματισμοί, λύση της εταιρίας Το καταστατικό μπορεί να προβλέπει και άλλα θέματα για τα οποία απαιτείται συναίνεση της Γ.Σ., ο περιορισμός όμως αυτός των εξουσιών του Δ.Σ. δεν μπορεί να προβληθεί κατά καλόπιστων τρίτων.

3) Είδη Γ.Σ. α)

Τακτική: Συγκαλείται κάθε χρόνο και αποφασίζει την έγκριση του ισολογισμού, τη διάθεση των κερδών, την απαλλαγή των μελών Δ.Σ. κ.ά. β) Έκτακτη: Συγκαλείται όποτε υπάρχουν έκτακτα θέματα με πρωτοβουλία είτε της ειδικής μειοψηφίας των μετόχων (1/20 του κεφαλαίου) είτε του Δ.Σ. (π.χ. απόφαση για εξυγίανση ή διάλυση της εταιρίας) γ) Καταστατική: Λαμβάνει αποφάσεις σε θέματα που απαιτείται αυξημένη απαρτία και πλειοψηφία (π.χ. τροποποίηση του καταστατικού). 4) Πρόσκληση για συμμετοχή στη Γ.Σ. α) Η σύγκληση Γ.Σ. απαιτεί πρόσκληση από το Δ.Σ., η οποία περιέχει υποχρεωτικά τα θέματα της ημερήσιας διάταξης. β) Τουλάχιστον 20 μέρες πριν τη συνεδρίαση πρέπει η πρόσκληση να παραληφθεί από τους μετόχους, να δημοσιευτεί στο οικείο τεύχος της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως (Τεύχος ΑΕ-ΕΠΕ & Γ.Ε.ΜΗ.) καθώς και σε μία οικονομική και πολιτική εφημερίδα. Η δημοσιότητα απαιτείται λόγω της διασποράς των μετοχών σε πολλά χέρια και εξασφαλίζει τη δημιουργία τεκμηρίου γνώσης των μετόχων. γ) Εφόσον το προβλέπει το καταστατικό, μπορεί η δημοσιότητα να υποκαθίσταται με επίδοση της πρόσκλησης με δικαστικό επιμελητή ή με δημοσίευση σε μία εφημερίδα ή και με αποστολή e-mail.

δ)

Αν δεν τηρήθηκαν οι διατυπώσεις δημοσιότητας, οι αποφάσεις που λαμβάνονται από τη Γ.Σ. είναι ακυρώσιμες (βλ. παρακάτω). Το ελάττωμα όμως αυτό θεραπεύεται αν στη Γ.Σ. παρευρεθούν όλοι οι μέτοχοι και κανένας δεν φέρει αντίρρηση στη λήψη αποφάσεων («καθολική γενική συνέλευση»). 5) Διαδικασία μέχρι τη σύγκληση της Γ.Σ. α) 10 μέρες πριν: δικαίωμα του μετόχου να λαμβάνει τις ετήσιες οικονομικές καταστάσεις, καθώς και τις εκθέσεις του Δ.Σ. και των ελεγκτών. β) 5 μέρες πριν: κατάθεση των μετοχών στην εταιρία (ή σε τράπεζα κτλ) ώστε να χορηγηθεί βεβαίωση που νομιμοποιεί τη συμμετοχή του κάθε μετόχου. γ) 48 ώρες πριν: Τοιχοκόλληση του πίνακα των μετόχων που έχουν δικαίωμα ψήφου (και των τυχόν αντιπροσώπων τους). 6) Πρόεδρος της Γ.Σ. α) Εκλέγεται από τη Γ.Σ. ή ορίζεται από το καταστατικό. β) Διαπιστώνει την ύπαρξη απαρτίας, διευθύνει τη συζήτηση, φροντίζει για την καταχώριση σε ειδικό βιβλίο των πρακτικών των Γ.Σ. 7) Προϋποθέσεις λήψης της απόφασης α) Απαρτία: Για την ύπαρξη απαρτίας απαιτείται η παρουσία μετόχων (ή των αντιπροσώπων τους) που εκπροσωπούν το 1/5 τουλάχιστον του μετοχικού κεφαλαίου («συνήθης απαρτία»). Αν δεν επιτευχθεί απαρτία, συγκαλείται εντός 20 ημερών επαναληπτική Γ.Σ., στην οποία δεν υπάρχει προαπαιτούμενο απαρτίας. β) Πλειοψηφία: Απαιτείται απόλυτη πλειοψηφία του εκπροσωπούμενου στη συνέλευση κεφαλαίου (50% + 1 ψήφος) («συνήθης πλειοψηφία»). Σημείωση 1: Στο καταστατικό δεν μπορούν να προβλέπονται χαμηλότερα παρά μόνο υψηλότερα ποσοστά απαρτίας και πλειοψηφίας, καθώς οι εν λόγω διατάξεις είναι διατάξεις αναγκαστικού δικαίου. Σημείωση 2: Τόσο για την εξεύρεση της απαρτίας όσο και της πλειοψηφίας σημασία έχει η κεφαλαιουχική πλειοψηφία, δηλ. το εκπροσωπούμενο από τους μετόχους ποσοστό κεφαλαίου που παρίσταται και όχι ο αριθμός των παριστάμενων μετόχων. Αυτό είναι σύμφωνο με τον κεφαλαιουχικό χαρακτήρα της Α.Ε. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ – ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ – ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ – ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 2013 © ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Ν. ΡΟΚΑΣ, ΕΝΤΕΤΑΛΜΕΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος, με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά, χωρίς γραπτή άδεια του συγγραφέα.

γ)

Αυξημένη απαρτία και πλειοψηφία: Σε ορισμένες περιπτώσεις, συγκεκριμένα όταν αποφασίζεται τροποποίηση του καταστατικού από την καταστατική Γ.Σ. (π.χ. αύξηση κεφαλαίου, παροχή εξουσίας στο Δ.Σ. για αύξηση κεφαλαίου, μεταβολή του αντικειμένου της εταιρίας, συγχώνευση, διάλυση της εταιρίας κ.ά.) απαιτείται αυξημένη απαρτία και πλειοψηφία. Συγκεκριμένα, απαιτείται απαρτία 2/3 του κεφαλαίου («καταστατική απαρτία»), ενώ στην πρώτη επαναληπτική Γ.Σ. η απαιτούμενη απαρτία είναι 1/2 και στη δεύτερη 1/3 του κεφαλαίου. Η απαιτούμενη πλειοψηφία είναι 2/3 και δεν μειώνεται στις επαναληπτικές Γ.Σ. («καταστατική πλειοψηφία»). δ) Η καταχώριση στο βιβλίο πρακτικών των αποφάσεων έχει αποδεικτικό χαρακτήρα, χωρίς όμως την καταχώριση δυσχεραίνεται η απόδειξη των αποφάσεων που ελήφθησαν ε) Ορισμένες αποφάσεις υποβάλλονται σε δημοσιότητα, δηλ. καταχώριση στο ΓΕ.Μ.Η. και δημοσίευση στο ΤΑΕ – ΕΠΕ & ΓΕΜΗ. Εφόσον πρόκειται για τροποποιήσεις του καταστατικού (π.χ. αύξηση κεφαλαίου), χωρίς τη δημοσίευση στο ΓΕ.Μ.Η. δεν υφίσταται έγκυρη απόφαση. 8) Ελαττωματικές αποφάσεις Γ.Σ. α) Άκυρες αποφάσεις: Πρόκειται για περιπτώσεις σημαντικών παραβάσεων του νόμου ή του καταστατικού. Άκυρες είναι αποφάσεις όταν (i) το περιεχόμενό τους αντιτίθεται στο νόμο ή το καταστατικό [παραδείγματα: Η Γ.Σ. αποφασίζει επί θέματος εκτός της αρμοδιότητάς της ή μειώνει το κεφάλαιο κάτω από το ελάχιστο όριο] και (ii) η απόφαση λήφθηκε χωρίς να προηγηθεί σύγκληση της Γ.Σ. (και δε συντρέχει περίπτωση καθολικής Γ.Σ.). Η ακυρότητα προβάλλεται από όποιον έχει έννομο συμφέρον εντός ενός έτους από την υποβολή του σχετικού πρακτικού στην αρμόδια αρχή ή τη δημοσίευση της απόφασης, αλλιώς η ακυρότητα θεραπεύεται. Πάντως, πράξεις της εταιρίας που βασίστηκαν σε άκυρη απόφαση ισχύουν έναντι του καλόπιστου τρίτου. β) Ακυρώσιμες αποφάσεις: Ο κανόνας είναι ότι μία ελαττωματική απόφαση θα είναι ακυρώσιμη και όχι άκυρη. Η ακυρωσία αφορά περιπτώσεις που η απόφαση ελήφθη κατά τρόπο αντίθετο στο νόμο ή το καταστατικό, όταν π.χ. (i) η Γ.Σ. δε συγκλήθηκε νόμιμα (π.χ. η πρόσκληση υπεγράφη μόνο από ένα μέλος του Δ.Σ.) ή (ii) ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ – ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ – ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ – ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 2013 © ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Ν. ΡΟΚΑΣ, ΕΝΤΕΤΑΛΜΕΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος, με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά, χωρίς γραπτή άδεια του συγγραφέα.

γ)

δε συγκροτήθηκε νόμιμα (π.χ. με τη συμμετοχή προσώπων που δεν είχαν δικαίωμα ψήφου, όταν η ψήφος αυτή έκρινε το αποτέλεσμα), ή (iii) όταν δεν συγκεντρώθηκαν τα απαιτούμενα ποσοστά απαρτίας και πλειοψηφίας ή (iv) όταν δεν παρασχέθηκαν ορισμένες πληροφορίες που δικαιούται να ζητά συγκεκριμένο ποσοστό μειοψηφίας των μετόχων (5%) ή (v) όταν η πλειοψηφική απόφαση ήταν καταχρηστική. Προκειμένου να ακυρωθούν οι ακυρώσιμες αποφάσεις απαιτείται αγωγή μετόχου, ο οποίος μάλιστα εκπροσωπεί τουλάχιστον το 2% του κεφαλαίου και δεν παρέστη στη Γ.Σ. ή παρέστη και αντιτάχθηκε στην απόφαση. Η αγωγή ασκείται εντός τριών μηνών από την υποβολή του σχετικού πρακτικού στην αρμόδια αρχή ή τη δημοσίευση της απόφασης, αλλιώς η ακυρότητα θεραπεύεται. Όπως και στις άκυρες αποφάσεις, οι καλόπιστοι τρίτοι προστατεύονται. Συνεπώς, εναπόκειται στους μετόχους και μόνο η ακύρωση μιας ακυρώσιμης απόφασης, ενώ σε βαρύτερες περιπτώσεις παράβασης διατάξεων του νόμου έχουμε άκυρες αποφάσεις, την ακυρότητα των οποίων προβάλλει όποιος έχει έννομο συμφέρον. Ανυπόστατες αποφάσεις λαμβάνονται με ψήφους προσώπων που δεν έχουν τη μετοχική ιδιότητα. Το ελάττωμα αυτών των αποφάσεων δε θεραπεύεται ποτέ.

IΙ. Διαγράμματα για το Διοικητικό Συμβούλιο (Δ.Σ.) 1) Γενικά α)

Το Δ.Σ. εκφράζει τη βούληση της εταιρίας στις προς τα έσω και προς τα έξω σχέσεις. Είναι το διαχειριστικό και εκπροσωπευτικό όργανο της Α.Ε. Οι μέτοχοι δεν έχουν διαχειριστική και εκπροσωπευτική εξουσία, όπως συμβαίνει στις προσωπικές εταιρίες. 2) Μέλη του Δ.Σ. α) Τα μέλη του Δ.Σ. διορίζονται από τη Γ.Σ. των μετόχων. Δεν αποκλείεται κάποια από τα διοριζόμενα μέλη να έχουν και τη μετοχική ιδιότητα, ή να ασκείται επιρροή πάνω τους από (μεγαλο)μετόχους. β) Η νομική σχέση των μελών Δ.Σ. με την εταιρία («υποκείμενη σχέση») είναι αυτή της σύμβασης εντολής, ή, όταν έχει ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ – ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ – ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ – ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 2013 © ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Ν. ΡΟΚΑΣ, ΕΝΤΕΤΑΛΜΕΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος, με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά, χωρίς γραπτή άδεια του συγγραφέα.

