Eurwpaikioloklirwsi by ΔΑΠ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ

Εξωτερικό εμπόριο και οικονομικές σχέσεις

Χαρακτηριστικά διεθνών οικονομικών σχέσεων της ΕΕ • H E.E. έχει αποκλειστική αρμοδιότητα για την προώθηση του εξωτερικού εμπορίου των κρατών μελών • Βασική φιλοσοφία: Φιλελευθεροποίηση του εμπορίου (ΠΟΕ) και υποστήριξη των αναπτυσσομένων (ΟΗΕ – UNCTAD) • Αλληλεξάρτηση εμπορίου, άμεσων ξένων επενδύσεων και πολιτικής επιρροής • Το ενδο-κοινοτικό εμπόριο δε θεωρείται «διεθνές εμπόριο»

Πλέγμα υλοποίησης πολιτικής • Εμπορικές σχέσεις (δασμολογική και παραδασμολογική προστασία, προτιμησιακές εμπορικές συμφωνίες), • Οικονομικές σχέσεις (επενδυτική συνεργασία, αναπτυξιακή βοήθεια, τεχνολογικές συνεργασίες κλπ) αλλά και • Πολιτικές σχέσεις με οικονομικές επιπτώσεις (π.χ. συντονισμένη συνεργασία για οικονομικά και θεσμικά θέματα, όπως στις Μεσογειακές χώρες).

Πρακτικά θέματα υλοποίησης • Κοινό εξωτερικό δασμολόγιο (ΚΕΔ) • Πολυμερείς συμφωνίες (με διεθνείς οργανισμούς, π.χ. Πολύ-ινική Συμφωνία ΠΟΕ) • Πολυμερείς συμφωνίες (με ομάδες χωρών π.χ. ΕΟΧ, Χώρες ΑΚΕ) • Διμερείς συμφωνίες (ευρύτερες ή σε συγκεκριμένους τομείς π.χ. ερευνητική συνεργασία, ΕΕ-ΗΠΑ)

Εξέλιξη διεθνούς εμπορίου μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο Ραγδαία αύξηση • Η πολιτική επιλογή για μείωση της προστασίας • Ανάγκες για καταναλωτικά αγαθά αυξήθηκαν • Η τεχνολογική πρόοδος επέτρεπε πλέον ευκολότερη και γρηγορότερη πρόσβαση στις διάφορες ανά τον κόσμο αγορές. • Η ανάγκη για τη μέγιστη δυνατή εκμετάλλευση οικονομιών κλίμακας οδήγησε σε μεγέθυνση των επιχειρήσεων και στροφή προς εξαγωγές ως βασική εταιρική στρατηγική. • Αλληλεξάρτησης εμπορίου και των άμεσων ξένων επενδύσεων (μέρος της παραγωγής μετατοπίζεται ) • Συστηματοποιημένη πρωτοβουλία προώθησης και σύναψης εμπορικών συμφωνιών • Άνοδος ΝΕΧ και χωρών χαμηλού κόστους εργασίας

Εξέλιξη παγκοσμίου εμπορίου Χρονική Περίοδος (δεκαετία)

Εξαγωγές

Εισαγωγές

1960-1970 1970-1980 1980-1990

9,5% 16,9% 7,9%

9,4% 16,7% 8,4%

1990-2000

5,0%

1996-2006

9,0%

9,2%

Γενικές αρχές προστασίας • Μείωση του μέσου όρου προστασίας στη μεταποίηση μετά το Γύρο της Ουρουγουάης από 6.3% σε 3.8% • Ποσοστό υψηλά προστατευόμενων από 7% σε 5%

Η θέση της Ε.Ε. στο παγκόσμιο εμπόριο Έτος

1958 1960 1970 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000

Εξαγωγές

Εισαγωγές

Ισοζύγιο

% επί του παγκόσμιου συνόλου εξαγωγών

% επί του παγκόσμιου συνόλου εισαγωγών

Ισοζύγιο ως % του ΑΕΠ

15,3 19,2 44,8 220,7 266,3 286,0 302,6 350,8 380,3 341,9 339,3 362,9 413,3 415,4 423,5 436,1 482,8 537,1 573,3 626,3 721,1 733,4 760,2 942,0

15,7 19,3 45,6 269,7 303,8 321,6 329,6 381,9 399,5 334,6 340,1 387,8 447,4 461,5 494,1 487,1 482,1 535,6 545,3 581,0 672,6 710,5 779,8 1033,4

-0,4 -0,1 -0,8 -49,0 -37,5 -35,6 -27,0 -31,1 -19,2 7,3 -0,8 -24,9 -34,1 -46,1 -70,6 -51,0 0,7 1,5 28,0 45,3 48,5 22,9 -19,6 -91,4

23,8 24,5 22,3 9,2 8,0 8,3 8,2 7,9 8,2 9,5 9,5 8,5 8,5 9,0 8,6 8,6 8,2 8,0 20,7 20,8 20,2 21,2 20,0 18,5

22,9 23,5 21,6 11,1 8,8 8,9 8,5 8,1 8,0 8,5 9,0 8,5 8,7 9,5 9,6 9,2 7,8 7,7 19,1 18,6 18,4 19,7 19,5 19,2

-0,05 -0,16 -2,27 -1,61 -1,37 -0,99 -1,03 -0,61 0,20 -0,02 -0,60 -0,75 -0,94 -1,31 -0,91 0,01 0,03 0,42 0,64 0,65 0,29 -0,24 -1,05

Η θέση της Ε.Ε. στο παγκόσμιο εμπόριο (συνέχεια) 2001 2002 2003 2004 2005 2006

985,8 997,3 979,6 1068,5 1176,9 1189,1

1028,4 989,1 992,7 1094,3 1251,0 1364,0

-42,6 8,2 -13,1 -25,8 -74,1 -174,9

19,6 20,0 20,3 19,9 18,8 17,5

19,1 18,8 19,4 19,2 19,0 19,0

-0,47 0,09 -0,14 -0,25 -0,68 -1,50

Η θέση των ΗΠΑ στο παγκόσμιο εμπόριο Έτος

Εξαγωγές

Εισαγωγές

Ισοζύγιο

% επί του παγκόσμιου συνόλου εξαγωγών

1958 1960 1970 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996

17,8 20,5 43,2 154,3 204,1 211,1 219,2 268,6 272 214,6 212,3 273,1 320 299,6 329,8 332,9 384 416,5 431,4 476,2

14,5 16,2 42,7 179,1 236,9 250,3 289,4 411,8 450,4 371,7 344,3 389,9 424,5 387,2 391,5 405,8 492,5 556 566,5 619,7

3,3 4,3 0,5 -24,8 -32,8 -39,2 -70,2 -143,2 -178,4 -157,1 -132,0 -116,8 -104,5 -87,6 -61,7 -72,9 -108,5 -139,5 -135,1 -143,5

27,7 26,1 21,5 6,4 6,1 6,1 6,0 6,0 5,9 5,9 5,9 6,4 6,6 6,5 6,7 6,6 6,5 6,2 15,6 15,8

% επί του παγκόσμιου συνόλου εισαγωγών 21,1 19,7 20,2 7,4 6,9 6,9 7,5 8,7 9,0 9,4 9,1 8,6 8,3 8,0 7,6 7,7 8,0 8,0 19,9 19,9

Ισοζύγιο ως % του ΑΕΠ

0,88 0,05 -1,25 -1,18 -1,19 -1,78 -2,90 -3,25 -3,50 -3,24 -2,73 -2,12 -1,94 -1,29 -1,51 -1,93 -2,37 -2,41 -2,35

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

811,7 795,9 713,6 624,4 639 709,1 804,8

1297,6 1278,9 1235,9 1124,7 1197,3 1363,3 1491,6

-485,9 -483,0 -522,3 -500,3 -558,3 -654,2 -686,8

15,9 15,8 14,3 12,9 11,9 11,3 11,9

24,1 23,8 23,4 22,0 21,0 20,7 20,8

-4,60 -4,30 -4,74 -5,19 -5,98 -6,58 -6,57

Θέση της Ιαπωνίας στη παγκόσμιο εμπόριο Έτος

1958 1960 1970 1980 1990 1995 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Εξαγωγές Εισαγωγές Ισοζύγιο

2,8 3,9 18,9 88,9 213,9 316,7 479,8 423,5 412,9 389,5 421,1 443 478,3

2,8 4,2 18,8 99,8 178,1 246 392,3 373,9 342,2 325,9 352,2 399,6 443,2

0,0 -0,3 0,1 -10,9 35,8 70,7 87,5 49,6 70,7 63,6 68,9 43,4 35,1

% επί του παγκόσμιου συνόλου εξαγωγών

% επί του παγκόσμιου συνόλου εισαγωγών

4,4 5,0 9,4 3,7 4,7 11,4 9,4 8,4 8,3 8,1 7,8 7,1 7,0

4,1 5,1 8,9 4,1 3,7 8,6 7,3 6,9 6,5 6,4 6,2 6,1 6,2

Ισοζύγιο ως % του ΑΕΠ

-0,71 0,05 -1,43 1,49 1,76 1,73 1,08 1,70 1,70 1,86 1,18 1,01

Κλαδική εξειδίκευση ΕΕ Εξαγωγές

Έτος

Τρόφιμα, ποτά και καπνός

Πρώτες ύλες

Ενέργεια

Χημικά

Μηχανολογικός και μεταφορικός εξοπλισμός

1980

8,2

2,7

5,7

11,4

39,4

31,9

1990

7,8

1,9

2,6

11,8

40,2

30,4

1995

6,8

2,3

12,9

45,1

28,8

1999

6,1

2,1

2,3

14,3

26,5

2001

5,6

1,9

2,8

14,7

46,6

26,3

2002

5,6

2,1

2,9

15,8

26,3

2003

5,6

2,1

3,2

16,2

25,8

2004

5,1

2,2

3,5

45,1

25,8

2005

4,9

2,3

4,4

15,7

44,7

25,2

2006

2,5

15,8

43,7

25,3

Λοιπά βιομηχανικά προϊόντα

Εισαγωγές Τρόφιμα, ποτά και Έτος καπνός

Πρώτες ύλες

Ενέργεια Χημικά

Μηχανολογικός και μεταφορικός εξοπλισμός

Λοιπά βιομηχανικά προϊόντα

1980

10,4

4,2

14,3

20,2

1990

8,5

7,8

6,5

27,9

26,6

1995

8,1

7,4

12,4

32,2

28,9

1999

6,8

5,2

11,3

7,9

38,8

26,9

2001

5,9

4,9

16,1

7,9

25,9

2002

6,2

4,8

15,9

8,6

35,1

26,1

2003

6,1

4,6

16,9

8,6

34,9

25,5

2004

5,7

4,7

17,9

8,6

34,5

25,5

2005

5,3

4,5

23,1

8,2

32,1

24,6

2006

4,6

30,2

25,1

Η σημασία της Τριάδας (ΗΠΑ-ΕΕΙαπωνία) και η άνοδος της Κίνας • Περίπου το 40% του διεθνούς εμπορίου ελέγχεται από τις τρεις μεγάλες περιφέρειες Ε.Ε., ΗΠΑ και Ιαπωνία (γνωστές και ως Triad στην αγγλοσαξωνική ορολογία), κατά συνέπεια οι θέσεις τους είναι κρίσιμες στις διεθνείς εμπορικές διαπραγματεύσεις. • Οι αναπτυσσόμενες χώρες αυξάνουν σταδιακά τη συμμετοχή τους στο διεθνές εμπόριο. • Ωστόσο, τόσο η δομή όσο και η συνολική εικόνα των οικονομιών της «Τριάδας» διαφέρουν κατά πολύ. Κάθε μια από τις τρεις αυτές οικονομίες (Αμερική, Ευρώπη και Ιαπωνία), παρουσιάζει σημαντικές διαφορές τόσο στον σχεδιασμό όσο και στην εφαρμογή της οικονομικής πολιτικής. Και οι τρεις προωθούν την παραγωγή και εξαγωγές προϊόντων ψηλής προστιθέμενης αξίας, που τις ωθούν σε έντονο μεταξύ τους ανταγωνισμό. • Πρόσφατα η Κίνα διεκδικεί ένα σημαντικό ρόλο στο παγκόσμιο εμπόριο, άμεσες ξένες επενδύσεις και συνολικό πλούτο

Οικονομικές σχέσεις της ΕΕ Με αναπτυγμένες χώρες (ΕΟΧ, ΗΠΑ, Ιαπωνία, λοιπές) Με αναπτυσσόμενες χώρες (Ειδικές σχέσεις ΑΚΕ και Μεσογειακές χώρες, λοιπές)

Σχέσεις με ΗΠΑ • Σε νομισματικό επίπεδο: Η ισοτιμία δολαρίου – ευρώ και ιδιαίτερα η προσπάθεια και των δύο να προωθήσουν το νόμισμα τους ως μέσο διεθνών συναλλαγών οξύνει τον ανταγωνισμό. • Σε εμπορικό επίπεδο τα τελευταία χρόνια οι ΗΠΑ έχουν ένα εντυπωσιακά αυξανόμενο ελλειμματικό ισοζύγιο και αυτό δημιουργεί ιδιαίτερες πιέσεις για εμπορική προστασία στο εσωτερικό τους αλλά και πολιτικές παρεμβάσεις από μέρους τους στον ΠΟΕ για τη μείωση της προστασίας ώστε να διευκολυνθούν οι εισαγωγές αγροτικών προϊόντων, στα οποία οι ΗΠΑ είναι ιδιαίτερα ανταγωνιστικές. • Σε επίπεδο βιομηχανικής παραγωγής υπάρχει έντονος ανταγωνισμός για την προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων, από τις δύο πλευρές του Ατλαντικού, ιδιαίτερα σε τομείς αιχμής.

Έτος

1960 1970 1980 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1998 1999 2000 2001 2002 2003

Εξαγωγές ΕΕ προς ΗΠΑ (εκατ. ECU)

3742 10407 29543 82740 76839 79395 91453 103670 103284 114302 161545 183016 232470 239942 242144 221105

Εισαγωγές από τις ΗΠΑ

Ισοζύγιο ΕΕ/ΗΠΑ

6448 14295 50734 91426 96900 92774 90626 99957 103644 112527 152019 160588 199024 195802 175459 151500

-2706 -3888 -21191 -8686 -20061 -13379 827 3713 -360 1775 9526 22428 33446 44140 66685 69605

Ποσοστό εξαγωγών προς ΗΠΑ ως προς το σύνολο 15.5 20.2 14.0 21.2 19.3 19.3 19.4 19.8 18.1 18.3 22.0 24.1 24.7 24.3 24.3 22.6 22.6

Ποσοστό εισαγωγών από ΗΠΑ ως προς το σύνολο 23.03 23.90 18.08 20.81 20.68 20.05 19.27 19.28 19.02 19.40 21.38 20.59 19.27 19.05 17.74 15.26 23.03

Σχέσεις με ΑΚΕ • Προβλέπονται από τη Συνθήκη της Ρώμης • Ειδικό Ταμείο Χρηματοδότησης (αρχή 1959, σήμερα 22 δις Ευρώ για πενταετή περίοδο) • Πενταετείς συμφωνίες που ανανεώνονται (Yaoundé, Lomé, Cotonou)

Χώρες ΑΚΕ

• Yaoundé: 1959-1974, 17 χώρες, μονομερής δασμολογικός αφοπλισμός • Lomé: 1975-1989, 46 χώρες, διόρθωση ατελειών, κριτική για νέο-αποικιοκρατία, Stabex, Sysmin • Cotonou: 1990-2020, 78 χώρες

Εξαγωγές ΕΕ27 προς ΑΚΕ

Εισαγωγές ΕΕ27 από ΑΚΕ

Εμπορικό Ισοζύγιο ΕΕ27-ΑΚΕ

1999

33235

33710

-475

2002

42198

47299

-5101

2003

42358

45547

-3189

2004

43933

46023

-2090

2005

50207

54620

-4413

2006

56083

60447

-4364

Έτος

Εξαγωγές ΕΕ27 προς ΑΚΕ

Εισαγωγές ΕΕ27 προς ΑΚΕ

1999

4,9

5,7

2002

4,7

2003

4,8

2004

4,6

4,4

2005

4,8

4,6

2006

4,8

4,4

Έτος

Βασικά χαρακτηριστικά εμπορίου με τις χώρες ΑΚΕ • • • • • •

Υπάρχει μικρό έλλειμμα στο ισοζύγιο με τις ΑΚΕ διότι αφ’ ενός οι μονομερείς δασμολογικοί αφοπλισμοί αυξάνουν τις εισαγωγές και αφ’ εταίρου και ίσως και πιο σημαντικές είναι οι εισαγωγές πετρελαίου από την Νιγηρία. Το 60% των εισαγωγών συγκεντρώνεται σε 10 προϊόντα. Διαχρονικά υπάρχει εμβάθυνση των σχέσεων και παρά τον μονομερή αφοπλισμό αυξάνονται τόσο οι εισαγωγές όσο και οι εξαγωγές σε απόλυτα μεγέθη, αν και σταθεροποιούνται/φθίνουν τα τελευταία χρόνια. Οι εμπορικές σχέσεις επηρεάζονται ακόμα από το αποικιοκρατικό τους παρελθόν. Υπάρχει μεγάλη διαφοροποίηση του μέσου ρυθμού μεγέθυνσης μεταξύ Νοτίως της Σαχάρας Αφρικής που τα τελευταία 30 χρόνια έχει ρυθμούς ανάπτυξης 0,4% και των υπόλοιπων αναπτυσσόμενων χωρών (2,4%) Οι περισσότερες από αυτές τις χώρες στηρίζουν τις εξαγωγές τους προς την Ε.Ε. σε 1-2 κυρίως προϊόντα, τα οποία είναι ορυκτός πλούτος ή αγροτικές πρώτες ύλες. Το σύνολο των εξαγωγών αυτών των χωρών συγκεντρώνεται σε ένα ή δύο προϊόντα ανά χώρα. Είναι χώρες με αγροτικές μονοκαλλιέργειες, κάτι που τις καθιστά ιδιαίτερα ευάλωτες στην ζήτηση αλλά και στις καιρικές συνθήκες. Είναι πιθανές αυξομειώσεις έως και 100% στις τιμές αυτών των εμπορευμάτων.

