Oikonomikaergasiassimiwseis

Κεφάλαιο 1 Εισαγωγή στα Οικονοµικά της Εργασίας

Γιατί µελετάµε ‘Οικονοµικά της Εργασίας’

Ο συντελεστής της εργασίας αποτελεί σηµαντικό παραγωγικό συντελεστή Τα Οικονοµικά της Εργασίας εξετάζουν πως λειτουργούν οι αγορές εργασίας Τα Οικονοµικά της Εργασίας επιτρέπουν να κατανοήσουµε και να επιλύσουµε αρκετά από τα οικονοµικά και κοινωνικά προβλήµατα που αντιµετωπίζουν οι κοινωνίες

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

1

∆ιάγραµµα 1: Έσοδα Αγαθά & υπηρεσίε ς

Το υπόδειγµα κυκλικής ροής Αγορά αγαθών και υπηρεσιών

∆απάνες Αγαθά & υπηρεσί ες

Επιχειρήσεις Συντελεστές της παραγωγής Μισθοί, επιτόκια, ενοίκια

Νοικοκυριά

Αγορά των συντελεστών της παραγωγής

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Εργασία, Κεφάλαιο, Γη Εισόδηµα

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

Οι τρεις οικονοµικές µονάδες

Εργαζόµενοι Αποτελούν τον πιο σηµαντικό συντελεστή της παραγωγής Κάνει την πλέον κατάλληλη επιλογή για να µεγιστοποιήσουν την ευηµερία τους

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

2

Οι τρεις οικονοµικές µονάδες

Επιχειρήσεις Προσπαθούν να µεγιστοποιήσουν τα κέρδη τους Αποφασίζουν ποιους θα προσλάβουν Η σχέση ανάµεσα στην τιµή της εργασίας (µισθό) και του αριθµού των εργαζοµένων που θα προσληφθούν από την επιχείρηση προσδιορίζουν την Καµπύλη Ζήτησης της Εργασίας

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

Οι τρεις οικονοµικές µονάδες

Το κράτος Επιβάλει φόρους και κανονιστικές διαδικασίες Προνοούν για την ύπαρξη κανόνων που διέπουν τη λειτουργία των αγορών εργασίας

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

3

∆ιάγραµµα 1:

Το υπόδειγµα κυκλικής ροής

Έσοδα

Αγορά αγαθών και υπηρεσιών

Αγαθά & υπηρεσίε ς

Κράτος

Επιχειρήσεις Συντελεστές της παραγωγής Μισθοί, επιτόκια, ενοίκια

Αγορά των συντελεστών της παραγωγής

Ευαγγελία Παπαπέτρου

∆απάνες Αγαθά & υπηρεσί ες

Νοικοκυριά Εργασία, Κεφάλαιο, Γη Εισόδηµα

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

Ισορροπία στην αγορά εργασίας µισθοί Προσφορά εργασίας whigh

w*

wlow Ζήτηση εργασίας ED

Ευαγγελία Παπαπέτρου

E*

ES

απασχόληση

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

4

Μεταβολές στην αγορά εργασίαςΑύξηση της Προσφοράς Εργασίας µισθοί Προσφορά εργασίας whigh

Αύξηση της προσφοράς εργασίας

w*

Τελικό αποτέλεσµα

wlow

Μισθός: Μείωση Ζήτηση εργασίας ED

Ευαγγελία Παπαπέτρου

E

*

ES

Απασχόληση: Αύξηση

απασχόληση

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

Θεωρητικές ερµηνείες για την κατανόηση των Οικονοµικών της Εργασίας Θεωρία απαραίτητη για την κατανόηση και ερµηνεία της λειτουργίας των αγορών εργασίας ∆ηµιουργία βασικών υποδειγµάτων για την κατανόηση των αγορών ∆υνατότητα επέκτασης των υποδειγµάτων µε πιο σύνθετες υποθέσεις

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

5

Τέλος Κεφαλαίου 1

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

6

Εισαγωγή Σημειώσεις #10

Διακρίσεις στην αγορά εργασίας (Labor Market Discrimination)

Διακρίσεις υπάρχουν όταν η αγορά λαμβάνει υπόψη παράγοντες όπως το φύλο, το χρώμα την εντοπιότητα όταν γίνονται οι οικονομικές συναλλαγές και ανταλλαγές.

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

Φυλή και φύλο στην αγορά εργασίας

Διακρίσεις στην αγορά εργασίας

Οι άνδρες αμείβονται με υψηλότερες αμοιβές σε σχέση με τις γυναίκες και οι λευκοί σε σχέση με τους έγχρωμους Όμως διαφορές στο επίπεδο εκπαίδευσης μπορεί να οδηγήσουν σε διαφορετικές αμοιβές – όμως δεν αποτελούν παράγοντα διάκρισης

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

Διακρίσεις εκτός της αγοράς εργασίας (premarket discrimination)

Αυτή η μορφή διάκρισης απαγορεύει σε αυτούς που υφίστανται τη διάκριση εις βάρος τους να έχουν ίσες ευκαιρίες για να αναπτύξουν τις ικανότητες και τα ταλέντα τους κατά τη διάρκεια της σχολικής εκπαίδευσης

Διακρίσεις εντός της αγοράς εργασίας (market discrimination)

Οι εργαζόμενοι με τις ίδιες ικανότητες έχουν ανόμοια εξέλιξη, αναθέσεις εργασίας, αμοιβές επειδή έχουν κάποιο χαρακτηριστικό που όμως δε συνδέεται με την απόδοσή τους.

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

1

Οικονομικές θεωρίες για τα αίτια των διακρίσεων

1. Διακρίσεις λόγω προσωπικής προκατάληψης (personal prejudice)

Υποθέσεις: Ένας λευκός εργοδότης που δεν επιθυμεί γυναίκες και μειονότητες αλλά οι πελάτες δεν έχουν αυτήν την προκατάληψη Γυναίκες και άνδρες είναι το ίδιο παραγωγικοί

Οι εργοδότες και οι εργαζόμενοι δε θέλουν να εργάζονται μαζί με εργαζόμενους ενός συγκεκριμένου φύλου ή χρώματος)

2. Διακρίσεις εξαιτίας ατελούς πληροφόρησης (statistical discrimination)

Διακρίσεις λόγω προσωπική προκατάληψης – Διακρίσεις εργοδοτών (Employer discrimination)

Οι εργοδότες επιλέγουν τους εργαζόμενους με κριτήρια γενικές πληροφορίες που υπάρχουν για αυτές τις κατηγορίες των εργαζομένων)

3. Υποδείγματα μονοπωλιακής δύναμης (monopoly power models)

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

Η απόφαση για πρόσληψη – ο μη ρατσιστής εργοδότης

Ο συντελεστής διάκρισης (The discrimination coefficient)

Υπάρχει προδιάθεση προκατάληψης

Ακόμη και αν κοστίζει wb ευρώ για να προσλάβει ο εργοδότης έναν εργαζόμενο της μειονότητας, ο εργοδότης συμπεριφέρεται σαν να κοστίζει wb(1+d) ευρώ, όπου d είναι θετικό και ονομάζεται συντελεστής διάκρισης (the discrimination coefficient)

Οι εργοδότες με προκατάληψη θεωρούν ότι οι εργαζόμενοι είναι περισσότερο ακριβοί απ’ ότι είναι στην πραγματικότητα.

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Ευρώ

Αν ο μισθός που προσδιορίζει η αγορά για τη μειονότητα είναι χαμηλότερος από το μισθό των άλλων εργαζομένων, ο μη ρατσιστής εργοδότης θα προσλάβει μόνο γυναίκες και μέχρι το σημείο που ο μισθός τους είναι ίδιος με το MPL.

wB

VMPE EB

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Απασχόληση

Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

2

Η απόφαση πρόσληψης – ο ρατσιστής εργοδότης ευρώ

ευρώ

wW

Κέρδη και διακρίσεις εργοδοτών •Αν d=0 τότε Πmax.

•Αν d=μικρό, τότε προσλαμβάνουν μαύρους και τα κέρδη μειώνονται.

ευρώ

wB(1+d1) πMAX

wB(1+d0) wB

VMPE

VMPE EW

Απασχόληση

(a) Η επιχείρηση για λευκούς εργαζόμενους

1

EB

*

απασχόληση

πW Επιχειρήσεις που προσλαμβάνου ν έχρωμους

(b) Η επιχείρηση για έγχρωμους εργαζόμενους

dW

0

Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

Ευαγγελία Παπαπέτρου

1η συνέπεια της θεωρίας

Επιχειρήσ. που προσλαμβ. λευκούς Συντελεστής διάκρισης

Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Διαφορές μισθών όταν υπάρχει ρατσιστής εργοδότης

Η καμπύλη ζήτησης για τον ρατσιστή εργοδότη αρχίζει από το Α και έχει αρνητική κλίση

A

W

ΕΒΔ:απώλεια κέρδους για τον εργοδότη

B

F+d

S1

Wf/wm

S2

Β Α 1

Γ

wF

Δ Ε

Γ

ο Νο

Ευαγγελία Παπαπέτρου

N1

Ν1

Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

Ευαγγελία Παπαπέτρου

NA

N2

Αριθμός μειονοτήτων που προσλαμβάνεται

Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

3

Επίδραση στους σχετικούς μισθούς αν αυξηθεί ο αριθμός των μη ρατσιστών εργοδοτών Η σχετική διαφορά στους μισθούς θα μειωθεί (από το σημείο Γ στο σημείο Δ)