συμφωνηθεί αμοιβή, της σχέσης παροχής ανεξάρτητων υπηρεσιών, ενώ δεν αποκλείεται και η σύναψη σύμβασης παροχής εξαρτημένης εργασίας. γ) Τα μέλη του Δ.Σ. δεν αποκτούν την εμπορική ιδιότητα, καθώς δεν δρουν ως αντιπρόσωποι της εταιρίας ή για δικό τους λογαριασμό. Ειδικοί νόμοι, πάντως, μπορούν να προβλέπουν ευθύνη τους (π.χ. για χρέη προς την Εφορία). δ) Αν προβούν σε αδικοπραξίες ή ποινικά αδικήματα, έστω και για χάρη της εταιρίας, ευθύνονται. 3) Διορισμός των μελών Δ.Σ. α) Τα μέλη του Δ.Σ. ορίζονται με απόφαση Γ.Σ. που λαμβάνεται με τη συνήθη απαρτία και πλειοψηφία. Το καταστατικό μπορεί να προβλέπει ότι ορισμένοι μέτοχοι (ή μέτοχος) ανεξαρτήτως του ποσοστού συμμετοχής τους στο μετοχικό κεφάλαιο έχουν τη δυνατότητα να διορίσουν απευθείας μέχρι το 1/3 του αριθμού μελών του Δ.Σ. Αυτό γίνεται για να ενισχυθεί η εκπροσώπηση της μειοψηφίας στο Δ.Σ., αλλά και για την προσέλκυση επενδυτών, οι οποίοι επιθυμούν τη συμμετοχή τους στη διοίκηση της εταιρίας. β) Μέλη Δ.Σ. μπορεί να είναι και νομικά πρόσωπα, οπότε ορίζεται το φυσικό πρόσωπο το οποίο θα ασκεί τις σχετικές εξουσίες. γ) Κατά την ίδρυση της εταιρίας ορίζονται τα προσωρινά μέλη του Δ.Σ. στο καταστατικό. δ) Προσωρινό Δ.Σ. ορίζεται με δικαστική απόφαση και όταν έχουμε μόνιμη αδυναμία άσκησης καθηκόντων των μελών του υφισταμένου Δ.Σ. ή όταν απαιτείται διενέργεια πράξης για την οποία υπάρχει σύγκρουση συμφερόντων εταιρίας – μελών Δ.Σ. (π.χ. άσκηση αγωγής κατά μέλους Δ.Σ.). 4) Απώλεια ιδιότητας μελών Δ.Σ. α) Με τη λήξη του χρόνου θητείας, την παραίτηση ή το θάνατο μέλους Δ.Σ. παύει η ιδιότητα του μέλους Δ.Σ. Εφόσον έχουν οριστεί αναπληρωματικά μέλη, οι εργασίες του Δ.Σ. συνεχίζονται κανονικά. β) Είναι δυνατή και η ανάκληση μέλους Δ.Σ. με απόφαση Γ.Σ. που λαμβάνεται με τη συνήθη απαρτία και πλειοψηφία, και χωρίς να συντρέχει σπουδαίος λόγος. 5) Σχέση μελών Δ.Σ. και εταιρίας

α)

Καθώς τα μέλη Δ.Σ. διοικούν την εταιρία, ειδικές διατάξεις προνοούν ώστε αυτά να μην προβούν σε ενέργειες που ωφελούν τα ίδια αλλά βλάπτουν την εταιρία. β) Προκειμένου να είναι νόμιμη η καταβολή αμοιβής στα μέλη Δ.Σ., θα πρέπει αυτό να προκύπτει από την υποκείμενη σχέση (π.χ. σύμβαση παροχής υπηρεσιών) και να υπάρχει σχετική απόφαση της Γ.Σ. ή πρόβλεψη στο καταστατικό. Η αμοιβή μπορεί να συνίσταται σε καταβολή ενός παγίου ποσού, σε ποσοστά από τα καθαρά κέρδη ή σε δικαιώματα προαίρεσης απόκτησης μετοχών (stock options), δικαιώματα απόκτησης δηλ. μετοχών σε χαμηλή τιμή. γ) Για τους ίδιους λόγους είναι άκυρη η χορήγηση δανείων από την εταιρία προς μέλη Δ.Σ. ή διευθυντικά στελέχη. Άλλες συναλλαγές με την εταιρία επιτρέπονται, εφόσον υπάρχει έγκριση της Γ.Σ. και δεν αντιτάσσονται μέτοχοι που εκπροσωπούν πάνω από το 1/3 του κεφαλαίου. δ) Τα μέλη Δ.Σ., τέλος, έχουν υποχρέωση πίστης προς την εταιρία, που τους απαγορεύει π.χ. ανταγωνιστικές συμπεριφορές ή δημοσιοποίηση απορρήτων. 6) Κανόνες λειτουργίας του Δ.Σ. α) Το Δ.Σ. είναι συλλογικό όργανο (αυτό όμως δεν σημαίνει ότι απαιτείται ομοφωνία για τη λήψη αποφάσεων). β) Ο Πρόεδρος του Δ.Σ. ορίζεται από το Δ.Σ. ή το καταστατικό. γ) Το Δ.Σ. συνεδριάζει τουλάχιστον μία φορά το μήνα ύστερα από πρόσκληση του Προέδρου του Δ.Σ. που κοινοποιείται τουλάχιστον δύο μέρες πριν τη συνεδρίαση. Είναι δυνατή και η τηλεδιάσκεψη ή η υπογραφή πρακτικών με περιφορά, χωρίς δηλ. φυσική παρουσία των μελών του. δ) Η έγκυρη λήψη απόφασης απαιτεί νόμιμη σύνθεση του Δ.Σ. Αν έστω και ένα μέλος έχει χάσει την ιδιότητα του μέλους και δεν έχει αναπληρωθεί, δεν υπάρχει νόμιμη σύνθεση. ε) Η έγκυρη λήψη απόφασης απαιτεί, επίσης, απαρτία (παρουσία των μισών πλέον ενός συμβούλων) και πλειοψηφία (απόλυτη πλειοψηφία, εκτός αν το καταστατικό ορίζει ανώτερη πλειοψηφία). στ) Αποφάσεις του Δ.Σ. χωρίς την τήρηση των παραπάνω όρων είναι άκυρες. 7) Εκπροσωπευτική εξουσία του Δ.Σ. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ – ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ – ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ – ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 2013 © ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Ν. ΡΟΚΑΣ, ΕΝΤΕΤΑΛΜΕΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος, με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά, χωρίς γραπτή άδεια του συγγραφέα.

α)

Την εκπροσωπευτική εξουσία έχει το Δ.Σ., η εξουσία αυτή όμως μπορεί με πρόβλεψη του καταστατικού να ανατίθεται αυτή σε ένα περισσότερα μέλη του Δ.Σ. ως προς τη διενέργεια ορισμένων ή όλων των πράξεων (π.χ. στο διευθύνοντα σύμβουλο). Η εκπροσωπευτική εξουσία μπορεί να ανατίθεται και σε τρίτους, μη μέλη του Δ.Σ. (π.χ. στον γενικό διευθυντή). β) Η εταιρία δεσμεύεται απέναντι στους τρίτους, ακόμα κι αν οι πράξεις του Δ.Σ. βρίσκονται εκτός εταιρικού σκοπού, εκτός αν ο αποδειχθεί ότι ο τρίτος γνώριζε (ή όφειλε να γνωρίζει) την υπέρβαση αυτή (κάποιες πράξεις, π.χ. σημαντικές παροχές χωρίς αντάλλαγμα βρίσκονται προφανώς εκτός σκοπού). γ) Παρομοίως, περιορισμοί της εξουσίας του Δ.Σ. είτε με το καταστατικό είτε με απόφαση της Γ.Σ. δεν προβάλλονται στους καλόπιστους τρίτους. δ) Όταν, πάντως, δεν υφίσταται εκπροσωπευτική εξουσία (όταν π.χ. δρα μέλος Δ.Σ. μόνο χωρίς τη σύμπραξη άλλου μέλους, όπως προβλέπει το καταστατικό) ή όταν το Δ.Σ. λαμβάνει αποφάσεις σε θέματα αποκλειστικής αρμοδιότητας της Γ.Σ. (π.χ. αύξηση κεφαλαίου) δεν δεσμεύεται η εταιρία και δεν προστατεύεται ο τρίτος. ε) Σε περίπτωση υπέρβασης της εκπροσωπευτικής εξουσίας π.χ. από ένα μέλος Δ.Σ. που είχε γενικά την εκπροσωπευτική εξουσία, η πράξη είναι – όπως ειπώθηκε – έγκυρη προς τα έξω, προς τα έσω όμως η εταιρία μπορεί να στραφεί κατά του μέλους αυτού. 8) Διαχειριστική εξουσία του Δ.Σ. α) Το Δ.Σ. ασκεί διαχειριστική εξουσία αποκλειστικά για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων της εταιρίας. β) Το Δ.Σ. δρα συλλογικά, οι αποφάσεις όμως λαμβάνονται κατά πλειοψηφία. γ) Όπως αναφέρθηκε, προς τα έσω το Δ.Σ. δεν έχει δικαίωμα να δρα καθ’ υπέρβαση του εταιρικού σκοπού, του καταστατικού και αποφάσεων της Γ.Σ. Όποια μέλη του Δ.Σ. δράσουν καθ’ αυτόν τον τρόπο ευθύνονται έναντι της εταιρίας. 9) Ευθύνη του Δ.Σ. α) Αναφέρθηκε ήδη η υποχρέωση πίστης μελών Δ.Σ. και το περιεχόμενό της. β) Τα μέλη Δ.Σ. ευθύνονται έναντι της εταιρίας (και όχι έναντι των μετόχων ή πιστωτών) για κάθε πταίσμα (π.χ. όταν ο ισολογισμός ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ – ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ – ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ – ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 2013 © ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Ν. ΡΟΚΑΣ, ΕΝΤΕΤΑΛΜΕΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος, με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά, χωρίς γραπτή άδεια του συγγραφέα.

