H Ευρωπαϊκή Εμπειρία Το σύστημα σταθερών ισοτιμιών στην
Ευρώπη προέκυψε ως αποτέλεσμα της κατάρρευσης του συστήματος B.W. Έκθεση Barre: ΟΝΕ επίσημος στόχος των 6 μελών (διάσκεψη της Χάγης) 1971 : έκθεση Werner (σταθερές ισοτιμίες και δημιουργία ομοσπονδιακού συστήματος τραπεζών – σχέδιο 3 σταδίων για ΟΝΕ) Φίδι (μέσα στο τούνελ) 1979 θεμελιώθηκε η πορεία προς την ΟΝΕ
1
Ευρωπαϊκό Νομισματικό Σύστημα (1979) Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, Βέλγιο, Δανία,
Λουξεμβούργο, Ιρλανδία, Ολλανδία. Αργότερα, Ισπανία, Η.Β., Πορτογαλία, Ελλάδα. κεντρικό ρόλο: Γερμανικό μάρκο →Υιοθέτηση της αξιοπιστίας της Γερμανικής Κεντρικής Τράπεζας στη μάχη κατά του πληθωρισμού
2
Στόχος: νομισματική σταθερότητα =>
Ευρωπαϊκό Νομισματικό Σύστημα: Τελικός σκοπός: κοινό νόμισμα ECU (Ευρωπαϊκή Λογιστική Μονάδα) Μηχανισμός Συναλλαγματικών Ισοτιμιών (ΜΣΙ) σύστημα ρυθμιζόμενης σύνδεσης: καθορίζεται κεντρική ισοτιμία για όλα τα νομίσματα, και ένα εύρος διακύμανσης ±2,25% (Ιταλία ±6%)
3
Συμφωνία για επανευθυγράμμιση:
όταν η ισοτιμία πλησιάζει τα όρια, η Κ.Τ. της χώρας επεμβαίνει 1η πενταετία-80: συχνές επανευθυγραμμίσεις 2η πενταετία: ήρεμη 1992-93: περίοδος κρίσης
4
Αίτια: Η.Β. και Ιταλία εγκατέλειψαν το ΕΝΣ Υιοθέτηση ±15% περιθωρίου
διακύμανσης (-93-99)
5
1985 Λευκή Βίβλος για ελεύθερη
διακίνηση εμπορευμάτων, κεφαλαίων, εργασίας, μέχρι το 1992. 1989 έκθεση Jacques Delors: τρία στάδια για επίτευξη της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης (ΟΝΕ) συντονισμός οικονομικών πολιτικών κανόνες δημοσιονομικής πειθαρχίας καθιέρωση νέου οργάνου για άσκηση νομισματικής πολιτικής
6
Με βάση τη έκθεση Delors → Διακυβερνητική διάσκεψη για ανασκευή της
συνθήκης της Ρώμης -58 →συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση Συνθήκη του Μάαστριχτ, Φεβρ.-92.
7
Α΄ στάδιο: από 1990 – Δεκ. 1993: Aπελευθέρωση στη κίνηση κεφαλαίου. Απελευθέρωση τραπεζικού
συστήματος. Απαγόρευση χρηματοδότησης δημοσιονομικών ελλειμμάτων με έκδοση νέου χρήματος.
8
Β΄στάδιο: Ιαν.1994- Δεκ. 1999. Καθιερώνεται ο έλεγχος και η εποπτεία
των δημοσίων οικονομικών από τη Επιτροπή. Δημιουργείται το Ε.Ν.Ι. που συντονίζει την νομισματική πολιτική
9
Γ΄στάδιο: από αρχές 1999 Σύγκλιση με βάση τα κριτήρια που
ορίζει η συνθήκη. Ενιαίο νόμισμα: κλειδωμένες ισοτιμίες έως 2001. Ιαν.2002 → ευρώ Κοινή νομισματική πολιτική: Ευρωπαϊκό Σύστημα Κεντρικών Τραπεζών (Εθνικές Κεντρικές Τράπεζες, Ε.Κ.Τ.)
10
Κριτήρια σύγκλισης: Πληθωρισμός: όχι υψηλότερος του 1,5% κατά
μέσο όρο των τριών χαμηλότερων επιπέδων πληθωρισμού στις χώρες του ΕΝΣ Έλλειμμα του δημοσίου τομέα (3% του ΑΕΠ) Δημόσιο χρέος (60% του ΑΕΠ) Υπαγωγή εθνικού νομίσματος στο ΕΝΣ: σταθερές ισοτιμίες για δύο χρόνια πριν ένταξη στην ΟΝΕ Μακροπρόθεσμα επιτόκια 11
1997: Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης Ισοσκελισμένος προϋπολογισμός Κυρώσεις για χώρες που υπερβαίνουν
κριτήρια χρέους και ελλείμματος
Νομισματική Πολιτική: Ευρωπαϊκό Σύστημα Κεντρικών
Τραπεζών Στόχος : σταθερότητα των τιμών 12
Χώρες Ευρωπαϊκής Ένωσης:
13
Χώρες μέλη της ευρωζώνης και χρονολογία ένταξης
2001
Βέλγιο, Γερμανία, Γαλλία, Ιρλανδία, Ισπανία, Ιταλία, Λουξεμβούργο, Ολλανδία Αυστρία, Πορτογαλία, Φινλανδία. Ελλάδα
2002
Το ευρώ κυκλοφορεί πρώτη φορά
2007
Σλοβακία
2008
Κύπρος, Μάλτα
2009
Σλοβενία
2011
Εσθονία
1999
14
Εκτός ευρωζώνης μέλη Ε.Ε. με στόχο να γίνουν μέλη: Βουλγαρία,, Τσεχία, Ουγγαρία,
Λιθουανία, Λετονία, Πολωνία, Ρουμανία. εκτός με επιλογή τους: Δανία, Σουηδία, Η.Β.
15
Νομισματική περιοχή: Περιοχή που απαρτίζεται από χώρες έχουν
σταθερές ισοτιμίες ή κοινό νόμισμα Οφέλη: προβλεψιμότητα τιμών…. Ζημίες: απώλεια άσκησης ανεξάρτητης νομισματικής πολιτικής Ανάλυση με βάση την οικονομική ολοκλήρωση: ελεύθερη κίνηση αγαθών, παραγωγικών συντελεστών και υπηρεσιών
16
Άριστες νομισματικές περιοχές: Χαρακτηρίζονται από υψηλό βαθμό
συνολοκλήρωσης… Σταθερές ισοτιμίες ή κοινό νόμισμα. Οφέλη: Κόστη:
17
Οφέλη από ένταξη μίας χώρας στη νομισματική ένωση Ποια είναι τα οφέλη; Οφέλη από σταθερές ισοτιμίες: Απλοποίηση υπολογισμών, βεβαιότητα για
μελλοντικές τιμές… → διευκολύνονται αποφάσεις για εμπόριο, επενδύσεις, παραγωγή. Κοινό νόμισμα Τα οφέλη ↑ όσο πιο συνολοκληρωμένες είναι οι οικονομίες της υπό ένταξη χώρας και των υπολοίπων χωρών της ένωσης. 18
Οφέλη νομισματικής αποτελεσματικότητας G
G
Βαθμός οικονομικής ολοκλήρωσης μεταξύ τ εντασσόμενης χώρας και της νομισματικής ένωσης 19
Τα οφέλη είναι εντονότερα όσο • χαμηλότερο πληθωρισμό έχουν οι χώρες της νομισματικής ένωσης σε σχέση με την υπό ένταξη χώρας • Πιο πιστευτός γίνεται ο στόχος της υιοθέτησης κοινού νομίσματος ή σταθερών ισοτιμιών (αξιοπιστία)
20
Κόστη από ένταξη σε νομισματική ένωση • Απώλεια νομισματικής – συναλλαγματικής πολιτικής • ύφεση ή άνθηση επηρεάζει τις οικονομίες της ένωσης • με σταθερές ισοτιμίες • ή κοινό νόμισμα • → βραχυχρόνιες διακυμάνσεις του εισοδήματος (κόστος λόγω απώλειας νομισματικής σταθερότητας) 21
Η διακύμανση του εισοδήματος διαρκεί λιγότερο • Όσο πιο ολοκληρωμένη είναι η οικονομία μίας χώρας με τις υπόλοιπες της νομισματικής ένωσης • Π.χ. ύφεση ξεπερνιέται με την αυξημένη ζήτηση από τις άλλες χώρες της ένωσης • Παραγωγικοί συντελεστές: μετακινούνται • → το κόστος της ένταξης στην ένωση ↓ όσο πιο ολοκληρωμένη είναι η οικονομία της υπό ένταξη χώρας με τις χώρες της 22 ένωσης
Κόστος της ένταξης λόγω απώλειας νομισματικής σταθερότητας
L
L
Βαθμός οικονομικής ολοκλήρωσης μεταξύ της εντασσόμενης χώρας και της νομισματικής ένωσης 23
Κόστος της ένταξης λόγω απώλειας νομισματικής σταθερότητας
L
G
Όφελος από ένταξη
G
L θ1 Βαθμός οικονομικής ολοκλήρωσης μεταξύ της εντασσόμενης χώρας και της νομισματικής ένωσης 24
Όταν ο βαθμός συνολοκλήρωσης είναι χαμηλός <θ1 • Τότε το κόστος είναι μεγαλύτερο από τα κέρδη και η χώρα είναι προτιμότερο να μείνει εκτός ένωσης • θ1: είναι το ελάχιστο επίπεδο ολοκλήρωσης σύμφωνα με το οποίο ν χώρα έχει όφελος να ενταχθεί.
25
Όταν ο βαθμός συνολοκλήρωσης είναι >θ1 • Συμφέρει η ένταξη της χώρας στη νομισματική περιοχή
26
Το Ιζοζύγιο Πληρωμών 1. Τν ηζνδύγην πιεξωκώλ θαη νη επί κέξνπο ινγαξηαζκνί. 2. Τν ειιεληθό ηζνδύγην πιεξωκώλ. 3. Η ινγηζηηθή ηνπ ηζνδπγίνπ πιεξωκώλ. 4. Ιζνξξνπία ζην ηζνδύγην πιεξωκώλ. 5. Τα εζληθνινγηζηηθά κεγέζε θαη ην ηζνδύγην πιεξωκώλ. 6. Τν ηζνδύγην πιεξωκώλ θαη ην δηαρξνληθό εκπόξην. 1
1.Το ιζοζύγιο πληρωμών και οι επί μέροσς λογαριαζμοί. Τν ιζοδύγιο πλερωμών είλαη έλαο
ινγαξηαζκόο ζηνλ νπνίν θαηαγξάθνληαη όιεο νη ζπλαιιαγέο κίαο ρώξαο κε ηνλ ππόινηπν θόζκν, κέζα ζε ζπγθεθξηκέλν ρξνληθό δηάζηεκα, όπωο έλα έηνο.