Επίδραση στους σχετικούς μισθούς αν μειωθεί η έκταση της προδιάθεσης των εργοδοτών εναντίον των μειονοτήτων Η σχετική διαφορά στους μισθούς θα μειωθεί (από το σημείο Γ στο σημείο Δ)

Wf/wm

Wf/wm S2

S2

Α’ Α

Α

1

Α Α1

0,85

0,85

Δ

0,75

0,75

Γ ΓΓ

Αριθμός μειονοτήτων που προσλαμβάνεται

Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

Ευαγγελία Παπαπέτρου

2η

συνέπεια της θεωρίας

Δ

Β Γ Γ

Αριθμός μειονοτήτων που προσλαμβάνεται

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

Διακρίσεις καταναλωτών (Customer discrimination) Αν οι καταναλωτές έχουν προκατάληψη εναντίον μερικών εργαζομένων τότε

m’

m* A

Wm-Wf, d B

Γ

d2

d1

Συγκεντρώσεις εργαζομένων σε ορισμένα επαγγέλματα Όταν η επιχείρηση δεν μπορεί να μην ‘παρουσιάζει’ τις μειονότητες τότε αυτές θα πρέπει να αποδεχθούν χαμηλότερες αμοιβές Αυτοί που δε φαίνονται στις συναλλαγές δεν έχουν ‘πρόβλημα’

ο m1

Ευαγγελία Παπαπέτρου

m2

Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

4

Διακρίσεις εργαζομένων (Employee discrimination) Οι διακρίσεις των εργαζομένων δεν δημιουργούν μισθολογικές διαφορές ανάμεσα σε ίδια ικανούς εργαζόμενους που διαφέρουν σε ένα χαρακτηριστικό (φύλο) Δεν επηρεάζουν την κερδοφορία των επιχειρήσεων

Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Επίδραση της στατιστικής διάκρισης στις αμοιβές ευρώ

Στατιστική θεωρία των διακρίσεων (Statistical discrimination)

Αυτή η μορφή της διάκρισης υποθέτει ότι ο εργαζόμενος έχει τα χαρακτηριστικά της ομάδας στην οποία ανήκει. Πότε σταματά η συστηματική διάκριση;

Όταν αλλάζουν τα χαρακτηριστικά της ομάδας Όταν βελτιωθεί το σύστημα πρόσληψης

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Υποδείγματα μονοπωλιακής δύναμης

ευρώ

άνδρες

γυναίκες

T*

Test Score

(a) Οι άνδρες έχουν καλύτερες επιδόσεις στο διαγώνισμα

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

Επαγγελματική υπερσυγκέντρωση Θεσμικές θεωρίες των διακρίσεων και των διαφορών στις αμοιβές

Επίδοση στο T− τεστ (β) Το τέστ είναι καλύτερη πρόβλεψη για τους άνδρες

Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

5

Ανάλυση της διαφοράς των αμοιβών κατά Oaxaca

Μέτρηση των διακρίσεων

Διακρίσεις-διαφορές στις μέσες αμοιβές των εργαζομένων Υποθέτουμε ότι οι εργαζόμενοι είναι το ίδιο παραγωγικοί Η διάσπαση των αμοιβών κατά Oaxaca– μια μέθοδος που αναλύει τις διαφορές στις μέσες αμοιβές σε εκείνο το μέρος που συνδέεται με τις διαφορετικές ικανότητες των εργαζομένων και σε εκείνο το μέρος που έχει σχέση με τις διακρίσεις στην αγορά εργασίας Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

ευρώ Αποδοχές ανδρών

wF*

Γ

w−M

W*F

Β

Η μέση γυναίκα έχει sF χρόνια εκπαίδευσης και κερδίζει wF ευρώ. Ο μέσος άνδρας έχει sM χρόνια εκπαίδευσης και κερδίζει wM ευρώ. Μέρος της διαφοράς οφείλεται στο ότι οι άνδρες έχουν περισσότερα χρόνια εκπαίδευσης.

Αποδοχές γυναικών

αM Α

w−F αF

s−F

s−M

Ευαγγελία Παπαπέτρου

εκπαίδευση

Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

6

Κεφάλαιο 2 Προσφορά Εργασίας

Καμπύλες αδιαφορίας Αρνητική κλίση Υψηλότερες ΚΑ = μεγαλύτερη ικανοποίηση Δεν τέμνονται Κυρτές προς την αρχή των αξόνων Χάρτης καμπυλών αδιαφορίας

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήμιο Αθηνών-Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

1

Καμπύλες αδιαφορίας Κατανάλωση

500 450 400

40,000 μ.

25,000 μ.

100+ 125

Ώρες ανάπαυσης

150

Πανεπιστήμιο Αθηνών-Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Διαφορετικές προτιμήσεις Κατακόρυφες και οριζόντιες ΚΑ Κατανάλωση

Κατανάλωση

U1 U1 U0

U0 Ώρες ανάπαυσης

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Ώρες ανάπαυσης

Πανεπιστήμιο Αθηνών-Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

2

Εισοδηματικός περιορισμός Δείχνει όλους τους συνδυασμούς Εισοδήματος-ανάπαυσης (εργασίας) που μπορεί να επιτύχει ένα άτομο με δεδομένο εργατικό μισθό C = wh + V Επειδή η μέρα κατανέμεται ανάμεσα σε εργασία και ανάπαυση

C = w(T – l) + V

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήμιο Αθηνών-Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

Προσδιορισμός του ΕΠ Κατανάλωση

wT+V Εισοδηματικός Περιορισμός

E V

0 Ευαγγελία Παπαπέτρου

T

Ώρες ανάπαυσης

Πανεπιστήμιο Αθηνών-Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

3

Άριστη κατανάλωση και ανάπαυση Κατανάλωση

$1200 Y

A

$1100

P

$500

U1 U* E

$100

U0 0 110

Ευαγγελία Παπαπέτρου

70 40

110 0

Ώρες ανάπαυσης Ώρες εργασίας

Πανεπιστήμιο Αθηνών-Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

Δύο αποτελέσματα Αποτέλεσμα εισοδήματος Αποτέλεσμα υποκατάστασης

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήμιο Αθηνών-Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

4

Αύξηση μισθού και ώρες εργασίας Αν το ΑΥ>ΑΕ, τότε οι ώρες εργασίας αυξάνονται αν αυξηθεί ο μισθός Αν το ΑΕ>ΑΥ τότε οι ώρες εργασίας μειώνονται αν αυξηθεί ο μισθός

Πανεπιστήμιο Αθηνών-Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Περισσότερη ανάπαυση σε έναν υψηλότερο μισθό

Το αποτέλεσμα εισοδήματος υπερισχύει κατανάλωση

G U1 R D

Q

U0 D

F

P

V E

0

Ευαγγελία Παπαπέτρου

70 75

85

110

Ώρες ανάπαυσης

Πανεπιστήμιο Αθηνών-Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

5

Περισσότερη δουλειά σε έναν υψηλότερο μισθό

Το αποτέλεσμα υποκατάστασης υπερισχύει Κατανάλωση U1 G R D

Q

U0

F

D P

V E 0

65 70

110

80

Ώρες ανάπαυσης

Πανεπιστήμιο Αθηνών-Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Καμπύλη προσφοράς εργασίας W

25

20

10

0

Ευαγγελία Παπαπέτρου

20

30

40

Ώρες εργασίας

Πανεπιστήμιο Αθηνών-Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

6

Ελαστικότητα καμπύλης προσφοράς εργασίας

Δείχνει την ποσοστιαία μεταβολή της προσφερόμενης ποσότητας σε μια ποσοστιαία μεταβολή του μισθού Ελαστική καμπύλη προσφοράς εργασίας Ανελαστική καμπύλη προσφοράς εργασίας

Ώρες εργασίας Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήμιο Αθηνών-Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

Μισθός επιφύλαξης

Μισθός επιφύλαξης: ο κατώτερος μισθός που θα κάνει τον εργαζόμενο αδιάφορο μεταξύ εργασίας και μη συμμετοχής στην αγορά εργασίας

Κανόνας 1: Αν ο μισθός μικρότερος από το μισθό επιφύλαξης τότε ο εργαζόμενος δε θα δουλέψει Κανόνας 2: Ο μισθός επιφύλαξης αυξάνει καθώς αυξάνει το εισόδημα εκτός εργασίας

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήμιο Αθηνών-Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

7

Σχέση μισθού και συμμετοχής των γυναικών στην αγορά εργασίας, 1960-1980 7

Netherlands

Growth Rate of

Female Participation

6 5 Australia Japan

4 Italy

3 USSR

Israel

Britain

2

Sweden Spain France

1

Germany

United States

0 1

2

3

4

5

6

7

8

9

Percentage Change in Wage

Πηγή: Jacob Mincer, “Intercountry Comparisons of Labor Force Trends and of Related Developments: An Overview,” Journal of Labor Economics 3 (January 1985, Part 2): S2, S6.