γ)

δ)

ε) στ)

ζ)

η)

περιέχει ψευδείς δηλώσεις που αποκρύπτουν την πραγματική κατάσταση της εταιρίας). Σύμφωνα με το νόμο, σε ορισμένες περιπτώσεις δεν υφίσταται ευθύνη: «Η ευθύνη αυτή δεν υφίσταται, εάν το μέλος του διοικητικού συμβουλίου αποδείξει ότι κατέβαλε την επιμέλεια του συνετού επιχειρηματία. Η επιμέλεια αυτή κρίνεται με βάση και την ιδιότητα του κάθε μέλους και τα καθήκοντα που του έχουν ανατεθεί. Η ευθύνη αυτή δεν υφίσταται προκειμένου για πράξεις ή παραλείψεις που στηρίζονται σε σύννομη απόφαση της γενικής συνέλευσης ή που αφορούν εύλογη επιχειρηματική απόφαση η οποία ελήφθη με καλή πίστη, με βάση επαρκείς πληροφορίες και αποκλειστικά προς εξυπηρέτηση του εταιρικού συμφέροντος». Ο προαναφερθείς κανόνας είναι αμερικανικής προελεύσεως και φέρει το όνομα κανόνας της επιχειρηματικής κρίσης («business judgment rule»). Η βασική του φιλοσοφία είναι ότι δε θα πρέπει να ευθύνονται τα μέλη Δ.Σ. επειδή μια απόφασή τους (π.χ. άνοιγμα υποκαταστήματος) απεδείχθη λανθασμένη ως επιχειρηματική κίνηση, αλλά θα πρέπει να αξιολογηθεί η επιμέλειά τους και τα στοιχεία που τότε είχαν μπροστά τους. Αναγνωρίζεται δηλ. το θεμιτό ρίσκο της επιχειρηματικής δράσης. Υπάρχει τεκμήριο ευθύνης για κάθε πταίσμα, δηλ. το μέλος Δ.Σ. θα πρέπει να αποδείξει ότι άσκησε την προσήκουσα επιμέλεια. Εφόσον υπάρχει κατανομή ευθυνών μεταξύ των συμβούλων, δεν υπάρχει ευθύνη για όλα τα μέλη Δ.Σ. αλλά μόνο για όσα ενήργησαν στο πλαίσιο των καθηκόντων τους και προκάλεσαν το ζημιογόνο γεγονός. Τα άλλα μέλη, πάντως, οφείλουν να εποπτεύουν τα πρόσωπα στα οποία ανατέθηκαν αρμοδιότητες. Προκειμένου να υποχρεωθούν τα μέλη Δ.Σ. να αποζημιώσουν την εταιρία για τη ζημία που αυτή η υπέστη από τη δράση τους, απαιτείται η άσκηση εταιρικής αγωγής από το Δ.Σ., ύστερα από αίτημα των μετόχων. Συγκεκριμένα, απαιτείται είτε απόφαση Γ.Σ. (που λαμβάνεται με απόλυτη πλειοψηφία) είτε αν το ζητήσουν από το Δ.Σ. μέτοχοι που εκπροσωπούν το 1/10 του κεφαλαίου. Με την ευόδωση της αγωγής υποχρεώνεται το μέλος Δ.Σ. να αποκαταστήσει τη ζημία του αμέσως ζημιωθέντος, δηλ. της

εταιρίας. Εμμέσως ικανοποιούνται και οι μέτοχοι (που είναι οι εμμέσως ζημιωθέντες), μέσω της επαύξησης της εταιρικής περιουσίας. Γι’ αυτό και το δικαίωμα άσκησης αγωγής έχει μόνο η εταιρία, εκτός αν οι μέτοχοι υπέστησαν άμεση ζημία, οπότε και μπορούν να στραφούν ατομικά κατά των υπαιτίων με τις διατάξεις περί αδικοπραξίας. Άμεση ζημία υπάρχει π.χ. ύστερα από απομείωση της αξίας των μετοχών τους λόγω παράνομης αύξησης κεφαλαίου.

III. Περίληψη απαιτούμενων πλειοψηφιών 1η συνέλευση

Απαρτία

Επαναληπτική συνέλευση

Γενική Συνέλευση 1/5 κεφαλαίου Αυξημένη: 2/3 κεφαλαίου Καμία Αυξημένη: 1/2 προϋπόθεση κεφαλαίου απαρτίας Αυξημένη: 1/3 -κεφαλαίου

Διοικητικό Συμβούλιο

Παρουσία μισών πλέον ενός συμβούλου

Δεύτερη επαναληπτική συνέλευση Σε Απόλυτη Αυξημένη: 2/3 Απόλυτη πλειοψηφία (= Πλειοψηφία οποιαδήποτε πλειοψηφία κεφαλαίου μισοί + ένας σύμβουλος) συνέλευση κεφαλαίου Σημείωση: Στο καταστατικό δεν μπορούν να προβλέπονται χαμηλότερα παρά μόνο υψηλότερα ποσοστά απαρτίας και πλειοψηφίας, καθώς οι εν λόγω διατάξεις είναι διατάξεις αναγκαστικού δικαίου

IV. Διαγράμματα για την εταιρική διακυβέρνηση 1) Βασικά χαρακτηριστικά α) Έννοια: Εταιρική διακυβέρνηση είναι οι αρχές, που στοχεύουν στην αναβάθμιση της σχέσης διοίκησης και μετόχωνεπενδυτών. β) Οι κανόνες αυτοί αποσκοπούν στην άσκηση υπεύθυνης και διαφανούς διοίκησης, στον έλεγχο της διοίκησης μέσω της επαρκούς ενημέρωσης των μετόχων (ιδίως των μικρομετόχων) και, σε τελική ανάλυση, στη μακροχρόνια ανάπτυξη της εταιρίας. γ) Οι κανόνες αυτοί, επίσης, ενισχύουν την εμπιστοσύνη του κοινού απέναντι στη διοίκηση, και, ως εκ τούτου, την εμπορευσιμότητα των μετοχών. 2) Θεσμικό πλαίσιο στην Ελλάδα α) Στην Ελλάδα εφαρμόζεται στις εισηγμένες στο Χρηματιστήριο εταιρίες ο Νόμος 3016/2002. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ – ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ – ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ – ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 2013 © ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Ν. ΡΟΚΑΣ, ΕΝΤΕΤΑΛΜΕΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος, με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά, χωρίς γραπτή άδεια του συγγραφέα.

β)

γ)

δ)

Ο νόμος προβλέπει ρητά ως πρώτιστη υποχρέωση των μελών Δ.Σ. τη διαρκή επιδίωξη της ενίσχυσης της μακροχρόνιας οικονομικής αξίας της εταιρίας και την προάσπιση του γενικού εταιρικού συμφέροντος. Και δράσεις, όμως, που βελτιώνουν την εικόνα της εταιρίας προς το κοινό (π.χ. υπέρ του περιβάλλοντος), και εντάσσονται στη λεγόμενη εταιρική κοινωνική ευθύνη, δύνανται να προάγουν το εταιρικό συμφέρον. Ο νόμος προβλέπει επίσης τη διάκριση μεταξύ διάκριση μεταξύ εκτελεστικών και μη εκτελεστικών μελών του Δ.Σ. Ενώ τα εκτελεστικά μέλη ασχολούνται με την καθημερινή διοίκηση, τα μη εκτελεστικά μέλη χαράσσουν τη γενική στρατηγική της εταιρίας και εποπτεύουν τα εκτελεστικά μέλη. Υποκατηγορία των μη εκτελεστικών μελών είναι τα ανεξάρτητα μη εκτελεστικά μέλη, τα οποία πρέπει να μην τελούν σε καμία σχέση εξάρτησης με την εταιρία ή τα διευθυντικά στελέχη της. Με το νόμο, τέλος, ενισχύεται η πληροφόρηση των μετόχων. Έτσι, στη Γ.Σ. υποβάλλουν ξεχωριστές εκθέσεις τα ανεξάρτητα μη εκτελεστικά μέλη. Επίσης, σε περίπτωση αύξησης κεφαλαίου το Δ.Σ. εκθέτει στη Γ.Σ. το επενδυτικό σχέδιο της εταιρίας. Οι μέτοχοι, από την πλευρά τους, πρέπει να δρουν ως ενημερωμένοι «καταναλωτές», να μελετούν δηλ. τις διαθέσιμες σε αυτούς πληροφορίες.

Σημειώσεις μαθήματος Στοιχεία Εμπορικού Δικαίου Εαρινού Εξαμήνου (2013) Πρώτη έκδοση: 22 Απριλίου 2013

Έκτο μάθημα (22-4-2013) – Δικαιώματα μετόχων, ελεγκτές και αποθεματικά Περιεχόμενα Ι. Διαγράμματα για τη νομική θέση του μετόχου ΙΙ. Διαγράμματα για τα δικαιώματα μειοψηφίας III. Διαγράμματα για τους ελεγκτές ΙV. Διαγράμματα για τα αποθεματικά

Ι. Διαγράμματα για τη νομική θέση του μετόχου 1) Η μετοχική σχέση α) Από την μετοχική σχέση, δηλ. τη σχέση τους μετόχους με το νομικό πρόσωπο της εταιρίας, απορρέουν δικαιώματα και υποχρεώσεις. β) Η μετοχική ιδιότητα αποκτάται με την «ανάληψη» των μετοχών (η οποία ως έννοια αναλύθηκε σε προηγούμενο διάγραμμα), παύει όμως να υπάρχει αν τελικά ο μέτοχος δεν εισφέρει την εισφορά του. γ) Τα δικαιώματα διαιρούνται σε δικαιώματα διοίκησης και περιουσιακά δικαιώματα.

δ)

Ως προς τις υποχρεώσεις δεν υπάρχει άλλη υποχρέωση πέραν αυτής της καταβολής εισφοράς. [Αναπτύσσεται, πάντως, υποχρέωση πίστης μεταξύ των μετόχων αναλόγως της επιρροής που ασκεί ο κάθε μέτοχος στην πορεία της επιχείρησης]. ε) Βασική αρχή είναι αυτή της ισότητας. Κατ’ αρχήν λοιπόν κάθε μετοχή παρέχει τα ίδια δικαιώματα και κάθε μετοχή εκπροσωπεί ίσο τμήμα του μετοχικού κεφαλαίου. 2) Δικαιώματα διοίκησης α) Τα δικαιώματα διοίκησης είναι i) το δικαίωμα παράστασης κατά τις συνεδριάσεις της Γ.Σ., ii) το δικαίωμα συμμετοχής στις συζητήσεις της και iii) το δικαίωμα ψήφου και iv) το δικαίωμα διορισμού μελών Δ.Σ. β) Σημαντικότερο όλων είναι το δικαίωμα ψήφου. Όλες οι μετοχές παρέχουν δικαίωμα ψήφου, εκτός από τις προνομιούχες χωρίς ψήφο, για τις οποίες έγινε λόγος σε προηγούμενο διάγραμμα. Ο μέτοχος ψηφίζει με όποιον τρόπο επιθυμεί, ακόμα κι όταν αυτό σημαίνει υποστήριξη των προσωπικών του συμφερόντων, τα οποία μπορεί να αντιτίθενται με τα συμφέροντα της εταιρίας. Μόνο όριο στην άσκηση του δικαιώματος ψήφου είναι η κατάχρηση δικαιώματος. γ) Το δικαίωμα ψήφου μπορεί να ασκείται μέσω αντιπροσώπου, ή και στο πλαίσιο τηλεδιάσκεψης, αν το προβλέπει το καταστατικό. δ) Στις μεταξύ τους σχέση ορισμένοι μέτοχοι δύνανται να συμφωνήσουν να ψηφίσουν προς ορισμένη κατεύθυνση. Πρόκειται για τις λεγόμενες εξωεταιρικές συμφωνίες, οι οποίες είναι κατά βάση έγκυρες. Ο μέτοχος, φυσικά, είναι πάντα ελεύθερος να ψηφίσει όπως επιθυμεί, καθώς η μη τήρηση της συμφωνίας επιδρά μόνο στις σχέσεις του με τον αντισυμβαλλόμενο μέτοχο (ο μέτοχος, δηλαδή, ίσως υποχρεωθεί να αποζημιώσει τον μέτοχο με τον οποίο είχε συμφωνήσει να ψηφίσει με ορισμένο τρόπο, ενώ η ψήφος του παραμένει πάντα έγκυρη). ε) Τα προαναφερθέντα δικαιώματα έχουν διαπλασθεί ως ατομικά δικαιώματα, μπορεί να τα ασκήσει δηλ. ακόμα και ο μέτοχος που κατέχει μία μετοχή. Άλλα δικαιώματα που θα αναφερθούν ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ – ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ – ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ – ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 2013 © ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Ν. ΡΟΚΑΣ, ΕΝΤΕΤΑΛΜΕΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος, με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά, χωρίς γραπτή άδεια του συγγραφέα.