2
Επί κέξνπο ινγαξηαζκνί: Τν Ιζνδύγην Πιεξωκώλ απνηειείηαη από ηπειρ
βαζηθνύο επί κέξνπο ινγαξηαζκνύο: ην ηζνδύγην Τρετοσζών Σσναλλαγών (CA από ην Current Account), ην Ιζοδύγιο Κεθαλαίοσ (ΚA) ην Ιζνδύγην Επιζήμων Σσναλλαγών (ΔΟR) ην Δ : κεηαβνιή θαη ΟR: Official Reserves).
3
Τν Ιζοζύγιο Τρετοσζών Σσναλλαγών απνηειείηαη: Εμπορικό Ιζοδύγιο: εδώ θαηαγξάθνληαη νη
εηζπξάμεηο θαη πιεξωκέο από εμαγωγέο θαη εηζαγωγέο, αγαζώλ. Ιζοδύγιο Αδήλων Πόρων: θαηαγξάθνληαη νη εηζπξάμεηο θαη νη πιεξωκέο από πεγέο πνπ δελ είλαη ηόζν θαλεξέο ην ηζνδύγην Αδήιωλ Πόξωλ έρεη αληηθαηαζηαζεί από ηξεηο επί κέξνπο ινγαξηαζκνύο: ην Ιζνδύγην Υπεξεζηώλ, ην Ιζνδύγην Εηζνδεκάηωλ θαη ην Ιζνδύγην Μεηαβηβάζεωλ. 4
Τν Ιζοζύγιο Τρετοσζών Σσναλλαγών είλαη ν ζεκαληηθόηεξνο ινγαξηαζκόο ηνπ Ιζνδπγίνπ Πιεξσκώλ: α) δείρλεη ηελ νηθνλνκηθή δύλακε ηεο ρώξαο ζε
ζρέζε κε ηνλ ππόινηπν θόζκν, β) επεξεάδεη ηηο δηαθπκάλζεηο ηνπ Εζληθνύ Εηζνδήκαηνο Y: Υ= C+I+G+CA. έλα πιεόλαζκα (έιιεηκκα) ηνπ CA επεξεάδεη ζεηηθά (αξλεηηθά) ηελ νηθνλνκηθή δξαζηεξηόηεηα ηεο ρώξαο) γ) δείρλεη θαηά πόζν ε νηθνλνκία ηεο ρώξαο κπνξεί λα ιεηηνπξγεί ρωξίο δαλεηζκό από ην εμωηεξηθό.
5
Ιζοζύγιο Κεθαλαίοσ: θαηαγξάθνληαη νη εηζξνέο θαη εθξνέο θεθαιαίνπ κίαο ρώξαο κε ηνλ ππόινηπν θόζκν. Κεθάλαιο: νπνηνδήπνηε πεξηνπζηαθό ζηνηρείν άκεζα ή έκκεζα ξεπζηνπνηήζηκν, όπσο ρξήκα, νκόινγα, κεηνρέο, επηρεηξήζεηο, νηθόπεδα, ζπίηηα, δάλεηα ηδησηηθά ή δεκόζηα.
6
Ιζνδύγην Κεθαιαίνπ: Σύκθωλα κε ηνλ λέν ηξόπν θαηαγξαθήο ηνπ
Ιζνδπγίνπ Πιεξωκώλ, ην Ιζνδύγην Κεθαιαίνπ πεξηέρεη ηπειρ επί κέξνπο ινγαξηαζκνύο: ηνλ ινγαξηαζκό Άκεζωλ Επελδύζεωλ, ηηο Επελδύζεηο Φαξηνθπιαθίνπ θαη ηηο Λνηπέο Επελδύζεηο.
7
Ιζοζύγιο Επιζήμων Σσναλλαγών (ΔOR): θαηαγξάθεη ηηο κεηαβνιέο ζηα ζπλαιιαγκαηηθά
απνζέκαηα θαη ην απόζεκα ρξπζνύ ηεο ρώξαο πνπ θπιάζζνληαη από ηε Κεληξηθή Τξάπεδα.
8
Πίνακας 1: Ιζοδύγιο Πλερωμών ηες Ελλάδα (ζε εκαη. εσρώ) 2002 2003 2004 Ι. Ιζοζύγιο Τρετοσζών Σσναλλαγών
-8.571,3
-8.646,3
-6.411,0
-22.708,7
-22.643,5
-25.435,8
Ιβ.1. Ιζνδύγην Υπεξεζηώλ
10.755,4
11.506,5
15.467,0
Ιβ.2. Ιζνδύγην Εηζνδεκάησλ
-2.073,4
-2.597,4
-2.457,4
5.455,4
5.088,1
6.015,1
10310,4
9663,7
7834,0
-643,0
544,7
599,6
10937,8
12334,0
13727,5
1998,6
-7623,9
-9104,1
ΙΙ.δ. Μεηαβνιή Σπλαιιαγκαηηθώλ Δηαζεζίκσλ
-1983,0
4409,0
2611,0
ΙΙΙ. Τακηοποιηηέα Σηοιτεία
-1739,0
-1017,4
-1423,0
0,0
0,0
0,0
Ια. Εμπορικό Ιζοζύγιο Ιβ. Ιζοζύγιο Αδήλων Πόρων
Ιβ.3. Ιζνδύγην Μεηαβηβάζεσλ ΙΙ. Ιζοζύγιο Χρημαηοοικονομικών Σσναλλαγών (Ιζοζύγιο Κεθαλαίοσ) ΙΙ.α. Άκεζεο Επελδύζεηο ΙΙ.β. Επελδύζεηο ραξηνθπιαθίνπ ΙΙ.γ. Λνηπέο επελδύζεηο
ΙV. I+II+IIΙ
9
3.Η λογιζηική ηοσ Ιζοζσγίοσ Πληρωμών Η θαηαγξαθή ηωλ ζπλαιιαγώλ ζην Ιζνδύγην
Πιεξωκώλ γίλεηαη κε ηελ διπλογπαθική μέθοδο. Κάζε ζπλαιιαγή γξάθεηαη δύο θνξέο, ηελ κηα θνξά ζαλ ρξέωζε θαη ηελ άιιε ζαλ πίζηωζε.
10
Πίζηωζη: κε ην πξόζεκν (+), θαηαγξάθεηαη νπνηαδήπνηε
ζπλαιιαγή θαηαιήγεη ζε είζππαξη από ην εμωηεξηθό. Με απηόλ ηνλ ηξόπν απμάλνληαη νη ππνρξεώζεηο ηεο ρώξαο καο πξνο ην εμωηεξηθό π.ρ. νη εμαγωγέο αγαζώλ, νη εηζπξάμεηο από ηνπξηζηηθέο ππεξεζίεο, νη εηζπξάμεηο από ηελ λαπηηιία, ηα κεηαλαζηεπηηθά εκβάζκαηα, νη εηζξνέο από ηελ Ε.Ε., νη αγνξέο ειιεληθώλ κεηνρώλ, νκνιόγωλ, ή, repos από μέλνπο, ηα δάλεηα ηδηωηώλ ή ηνπ δεκνζίνπ από ην εμωηεξηθό, ε εηζξνή άκεζωλ μέλωλ επελδύζεωλ ζηελ Ειιάδα. 11
Χρέωζη: κε ην πξόζεκν (-), θαηαγξάθεηαη νπνηαδήπνηε ζπλαιιαγή
θαηαιήγεη ζε πληπωμή από ην εμωηεξηθό θαη απμάλεη ηηο απαηηήζεηο ηεο ρώξαο καο έλαληη ηωλ μέλωλ. π.ρ. νη εηζαγωγέο αγαζώλ, νη πιεξωκέο γηα ηαμίδηα ειιήλωλ ζην εμωηεξηθό, νη πιεξωκέο γηα δηεζλείο κεηαθνξέο, νη πιεξωκέο ηόθωλ, κεξηζκάηωλ, royalties πξνο ην εμωηεξηθό, νη απνπιεξωκέο δαλείωλ, νη αγνξέο κεηνρώλ, νκνιόγωλ από ην μέλεο αγνξέο, νη θαηαζέζεηο ειιήλωλ ζε ηξάπεδεο ηνπ εμωηεξηθνύ, ε εθξνή άκεζωλ επελδύζεωλ ζην εμωηεξηθό. Η αύμεζε ηωλ ζπλαιιαγκαηηθώλ δηαζεζίκωλ πνπ θπιάζζνληαη από ηελ Κεληξηθή Τξάπεδα απμάλνπλ ηηο ππνρξεώζεηο ηεο ρώξαο καο έλαληη ηνπ εμωηεξηθνύ θαη θαηαγξάθεηαη ωο κείωζε 12 ηωλ ρξεώζεωλ, κε πξόζεκν (-).
4.Η ιζορροπία ηοσ ιζοζσγίοσ πληρωμών. Τν Ιζνδύγην Πιεξωκώλ είλαη πάληα ζε
ηζνξξνπία. Ιζρύεη όηη CA + ΚΑ + ΔOR ≡ 0 «ηαθηνπνηεηέα ζηνηρεία». εθ ηωλ πζηέξωλ, ex post, ην Ιζνδύγην Πιεξωκώλ = άζξνηζκα ηνπ Ιζνδπγίνπ Τξερνπζώλ Σπλαιιαγώλ θαη ηνπ Φξεκαηννηθνλνκηθνύ Ιζνδπγίνπ είλαη πάληα ηζνζθειηζκέλν, αλ πξνζζέζνκε θαη ηα ηαθηνπνηεηέα ζηνηρεία. 13
Σεκαζία όκσο έρεη αλ ζπγθεθξηκέλνη ινγαξηαζκνί ηνπ ηζνδπγίνπ παξνπζηάδνπλ έιιεηκκα ή πιεόλαζκα. Γηα ηζνξξνπία, ζα πξέπεη ην άζξνηζκα
νξηζκέλωλ επηιεγκέλωλ ινγαξηαζκώλ λα αζξνίδνληαη ζε κεδέλ. C. P. Kindleberger (1969)
14
Ιζνξξνπία ζρεηίδεηαη: ηο Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών ην Εμπορικό Ισοζύγιο ην Ιζοδύγιο Κεθαλαίοσ
ην Γενικό Ιζοδύγιο Γενικό Ισοζύγιο ή Ιζνδύγην Πιεξωκώλ:
άζξνηζκα ηνπ Ιζνδπγίνπ Τξερνπζώλ Σπλαιιαγώλ θαη ηνπ Ιζνδπγίνπ Κεθαιαίνπ νλνκάδεηαη :
15
Γεληθό ηζνδύγην:CA + ΚΑ = - ΔOR νλνκάδεηαη θαη
Ιζοζύγιο Επιζήμων Διακανονιζμών, δηόηη ηζνύηαη κε ηελ κεηαβνιή ηωλ ζπλαιιαγκαηηθώλ δηαζεζίκωλ ηεο ρώξαο.