Κριτική στις σχέσεις με χώρες ΑΚΕ • Από πλευράς ΠΟΕ: διακρίσεις εις βάρος των ελάχιστα αναπτυγμένων χωρών • Πρακτικές διαπιστώσεις: δεν αυξήθηκαν ουσιαστικά οι εξαγωγές και δεν είναι αποτελεσματική η πολιτική προώθησης επενδύσεων • Ακαδημαϊκή κριτική: πραγματική προστασία αντί ονομαστικής

Χώρες Μεσογείου: ΖΕΣ • Ένας βασικός στόχος είναι η δημιουργία μιας ενιαίας ζώνης ελεύθερων συναλλαγών το 2010 • Οι Μεσογειακές χώρες είναι δεσμευμένες να εφαρμόσουν την φιλελευθεροποίηση των συναλλαγών και μεταξύ τους • Καθυστερήσεις και επιρροή της Ευρωπαϊκής Άνοιξης

Τρεις βασικοί άξονες της ευρώμεσογειακής συνεργασίας • Ο προσδιορισμός μια κοινής περιοχής ειρήνης και σταθερότητας μέσω της ενίσχυσης του πολιτικού διαλόγου • Η από κοινού προώθηση της ευημερίας μέσω των δυνάμεων της οικονομικής και χρηματοδοτικής συνεργασίας με στόχο την δημιουργία μιας ζώνης ελεύθερου εμπορίου • Ανάπτυξη κοινωνικής και πολιτιστικής συνεργασίας μεταξύ των φορέων

Προτεραιότητες • δημιουργία ενός ευνοϊκού περιβάλλοντος για τις επενδύσεις θα συμβάλει στη μεταφορά τεχνολογίας και θα αυξήσει την παραγωγή και τις εξαγωγές . • περιφερειακή συνεργασία για να διευκολυνθεί η δημιουργία μιας ζώνης ελεύθερων συναλλαγών • βιομηχανική συνεργασία και παροχή βοήθειας στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ) • συνεργασία σε περιβαλλοντικά θέματα • συνεργασία όσον αφορά τον ενεργειακό τομέα • ανάπτυξη της συνεργασίας όσον αφορά τη διαχείριση των υδάτινων πόρων • εκσυγχρονισμό και η αναδιάρθρωση της γεωργίας .

Αναπτυξιακά έργα • Υποστήριξη δομικών έργων (περίπου 15% των συνολικών χρηματοδοτικών εισφορών). • Υποστήριξη οικονομικών αλλαγών και ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα (περίπου 30% του συνόλου). • Διάφορα αναπτυξιακά έργα (περιβάλλον, υγεία, παιδεία κ.ο.κ.)- περίπου 41% του συνόλου. • Περιφερειακά έργα υποδομής και ανάπτυξης (περίπου 14% του συνόλου).

ΕΕ χρηματοδοτική συνεργασία με τις χώρες της Μεσογείου 1995-2013 1995-1999

2000-2006

2007-2013

Πρόγραμμα MEDA1 MEDA I Ευρωπαϊκή Επενδυτική Τράπεζα (EIB) / σε ορφή δανείων Ευρωπαϊκό Μέσο Γειτονίας και Εταιρικής Σχέσης ENPI)

MEDA II

€3 435 εκατ. €3 057 εκατ.* €4 808 εκατ.

€5 350 εκατ. €7 400 εκατ.**

€12 δισεκατ.2***

Χώρες Μεσογείου (εξωτερικό εμπόριο σε Ευρώ) Εξαγωγές ΕΕ27 προς Med Basin

Εισαγωγές ΕΕ27 Med Basin

Εμπορικό Ισοζύγιο ΕΕ27-Med Basin

1999

81901

59331

22570

2002

101653

84989

16664

2003

103266

87563

15703

2004

120856

99474

21382

2005

133576

120622

12954

2006

144610

140343

4267

Έτος

Χώρες Μεσογείου (ποσοστά στο σύνολο του εμπορίου της ΕΕ)

Εξαγωγές ΕΕ27 προς Med Basin

Εισαγωγές ΕΕ27 Med Basin

1999

8,2

2002

11,4

8,9

2003

11,9

9,1

2004

12,7

9,4

2005

12,7

9,9

2006

12,4

Έτος

• Σχετική μείωση προόδου λόγω πολιτικών προβλημάτων σε κάποιες από τις μη κοινοτικές χω΄ρες

Ρωσία • Γεωγραφική θέση • Σημασία για πρώτες ύλες

Εξαγωγές ΕΕ27 προς Ρωσία

Εισαγωγές ΕΕ27 Ρωσία

Εμπορικό Ισοζύγιο ΕΕ27Ρωσία

1999

16865

35903

-19038

2002

34420

64493

-30073

2003

37206

70663

-33457

2004

46030

83954

-37924

2005

56880

112613

-55733

2006

72397

140852

-68455

Έτος

Ρωσία

Εξαγωγές ΕΕ27 προς Ρωσία

Εισαγωγές ΕΕ27 Ρωσία

1999

2,5

4,4

2002

4,9

6,6

2003

4,3

7,2

2004

4,8

7,8

2005

5,4

9,3

2006

6,2

10,1

Έτος

Κίνα: εξαγωγές της ΕΕ

ος 90 06 07 08 09 10 11

Κίνα 5268 64101 71788 78245 82320 113269 136343

1,4 5,5 5.8 5.9 7.5 8.3 8.7

Κίνα: εισαγωγές της ΕΕ % τος

Κίνα

10589

2,6

06 07 08 09

195061 232628 247856 214236 282522 293281

14,3 16.1 15.7 17.4 18.5 17.1

10 11

Κίνα • Εξάρτηση Κίνας από ΕΕ (13% εισαγωγών, 19,1% εξαγωγών) • Σημασία των ΑΞΕ (μετατόπιση βάρους) • Σημασία της ισοτιμίας • Πολιτική συνεργασία

Λοιπές χώρες Εξαγωγές ΕΕ27 προς Λατινική Αμερική

Εισαγωγές ΕΕ27 Λατινική Αμερική

Εξαγωγές ΕΕ27 προς χώρες ΟΠΕΚ

Εισαγωγές ΕΕ27 χώρες ΟΠΕΚ

1999

6,8

5,6

6,6

8,2

2002

5,7

5,4

7,7

7,3

2003

5,1

5,3

7,9

7,7

2004

5,5

8,1

2005

5,2

5,5

8,6

9,8

2006

5,5

5,8

8,1

9,9

Έτος

Μάθημα 1 (2013) Ιστορική αναδρομή και σημερινή εικόνα της ΕΕ

Ύλη 1. Εισαγωγή: Ιστορική αναδρομή κα σημερινή εικόνα 2. Δημιουργία και λειτουργία 2.1. Θεωρητικό πλαίσιο 2.2 Το διεθνές περιβάλλον 2.3 Δημιουργία ΕΚΑΧ, ΕΟΚ, ΕΚΑΕ, ΕΕ 2.4 Εξέλιξη εμβάθυνσης και διεύρυνσης 2.5 Το θεσμικό πλαίσιο: τρόπος λειτουργίας 2.6 Βασικές αρχές (προϋπολογισμός και κοινοτικό δίκαιο) 3. Κοινή πολιτική (οργάνωση και αποτίμηση) 3.1 Η Ενιαία Αγορά 3.2 Κοινή Εξωτερική Εμπορική/Οικονομική Πολιτική 3.3 Κοινή Αγροτική Πολιτική 3.4 Οικονομική και Νομισματική Ένωση 3.5 Ευρωπαϊκή Πολιτική Ανταγωνιστικότητας 3.6 Ευρωπαϊκής Πολιτικής Περιφερειακής Ανάπτυξης 3.7 Ευρωπαϊκής Κοινωνικής Πολιτικής 3.8 Σύντομη αναφορά σε άλλες κοινοτικές πολιτικές (εκπαίδευση, περιβάλλον, μεταφορές, ενέργεια) 3.9 Συνολική αποτίμηση της διαδικασίας ολοκλήρωσης

Ιστορική αναδρομή και σημερινή εικόνα της ΕΕ • Η συνθήκη των Βερσαλλιών οδηγεί σε νέο παγκόσμιο πόλεμο (J. M. Keynes, The Economic Consequences of the Peace 1919) • Μέχρι το 1945 υπάρχει παραδοσιακή έχθρα μεταξύ των Ευρωπαϊκών κρατών • Απόφαση να υπάρξει διαφορετική μεταχείριση των ηττημένων το 1945: Υποστήριξη της ανοικοδόμησης (με χρηματοδότηση από το Αμερικανικό Σχέδιο Μάρσαλ) αντί για πολεμικές αποζημιώσεις. Σφυρηλατείται η ευρωπαϊκή συνεργασία

Συγκριτικά επίπεδα ΑΕΠ της Ευρώπης αμέσως μετά τον πόλεμο (ΗΠΑ=100) Χώρα Αυστρία Βέλγιο Δανία Φινλανδία Γαλλία Γερμανία Ιταλία Ολλανδία Νορβηγία Σουηδία Ελβετία Ηνωμένο Βασίλειο Ελλάδα Ιρλανδία Πορτογαλία Ισπανία Τουρκία

Έτος 1950 39 56 70 43 55 45 36 61 52 70 93 72 20 37 22 25 14

Δαπάνες Σχεδίου Marshall: 3/4/1948 έως 30/6/1952 (εκατ. δολάρια 1952) Χώρα

Δωρεάν βοήθεια $11,820.7

Ποσοστό δωρεάν βοήθειας

Δάνεια

Σύνολο

$1,505.1

$13,325.8

Αυστρία

677,8

5.7

677,8

Βέλγιο - Λουξεμβούργο

559,3

4.7

491,3

68 α

Δανία

239,7

2.0

33,3

273

2,488.0

20.9

225,6

2,713.6

1,173.7

9.9

216,9

1,390.6

706,7

5.9

706,7

Ισλανδία

24,0

0.2

5,3

29,3

Ιρλανδία

128,2

1.1

19,3

147,5

Ιταλία

1413,2

11.9

95,6

1508,8

Ολλανδία (περ. Ινδονησία)

916,8

7.7

166,7

1083,5

Νορβηγία

216,1

1.8

39,2

255,3

Πορτογαλία

15,1

0.1

36,1

51,2

Σουηδία

86,9

0.7

20,4

107,3

Τουρκία

140,1

1.2

85,0

225,1

Ηνωμένο Βασίλειο

2805,0

23.6

384,8

3.189,8

Περιφέρεια β

407,0

3.4

407,0

Συνολικά για όλες τις χώρες

Γαλλία Ομοσπονδιακή Γερμανική Δημοκρατία Ελλάδα

Χώρες που δέχονται βοήθεια

Δημιουργία ΝΑΤΟ • Παγιώνεται η συνεργασία ΗΠΑ και Δυικής Ευρώπης • Αποκλείονται οι χώρες κρατικού προγραμματισμού μέχρι την αλλαγή του καθεστώτος

Βασικά σημερινά οικονομικά δεδομένα της ΕΕ: Συγκριτικό κατά κεφαλήν εισόδημα

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

U 27

100.0

100.0 (π)

U 15 έλγιο

115.4

115.3

115.2

114.8

114.3

113.7

113.2

112.7

112.1

111.6

110.9

123.1

123.2

126.3

123.8

125.4

123.3

121.0

120.2

119.5

117.4

ουλγαρία

27.0

σεχία ανία

70.6

ερμανία σθονία ρλανδία

(ε)

(π) (π)

(π)

27.0

27.09

29.03

31.01

32.6

33.8

35.3

36.7

38.1

39.3

69.7

68.6

70.4

70.6

73.6

75.3

76.4

78.1

81.3

82.2

132.3

131.2

132.0

128.2

128.8

124.5

126.0

126.5

125.6

122.8

119.8

122.7

122.5

118.8

117.0

115.5

116.9

116.6

114.9

113.9

113.1

111.7

42.3

(ε)

121.2

(π)

42.3

44.6

46.1

49.8

54.4

57.2

62.0

67.4

70.6

70.3

126.0

130.9

132.5

137.9

140.5

142.0

143.8

147.0

149.3

145.8

(π)

λλάδα

83.5

83.0

84.3

86.8

90.4

92.3

94.2

95.6

96.8

97.3

97.2

σπανία

95.6

96.6

97.6

98.4

100.8

101.3

101.2

102.9

105.0

106.9

104.4

αλλία

115.3

115.0

115.7

116.0

116.3

112.1

110.3

112.3

111.7

111.2

108.8

120.0

117.9

117.2

118.2

112.2

111.0

106.9

105.0

103.2

101.4

98.5

87.6

89.0

91.2

89.5

89.2

90.5

92.5

92.0

93.4

92.0

36.1

36.8

38.8

41.3

43.4

45.8

49.8

53.6

58.0

58.6

38.7

39.3

41.5

44.1

49.1

50.5

53.5

56.5

61.0

63.0

238.0

244.4

234.8

240.9

248.4

254.0

265.7

279.4

277.5

276.0

53.6

56.2

59.0

61.5

63.4

63.2

64.0

64.8

63.5

62.8

80.7

81.2

83.9

78.1

79.7

78.6

77.4

77.9

77.2

77.3

76.4

128.9

131.2

134.6

134.1

133.7

129.7

129.5

132.1

131.7

ταλία Κύπρος

86.9

Λετονία

35.7

Λιθουανία Λουξεμβούργο Ουγγαρία Μάλτα Ολλανδία Αυστρία Πολωνία Πορτογαλία ουμανία

40.1

(ε) (ε)

(ε)

218.0

52.8

(ε)

131.9

47.9

(ε)

76.8

λοβενία

77.6

λοβακία

52.2

131.6

131.7

125.4

126.5

127.2

127.0

128.2

127.0

48.7

48.4

47.7

48.4

49.0

50.8

51.2

52.3

53.8

54.9

78.5

78.2

77.5

77.2

76.9

74.8

75.4

74.5

74.8

73.4

26.0 (ε)

(ε)

25.09

27.06

29.04

31.4

34.1

35.4

38.8

(π)

127.3

40.6

(π)

(π) (π)

(π

(π) (π)

(π)

41.9

79.4

79.7

79.6

82.2

83.4

86.4

88.0

89.1

90.9

91.5

50.3

52.5

54.3

55.6

57.2

60.5

63.6

68.6

71.0

(π)

Φινλανδία

114.7

115.4

117.6

116.1

115.5

113.3

116.6

115.0

116.8

115.9

ουηδία

122.8

125.7

127.1

121.8

121.4

123.0

125.0

123.6

124.4

126.1

124.6

122.1

123.8

120.9

119.4

117.5

115.3

49.3

50.4

52.1

55.9

56.6

26.07

27.08

28.03

Ην. Βασίλειο

117.9

Κροατία ΠΓΔΜ

44.4

ουρκία

42.7

(ε)

26.07 (ε)

118.1

42.8

(ε)

26.09

119.4

42.6

(ε)

27.0

120.1

43.8

(ε)

25.02

121.0

45.8

(ε)

25.01

47.8

(ε)

25.07

39.2

40.0

35.6

34.4

34.0

37.4

39.1

41.1

(π)

29.4

42.3

(π)

29.8

(π)

42.2

(π)

140.8

139.5

132.1

132.6

130.2

125.9

131.4

134.8

130.4

128.9

125.1

Νορβηγία λβετία ΗΠΑ

138.7

145.2

165.4

161.6

155.1

156.7

164.8

179.6

186.2

184.1

181.3

150.0

147.2

145.7

141.4

141.5

137.8

136.3

135.3

136.7

140.0

137.8

160.2

161.6

159.3

154.5

152.1

154.0

155.0

158.1

157.1

155.1

149.7

121.2

118.1

117.2

113.9

112.3

112.4

113.2

114.3

114.2

113.8

(π)

σλανδία

απωνία

)

(π)

125.6

50.7

(π)

132.6 131.6 (π)

(π)

111.2

(π)

(π) (π)

Ρυθμοί μεγέθυνσης ΑΕΠ Βέλγιο Δανία Γερμανία Ελλάδα Ισπανία Γαλλία Ιρλανδία Ιταλία Λουξεμβούργο Κάτω Χώρες Αυστρία Πορτογαλία Φιλανδία Σουηδία Ηνωμένο Βασίλειο EΕ-15 ΗΠΑ Ιαπωνία

1970-1980 3.4 2.2 2.7 4.6 3.5 3.3 4.7 3.6 2.6 3.0 3.6 4.7 3.4 2.0 1.9 2.9 3.2 4.5

1980-1990 1.9 2.0 2.2 0.7 3.0 2.4 3.6 2.2 4.5 2.2 2.3 3.2 3.1 2.0 2.7 2.4 2.9 4.0

1990-1998 1.7 2.7 2.0 1.9 2.1 1.6 7.7 1.2 5.0 2.6 2.1 2.4 1.5 1.0 2.0 1.8 2.7 1.1

Κατάταξη κρατών μελών με βάση το μέγεθος και το κατά κεφαλήν εισόδημα τους κονομικά εύρωστες (13) σο κατά κεφαλήν όδημα πάνω από το σο όρο

Μεγάλες χώρες (6) Πάνω από 30 εκ. κάτοικοι

Μεσαίες (13) 5-30 εκ. κάτοικοι

Ηνωμένο Βασίλειο (61 εκ.) Γερμανία (82 εκ.) Γαλλία (62 εκ.) Ιταλία (59 εκ.) Ισπανία (44 εκ.)