παρακάτω, τα λεγόμενα δικαιώματα μειοψηφίας, προϋποθέτουν για την άσκησή τους την κατοχή ορισμένου ποσοστού επί του μετοχικού κεφαλαίου. 3) Περιουσιακά δικαιώματα α) Περιουσιακά δικαιώματα είναι i) το δικαίωμα στα κέρδη και ii) το δικαίωμα συμμετοχής στο προϊόν της εκκαθάρισης β) Το δικαίωμα στα κέρδη εξειδικεύεται μέσω του δικαιώματος για καταβολή μερίσματος. Το δικαίωμα αυτό συντρέχει εφόσον i) συντρέχουν οι γενικές προϋποθέσεις διανομής κερδών, οι οποίες σχετίζονται με τη διατήρηση του μετοχικού κεφαλαίου και των αποθεματικών και ii) η Γ.Σ. αποφασίσει τη διανομή κερδών. (Σημειώνεται ότι συνήθως οι βραχυπρόθεσμοι επενδυτές-μέτοχοι θα επιθυμούν τη διανομή κερδών, ενώ οι μακροπρόθεσμοι επενδυτές-μέτοχοι την επανεπένδυσή των κερδών). γ) Η διανομή ενός τμήματος των κερδών είναι υποχρεωτική, σύμφωνα με το νόμο. Το τμήμα αυτό αποκαλείται πρώτο μέρισμα. Ειδικότερα: Μετά την αφαίρεση των κρατήσεων για τον σχηματισμό του τακτικού αποθεματικού κρατείται υποχρεωτικά το 35% των κερδών για την καταβολή του στους μετόχους ως πρώτο μέρισμα. Με πλειοψηφία 65%, πάντως, η Γ.Σ. μπορεί να αποφασίσει την κεφαλαιοποίηση μέρους ή όλου του πρώτου μερίσματος (για την κεφαλαιοποίηση κερδών έγινε λόγος σε προηγούμενο διάγραμμα).

IΙ. Διαγράμματα για τα δικαιώματα μειοψηφίας 1) Γενικά α)

β)

Ορισμένες φορές υπάρχει ανάγκη προστασίας των μετόχων έναντι μιας πλειοψηφίας του 51%, η οποία λόγω του ποσοστού που κατέχει μπορεί να λαμβάνει κατά το δοκούν αποφάσεις. Για παράδειγμα, η πλειοψηφία μπορεί να εκλέγει το σύνολο των μελών Δ.Σ. Το καταστατικό, όμως, όπως ειπώθηκε σε άλλο διάγραμμα, μπορεί να προβλέπει ότι ορισμένοι μέτοχοι (ή μέτοχος) ανεξαρτήτως του ποσοστού συμμετοχής τους στο μετοχικό κεφάλαιο έχουν τη δυνατότητα να διορίσουν απευθείας μέχρι το 1/3 του αριθμού μελών του Δ.Σ. Αυτό γίνεται για να ενισχυθεί η εκπροσώπηση της μειοψηφίας στο

Δ.Σ., αλλά και για την προσέλκυση επενδυτών, οι οποίοι επιθυμούν τη συμμετοχή τους στη διοίκηση της εταιρίας. γ) Τα δικαιώματα μειοψηφίας ενισχύουν την πληροφόρηση των μετόχων της μειοψηφίας και τον εν γένει έλεγχο της τελευταίας επί της διοίκησης της εταιρίας. δ) Τα δικαιώματα μειοψηφίας απονέμονται όχι σε μετόχους ατομικά αλλά σε μετόχους που εκπροσωπούν ένα συγκεκριμένο ποσοστό του μετοχικού κεφαλαίου. Όταν το απαιτούμενο ποσοστό για την άσκηση δικαιώματος είναι 1/20 του μετοχικού κεφαλαίου γίνεται λόγος για τη μικρή μειοψηφία, ενώ το απαιτούμενο ποσοστό για την άσκηση δικαιώματος είναι 1/5 του μετοχικού κεφαλαίου γίνεται λόγος για τη μεγάλη μειοψηφία. [Σημείωση: Πρόκειται για ποσοστά επί του συνόλου του καταβεβλημένου κεφαλαίου και όχι επί των παριστάμενων στη Γ.Σ. μετόχων] 2) Δικαίωμα παροχής πληροφοριών α) Η πληροφόρηση του μετόχου είναι απαραίτητη για τον έλεγχο της πορείας της επιχείρησης και την αποτελεσματική άσκηση του δικαιώματος ψήφου. β) Η μικρή μειοψηφία (1/20) μπορεί να ζητά πέντε μέρες πριν τη Γ.Σ. ορισμένες πληροφορίες, συγκεκριμένα τα ποσά που έχουν καταβληθεί την τελευταία διετία από την εταιρία σε μέλη Δ.Σ. και διευθυντές της εταιρίας, και το Δ.Σ. υποχρεούται να απαντήσει. γ) Με αίτημα της μεγάλης μειοψηφίας (1/5), το Δ.Σ. υποχρεούται να παράσχει περαιτέρω πληροφορίες, συγκεκριμένα ως προς την πορεία των εταιρικών υποθέσεων και την περιουσιακή κατάσταση της εταιρίας. Οι πληροφορίες αυτές παραδίδονται σε εκπρόσωπο της μειοψηφίας αυτής. δ) Ύστερα από νομοθετική τροποποίηση του 2007 μπορεί ο κάθε μέτοχος ξεχωριστά να ζητά πληροφορίες που απαιτούνται για την εκτίμηση των θεμάτων της ημερήσιας διάταξης. Συνεπώς, το δικαίωμα αυτό δεν είναι μειοψηφίας αλλά ατομικό. ε) Εφόσον συντρέχει σπουδαίος λόγος, το Δ.Σ. μπορεί να αρνείται την παροχή πληροφοριών. Στην περίπτωση πληροφοριών που ζητά το 1/5 τουλάχιστον του κεφαλαίου, η αυθαίρετη απόρριψη

του αιτήματος από το Δ.Σ. καθιστά τις αποφάσεις της Γ.Σ. ακυρώσιμες. 3) Δικαίωμα ελέγχου της διαχείρισης α) Η πρόκληση ελέγχου της διαχείρισης από τη μειοψηφία έχει ιδιαίτερη σημασία, διότι έτσι ίσως αποκαλυφθούν ατασθαλίες της διοίκησης, οι οποίες στη συνέχεια θα πυροδοτήσουν αγωγές κατά μελών του Δ.Σ. Οι ατασθαλίες αυτές αφορούν κυρίως την οικονομική διαχείριση και την κατάρτιση των οικονομικών καταστάσεων της εταιρίας. β) Ο έλεγχος αυτός αποκαλείται έκτακτος έλεγχος της εταιρίας. γ) Συγκεκριμένα, η μικρή μειοψηφία (1/20) με αίτηση προς το δικαστήριο ζητά τον έλεγχο της εταιρίας, εφόσον πιθανολογείται ότι με τις καταγγελλόμενες πράξεις παραβιάζονται διατάξεις του νόμου ή του καταστατικού ή αποφάσεις της γσ. Αν το προβλέπει το καταστατικό, το ποσοστό αυτό μπορεί να μειώνεται στο μισό. δ) Έκτακτο έλεγχο μπορεί να ζητά ακόμα ο Υπουργός Ανάπτυξης ή η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς (για εισηγμένες εταιρίες). 4) Λοιπά δικαιώματα μειοψηφίας α) Η μικρή μειοψηφία μπορεί να ζητά διεξαγωγή ονομαστικής ψηφοφορίας σε ορισμένο θέμα της ημερήσιας διάταξης. β) Η μικρή μειοψηφία μπορεί να ζητά για μία φορά την αναβολή λήψης απόφασης για ένα διάστημα ως 30 ημέρες. γ) Όπως αναφέρθηκε και σε άλλο διάγραμμα, μειοψηφία του 2% έχει δικαίωμα ακύρωσης αποφάσεων Γ.Σ. δ) Τη σύγκληση έκτακτης Γ.Σ. μπορεί να ζητά η μικρή μειοψηφία. ε) Μειοψηφία του 1/5 του εκπροσωπούμενου στη Γ.Σ. κεφαλαίου μπορεί να αντιταχθεί σε απόφαση παραίτησης από αξιώσεις κατά μελών Δ.Σ. (δικαίωμα αρνησικυρίας). Μειοψηφία του 1/10 του κεφαλαίου μπορεί να αντιτάσσεται σε αποφάσεις της Γ.Σ. για χορήγηση αμοιβών σε μέλη Δ.Σ. στ) Την εταιρική αγωγή, όπως αναφέρθηκε σε άλλο διάγραμμα, ασκεί μειοψηφία του 1/10 του κεφαλαίου.

ΙII. Διαγράμματα για τους ελεγκτές της Α.Ε. 1) Γενικά ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ – ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ – ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ – ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 2013 © ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Ν. ΡΟΚΑΣ, ΕΝΤΕΤΑΛΜΕΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος, με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά, χωρίς γραπτή άδεια του συγγραφέα.

α)

Οι ελεγκτές είναι το τρίτο όργανο της εταιρίας, ύστερα από τη Γ.Σ. και το Δ.Σ. β) Οι ελεγκτές δεν τελούν έναν ολοκληρωμένο έλεγχο παρά μόνο τον λογιστικό έλεγχο της εταιρίας. Ο έλεγχος αυτός αποκαλείται τακτικός έλεγχος της εταιρίας. γ) Οι εταιρίες ελέγχονται είτε από τουλάχιστον δύο ελεγκτές, πτυχιούχους ΑΕΙ και μέλη του Οικονομικού Επιμελητηρίου, είτε (όταν πρόκειται για μεγαλύτερες εταιρίες) από τουλάχιστον ένα ορκωτό ελεγκτή – λογιστή (του Σώματος Ορκωτών ΕλεγκτώνΛογιστών / ΣΟΕΛ). δ) Λόγω της διεθνοποίησης των αγορών και ορισμένων σκανδάλων που σημειώθηκαν δημιουργήθηκε η αναγκαιότητα για ομοιόμορφο τρόπο ελέγχων σε διεθνές επίπεδο, ώστε να αποφεύγεται κατά το δυνατόν η «δημιουργική λογιστική». Έτσι, έχουν συνταχθεί Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα, τα οποία ακολουθούν υποχρεωτικά οι εισηγμένες εταιρίες και προαιρετικά οι μη εισηγμένες εταιρίες. Η υιοθέτηση των ΔΛΠ βελτιώνει την πιστοληπτική ικανότητα των εταιριών και την εμπορευσιμότητα των μετοχών τους. 2) Διορισμός, καθήκοντα και δικαιώματα ελεγκτών α) Οι ελεγκτές ορίζονται από τη Γ.Σ. (εκτός από τους ελεγκτές της πρώτης χρήσης που ορίζονται στο καταστατικό). β) Καθήκον των ελεγκτών είναι i) να παρακολουθούν τη λογιστική και διαχειριστική κατάσταση της εταιρίας, και, ειδικότερα, να ελέγχουν τις ετήσιες οικονομικές καταστάσεις, ii) να υποδεικνύουν στο Δ.Σ. παραβάσεις του νόμου ή του καταστατικού και iii) να παρέχουν διευκρινίσεις ενώπιον της Γ.Σ. για τον έλεγχο που διενεργήσαν, και γενικά κάθε πληροφορία σχετικά με τον έλεχγο. γ) Ειδικότερα, οι ελεγκτές υποβάλλουν έκθεση επί των ετήσιων οικονομικών καταστάσεων προς τη Γ.Σ., χωρίς την οποία δεν μπορούν έγκυρα οι καταστάσεις αυτές να εγκριθούν από τη Γ.Σ. δ) Οι ελεγκτές έχουν δικαίωμα να λάβουν γνώση κάθε εταιρικού εγγράφου και βιβλίου, τηρώντας όμως παράλληλα εχεμύθεια. Δικαιούνται, επίσης, να ζητούν από το Δ.Σ. τη σύγκληση έκτακτης Γ.Σ. 3) Ευθύνη των ελεγκτών α) Οι ελεγκτές ευθύνονται για κάθε πταίσμα έναντι της εταιρίας. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ – ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ – ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ – ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 2013 © ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Ν. ΡΟΚΑΣ, ΕΝΤΕΤΑΛΜΕΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος, με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά, χωρίς γραπτή άδεια του συγγραφέα.