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήμιο Αθηνών-Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

8

Σηµειώσεις # 3 Θέµατα στην Προσφορά Εργασίας

Εισαγωγή Στατικό υπόδειγµα δεν έχει τα στοιχεία του χρόνου Επεκτείνεται το υπόδειγµα για να συµπεριλάβει:

Τη µακροχρόνια περίοδο Την προσφορά εργασίας της οικογένειας

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

1

Κύκλος ζωής των εργαζοµένων: µισθοί και ώρες εργασίας W

Ώρες Εργασίας

Ηλικία

50

50

Ηλικία

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Μη συµµετοχή στην αγορά εργασίας: Η περίπτωση των ηλικιωµένων

Κατανάλωση

Σηµείο Ρ : µεγιστοποιεί τη χρησιµότητά του και είναι συνταξιούχος για 10 χρόνια

F

V80

P

Σηµείο Ε :είναι συνταξιούχος για 20 χρόνια

U1 U0 V60

Σηµείο F¨: ο εργαζόµενος δε βγαίνει στη σύνταξη

E

0

10

20 Συνταξιοδότηση

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

2

Επίδραση της αύξησης του µισθού στην απόφαση για συνταξιοδότηση Κατανάλωση

G R

U1 F P U0 E 5

10

20 Χρόνια συνταξιοδότησης

Μία αύξηση του µισθού, δηµιουργεί τόσο ένα αποτέλεσµα υποκατάστασης όσο και ένα αποτέλεσµα εισοδήµατος και ο εργαζόµενος µετακινείται από το σηµείο P στο σηµείο R.Το αποτέλεσµα υποκατάστασης > αποτέλεσµα εισοδήµατος και ο εργαζόµενος καθυστερεί την απόφασή του για συνταξιοδότηση.

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Η επίπτωση µιας αύξησης της σύνταξης στη απόφαση για συνταξιοδότηση Μια αύξηση της σύνταξης περιστρέφει τον Ε.Π γύρω από το σηµείο F. ∆ηµιουργεί τόσο ένα αποτέλεσµα υποκατάστασης όσο και ένα εισοδήµατος αλλά τελικά ο εργαζόµενος βγαίνει νωρίτερα στη σύνταξη.

Κατανάλωση

U1 U0 F

R

10

Ευαγγελία Παπαπέτρου

15

20 Χρόνια συνταξιοδότηση ς Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

3

Η παραγωγή των νοικοκυριών Γιατί ορισµένα άτοµα επιλέγουν την εργασία στο σπίτι; Οι επιλογές των µονάδων είναι διαφορετικές από τις επιλογές που κάνει η οικογένεια.

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

Η συνάρτηση παραγωγής του νοικοκυριού Ο Γιάννης και η Γιάννα ζουν κάτω από την ίδια στέγη Οι γραµµές του Ε.Π είναι µεγαλύτερες τώρα που τα άτοµα αποτελούν µια οικογένεια

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

4

Γιάννης και Γιάννα – εισοδηµατικός περιορισµός των µονάδων Κατανάλωση αγοραίων αγαθών

Κατανάλωση αγοραίων αγαθών

200 150

100

250

Αγαθά νοικοκυριού

(a) Καµπύλη εισοδηµατικού περιορισµού του Γιάννη

Αγαθά νοικοκυριού

(β) Καµπύλη εισοδηµατικού περιορισµού της Γιάννας

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Γραµµές Εισοδηµατικού Περιορισµού και καµπύλη ορίου ευκαιριών Στο σηµείο E, ο Γιάννης και η Γιάννα διαθέτουν όλο τους το χρόνο στην οικιακή παραγωγή. Αν επιθυµούν να αγοράσουν αγοραία αγαθά, ο Γιάννης βρίσκει δουλειά στην αγορά εργασίας γιατί είναι περισσότερο παραγωγικός στην αγορά εργασίας σε σχέση µε την οικιακή παραγωγή, δηµιουργώντας το τµήµα FE του ορίου των ευκαιριών. Αφού ο Γιάννης έχει χρησιµοποιήσει όλο του το χρόνο στην αγορά εργασίας,τότε η Γιάννα βρίσκει δουλειά στην αγορά εργασίας δηµιουργώντας το τµήµα GF του ορίου των ευκαιριών.

350 G

F

200 150

Γιάννης

Γιάννα E′ E 100

Ευαγγελία Παπαπέτρου

250

340 350

Αγαθά νοικοκυ ριού

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

5

Που εργάζεται ο καθένας Κατανάλωση αγοραίων αγαθών

Κατανάλωση αγοραίων αγαθών

Κατανάλωση αγοραίων αγαθών

P

U

P U

P U Αγαθά νοικοκυριού

(α)

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Αγαθά νοικοκυριού

(β)

Αγαθά νοικοκυριού

(γ)

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

Κατανοµή του χρόνου στην αγορά εργασίας και την οικιακή παραγωγή

(α) Η Γιάννα ειδικεύεται στην οικιακή παραγωγή και ο Γιάννης µοιράζεται το χρόνο του ανάµεσα στην αγορά εργασίας και την οικιακή παραγωγή. (β) Ο Γιάννης ειδικεύεται στην αγορά εργασίας και η Γιάννα µοιράζεται το χρόνο ανάµεσα στην αγορά εργασίας και την οικιακή παραγωγή. (γ) Ο Γιάννης ειδικεύεται στην αγορά εργασίας και η Γιάννα ειδικεύεται στην οικιακή παραγωγή.

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

6

Αύξηση του µισθού ή της οικιακής παραγωγικότητας οδηγεί σε ειδικεύσεις στην παραγωγή Κατανάλωση αγοραίων αγαθών

Μια αύξηση του µισθού του Γιάννη µεταφέρει το νοικοκυριό από το σηµείο P στο σηµείο P′ και ο Γιάννης ειδικεύεται στην αγορά εργασίας (Η

P′

U′

P

U Αγαθά νοικοκυριού

Γιάννα µένει στην οικιακή

παραγωγή).

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Αύξηση του µισθού ή της οικιακής παραγωγικότητας οδηγεί σε ειδικεύσεις στην παραγωγή Κατανάλωση αγοραίων αγαθών

P U

P′ U′

Μια αύξηση του οριακού προϊόντος της Γιάννας µεταφέρει το άριστο σηµείο του νοικοκυριού από το σηµείο P στο σηµείο P′ και η Γιάννα ειδικεύεται στην οικιακή παραγωγή.

Αγαθά νοικοκυριού

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

7

Μερικά συµπεράσµατα για τις γυναίκες εργαζόµενες

Μια αύξηση του µισθού (κατά 10%) µειώνει τις ώρες εργασίας στο νοικοκυριό (κατά 2%)- λιγότερες ώρες για τα παιδιά και λιγότερες ώρες για προσωπικές υποθέσεις

Η προσφορά εργασίας των γυναικών στην αγορά εργασίας είναι περισσότερο ελαστική για τις γυναίκες εργαζόµενες σε σχέση µε τους άνδρες Τεχνολογική πρόοδος έχει αυξήσει την προσφορά εργασίας των γυναικών (αύξηση

της ελαστικότητας της εργασίας των γυναικών) Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

Γονιµότητα Η Θεωρία της γονιµότητας του Malthus (Theory of Fertility): καθώς αυξάνεται το εισόδηµα της οικογένειας, η οικογένεια επιθυµεί περισσότερα παιδιά Επαληθεύτηκε η θεωρία στη πράξη;

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

8

Η απόφαση για την απόκτηση παιδιών Αγαθά

I/pX

P

Καµπύλη αδιαφορίας

3 Ευαγγελία Παπαπέτρου

I/pN

Η συνάρτηση χρησιµότητας του νοικοκυριού εξαρτάται από την κατανάλωση αγαθών και τον αριθµό των παιδιών. Άριστο σηµείο P (που αντιστοιχεί σε 3 παιδιά).

Αριθµός παιδιών

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

9

Εισαγωγή Σηµειώσεις # 4

Ζήτηση Εργασίας

Οι επιχειρήσεις προσλαµβάνουν εργαζόµενους γιατί οι εργαζόµενοι επιθυµούν να αγοράζουν µια ποικιλία αγαθών και υπηρεσιών Η ζήτηση για εργαζόµενους προέρχεται (is derived) από τις επιθυµίες και τις ανάγκες των καταναλωτών Βασικές ερωτήσεις: πόσοι εργαζόµενοι θα προσληφθούν και πώς θα αποζηµιωθούν;

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Η συνάρτηση παραγωγής της επιχείρησης

Περιγράφει την τεχνολογία που χρησιµοποιεί η επιχείρηση για να παράγει αγαθά και υπηρεσίες Το προϊόν της επιχείρησης παράγεται µε συνδυασµούς κεφαλαίου και εργασίας Το οριακό προϊόν της εργασίας είναι η µεταβολή στην παραγωγή που προέρχεται από την πρόσληψη ενός επιπλέον εργαζόµενου, έχοντας όλους τους άλλους συντελεστές της παραγωγής σταθερούς Το οριακό προϊόν του κεφαλαίου είναι η µεταβολή στην παραγωγή που προέρχεται από την µεταβολή του αποθέµατος κεφαλαίου κατά µία µονάδα, έχοντας όλους τους άλλους συντελεστές της παραγωγής σταθερούς

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

Μεγιστοποίηση κερδών

Στόχος της επιχείρησης είναι η µεγιστοποίηση των κερδών Η συνάρτηση κερδών δίδεται ώς:

κέρδη = pq – wE – rK Συνολικά έσοδα = pq Συνολικά κόστη = (wE + rk)

Η πλήρως ανταγωνιστική επιχείρηση δεν µπορεί να επηρεάσει τις τιµές των εισροών

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

1

Βραχυχρόνια περίοδοςπρόσληψη εργαζοµένων

Η αξία του οριακού προϊόντος (Value of Marginal Product) (VMP) είναι το οριακό προϊόν * την αγοραία αξία του παραχθέντος προϊόντος Αυτό δείχνει το όφελος της επιχείρησης από την πρόσληψη ενός επιπλέον εργαζόµενου, όταν το κεφάλαιο παραµένει σταθερό Η αξία του µέσου προϊόντος (Value of Average Product) (VMP) είναι η αγοραία αξία του παραχθέντος προϊόντος ανά εργαζόµενο

Βραχυχρόνια περίοδος-η απόφαση των επιχειρήσεων για προσλήψεις

38

E

22

E

1

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

Καµπύλη ζήτησης εργασίας

Η καµπύλη ζήτησης εργασίας (demand curve for labor) δείχνει πως η επιχείρηση αντιδρά στις µεταβολές στο ωροµίσθιο, κρατώντας το κεφάλαιο σταθερό Η καµπύλη ζήτησης εργασίας έχει αρνητική κλίση Αυτό αντανακλά το νόµο των φθινουσών αποδόσεων (Law of Diminishing Returns)

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

Η επιχείρηση που µεγιστοποιεί τα κέρδη της θα προσλάβει τόσους εργαζόµενους VAP µέχρι το σηµείο που το ωροµίσθιο ισούται µε το οριακό προϊόν της VMP εργασίας (δηλαδή όταν ο µισθός είναι 22 ευρώ θα προσλάβει 8 Αριθµός εργαζοµένων εργαζόµενους).