Ολλανδία (16 εκ.) Βέλγιο (11 εκ.) Αυστρία (8.3 εκ.) Σουηδία (9 εκ.) Φιλανδία (5.3 εκ.) Δανία (5.4 εκ.) Ελλάδα (11 εκ.) Πορτογαλία (11 εκ.) Τσεχία (10 εκ.)

σαίου εισοδήματος (7) σο κατά κεφαλήν όδημα πάνω από 70% μέσου όρου απτυσσόμενες (7) σο κατά κεφαλήν όδημα κάτω από 70% μέσου όρου

Πολωνία (38 εκ.)

Ουγγαρία (10 εκ.) Σλοβακία (5.4 εκ.) Βουλγαρία (7.7 εκ.) Ρουμανία (22 εκ.)

Μικρές (8) Κάτω από 5 εκ. κάτοικοι Λουξεμβούργο (0.48 εκ.) Ιρλανδία (4.3 εκ.)

Κύπρος (0.78 εκ.) Μάλτα (0.40 εκ.) Σλοβενία (2 εκ.) Εσθονία (1.3 εκ.) Λετονία (2.3 εκ.) Λιθουανία (3.4 εκ.)

Χώρες με σημαντικές αλλαγές σχετικής ευημερίας την τελευταία εικοσαετία Χώρα Ιρλανδία Ισπανία Γερμανία Ιταλία Ην. Βασίλειο

Αλλαγές Ταχύτατη άνοδος σχετικής ευημερίας (Κελτικό θαύμα) Σχετική άνοδος Σχετική μείωση, εν μέρει λόγω της ενσωμάτωσης της Ανατολικής Γερμανίας Σημαντική μείωση Μείωση στη δεκαετία του 70 και αρχές του 80 αλλά ταχύτατη άνοδος στη συνέχεια

Οι συνέπειες της κρίσης • Ιρλανδία (τράπεζες) • Νότος (δομές) • Ισπανία (και τα δύο)

Μάθημα 2 (2013) Περιβάλλον, δημιουργία και λειτουργία της ΕΕ

Διεθνείς οργανισμοί: Η ΕΕ λειτουργεί στο εσωτερικό ενός ευρύτερου διεθνούς πλαισίου

• Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (προσδιορίζει την παγκόσμια εμπορική πολιτική και εξασφαλίζει τη μείωση του προστατευτισμού) • O Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών OHE (United Nations U.N.) (μέσω UNCTAD, UNIDO κλπ υποστηρίζει τη συνεργασία με αναπτυσσόμενες χώρες) • Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) (επιρροή στη διαχείριση κρίσεων) και η Παγκόσμια Τράπεζα (αναπτυξιακή βοήθεια) • ΟΟΣΑ (διεθνής δημόσια δεξαμενή σκέψης που επηρεάζει τις επιλογές της πολιτικής ανταγωνιστικότητας, τρόπου διακυβέρνησης κλπ)

Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου • Δημιουργία 1995 (μετεξέλιξη GATT) • 159 μέλη (2013) • Στόχος: μείωση προστασίας στο παγκόσμιο εμπόριο • Δέσμευση για μη αύξηση προστασίας • Διαπραγματεύσεις μείωσης (Γενεύη 1947, Τόκυο, Ουρουγουάη… Doha): σημαντική μείωση του προστατευτισμού διαχρονικά αλλά παραμένουν ουσιαστικά θέματα, ιδιαίτερα η προστασία σε αγροτικά προϊόντα, που επηρεάζουν σημαντικά την Ευρωπαϊκή οικονομική πολιτική

Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου Ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων, Ελεύθερη κυκλοφορία των υπηρεσιών, Δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, Διακανονισμός αντιδικιών (Dispute Settlement) • Περιοδική απογραφή πολιτικής • Προσπάθεια υποστήριξης των λιγότερο αναπτυγμένων χωρών με ειδικά μέσα.

• • • •

Περιγραφή της διαδικασίας διεύρυνσης (αύξηση αριθμούς κρατών μελών) και εμβάθυνσης (μεταβίβαση εθνικών σε υπερεθνικές αρμοδιότατες)

1952

Διαδικασία διεύρυνσης (επίσημη ημερ. ένταξης) Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Βέλγιο, Λουξεμβούργο, Κάτω Χώρες

1958 1974

Ηνωμένο Βασίλειο, Ιρλανδία, Δανία

Διαδικασία εμβάθυνσης/ αποενοποίησης Δημιουργία ΕΚΑΧ

Συνθήκες

Δημιουργία ΕΟΚ, ΕΚΑΕ

Συνθήκη Ρώμης (ΕΟΚ, ΕΚΑΕ)

Δημιουργία ΕΤΠΑ, ΕΤΕ Νέο-προστατευτισμός

Συνθήκη Παρισιού (ΕΚΑΧ)

1980

1981

Ελλάδα

1986-7

Ισπανία, Πορτογαλία

1992

1995

Σουηδία, Φιλανδία, Αυστρία

1999

Επανεργοποίηση της Κοινής Αγοράς - Ενιαία Αγορά Διαρθρωτικές πολιτικές με στόχο τη συνοχή Συμφωνία για ΟΝΕ, μετονομασία σε Ευρωπαϊκή Ένωση

Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη

Δημοκρατικοί θεσμοί, Απασχόληση

Άμστερνταμ

2000 2002

2004

Πολωνία, Τσεχία, Σλοβακία, Ουγγαρία, Σλοβενία, Λετονία, Λιθουανία, Εσθονία, Μάλτα, Κύπρος

2007

Βουλγαρία, Ρουμανία

Το μέλλον

Τουρκία, Κροατία, ενδεχόμενα και άλλες Βαλκανικές χώρες και τα μέλη της Κοινοπολιτείας Ανεξάρτητων Κρατών

Υιοθέτηση ενιαίου νομίσματος και νομισματικής πολιτικής Θεσμικές και πολιτικές μεταρρυθμίσεις Καταργούνται οι πυλώνες (3ος διακυβερνητικός) Εξωτερική πολιτική ομοφωνία Αλλαγές ψήφων Κοινή Αμυντική Πολιτική Ενίσχυση Κοινοβουλίου Ενιαία δημοσιονομική πολιτική, αύξηση του κοινοτικού σε σχέση με τους εθνικούς προϋπολογισμούς

Συνθήκη του Μάαστριχτ

Νίκαια, στάθμιση ψήφων και Ευρωβουλή για 25

Το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα (ψηφίστηκε το 2004 αλλά αναμένεται επικύρωση από τα κράτη-μέλη)

Συνθήκη Λισαβόνας

Κυρίαρχες οικονομικές θεωρίες Συγκριτικά πλεονεκτήματα, ελεύθερος ανταγωνισμός στη μεταποίηση, θεωρίες τελωνειακών ενώσεων

Οικονομική συγκυρία

Θεωρία των άριστων νομισματικών ζωνών γίνεται γενικά αποδεκτή Νέες θεωρίες μεγέθυνσης (Romer) και εμπορίου (Krugman), νέες προσεγγίσεις στον ανταγωνισμό (Best) και την ανταγωνιστικότητα (Porter)

Πετρελαϊκή κρίση, άνοδος ΝΕΧ

Μείωση της τιμής του πετρελαίου

Παγκόσμια άνοδος, τεχνολογίες τηλεπικοινωνιών και πληροφοριών

Οικονομική κρίση στις ΗΠΑ

Μετά την κρίση του 2008 • Κρίση και εμβάθυνση; • Έχει μείνει χωρίς απάντηση προς το παρόν το ερώτημα αν η κρίση θα οδηγήσει σε παραπέρα εμβάθυνση (τραπεζική ένωση, δημοσιονομική συνεργασία) ή σε τάσεις απόενοποίησης (διάλυση της ΟΝΕ)

Η ΕΕ – όργανα λειτουργίας • • • • • • • •

Τα βασικά θεσμοθετημένα όργανα είναι: Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ευρωπαϊκή Επιτροπή Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής Ευρωπαίος επόπτης προστασίας των δεδομένων

Πληθυσμός 2007

ΕΕ (27 χώρες) Βέλγιο Βουλγαρία

ΑΕΠ, για το έτος 2007 (εκατ. Ευρώ)

Κατά κεφαλή ΑΕΠ σε pps για το έτος 2007 ΕΕ27=100

Αριθμός Μελών στην Ευρωβουλή

Στάθμιση Ειδικής Πλειοψηφίας (Συνθήκη της Νίκαιας)

785

Εκπροσώπηση ευρωβουλευτών (πληθυσμός/ Ευρωβουλευτές)

Εκπροσώπηση ειδικής πλειοψηφίας (πληθυσμός/ στάθμιση ψήφων)

495 128 529

12 339 731.1

100

345 (255)

10 584 534

334 917.2

119.5

441 022

882 045

7 679 290

28 898.6

38.1

426 627

767 929

Τσεχία

10 287 189

127 142.9

81.3

428 633

857 266

Δανία

5 447 084

227 671.2

122.8

389 077

778 155

Γερμανία

82 314 906

2 422 900

113.1

831 464

2 838 445

Εσθονία

1 342 409

15 270.3

70.6

223 735

335 602

Ιρλανδία

4 314 634

190 602.5

149.3

331 895

616 376

Ελλάδα

11 171 740

228 180.3

97.3

465 489

930 978

Ισπανία

44 474 631

1 050 595

106.9

823 604

1 647 209

Γαλλία

61 538 322

1 892 241.5

111.2

788 953

2 122 011

Ιταλία

59 131 287

1 535 540.4

101.4

758 093

2 039 010

778 684

15 636.2

93.4

129 781

194 671

Κύπρος Λετονία

2 281 305

19 936.3

58.0

253 478

570 326

Λιθουανία

3 384 879

28 422.9

61.0

260 375

483 554

476 187

36 277.7

277.5

79 365

119 047

10 066 158

101 130.6

63.5

419 423

838 847

Λουξεμβούργο Ουγγαρία Μάλτα Ολλανδία

407 810

541 5

77.3

81 562

135 937

16 357 992

567 066

132.6

605 852

1 258 307

Αυστρία

8 298 923

270 836.8

127.3

461 051

829 892

Πολωνία

38 125 479

308 638.4

53.8

706 027

1 412 055

Πορτογαλία

10 599 095

163 082.9

74.8

441 629

883 258

Ρουμανία

21 565 119

121 430.6

40.6

616 146

1 540 366

Σλοβενία

2 010 377

34 470.9

90.9

287 197

502 594

Σλοβακία

5 393 637

54 856.6

68.6

385 260

770 520

Φινλανδία

5 276 955

179 734

116.8

376 925

753 851

Σουηδία Ην. Βασίλειο

9 113 257

331 952.2

126.1

479 645

911 326

60 852 828

2 047 289.4

117.5

780 164

2 098 373

Βασικό χαρακτηριστικό της ΕΕ είναι η πολύ-πολιτισμικότητα

Ορολογία Αρχή της προσθετικότητας: H συμφωνία ότι η κοινοτική χρηματοδότηση δεν μπορεί να υποκαθιστά τις δημόσιες διαρθρωτικές δαπάνες. Οι ευρωπαϊκές ενισχύσεις λειτουργούν ως συμπληρωματικό στοιχείο των δαπανών αυτών. Αρχή της επικουρικότητας: Η Ευρωπαϊκή αντίληψη ότι οι αποφάσεις πρέπει να λαμβάνονται στο χαμηλότερο δυνατό επίπεδο διακυβέρνησης εκτός εαν υπάρχουν σαφή πλεονεκτήματα στο να παίρνονται ψηλότερα (οικονομίες κλίμακας, καταμερσιμός εργασίας, πιο αντικειμενική πολιτική κρίση). Τα βασικά επίπεδα διακυβέρνησης είναι: τοπικό περιφερειακό εθνικό ευρωπαϊκό Ευρωσκεπτικισμός: Τάση που αμφισβητεί τα οφέλη της Ευρωπαϊκής Ενοποίησης. Κοινοτικές πρωτοβουλίες: Το 9% του προϋπολογισμού περιφερειακής ανάπτυξης το διαχειρίζεται η Επιτροπή και όχι τα κράτη-μέλη. Κοινοτικό κεκτημένο: Το σύνολο της ευρωπαϊκής νομοθεσίας (πρωτογενές και παράγωγο δίκαιο) και οι πρακτικές που έχουν υιοθετηθεί/εφαρμοστεί σε κάθε χρονικό σημείο. Τριάδα (Triad): Κοινή ονομασία για τις ΗΠΑ, την Ε.Ε. και την Ιαπωνία που είναι οι πλουσιότερες χώρες του κόσμου και παρουσιάζουν κοινές δομές ανάπτυξης και ανταγωνιστικότητας. Υπερεθνικός: Παραπάνω από τον εθνικό και τον διεθνή με την έννοια ότι οι αποφάσεις που λαμβάνονται σε υπερεθνικό επίπεδο προτάσσονται του εθνικού και έχουν μέσα επιβολής ενώ οι διεθνείς αποφάσεις στηρίζονται σε αμοιβαιότητα και έχουν περιορισμένα μέσα επιβολής. Juste retour: Η ανάγκη (που εκφράζεται σε εθνικό επίπεδο) να εξασφαλίσει μια χώρα τουλάχιστον ίσο κέρδος με το κόστος της από τη συμμετοχή της σε μια υπερεθνική ενοποιητική διαδικασία.

Κανόνες λειτουργίας • Το κοινοτικό δίκαιο • Οι βασικές αρχές • Ο προϋπολογισμός

Το κοινοτικό δίκαιο Με την ευρεία έννοια, το κοινοτικό δίκαιο συμπεριλαμβάνει το σύνολο των κανόνων δικαίου που είναι εφαρμοστέοι στην κοινοτική έννομη τάξη, δηλαδή τις γενικές αρχές δικαίου, τη νομολογία του Δικαστηρίου, το δίκαιο που έχει προκύψει από τις εξωτερικές σχέσεις των Κοινοτήτων ή ακόμη το συμπληρωματικό δίκαιο που έχει προκύψει από τις συμβατικές πράξεις οι οποίες συνάπτονται μεταξύ των κρατών μελών για την εφαρμογή των Συνθηκών.

Το κοινοτικό δίκαιο Το κοινοτικό δίκαιο αποτελείται από: • το πρωτογενές δίκαιο δηλαδή τις συνθήκες που έχουν υπογραφεί μεταξύ των χωρών μελών και • το παράγωγο δίκαιο, δηλαδή τους κανόνες που περιλαμβάνονται στις πράξεις τις οποίες θέσπισαν τα κοινοτικά όργανα στο πλαίσιο της εφαρμογής του πρωτογενούς δικαίου

Το πρωτογενές δίκαιο Κείμενα σε εξέλιξη • Ιδρυτικές Συνθήκες ΕΟΚ, ΕΚΑΧ και ΕΚΑΕ, οι Πράξης Προσχώρησης των νέων κρατών μελών, η Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη, οι Συνθήκες του Άμστερνταμ, της Νίκαιας και του Μάαστριχτ • Η Συνθήκη της Λισαβόνας (οι περιπέτειες του Ευρωπαϊκού Συντάγματος). • Το πρωτογενές κοινοτικό δίκαιο αποτελείταιαπό το σύνταγμα και τα πρωτόκολλά του συμπεριλαμβανομένου και του Χάρτη θεμελιωδών δικαιωμάτων που έχει ενσωματωθεί σ' αυτό- καθώς και από τη συνθήκη Ευρατόμ.