β) γ)

Η μέγιστη αποζημίωση την οποία μπορεί να κληθούν να καταβάλουν είναι το δεκαπλάσιο των αμοιβών τους. Πέραν της ευθύνης έναντι της εταιρίας, δύναται να δημιουργηθεί ευθύνη έναντι τρίτων με βάση τις διατάξεις περί αδικοπραξίας (π.χ. λόγω ζημίας επενδυτών που βασίστηκαν σε εσφαλμένες οικονομικές καταστάσεις).

ΙV. Διαγράμματα για τα αποθεματικά 1) Γενικά α)

Τα [εμφανή] αποθεματικά είναι τμήμα από τα μη διανεμόμενα κέρδη, το οποίο παραμένει στην εταιρία. β) Αναγράφονται στο παθητικό σκέλος του ισολογισμού (όπως το μετοχικό κεφάλαιο). γ) Όπως αναφέρθηκε σε άλλο διάγραμμα, για να διανεμηθούν κέρδη θα πρέπει η εταιρική περιουσία να υπερβαίνει τις υποχρεώσεις, το μετοχικό κεφάλαιο και τα αποθεματικά. δ) Τα αποθεματικά δημιουργούνται είτε επειδή το επιβάλλει ο νόμος είτε με οικειοθελή απόφαση της εταιρίας. 2) Τακτικά αποθεματικά α) Από τα καθαρά κέρδη τουλάχιστον 5% αφαιρείται υποχρεωτικά για το σχηματισμό των τακτικών αποθεματικών. β) Η υποχρέωση αυτή παύει όταν σχηματιστούν αποθεματικά ίσα με το 1/3 του μετοχικού κεφαλαίου. γ) Η κράτηση για το σχηματισμό τακτικών αποθεματικών προηγείται ακόμα και της καταβολής του πρώτου μερίσματος. δ) Σκοπός του σχηματισμού τακτικών αποθεματικών είναι η εξίσωση πριν από κάθε διανομή μερίσματος τυχόν χρεωστικού υπολοίπου του λογαριασμού κερδών και ζημιών (το Δ.Σ., δηλ., προνοεί για την περίπτωση επέλευσης ζημιών στο μέλλον). 3) Έκτακτα αποθεματικά α) Έκτακτα αποθεματικά σχηματίζονται προαιρετικά, είτε με σχετική πρόβλεψη του καταστατικού είτε με απόφαση της Γ.Σ. β) Τα αποθεματικά αυτά σχηματίζονται από τα καθαρά κέρδη που υπολείπονται μετά την διανομή του πρώτου μερίσματος. γ) Σκοπός του σχηματισμού έκτακτων αποθεματικών είναι η κάλυψη τυχόν έκτακτων αναγκών, την δημιουργία των οποίων μπορεί να προϋπολογίσει μια συνετή διοίκηση. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ – ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ – ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ – ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 2013 © ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Ν. ΡΟΚΑΣ, ΕΝΤΕΤΑΛΜΕΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος, με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά, χωρίς γραπτή άδεια του συγγραφέα.

δ)

Απόφαση, πάντως, της Γ.Σ. για δημιουργία υπερβολικών έκτακτων αποθεματικών, αναντίστοιχων με τις ανάγκες τις εταιρίας, με αποτέλεσμα τη μη διανομή μερισμάτων στους μετόχους, είναι ακυρώσιμη ως καταχρηστική. 4) Ελεύθερα αποθεματικά α) Ελεύθερα είναι τα αποθεματικά που δημιουργούνται κατά ελεύθερη κρίση της Γ.Σ. 5) Αφανή αποθεματικά α) Μία τελείως διαφορετική κατηγορία αποθεματικών, για την οποία δεν ισχύουν όσα αναφέρθηκαν ήδη, αποτελούν τα αφανή αποθεματικά. β) Όπως αναφέρθηκε στο διάγραμμα για την ονομαστική αύξηση κεφαλαίου, τα αφανή αποθεματικά προκύπτουν από την αύξηση της εσωτερικής αξίας των περιουσιακών στοιχείων της εταιρίας (π.χ. η υπεραξία αγορασθέντος προ ετών ακινήτου δεν εμφανίζεται στον ισολογισμό). Έτσι, οι οικονομικές καταστάσεις εμφανίζουν μια περιουσιακή κατάσταση χειρότερη από την πραγματική. γ) Η επαύξηση των αφανών αποθεματικών, είτε λόγω υποτίμησης του αναγραφόμενου στον ισολογισμό ενεργητικού είτε λόγω υπερτίμησης του παθητικού, ενισχύει μεν την περιουσιακή βάση της εταιρίας, περιορίζει όμως τη δυνατότητα διανομής κερδών (διότι κέρδη διανέμονται μόνο εφόσον η εταιρική περιουσία υπερβαίνει το μετοχικό κεφάλαιο και τα [εμφανή] αποθεματικά). δ) Σε τέτοιες περιπτώσεις (ή επειδή φορολογικοί νόμοι την υποχρεώνουν), η εταιρία μπορεί να προβαίνει σε ονομαστική αύξηση κεφαλαίου ή σε τροπή των αφανών σε εμφανή αποθεματικά. Σημείωση: Εκτός ύλης είναι ολόκληρο το κεφάλαιο για τους ετήσιους λογαριασμούς (είναι το κεφάλαιο 34. από το διανεμόμενο σύγγραμμα Ι. Ρόκα με πλαγιάριθμους 138 ως 150).

Σημειώσεις μαθήματος Στοιχεία Εμπορικού Δικαίου Εαρινού Εξαμήνου (2013) Πρώτη έκδοση: 1 Μαΐου 2013

Έβδομο μάθημα (13-5-2013) – Δομικές μεταβολές της Α.Ε. Περιεχόμενα Ι. Διαγράμματα για τη μετατροπή εταιριών ΙΙ. Διαγράμματα για τη συγχώνευση Α.Ε. ΙII. Διαγράμματα για τη διάσπαση Α.Ε. ΙV. Διαγράμματα για τη λύση και εκκαθάριση Α.Ε.

Ι. Διαγράμματα για τη μετατροπή εταιριών 1) Γενικά α)

β)

Η μετατροπή εταιριών είναι μία από τις δομικές μεταβολές που μπορούν να υποστούν οι εταιρίες. Δομικές μεταβολές είναι διάφορα μέτρα αναδιοργάνωσης ή αναδιάρθρωσης, τα οποία συχνά καθιστούν την εταιρία ανταγωνιστικότερη ή την εξυγιαίνουν (π.χ. ίδρυση υποκαταστημάτων, αύξηση κεφαλαίου, συγχώνευση, ένταξη σε όμιλο). Πολλά από αυτά τα μέτρα απαιτούν απόφαση της Γ.Σ. και τροποποίηση του καταστατικού. Η μετατροπή είναι μεταβολή της νομικής μορφής της εταιρίας, χωρίς να απαιτείται εκκαθάριση της ήδη υφιστάμενης εταιρίας και ίδρυση νέας.

γ)

Συνεπώς, το νομικό πρόσωπο («νομικό ένδυμα») παραμένει το ίδιο, χωρίς να αλλάζει η ιδιοκτησία και η περιουσία της εταιρίας, ενώ η εταιρία διατηρεί τις διοικητικές άδειες που είχε λάβει καθώς και συνεχίζει τυχόν εκκρεμείς δίκες. δ) Προκειμένου να συντελεστεί η μετατροπή, πρέπει να προβλέπεται από το νόμο. Διαφορετικά, θα πρέπει να λυθεί η εταιρία και να συσταθεί εκ νέου με τη νέα νομική της μορφή, ενώ θα πρέπει να μεταβιβαστούν στη νέα εταιρία όλα τα περιουσιακά στοιχεία της παλιάς, κάτι που συνεπάγεται σημαντικά φορολογικά βάρη. Η περιπτώσεις μετατροπής που προβλέπει ο νόμος (χωρίς να απαιτείται δηλ. εκκαθάριση της εταιρίας και σύσταση νέας) είναι από Α.Ε. σε Ε.Π.Ε./Ι.Κ.Ε. και αντίστροφα, καθώς και από Ο.Ε./Ε.Ε. σε Α.Ε. και αντίστροφα. 2) Προϋποθέσεις μετατροπής από Α.Ε. σε Ε.Π.Ε. α) Απαιτείται απόφαση της Γ.Σ. με αυξημένη απαρτία και πλειοψηφία καθώς και συμβολαιογραφικός τύπος και τήρηση διατυπώσεων δημοσιότητας. β) Για να ισχύσει η απαλλαγή φόρου και τελών, πρέπει το ενεργητικό και το παθητικό να μην υποστούν μεταβολή με τη μετατροπή, και οι μέτοχοι της Α.Ε. να συμμετέχουν εφεξής στην Ε.Π.Ε. ως εταίροι με τα αντίστοιχα μερίδια. 3) Προϋποθέσεις μετατροπής από Ε.Π.Ε. σε Α.Ε. α) Και πάλι απαιτείται απόφαση της συνέλευσης των εταίρων της Ε.Π.Ε, συμβολαιογραφικός τύπος και δημοσιότητα. β) Ακολουθούνται οι διαδικασίες σχετικά με τη σύσταση της Α.Ε., οπότε η ειδική εκτιμητική επιτροπή θα πρέπει να εκτιμήσει το ενεργητικό και παθητικό της Ε.Π.Ε. και το καταστατικό να εγκριθεί από το αρμόδιο όργανό του κράτους.

IΙ. Διαγράμματα για τη συγχώνευση Α.Ε. 1) Γενικά α)

β)

Συγχώνευση Α.Ε. είναι η ένωση δύο (ή περισσότερων) Α.Ε. σε μία, κατά τρόπο ώστε εφεξής ένας φορέας ασκεί τις επιχειρήσεις που ασκούσαν μέχρι τώρα οι δύο (ή περισσότεροι) φορείς. Η συγχώνευση από την μία πλευρά είναι επιθυμητή για την αντιμετώπιση του (ιδίως ξένου) ανταγωνισμού και τη

δημιουργία μεγάλων επιχειρηματικών μονάδων, από την άλλη πλευρά όμως ενδέχεται να περιορίσει τον ανταγωνισμό (π.χ. μέσω της δημιουργίας μονοπωλίων). Γι’ αυτό και οι μεγάλες συγχωνεύσεις εγκρίνονται από την Επιτροπή Ανταγωνισμού. Σημειώνεται ότι η Επιτροπή Ανταγωνισμού ελέγχει και άλλες μορφές συνεργασίας επιχειρήσεων, η οποίες δε συνιστούν συγχώνευση, όπως είναι τα καρτέλ. γ) Η συγχώνευση λαμβάνει χώρα είτε με απορρόφηση είτε με σύσταση νέας εταιρίας. δ) Δε συνιστά συγχώνευση η εξαγορά επιχείρησης, όπου μία εταιρία αγοράζει την πλειοψηφία των μετοχών μίας άλλης (share deal). Εδώ επέρχεται μεν ενοποίηση των επιχειρηματικών μονάδων (π.χ. η εταιρία εντάσσεται σε έναν όμιλο επιχειρήσεων), οι εταιρικές δομές όμως παραμένουν ως είχαν. 2) Συγχώνευση με απορρόφηση α) Στη συγχώνευση με απορρόφηση μία ή περισσότερες Α.Ε. (που αποκαλούνται απορροφούμενες) μεταβιβάζουν σε μια άλλη (που αποκαλείται απορροφούσα) το σύνολο της περιουσίας τους (ενεργητικό και παθητικό). β) Τεχνικά η συγχώνευση με απορρόφηση πραγματοποιείται ως εξής: Το κεφάλαιο της απορροφούσας αυξάνεται και ως εισφορά εισφέρεται η περιουσία της απορροφούμενης εταιρίας. Οι νέες μετοχές που αντιστοιχούν στην αύξηση κεφαλαίου παραδίδονται στους μετόχους της απορροφούμενης εταιρίας, η οποία παύει να υπάρχει. Συνεπώς, οι μέτοχοι της απορροφούμενης εταιρίας είναι εφεξής μέτοχοι της απορροφούσας εταιρίας. γ) Η απορροφούσα συνεχίζει ως διάδοχος όλες τις έννομες σχέσεις της απορροφούμενης (έχει όλη της την περιουσία, τις διοικητικές της άδειες κτλ.), χωρίς να απαιτείται λύση της απορροφούσας εταιρίας και μεταβίβαση των περιουσιακών στοιχείων της στην απορροφούσα, κάτι το οποίο θα ήταν πολυέξοδο. 3) Στάδια για την ολοκλήρωση της συγχώνευσης με απορρόφηση α) Τα Δ.Σ. των υπό συγχώνευση εταιριών καταρτίζουν σχέδιο σύμβασης συγχώνευσης. Το σχέδιο περιέχει μεταξύ άλλων τη σχέση ανταλλαγής των μετοχών της απορροφούμενης ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ – ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ – ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ – ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 2013 © ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Ν. ΡΟΚΑΣ, ΕΝΤΕΤΑΛΜΕΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος, με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά, χωρίς γραπτή άδεια του συγγραφέα.