8

4

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Η αγοραία βραχυχρόνια καµπύλη ζήτησης εργασίας Αγοραία καµπύλη ζήτησης εργασίας είναι περισσότερο ανελαστική από την ατοµική καµπύλη ζήτησης εργασίας 22 18

VMPE VMPE

8

Ευαγγελία Παπαπέτρου

9

12

Αριθµός εργαζοµένων

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

2

Μεγιστοποίηση κερδών: ένας γενικός κανόνας

Η επιχείρηση που µεγιστοποιεί τα κέρδη της (The profit maximizing firm)θα πρέπει να παράγει µέχρι το σηµείο όπου το οριακό προϊόν (marginal cost) ισούται µε το οριακό έσοδο (marginal revenue) Η συνθήκη οριακής παραγωγικότητας (Marginal Productivity Condition): ο κανόνας πρόσληψης λέει ότι η επιχείρηση θα προσλάβει τόσους εργαζόµενους όπου το οριακό κόστος από την πρόσληψη αυτού του εργαζόµενου (ωροµίσθιο) ισούται µε το επιπλέον έσοδο από την πώληση αυτής της µονάδας

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

Μακροχρόνια περίοδος-η απόφαση απασχόλησης

Στη µακροχρόνια περίοδο η επιχείρηση µεγιστοποιεί τα κέρδη της και επιλέγει και πόσους εργαζόµενους θα προσλάβει αλλά και πόσο θα επενδύσει σε εγκαταστάσεις και εξοπλισµό Καµπύλες ίσου προϊόντος (ισοπαραγωγής): δείχνει συνδυασµούς κεφαλαίου και εργασίας που παράγουν το ίδιο επίπεδο παραγωγής Οι καµπύλες ισοπαραγωγής…

Μαθηµατική απόδειξη της θεωρίας

Το κόστος παραγωγής µιας επιπλέον µονάδας προϊόντος:

Οριακό έσοδο =MRP=MPL*(MR) Η συνθήκη: η επιχείρηση παράγει µέχρι το σηµείο που MC = P (για την ανταγωνιστική επιχείρηση, P = MR)

MC = w

P x (MPL) = W MPL =W /P

Καµπύλες ισοπαραγωγής κεφάλαιο Capital

X ∆K

Y

Έχουν αρνητική κλίση ∆εν τέµνονται Όσο υψηλότερα βρίσκονται δείχνουν µεγαλύτερη παραγωγή Είναι κυρτές προς την αρχή των αξόνων Η κλίση τους είναι ο αρνητικός λόγος των οριακών προϊόντων

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

q1

q0

∆E

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Απασχόληση Employment Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

3

Γραµµές ίσου κόστους (Isocost)

∆είχνει όλους τους συνδυασµούς κεφαλαίου και εργασίας που η επιχείρηση µπορεί να προσλάβει µε ένα δεδοµένο κόστος ∆είχνει συνδυασµούς συντελεστών της παραγωγής που οδηγούν σε ίδιο κόστος Υψηλότερες γραµµές ίσου κόστους σηµαίνει υψηλότερα κόστη για την επιχείρηση Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Άριστος συνδυασµός συντελεστών της επιχείρησης Κεφάλαιο

Άριστο σηµείο P Οι συνδυασµοί A και B βρίσκονται σε µία υψηλότερη γραµµή ίσου κόστους

C1/r A C0/r

B q0

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Κεφάλαιο

Η κλίση της γραµµής ίσου κόστους είναι (-w/r).

C1/r

Καµπύλη ίσου κόστους µε κόστος C1

C0/r

Καµπύλη ίσου κόστους µε κόστος C0

C0/w

Ευαγγελία Παπαπέτρου

C1/w

Απασχόληση

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

Μακροχρόνια καµπύλη ζήτησης εργασίας

Όταν µειώνεται ο µισθός τότε συµβαίνουν δύο γεγονότα:

P 175

100

Γραµµές ίσου κόστους

Η επιχείρηση εκµεταλλεύεται τη µείωση του µισθού και αυξάνει την παραγωγή αποτέλεσµα κλίµακας (scale effect) Η επιχείρηση εκµεταλλεύεται τη µείωση του µισθού και ανακατανέµει το συνδυασµό των συντελεστών της παραγωγής – αποτέλεσµα υποκατάστασης (substitution effect)

Απασχόληση

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

4

Αποτελέσµατα υποκατάστασης και κλίµακας Κεφάλαιο

Μείωση µισθού, σταθερά τα κόστη στο αρχικό τους επίπεδο Κεφάλαιο

D C1/r C0/r Q C0/r R R P

75

P

200

′

D

q0 100

q0 Ο µισθός είναι w1

Ο µισθός είναι w0

25

40

Ο µισθός είναι w0

25

50

Ο µισθός είναι w1

40

Απασχόληση Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Μείωση του µισθού και η επίπτωση στην παραγωγή και την απασχόληση για µια επιχείρηση που µεγιστοποιεί τα κέρδη της ευρώ

Μακροχρόνια ζήτηση εργασίας µισθός

κεφάλαιο

MC0

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Η µακροχρόνια ζήτηση εργασίας έχει αρνητική κλίση.

MC1

p

R

P

w0

200

100 100

200

παραγωγή

25

50

w1

απασχόληση

DLR 25

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

Ευαγγελία Παπαπέτρου

50

Απασχόληση Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

5

Καµπύλες ισοπαραγωγής κεφάλαιο

Μέτρηση ελαστικότητας

κεφάλαιο

100 q 0 Καµπύλη ισοπαραγωγής

q 0 Καµπύλη ισοπαραγωγής

5 200 απασχόληση

20

Aπασχόληση

Κεφάλαιο και εργασία είναι τελείως υποκατάστατοι όταν η καµπύλη ισοπαραγωγής είναι ευθεία γραµµή.

%∆K/L÷%∆w/r Είναι η ποσοστιαία μεταβολή στο λόγο κεφαλαίου/ εργασίας από μια μεταβολή κατά 1% στις σχετικές τιμές των συντελεστών της παραγωγής

Κεφάλαιο και εργασία είναι τελείως συµπληρωµατικοί όταν η καµπύλη ισοπαραγωγής είναι ορθή γωνία. Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

Οι προσδιοριστικοί παράγοντες στης ελαστικότητας ζήτησης της εργασίας κατά τους Hicks-Marshall

Η ελαστικότητα της ζήτησης εργασίας είναι µεγάλη όταν:

Η ελαστικότητα της ζήτησης του προϊόντος που παράγεται είναι µεγάλη Η ελαστικότητα της υποκατάστασης των συντελεστών της παραγωγής είναι µεγάλη η συµµετοχή του κόστους εργασίας στο συνολικό κόστος παραγωγής είναι µεγάλη η ελαστικότητα της προσφοράς των άλλων συντελεστών της παραγωγής (όπως του κεφαλαίου) είναι µεγάλη.

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

∆ιαφορετικοί συντελεστές της παραγωγής

∆ιαφορετικοί συντελεστές της παραγωγής

Ειδικευµένοι και ανειδίκευτοι εργαζόµενοι Νέοι και µεγαλύτεροι ηλικιακά Άνδρες – γυναίκες εργαζόµενοι

Σταυροειδής ελαστικότητα της ζήτησης εργασίας

%∆Di÷%∆wj Αν η Σ.Ε > 0 τότε οι συντελεστές είναι υποκατάστατοι στην παραγωγική διαδικασία Αν η Σ.Ε < 0 τότε οι συντελεστές είναι συμπληρωματικοί στην παραγωγική διαδικασία

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

6

Η καµπύλη ζήτησης εργασίας ενός συντελεστή και πως επηρεάζεται από την τιµή ενός άλλου συντελ. της παραγωγής

Ισορροπία στην αγορά εργασίας

Τιµή συντελεστή i

Τιµή συντελεστή i

(α)

µισθοί Προσφορά εργασίας

(β)

whigh

w*

D0

D0

D1

wlow

D1

Απασχόληση συντελεστή i

Ζήτηση εργασίας

Απασχόληση συντελεστή i ED

Η ζήτηση εργασίας για το συντελεστή ι µεταβάλλεται όταν η τιµή ενός άλλου συντελεστή αλλάζει. (α) υποκατάστατοι συντελεστές της παραγωγής (αύξηση τιµής του υποκατάστατου συντελεστή) η καµπύλη ζήτησης για το συντελεστή i µεταφέρεται προς τα πάνω. (β) συµπληρωµατικοί συντελεστές της παραγωγήςI (αύξηση της τιµής του συµπληρωµατικού συντελεστή) η καµπύλη ζήτησης για το συντελεστή i µεταφέρεται προς τα κάτω. Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Η επίδραση του κατώτατου µισθού στην απασχόληση µισθός