Το παράγωγο δίκαιο • Ο κανονισμός (regulation): υποχρεωτικός ως προς όλα τα μέρη του, εφαρμόζεται άμεσα σε όλα τα κράτη μέλη. • Η οδηγία (directive): δεσμεύει το κράτος μέλος ως προς τα αποτελέσματα που πρέπει να επιτευχθούν, προϋποθέτει μεταφορά στο εθνικό νομοθετικό πλαίσιο ενώ παράλληλα αφήνει περιθώριο επιλογής όσον αφορά τον τύπο και τα μέσα εφαρμογής. • Η απόφαση (decision): υποχρεωτική ως προς όλα τα μέρη της, δεσμεύει εκείνους προς τους οποίους απευθύνεται και τους προσδιορίζει ρητά. • Η σύσταση (recommendation) και η γνώμη (opinion): μη υποχρεωτικές, έχουν χαρακτήρα δήλωσης. •

Ο έλεγχος της εφαρμογής του κοινοτικού δικαίου υπάγεται στη δικαιοδοσία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που είναι ο «θεματοφύλακας των Συνθηκών». Ο έλεγχος αυτός εκφράζει το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση στηρίζεται στο δίκαιο και στόχος της είναι η εξασφάλιση της τήρησής του και της πραγματικής εφαρμογής του στα κράτη μέλη και από αυτά. Κατά τα καθήκοντα ελέγχου που ασκεί, η Επιτροπή μεριμνά να διατηρήσει το ρόλο που διαδραματίζουν στο ζήτημα αυτό οι εθνικές, ιδίως οι δικαστικές, αρχές. Η Επιτροπή ενημερώνει, προειδοποιεί και επιβάλλει κυρώσεις στα κράτη μέλη σε περίπτωση που δεν τηρούνται οι κοινοτικές συνθήκες. Εάν η αιτιολογημένη γνώμη που αποστέλλει σε κράτος μέλος δεν φέρει αποτέλεσμα, μπορεί να προσφύγει στο Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων.

Η αρχή του ελεύθερου ανταγωνισμού • Έλεγχος κρατικών ενισχύσεων (για να αποφευχθεί η αλληλο-υπονόμευση και αθέμιτος ανταγωνισμός μεταξύ κρατώνμελών) • Τήρηση κανόνων ανταγωνισμού από επιχειρήσεις (ελέγχονται και επιβάλλονται πρόστιμα σε μονοπώλια, κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης κλπ)

Έλεγχος κρατικών ενισχύσεων • Κρατικές ενισχύσεις είναι οι επιδοτήσεις κάθε μορφής σε εγχώριες επιχειρήσεις (επιχορηγήσεις, επιδοτήσεις επιτοκίου, προνομιακά δάνεια, εξαγωγικές επιδοτήσεις, φοροαπαλλαγές κλπ). • Ελέγχονται από την ΕΕ στο μέτρο που διαστρέφουν τον ανταγωνισμό • Υπάρχουν ειδικές ρυθμίσεις για περιβάλλον, περιφερειακή ανάπτυξη, ΕΤΕ κλπ (για διόρθωση αποτυχιών της αγοράς και αντίστοιχη εξισορρόπηση) • Αξιολόγηση του προβλήματος σε σχέση με τις ρυθμίσεις και τις διαδικασίες του ΠΟΕ και το πρόβλημα της διεθνούς ανταγωνιστικότητας

Τήρηση κανόνων ανταγωνισμού από επιχειρήσεις • Μονοπωλιακές πρακτικές • Συνεργασίες • Κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης Σχέση εθνικής και Ευρωπαϊκής εποπτείας: κάθε αλλαγή σε εθνικό επίπεδο (εξαγορές και συγχωνεύσεις) ελέγχεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή εφόσον το μέγεθος της μπορεί να υπονομεύει τον ελεύθερο ανταγωνισμό

Προϋπολογισμός • Πηγές και χρήση πόρων ανά δραστηριότητα • Πηγές και χρήση πόρων ανά κράτος μέλος

Πηγές και χρήση πόρων ανά δραστηριότητα Πηγές ιδίων πόρων: • τα έσοδα από τελωνεία και δασμούς • δασμούς στα αγροτικά προϊόντα, • ποσοστό ΦΠΑ • ποσό περίπου ίσο με 1% του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος κάθε κράτους μέλους

Πηγές και χρήση πόρων ανά δραστηριότητα Χρήση ιδίων πόρων: • ΚΑΠ (σε πτώση ως ποσοστό) • Πολιτική Περιφερειακής Ανάπτυξης (σε άνοδο ως ποσοστό) • Απασχόληση και Κοινωνική Πολιτική • Ανταγωνιστικότητα • Διεθνείς σχέσεις (αναπτυξιακή βοήθεια)

Αξιολόγηση • Can Europe deliver growth (Sapir report)?

Πηγές και χρήση πόρων ανά κράτος μέλος

Σύγκριση με ΗΠΑ • SOME American states receive more in federal spending than they pay in federal taxes; others receive less. Over twenty years these fiscal transfers can add up to a sizeable sum. From 1990 to 2009, the federal government spent $1.44 trillion in Virginia but collected less than $850 billion in taxes, a gap of over $590 billion. But relative to the size of its economy, Virginia derived a smaller benefit from America’s fiscal union than states like New Mexico, Mississippi and West Virginia, where the 20-year transfer exceeded 200% of their annual GDP. Transfers to Puerto Rico, which is a US territory not a fully incorporated state, exceeded 290%. Where did these transfers come from? New York transferred over $950 billion to the rest of America’s fiscal union from 1990 to 2009. But relative to the size of its economy, Delaware made the biggest contribution, equivalent to more than twice its 2009 GDP

Σύγκριση με ΗΠΑ

Μάθημα 4 (2013) Βασικοί κανόνες και προϋπολογισμός της ΕΕ

Ενιαία Αγορά Αρχική Συνθήκη 1958 • Ελεύθερη κυκλοφορία εμπορευμάτων • Ελεύθερη κυκλοφορία εργασίας • Ελεύθερη κυκλοφορία κεφαλαίου • Ελεύθερη εγκατάσταση Βασικό πρόβλημα: ο τρόπος υλοποίησης και η μεταβατική περίοδος

Ιστορική ανασκόπηση • • • • • • • • • •

1951 – ΕΚΑΧ 1957 – ΕΟΚ Ως 1974: ενοποιητική διαδικασία 1974-1985: Τάσεις νέο-προστατευτισμού, αποτίμηση της απώλειας ευημερίας (έκθεση Cecchini) 1985 – Πράσινη Βίβλος με χρονοδιάγραμμα για πραγματικά Ενιαία Αγορά μετά το 1992 (Συνθήκη Schengen για την κατάργηση των συνόρων) 1987- Ισχύς της Συνθήκης Ενιαίας Αγορά με σαφή νομοθεσία και κοινούς κανόνες 1986-92 –280 νομοθετικές ρυθμίσεις για ενιαία νομοθεσία (αντί 12 εθνικές) 1991 – Συνθήκη του Maastricht (ΟΝΕ) 1/1/1993 – Ισχύς Ενιαίας Αγοράς. 1997 – Συνθήκη του Άμστερνταμ καταργεί τα διοικητικά σύνορα

Βασικές Ελευθερίες • Ελεύθερη κυκλοφορία αγαθών και υπηρεσιών • Ελεύθερη κυκλοφορία εργαζομένων, μισθωτών και μη • Δικαίωμα Εγκατάστασης • Ελεύθερη Διακίνηση Κεφαλαίων • (Ελεύθερη διακίνηση γνώσης)

ΟΝΕ

• Η νομισματική ένωση απαρτίζεται από χώρες που έχουν θεσπίσει ένα σύστημα σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών για τις μεταξύ τους συναλλαγές, ή, έχουν υιοθετήσει ένα κοινό νόμισμα.

Πλεονεκτήματα • η προβλεψιμότητα και η συγκρισιμότητα των τιμών • θετικές συνέπειες στις επενδύσεις, την παραγωγή, την απασχόληση και το εμπόριο Μειονεκτήματα • απώλεια άσκησης ανεξάρτητης νομισματικής και συναλλαγματικής πολιτική (επιρροή σε μεγ΄θυνη και απασχόληση)

Πότε είναι πιθανή η επιτυχία (οφέλη > κόστος) Στενές οικονομικές σχέσεις (οικονομική ολοκλήρωση): εμπορικές ροές, κίνηση συντελεστών παραγωγής

Άριστες Νομισματικές Περιοχές Μία νομισματική περιοχή χαρακτηρίζεται ως άριστη αν οι οικονομίες των χωρών που τη συγκροτούν χαρακτηρίζονται από υψηλό βαθμό ολοκλήρωση Πιθανά προβλήματα : • Ασύμμετρες συνέπειες κρίσεων/ύφεσης

Κόστος , όφελος ένταξης

ΟΕ (οφέλη από ένταξη)

ΚΕ (κόστος ένταξης)

θο ο

Βαθμός ολοκλήρωσης μεταξύ της υπό ένταξη χώρας και χωρών της Νομισματικής Ένωσης

Ιστορία 1957-1973: Bretton Woods (ένα σύστημα κανόνα χρυσού, αλλά η λειτουργία του ήταν βασισμένη στην κυριαρχία του δολαρίου, στο οποίο ήταν μετατρέψιμα όλα τα υπόλοιπα νομίσματα) 1969, στη διάσκεψη κορυφής της Χάγης, τέθηκε το θέμα δημιουργίας της ΟΝΕ, ως επίσημος στόχος της ΕΟΚ

Κατάρρευση του συστήματος • Η Κεντρική Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ σταμάτησε να ανταλλάσσει δολάρια με χρυσό, το δολάριο υποτιμήθηκε κατά 8%, έναντι του χρυσού, ενώ συμφωνήθηκαν ευρύτερα περιθώρια διακύμανσης των νομισμάτων σε σχέση με προηγουμένως. Μέσα σ’ ένα κλίμα μεγάλης αστάθειας στις αγορές συναλλάγματος, οι 6 της ΕΟΚ, το 1972, συμφώνησαν στενότερα περιθώρια διακύμανσης, που αναφέρονται ως το «φίδι» για τις μεταξύ των νομισμάτων τους ισοτιμίες, ενώ τα νομίσματα αυτά μπορούσαν να κινηθούν έναντι του δολαρίου μέσα σε ευρύτερα περιθώρια, το τούνελ Σμισθονιανή συμφωνία, Δεκέμβριος 1971. Τα περιθώρια διακύμανσης, μετά την αλλαγή των κεντρικά συμφωνημένων ισοτιμιών για δολάριο (υποτίμηση), γερμανικό μάρκο και γιαπωνέζικο γιεν (ανατίμηση), έγιναν 2,25% γύρω από τις κεντρικές ισοτιμίες.

Kίνητρα για τη δημιουργία της ΟΝΕ • H εξυπηρέτηση των συναλλαγών μεταξύ των μελών της τότε ΕΟΚ των έξι. Το κλίμα της αστάθειας των συναλλαγματικών ισοτιμιών τορπίλιζε την ομαλή διεξαγωγή του διεθνούς εμπορίου • Mε ένα κοινό νόμισμα οι χώρες της ΕΟΚ μπορούν να αποτυπώσουν ευκρινέστερα την σημασία των οικονομιών τους, σε διεθνή κλίμακα, προκαλώντας την απόλυτη κυριαρχία του δολαρίου • Πολιτικά κίνητρα (αύξηση της υπερεθνικής ευθύνης)

Πορ-ιστορία • Η έκθεση Werner του 1970, παρουσίασε ένα συγκεκριμένο σχέδιο για επίτευξη της ΟΝΕ, σε 3 στάδια, μέσα σε 10 χρόνια. • Η Κοινότητα θα κατέληγε με ενιαίο νόμισμα, ένα κεντρικό τραπεζικό σύστημα και εναρμονισμένη οικονομική πολιτική. • Η έκθεση Werner εγκρίθηκε τον Μάρτιο του 1971, αλλά τον Αύγουστο του 1971 ο ισχυρός κλονισμός του συστήματος σταθερών ισοτιμιών του συστήματος Bretton Woods, ματαίωσε τα σχέδια των 6 για την ΟΝΕ.

Το ευρωπαϊκό Νομισματικό Σύστημα (ΕΝΣ): 1979-1991 (εκτός ΗΒ) • Μηχανισμός Συναλλαγματικών Ισοτιμιών (ΜΣΙ), ένα σύστημα ρυθμιζόμενης σύνδεσης των νομισμάτων. Για όλα τα νομίσματα που συμμετείχαν στο ΕΝΣ, καθορίστηκε μία κεντρική ισοτιμία και ένα εύρος ±2,25% διακύμανσης γύρω απ’ αυτές τις κεντρικές τιμές, ενώ για τη Ιταλία ίσχυσε ένα μεγαλύτερο περιθώριο διακύμανσης, ±6%, αρχικά, έως το 1990.

Το ευρωπαϊκό Νομισματικό Σύστημα (ΕΝΣ): 1979-1991 (εκτός ΗΒ) • Αργότερα έγιναν δεκτές και άλλες χώρες με αυτό το διευρυμένο περιθώριο διακύμανσης: το 1989, έγινε δεκτή η Ισπανία, το 1990 η Βρετανία – που αποχώρησε το1992- και το 1992 η Πορτογαλία. Τελικά μπροστά στον κίνδυνο κατάρρευσης του ΜΣΙ και διάλυσης του ΕΝΣ, λόγω της οικονομικής αναταραχής των ετών 1992-93, έγιναν αποδεκτά τα ευρύτατα περιθώρια διακύμανσης ±15% και αυτά διατηρήθηκαν μέχρι του τελικού κλειδώματος των ισοτιμιών, το 1999, Στην πράξη, όλες οι χώρες του ΜΣΙ προσπάθησαν να διατηρήσουν τα στενά περιθώρια διακύμανσης του ±2,25%.

Το ευρωπαϊκό Νομισματικό Σύστημα (ΕΝΣ): 1979-1991 (εκτός ΗΒ) • Κατά την πρώτη πενταετία του 1980, οι επανευθυγραμμίσεις των κεντρικών ισοτιμιών ήταν αρκετά συχνές, ενώ στο δεύτερο μισό της δεκαετίας υπήρχε σχετική ηρεμία. Τα μεγάλα προβλήματα εμφανίστηκαν κατά τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1990

Το ευρωπαϊκό Νομισματικό Σύστημα (ΕΝΣ): 1979-1991 (εκτός ΗΒ) • Ευρωπαϊκή Λογιστική Μονάδα (ECU). Το ECU, ήταν μία λογιστική μονάδα μέτρησης και αποθεματοποίησης της αξίας. Η αξία της ήταν ο σταθμικός μέσος όρος των νομισμάτων που συμμετείχαν στο ΕΝΣ. Η στάθμιση του κάθε νομίσματος, ανάλογη με την οικονομική δύναμη της κάθε χώρας, αναπροσαρμοζόταν όταν αυτό κρινόταν απαραίτητο. Από το 1989, τα νομίσματα και των 12 χωρών της ΕΟΚ συμμετείχαν στο ECU. ECU: European Currency Unit

Το ευρωπαϊκό Νομισματικό Σύστημα (ΕΝΣ): 1979-1991 (εκτός ΗΒ) συνεχ. • προοπτική για ενιαίο νόμισμα και σύγκλιση οικονομικών πολιτικών. • έναν πιστωτικό μηχανισμό: κάθε χώρα μετέφερε το 20% των συναλλαγματικών αποθεμάτων και των αποθεμάτων της σε χρυσό σε ένα κοινό ταμείο

Περίοδος 1992-93: κίνδυνος διάλυσης του ΕΝΣ • Το ΕΝΣ κινδύνευσε να διαλυθεί κατά τα έτη 1992-93, καθώς μία σειρά από γεγονότα και συγκυρίες εξέθεσαν τα ευρωπαϊκά νομίσματα σε άγριες κερδοσκοπικές επιθέσεις. • Ένας παράγων που έπαιξε καταλυτικό ρόλο στην αποσταθεροποίηση του συστήματος, ήταν η ενοποίηση της Γερμανίας, το 1990. • Η Γερμανία αφιέρωσε σημαντικούς πόρους, αυξάνοντας το δημοσιονομικό της έλλειμμα από 5% σε 13% και την προσφορά χρήματος για να στηρίξει την οικονομική βάση της ανατολικής Γερμανίας. Το αποτέλεσμα ήταν ότι ο κίνδυνος αύξησης του πληθωρισμού, ώθησε την Γερμανική Κεντρική Τράπεζα, την Bundesbank, σε αύξηση των επιτοκίων κατά 3%, με συνέπεια τα γερμανικά επιτόκια να είναι σημαντικά υψηλότερα των υπολοίπων μελών του ΕΝΣ.