16
5.Εθνικολογιζηικά μεγέθη και ηο ιζοζύγιο πληρωμών Τν Αθαζάξηζην Εζληθό Πξνϊόλ κεηξά ηελ αμία παξαγωγήο πνπ έρεη παξαρζεί από ηνπο κόληκνπο θαηνίθνπο ηεο ρώξαο, θαηά ηε δηάξθεηα ελόο έηνπο. Υπνινγίδεηαη αλ πξνζζέζνκε ηελ ηειηθή αμία όιωλ ηωλ ππεξεζηώλ θαη πξνϊόληωλ. Τν Αθαζάξηζην Εγρώξην Πξνϊόλ (ΑΕΠ) κεηξά ηελ αμία παξαγωγήο πνπ έρεη παξαρζεί κέζα ζηε ρώξα από κόληκνπο θαηνίθνπο ή μέλνπο, θαηά ηε δηάξθεηα ελόο έηνπο
17
Αθαζάξηζην Εζληθό Πξντόλ = Αθαζάξηζην Εγρώξην Πξντόλ + θαζαξέο εηζπξάμεηο από δξαζηεξηόηεηεο ζην εμσηεξηθό
18
Υ = C + I + G + CA (1) ⇒ CA = Y- (C + I + G)
(2)
Αλ CA<0,
ε ρώξα κπνξεί λα δαπαλά αμία εηζνδήκαηνο κεγαιύηεξε από ηελ αμία ηνπ πξνϊόληνο πνπ παξάγεη, κόλν αλ δαλείδεηαη από ην εμωηεξηθό. ζρέζε εζληθήο απνηακίεπζεο (S) θαη Ιζνδπγίνπ Τξερνπζώλ Σπλαιιαγώλ. Σε θιεηζηή νηθνλνκία, ηζρύνπλ ηα εμήο:
19
Σε θιεηζηή νηθνλνκία, ηζρύνπλ ηα εμήο:
Sp = Y – C – T Sg = T – G S = Sp + Sg αιιά ηζρύεη όηη Y=C+I+G
(7), (8) ⇒ S = I
(3) (4) (5)
⇒
S = Y – C – G (7)
(6)
⇒
I = Y- C – G (8)
(9)
20
Σε κία αλνηθηή νηθνλνκία:
Sp = Y – C – T (3) Sg = T – G (4) S = Sp + Sg (5) ⇒ S = Y – C – G (7) αιιά ηζρύεη όηη Y = C + I + G + CA (10) ⇒ I+CA = Y- C – G (11)
(7), (11) ⇒ S = I +CA
(12) 21
S = I +CA: κπνξεί λα δηαβαζηεί κε δηάθνξνπο ηξόπνπο: 1) Η εζληθή απνηακίεπζε κπνξεί λα ρξεκαηνδνηήζεη
εγρώξηεο επελδύζεηο, I, ή επελδύζεηο ζην εμσηεξηθό, κέζσ ηνπ CA. 2) Αλ γξάςνκε ηελ (12) σο Ι = S - CA: κία επέλδπζε κπνξεί λα ρξεκαηνδνηεζεί είηε από ηελ εζληθή απνηακίεπζε ή από θαζαξό δαλεηζκό από ην εμσηεξηθό, κέζσ ηεο δηεύξπλζεο ηνπ ειιείκκαηνο ηξερνπζώλ ζπλαιιαγώλ. 3) Αλ γξάςνκε ηελ (12) σο CA = S-I: αλ CA>0 ε ρώξα καο δαλείδεη ζην εμσηεξηθό ην πεξίζζεπκα ηεο εζληθήο απνηακίεπζεο. Αλ CA<0, ε ρώξα καο δαλείδεηαη από ην εμσηεξηθό γηα λα ρξεκαηνδόηεζε ηηο επελδύζεηο, αθνύ νη εγρώξηνη πόξνη δελ επαξθνύλ. 22
Σρέζε δεκνζηνλνκηθνύ ειιείκκαηνο θαη ειιείκκαηνο ηνπ Ιζνδπγίνπ Τξερνπζώλ Σπλαιιαγώλ (ην δίδπκν έιιεηκκα): S = I + CA S = Sp + Sg = Sp + (T-G)
G-T: δεκνζηνλνκηθό έιιεηκκα I+CA = Sp + (T-G) ⇒ I+CA = Sp - (G-T) ⇒ CA= Sp – I – (G-T) 23
CA = Sp – I – (G-T) Όηαλ
(G-T)↑ Δεκηνπξγείηαη δεκνζηνλνκηθό έιιεηκκα. Πώο επεξεάδεηαη ην CA; CA↓ Δίδπκν έιιεηκκα Αιιά είλαη πηζαλό: CA = Sp – ↓I – (G-T)↑ ή CA = ↑Sp – I – (G-T)↑ 24
6.Το ιζοζύγιο πληρωμών και ηο διατρονικό εμπόριο. Η εζληθνινγηζηηθή ηαπηόηεηα: Υ = C+I+G+CA θαλεξώλεη όηη κία αλνηθηή
νηθνλνκία κπνξεί λα δαπαλήζεη αμία εηζνδήκαηνο δηαθνξεηηθή από ηελ αμία ηνπ πξνϊόληνο πνπ παξάγεη. Αλ CA<0, ηόηε Υ- (C+I+G) <0 θαη Υ< C + I + G εηζόδεκα< δαπάλε
25
ε αμία ηεο δαπάλεο είλαη κεγαιύηεξε ηνπ εηζνδήκαηνο. Αλ απηή ε δηαθνξά, πνπ αληηζηνηρεί ζην
έιιεηκκα ηνπ Ιζνδπγίνπ Τξερνπζώλ Σπλαιιαγώλ, νθείιεηαη ζε απμεκέλε δήηεζε γηα θαηαλαιωηηθά αγαζά→ ε ρώξα εηζάγεη ηξέρνπζα θαηαλάιωζε πνπ ρξεκαηνδνηείηαη κε θαζαξό δαλεηζκό από ην εμωηεξηθό. Σην κέιινλ ε ρώξα ζα πξέπεη λα απνπιεξώζεη ηνλ δαλεηζκό. Άξα ε απμεκέλε ηξέρνπζα θαηαλάιωζε επηβαξύλεη ηελ κειινληηθή θαηαλάιωζε. 26
Αληαιιαγή ηξέρνπζαο κε κειινληηθή θαηαλάισζε H δπλαηόηεηα λα δαλεηδόκαζηε από ην
εμωηεξηθό κέζω ηνπ δηεζλνύο εκπνξίνπ γηα λα ρξεκαηνδνηνύκε ηξέρνπζα θαηαλάιωζε ιέγεηαη δηαρξνληθό εκπόξην. Τν δηαρξνληθό εκπόξην πξέπεη λα είλαη ζε ηζνξξνπία.