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Ο κατώτατος µισθός δηµιουργεί ανεργία Ε2-Ε1.

w*

E1

E*

Ευαγγελία Παπαπέτρου

E2

απασχόληση

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

Πλήρης ανταγωνισµός στην αγορά εργασίας Μονοπωλητής µεγιστοποιεί τα κέρδη του

Το οριακό έσοδο από την πρόσληψη ενός επιπλέον εργαζόµενου=µε το οριακό του κόστος

D

απασχόληση

Υποθέσεις:

Κατώτατος µισθός: w1

w1

ES

Προσδιορισµός του εργατικού µισθού και της απασχόλησης κάτω από µονοπωλιακές συνθήκες στην αγορά προϊόντος

S

E*

MRP=(MR)(MPL)=W (διαιρώ µε P) (MR/P)*(MPL)=W/P αλλά MR<P και συνεπώς MR/P<1 συνεπώς η ΚΑΜΠΥΛΗ ΖΗΤΗΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ θα είναι ΚΑΤΩ ΚΑΙ ΑΡΙΣΤΕΡΑ από την αντίστοιχη της πλήρους ανταγωνιστικής επιχείρησης

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

7

Μονοψώνιο στην αγορά εργασίας και µονοπώλιο στην αγορά προϊόντος

Μονοψώνιο στην αγορά εργασίας και µονοπώλιο στην αγορά προϊόντος

Μονοψωνιακή αγορά εργασίας:

Είναι ο µόνος αγοραστής της εργασίας MCL

Για να προσελκύσει περισσότερους εργαζόµενους πρέπει να προσφέρει µεγαλύτερο µισθό. Αλλά ο υψηλότερος µισθός θα πρέπει να δοθεί σε όλους τους εργαζόµενους για να τους προσελκύσει και να έρθουν στην επιχείρηση Η επιχείρηση µεγιστοποιεί τα κέρδη της

MRP=(MR)(MPL)= MCL Και το άριστο σηµείο είναι το X και η απασχόληση Εχ Αλλά ο εργατικός µισθός για αυτούς τους εργαζόµενους είναι WM

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

Η Ζήτηση Εργασίας και το µηµισθιακό κόστος Μη-µισθιακά κόστη:

Το Κόστος πρόσληψης περιλαµβάνει:

Α. Κόστος πρόσληψης και εκπαίδευσης

Το κόστος γνωστοποίησης ότι η επιχείρηση επιθυµεί να προσλάβει προσωπικό Το κόστος εξέτασης για την αξιολόγηση ως προς την καταλληλότητα των υποψηφίων

Το κόστος εκπαίδευσης περιλαµβάνει:

Άµεσο κόστος Έµµεσο κόστος

Β. Κόστος ασφάλισης των απασχολουµένων

Απαιτούµενη κατά νόµο ασφάλιση Αποτέλεσµα διαπραγµάτευσης

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

Προσφορά εργασίας

X

wx

Z

WC

T

WM

MRP

Η επιχείρηση απασχολεί λιγότερους εργαζόµενους και τους αµείβει µε χαµηλότερο µισθό από την αξία του οριακού τους προϊόντος

Ευαγγελία Παπαπέτρου

w

EM

Ευαγγελία Παπαπέτρου

EC

ET

Απασχόληση

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

Η Ζήτηση Εργασίας και το µηµισθιακό κόστος Πάγια το

στοιχεία κόστους:

κόστος πρόσληψης και εκπαίδευσης είναι κόστη για κάθε εργαζόµενο και όχι για κάθε ώρα εργασίας Έχουν µεγάλη επίδραση στην απόφαση της επιχείρησης να προσλάβει προσωπικό

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

8

Το υπόδειγµα εργασίας/ωρών εργασίας

Υποθέσεις του υποδείγµατος: Η

επιχείρηση χρησιµοποιεί εργασία (L)και ώρες εργασίας (H)για την παραγωγή Q=f(L,H) Οι συντελεστές της παραγωγής είναι υποκατάστατοι MPL>0, MPLL<0 MPH>0, MPHH<0 Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Το υπόδειγµα εργασίας/ωρών εργασίας Απασχόλη ση

Άριστη επιλογή: σηµείο Α.

Γ

Α Καµπύλη ισοπαραγωγής

Β Καµπύλη ίσου κόστους, ΙΚ

Ώρες

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Το υπόδειγµα εργασίας/ωρών εργασίας

Το οριακό κόστος αν αυξηθούν οι ώρες εργασίας

To οριακό κόστος αν η επιχείρηση προσλάβει έναν ακόµη εργαζόµενο

MCΗ= w + (µεταβλητά κόστη * αριθµό των εργαζοµένων)

MCL=(εβδοµαδιαίο κόστος των παγίων στοιχείων κόστους)+ w +(µεταβλητό κόστος επιδοµάτων)

Για την ελαχιστοποίηση του κόστους παραγωγής

Το επιπλέον κόστος πρόσληψης ενός επιπλέον εργαζόµενου σχετικά µε το επιπλέον κόστος αν εργαστεί µια ώρα επιπλέον =µε το οριακό προϊόν της εργασίας σχετικά µε την επέκταση της εβδοµαδιαίας εργασίας κατά µία ώρα.

Το υπόδειγµα εργασίας/ωρών εργασίας-αύξηση του σταθερού κόστους Απασχόλη ση

Άριστη νέα επιλογή: σηµείο Ν.

Γ

Σηµείο Β: υπάρχουν λίγοι εργαζόµενοι και εργάζονται πολλές ώρες. Σηµείο Γ: υπάρχουν πολλοί εργαζόµενοι που δουλεύουν λίγες ώρες.

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Α

Ν Καµπύλη ισοπαραγωγής

Β

Νέα καµπύλη Ισουκόστους ΙΚ’

Καµπύλη ίσου κόστους, ΙΚ

Στο σηµείο Ν, λιγότεροι εργαζόµενοι δουλεύουν περισσότερες ώρες

Ώρες

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

9

Η Ζήτηση Εργασίας: Επενδύσεις των επιχειρήσεων σε ανθρώπινο κεφάλαιο

Υποθέσεις

Οι εργαζόµενοι που προσλαµβάνονται θα εργάζονται για όλη την περίοδο Υπάρχει πλήρης ανταγωνισµός Το κόστος πρόσληψης και εκπαίδευσης συµβαίνει κατά την πρώτη περίοδο και αποτελεί πραγµατική δαπάνη z για τους εργαζόµενους Κατά την πρώτη περίοδο εκπαίδευσης

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

Η Ζήτηση Εργασίας: Επενδύσεις των επιχειρήσεων σε ανθρώπινο κεφάλαιο

MPL*<MPL0

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Η Ζήτηση Εργασίας: Επενδύσεις των επιχειρήσεων σε ανθρώπινο κεφάλαιο

Αν z=0 (δηλ. δεν υπάρχει ούτε κόστος πρόσληψης, ούτε εκπαίδευσης) MP0 = w0 και

MP1/(1+r)=w1/(1+r) και MP1=w1 Αν z#0 NC=w0 + Z - MP0 >0 ∆ηλ. για να µεγιστοποιήσει τα κέρδη της η επιχείρηση πρέπει να έχει ένα πλεόνασµα την 2η περίοδο (γιατί το κόστος την 1η περίοδο υπερβαίνει την ωφέλεια) MP1/(1+r)- w1/(1+r) = (MP1 - w1) /(1+r) w0 + z – MP0= (MP1 - w1 )/(1+r)

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

Η παρούσα αξία της οριακής παραγωγικότητας PVP=MP0+ MP1/(1+r) Η παρούσα αξία του οριακού κόστους PVC=w0 + Z + w1/(1+r) Aλλά PVP= PVC MP0+ MP1/(1+r)=w0 + Z + w1/(1+r)

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

Η Ζήτηση Εργασίας: Επενδύσεις των επιχειρήσεων σε ανθρώπινο κεφάλαιο

Για να έχουµε πλεόνασµα τη 2η περίοδο πρέπει (w1< MP1 ) και w0 + z > MP0 Συµπέρασµα Επειδή την 1η περίοδο το οριακό κόστος είναι µεγαλύτερο από το οριακό προϊόν Οι µισθοί την 2η περίοδο είναι µικρότεροι από το οριακό προϊόν της εργασίας

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

10

Εισαγωγή

Eξισωτικές µισθολογικές διαφορές (compensating wage differentials)

Οι εργαζόµενοι είναι διαφορετικοί και οι δουλειές είναι διαφορετικές Adam Smith είπε ότι τα χαρακτηριστικά της εργασίας επηρεάζουν την ισορροπία στην αγορά εργασίας Οι εξισωτικές µισθολογικές διαφορές ανακύπτουν για να αποζηµιωθούν οι εργαζόµενοι για κάποια µη – µισθολογικά χαρακτηριστικά που έχει η εργασία τους. Οι εργαζόµενοι έχουν διαφορετικές προτιµήσεις και οι επιχειρήσεις προσφέρουν διαφορετικές συνθήκες εργασίας Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Η αγορά για επικίνδυνες εργασίες

Οι εργαζόµενοι ενδιαφέρονται αν η εργασία τους είναι ασφαλής ή επικίνδυνη Χρησιµότητα = f(w, κίνδυνος ατυχήµατος -risk of injury) Οι καµπύλες αδιαφορίας δείχνουν την ανταλλακτική σχέση που έχει ο εργαζόµενος ανάµεσα στους µισθούς και στην επικινδυνότητα της εργασίας Οι επιχειρήσεις µπορεί να έχουν επικίνδυνο περιβάλλον επειδή τους στοιχίζει λιγότερο να πληρώσουν υψηλότερες αµοιβές από το να κάνουν το εργασιακό περιβάλλον ασφαλές

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

Προσδιορισµός των εξισωτικών µισθολογικών διαφορών w1 - w0 S

P (w1 -w0)*

D

E*

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Αριθµός εργαζοµένων σε επικίνδυνες εργασίες

Η καµπύλη προσφοράς εργασίας έχει θετική κλίση γιατί όσο αυξάνεται η εξισωτική µισθολογική διαφορά ανάµεσα στην ασφαλή και την επισφαλή εργασία, τόσο περισσότεροι εργαζόµενοι επιθυµούν να δουλέψουν σε αυτή τη δουλειά. Η καµπύλη ζήτησης εργασίας έχει αρνητική κλίση γιατί όλο και λιγότερες επιχειρήσεις θα προσφέρουν επικίνδυνες συνθήκες εργασίας, εφόσον θα πρέπει να προσφέρουν υψηλότερους µισθούς για να προσελκύσουν τους εργαζόµενους. Η εξισωτική µισθολογική διαφορά εξισορροπεί την προσφορά και τη ζήτηση εργασίας και δείχνει την επιπλέον αµοιβή που απαιτείται για να προσελκυστεί ο τελευταίος εργαζόµενος από την ‘επικίνδυνη’ επιχείρηση.