Περίοδος 1992-93: κίνδυνος διάλυσης του ΕΝΣ • Μερικές χώρες της ΕΚ, όπως η Ιταλία και η Ισπανία, είχαν πληθωρισμό πολύ υψηλότερο της Γερμανίας, με συνέπεια την απώλεια της ανταγωνιστικότητας και ένα διευρυμένο έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών.

Νέα έμφαση στην ενοποίηση • Το 1988 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ανέθεσε στον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Jacque Delors, να συνεργαστεί με τους διοικητές των Κεντρικών Τραπεζών των χωρών της Κοινότητας, ώστε να καταγράψουν ένα σχέδιο για την υλοποίηση της ΟΝΕ. Πράγματι, η επιτροπή αυτή, στην έκθεση που συνέταξε και παρουσίασε τον Απρίλιο του 1989, πρότεινε την υλοποίηση της ΟΝΕ σε 3 στάδια. Επίσης, στην έκθεση γνωστή ως έκθεση Delors, περιγράφονται οι συνθήκες και διαδικασίες που θα έπρεπε να ισχύουν ώστε να διευκολύνουν την πορεία προς την οικονομική σύγκλιση και την ΟΝΕ. Ως απαραίτητες προϋποθέσεις για το κλείδωμα των ισοτιμιών στο τελευταίο στάδιο, η έκθεση τονίζει την σταθερότητα των τιμών και την δημοσιονομική πειθαρχία.

• Τον Ιούνιο του 1989, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποδέχθηκε την έκθεση Delors και μάλιστα, υπέδειξε την 1η Ιουλίου του 1990, την έναρξη του α΄ σταδίου για την οικονομική ενοποίηση, συγχρόνως δε πρότεινε και την πλήρη απελευθέρωση της κίνησης κεφαλαίου. Οι διεργασίες που ακολούθησαν κατέληξαν στη διάσκεψη κορυφής του Μάαστριχτ, το1991. Εκεί, αποφασίστηκαν και συμφωνήθηκαν όλα τα κρίσιμα ζητήματα για τη επίτευξη της ΟΝΕ. Ειδικότερα, με βάση τη Έκθεση Delors, αποφασίστηκε η διαδικασία που θα κατέληγε στην ΟΝΕ και επίσης αποφασίστηκε η δημιουργία μίας πολιτικής ένωσης με το όνομα Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ).

ΟΝΕ με βάση τη Συνθήκη του Μάαστριχτ • Α΄ στάδιο: διαρκεί από το 1990 έως το τέλος του 1993 και περιλαμβάνει την • απελευθέρωση στην κίνηση κεφαλαίου, δηλαδή την κατάργηση των συναλλαγματικών ελέγχων. • απελευθέρωση του Τραπεζικού Συστήματος. • απαγόρευση χρηματοδότησης δημοσιονομικών ελλειμμάτων με έκδοση νέου χρήματος. • αύξηση των πόρων που στόχευαν στην εξάλειψη των ανισοτήτων μεταξύ των περιοχών της Ένωσης.

ΟΝΕ με βάση τη Συνθήκη του Μάαστριχτ (συνέχ.) Β΄ στάδιο: διαρκεί από το 1994 έως το τέλος του 1999 και σ’ αυτό το διάστημα • καθιερώνεται ο έλεγχος και η εποπτεία των δημοσίων οικονομικών από την Επιτροπή. • δημιουργείται το Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ίδρυμα (ΕΝΙ), που απαρτίζεται από τις Κεντρικές Τράπεζες των χωρών μελών και συντονίζει τη νομισματική πολιτική.

ΟΝΕ με βάση τη Συνθήκη του Μάαστριχτ (συνέχ.) Γ΄ στάδιο: ξεκινά από τις αρχές του 1999 και συνεχίζει. Στο τελικό αυτό στάδιο • εισάγεται το ενιαίο νόμισμα αφού έχει επιτευχθεί η σύγκλιση με βάση τα κριτήρια που ορίζει η συνθήκη. • το Ευρωπαϊκό Σύστημα Κεντρικών Τραπεζών που απαρτίζεται από τις Εθνικές Κεντρικές Τράπεζες και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ)-ασκεί την κοινή νομισματική πολιτική.

• • • • •

Τα κριτήρια της οικονομικής σύγκλισης που ορίζει η Συνθήκη του Μάαστριχτ Πληθωρισμός: δεν πρέπει να είναι μεγαλύτερος από 1,5%

του μέσου όρου των του πληθωρισμού των χωρών με τα 3 χαμηλότερα επιτόκια. Ελλειμμα του κρατικού προϋπολογισμού: δεν μπορεί να είναι υψηλότερο του 3% του Ακαθάριστου Εγχωρίου Προϊόντος (ΑΕΠ). Δημόσιο χρέος: όχι υψηλότερο του 60% του ΑΕΠ. Μακροπρόθεσμα επιτόκια: όχι υψηλότερα από το 2% του μέσου όρου των επιτοκίων των χωρών με τις 3 καλύτερες επιδόσεις όσον αφορά τον πληθωρισμό. Θεσμικά: υπαγωγή του εθνικού νομίσματος στους κανόνες του ΕΝΣ και για 2 χρόνια πριν την εισαγωγή του ευρώ δεν οι ισοτιμίες δεν πρέπει να μεταβάλλονται.

Όργανα και τρόπος λειτουργίας 



•

Η "Ευρωομάδα" (Eurogroup). Συντονίζει τις πολιτικές κοινού ενδιαφέροντος για τα κράτη μέλη της ευρωζώνης. Αποτελείται από τους υπουργούς οικονομικών των χωρών της ευρωζώνης. Συνήθως συνεδριάζει μία ημέρα πριν την συνεδρίαση του Ecofin, για να επεξεργαστεί τις θέσεις των χωρών της ευρωζώνης για θέματα σχετικά με την οικονομία. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (EΚΤ) που χαράσσει τη νομισματική πολιτική με κύριο στόχο τη σταθερότητα των τιμών.

Η άσκηση της νομισματικής πολιτικής στην ΟΝΕ 1. Η ΕΚΤ και οι Κεντρικές Τράπεζες της ευρωζώνης ελέγχουν την νομισματική βάση, έχοντας το προνόμιο έκδοσης νέου χρήματος. Επίσης επηρεάζουν τα επιτόκια και την αγορά χρήματος στην ευρωζώνη. 2. Το Ευρωσύστημα ασκεί την συναλλαγματική πολιτική. Η ΕΚΤ και οι Κεντρικές Τράπεζες σε συνεργασία επηρεάζουν τις συναλλαγματικές ισοτιμίες του ευρώ με τα άλλα νομίσματα. Αυτό έχει σκοπό να αποτρέψει μεγάλες διακυμάνσεις των συναλλαγματικών ισοτιμιών 3. Εξασφάλιση της ομαλότητας του συστήματος πληρωμών μεταξύ των Κεντρικών Τραπεζών της ευρωζώνης και των υπολοίπων πιστωτικών ιδρυμάτων. Ο απρόσκοπτος δανεισμός και η αποπληρωμή των δανείων αποτελούν τον πυρήνα της ομαλής λειτουργίας του νομισματικού τομέα της ευρωζώνης. 4. Τα συναλλαγματικά διαθέσιμα της ΟΝΕ φυλάσσονται στην ΕΚΤ και στις υπόλοιπες Κεντρικές Τράπεζες του ευρωσυστήματος. Τα διαθέσιμα δίνουν την δυνατότητα στο Τραπεζικό Σύστημα να εκτελεί πράξεις συναλλάγματος, όποτε αυτό καθίσταται αναγκαίο. Η κάθε Κεντρική Τράπεζα φυλάσσει τα δικά της συναλλαγματικά διαθέσιμα, αλλά αν οι πράξεις συναλλάγματος που υπερβαίνουν κάποια όρια, υπόκεινται στην έγκριση της ΕΚΤ. 5. Τα συναλλαγματικά διαθέσιμα αποτελούνται κυρίως από χρήμα που έχει εκδοθεί εκτός της ζώνης του ευρώ (δολάρια, γιέν, στερλίνες…). Επίσης, στα συναλλαγματικά αποθέματα συγκαταλέγονται τα Ειδικά Τραβηκτικά Δικαιώματα, που εκδίδει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και κατανέμει στα μέλη του, καθώς και τα όποια αποθέματα χρυσού διαθέτουν οι Κεντρικές Τράπεζες των χωρών.

• Ο πρωταρχικός στόχος της νομισματικής πολιτικής που ασκεί η ΕΚΤ, σύμφωνα με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ, είναι η διατήρηση της σταθερότητας των τιμών, μέσα στις χώρες της ζώνης του ευρώ. Κι αυτό διότι η σταθερότητα των τιμών θεωρείται η προϋπόθεση για την επέκταση της οικονομικής δραστηριότητας και την αύξηση της απασχόλησης. Δεν υπάρχει ρητή αναφορά σε στόχο μεγέθυνσης/ανάπτυξης

Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης (Stability Growth Pact) Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ελέγχει το μέγεθος του δημοσιονομικού ελλείμματος και του δημοσίου χρέους ώστε να μην ξεπερνούν το 3% και το 60% του ΑΕΠ, αντιστοίχως. Το Συμβούλιο μπορεί να απευθύνει έγκαιρη προειδοποίηση για την αποφυγή παρεκκλίσεων. Αν αυτά τα όρια ξεπεραστούν, τίθεται σε ισχύ η διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος, που ξεκινά με υποδείξεις για περιστολή των ελλειμμάτων μέσα σε συγκεκριμένα χρονικά περιθώρια και μπορεί να καταλήξει σε επιβολή άλλων μορφών κυρώσεων, όπως πρόστιμα. Το 2005, το ΣΣΑ τροποποιήθηκε με την έγκριση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, μετά από πιέσεις της Γαλλίας και Γερμανίας. Οι αλλαγές αφορούσαν όχι την άμεση χαλάρωση των κριτηρίων, αλλά την εξέταση των ιδιαίτερων συνθηκών που οδήγησαν στη δημιουργία υπερβολικού ελλείμματος, σε κάθε χώρα , πριν επιβληθούν κυρώσεις. Οι τροποποιήσεις του ΣΣΑ περιλαμβάνονται στη Συνθήκη της Λισσαβόνας, που ισχύει από 1η Δεκεμβρίου, 2009.

Σήμερα 17 μέλη 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17.

Αυστρία Βέλγιο Κύπρος Εσθονία Φινλανδία Γαλλία Γερμανία Ελλάδα Ιρλανδία Ιταλία Λουξεμβούργο Μάλτα Ολλανδία Πορτογαλία Σλοβακία Σλοβενία Ισπανία

Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF:European Financial Stability Facility)

• Οργανο ειδικού σκοπού (special purpose vehicle – φορέας ειδικού σκοπού) που συμφωνήθηκε από τα 27 κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις 9 Μαΐου 2010 με στόχο τη διατήρηση της οικονομικής σταθερότητας στην Ευρώπη με την παροχή οικονομικής βοήθειας προς τα κράτη της ευρωζώνης σε οικονομική δυσκολία. • Η επίσημη ημερομηνία ίδρυσής του ήταν η 7η Ιουνίου 2010 ενώ σε πλήρη δράση ξεκίνησε από τις 4 Αυγούστου 2010. Το ταμείο έχει την έδρα του στην πόλη του Λουξεμβούργου. Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων παρέχει σε αυτό υπηρεσίες διαχείρισης διαθεσίμων και διοικητική υποστήριξη μέσω συμβάσεων σε επίπεδο υπηρεσιών. • To EFSF είχε, αρχικά, την μέγιστη πιστοληπτική διαβάθμιση (AAA από την Fitch Ratings και την Standard & Poor’s και Αaa από την Moody’s).Στις 16 Ιανουαρίου 2012 η Standard & Poor’s υποβάθμισε την πιστοληπτική του ικανότητα σε AA+.

ESM European Stability Mechanism • Μόνιμος μηχανισμός, διάδοχος του EFSF • Έλεγχος τραπεζών που δεν είναι σε θέση να καλύψουν τις χρηματοπιστωτικές τους ανάγκες

Αναμενόμενες (πιθανές) αλλαγές • Πρωτοβουλίες της ΕΚΤ για ενίσχυση της Περιφέρειας (τιτλοποιημένα δάνεια ΜΜΕ για να ενισχυθεί η ρευστότητα των περιφερειακών ευρωπαϊκών τραπεζών)

2000 ελάχιστο εισόδημα Nord-Est Sud - Muntenia Yuzhen tsentralen Sud-Vest Oltenia Severen tsentralen Sud-Est Nord-Vest Severozapaden Severoiztochen Centru Vest Poranesna jugoslovens Yugoiztochen Lubelskie Podkarpackie Észak-Magyarország

18 21 22 22 23 23 24 26 27 27 27 27 30 34 34 35

Πολιτική περιφερειακής ανάπτυξης • Υπάρχει σημαντική ανισότητα εντός και μεταξύ των κρατών μελών • Η πολιτική περιφερειακής ανάπτυξης ήταν (και σε μεγάλο βαθμό παραμένει) εθνική αρμοδιότητα • Ωστόσο με την προώθηση της ΕΕΠ αυξήθηκαν σημαντικά τα κονδύλια περιφερειακής ανάπτυξης της ΕΕ

2000 μέγιστο εισόδημα Lombardia North Eastern Scotland Bremen Berkshire, Buckingham Hovedstaden Darmstadt Helsinki-Uusimaa Provincia Autonoma di Utrecht Oberbayern Stockholm Île de France Wien Hamburg Dresden Luxembourg Rég. Bruxelles / Brusse Inner London

154 154 156 156 159 161 161 164 167 172 177 180 182 199 206 244 256 302

2010 χαμηλότερο εισόδημα Nord-Est Sud - Muntenia Yuzhen tsentralen Sud-Vest Oltenia Severen tsentralen Sud-Est Nord-Vest Severozapaden Severoiztochen Centru Vest Poranesna jugoslovens Yugoiztochen Lubelskie

29 39 30 36 29 38 42 26 36 45 53 36 36 42

2010 μέγιστο εισόδημα Lombardia North Eastern Scotland Bremen Berkshire, Buckingham Hovedstaden Darmstadt Helsinki-Uusimaa Provincia Autonoma di Utrecht Oberbayern Stockholm Île de France Wien Hamburg Dresden Luxembourg Rég. Bruxelles / Brusse Inner London

132 162 158 143 157 161 154 146 155 163 168 180 165 203 87 266 223 328

Regional gross domestic product (PPS per inhabitant in % of the EU27 average) by NUTS 2 regions geo\time

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

Rég. Bruxelles / Brussels Gewest

256

252

256

248

240

237

227

220

217

224

223

Prov. Antwerpen

148

143

146

143

142

141

138

135

137

Prov. Limburg (BE)

106

104

105

104

100

Prov. Oost-Vlaanderen

109

107

110

108

106

105

104

107

Prov. Vlaams-Brabant

130

129

128

127

125

124

122

121

126

Prov. West-Vlaanderen

118

116

117

116

114

112

111

109

110

112

Prov. Brabant Wallon

116

115

118

116

117

116

115

111

117

119

131

Prov. Hainaut

Prov. Liège

Prov. Luxembourg (BE)

Prov. Namur

Extra-Regio NUTS 2 Severozapaden

: 26

: 27

: 28

: 26

: 27

: 28

: 27

: 26

Severen tsentralen

Severoiztochen

Yugoiztochen

Yugozapaden

Yuzhen tsentralen

Extra-Regio NUTS 2 Praha

: 139

: 148

: 151

: 160

: 163

: 166

: 168

: 177

: 175

(b)

: 176

: 172

Strední Cechy

(b)

Jihozápad

(b)

Severozápad

(b)

Severovýchod

(b)

Jihovýchod

(b)

Strední Morava

(b)

Moravskoslezsko

(b)

Extra-Regio NUTS 2

(b)