εταιρίας με αυτές της απορροφούσας. Η σχέση ανταλλαγής πρέπει να είναι δίκαιη και λογική, διότι αλλιώς μπορεί να θιγούν ιδίως οι μέτοχοι της μειοψηφίας της απορροφούμενης εταιρίας. Το σχέδιο υποβάλλεται στη δημοσιότητα που προβλέπεται κατά τη σύσταση εταιρίας καθώς και δημοσιεύεται σε εφημερίδα. β) Αν λόγω της οικονομικής κατάστασης των συγχωνευόμενων εταιριών διακινδυνεύεται η θέση των πιστωτών των εταιριών αυτών, οι πιστωτές έχουν το δικαίωμα να ζητήσουν εγγυήσεις μετά την πάροδο μηνός από την ως άνω δημοσίευση. Η διακινδύνευση δημιουργείται από το γεγονός ότι η μία συγχωνευόμενη εταιρία είναι σε χειρότερη οικονομική κατάσταση από την άλλη, με αποτέλεσμα οι πιστωτές της τελευταίας να καθίστανται εφεξής πιστωτές στη νέα ενοποιημένη εταιρία που θα βρίσκεται σε χειρότερη κατάσταση. Υψηλότερη προστασία παρέχει ο νόμος για τους κατόχους μετατρέψιμων ομολογιών, καθώς ορίζεται ότι αυτοί πρέπει σε ειδική συνέλευση να εγκρίνουν τη συγχώνευση. γ) Ακολουθεί ο έλεγχος των περιουσιακών στοιχείων των συγχωνευόμενων εταιριών από ειδική επιτροπή εμπειρογνωμόνων. δ) Επόμενο στάδιο είναι η έγκριση του σχεδίου συγχώνευσης από τις Γ.Σ. των συγχωνευόμενων εταιριών (εγκρίνονται και τυχόν τροποποιήσεις του καταστατικού της κάθε εταιρίας). Απαιτείται αυξημένη απαρτία και πλειοψηφία, ενώ οι μέτοχοι, προκειμένου να αποφασίσουν, λαμβάνουν πληροφορίες για την οικονομική διάσταση της συγχώνευσης (τους χορηγείται το σχέδιο συγχώνευσης και προσωρινοί ισολογισμοί). ε) Η συγχώνευση εγκρίνεται από την εποπτεύουσα αρχή (Υπουργείο Ανάπτυξης), και η έγκριση αυτή καταχωρείται στο ΓΕ.Μ.Η., οπότε και ολοκληρώνεται η συγχώνευση. Χωρίς την καταχώριση αυτή , αλλά και όταν υπάρχουν ελαττώματα στις αποφάσεις των Γ.Σ., η συγχώνευση μπορεί να ακυρωθεί με δικαστική απόφαση. 4) Συγχώνευση με σύσταση νέας εταιρίας α) Σε αυτή την περίπτωση συστήνεται νέα εταιρία στην οποία εισφέρονται δύο οι περισσότερες εταιρίες, οι οποίες στη

συνέχεια λύονται. Οι μέτοχοι των λυόμενων εταιριών λαμβάνουν μετοχές της νέας εταιρίας. β) Και σε αυτό τον τύπο συγχώνευσης εφαρμόζονται οι διατάξεις για τη συγχώνευση με απορρόφηση. 5) Μεταβίβαση περιουσίας α) Κάτι διαφορετικό από την ήδη αναφερθείσα εξαγορά των μετοχών της εταιρίας (share deal) είναι η εξαγορά όλων των περιουσιακών στοιχείων της εταιρίας (μεταβίβαση περιουσίας ή asset deal). Εν προκειμένω, ο νόμος προβλέπει ότι εφαρμόζονται οι διατάξεις της συγχώνευσης με απορρόφηση, με την κρίσιμη διαφορά ότι στους μετόχους της εξαγοραζόμενης επιχείρησης δεν χορηγούνται μετοχές της εξαγοράζουσας εταιρίας αλλά χρήματα που προέρχονται από το τίμημα της εξαγοράς.

ΙII. Διαγράμματα για τη διάσπαση Α.Ε. 1) Γενικά α)

Διάσπαση είναι η πράξη με την οποία η περιουσία (ενεργητικό και παθητικό) μίας ΑΕ («διασπώμενη») διανέμεται και συγχρόνως μεταβιβάζεται σε δύο (τουλάχιστον) ΑΕ («επωφελούμενες»), οι οποίες είτε υπήρχαν (τότε πρόκειται για «διάσπαση με απορρόφηση») είτε ιδρύονται ταυτόχρονα (τότε πρόκειται για «διάσπαση με σύσταση νέων ΑΕ») είτε άλλες μεν υπήρχαν και άλλες ιδρύονται για πρώτη φορά (τότε πρόκειται για «διάσπαση με απορρόφηση και σύσταση νέων ΑΕ»). β) Η διασπώμενη εταιρία παύει να υπάρχει, οι δε μέτοχοί της μετέχουν εφεξής στις επωφελούμενες ΑΕ, οι οποίες εκδίδουν για τον σκοπό αυτό νέες μετοχές ύστερα από αύξηση κεφαλαίου. γ) Κάτι διαφορετικό είναι η απόσχιση κλάδου, όπου η εταιρία εισφέρει έναν κλάδο της σε άλλη εταιρία, η οποία υπάρχει ήδη ή συστήνεται ταυτόχρονα. Μετά την απόσχιση και οι δύο εταιρίες συνεχίζουν να υπάρχουν. Στην απόσχιση δεν εφαρμόζονται οι διατάξεις για τη διάσπαση ή τη συγχώνευση. Φορολογικοί νόμοι, πάντως, ευνοούν τόσο τη διάσπαση όσο και την απόσχιση. 2) Στάδια για την ολοκλήρωση της διάσπασης ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ – ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ – ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ – ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 2013 © ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Ν. ΡΟΚΑΣ, ΕΝΤΕΤΑΛΜΕΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος, με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά, χωρίς γραπτή άδεια του συγγραφέα.

α)

Τα στάδια για την ολοκλήρωση της διάσπασης είναι παρεμφερή με αυτά για την συγχώνευση: Τα Δ.Σ. των εταιριών καταρτίζουν σχέδιο διάσπασης (το οποίο περιλαμβάνει τη σχέση ανταλλαγής των μετοχών), και στη συνέχεια αυτό εγκρίνεται από τις Γ.Σ. των εταιριών και την εποπτεύουσα αρχή, και καταχωρείται τέλος στο ΓΕ.Μ.Η.

ΙV. Διαγράμματα για τη λύση και εκκαθάριση Α.Ε. 1) Γενικά α)

β)

Η Α.Ε. λύεται για συγκεκριμένους λόγους που αναφέρονται στο νόμο (π.χ. απόφαση Γ.Σ., πτώχευση, έλλειψη ελαχίστου κεφαλαίου κατά την ίδρυση). Μετά τη λύση (εκτός αν αιτία αυτής είναι η πτώχευση ή η συγχώνευση) ακολουθεί η εκκαθάριση, την οποία αναλαμβάνουν εκκαθαριστές. Οι τελευταίοι διανέμουν το προϊόν της εκκαθάρισης πρώτα στους πιστωτές της εταιρίας και, αν απομείνει κάτι, στους μετόχους.

Σημείωση: Εκτός ύλης είναι το κεφάλαιο για τη λύση και εκκαθάριση Α.Ε. (είναι το κεφάλαιο 39. από το διανεμόμενο σύγγραμμα Ι. Ρόκα με πλαγιάριθμους 159 ως 160). Εκτός ύλης είναι και οι αλλοδαπές Α.Ε. (είναι το κεφάλαιο 38. από το διανεμόμενο σύγγραμμα Ι. Ρόκα με πλαγιάριθμο 158).

Σημειώσεις μαθήματος Στοιχεία Εμπορικού Δικαίου Εαρινού Εξαμήνου (2013) Ανανέωση: 31 Μαΐου 2013

Όγδοο μάθημα (20-5-2013) – Γενικά χαρακτηριστικά της Ε.Π.Ε. και της Ι.Κ.Ε. Περιεχόμενα I. Διαγράμματα για τα γενικά χαρακτηριστικά της Ε.Π.Ε. IΙ. Διαγράμματα για τα όργανα της Ε.Π.Ε. ΙII. Διαγράμματα για τα γενικά χαρακτηριστικά της Ι.Κ.Ε. ΙV. Διαγράμματα για τα όργανα της Ι.Κ.Ε.

I. Διαγράμματα για τα γενικά χαρακτηριστικά της Ε.Π.Ε. 1) Γενικά χαρακτηριστικά α) Η Εταιρία Περιορισμένης Ευθύνης (Ε.Π.Ε.) είναι εμπορική κεφαλαιουχική εταιρία με νομική προσωπικότητα, για τα χρέη της οποίας ευθύνεται μόνο η ίδια με την περιουσία της (και όχι και οι εταίροι της), το δε κεφάλαιό της είναι διαιρεμένο σε ίσα τμήματα, τα εταιρικά μερίδια. Κάθε εταίρος μπορεί να κατέχει περισσότερα εταιρικά μερίδια, η δε συνολική συμμετοχή του στην εταιρία αποκαλείται μερίδα συμμετοχής. β) Η συνεργασία μεταξύ των εταίρων είναι στενότερη απ’ ότι των μετόχων στην Α.Ε. Η Ε.Π.Ε., λοιπόν, είναι μεν κεφαλαιουχική εταιρία αλλά και με χαρακτηριστικά προσωπικής εταιρίας. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ – ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ – ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ – ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 2013 © ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Ν. ΡΟΚΑΣ, ΕΝΤΕΤΑΛΜΕΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος, με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά, χωρίς γραπτή άδεια του συγγραφέα.