27
Διεθνής Μακροοικονομική Πολιτική (κεφ.18) Το Διεθνές Νομισματικό Σύστημα 1870-1973
1
Κανόνας Χρυσού • Βασικές αρχές λειτουργίας • Ιστορικά (ποια περίοδο καλύπτει) • Εξωτερική ισορροπία (ισοζύγιο πληρωμών ισοσκελισμένο) • Εσωτερική ισορροπία (πλήρης απασχόληση- σταθερές τιμές) 2
Λειτουργία του κανόνα χρυσού • Χρυσός ως νόμισμα. • Κ.Τ. ανταλλάσσει χαρτονομίσματα με χρυσό σε σταθερή ισοτιμία. • Το χρήμα που κυκλοφορεί συνδέεται με σταθερή σχέση με ποσότητα χρυσού που φυλάσσει η Κ.Τ. 3
Σύστημα κανόνα χρυσού: σε ποια χρονική περίοδο αναφέρεται; • 1870-1914 • 1819: Πράξη Επανάληψης στη Βρετανία (η Κ.Τ. ανταλλάσσει χρυσό με χαρτονομίσματα σε σταθερή σχέση) • Αρχές 19ου αιώνα Γερμανία, Ιαπωνία, ΗΠΑ • Λονδίνο: κέντρο διεθνούς νομισματικού συστήματος 4
Εξωτερική ισορροπία: • Η Κ.Τ. έπρεπε να διατηρεί σταθερή την ισοτιμία χρυσού - χρήματος. • έπρεπε να διαθέτει επαρκή αποθέματα χρυσού. • το απόθεμα σε χρυσό μπορούσε να μεταβληθεί μέσω των συναλλαγών με τον υπόλοιπο κόσμο. 5
Εξωτερική Ισορροπία: Ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών=0 • • • •
CA+KA=ΔΟR CA: ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών ΚΑ: ισοζύγιο κεφαλαίου ΟR: (official reserves) επίσημα συναλλαγματικά διαθέσιμα δηλαδή στην περίπτωση του κανόνα χρυσού, χρυσός. • Ισορροπία: CA+KA= 0 ή σταθερό 6
Αυτόματος μηχανισμός εξισορρόπησης του ισοζυγίου πληρωμών: • D. Hume: Price-specie flow mechanism (μηχανισμός τιμών και ροής πολυτίμων μετάλλων) • Αν Ρ/Ρ* μειωθεί αυξάνεται η ζήτηση για τα προϊόντα μας μειώνεται το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών • εισρέει ξένο χρήμα (χρυσός) στη χώρα μας • Ρ/Ρ* αυξάνεται αποκαθίσταται η ισορροπία του ισοζυγίου 7
Ο μηχανισμός τιμών και ροής πολυτίμων μετάλλων του Hume: • συνδέει τις μεταβολές των τιμών με την προσφορά χρήματος (χρυσού) (κινούνται αναλογικά) • η λειτουργία του συστήματος κανόνα χρυσού εξομαλύνει αυτόματα τα ελλείμματα ή πλεονάσματα του ισοζυγίου πληρωμών. 8
Πώς λειτούργησε το σύστημα του χρυσού κανόνα στην πράξη;
• Χώρες με ελλείμματα στο CA : • Μείωση αποθεμάτων της Κ.Τ. • Κ.Τ. εξέδιδε και πωλούσε εγχώριους τίτλους (π.χ.κρατικά ομόλογα) για να αποκαταστήσει το απόθεμα σε χρυσό. • αυξημένα επιτόκια εισροή χρυσού από άλλες, πλεονασματικές, χώρες, ΚΑ↑ εξισορρόπηση του Ι.Π.: CA+KA 9
Τα αντίθετα ίσχυαν για πλεονασματικές χώρες • διαδικασία ισχυροποίησης του
μηχανισμού τιμών-ροών μετάλλων του (Hume) • Keynes : “The rules of the game” • ελλειμματικές χώρες έφεραν το βάρος της εξισορρόπησης των ανισορροπιών του εξωτερικού τομέα και υπέφεραν από τις επιπτώσεις της μειούμενης προσφοράς χρήματος και αυξημένων επιτοκίων…. 10
Εσωτερική ισορροπία • Τιμές: το σύστημα του κανόνα χρυσού συνδέει την ποσότητα χρήματος που κυκλοφορεί με την ποσότητα χρυσού που κατέχει η Κ.Τ. Επίσης η λειτουργία του μηχανισμού τιμών και ροών πολυτίμων μετάλλων του Hume σταθερότητα τιμών. Πράγματι… 11
Πλήρης απασχόληση: • Δεν φαίνεται ότι ήταν πρωταρχικός στόχος των κυβερνήσεων (1870-1914) • Δεν επετεύχθη ο στόχος της πλήρους απασχόλησης
12
Μεσοπόλεμος: • Εγκατάλειψη του κανόνα χρυσού • Έκδοση νέου χρήματος για χρηματοδότηση ελλειμμάτων του δημοσίου τομέα • πληθωρισμός • Γερμανικός υπερπληθωρισμός • Ύφεση (κρίση του 1929) • Εφαρμογές πολιτικών προστασίας • Προσωρινή επιστροφή στον κανόνα χρυσού 13
Κρίση του –29 και το σύστημα του κανόνα χρυσού • Οι περισσότερες χώρες είχαν επιστρέψει στον κανόνα χρυσού μετά από περίοδο πληθωρισμού. • η προσφορά χρήματος παρέμεινε χαμηλή. • Η προσκόλληση στο κανόνα χρυσού επέτεινε την κρίση • Χώρες που εγκατέλειψαν τον κανόνα χρυσού εγκαίρως ξεπέρασαν γρηγορότερα την κρίση 14
1944: Bretton Woods 44 χώρες αποφάσισαν • Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (1947) • Διεθνής Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (1947) • GATT (General Agreement on Tariffs and Trade) WTO (World Trade Organization) • Σταθερές αλλά προσαρμόσιμες συναλλαγματικές ισοτιμίες (1% περιθώριο διακύμανσης) 15
Το $ είναι ο συνδετικός κρίκος στην εξάρτηση του συστήματος από το χρυσό • Σταθερή τιμή χρυσού σε δολάρια: 35 δολάρια η ουγκιά. • Κεντρικές Τράπεζες υποχρεωμένες να διατηρούν σταθερές τις ισοτιμίες (προϋπόθεση: επαρκή αποθέματα συναλλάγματος και αποθέματα χρυσού • Θεμελιακή ανισορροπία ανατίμηση ή υποτίμηση
16
Το $ είναι αρχικά το μόνο ελεύθερα μετατρέψιμο νόμισμα • Το $ χρησιμοποιείται στις διεθνείς συναλλαγές (εισαγωγές εξαγωγές) • Φυλάσσεται στα συναλλαγματικά αποθέματα • Αντλεί την κυριαρχία του όχι μόνο από τον θεσμικό του ρόλο αλλά από την οικονομική υπεροχή των ΗΠΑ που προμηθεύει με κεφάλαια και προϊόντα τις κατεστραμμένες 17 οικονομίες της Ευρώπης και Ιαπωνίας.
Κατάρρευση του συστήματος Bretton Woods • Ομαλή λειτουργία μέχρι μέσα –60. • Η Κυβέρνηση των ΗΠΑ επεκτείνει τις δημόσιες δαπάνες (πόλεμος Βιετνάμ). • Τα επιτόκια στις ΗΠΑ αυξάνονται • Οι τιμές ανεβαίνουν (6% στις ΗΠΑ) • Εμφανίζεται επίμονο έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών των ΗΠΑ. • Προσδοκίες για υποτίμηση $. 18 • Ζήτηση για χρυσό από FED αυξάνεται
• 1968: δημιουργία διπλής αγοράς χρυσού, επίσημης και ιδιωτών. • ΗΠΑ: έλλειμμα, πληθωρισμός, ανεργία. • 15 Αυγ.1971 Κυβέρνηση ΗΠΑ διέκοψε την μετατρεψιμότητα του $ σε χρυσό. • Δεκ. 1971: βιομηχανικές χώρες κατέληξαν στην Σμιθσονιανή συμφωνία: το $ υποτιμήθηκε κατά 8,75% 1 ουγκιά χρυσό 38$ • κεντρική διακύμανση νομισμάτων έναντι του $ 2,25 (4,5% εύρος διακύμανσης). 19
Μακροοικονομική ΠολιτικήΣύστημα Σταθερών Ισοτιμιών Bretton Woods • Διπλός στόχος: • Εσωτερική και Εξωτερική Ισορροπία • Διαθέσιμα εργαλεία: a) δημοσιονομική πολιτική (νομισματική πολιτική αποκλείεται)(μεταβολή δαπάνης) b) συναλλαγματική πολιτική: υποτίμησηανατίμηση (μετά από έγκριση του ΔΝΣ….σοβαρή ανισορροπία)(μεταστροφή δαπάνης)
20
Νομισματική Πολιτική: δεν ελέγχεται από την Κ.Τ. • Σταθερές ισοτιμίες και • Ελεύθερη κίνηση κεφαλαίου (R=R*) η Κεντρική Τράπεζα χάνει τον έλεγχο της προσφοράς χρήματος : • αν αρχικά C.A.=0 (ισοσκελισμένο) • Έστω ότι Μς αυξάνεται • το εγχώριο επιτόκιο πιέζεται προς τα κάτω
21
• • • • • • • •
R, μειώνεται εκροή κεφαλαίων (ξένοι τίτλοι πιο ελκυστικοί) υπερβάλλουσα ζήτηση για ξένο συνάλλαγμα η Κεντρική Τράπεζα για να διατηρήσει την ισοτιμία σταθερή ικανοποιεί την ζήτηση για ξένο συνάλλαγμα μειώνοντας τα συναλλαγματικά αποθέματα δηλαδή, η Κ.Τ. πουλά συνάλλαγμα, αγοράζει εθνικό νόμισμα η εγχώρια προσφορά χρήματος μειώνεται Άρα προσφορά χρήματος ανεπηρέαστη. 22
Δημοσιονομική Πολιτική • • • • • •
Ξεκινάμε από Υf (πλήρη απασχόληση) Καθώς αυξάνονται οι δημόσιες δαπάνες: Βραχυχρόνια αυξάνεται το εισόδημα Υ Από την άλλη όμως: αυξάνεται η ζήτηση για εισαγωγές επομένως το Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών C.A. χειροτερεύει. 23
Η χειροτέρευση του C.A.μπορεί να αντισταθμιστεί με υποτίμηση του εθνικού νομίσματος. • Υποτίμηση: υποθέτουμε ότι καλυτερεύει το C.A. (στροφή της ζήτησης προς τα δικά μας προϊόντα)
24
Εσωτερική Ισορροπία:Υ=Υf • Υποθέσεις: • Ρ, Ρ* σταθερά • Δύο μέσα πολιτικής: Δημοσιονομική πολιτική (G-T)
Συναλλαγματική πολιτική (E)
Πολιτική μεταβολής της δαπάνης
Πολιτική μεταστροφής της δαπάνης 25
Το υπόδειγμά μας: Υ=C+I+G+CA (1) C=c(Y-T) (2) CA=CA(EP/P*, Y-T) (3) Y=Yf (4) αντικατάσταση (2), (3), (4) στην (1): • ⇒Yf=c(Y-T) + Ι + G + CA(EP/P*, Y-T) (5)
• • • •
26
Σχέση (G-T) και Ε ώστε Y=Yf; • • • • • • •
Yf=c(Y-T) + Ι + G + CA(EP/P*, Y-T) (5) Για Yf σταθερό Έστω (G-T) αυξάνεται → το Υ αυξάνεται. για Υ=Yf πρέπει να γίνει ανατίμηση διότι: αν ΕΡ/Ρ* αυξηθεί το CA χειροτερεύει εισόδημα, Υ, περιορίζεται. για εσωτερική ισορροπία: (G-T), Ε έχουν θετική σχέση. 27
Ε
Y=Yf ύφεση
υπεραπασχόληση
G-T
28
Εξωτερικός στόχος CA=O ή CA=α • Σχέση (G-T) και Ε ώστε να επιτευχθεί ο εξωτερικός στόχος. • CA=CA(EP/P*, Y-T) • Όταν (G-T) αυξάνεται, το Υ αυξάνεται άρα το CA χειροτερεύει. • Για ισορροπία: • Υποτίμηση, (Ε μειώνεται) ώστε CA καλυτερεύει.