Hovedstaden

159

153

151

148

151

147

145

147

148

157

Sjælland

Syddanmark

118

115

117

112

113

108

110

112

111

114

Midtjylland

122

120

122

116

117

111

114

113

115

116

Nordjylland

114

112

115

111

109

105

108

107

109

111

110

Extra-Regio NUTS 2 Stuttgart

: 143

: 144

: 140

: 141

: 139

: 136

: 139

: 141

: 142

: 133

: 144

Karlsruhe

135

134

132

131

132

133

132

133

128

132

Freiburg

119

117

115

114

113

114

111

107

111

Tübingen

123

120

121

122

123

124

118

124

Oberbayern

172

168

166

167

168

165

156

158

163

Niederbayern

112

114

115

110

111

117

Oberpfalz

121

117

118

119

118

120

122

117

122

Oberfranken

115

112

111

113

112

102

108

111

Mittelfranken

137

131

132

133

135

133

132

131

123

126

128

Unterfranken

116

115

116

118

117

115

119

Schwaben

121

120

121

120

119

121

122

120

114

116

118

Berlin

109

105

102

100

107

111

112

Brandenburg

Bremen

156

155

156

158

159

157

160

149

158

Hamburg

199

200

198

199

197

191

186

200

196

203

Darmstadt

161

157

161

159

160

158

155

161

159

161

Gießen

107

105

104

105

106

108

106

107

108

105

107

Kassel

113

112

115

114

115

114

111

115

Mecklenburg-Vorpommern

Braunschweig

113

107

109

110

111

110

111

109

106

115

Hannover

116

110

109

110

109

114

110

113

112

116

Lüneburg

Weser-Ems

105

103

100

103

102

107

Düsseldorf

130

129

128

129

127

130

133

130

135

Köln

125

121

120

118

117

118

122

123

124

Münster

106

103

107

Detmold

116

112

110

109

110

108

111

114

113

115

Arnsberg

109

106

105

106

107

106

107

106

103

107

Koblenz

100

102

Trier

Rheinhessen-Pfalz

112

108

107

108

106

107

108

112

Saarland

108

106

104

106

109

113

116

107

112

Dresden

206

207

212

219

221

219

220

221

Chemnitz

Leipzig

Sachsen-Anhalt

Schleswig-Holstein

109

107

103

104

103

102

101

Th端ringen

Extra-Regio NUTS 2 Eesti

: 45

: 46

: 50

: 55

: 57

: 61

: 66

: 70

: 69

: 63

Extra-Regio NUTS 2 Border, Midland and Western

: 93

: 94

: 98

: 103

: 102

: 105

: 101

: 92

: 88

: 85

Southern and Eastern

146

147

154

157

160

161

163

147

145

Extra-Regio NUTS 2 Anatoliki Makedonia, Thraki

: 63

: 66

: 68

: 67

: 66

: 68

: 70

: 66

Kentriki Makedonia

Dytiki Makedonia

Thessalia

Ipeiros

Ionia Nisia

Dytiki Ellada

Sterea Ellada

101

100

Peloponnisos

Attiki

100

107

110

111

116

119

117

121

124

115

Voreio Aigaio

Notio Aigaio

103

107

109

108

111

109

114

118

107

Kriti

Extra-Regio NUTS 2 Galicia

: 76

: 79

: 80

: 81

: 83

: 87

: 88

: 92

: 90

Principado de Asturias

Cantabria

100

103

105

100

País Vasco

119

120

123

125

126

129

134

136

134

132

Comunidad Foral de Navarra

124

123

127

128

131

130

129

126

La Rioja

110

111

110

109

112

114

112

110

Aragón

102

107

108

109

112

114

115

113

111

Comunidad de Madrid

132

134

133

132

133

136

134

136

129

Castilla y León

101

Castilla-la Mancha

Extremadura

Cataluña

118

119

122

121

123

120

116

Comunidad Valenciana

Illes Balears

120

119

116

114

113

115

113

111

110

105

Andalucía

Región de Murcia

Ciudad Autónoma de Ceuta (ES)

Ciudad Autónoma de Melilla (ES)

Canarias (ES)

Extra-Regio NUTS 2 Île de France

: 180

: 179

: 181

: 174

: 169

: 171

: 166

: 175

(b)

: 177

: 180

Champagne-Ardenne

109

106

105

102

101

(b)

Picardie

(b)

Haute-Normandie

106

105

104

100

(b)

Centre (FR)

103

104

103

100

(b)

Basse-Normandie

(b)

Bourgogne

102

101

(b)

Nord - Pas-de-Calais

(b)

Lorraine

(b)

Alsace

115

114

113

106

105

103

101

100

(b)

103

100

Franche-Comté

102

103

(b)

Pays de la Loire

104

105

101

100

(b)

Bretagne

100

(b)

Poitou-Charentes

(b)

Aquitaine

103

105

106

100

(b)

Midi-Pyrénées

101

104

100

(b)

Limousin

(b)

Rhône-Alpes

117

115

112

111

110

109

108

(b)

109

108

Auvergne

(b)

Languedoc-Roussillon

(b)

Provence-Alpes-Côte d'Azur

106

107

104

103

104

103

(b)

102

Corse

(b)

Guadeloupe (FR)

(b)

Martinique (FR)

(b)

Guyane (FR)

(b)

Réunion (FR)

(b)

Extra-Regio NUTS 2

(b)

Piemonte

132

133

126

125

120

117

115

114

110

109

Valle d'Aosta/Vallée d'Aoste

142

146

138

141

135

133

131

129

133

132

133

Liguria

121

124

116

112

110

108

110

111

110

106

Lombardia

154

155

148

145

138

135

133

132

135

133

132

Provincia Autonoma di Bolzano/Bozen

164

162

151

149

147

142

143

144

148

146

Provincia Autonoma di Trento

146

137

134

127

124

122

123

124

121

Veneto

141

140

131

127

124

123

122

121

120

116

Friuli-Venezia Giulia

136

137

130

126

121

120

121

119

116

115

Emilia-Romagna

122

Toscana

127

128

122

120

115

112

113

109

Umbria

116

109

107

102

Marche

102

Lazio

135

138

133

131

129

127

123

122

120

122

117

Abruzzo

101

102

Molise

Campania

Puglia

Basilicata

Calabria

Sicilia

Sardegna

Extra-Regio NUTS 2 Kypros

: 88

: 90

: 88

: 91

: 93

: 94

: 99

: 100

: 97

Extra-Regio NUTS 2 Latvija

: 36

: 38

: 41

: 44

: 47

: 49

: 53

: 57

: 58

: 54

Extra-Regio NUTS 2 Lietuva

: 40

: 42

: 45

: 50

: 52

: 55

: 58

: 62

: 65

: 58

: 61

Extra-Regio NUTS 2 Luxembourg

: 244

: 234

: 240

: 247

: 252

: 254

: 270

: 274

: 263

: 255

: 266

Extra-Regio NUTS 2 Közép-Magyarország

: 83

: 91

: 100

: 99

: 100

: 102

: 103

: 101

: 105

: 109

: 107

Közép-Dunántúl

Nyugat-Dunántúl

Dél-Dunántúl

Észak-Magyarország

Észak-Alföld

Dél-Alföld

Extra-Regio NUTS 2 Malta

: 87

: 81

: 82

: 80

: 78

: 81

: 84

: 86

Extra-Regio NUTS 2 Groningen

: 149

: 155

: 153

: 152

: 151

: 159

: 171

: 162

(p)

: 193

(p)

: 173

(p)

: 180

Friesland (NL)

110

107

105

102

105

104

106

(p)

107

(p)

106

(p)

104

Drenthe

107

106

101

102

100

103

(p)

103

(p)

100

(p)

Overijssel

116

115

112

111

113

(p)

116

(p)

116

(p)

116

Gelderland

114

113

112

109

108

110

111

(p)

112

(p)

112

(p)

110

Flevoland

102

(p)

Utrecht

167

168

165

157

155

156

154

155

(p)

154

(p)

159

(p)

155

Noord-Holland

153

150

156

151

152

150

(p)

150

(p)

149

(p)

150

Zuid-Holland

136

135

131

134

133

136

(p)

136

(p)

132

(p)

131

Zeeland

115

113

119

117

116

115

121

(p)

125

(p)

120

(p)

123

Noord-Brabant

136

134

132

128

130

131

(p)

133

(p)

131

(p)

131

Limburg (NL)

119

118

119

115

116

115

118

(p)

118

(p)

115

(p)

117

Extra-Regio NUTS 2

(p)

Burgenland (AT)

Niederösterreich

109

102

103

105

101

102

103

105

Wien

182

174

176

173

170

166

160

161

163

165

Kärnten

110

104

105

107

108

106

105

104

107

Steiermark

112

108

107

109

111

110

109

108

110

Oberösterreich

128

122

123

124

123

124

122

124

126

Salzburg

147

139

141

143

145

141

143

142

144

146

Tirol

135

130

132

133

132

131

132

129

128

131

132

Vorarlberg

136

131

134

133

134

131

132

130

131

133

135

Extra-Regio NUTS 2 Lódzkie

: 43

: 44

: 45

: 47

: 48

: 50

: 52

: 55

: 58

Mazowieckie

102

Malopolskie

Slaskie

Lubelskie

Podkarpackie

Swietokrzyskie

Podlaskie

Wielkopolskie

Zachodniopomorskie

Lubuskie

Dolnoslaskie

Opolskie

Kujawsko-Pomorskie

Warminsko-Mazurskie

Pomorskie

Extra-Regio NUTS 2 Norte

: 65

: 64

: 63

: 60

: 62

: 64

: 65

Algarve

Centro (PT)

Lisboa

114

113

112

109

112

111

110

109

113

112

Alentejo

Região Autónoma dos Açores (PT)

Região Autónoma da Madeira (PT)

105

101

103

105

104

Extra-Regio NUTS 2 Nord-Vest

: 24

: 26

: 28

: 30

: 33

: 36

: 40

: 42

: 43

: 42

Centru

Nord-Est

Sud-Est

Sud - Muntenia

Bucuresti - Ilfov

117

111

Sud-Vest Oltenia

Vest

Extra-Regio NUTS 2 Vzhodna Slovenija

: 68

: 67

: 70

: 69

: 72

: 73

: 75

: 71

: 69

Zahodna Slovenija

101

104

105

106

107

108

104

100

Extra-Regio NUTS 2 Bratislavský kraj

: 109

: 115

: 122

: 125

: 129

: 146

: 147

: 160

: 167

: 177

: 176

Západné Slovensko

Stredné Slovensko

Východné Slovensko

Extra-Regio NUTS 2 Itä-Suomi (NUTS 2006) Länsi-Suomi

: : 102

: : 103

: : 102

: : 101

: : 103

: : 102

: : 101

: : 105

: : 107

: : 103

: : 102

Helsinki-Uusimaa

161

158

155

149

153

151

152

156

158

156

154

Etelä-Suomi

109

106

107

104

109

106

104

106

100

Pohjois- ja Itä-Suomi

Åland

146

159

157

151

154

149

144

140

134

146

137

Extra-Regio NUTS 2 Stockholm

: 177

: 167

: 168

: 174

: 169

: 167

: 171

: 169

: 171

: 168

Östra Mellansverige

109

105

106

107

108

104

105

107

106

101

105

Småland med öarna

115

110

112

113

104

109

112

103

108

Sydsverige

117

110

111

113

108

109

114

108

104

107

Västsverige

122

119

117

121

122

117

119

120

118

113

117

Norra Mellansverige

110

104

105

107

109

105

106

100

106

Mellersta Norrland

115

117

113

112

115

111

110

109

113

112

120

Övre Norrland

110

108

111

115

113

118

115

120

108

126

Extra-Regio NUTS 2 Tees Valley and Durham

: 87

: 85

: 82

: 86

: 90

: 84

: 81

: 78

: 77

Northumberland and Tyne and Wear

101

Cumbria

Greater Manchester

108

109

107

109

112

110

107

102

Lancashire

Cheshire

127

132

131

130

128

123

118

115

118

Merseyside

East Yorkshire and Northern Lincolnshire

North Yorkshire

107

108

111

110

105

103

100

South Yorkshire

Derbyshire and Nottinghamshire

102

104

106

105

106

107

104

Leicestershire, Rutland and Northamptonshire

117

114

113

117

120

117

114

111

106

104

Lincolnshire

Herefordshire, Worcestershire and Warwickshire

104

102

101

105

103

105

Shropshire and Staffordshire

West Midlands

113

114

113

114

113

110

105

102

East Anglia

106

108

109

110

113

111

113

107

100

Bedfordshire and Hertfordshire

134

135

132

136

139

130

125

120

115

113

Essex

105

106

101

100

Inner London

302

309

307

317

324

334

329

323

325

332

328

Outer London

110

107

108

109

111

109

106

104

Berkshire, Buckinghamshire and Oxfordshire

156

154

157

161

166

161

157

152

145

142

143

Surrey, East and West Sussex

126

128

127

129

127

125

120

115

113

114

Hampshire and Isle of Wight

110

114

116

114

117

116

113

110

109

Kent

100

102

104

Gloucestershire, Wiltshire and Bristol/Bath area

127

129

130

134

130

125

122

116

114

115

Dorset and Somerset

100

101

Cornwall and Isles of Scilly

Devon

West Wales and The Valleys

East Wales

113

116

114

117

118

113

111

107

102

100

Eastern Scotland

113

115

117

119

116

110

109

South Western Scotland

103

105

104

107

109

110

108

103

101

North Eastern Scotland

154

155

149

150

147

154

152

155

156

162

Highlands and Islands

Northern Ireland (UK)

Extra-Regio NUTS 2 European Free Trade Association

: :

ﾃ行land Extra-Regio level 2

: :

Extra-Regio level 2

Oslo og Akershus

189

192

Hedmark og Oppland

102

Sør-Østlandet

113

112

111

Agder og Rogaland

147

148

153

Vestlandet

139

141

142

Trøndelag

117

119

123

Nord-Norge

110

115

120

Extra-Regio level 2

Région lémanique

Espace Mittelland

Nordwestschweiz

Zürich

Ostschweiz

Zentralschweiz

Ticino

Extra-Regio level 2

Poranesna jugoslovenska Republika Makedonija

Extra-Regio level 2

Istanbul

Tekirdag, Edirne, Kirklareli

Balikesir, Çanakkale

Izmir

Aydin, Denizli, Mugla

Manisa, Afyonkarahisar, Kütahya, Usak

Bursa, Eskisehir, Bilecik

Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova

Ankara

Konya, Karaman

Antalya, Isparta, Burdur

Adana, Mersin

Hatay, Kahramanmaras, Osmaniye

Kirikkale, Aksaray, Nigde, Nevsehir, Kirsehir

Kayseri, Sivas, Yozgat

Zonguldak, Karabük, Bartin

Kastamonu, Çankiri, Sinop

Samsun, Tokat, Çorum, Amasya

Trabzon, Ordu, Giresun, Rize, Artvin, Gümüshane

Erzurum, Erzincan, Bayburt

Agri, Kars, Igdir, Ardahan

Malatya, Elazig, Bingöl, Tunceli

Van, Mus, Bitlis, Hakkari

Gaziantep, Adiyaman, Kilis

Sanliurfa, Diyarbakir

Mardin, Batman, Sirnak, Siirt

Extra-Regio level 2

:=not available b=break in time series p=provisional

Στόχος συνοχής Ενδιάμεση κατάσταση Στόχος ανταγωνιστικότητας Phasing in

Ιστορική πορεία της Πολιτικής Συνοχής της ΕΕ: σημαντικότερα δεδομένα και αριθμοί νική οδος

1993

1999

Συνολικός προϋπολογισμός των Διαρθρωτικών Ταμείων ECU/€

69 δισ.*

168 δισ.*

μερίδιο στον προϋπολογισ μού της ΕΕ

25%

~ 1/3

ποσοστό του συνολικού ΑΕΠ της ΕΕ

0,3%

0,4%

 213 δισ. για την EΕ15 (2000-2006)

2006

 21,7 δισ. για

~ 1/3

0,4%

τα 10 νέα κράτη μέλη (2004-2006)

2013

347 δισ.

35,7%

0,38%

Κύρια σημεία και βασικές αλλαγές

Κύριες χώρες δικαιούχοι

Ισπανία (14,2 δισ. ECU), Ιταλία (11,4 δισ. ECU), Πορτογαλία (9,2 δισ. ECU), Ελλάδα (8,2 δισ. ECU)

Ισπανία (42,4 δισ. ECU), Γερμανία (21,8 δισ. ECU), Ιταλία (21,7 δισ. ECU), Πορτογαλία (18,2 δισ. ECU), Ελλάδα (17,7 δισ. ECU) και Γαλλία (14,9 δισ. ECU) Ισπανία (€56,3 δισ.), Γερμανία (€29,8 δισ.), Ιταλία (€29,6 δισ.), Ελλάδα (€24,9 δισ.), Πορτογαλία (€22,8 δισ.), Ηνωμένο Βασίλειο (€16,6 δισ.) και Γαλλία (€15,7 δισ.) Πολωνία (€67,3 δισ.), Ισπανία (€35,2 δισ.), Ιταλία (€28,8 δισ.), Τσεχ;ia (€26,7 δισ.), Γερμανία (€26,3 δισ.), Ουγγαρία (€25,3 δισ.), Πορτογαλία (€21,5 δισ.) και Ελλάδα (€20,4 δισ.)