γ)

Η Ε.Π.Ε. είναι εμπορική κατά το τυπικό σύστημα (όπως και η Α.Ε.) δ) Η Ε.Π.Ε. αποκαλείται περιορισμένης ευθύνης μάλλον ανακριβώς, διότι και αυτή ευθύνεται απεριόριστα. Περιορισμένη είναι η ευθύνη όμως των ιδιοκτητών της, οι οποίοι ευθύνονται μόνο μέχρι του ύψους της εισφοράς τους. ε) Η Ε.Π.Ε. είναι ο κατάλληλος τύπος για μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, όπου υφίσταται μεν δεσμός των μελών, κανείς όμως δε θέλει να λάβει το ρίσκο της προσωπικής ευθύνης. στ) Το ελάχιστο όριο κεφαλαίου από το Δεκέμβριο του 2012 είναι 2.400 ευρώ (πριν ήταν 4.500 ευρώ). [Σημ.: Με Νόμο του Μαΐου του 2013 καταργήθηκε το ελάχιστο όριο κεφαλαίου για την Ε.Π.Ε. Το κεφάλαιο πλέον καθορίζεται ελεύθερα από τους εταίρους, μπορεί δηλ. να είναι και μηδενικό.] 2) Διαφορές από την Α.Ε. α) Αναφέρθηκε ήδη ότι στην Ε.Π.Ε. η σχέση των εταίρων είναι πιο στενή από την Α.Ε. β) Το κεφάλαιο της Ε.Π.Ε. είναι διαιρεμένο σε ίσα τμήματα, όπως στην Α.Ε., τα τμήματα όμως αυτά δεν μπορούν να παρασταθούν σε μετοχές, δεν τιτλοποιείται δηλ. η εταιρική συμμετοχή όπως συμβαίνει στις Α.Ε. γ) Το δίκαιο των Α.Ε. κυριαρχείται από διατάξεις αναγκαστικού δικαίου, ενώ στο δίκαιο των Ε.Π.Ε. υπάρχουν πολλές διατάξεις ενδοτικού δικαίου που επιτρέπουν στους εταίρους να προσδώσουν στην εταιρία εντονότερα κεφαλαιουχικά ή προσωπικά στοιχεία. δ) Η Ε.Π.Ε. δεν υπάγεται σε κρατική εποπτεία κατά την ίδρυση και λειτουργία της, ούτε υπάρχουν ελεγκτές (εκτός αν η Ε.Π.Ε. είναι μεγάλου μεγέθους). ε) Κατά τη λήψη των αποφάσεων λαμβάνεται υπόψη όχι μόνο το μέγεθος της εισφοράς αλλά και ο αριθμός των εταίρων (απαιτείται δηλ. «διπλή πλειοψηφία»). στ) Η μεταβίβαση εταιρικών μεριδίων είναι πιο δύσκολη από την Α.Ε. 3) Προσωπικά στοιχεία της Ε.Π.Ε. α) Κατά τη λήψη των αποφάσεων λαμβάνεται υπόψη όχι μόνο το μέγεθος της εισφοράς αλλά και ο αριθμός των εταίρων.

β)

Τα εταιρικά μερίδια δεν μπορούν να παρασταθούν σε μετοχές. γ) Η διαχείριση ανήκει σε όλους τους εταίρους (εκτός αν ορίζει κάτι άλλο το καταστατικό). δ) Με πρόβλεψη στο καταστατικό δύνανται να προσδίδονται περαιτέρω προσωπικά στοιχειά: μπορεί π.χ. να απαγορεύεται η μεταβίβαση εταιρικών μεριδίων, ή να ορίζεται ο θάνατος ή η πτώχευση εταίρου ως λόγος λύσης της εταιρίας. 4) Κεφαλαιουχικά στοιχεία της Ε.Π.Ε. α) Υφίσταται εταιρικό κεφάλαιο, η καταβολή του οποίου είναι απαραίτητη για τη σύσταση της εταιρίας. β) Οι εταίροι δεν ευθύνονται για τα χρέη της εταιρίας, παρά μόνο μέχρι του ύψους της εισφοράς τους. γ) Εκτός αν προβλέπεται κάτι άλλο στο καταστατικό, επιτρέπεται η μεταβίβαση των εταιρικών μεριδίων. δ) Για τη λήψη αποφάσεων είναι απαραίτητη και η πλειοψηφία που σχηματίζεται βάσει του ύψους των εισφορών.

IΙ. Διαγράμματα για τα όργανα της Ε.Π.Ε. 1) Συνέλευση των εταίρων α) Η συνέλευση των εταίρων είναι το ανώτατο όργανο της Ε.Π.Ε. (αντιστοιχεί με τη Γ.Σ. στην Α.Ε.). β) Όπως και στην Α.Ε., υπάρχουν θέματα στα οποία είναι αποκλειστικά αρμόδια (π.χ. τροποποιήσεις καταστατικού, διορισμός διαχειριστών). γ) Για τη λήψη απόφασης απαιτείται διπλή πλειοψηφία: Απαιτείται τόσο απόλυτη πλειοψηφία του συνόλου των εταίρων (όχι μόνο των παριστάμενων), όσο και οι υπερψηφίζοντες εταίροι να εκπροσωπούν την απόλυτη πλειοψηφία του συνόλου των εταιρικών μεριδίων. Δεν υπάρχει στην Ε.Π.Ε., λοιπόν, η έννοια της απαρτίας αλλά μόνο της πλειοψηφίας. δ) Για ορισμένες αποφάσεις (π.χ. τροποποιήσεις καταστατικού) απαιτείται αυξημένη πλειοψηφία 3/4 του όλου αριθμού των εταίρων, οι οποίοι εκπροσωπούν τα 3/4 του όλου εταιρικού κεφαλαίου. Σε κάποια θέματα, τέλος, απαιτείται ομοφωνία για τη λήψη απόφασης (π.χ. όταν επαυξάνεται η ευθύνη των ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ – ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ – ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ – ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 2013 © ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Ν. ΡΟΚΑΣ, ΕΝΤΕΤΑΛΜΕΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος, με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά, χωρίς γραπτή άδεια του συγγραφέα.

εταίρων με την υποχρέωση καταβολής συμπληρωματικών εισφορών). 2) Διαχειριστές α) Οι διαχειριστές ασκούν τη διαχείριση της Ε.Π.Ε. (αντιστοιχούν με το Δ.Σ. στην Α.Ε.). β) Αν, πάντως, δεν έχουν διοριστεί διαχειριστές, η διαχείριση και εκπροσώπηση της εταιρίας ανήκει σε όλους τους εταίρους συλλογικά (απαιτείται για κάθε πράξη σύμπραξη των εταίρων). γ) Μπορεί, επίσης, το καταστατικό να ορίζει ότι για τη λήψη αποφάσεων αρκεί πλειοψηφία (και όχι ομοφωνία), ή ότι κάθε εταίρος-διαχειριστής μπορεί να δεσμεύει την εταιρία (ατομική διαχείριση και εκπροσώπηση). δ) Οι διαχειριστές έχουν τη διαχειριστική και εκπροσωπευτική εξουσία. Η εκπροσωπευτική εξουσία (δηλ. η προς τα έξω εξουσία) είναι απεριόριστη έναντι καλόπιστων τρίτων. ε) Οι διαχειριστές ευθύνονται έναντι της εταιρίας αλλά και των εταίρων και τρίτων για παραβάσεις του νόμου, του καταστατικού ή πταίσματα κατά τη διαχείριση. Σημείωση: Εντός ύλης είναι μόνο τα γενικά χαρακτηριστικά της Ε.Π.Ε. και τα όργανα της Ε.Π.Ε. (συνέλευση των εταίρων – διαχειριστές). Συγκεκριμένα, από το διανεμόμενο σύγγραμμα Ι. Ρόκα εντός ύλης από το «Τμήμα Β’ – Η εταιρία περιορισμένης ευθύνης» είναι μόνο οι εισαγωγικές παρατηρήσεις (κεφάλαιο 40. με πλαγιάριθμο 161), η συνέλευση των εταίρων (από το κεφάλαιο 44. μόνο ο πλαγιάριθμος 174) και οι διαχειριστές (από το κεφάλαιο 45. οι πλαγιάριθμοι 176, 177 και 179). Όλα τα άλλα κεφάλαια (41-43 και 46-49) είναι εκτός ύλης. Εκτός ύλης είναι και τα κεφάλαια για το συνεταιρισμό και τις ειδικές κεφαλαιουχικές εταιρίες (κεφάλαια 50-62).

ΙII. Διαγράμματα για τα γενικά χαρακτηριστικά της Ι.Κ.Ε. 1) Γενικά α)

Η Ιδιωτική Κεφαλαιουχική Εταιρία (Ι.Κ.Ε.) μια ευέλικτη και εκλυστική εταιρική δομή, απαλλαγμένη από διατυπώσεις που απαιτούνται στις άλλες εταιρίες και επηρεασμένη από πρότυπα ξένων νομοθεσιών. Δημιουργήθηκε με νόμο το 2012.

β)

γ)

Εξυπηρετεί τις ανάγκες των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, οι οποίες άλλωστε αποτελούν τη «ραχοκοκαλιά» της οικονομίας. Τις ανάγκες των μικρομεσαίων επιχειρήσεων εξυπηρετεί και η Ε.Π.Ε. Το θεσμικό πλαίσιο της τελευταίας, όμως, παραμένει εδώ και δεκαετίες το ίδιο, ενώ ορισμένες διατάξεις δυσχεραίνουν τη λειτουργία της εταιρίας (π.χ. διπλή πλειοψηφία κατά τη λήψη αποφάσεων, συμβολαιογραφική παρέμβαση κατά την ίδρυση της εταιρίας και κατά τη μεταβίβαση των εταιρικών μεριδίων).

2) Έννοια α)

Η Ι.Κ.Ε. είναι κεφαλαιουχική εμπορική εταιρία με νομική προσωπικότητα, για τα χρέη της οποίας ευθύνεται κατά βάση μόνο η ίδια. 3) Χαρακτηριστικά α) Η Ι.Κ.Ε. είναι μεν κεφαλαιουχική εταιρία, η ελάχιστη όμως κεφαλαιακή εισφορά ανέρχεται στο ποσό του ενός ευρώ. [Σημ.: Με Νόμο του Μαΐου του 2013 καταργήθηκε το ελάχιστο όριο κεφαλαίου. Το κεφάλαιο πλέον καθορίζεται ελεύθερα από τους εταίρους, μπορεί δηλ. να είναι και μηδενικό.] β) Οι εταίροι μπορούν να μετάσχουν σ’ αυτήν όχι μόνο με την καταβολή χρηματικών ή αποτιμητών σε χρήμα εισφορών (κεφαλαιακές εισφορές), όπως στις άλλες κεφαλαιουχικές εταιρίες, αλλά και με την καταβολή μη αποτιμητών σε χρήμα εισφορών, ιδίως με εισφορά εργασίας (εξωκεφαλαιακές εισφορές), ή με την μέχρις ενός ποσού ανάληψη ευθύνης για τα χρέη της εταιρίας (εγγυητικές εισφορές). Σε περίπτωση που προβλεφθούν εξωκεφαλαιακές ή εγγυητικές εισφορές, η εταιρία προσλαμβάνει ουσιαστικά χαρακτηριστικά που προσιδιάζουν στην προσωπική εταιρία. Σημειώνεται ότι η αξία των εισφορών αυτών καθορίζεται από τα ίδια τα μέρη και αναγράφεται στο καταστατικό. γ) Όπως και στην Ε.Π.Ε. χρησιμοποιείται η έννοια του εταιρικού μεριδίου, προκειμένου να μετρηθεί η συμμετοχή του κάθε εταίρου στην Ι.Κ.Ε. Είναι δυνατόν ένας εταίρος να έχει περισσότερα εταιρικά μερίδια, και κάθε μερίδιο να αντιστοιχεί σε διαφορετικό είδος εισφορών. Κάθε εταιρικό μερίδιο, όμως, παρέχει τα ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις, και έχει την ίδια ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ – ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ – ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ – ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 2013 © ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Ν. ΡΟΚΑΣ, ΕΝΤΕΤΑΛΜΕΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος, με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά, χωρίς γραπτή άδεια του συγγραφέα.