29
E έλλειμμα
πλεόνασμα CA=0 CA
30
Ισορροπία: • Ταυτόχρονη εξισορρόπηση εσωτερικού και εξωτερικού στόχου. • 2 στόχοι
Εσωτερική ισορροπία Εξωτερική ισορροπία
• 2 εργαλεία
Δημοσιονομική πολιτική Συναλλαγματική πολιτική Σε εξαιρετικές περιπτώσεις με συγκατάθεση του ΔΝΤ
31
Ε
Y=Yf
ύφεση έλλειμμα ύφεση
Ι
υπεραπασχόληση
πλεόνασμα
έλλειμμα ΙV
ΙΙ
υπεραπασχόληση πλεόνασμα
ΙΙΙ
CA=0 G-T 32
Περιοχή Ι: ύφεση-έλλειμμα • Δημοσιονομική πολιτική : • Αν G-T αυξηθεί: επιτυγχάνεται το Υf χειροτερεύει το CA υπάρχει δίλημμα πολιτικής όταν Ε σταθερό • Αν G-T μειώνεται : μειώνεται το Υ καλυτερεύει το CA υπάρχει δίλημμα πολιτικής όταν Ε σταθερό 33
Ύφεση: Έλλειμμα: • (G-T) αυξάνεται • E, υποτίμηση Επαναφορά σε ισορροπία
34
Περιοχή ΙΙΙ: υπεραπασχόληση-πλεόνασμα • Ενδεδειγμένη πολιτική: • (G-T)↓ με στόχο τον περιορισμό της δαπάνης για εσωτερική ισορροπία • Ε↑: ανατίμηση με στόχο την απορρόφηση του πλεονάσματος για εξωτερική ισορροπία
35
Περιοχή ΙΙ: υπεραπασχόληση-έλλειμμα • Για τον εσωτερικό στόχο; • (G-T)↓ • Παράλληλα εξυπηρετείται και ο εξωτερικός στόχος (έλλειμμα περιορίζεται) • Αρκεί η χρησιμοποίηση ενός εργαλείου πολιτικής
36
Περιοχή ΙV: ύφεση - πλεόνασμα • Ποια πολιτική είναι πιο κατάλληλη;
37
Καθ’ όσο διάστημα το σύστημα Bretton Woods λειτούργησε: • • • • •
Πολλές χώρες δεν επέτρεπαν: την ελεύθερη μετατροπή νομίσματος την ελεύθερη κίνηση κεφαλαίου Σκοπός: δυνατότητα άσκησης νομισματικής πολιτικής, ώστε σε συνδυασμό με την δημοσιονομική πολιτική να έχουν περισσότερα εργαλεία για επίτευξη εσωτερικής - εξωτερικής ισορροπίας. 38
Σχέση ισοτιμίας και εισοδήματος Οικονομική πολιτική Βραχυχρόνιες-μακροχρόνιες επιπτώσεις 1
Σχέση ισοτιμίας και εισοδήματος
Αγορά προϊόντος IS*: γεωμετρικός τόπος συνδυασμών Υ και Ε για τα οποία η αγορά προϊόντος είναι σε ισορροπία (DD). Αγορά χρήματος LM*: γεωμετρικός τόπος συνδυασμών Υ και Ε για τα οποία η αγορά χρήματος είναι σε ισορροπία (ΑΑ). 2
Η αγορά προϊόντος:
είναι σε ισορροπία όταν η Yd = Υs = Υ. Η συνολική ζήτηση είναι το άθροισμα της ζήτησης για κατανάλωση, επένδυση, δημόσιες δαπάνες και της καθαρής ζήτησης από το εξωτερικό Η συνολική ζήτηση εξαρτάται αρνητικά από την πραγματική συναλλαγματική ισοτιμία, θετικά από το επίπεδο των δημοσίων δαπανών και το διαθέσιμο εισόδημα. Μακροχρόνια, το πραγματικό προϊόν δεν μπορεί να μεταβληθεί. 3
Βραχυχρόνια μεταβολές της συνολικής ζήτησης επηρεάζουν το πραγματικό προϊόν ισορροπίας. Η αύξηση της ζήτησης, προκαλεί αύξηση της προσφοράς μέσω εντατικοποίησης της παραγωγής. → Υ↑
4
To υπόδειγμά μας είναι: Υd = C+I+G+CA, όπου C = c(Y-T) I = Ι(R) G=G − − EP CA = CA , (Y − T) P*
Yd = Ys =Y 5
− ⇒ − EP Υ= c(Y-T)+ Ι(R) +G+ CA , (Y − T ) P*
Σε ισορροπία το επίπεδο Υ εξαρτάται από τους παράγοντες που καθορίζουν την ζήτηση Άρα ισχύει ότι :
− EP Y = R , G, , (Y − T) P*
6
Αν η αγορά προϊόντος είναι σε ισορροπία:
Όταν η συναλλαγματική ισοτιμία ↑ (ανατίμηση), τότε- ceteris paribus- και η πραγματική ισοτιμία ανατιμάται. κατά συνέπεια μειώνεται η ζήτηση για τα δικά προϊόντα. Η πτώση του Υd επιδρά μειωτικά και στο Υ. Άρα , για να διατηρείται ισορροπία στην αγορά προϊόντος με Υd=Υs=Y, η ανατίμηση (αύξηση του Ε) συνοδεύεται με μείωση του Υ. Από το υπόδειγμά μας: 7
Υd↓=C+I+G+CA↓, C=c(Y-T) I =Ι(r) G=G
όπου
E↑P CA ↓= CA , (Y − T) P*
Yd ↓= Ys ↓=Y↓
8
Καμπύλη IS* ή DD:
H καμπύλη, DD, του σχήματος που ακολουθεί, δείχνει συνδυασμούς ισοτιμίας και προϊόντος για τους οποίους η αγορά προϊόντος βρίσκεται σε βραχυχρόνια ισορροπία.
9
Καμπύλη IS* ή DD: E
D
D Y
10
Καμπύλη IS* ή DD: E
D
D Y
Παράγοντες που μετατοπίζουν την DD δεξιά: G↑, I↑, P↓, στροφή της ζήτησης από τα εγχωρίως παραγόμενα, στα ξένα προϊόντα
11
H αγορά χρήματος είναι σε ισορροπία, όταν η προσφορά και η ζήτηση χρήματος είναι εξισωμένες. Η αγορά χρήματος βρίσκεται σε ισορροπία όταν η αγορά πιστωτικών τίτλων (πχ κρατικά ομόλογα, ή τραπεζικές καταθέσεις είναι σε ισορροπία). Η αγορά των πιστωτικών τίτλων είναι σε ισορροπία όταν η απόδοση των τίτλων σε εγχώριο και σε ξένο νόμισμα είναι ίδια.
12
Η αγορά χρήματος και η αγορά πιστωτικών τίτλων είναι σε ισορροπία όταν ισχύουν οι παρακάτω σχέσεις:
Μ/Ρ = L(R,Y), e E −E R= R*
και
E
Βραχυχρόνια σχέση συναλλαγματικής ισοτιμίας και πραγματικού προϊόντος στην αγορά χρήματος; 13
Σχέση Υ και Ε για ισορροπία στην αγορά χρήματος
Μία αύξηση στο Υ προκαλεί αύξηση της ζήτησης χρήματος L(R,Y↑).
Με δεδομένη την πραγματική προσφορά χρήματος, το επιτόκιο R ↑.
Αυτό καθιστά τους τίτλους σε εγχώριο νόμισμα πιο αποδοτικούς.
14
Σχέση Υ και Ε για ισορροπία στην αγορά χρήματος
Δημιουργείται ροή κεφαλαίων προς τη χώρα μας, καθώς αυξάνεται η ζήτηση για εγχώριο νόμισμα.
Η συναλλαγματική ισοτιμία, Ε, ανατιμάται.
→ για να διατηρείται ισορροπία στην αγορά χρήματος η αύξηση του Υ πρέπει να συνοδεύεται με ανατίμηση (αύξηση του Ε). 15
LM*, ή, AA
H καμπύλη, ΑΑ, του σχήματος που ακολουθεί, δείχνει συνδυασμούς ισοτιμίας και προϊόντος για τους οποίους η αγορά χρήματος βρίσκεται σε ισορροπία.
16
Καμπύλη LM* ή AA: E
A
A Y
17
Α. Μεταβολή Νομισματικής Πολιτικής έστω αύξηση της προσφοράς χρήματος, Μs. Επίδραση στο πραγματικό εισόδημα, Υ, επιτόκιο, R, επίπεδο τιμών, Ρ, ονομαστική και πραγματική συναλλαγματική ισοτιμία, Ε και q; Υποθέσεις:
18
Η οικονομία της χώρας μας (έστω ευρωζώνη) βρίσκεται αρχικά σε πλήρη απασχόληση. Βραχυχρόνια, θεωρούμε ότι το επίπεδο τιμών είναι σταθερό και το πραγματικό εισόδημα, Υ, μπορεί να μεταβάλλεται. Μακροχρόνια το πραγματικό εισόδημα είναι δεδομένο και καθορίζεται από την διαθεσιμότητα των παραγωγικών πόρων. το επιτόκιο R* και το επίπεδο τιμών P* της ξένης χώρας (έστω ΗΠΑ) είναι δεδομένα.
19
Οι προσωρινές- μη μόνιμες μεταβολές, της οικονομικής πολιτικής δεν επηρεάζουν τις προσδοκίες για την μελλοντική συναλλαγματική ισοτιμία. Αντίθετα, οι μόνιμες μεταβολές της οικονομικής πολιτικής μεταβάλλουν τις προσδοκίες για την μελλοντική συναλλαγματική ισοτιμία.
20
Α1. Μη μόνιμη αύξηση της προσφοράς χρήματος
Α1.1. Βραχυχρόνιες επιδράσεις: Η αύξηση του Μs θα συνοδευτεί από μείωση του επιτοκίου. → το ευρώ θα υποτιμηθεί και η πραγματική ζήτηση για προϊόντα θα αυξηθεί στην ευρωζώνη. Η παραγωγή αυξάνεται για να ικανοποιηθεί η αυξημένη ζήτηση. Το πραγματικό εισόδημα, αυξάνεται. Η πραγματική συναλλαγματική ισοτιμία υποτιμάται 21
• Α1.2. Μακροχρόνιες επιδράσεις: Καθώς το Μ επανέρχεται στο αρχικό του επίπεδο, το επιτόκιο αυξάνεται, η ισοτιμία ανατιμάται, η πραγματική ισοτιμία επίσης ανατιμάται. Το πραγματικό εισόδημα περιορίζεται. Η οικονομία ξαναγυρίζει στην αρχική κατάσταση μακροχρόνιας ισορροπίας.