 Ενωποίηση των Διαρθρωτικών Ταμείων  5 κοινοί στόχοι προτεραιότητας  Τυποποιημένοι κανόνες διαχείρησης  Αποκεντρωμένη διαχείριση Αυξημένος προϋπολογισμός των Διαρθρωτικών Ταμείων



 Εισαγωγή καινούργιου στόχου προτεραιότητας (Στόχος 4)  Απλοποίηση διαδικασιών  Δημιουργία Ταμείου Συνοχής και μέσων για την αλιεία  Αυξημένος προϋπολογισμός των Διαρθρωτικών Ταμείων  40% με 49,9% του πληθυσμού της ΕΕ σε εκλόγιμες περιοχές (eligible areas) (Στόχοι Ι και ΙΙ)  3 κοινοί Στόχοι  Εισαγωγή του Προενταξιακού Διαρθρωτικού Μέσου (ISPA)  Αυξημένος προϋπολογισμός  3 Στόχοι Προτεραιότητας  Όλες οι περιοχές επιλέξιμες  Σημαντική αύξηση του προϋπολογισμού  Μείωση χρηματοδοτικών μέσων για τη συνοχή από έξι σε τρία  Χρηματοδότηση της αγροτικής ανάπτυξης και αλιείας εκτός της Πολιτικής για τη Συνοχή 

Αριθμός περιφερειών ανά κράτος-μέλος της ΕΕ-27 EU-27 Βέλγιο Βουλγαρία Τσεχία Δανία Γερμανία Εσθονία Ιρλανδία Ελλάδα Ισπανία Γαλλία Ιταλία Κύπρος Λετονία Λιθουανία Λουξεμβούργο Ουγγαρία Μαλτα Ολλανδία Αυστρία Πολωνία Πορτογαλία Ρουμανία Σλοβενία Σλοβακία Φινλανδία Σουηδία Ην. Βασίλειο

NUTS (2006) επίπεδο 1 2 97 271 3 11 2 6 1 8 1 5 16 39 1 1 1 2 4 13 7 19 9 26 5 21 1 1 1 1 1 1 1 1 3 7 1 1 4 12 3 9 6 16 3 7 4 8 1 2 1 4 2 5 3 8 12 37

3 1303 44 28 14 11 429 5 8 51 59 100 107 1 6 10 1 20 2 40 35 66 30 42 12 8 20 21 133

Στόχοι: Σύγκλιση Περιφερειακή ανταγωνιστικότητα και απασχόληση Ευρωπαϊκή εδαφική συνεργασία

ΕΤΠΑ ΕΤΠΑ ΕΤΠΑ

ΕΚΤ ΕΚΤ

Ταμεία

Ταμείο Συνοχής

Κατανομή χρηματοδότησης ανά στόχο  81.54% για τον στόχο «σύγκλιση» (οι φτωχότερες περιφέρειες)  15.95% για τον στόχο «ανταγωνιστικότητα και απασχόληση» (όλες οι περιφέρειες έχουν κάποιες ανάγκες)  2.52% για τον στόχο «ευρωπαϊκή εδαφική συνεργασία»

Απορρόφηση, % ΑΕΠ και % ΕΕ

6853

0,0065 0,019726

0,65 1,97

26692

0,076831

7,68 0,18 7,58 0,99 0,26 5,88 10,14 4,12 8,29 0,18 1,33 1,98 0,02 7,28 0,25 0,55 0,42 19,37 6,19 5,66 1,21 3,34 0,49 0,54 3,05

Βέλγιο

2258

Βουλγαρία Τσεχική Δημοκρατία

Σλοβακία

11588

Φινλανδία

1716

Σουηδία

1891

Ηνωμένο Βασίλειο

10613

0,001764 0,075818 0,009948 0,002593 0,058778 0,10137 0,041216 0,082934 0,001842 0,013298 0,019818 0,000187 0,072845 0,002461 0,005489 0,004205 0,193673 0,061918 0,056613 0,012104 0,033355 0,004939 0,005443 0,030549

Διαπεριφερειακή Συνεργασία/Δίκτυα

445

0,001281

0,13

Τεχνική Βοήθεια

868

Σύνολο

347410

0,002498 1

0,25 100

Δανία

613

Γερμανία

26340

Εσθονία

3456

Ιρλανδία

901

Ελλάδα

20420

Ισπανία

35217

Γαλλία

14319

Ιταλία

28812

Κύπρος

640

Λετονία

4620

Λιθουανία

6885

Λουξεμβούργο

Ουγγαρία

25307

Μάλτα

855

Ολλανδία

1907

Αυστρία

1461

Πολωνία

67284

Πορτογαλία

21511

Ρουμανία

19668

Σλοβενία

4205

Ενδεικτική κατανομή χρηματοδότησης ανά κράτος μέλος 2007-2013 (τρέχουσες τιμές, σε εκατ. ευρώ) Περιφερειακή ανταγωνιστικότητα και απασχόληση

Σύγκλιση

Βέλγιο Βουλγαρία Τσεχική Δημοκρατία Δανία Γερμανία Εσθονία Ιρλανδία Ελλάδα Ισπανία Γαλλία Ιταλία Κύπρος Λετονία Λιθουανία Λουξεμβούργο Ουγγαρία Μάλτα Ολλανδία Αυστρία Πολωνία Πορτογαλία Ρουμανία Σλοβενία Σλοβακία Φινλανδία Σουηδία

Ταμείο Συνοχής

Σύγκλιση

Σταδιακή έξοδος

2 283

4 391

8 819

17 064 4 215

1 152

11 864 2 252 9 420 21 054 3 191 21 211

6 458 1 583

Σταδιακή ένταξη

638

3 697 3 543

213 1 540 2 305

2 991 4 470

8 642 284

14 248 556

430

Ευρωπαϊκή εδαφική συνεργασία

Σύνολο

1 425

194 179

2 258 6 853

419

389

26 692

510 9 409

613 26 340 3 456 901 20 420 35 217 14 319 28 812 640 4 620 6 885 65 25 307 855 1 907 1 461 67 284 21 511 19 668 4 205 11 588 1 716 1 891

Περιφερειακή ανταγωνιστικότητα και απασχόληση

448

490

545

449 1 051 1 626

103 851 52 151 210 559 872 846 28 90 109 15 386 15 247 257 731 99 455 104 227 120 265

965

6 014

722

10 613

445

8 723

868 347 410

458 635 4 955 972 399

293 3 522 10 257 5 353

50 2 031 1 660 1 027

177 22 176 3 060 6 552 1 412 3 899

Ηνωμένο Βασίλειο

44 377 17 133 12 661 2 689 7 013

2 738

280

174

Διαπεριφερειακή συνεργασία/δίκτυα Τεχνική βοήθεια Σύνολο

69 578

199 322

13 955

11 409

43 556

Κεντρικοί άξονες Τρόποι παρέμβασης • Καινοτομία • Υποδομές • Θεσμοί/διοίκηση Δείκτες • Προσδόκιμο ζωής/υγεία • Καταπολέμηση φτώχειας και περιθωριοποίησης • Προστασία περιβάλλοντος

Αποτιμήσεις: ακαδημαϊκή βιβλιογραφία • Αρχική περίοδος σύγκλισης και μετά σταθερότητα (Cuadrado-Roura 2000) • Ψηλότερος ρυθμός μεγέθυνσης σε περιφέρειες με χαμηλότερο εισόδημα (Leonardi 2005) • Μετρήσεις σε ειδικές περιφέρειες (π.χ. Yorkshire, Castilla-La-Mancha)

Αποτιμήσεις: ακαδημαϊκή βιβλιογραφία • Υπάρχει σύγκλιση, αλλά είναι ανόμοια κατανεμημένη και οι λιγότερο αναπτυγμένες περιφέρειες χρειάζονται επιπλέον υποστήριξη (Cappelen κ.α. 2003) • Μόνο οι περιφέρειες με ΑΕΠ/κεφαλή <75% δείχνουν τάσεις σύγκλισης, όχι το σύνολο της περιφερειακής πολιτικής (Mohl κ.α. 2010) • Υψηλή αρνητική συσχέτιση μεταξύ ύψους κατά κεφαλήν εισοδήματος και ανισότητας ανά περιφέρεια (Pose κ.α. 2008)

Αποτιμήσεις: ακαδημαϊκή βιβλιογραφία, συντελεστές • Συνεργασία περιφερειακών φορέων (Sedlack κ.α. 2010) • ΕΤΕ (Sterlacchini 2008)

Βασικά θέματα κοινωνικής πολιτικής • Κοινωνική πολιτική (υγεία, εκπαίδευση, συνταξιοδοτικό) βασικά εθνική αρμοδιότητα • Περιορισμένη κοινοτική παρέμβαση με στόχο συντονισμό και βελτίωση της άσκησης εθνικής πολιτικής (μέθοδος ανοικτού συντονισμού) • Πρόταξη σε βασικά Ευρωπαϊκά χαρακτηριστικά) • Κυριότερα προβλήματα: ανεργία, μακροχρόνια άνεργοι, προσαρμογή δεξιοτήτων και αναγκών της οικονομίας, μειονότητες

Βασικά χαρακτηριστικά του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Μοντέλου • Ως το 1970: Κεϋνσιανή πολιτική, η κοινωνική πολιτική στηρίχτηκε από μακροοικονομική πολιτική • Μετά: Οικονομικά της προσφοράς, κοινωνική και οικονομική ρυθμιστική παρέμβαση, πρόβλημα αποτελεσματικότητας του κοινωνικού κράτους, κυριαρχία αγοράς ως άριστου μηχανισμού. 27-28% ΑΕΠ εθνικές κοινωνικές δαπάνες • Αγγλοσαξωνικο (νέο-φιλελεύθερο)-Γερμανικό (συμμετοχικό)-Σκανδιναυικό (σοσιαλδημοκρατικό) Κινέζικο μοντέλο (νέο, άγνωστο) • Νέα δημογραφικά δεδομένα και παγκοσμιοποίηση

Ανεργία

Ανεργία νέων

Ο ρόλος της ΕΕ • Ελεύθερη κυκλοφορία εργαζομένων (κοινωνική πολιτική ασφάλειας και ασφάλισης) • Προγράμματα υποστήριξης κοινωνικής συνοχής (ΕΚΤ) • Μετά το 1980: Παρέμβαση για Κοινωνική Ευρώπη • Η έννοια της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης

Χάρτης θεμελιωδών δικαιωμάτων (2000) • •

• •

•

κεφάλαιο I: αξιοπρέπεια (ανθρώπινη αξιοπρέπεια, δικαίωμα στη ζωή, δικαίωμα στην ακεραιότητα του προσώπου, απαγόρευση των βασανιστηρίων και των απάνθρωπων εξευτελιστικών ποινών ή μεταχείρισης, απαγόρευση της δουλείας και της καταναγκαστικής εργασίας). κεφάλαιο II: ελευθερία (δικαίωμα στην ελευθερία και την ασφάλεια, σεβασμός της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής, προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, δικαίωμα γάμου και δικαίωμα ίδρυσης οικογένειας, ελευθερία σκέψης συνείδησης και θρησκείας, ελευθερία έκφρασης και πληροφόρησης, ελευθερία του συνέρχεσθαι και συνεταιρίζεσθαι, ελευθερία των τεχνών και των επιστημών, δικαίωμα εκπαίδευσης, επαγγελματική ελευθερία και δικαίωμα στην εργασία, ελευθερία ίδρυσης επιχείρησης δικαίωμα ιδιοκτησίας, δικαίωμα ασύλου, προστασία σε περίπτωση απομάκρυνσης, επαναπροώθησης και απέλασης). κεφάλαιο III: ισότητα (ισότητα έναντι του νόμου, μη διάκριση, πολιτισμική, θρησκευτική και γλωσσική πολυμορφία, ισότητα ανδρών και γυναικών, δικαιώματα του παιδιού, δικαιώματα των ηλικιωμένων, ένταξη των ατόμων με ειδικές ανάγκες). κεφάλαιο IV: αλληλεγγύη (δικαίωμα στην πληροφόρηση και στη διαβούλευση με τους εργαζομένους στο πλαίσιο της επιχείρησης, δικαίωμα διαπραγματεύσεων και συλλογικών ενεργειών, δικαίωμα πρόσβασης στις υπηρεσίες ευρέσεως εργασίας, προστασία έναντι αδικαιολόγητης απόλυσης, δίκαιοι και ισότιμοι όροι εργασίας, απαγόρευση της εργασίας των παιδιών και προστασία των εργαζόμενων νέων, οικογενειακή και επαγγελματική ζωή, κοινωνική ασφάλεια και κοινωνική αρωγή, προστασία της υγείας, πρόσβαση σε υπηρεσίες γενικού οικονομικού ενδιαφέροντος, προστασία του περιβάλλοντος, προστασία των καταναλωτών). κεφάλαιο V: ιθαγένεια (δικαίωμα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι κατά τις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και τις δημοτικές εκλογές, δικαίωμα χρηστής διαχείρισης, δικαίωμα πρόσβασης στα έγγραφα, Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής, δικαίωμα αναφοράς, ελεύθερη κυκλοφορία και διαμονή, διπλωματική και προξενική προστασία). κεφάλαιο VI: δικαιοσύνη (δικαίωμα πραγματικής προσφυγής και αμερόληπτου δικαστηρίου, τεκμήριο αθωότητας και δικαιώματα υπεράσπισης, αρχές νομιμότητας και αναλογικότητας αξιόποινων πράξεων και ποινών, δικαίωμα του προσώπου να μην δικάζεται ή να μην τιμωρείται ποινικά δύο φορές για την ίδια αξιόποινη πράξη). κεφάλαιο VII: γενικές διατάξεις.

Βασικές αρχές πολιτικής • Οριζόντιες κοινωνικές ρήτρες (συνάφεια κάθε πολιτικής με κοινωνικούς στόχους) • Νομική βάση για τις αρχές δημοσίων υπηρεσιών και υπηρεσιών δημοσίου συμφέροντος • Αναφορά στην κοινωνική οικονομία (αντιπαράθεση στην οικονομία της αγοράς)

• Το Πρωτόκολλο αριθ. 30 των Συνθηκών για την εφαρμογή του χάρτη στην Πολωνία και το Ηνωμένο Βασίλειο περιορίζει την ερμηνεία του χάρτη από το Δικαστήριο και τα εθνικά δικαστήρια των δύο αυτών χωρών, ειδικά όσον αφορά δικαιώματα που αφορούν αλληλεγγύη (κεφάλαιο IV).

Κοινοτικός χάρτης των θεμελιωδών κοινωνικών δικαιωμάτων των εργαζομένων • • • • • • • • • •

Ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων Απασχόληση και αμοιβή Βελτίωση συνθηκών εργασίας Κοινωνική προστασία Ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι και των συλλογικών διαπραγματεύσεων Επαγγελματική κατάρτιση Ίση μεταχείριση μεταξύ ανδρών και γυναικών Πληροφόρηση, διαβούλευση και συμμετοχή των εργαζομένων Προστασία της υγείας και ασφάλεια στους χώρους εργασίας Προστασία των παιδιών, των εφήβων, των ηλικιωμένων και των ατόμων με ειδικές ανάγκες

Ανοικτή μέθοδος συντονισμού • Soft Law-Hard Law • Τοποθέτηση σημαντικών ζητημάτων σε κοινοτικό πλαίσιο (agenda) χωρίς να θίγεται η εθνική αυτονομία/αρμοδιότητα • 1997 Ευρωπαϊκή Στρατηγική Απασχόλησης (ενσωμάτωση μετά το 2004 στον Στρατηγικό Προγραμματισμό) • Η διαλεκτική ανταγωνιστικότητας – απασχόλησης (παραγωγικότητα, νέα προϊόντα-διαδικασίες-αγορές) • Η έννοια flexicurity • Η επιλογή smart-inclusive growth

ΕΚΤ • Στόχος η μείωση των ανισοτήτων και η βελτίωση του επιπέδου ζωής • 2007-2013 περίπου €75 δισ. • Προτεραιότητες

– Απασχόληση (νέες ειδικότητες, υποστήριξη επιχειρηματικότητας) – Εκπαίδευση (2 εκ. νέοι, εκπαίδευση για το μέλλον π.χ. περιβαλλοντικές τεχνολογίες, ανταπόκριση σε δημογραφικές αλλαγές) – Κοινωνική ενσωμάτωση (1 εκ. ΑΜΕΑ)

ESF co-funding breakdown EU Private* National €524,412,460 €549,921,560 €110,000,000 Austria €1,073,217,594 €1,155,010,157 €91,656,855 Belgium €1,185,459,863 €209,198,799 €0 Bulgaria €119,769,154 €29,942,289 €0 Cyprus Czech Republic €3,787,795,992 €663,601,853 €0 €254,788,619 €175,229,442 €79,559,177 Denmark €391,517,329 €52,642,230 €17,178,031 Estonia €618,564,064 €801,836,655 €0 Finland €5,394,547,990 €3,658,724,217 €1,176,395,286 France €9,380,654,763 €4,947,413,113 €1,578,356,078 Germany €4,363,800,403 €770,082,816 €0 Greece €3,629,088,551 €640,427,395 €0 Hungary €375,362,370 €372,362,370 €3,000,000 Ireland €6,930,542,469 €8,375,509,754 €0 Italy €583,103,717 €70,210,559 €32,690,097 Latvia