δ)

ε)

ονομαστική αξία. Το εταιρικό μερίδιο δεν μπορεί να ενσωματωθεί σε αξιόγραφο. Η Ι.Κ.Ε μπορεί να έχει την πραγματική της έδρα σε άλλη χώρα (μπορεί να συσταθεί π.χ. Ι.Κ.Ε. στην Ελλάδα για τη διενέργεια εμπορίας στο Λονδίνο). Η φορολογική μεταχείριση της Ι.Κ.Ε. είναι ίδια με αυτή της Ε.Π.Ε.

4) Σύσταση α)

Για τη σύσταση της Ι.Κ.Ε. απαιτείται σύναψη καταστατικού, καταβολή εισφορών και δημοσιότητα. Κατ’ αρχήν δεν απαιτείται συμβολαιογραφικός τύπος. 5) Ειδικότερα, το κεφάλαιο της Ι.Κ.Ε. α) Το κεφάλαιο της Ι.Κ.Ε. αποτελείται μόνο από τις κεφαλαιακές εισφορές. Το κεφάλαιο διαιρείται σε μερίδια ανάλογα με τον αριθμό των εισφορών αυτών. Οι υπόλοιπες εισφορές (εξωκεφαλαιακές και εγγυητικές) αποτελούν, βεβαίως, τμήμα της εταιρικής περιουσίας. β) Το ελάχιστο κεφάλαιο της Ι.Κ.Ε. ορίστηκε στο 1 ευρώ, ώστε διευκολύνεται η ίδρυση και λειτουργία μιας μικρής επιχείρησης (π.χ. μιας εταιρίας software που ξεκινά με ελάχιστο κεφάλαιο). γ) Οι πιστωτές της Ι.Κ.Ε., από την άλλη πλευρά, πρέπει να είναι ιδιαιτέρως προσεκτικοί στην αξιολόγηση της φερεγγυότητας της εταιρίας, καθώς αυτή κατ’ ουσίαν δεν έχει κεφάλαιο. [Σημείωση: Στην πραγματικότητα, πάντως, και στις άλλες εταιρικές μορφές το κεφάλαιο είναι ένα ποσό που αφού καταβληθεί χρησιμοποιείται ελεύθερα από την εταιρία. Γι’ αυτό το λόγο οι δανειοδότες της επιχείρησης στηρίζονται περισσότερο σε άλλα μέσα για τη διασφάλιση των συμφερόντων τους, π.χ. σε εγγυητικές επιστολές ή παράλληλες συμφωνίες – covenants – που συχνά απαγορεύουν την εκποίηση περιουσιακών στοιχείων της εταιρίας]. δ) Οι κανόνες που ισχύουν για το – έστω μικρό – κεφάλαιο της Ι.Κ.Ε. προσομοιάζουν με αυτούς των άλλων εταιριών (π.χ. απαγορεύεται η διανομή των κερδών αν δεν διασφαλίζεται η διατήρηση του κεφαλαίου).

ΙV. Διαγράμματα για τα όργανα της Ι.Κ.Ε. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ – ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ – ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ – ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 2013 © ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Ν. ΡΟΚΑΣ, ΕΝΤΕΤΑΛΜΕΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος, με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά, χωρίς γραπτή άδεια του συγγραφέα.

1) Γενικά α)

Όπως και στην Ε.Π.Ε., όργανα της εταιρίας είναι η συνέλευση των εταίρων και οι διαχειριστές. 2) Συνέλευση των εταίρων α) Είναι το ανώτατο όργανο της εταιρίας, με αρμοδιότητα να αποφασίζει για κάθε εταιρική υπόθεση. β) Όπως και στην Ε.Π.Ε., υπάρχουν θέματα στα οποία είναι αποκλειστικά αρμόδια (π.χ. τροποποιήσεις καταστατικού, διορισμός διαχειριστών). γ) Δικαίωμα συμμετοχής και ψήφου έχουν όλοι οι εταίροι, ανεξαρτήτως του είδους της εισφοράς που έχουν καταβάλει. δ) Για τη λήψη απόφασης απαιτείται απόλυτη πλειοψηφία του συνολικού αριθμού των εταιρικών μεριδίων (και όχι των μεριδίων που εκπροσωπούνται στη συνέλευση). ε) Για ορισμένες αποφάσεις (π.χ. τροποποιήσεις καταστατικού) απαιτείται αυξημένη πλειοψηφία 2/3 του συνολικού αριθμού των εταιρικών μεριδίων. στ) Το καταστατικό μπορεί να αυξάνει τα ποσοστά αυτά. 3) Διαχειριστής (-ές) α) Ισχύουν όσα ειπώθηκαν στην Ε.Π.Ε.: Οι διαχειριστές διαχειρίζονται και εκπροσωπούν την εταιρία. Αν δεν ορίστηκε κάτι άλλο, όλοι οι εταίροι ασκούν συλλογικά τη διοίκηση. Το καταστατικό μπορεί να ορίζει έναν εταίρο (ή κάποιον τρίτο) διαχειριστή. β) Οι διαχειριστές έχουν υποχρέωση πίστης, ενώ πταίσματά τους κρίνονται με βάση τον κανόνα της επιχειρηματικής κρίσης.

Σημειώσεις μαθήματος Στοιχεία Εμπορικού Δικαίου Εαρινού Εξαμήνου (2013) Πρώτη έκδοση: 3 Μαΐου 2013

Ένατο μάθημα (27-5-2013) – Διαδικασία εξυγίανσης επιχειρήσεων Περιεχόμενα Ι. Διαγράμματα για τα γενικά χαρακτηριστικά της πτώχευσης και της εξυγίανσης ΙΙ. Διαγράμματα για το ελληνικό δίκαιο εξυγίανσης και την πρακτική του εφαρμογή

Ι. Διαγράμματα για τα γενικά χαρακτηριστικά της πτώχευσης και της εξυγίανσης 1) Η πτώχευση α) Η πτώχευση είναι νομική διαδικασία που αφορά επιχειρήσεις και οδηγεί στη ρευστοποίησή τους με σκοπό την ικανοποίηση των πιστωτών τους. β) Προϋπόθεση είναι οι επιχειρήσεις αυτές να έχουν παύσει τις πληρωμές τους. γ) Ιστορικά, η πτώχευση συνδέεται με δυσμενείς συνέπειες για τον πτωχεύσαντα (παράδειγμα Εμπόρου της Βενετίας). δ) Το «στίγμα της πτώχευσης» παραμένει ως σήμερα σε διάφορες μορφές (π.χ. απαξίωση της επιχείρησης, διακοπή συμβάσεων με τράπεζες και προμηθευτές, ανάκληση διοικητικών αδειών). 2) Η εξυγίανση

α)

Ορισμένες φορές η διάσωση είναι προτιμότερη από τη ρευστοποίηση/εκκαθάριση της επιχείρησης. Αυτό συμβαίνει διότι ορισμένες εταιρίες έχουν μεγαλύτερη αξία αν συνεχίσουν τη δραστηριότητά τους σε σχέση με το σενάριο ρευστοποίησής τους. β) Στις ΗΠΑ το 19ο αιώνα γεννιέται η ιδέα της νέας αρχής (fresh start) με σκοπό τη διάσωση των κοινωνικά σημαντικών σιδηροδρόμων. γ) Εξυγίανση είναι η με διάφορα μέσα αναδιάταξη της εταιρίας με σκοπό την υπέρβαση της δυσχερούς οικονομικής κατάστασής της. δ) Τα μέσα αυτά μπορεί να είναι η αναδιάρθρωση του χρέους, η πώληση περιουσιακών στοιχείων, η αλλαγή επιχειρηματικής στρατηγικής, η είσοδος νέου επενδυτή και νέας διοίκησης. 3) Πλεονεκτήματα της εξυγίανσης α) Διάσωση των θέσεων εργασίας και της λειτουργίας της επιχείρησης στην κοινωνία β) Διάσωση της άυλης αξίας της επιχείρησης (η οποία π.χ. στην περίπτωση του κλάδου των υπηρεσιών παίζει ιδιαίτερο ρόλο). Έτσι, οι πιστωτές σε βάθος χρόνου θα ικανοποιηθούν σε μεγαλύτερο βαθμό σε σχέση με το σενάριο άμεσης ρευστοποίησης της εταιρίας. γ) Πάντως, δεν είναι όλες οι επιχειρήσεις κατάλληλες και άξιες να διασωθούν (π.χ. δεν είναι αυτές που έχουν πάψει να προσφέρουν ένα ανταγωνιστικό προϊόν στην αγορά, ή αυτές στις οποίες οι πελάτες, οι προμηθευτές, οι επενδυτές και οι εργαζόμενοι σταδιακά απομακρύνονται). 4) Το «Chapter 11» της αμερικανικής νομοθεσίας α) Δημιουργήθηκε το 1978 και επηρέασε πλειάδα νομοθεσιών άλλων κρατών. β) Με την αίτηση του οφειλέτη (= της επιχείρησης) παρέχεται προστασία από τους πιστωτές για το διάστημα που διαρκεί η διαδικασία. γ) Ο οφειλέτης συνεχίζει να διοικεί την επιχείρηση (debtor in possession). δ) Στο μεταξύ διαμορφώνεται ένα σχέδιο αναδιοργάνωσης της εταιρίας, το οποίο πρέπει να εγκρίνει ειδική πλειοψηφία των πιστωτών ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ – ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ – ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ – ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 2013 © ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Ν. ΡΟΚΑΣ, ΕΝΤΕΤΑΛΜΕΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος, με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά, χωρίς γραπτή άδεια του συγγραφέα.

ε)

Βασικό στοιχείο: αυξημένη «κουλτούρα» αναδιοργάνωσης.

IΙ. Διαγράμματα για το ελληνικό δίκαιο εξυγίανσης και την πρακτική του εφαρμογή 1) Ρυθμίσεις του Πτωχευτικού Κώδικα α) Το 2007 θεσμοθετείται η «διαδικασία συνδιαλλαγής», η οποία το 2011 αναθεωρήθηκε ριζικά και μετονομάστηκε σε διαδικασία εξυγίανσης (άρθρ. 99 επ. Πτωχευτικού Κώδικα). β) Πρόκειται για διαδικασία που δίνει τη δυνατότητα προστασίας από τους πιστωτές για λίγους μήνες, στους οποίους θα πρέπει να συμφωνήσει ο οφειλέτης με τους πιστωτές του το σχέδιο διάσωσης. γ) Η διαδικασία έχει δύο στάδια: την αίτηση για έναρξη της διαδικασίας και την αίτηση για επικύρωση της συμφωνίας με τους πιστωτές. Υπάρχει και δυνατότητα αίτησης για άμεση επικύρωση συμφωνίας που η επιχείρηση έχει συνάψει με τους πιστωτές της. δ) Η συμφωνία, την οποία η επιχείρηση συνάπτει με πιστωτές της που εκπροσωπούν το 60% των πιστωμάτων καθίσταται δεσμευτική για όλους τους πιστωτές 2) Αδυναμίες της διαδικασίας στην πράξη α) Αργό δικαστικό σύστημα. β) Οι επιχειρήσεις συνεχίζουν να ενδιαφέρονται κυρίως για την προσωρινή προστασία από τους πιστωτές που παρέχει το άρθρο 99. γ) Έλλειψη κουλτούρας αναδιοργάνωσης και ειδικών γνώσεων από τους εμπλεκομένους (δικηγόρους, δικαστές, πιστωτές κτλ). δ) Κακή κατάσταση αγοράς που αποτρέπει εκποίηση ορισμένων περιουσιακών στοιχείων (π.χ. ακίνητα). ε) Τα προνόμια του Δημοσίου, των ασφαλιστικών φορέων και των εργαζομένων καθιστούν την πτώχευση εκλυστικότερο σενάριο για αυτούς τους πιστωτές σε σχέση με την εξυγίανση.

-----------------------------