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

1

Καµπύλες αδιαφορίας µεταξύ µισθού και πιθανότητας για ατύχηµα κατά τη διάρκεια της εργασίας

Η θεωρία της συνάρτησης του µισθού ικανοποίησης (Hedonic wage theory)

Οι εργαζόµενοι µεγιστοποιούν τη χρησιµότητά τους επιλέγοντας τους συνδυασµούς µισθού – κινδύνου που τους προσφέρουν τη µεγαλύτερη χρησιµότητα Οι καµπύλες ίσου κέρδους (Isoprofit curves) έχουν θετική κλίση γιατί καθώς αυξάνει η ασφάλεια στην επιχείρηση τόσο αυτό ‘κοστίζει’ στην επιχείρηση. Οι καµπύλες ίσου κέρδους είναι κοίλες προς την αρχή των αξόνων γιατί η ασφάλεια στην παραγωγή υπόκειται στο νόµο των φθινουσών αποδόσεων. Οι συναρτήσεις του µισθού ικανοποίησης (Hedonic wage functions) αντανακλούν τη σχέση ανάµεσα στους µισθούς και στα χαρακτηριστικά της απασχόλησης

µισθός

U0

w^1 ∆w

^

w0

1

0

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Καµπύλες αδιαφορίας για 3 διαφορετικούς εργαζόµενους Μισθός

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Καµπύλες ίσου κέρδους

UΓ

UΒ

Κίνδυνος

Ευαγγελία Παπαπέτρου

∆ιαφορετικοί εργαζόµενοι έχουν διαφορετική προτίµηση για τον κίνδυνο. Ο εργαζόµενος A αποστρέφεται τον κίνδυνο. Τον εργαζόµενο Γ δεν τον ενοχλεί ο κίνδυνος (µάλλον αγαπά τον κίνδυνο).

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

(Isoprofit

Curves)

Η καµπύλη ίσου κέρδους περιγράφει όλους τους συνδυασµούς κινδύνου-µισθού που αποφέρουν τα ίδια κέρδη για την επιχείρηση. Επειδή είναι πολύ δαπανηρό για την επιχείρηση να κάνει ασφαλή την επιχείρηση, αν ο προσφερόµενος κίνδυνος είναι ρ* τότε η επιχείρηση θα κάνει ασφαλέστερο το χώρο εργασίας µόνο προσφέροντας χαµηλότερους µισθούς (ενώ τα κέρδη παραµένουν σταθερά). Συνεπώς η καµπύλη ίσου κέρδους έχει θετική κλίση.

µισθός

UA

Πιθανότητα ατυχήµατος

P

π0

Q π1

R

ρ*

κίνδυνος

Χαµηλότερες καµπύλες ίσου κέρδους σηµαίνουν υψηλότερα κέρδη για την επιχείρηση.

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

2

Η συνάρτηση του µισθού ικανοποίησης (The Hedonic Wage Function) µισθός

Ισορροπία στα σηµεία ΡΑ, Ρ Β, ΡΓ.

UC

UB

UA

PA

PB

PC

Συνάρτηση του µισθού ικανοποίησης

ΡΑ:Οι εργαζόµενοι που αποστρέφονται τον κίνδυνο (εργαζόµενος Α) βρίσκουν εργασία στην επιχείρηση µε τον µικρότερο κίνδυνο (ΠΑ). ΡΓ:Οι εργαζόµενοι που προτιµούν τον κίνδυνο (εργαζόµενος Γ) βρίσκουν εργασία στην επιχείρηση µε τον µεγαλύτερο κίνδυνο (ΠΓ).

πΓ

πΒ

πΑ κίνδυνος

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Μέγιστος κίνδυνος: επίπτωση στους µισθούς, στα κέρδη και τη χρησιµότητα

Ο γεωµετρικός τόπος των σηµείων ισορροπίας προσδιορίζει την καµπύλη µισθού-κινδύνου (η οποία ονοµάζεται συνάρτηση του µισθού ικανοποίησης - hedonic wage function).

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

U*

µισθός

U−

π− Συνάρτηση µισθού-κινδύνου π* w*

w−

ρ* Ευαγγελία Παπαπέτρου

κίνδυνος

Άριστο σηµείο: w* και ρ*. Όµως ο µέγιστος επιτρεπόµενος κίνδυνος από την κυβέρνηση είναι χαµηλότερος από το σηµείο ρ*. Οι εργαζόµενοι µεταφέρονται σε χαµηλότερη καµπύλη αδιαφορίας (από U* σε U−) και λαµβάνουν χαµηλότερους µισθούς, και οι εργοδότες υψηλότερη καµπύλη ίσου κόστους (και συνεπώς σε χαµηλότερα κέρδη) (από π* σε π−). Όµως αυτή η λύση είναι κοινωνικά δικαιότερη γιατί ο κίνδυνος είναι χαµηλότερος.

Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

3

Εισαγωγή Σημειώσεις Θεωρία ανθρωπίνου κεφαλαίου (Human Capital)

Ανθρώπινο κεφάλαιο (human capital) είναι το σύνολο των ικανοτήτων κάθε ατόμου, έμφυτων και επίκτητων, όπως οι φυσικές ικανότητες, οι γνώσεις κ.τ.λ Οι εργαζόμενοι προσθέτουν στο ανθρώπινο κεφάλαιο τους σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους μέσω της απόκτησης εμπειρίας (experience) και της εκπαίδευσης/μόρφωσης (education).

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

Εκπαίδευση και αγορά εργασίας

Η μέθοδος της παρούσας αξίας (Present value)

Μεγαλύτερη

Η

σημαίνει:

εκπαίδευση

Μεγαλύτερη

συμμετοχή στην αγορά εργασίας Χαμηλότερα ποσοστά ανεργίας Υψηλότερες αποδοχές Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

μέθοδος της παρούσας αξίας επιτρέπει τη σύγκριση χρηματικών ποσών (ευρώ) που δαπανώνται ή εισπράττονται σε διαφορετικές χρονικές περιόδους PV = y/(1+r)t r είναι το προεξοφλητικό επιτόκιο (discount rate) Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

1

Μελλοντική ροή εισοδημάτων ευρώ

Πρώτη επιλογή - χωρίς πανεπιστημιακή εκπαίδευση Πτυχιούχος Πανεπιστημίου

wαπνεπιστ

65

PV1 = ∑

Απόφοιτος Λυκείου

wΛύκειο

0

Επιλογές εκπαίδευσης

18

22

65

i =18

yi

(1 + r ) i −18

Ηλικία

-H

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

Επιλογές εκπαίδευσης Δεύτερη επιλογή: με πανεπιστημιακή εκπαίδευση 22

PV2 = −∑

Ci

i =18

65

(1 + r ) i −18

+∑

i = 22

xi

(1 + r ) i −22

Στόχος: η μεγιστοποίηση της παρούσης αξίας των αναμενόμενων εισοδημάτων. Αν PV2>PV1 τότε επιλέγει την πανεπιστημιακή εκπαίδευση Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

Εναλλακτικά κριτήρια επιλογής εκπαίδευσης Μέθοδος οριακού κόστους και οριακού οφέλους

Συγκρίνεται το επιπλέον εισόδημα που συνδέεται με την απόκτηση εκπαίδευσης με το επιπλέον κόστος από την απόκτησή του Αν η καθαρή παρούσα αξία είναι θετική τότε η επένδυση κρίνεται ως συμφέρουσα και αναλαμβάνεται

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

2

Εναλλακτικά κριτήρια επιλογής εκπαίδευσης Εκτίμηση του εσωτερικού βαθμού απόδοσης –ρ Ο εσωτερικός βαθμός απόδοσης είναι το επιτόκιο

που εξισώνει την παρούσα αξία των αναμενόμενων εισοδημάτων με το κόστος απόκτησής τους δηλ. είναι το επιτόκιο για το οποίο η καθαρή παρούσα αξία ισούται με το μηδέν

Προβλέψεις για τη ζήτηση για εκπαίδευση

• Γιατί ο χρονικός ορίζοντας είναι μεγάλος για να αποσβέσουν το κόστος της εκπαίδευσης

Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

Η καμπύλη εκπαίδευσης – μισθού (The wage-schooling locus)