Total €1,184,334,120 €2,319,884,606 €1,394,658,662 €149,711,443 €4,451,397,845 €509,577,238 €461,337,590 €1,420,400,719 €10,229,667,493 €15,906,423,954 €5,133,883,219 €4,269,515,946 €750,724,740 €15,306,052,223 €686,004,373

Lithuania Luxembourg Malta Netherlands Poland Portugal Romania Slovakia Slovenia Spain Sweden United Kingdom

€1,028,306,727 €25,243,666 €112,000,000 €830,002,737 €10,007,397,937 €6,843,387,865 €3,684,147,618 €1,499,603,156 €755,699,370 €8,057,328,822 €691,551,158

€121,983,671 €25,243,666 €19,764,705 €728,844,717 €1,766,011,401 €2,702,472,367 €649,920,063 €264,635,856 €133,358,718 €3,076,127,992 €691,551,158

€59,482,223 €0 €0 €400,985,149 €0 €0 €0 €0 €0 €144,171,612 €0

€4,474,917,728 €4,014,113,275 €106,280,008

€1,209,772,621 €50,487,332 €131,764,705 €1,959,832,603 €11,773,409,338 €9,545,860,232 €4,334,067,681 €1,764,239,012 €889,058,088 €11,277,628,426 €1,383,102,316 €8,595,311,011

€76,622,212,222 €36,608,696,268 €3,907,356,405 €117,138,264,895

Κριτική τη Ευρωπαϊκής πολιτικής • Ρυθμιστικές παρεμβάσεις αντί αναδιανεμητικού ρόλου (θεωρητική συζήτηση για θέματα αποτελεσματικότητας, Hix 1998) • Υπάρχουν μέτρα για τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό αλλά είναι αποσπασματικά • Χωρίς αναδιανεμητική παρέμβαση η ΕΕ δε μπορεί να ασκήσει ουσιαστική κοινωνική πολιτική (Kay και Ackrill)

• Πρακτικά περιορισμένη επιρροή στην ανεργία: στόχος 70% το 2010 είχε επιτευχθεί από 10 κράτη μέλη • Επαγγελματική κατάρτιση (12.5% των εργαζομένων κατά τον προηγούμενο μήνα): στην πραγματικότητα λιγότερο από 10%

Μάθημα 1 (2013)

Μάθημα 1: Ιστορική αναδρομή και σημερινή εικόνα της ΕΕ • Μέχρι το 1945 υπάρχει παραδοσιακή έχθρα μεταξύ των Ευρωπαϊκών κρατών • Η συνθήκη των Βερσαλλιών οδηγεί σε νέο παγκόσμιο πόλεμο (The Economic Consequences of the Peace 1919) • Απόφαση να υπάρξει διαφορετική μεταχείριση των ηττημένων το 1945

Συγκριτικά επίπεδα ΑΕΠ Χώρα Αυστρία Βέλγιο Δανία Φινλανδία Γαλλία Γερμανία Ιταλία Ολλανδία Νορβηγία Σουηδία Ελβετία Ηνωμένο Βασίλειο Ελλάδα Ιρλανδία Πορτογαλία Ισπανία Τουρκία

Έτος 1950 39 56 70 43 55 45 36 61 52 70 93 72 20 37 22 25 14

Δαπάνες Σχεδίου Marshall: 3/4/1948 έως 30/6/1952 (εκατ. δολάρια 1952) Χώρα

Δωρεάν βοήθεια $11,820.7

Ποσοστό δωρεάν βοήθειας

Δάνεια

Σύνολο

$1,505.1

$13,325.8

Αυστρία

677,8

5.7

677,8

Βέλγιο - Λουξεμβούργο

559,3

4.7

491,3

68 α

Δανία

239,7

2.0

33,3

273

2,488.0

20.9

225,6

2,713.6

1,173.7

9.9

216,9

1,390.6

706,7

5.9

706,7

Ισλανδία

24,0

0.2

5,3

29,3

Ιρλανδία

128,2

1.1

19,3

147,5

Ιταλία

1413,2

11.9

95,6

1508,8

Ολλανδία (περ. Ινδονησία)

916,8

7.7

166,7

1083,5

Νορβηγία

216,1

1.8

39,2

255,3

Πορτογαλία

15,1

0.1

36,1

51,2

Σουηδία

86,9

0.7

20,4

107,3

Τουρκία

140,1

1.2

85,0

225,1

Ηνωμένο Βασίλειο

2805,0

23.6

384,8

3.189,8

Περιφέρεια β

407,0

3.4

407,0

Συνολικά για όλες τις χώρες

Γαλλία Ομοσπονδιακή Γερμανική Δημοκρατία Ελλάδα

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

U 27

100.0

100.0 (π)

U 15 έλγιο

115.4

115.3

115.2

114.8

114.3

113.7

113.2

112.7

112.1

111.6

110.9

123.1

123.2

126.3

123.8

125.4

123.3

121.0

120.2

119.5

117.4

ουλγαρία

27.0

σεχία ανία

70.6

ερμανία σθονία ρλανδία

(ε)

(π) (π)

(π)

27.0

27.09

29.03

31.01

32.6

33.8

35.3

36.7

38.1

39.3

69.7

68.6

70.4

70.6

73.6

75.3

76.4

78.1

81.3

82.2

132.3

131.2

132.0

128.2

128.8

124.5

126.0

126.5

125.6

122.8

119.8

122.7

122.5

118.8

117.0

115.5

116.9

116.6

114.9

113.9

113.1

111.7

42.3

(ε)

121.2

(π)

42.3

44.6

46.1

49.8

54.4

57.2

62.0

67.4

70.6

70.3

126.0

130.9

132.5

137.9

140.5

142.0

143.8

147.0

149.3

145.8

(π)

λλάδα

83.5

83.0

84.3

86.8

90.4

92.3

94.2

95.6

96.8

97.3

97.2

σπανία

95.6

96.6

97.6

98.4

100.8

101.3

101.2

102.9

105.0

106.9

104.4

αλλία

115.3

115.0

115.7

116.0

116.3

112.1

110.3

112.3

111.7

111.2

108.8

120.0

117.9

117.2

118.2

112.2

111.0

106.9

105.0

103.2

101.4

98.5

87.6

89.0

91.2

89.5

89.2

90.5

92.5

92.0

93.4

92.0

36.1

36.8

38.8

41.3

43.4

45.8

49.8

53.6

58.0

58.6

38.7

39.3

41.5

44.1

49.1

50.5

53.5

56.5

61.0

63.0

238.0

244.4

234.8

240.9

248.4

254.0

265.7

279.4

277.5

276.0

53.6

56.2

59.0

61.5

63.4

63.2

64.0

64.8

63.5

62.8

80.7

81.2

83.9

78.1

79.7

78.6

77.4

77.9

77.2

77.3

76.4

128.9

131.2

134.6

134.1

133.7

129.7

129.5

132.1

131.7

ταλία Κύπρος

86.9

Λετονία

35.7

Λιθουανία Λουξεμβούργο Ουγγαρία Μάλτα Ολλανδία Αυστρία Πολωνία Πορτογαλία ουμανία

40.1

(ε) (ε)

(ε)

218.0

52.8

(ε)

131.9

47.9

(ε)

76.8

λοβενία

77.6

λοβακία

52.2

131.6

131.7

125.4

126.5

127.2

127.0

128.2

127.0

48.7

48.4

47.7

48.4

49.0

50.8

51.2

52.3

53.8

54.9

78.5

78.2

77.5

77.2

76.9

74.8

75.4

74.5

74.8

73.4

26.0 (ε)

(ε)

25.09

27.06

29.04

31.4

34.1

35.4

38.8

(π)

127.3

40.6

(π)

(π) (π)

(π

(π) (π)

(π)

41.9

79.4

79.7

79.6

82.2

83.4

86.4

88.0

89.1

90.9

91.5

50.3

52.5

54.3

55.6

57.2

60.5

63.6

68.6

71.0

(π)

Φινλανδία

114.7

115.4

117.6

116.1

115.5

113.3

116.6

115.0

116.8

115.9

ουηδία

122.8

125.7

127.1

121.8

121.4

123.0

125.0

123.6

124.4

126.1

124.6

122.1

123.8

120.9

119.4

117.5

115.3

49.3

50.4

52.1

55.9

56.6

26.07

27.08

28.03

Ην. Βασίλειο

117.9

Κροατία ΠΓΔΜ

44.4

ουρκία

42.7

(ε)

26.07 (ε)

118.1

42.8

(ε)

26.09

119.4

42.6

(ε)

27.0

120.1

43.8

(ε)

25.02

121.0

45.8

(ε)

25.01

47.8

(ε)

25.07

39.2

40.0

35.6

34.4

34.0

37.4

39.1

41.1

(π)

29.4

42.3

(π)

29.8

(π)

42.2

(π)

140.8

139.5

132.1

132.6

130.2

125.9

131.4

134.8

130.4

128.9

125.1

Νορβηγία λβετία ΗΠΑ

138.7

145.2

165.4

161.6

155.1

156.7

164.8

179.6

186.2

184.1

181.3

150.0

147.2

145.7

141.4

141.5

137.8

136.3

135.3

136.7

140.0

137.8

160.2

161.6

159.3

154.5

152.1

154.0

155.0

158.1

157.1

155.1

149.7

121.2

118.1

117.2

113.9

112.3

112.4

113.2

114.3

114.2

113.8

(π)

σλανδία

απωνία

)

(π)

125.6

50.7

(π)

132.6 131.6 (π)

(π)

111.2

(π)

(π) (π)

1970-1980 3.4 2.2 2.7 4.6 3.5 3.3 4.7 3.6 2.6 3.0 3.6 4.7 3.4 2.0 1.9 2.9 3.2 4.5

1980-1990 1.9 2.0 2.2 0.7 3.0 2.4 3.6 2.2 4.5 2.2 2.3 3.2 3.1 2.0 2.7 2.4 2.9 4.0

1990-1998 1.7 2.7 2.0 1.9 2.1 1.6 7.7 1.2 5.0 2.6 2.1 2.4 1.5 1.0 2.0 1.8 2.7 1.1

κονομικά εύρωστες (13) σο κατά κεφαλήν όδημα πάνω από το σο όρο

Μεγάλες χώρες (6) Πάνω από 30 εκ. κάτοικοι

Μεσαίες (13) 5-30 εκ. κάτοικοι

Ηνωμένο Βασίλειο (61 εκ.) Γερμανία (82 εκ.) Γαλλία (62 εκ.) Ιταλία (59 εκ.) Ισπανία (44 εκ.)

Πολωνία (38 εκ.)

Ουγγαρία (10 εκ.) Σλοβακία (5.4 εκ.) Βουλγαρία (7.7 εκ.) Ρουμανία (22 εκ.)

Μικρές (8) Κάτω από 5 εκ. κάτοικοι Λουξεμβούργο (0.48 εκ.) Ιρλανδία (4.3 εκ.)

Κύπρος (0.78 εκ.) Μάλτα (0.40 εκ.) Σλοβενία (2 εκ.) Εσθονία (1.3 εκ.) Λετονία (2.3 εκ.) Λιθουανία (3.4 εκ.)

Οι συνέπειες της κρίσης • Ιρλανδία (τράπεζες) • Νότος (δομές) • Ισπανία (και τα δύο)

Μάθημα 2 (2013) Περιβάλλον, δημιουργία και λειτουργία της ΕΕ

Διεθνείς οργανισμοί • Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (εμπορική πολιτική) • O Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών OHE (United Nations U.N.) (εμπορική πολιτική/αναπτυξιακή βοήθεια) • Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) (ΟΝΕ) και η Παγκόσμια Τράπεζα • ΟΟΣΑ (ανταγωνιστικότητα, διακυβέρνηση κλπ)

• • • •

1952

Διαδικασία διεύρυνσης (επίσημη ημερ. ένταξης) Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Βέλγιο, Λουξεμβούργο, Κάτω Χώρες

1958 1974

Ηνωμένο Βασίλειο, Ιρλανδία, Δανία

Διαδικασία εμβάθυνσης/ αποενοποίησης Δημιουργία ΕΚΑΧ

Συνθήκες

Δημιουργία ΕΟΚ, ΕΚΑΕ

Συνθήκη Ρώμης (ΕΟΚ, ΕΚΑΕ)

Δημιουργία ΕΤΠΑ, ΕΤΕ Νέο-προστατευτισμός

Συνθήκη Παρισιού (ΕΚΑΧ)

1980

1981

Ελλάδα

1986-7

Ισπανία, Πορτογαλία

1992

1995

Σουηδία, Φιλανδία, Αυστρία

1999

Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη

Δημοκρατικοί θεσμοί, Απασχόληση

Άμστερνταμ

2000 2002

2004

Πολωνία, Τσεχία, Σλοβακία, Ουγγαρία, Σλοβενία, Λετονία, Λιθουανία, Εσθονία, Μάλτα, Κύπρος

2007

Βουλγαρία, Ρουμανία

Το μέλλον

Τουρκία, Κροατία, ενδεχόμενα και άλλες Βαλκανικές χώρες και τα μέλη της Κοινοπολιτείας Ανεξάρτητων Κρατών

Συνθήκη του Μάαστριχτ

Νίκαια, στάθμιση ψήφων και Ευρωβουλή για 25

Το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα (ψηφίστηκε το 2004 αλλά αναμένεται επικύρωση από τα κράτη-μέλη)

Συνθήκη Λισαβόνας

Οικονομική συγκυρία

Πετρελαϊκή κρίση, άνοδος ΝΕΧ

Μείωση της τιμής του πετρελαίου

Παγκόσμια άνοδος, τεχνολογίες τηλεπικοινωνιών και πληροφοριών

Οικονομική κρίση στις ΗΠΑ

2008 • Κρίση και εμβάθυνση?

Η ΕΕ – όργανα λειτουργίας • • • • • • • •

Πληθυσμός 2007

ΕΕ (27 χώρες) Βέλγιο Βουλγαρία

ΑΕΠ, για το έτος 2007 (εκατ. Ευρώ)

Κατά κεφαλή ΑΕΠ σε pps για το έτος 2007 ΕΕ27=100

Αριθμός Μελών στην Ευρωβουλή

Στάθμιση Ειδικής Πλειοψηφίας (Συνθήκη της Νίκαιας)

785

Εκπροσώπηση ευρωβουλευτών (πληθυσμός/ Ευρωβουλευτές)

Εκπροσώπηση ειδικής πλειοψηφίας (πληθυσμός/ στάθμιση ψήφων)

495 128 529

12 339 731.1

100

345 (255)

10 584 534

334 917.2

119.5

441 022

882 045

7 679 290

28 898.6

38.1

426 627

767 929

Τσεχία

10 287 189

127 142.9

81.3

428 633

857 266

Δανία

5 447 084

227 671.2

122.8

389 077

778 155

Γερμανία

82 314 906

2 422 900

113.1

831 464

2 838 445

Εσθονία

1 342 409

15 270.3

70.6

223 735

335 602

Ιρλανδία

4 314 634

190 602.5

149.3

331 895

616 376

Ελλάδα

11 171 740

228 180.3

97.3

465 489

930 978

Ισπανία

44 474 631

1 050 595

106.9

823 604

1 647 209

Γαλλία

61 538 322

1 892 241.5

111.2

788 953

2 122 011

Ιταλία

59 131 287

1 535 540.4

101.4

758 093

2 039 010

778 684

15 636.2

93.4

129 781

194 671

Κύπρος Λετονία

2 281 305

19 936.3

58.0

253 478

570 326

Λιθουανία

3 384 879

28 422.9

61.0

260 375

483 554

476 187

36 277.7

277.5

79 365

119 047

10 066 158

101 130.6

63.5

419 423

838 847

Λουξεμβούργο Ουγγαρία Μάλτα Ολλανδία

407 810

541 5

77.3

81 562

135 937

16 357 992

567 066

132.6

605 852

1 258 307

Αυστρία

8 298 923

270 836.8

127.3

461 051

829 892

Πολωνία

38 125 479

308 638.4

53.8

706 027

1 412 055

Πορτογαλία

10 599 095

163 082.9

74.8

441 629

883 258

Ρουμανία

21 565 119

121 430.6

40.6

616 146

1 540 366

Σλοβενία

2 010 377

34 470.9

90.9

287 197

502 594

Σλοβακία

5 393 637

54 856.6

68.6

385 260

770 520

Φινλανδία

5 276 955

179 734

116.8

376 925

753 851

Σουηδία Ην. Βασίλειο

9 113 257

331 952.2

126.1

479 645

911 326

60 852 828

2 047 289.4

117.5

780 164

2 098 373