22
Α1. Μη μόνιμη αύξηση της προσφοράς χρήματος E
D
A
Ε
A
D Y
23
Α1. Μη μόνιμη αύξηση της προσφοράς χρήματος E
D
A A΄ Ε Ζ
D
A Α΄
Y
24
Α1. Μη μόνιμη αύξηση της προσφοράς χρήματος E
D
A A΄ Ε
Εο
Ζ
Ε1 D
A Α΄ Υο
Υ1
Y
Βραχυχρόνια 25
Α1. Μη μόνιμη αύξηση της προσφοράς χρήματος E D
A A΄ Ε
Εο
Ζ
Ε1 D
A Α΄ Υο
Υ1
Y
Μακροχρόνια 26
Α2. Μόνιμη αύξηση της προσφοράς χρήματος
Α2.1.Βραχυχρόνιες επιδράσεις: Ισχύει η διαδικασία που περιγράφηκε στην περίπτωση Α1.1. Επιπλέον, τώρα επηρεάζονται και οι προσδοκίες για την μελλοντική συναλλαγματική ισοτιμία. Υπάρχει η προσδοκία ότι η συναλλαγματική ισοτιμία, μακροχρόνια, θα υποτιμηθεί.
27
Α2. Μόνιμη αύξηση της προσφοράς χρήματος Α2.1.Βραχυχρόνιες επιδράσεις: Η προσδοκία υποτίμησης κάνει ελκυστικότερους τους τίτλους που είναι αποτιμημένοι σε ξένο νόμισμα (δολάρια). → η τρέχουσα συναλλαγματική ισοτιμία υποτιμάται και μάλιστα τόσο ώστε να δημιουργηθεί προσδοκία ανατίμησης.
28
Α2. Μόνιμη αύξηση της προσφοράς χρήματος Α2.1.Βραχυχρόνιες επιδράσεις: Το πραγματικό εισόδημα αυξάνεται περισσότερο από την περίπτωση της παροδικής επεκτατικής νομισματικής πολιτικής. Επίσης, το επιτόκιο μειώνεται περισσότερο και η πραγματική ισοτιμία υποτιμάται κατά μεγαλύτερο ποσοστό.
29
Α2.1. Μόνιμη αύξηση της προσφοράς χρήματος E
D
A0 A1 A2 Ε
Εο
Ζ
Ε1
Η
Ε2
D
A0 Α1
A2 Υο
Υ1
Υ2
Y
Βραχυχρόνια 30
Α2.2.Μακροχρόνιες επιδράσεις:
Οι νομισματικές μεταβολές, μακροχρόνια επιδρούν στο επίπεδο τιμών: Μία αύξηση της προσφοράς χρήματος μακροχρόνια θα αυξήσει κατά το ίδιο ποσοστό και το επίπεδο τιμών. Η πραγματική συναλλαγματική ισοτιμία επιστρέφει στο αρχικό της επίπεδο διότι → η αύξηση του Ρ θα υποτιμήσει το νόμισμά μας κατά το ίδιο ποσοστό, μακροχρόνια. Ε↓=q(P*/P↑). 31
Α2.2.Μακροχρόνιες επιδράσεις:
Το Ε μειώνεται (υποτιμάται) κατά το ποσοστό αύξησης του Ρ. Άρα μακροχρόνια, το πραγματικό εισόδημα είναι ανεπηρέαστο διότι η πραγματική ισοτιμία παραμένει σταθερή, καθώς το επίπεδο τιμών αυξάνει και η ονομαστική ισοτιμία υποτιμάται. Το επιτόκιο επιστρέφει στο αρχικό του επίπεδο, αφού το πραγματικό εισόδημα και η πραγματική προσφορά χρήματος μακροχρόνια ταυτίζονται με τα αρχικά τους επίπεδα. 32
Α2.2. Μόνιμη αύξηση της προσφοράς χρήματος E
D
A0 A2 Ε
Εο
Η Ε2
D
A0 A2 Υο
Υ2
Y
Μακροχρόνια: Α2Α2 αριστερά (τιμές αυξάνονται) DD αριστερά (τιμές αυξάνονται)
33
Α2.2 Μόνιμη αύξηση της προσφοράς χρήματος E
A1
D1
A3 A2 Ε
Εο
Θ
Ε3
Η
Ε2
D1 A1
Α3
A2 Υο
Υ2
Y
Μακροχρόνια: Α2Α2 αριστερά (τιμές αυξάνονται) DD αριστερά (τιμές αυξάνονται)
34
Η πορεία προσαρμογής
από την βραχυχρόνια ισορροπία στη μακροχρόνια περιλαμβάνει ανατίμηση της ονομαστικής και πραγματικής ισοτιμίας. Ισχύει κι εδώ το φαινόμενο της υπέρβασης της βραχυχρόνιας ισοτιμίας της μακροχρόνιας τιμής της (δηλαδή, βραχυχρόνια, η ισοτιμία υποτιμάται περισσότερο απ’ ότι μακροχρόνια). Η πορεία αυτή περιγράφει την διακύμανση της ισοτιμίας.
35
Η πορεία προσαρμογής
Οι τιμές αυξάνονται, η πραγματική προσφορά χρήματος περιορίζεται και επιστρέφει… το επιτόκιο αυξάνεται και επιστρέφει... Η πραγματική ισοτιμία ανατιμάται και επιστρέφει… Έτσι εξουδετερώνεται η αύξηση του εισοδήματος που είχε επιτευχθεί βραχυχρόνια.
36
Β1. Μη μόνιμη αύξηση της δημοσίων δαπανών
Β1.1. Βραχυχρόνιες επιδράσεις: Η αύξηση του G θα συνοδευτεί από αύξηση του επιτοκίου. → το ευρώ θα ανατιμηθεί ενώ η πραγματική ζήτηση για προϊόντα θα αυξηθεί στην ευρωζώνη. Η παραγωγή αυξάνεται για να ικανοποιηθεί η αυξημένη ζήτηση. Το πραγματικό εισόδημα, αυξάνεται. Η πραγματική συναλλαγματική ισοτιμία ανατιμάται. 37
• Β1.2. Μακροχρόνιες επιδράσεις: Καθώς το G επανέρχεται στο αρχικό του επίπεδο, το επιτόκιο μειώνεται, η ισοτιμία υποτιμάται, η πραγματική ισοτιμία επίσης υποτιμάται. Το πραγματικό εισόδημα περιορίζεται. Η οικονομία ξαναγυρίζει στην αρχική κατάσταση μακροχρόνιας ισορροπίας.
38
Β1. Μη μόνιμη αύξηση των δημοσίων δαπανών E
D
A
Ε
A
D Y
39
Β1. Μη μόνιμη αύξηση των δημοσίων δαπανών E
D
A
Ε
A
D Y
40
Β2. Μόνιμη αύξηση των δημοσιονομικών δαπανών Β2.1.Βραχυχρόνιες επιδράσεις: Το εισόδημα αυξάνει. Η προσδοκία ανατίμησης κάνει ελκυστικότερους τους τίτλους που είναι αποτιμημένοι σε εγχώριο νόμισμα (ευρώ). → η τρέχουσα συναλλαγματική ισοτιμία ανατιμάται Εξουδετερώνεται η αύξηση του
41
Β2. Μόνιμη αύξηση αύξηση των δημοσιονομικών δαπανών Β2.1.Βραχυχρόνιες επιδράσεις: Επιτόκιο επανέρχεται Πραγματικό εισόδημα σταθερό Αλλάζει η σύνθεση του προϊόντος: CA = C + I + G↑ + CA↓
42
Β2.1. Μόνιμη αύξηση των δημοσιονομικών δαπανών E
D A0
Ε
D Α0 Υ0
Y
Βραχυχρόνια 43
Β2.1. Μόνιμη αύξηση των δημοσιονομικών δαπανών E
D A0
Ε
D Α0 Υ0
Y
Βραχυχρόνια 44
Β2.1. Μόνιμη αύξηση των δημοσιονομικών δαπανών E
D Z
A0
Ε
D Α0 Υ0
Y
Βραχυχρόνια 45
Α2.2.Μακροχρόνιες επιδράσεις:
Οι επιδράσεις της δημοσιονομικής πολιτικής έχουν ολοκληρωθεί στη βραχυχρόνια περίοδο.