Τι αποδοχές είναι διατεθειμένες να προσφέρουν οι επιχειρήσεις για ένα δεδομένο επίπεδο εκπαίδευσης Τρεις ιδιότητες:

Η καμπύλη εκπαίδευσης – μισθού έχει θετική κλίση Η κλίση της δείχνει πως συνδέεται ένας επιπλέον χρόνος εκπαίδευσης με τις επιπλέον αποδοχές των εργαζομένων Η καμπύλη εκπαίδευσης – μισθού είναι κοίλη προς την αρχή των αξόνων

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

Όσο χαμηλότερο είναι το κόστος της εκπαίδευσης τόσο μεγαλύτερος αναμένεται να είναι ο αριθμός των ατόμων που επενδύουν σε εκπαίδευση • Σε περιόδους οικονομικής ύφεσης το έμμεσο κόστος της εκπαίδευσης μειώνεται και δημιουργούνται οι συνθήκες για συνέχιση της εκπαίδευσης

Αν ρ>r τότε η επένδυση στην εκπαίδευση έχει μεγαλύτερη απόδοση και πρέπει να πραγματοποιηθεί. Αν ρ<r τότε η επένδυση στην εκπαίδευση έχει χαμηλή απόδοση και δεν πρέπει να πραγματοποιηθεί. Ευαγγελία Παπαπέτρου

Οι πολλοί φοιτητές είναι νέοι στην ηλικία

Οι άνθρωποι που επιλέγουν το σήμερα είναι λιγότερο πιθανό να πάνε στο σχολείο σε σχέση με αυτούς που κοιτούν το μέλλον

• Το προεξοφλητικό επιτόκιο είναι υψηλό και συνεπώς η παρούσα αξία των αποδόσεων χαμηλή

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

Η θεωρία της συνάρτησης του μισθού ικανοποίησης (Hedonic wage theory) Υποθέσεις Οι εργαζόμενοι μεγιστοποιούν τη χρησιμότητά τους επιλέγοντας τους συνδυασμούς μισθού – εκπαίδευσης που τους προσφέρουν τη μεγαλύτερη χρησιμότητα

Οι καμπύλες ίσου κέρδους (Isoprofit curves) έχουν θετική κλίση γιατί καθώς αυξάνει η εκπαίδευση τα επιπλέον κέρδη στην επιχείρηση αυξάνονται με μειούμενο ρυθμό.

Οι καμπύλες ίσου κέρδους είναι κοίλες προς την αρχή των αξόνων γιατί η εκπαίδευση στην παραγωγή υπόκειται στο νόμο των φθινουσών αποδόσεων.

Οι συναρτήσεις του μισθού ικανοποίησης (Hedonic wage functions) αντανακλούν τη σχέση ανάμεσα στους μισθούς και στα χαρακτηριστικά της απασχόλησης ως προς την εκπαίδευση

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

3

Καμπύλες αδιαφορίας για τρεις διαφορετικούς εργαζόμενους

Καμπύλες αδιαφορίας μεταξύ μισθού και χρόνων εκπαίδευσης Μισθός

μισθός

U0

UΒ

UA

UΓ

w^1 Δw

^

w0

1 3

1 2

Χρόνια εκπαίδευσης

Χρόνια εκπαίδευσης

Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Καμπύλες ίσου κέρδους

Η συνάρτηση του μισθού ικανοποίησης (The Hedonic Wage Function)

(Isoprofit

Curves) μισθός

Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

Ευαγγελία Παπαπέτρου

μισθός P Q

UB π1

UA

R

PA

ρ*

Ισορροπία στα σημεία ΡΑ, Ρ Β, ΡΓ.

UC

π0

Χρόνια εκπαίδευσης

PB

PC

Συνάρτηση του μισθού ικανοποίησης

ΡΓ:Οι εργαζόμενοι που προτιμούν την εκπαίδευση (εργαζόμενος Γ) βρίσκουν εργασία στην επιχείρηση που θέλει εργαζόμενους με μεγάλο ανθρώπινο κεφάλαιο (ΠΓ).

πΓ

πΒ

πΑ Χρόνια εκπαίδευσης

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

Ευαγγελία Παπαπέτρου

ΡΑ:Οι εργαζόμενοι που επιθυμούν λίγα χρόνια εκπαίδευσης (εργαζόμενος Α) βρίσκουν εργασία στην επιχείρηση με λιγότερες απαιτήσεις για μόρφωση (ΠΑ).

Ο γεωμετρικός τόπος των σημείων ισορροπίας προσδιορίζει την καμπύλη μισθού-εκπαίδευσης (η οποία ονομάζεται συνάρτηση του μισθού ικανοποίησης - hedonic wage function).

Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

4

Η καμπύλη εκπαίδευσης – μισθού ευρώ

Η καμπύλη εκπαίδευσης – μισθού έχει θετική κλίση και αυξάνεται με μειούμενο ρυθμό

Εκπαίδευση και απολαβές εργαζομένων με διαφορετικά προεξοφλητικά επιτόκια

30,000

Οι εργαζόμενοι έχουν διαφορετικές προτιμήσεις για το σήμερα σε σχέση με το αύριοένας επιπλέον χρόνος εκπαίδευσης θα αυξήσει τις αποδοχές τους ευρώ

r

WΥΕ

25,000

rΧΕ

23,000 20,000

rΥΕ WΧΕ

MRP

Λιγότερα από 12

0

12 13 14

18

Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Εκπαίδευση και απολαβές εργαζομένων με διαφορετικές ικανότητες επιτόκιο

Ευρώ

ΕΧΕ

wDROP

PACE

MRRΥΕ MRRΧΕ 11

12

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Χρόνια εκπαίδευσης

11

12

Χρόνια εκπαίδευσης

Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

Χρόνια εκπαίδευσης

16

Χρόνια εκπαίδευσης

Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

Οικονομετρική εκτίμηση των αποδόσεων της εκπαίδευσης

ΕΥΕ

wΧΕ

16

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Z

wΥΕ

r

Λιγότερα από 12

Χρόνια εκπαίδευσης

Εκτίμηση της συνάρτησης:

Log(w) = a*s + άλλες μεταβλητές

w είναι το ωρομίσθιο s είναι τα χρόνια εκπαίδευσης a είναι ο συντελεστής που δείχνει την απόδοση της εκπαίδευσης αν αυξηθεί η εκπαίδευση κατά ένα επιπλέον χρόνο

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

5

Είναι η εκπαίδευση καλή επένδυση

Άλλες μελέτες υπερεκτιμούν τα οφέλη από την εκπαίδευση

Γυναίκες και χρόνια εκπαίδευσης

Γιατί είναι δύσκολο να διακρίνει κανείς την ικανότητα από την εκπαίδευση

• Πρόβλημα μέτρησης της ικανότητας (τεστ ευφυΐας)

Άλλες μελέτες υπο-εκτιμούν τα οφέλη

Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

Γυναίκες και χρόνια εκπαίδευσης – ζήτηση για εκπαίδευση

Ποιες είναι οι συνέπειες για τη ζήτηση για μόρφωση; Επειδή η καριέρα των γυναικών διακόπτεται έχουν λιγότερο χρόνια για να ξανακερδίσουν την επένδυση H διακοπή της εργασίας είναι ένα επιπλέον εμπόδιο γιατί οι ικανότητες χειροτερεύουν και το ανθρώπινο κεφάλαιο μειώνεται ή αχρηστεύεται Συνεπώς η ζήτηση για εκπαίδευση είναι μικρή Η θεωρία του ανθρωπίνου κεφαλαίου προβλέπει ότι οι γυναίκες θα αποκτήσουν λιγότερο ανθρώπινο κεφάλαιο

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

Γιατί υπάρχουν δύο στάδια στη ζωή των γυναικών • Πριν από την απόκτηση παιδιών • Και μετά την απόκτηση παιδιών

Γιατί η εκπαίδευση ‘ανοίγει’ τους ορίζοντες Υπάρχουν αποδόσεις που δεν έχουν ‘χρηματική αξία’

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Γυναίκες έχουν και χαμηλότερες αποδοχές και χαμηλότερη εκπαίδευση

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

Η εκπαίδευση ως ‘σήμα’ (signal)

Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία η εκπαίδευση δεν αυξάνει το MPL αλλά λειτουργεί ως σήμα των εργαζομένων που είναι περισσότερο ικανοί Αυτή την πληροφορία χρησιμοποιούν οι εργοδότες για την πρόσληψη των εργαζομένων

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

6

Εισαγωγή Κεφάλαιο Γεωγραφική και επαγγελματική μετακίνηση της εργασίας

Η κινητικότητα της εργασίας είναι ο μηχανισμός που χρησιμοποιούν οι αγορές εργασίας για να βελτιώσουν την κατανομή των εργαζομένων στην αγορά Οι αγορές δεν είναι απόλυτα χωρισμένες και παρατηρείται μετακίνηση εργαζομένων

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Η γεωγραφική μετακίνηση της εργασίας - μετανάστευση

Υποθέσεις

Μετανάστευση

Υπάρχουν 2 περιοχές 1 μόνο επάγγελμα Δεν υπάρχει ανεργία Κίνητρο της μετανάστευση: η διαφορά των πραγματικών μισθών

Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

Έξοδα: Έξοδα μεταφοράς –συνάρτηση της απόστασης και του αριθμού των μελών Από την απώλεια εισοδήματος κατά τη διάρκεια των μετακινήσεων Ψυχικό κόστος