46
Μακροοικονομικές πολιτικές και ισοζύγιο πληρωμών CA = X – M X = x( EP/P*) M = m( EP/P*, Y-T) ⇒ CA = CA ( EP/P*, Y-T)
47
Ισορροπία στο Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών x E
CA=0
x Y
48
Ισορροπία στο Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών E x έλλειμμα
CA=0
πλεόνασμα
x Y
49
Ισορροπία στο Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών D
E x
Ε CA=0 x D Y
50
Ισορροπία στο Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών D
E x
A
Ε CA=0 x A
D Y
51
Νομισματική επέκταση
Συμβαδίζει με βελτίωση του CA βραχυχρόνια:
52
Νομισματική επέκταση: D
E x
A
Ε CA=0 Ζ A
x D Y
53
Δημοσιονομική επέκταση:
Συνοδεύεται με χειροτέρευση του ισοζυγίου βραχυχρόνια και μακροχρόνια
54
Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμήμα Οικονομικών Επιστημών Θεωρία Ισοζυγίου Πληρωμών και Διεθνές Νομισματικό Σύστημα Ν. Κωστελέτου P. Krugman, M.Obstfeld, Διεθνής Οικονομική, (μετάφραση) εκδ. Κριτική, Αθήνα, 2011, τόμος Β΄, κεφ 16, οδηγίες για τη λύση των ασκήσεων:* Σελ. 289, Άσκ.1. H καμπύλη DD μετακινείται αριστερά ΄Ασκ. 2. Προσωρινοί δασμοί στις εισαγωγές: Ξεκινάμε με κατάσταση πλήρους απασχόλησης. Με σταθερή την ισοτιμία Ε, το ισοζύγιο βελτιώνεται λόγω των δασμών, η συνολική ζήτηση αυξάνεται, η καμπύλη DD μετατοπίζεται δεξιά. Κατά συνέπεια, βραχυχρόνια, το προϊόν αυξάνεται, και το εθνικό νόμισμα ανατιμάται. Μόνιμοι δασμοί στις εισαγωγές: Εκτός από τα παραπάνω δημιουργείται η προσδοκία ανατίμησης. Σαν αποτέλεσμα το εθνικό νόμισμα ανατιμάται περισσότερο (η καμπύλη ΑΑ μετατοπίζεται αριστερά). Τελικά, βραχυχρόνια το προϊόν παραμένει σταθερό, ενώ το νόμισμα ανατιμάται. Άσκ. 7. Πρέπει να εξετάσω τις ποσότητες των εισαγωγών και εξαγωγών. Αν οι ποσότητες δεν έχουν μεταβληθεί μετά την υποτίμηση, τότε ισχύει η περίπτωση της καμπύλης J. Επίσης, αν οι ελαστικότητες εισαγωγών και εξαγωγών είναι πολύ μικρές ισχύει και πάλι η περίπτωση της καμπύλης J. Όμως χειροτέρευση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών μπορεί να οφείλεται σε διεθνή ύφεση (μείωση της ζήτησης) που πλήττει τις εξαγωγές της χώρας μας. Άσκ. 12. Μία αύξηση του ρ, που μετρά τον κίνδυνο υποτίμησης, μετατοπίζει την ΑΑ δεξιά. Η μόνιμη αύξηση των δημοσίων δαπανών μετατοπίζει την ΑΑ αριστερά (διότι δημιουργείται η προσδοκία ανατίμησης για κάθε επίπεδο του εισοδήματος). Η DD μετατοπίζεται δεξιά. Στην περίπτωση που το ρ είναι μηδέν, μετά την αύξηση των δημοσίων δαπανών, η νέα ισορροπία αντιστοιχεί στο σημείο πλήρους απασχόλησης, με ανατίμησης του νομίσματος. Στην περίπτωση που το ρ είναι θετικό, η νέα ισορροπία μπορεί να αντιστοιχεί σε υψηλότερο επίπεδο εισοδήματος, ενώ η ανατίμηση του νομίσματος είναι σχετική περιορισμένη. Άσκ. 13. Τώρα το προϊόν θα αυξηθεί. Άσκ. 15 Η αύξηση του G μετατοπίζει την DD δεξιά. Η δημιουργία της προσδοκίας για ανατίμηση μετατοπίζει την ΑΑ αριστερά Στο νέο σημείο ισορροπίας το επιτόκιο δεν έχει μεταβληθεί (R=R*), ενώ το νόμισμα είναι ανατιμημένο. Επίσης, στο νέο σημείο ισορροπίας οι τιμές δεν μεταβάλλονται διότι η προσφορά χρήματος είναι σταθερή. Για μείωση του εισοδήματος θα έπρεπε ή το επιτόκιο να μειωθεί, ή, οι τιμές να αυξηθούν. Στο νέο σημείο ισορροπίας, τη σύνθεση του εισοδήματος έχει μεταβληθεί. Η αύξηση των δημοσίων δαπανών, αντισταθμίζεται από χειροτέρευση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. * Η ανάλυση με τη βοήθεια του σχήματος DD, AA αντιστοιχεί στην περιγραφή του υποδείγματος που έχει παρουσιαστεί στο μάθημα και υπάρχει στις σημειώσεις του κεφαλαίου 16. Διαφορετικά, αν ακολουθείτε την ανάλυση του βιβλίου πρέπει να προσαρμόσετε τις μετατοπίσεις των DD, AA ανάλογα.
Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμήμα Οικονομικών Επιστημών Θεωρία Ισοζυγίου Πληρωμών και Διεθνές Νομισματικό Σύστημα Ν. Κωστελέτου P. Krugman, M.Obstfeld, Διεθνής Οικονομική, (μετάφραση) εκδ. Κριτική, Αθήνα, 2011, κεφ. 18, οδηγίες για τη λύση των ασκήσεων: Aσκ.1. Επιπτώσεις στην εξωτερική ισορροπία: α. Χρειάζεται να γίνουν επενδύσεις για την εξόρυξη και επεξεργασία ουρανίου. Επομένως, θα επιτρέπαμε έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών για να χρηματοδοτηθούν οι επενδύσεις με κεφάλαια από το εξωτερικό. β. Χρειάζονται περισσότερες επενδύσεις στον κλάδο του χαλκού, επομένως θα θέλαμε έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Αν δεν χρειάζονται επενδύσεις, δεν χρειάζεται αλλαγή του στόχου που έχομε θέσει για το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. γ. Αυτό οδηγεί σε πλεόνασμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Αυξάνεται η εθνική αποταμίευση στη χώρα. Ασκ. 2. Η μεταφορά εισοδήματος από την Β στην Α, σημαίνει ότι στην Β δημιουργείται έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών και στην Α πλεόνασμα. Αυτό αντιστοιχεί σε μεταφορά χρυσού από την Β στην Α. Στην Α αυξάνεται η προσφορά χρήματος - αφού ισχύει ο χρυσός κανόνας- και έτσι οι τιμές αυξάνονται. Τα αντίθετα ισχύουν για την Α. Οι σχετικές τιμές μεταξύ της χώρας Α και Β αυξάνονται μέχρι να αποκατασταθεί η ισορροπία στο ισοζύγιο πληρωμών των δύο χωρών. Ασκ. 3. Μετά τον πρώτο πόλεμο, πολλές χώρες προσπάθησαν να αποκαταστήσουν τις ισοτιμίες τους στα επίπεδα που ίσχυαν πριν τον πόλεμο. Όμως στο μεταξύ ο πόλεμος είχε αλλάξει την οικονομική κατάσταση των χωρών και τις μεταξύ τους οικονομικές σχέσεις. Οι ισοτιμίες αυτές λοιπόν δεν φαίνονταν αξιόπιστες (δεν πίστευε δηλαδή ο κόσμος ότι θα μπορούσαν να διατηρηθούν για πολύ καιρό αμετάβλητες). Ακόμα χειρότερα, σε πολλές χώρες δεν ίσχυε ο χρυσός κανόνας. Έτσι οι κυβερνήσεις αναγκάζονταν να μεταβάλουν τις ισοτιμίες αρκετά συχνά, για να ξεπεραστούν τα προβλήματα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Ασκ. 6. Ας υποθέσομε ότι η αύξηση των αποθεμάτων των τραπεζών σε δολάρια προερχόταν από την αυξημένη ζήτηση των τραπεζών: αυτό δεν θα προκαλούσε πληθωρισμό, διότι απλά οι τράπεζες προσπαθούσαν να εξυπηρετήσουν την αυξημένη ζήτηση για χρήμα που θα εξυπηρετούσε τις συναλλαγές. Ας υποθέσομε ότι η αύξηση των αποθεμάτων των τραπεζών σε δολάρια προερχόταν από την αύξηση της προσφοράς δολαρίων από τις ΗΠΑ: αυτό θα δημιουργούσε αύξηση της προσφοράς χρήματος, διεθνώς, και κατά συνέπεια αύξηση των τιμών. Ο παγκόσμιος πληθωρισμός των τελευταίων ετών του συστήματος Bretton Woods, φαίνεται ότι οφείλονταν ακριβώς στην αυξημένη προσφορά δολαρίων εκ μέρους της κεντρικής ομοσπονδιακής τράπεζας των ΗΠΑ. Ασκ. 7. Αν R*αυξηθεί, τότε θα φύγουν κεφάλαια από την χώρα (εκροή κεφαλαίων) για να επωφεληθούν του υψηλότερου επιτοκίου. Αυτό θα συμβεί μέχρι το επιτόκιο της μικρής χώρας να προσεγγίσει το R*. Στο μεταξύ εκροή κεφαλαίων σημαίνει ότι οι
κάτοικοι της μικρής χώρας ζητούν ξένο χρήμα (συνάλλαγμα) το οποίο ανταλλάσσουν με εγχώριο χρήμα. Η Κεντρική Τράπεζα της χώρας, ικανοποιεί την αυξημένη ζήτηση για συνάλλαγμα, για να προστατεύσει το νόμισμά της από την υποτίμηση. Επομένως, τα συναλλαγματικά αποθέματα της χώρα μειώνονται, ενώ η εγχώρια προσφορά χρήματος μειώνεται επίσης. Η πολιτική ανοικτής αγοράς που θα αντιστάθμιζε την μείωση της προσφοράς χρήματος στη χώρα θα ήταν η αγορά κρατικών ομολόγων εκ μέρους της Κεντρικής Τράπεζας από τους ιδιώτες. Για να πραγματοποιήσει ένα τέτοιο σχέδιο η Κεντρική Τράπεζα θα έπρεπε να αυξήσει την τιμή των ομολόγων με συνέπεια να μειωθούν τα επιτόκια. Τα επιτόκια όμως πρέπει να αυξηθούν για να συγκρατηθεί η εκροή κεφαλαίων. Άρα η πολιτική ανοικτής αγοράς δεν μπορεί να αντισταθμίσει τον περιορισμό της προσφοράς χρήματος. Ασκ. 8. Αν ισχύουν περιορισμοί στην κίνηση κεφαλαίων, η χώρα μπορεί να ασκήσει νομισματική πολιτική. Π.χ. έστω ότι η χώρα πλήττεται από ύφεση και ταυτόχρονα έχει έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της. Με ελεύθερη την κίνηση κεφαλαίων, τα διαθέσιμα εργαλεία είναι η δημοσιονομική (αύξηση των δημοσίων δαπανών) και η συναλλαγματική πολιτική (υποτίμηση). Με περιορισμό στην κίνηση κεφαλαίων, τα διαθέσιμα εργαλεία είναι η δημοσιονομική, η νομισματική και η συναλλαγματική πολιτική. Ο περιορισμός της κίνησης κεφαλαίων έχει κόστος που προέρχεται από την αναποτελεσματικότητα από της διαφοράς των επιτοκίων και το υψηλό κόστος της τήρηση των ελέγχων.
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ειδικά Θέματα Διεθνούς Οικονομικής P. Krugman, M. Obstfeld, Διεθνής Οικονομική, εκδ. Κριτική, Αθήνα 2011, κεφ. 14: Ασκήσεις.
Οδηγός Λύσεων Άσκηση 1. σελ.177 Για ισορροπία πρέπει να ισχύει: R = R*- ė Όπου, ė, το προσδοκώμενο ποσοστό ανατίμησης του νομίσματος της χώρας μας, που είναι το ευρώ σε σχέση με το δολάριο, όπως το έχομε ορίσει στο μάθημα: ė = (Ee-E)/E) άρα όταν Ε ↓ έχομε υποτίμηση και όταν Ε ↑ ανατίμηση) To R* συμβολίζει το επιτόκιο της ξένης χώρας. Με την υπόθεση ότι όλα τα μεγέθη της ξένης χώρας παραμένουν αμετάβλητα και ότι το επίπεδο τιμών, Ρ και το πραγματικό εισόδημα, Υ, παραμένουν σταθερά η μείωση της ζήτησης χρήματος αρχικά μειώνει το επιτόκιο, R, βάσει της συνθήκης ισορροπίας στην αγορά χρήματος:
M = L( R, Y) P
Στο σχήμα 1, η ισορροπία μεταφέρεται από το σημείο Α στο Β. Η πτώση του επιτοκίου βραχυχρόνια, θα προκαλέσει υποτίμηση του εθνικού νομίσματος (Ε↓) με βάση α)τη σχέση, R = R*- ė και β) το σκεπτικό για ισορροπία στις αγορές συναλλάγματος. (Σ’ αυτό το σημείο πρέπει να εξηγηθεί η διαδικασία.) Η ισορροπία μεταφέρεται από το σημείο Α στο Α΄ στο σχήμα 2. Αν η μείωση της ζήτησης χρήματος είναι μόνιμη, δημιουργείται προσδοκία για αύξηση των τιμών που προκαλεί προσδοκία υποτίμησης, με βάση την αρχή της ισοδυναμίας της αγοραστικής δύναμης (ΡΡΡ). Άρα, με σταθερή πάντα την προσφορά χρήματος, δημιουργείται προσδοκία για μεγαλύτερη υποτίμηση στο μέλλον (ė), κι αυτό θα προξενήσει εντονότερη υποτίμηση, βραχυχρόνια Η νέα ισορροπία στην αγορά συναλλάγματος αντιστοιχεί στο σημείο Β, του σχήματος 2). Μακροχρόνια, οι τιμές πράγματι ανεβαίνουν, αυξάνεται και το επιτόκιο που τελικά επανέρχεται στο αρχικό του επίπεδο (σημείο Γ του σχήματος 1). Το νόμισμα ακολουθεί πορεία ανατίμησης αλλά σταματά σε επίπεδο χαμηλότερο από το αρχικό σ(σημείο Γ του σχήματος 2). Τελικά, σε σύγκριση με την αρχική κατάσταση, οι τιμές μακροχρόνια αυξάνονται, το νόμισμα υποτιμάται, ενώ το επιτόκιο επιστρέφει στο αρχικό του επίπεδο.
1
Σήμα 1: Αγορά χρήματος MS/P΄
R
MS/P
Γ
Ro
A
Md=L(R,Y)
B
R1
M/P
Σήμα 2: Αγορά συναλλάγματος
E
Σχέση Ε και R*- ė Α
Εο Α΄ Ε2 Ε1
Γ
B
R1
R, R*- ė
Ro
2
Άσκηση 3. Y ⇒V = L( R, Y) M = L( R, Y) P
V=
Y M P
Επομένως, όταν R↑, η ζήτηση χρήματος, L(R,Y), μειώνεται. Άρα τοV ↑. Επίσης όταν το Υ ↑, τότε η ζήτηση χρήματος, L(R,Y), αυξάνεται. To V↑, αν δεχθούμε ότι η ζήτηση χρήματος αυξάνεται λιγότερο από την αύξηση του εισοδήματος. Με άλλα λόγια για να είναι το κλάσμα Υ/L(R,Y)>1, θα πρέπει απαραίτητα η εισοδηματική ελαστικότητα ζήτησης χρήματος να είναι μικρότερη της μονάδας. Άρα το V αυξάνεται είτε αυξάνεται το επιτόκιο, είτε το εισόδημα και το V μειώνεται αν πέφτουν τα επιτόκια ή μειώνεται το εισόδημα.. Αφού δε η αύξηση του επιτοκίου και η αύξηση του εισοδήματος συνδέονται με ανατίμηση του νομίσματος, η αύξηση του V συνδέεται πάντοτε με ανατίμηση. Άσκηση 7. Έστω λοιπόν ότι το επιτόκιο παραμένει το ίδιο στην αρχή και στο τέλος της διαδικασίας που περιγράφει η άσκηση αυτή. Η πραγματική αξία του χρήματος πρέπει να είναι υψηλότερη όταν η πλήρης απασχόληση επιτευχθεί σε σχέση με την αρχική κατάσταση, στην οποία αντιστοιχεί ανεργία. Αυτό συμβαίνει διότι η συνθήκη ισορροπίας στην αγορά χρήματος αποκαθίσταται μόνον όταν (Μ/P) ↑ καθώς το Y αυξάνεται. ΄ (Μ/P) ↑ = L(R,Y↑) Άρα, το επίπεδο τιμών παραμένει σταθερό, ή, αυξάνεται αλλά λιγότερο από το διπλάσιο του αρχικού επιπέδου. Αν αρχικά το επιτόκιο ήταν χαμηλότερο από το μακροχρόνιο επίπεδό του, αυτό σημαίνει ότι η ισορροπία στην αγορά χρήματος μπορεί να αποκατασταθεί δίχως να μπορούμε να προβλέψομε την αντίδραση στο επίπεδο τιμών. Οι τιμές μπορεί να μείνουν αμετάβλητες σε σχέση με το αρχικό τους επίπεδο, μπορεί να αυξηθούν περισσότερο ή λιγότερο από το διπλάσιο του αρχικού επιπέδου. Θα σας βοηθήσει στην κατανόηση της απάντησης - ένα σχήμα, όπου θα δείχνετε την ισορροπία στην αγορά χρήματος στο σημείο εκκίνησης και στο σημείο κατάληξης. Άσκηση 10. Αν βραχυχρόνια αυξάνεται το πραγματικό εισόδημα ως αποτέλεσμα της αύξησης της προσφοράς χρήματος, τότε για να αποκατασταθεί η ισορροπία στην αγορά χρήματος το επιτόκιο μειώνεται λιγότερο –σε σχέση με τη περίπτωση που το εισόδημα παρέμενε αμετάβλητο- καθόλου, ή, ακόμα μπορεί και να αυξηθεί. Στο σχήμα 3 απεικονίζεται η περίπτωση σύμφωνα την οποία το επιτόκιο δεν χρειάζεται να μεταβληθεί μετά την αύξηση της προσφοράς χρήματος. Η ισορροπία στην αγορά χρήματος αποκαθίσταται μέσω επέκτασης του προϊόντος: αρχική ισορροπία στο σημείο Α του σχήματος 3. Αυξάνεται η προσφορά χρήματος από Μ ο S σε Μ 1 S. Αυξάνεται επίσης και το εισόδημα από Υ ο σε Υ 1. Έτσι αυξάνεται και η ζήτηση χρήματος τόσο όσο χρειάζεται για να εξισορροπηθεί η αύξηση της προσφοράς χρήματος. Τελική ισορροπία στο Β. Αν το εισόδημα είχε παραμείνει αμετάβλητο, η βραχυχρόνια ισορροπία στην αγορά χρήματος θα είχε επιτευχθεί στο σημείο Γ.
3
Σχήμα 3: Αγορά χρήματος R
Ro
MοS/P
Α
M1S/P
Β Γ
Md=L(R,Y1) Md=L(R,Yο) M/P
Βραχυχρόνια, λοιπόν, επειδή το επιτόκιο μειώνεται λιγότερο -ή και καθόλου -στην περίπτωση που επεκτείνεται το εισόδημα, η ισοτιμία υποτιμάται λιγώτερο, Το φαινόμενο της υπέρβασης γενικά μπορούμε να πούμε ότι περιορίζεται.
4
Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμήμα Οικονομικών Επιστημών Ειδικά Θέματα Διεθνούς Οικονομικής Ν. Κωστελέτου P. Krugman, M.Obstfeld, Διεθνής Οικονομική, (μετάφραση) εκδ. Κριτική, Αθήνα, 2011, τόμος Β΄, κεφ. 15, οδηγίες για τη λύση των ασκήσεων: Σελ. 232, Άσκ.1. Το φράγκο, σε σχέση με το ρούβλι, αναμένεται να ανατιμηθεί κατά 95%. Άσκ. 2. Η πραγματική ανατίμηση, ceteris paribus, γενικά, ζημιώνει τους εξαγωγείς διότι κάνει τα προϊόντα τους ακριβότερα για τους ξένους κι αυτό μπορεί να μειώσει την ζήτηση για εξαγωγές από το εξωτερικό. Όμως, αν η πραγματική ανατίμηση είναι αποτέλεσμα αυξημένης ζήτησης για εξαγωγές, αυτό ωφελεί τους εξαγωγείς. Άσκ. 9. Ο δασμός στις εισαγωγές αυξάνει τη ζήτηση για τα εγχωρίως παραγόμενα προϊόντα. Μακροχρόνια, η αύξηση της ζήτησης για τα εγχώρια αγαθά προκαλεί πραγματική ανατίμηση. Εφ’ όσον δεν αλλάζουν οι νομισματικές συνθήκες, οι τιμές παραμένουν σταθερές, και η ονομαστική ισοτιμία ανατιμάται. Άσκ. 11. EP q= P* Αν λογαριθμίσομε και πάρομε τις πρώτες διαφορές, έχομε:
. dE - π* -π q=
E Παίρνοντας τις αναμενόμενες ή προσδοκώμενες τιμές έχομε q e = e - π*e-πe (Σημ. Τα σύμβολα είναι αυτά που χρησιμοποιούμε στην τάξη, στις παραδόσεις του μαθήματος). Με σταθερή τη διαφορά του πληθωρισμού, μία μόνιμη αύξηση του αναμενόμενου ρυθμού πραγματικής υποτίμησης του δολαρίου έναντι του ευρώ, ( q e ↑), θα προκαλέσει αύξηση του αναμενόμενου ποσοστού υποτίμησης του δολαρίου ( e ). Η προσδοκία υποτίμησης προκαλεί υποτίμηση της τρέχουσας ισοτιμίας του δολαρίου έναντι του ευρώ.. Άσκ.12. H οικονομία είναι σε διαδικασία προσαρμογής, μετά από μία νομισματική διαταραχή: Έστω ότι αρχικά η οικονομία βρίσκεται σε ισορροπία Έστω ότι αυξάνεται η προσφορά χρήματος: βραχυχρόνια, με σταθερές τιμές υποτιμάται το νόμισμα, μειώνεται το επιτόκιο και δημιουργείται η προσδοκία υποτίμησης. Η τρέχουσα ισοτιμία υποτιμάται τόσο ώστε να δημιουργηθεί προσδοκία ανατίμησης. Καθώς η οικονομία προσαρμόζεται προς τη μακροχρόνια ισορροπία, η πραγματική προσφορά χρήματος περιορίζεται διότι οι τιμές αυξάνονται, το επιτόκιο αυξάνεται, η τρέχουσα ισοτιμία ανατιμάται .