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

Η μετανάστευση συμβαίνει όταν υπάρχει η ωφέλεια είναι μεγαλύτερη από το κόστος

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

1

Η ατομική απόφαση για μετανάστευση

Η ατομική απόφαση για μετανάστευση

Άτομο υπολογίζει το εισόδημα που θα εισπράξει στην περιοχή που βρίσκεται (χώρα προέλευσης) 65

A1 = ∑ t =i

W

1,t

W1,t

Άτομο υπολογίζει το αναμενόμενο εισόδημα στην περιοχή προορισμού 65

(1 + r )

A2 = ∑

t −i

t =i

W2 ,t

(1 + r ) t −i

Το ψυχικό κόστος της μετανάστευσης, Κ

: αμοιβή στο χρόνο t στην περιοχή 1

r = επιτόκιο προεξόφλησης i = ηλικία του εργαζόμενου Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

Η απόφαση για μετανάστευση

Οι υπολογισμοί δεν είναι εύκολοι

Α2-Κ-Α1 >0: η μετακίνηση από την περιοχή 1 στην περιοχή 2 είναι συμφέρουσα Α2=Κ+Α1: Η μετακίνηση είναι αδιάφορη Α2-Κ-Α1 <0: η μετακίνηση από την περιοχή 1 στην περιοχή 2 είναι ζημιογόνος

Γιατί

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

Η διαχρονική εξέλιξη των αμοιβών διαφόρων επαγγελμάτων δεν είναι γνωστή Δεν υπάρχει επαρκής και πλήρης πληροφόρηση Το Κ είναι δύσκολο να εκτιμηθεί

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

2

Συμπεράσματα

Συνέπειες της μετανάστευσης

Η πιθανότητα για μετανάστευση αυξάνεται

Περιοχή Α μειώνεται η απασχόληση και στην Περιοχή Β αυξάνεται η απασχόληση S

S’

W

W

Αν το εισόδημα είναι χαμηλό στη χώρα προέλευσης Αν το εισόδημα είναι υψηλό στη χώρα προορισμού Το κόστος μετακίνησης είναι μικρό

S

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

Συμπέρασμα: Η μετανάστευση αυξάνει τη συνολική παραγωγή και το εισόδημα A

Α

Πριν τη μετανάστευση Αμοιβή κεφαλαίου: AE1w1 Συνολική παραγωγή:ΟΑΕ1L1 Μετά τη μετανάστευση

D

Περιοχή Β

Περιοχή Α

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Απασχόληση

Απασχόληση

Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

Η επιλεκτικότητα της εργασίας

Διανομή εισοδήματος

S’

S

S

W

S’

Ε1

w1 Ε2

w2

Η καμπύλη προσφοράς μετακινείται προς τα δεξιά: μειώνεται η αμοιβή της εργασίας και αυξάνεται η αμοιβή του κεφαλαίου

Άνδρες μετανάστες Άτομα μικρής ηλικίας Ατομική μετανάστευση και όχι οικογενειακή Ανάλογα με το επίπεδο εκπαίδευσης

ο L1

Ευαγγελία Παπαπέτρου

L2

Απασχόληση

Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

3

Διαφορά εσωτερικής και εξωτερικής μετανάστευσης Ροή εμβασμάτων Απόκτηση εξειδίκευσης Αλλαγή δημογραφικής σύνθεσης πληθυσμού Επιπτώσεις στην ποιοτική ζωή της χώρας

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

4

Πανεπιστήµιο Αθηνών Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών Οικονοµικά της Εργασίας

Ευαγγελία Παπαπέτρου Ασκήσεις #1 Απαντήσεις Προσφορά Εργασίας

Μέρος Α 1. Η Μαίρη, που δεν έχει εργασία, έχει ένα παιδί δύο χρόνων, το Γιάννη. Οι γονείς της Μαίρης της δίνουνε 30 ευρώ κάθε µέρα για να συντηρεί το παιδί της και τον εαυτό της. Η Μαίρη είχε πρόσφατα µία συνέντευξη στο µικρό πρατήριο άρτου στη γειτονιά της και της προσφέρουν 6 ευρώ την ώρα. Αν η Μαίρη δουλέψει τότε θα πρέπει να προσλάβει µία κυρία για τη φύλαξη του Γιάννη και θα πρέπει να δίνει 20 ευρώ τη µέρα. α. Ποιος είναι ο κατώτερος µισθός (µισθός επιφύλαξης) για τη Μαίρη. β. Υποθέστε ότι η Μαίρη µπορεί να δουλέψει το µέγιστο 16 ώρες την ηµέρα. Σχεδιάστε τον εισοδηµατικό περιορισµό της Μαίρης αν η Μαίρη αποφασίσει να δουλέψει. γ. Σχεδιάστε την καµπύλη αδιαφορίας και το άριστο σηµείο επιλογής αν η Μαίρη αποφασίσει να µην δουλέψει. δ. Αν η δουλειά στο µικρό πρατήριο άρτου της προσέφερε και δωρεάν φύλαξη για το Γιάννη να σχεδιάσετε την άριστη επιλογή για τη Μαίρη. Θα αποφασίσει η Μαίρη να δουλέψει και γιατί; 2. ‘Η καµπύλη προσφοράς εργασίας έχει πάντα θετική κλίση’. Να εξηγήσετε και να δικαιολογήσετε αν συµφωνείτε µε την παραπάνω πρόταση.

3. Υποθέστε ότι ένας εργαζόµενος πρέπει να αποφασίσει αν θα µεταβεί στη δουλειά του µε το ιδιωτικό του αυτοκίνητο ή µε τις δηµόσιες συγκοινωνίες. Το εισιτήριο στο ΜΜΜ στοιχίζει 5 ευρώ την εβδοµάδα, ενώ το αντίστοιχο εβδοµαδιαίο κόστος της µετακίνησης µε το Ι.Χ είναι 60 ευρώ (βενζίνη, πάρκινγκ, κ.λ.π). Με το αυτοκίνητο ο εργαζόµενος πηγαίνει µισή ώρα νωρίτερα στη δουλειά του σε σχέση µε τις δηµόσιες συγκοινωνίες και φτάνει µισή ώρα νωρίτερα στο σπίτι του. α. Αν το ωροµίσθιο είναι 10 ευρώ µε ποιο τρόπο θα επιλέξει να µετακινηθεί ο εργαζόµενος; β. Αν το ωροµίσθιο αυξηθεί σε 20 ευρώ θα αλλάξει την επιλογή µετακίνησής του και γιατί; Θεωρήστε ότι το άτοµο εργάζεται 5 ηµέρες την εβδοµάδα. Απάντηση στο1.

1

α. Ο µισθός επιφύλαξης δείχνει την ελάχιστη αύξηση στο εισόδηµα που θα έκανε το άτοµο να µην ενδιαφέρεται για το αν θα παραµείνει στο σηµείο εισοδηµατικής κατάστασης Ε ή αν θα εργαστεί µία ώρα. Η απόφαση κάποιου να εργαστεί βασίζεται στη σύγκριση του προσφερόµενου µισθού, που δηλώνει πόσο είναι διατεθειµένος να πληρώσει ο εργοδότης (πρατήριο άρτου) για µία ώρα εργασίας, και του µισθού επιφύλαξης, ο οποίος δηλώνει πόσο απαιτεί ο εργάτης για να πεισθεί να εργαστεί αυτή τη µία ώρα. Ο µισθός επιφύλαξης δίνεται από την απόλυτη τιµή της κλίσης της καµπύλης αδιαφορίας στο σηµείο Ε, η οποία στη συγκεκριµένη περίπτωση ισούται µε € 6.

Αγαθά, Κατανάλωση

Ε

30

Ανάπαυση

β. ∆εδοµένου ότι ο εισοδηµατικός περιορισµός του ατόµου ορίζεται ως:

και η Μαίρη είναι διατεθειµένη να εργαστεί 16 ώρες πληρώνοντας € 20 τη µέρα στην κύρια για τη φύλαξη του Γιάννη, τότε το εισόδηµα που αντιστοιχεί στην απόφαση της . Μαίρης εργαστεί αντιστοιχεί σε Αγαθά, Κατανάλωση

106

30 10 Ανάπαυση

γ. Το άριστο σηµείο εφόσον η Μαίρη αποφασίζει να µην εργαστεί είναι το σηµείο Ε.

2

Αγαθά, Κατανάλωση

30

Ε

Ανάπαυση

δ. Εφόσον η δουλειά στο µικρό πρατήριο άρτου της προσέφερε και δωρεάν φύλαξη για το Γιάννη σηµαίνει ότι η Μαίρη δεν θα επωµιζόταν το κόστος της κυρίας. Άρα:

Αγαθά, Κατανάλωση

126 106

30

Ε

10 Ανάπαυση

Στο διάγραµµα η Μαίρη φαίνεται ότι θα αποφασίσει να εργαστεί. Ωστόσο, η απόφασή της εξαρτάται από την κλίση των καµπυλών αδιαφορίας της που εκφράζουν τις προτιµήσεις της για εργασία και ελεύθερο χρόνο. Απάντηση στο 3. Η µετακίνηση µε τα ΜΜΜ θα κοστίσει 55 ευρώ λιγότερα σε σχέση µε το ΙΧ, αλλά θα κοστίσει 5 επιπλέον ώρες ‘χαµένης’ ανάπαυσης. ∆εδοµένου ότι η τιµή της ανάπαυσης είναι ίση µε το ωροµίσθιο τότε: α. Στην περίπτωση που το ωροµίσθιο είναι 10 ευρώ, το οικονοµικό κόστος της µετακίνησης µε τα ΜΜΜ είναι 50 ευρώ. Επειδή το συνολικό κόστος µετακίνησης µε 3

τα ΜΜΜ (55 ευρώ) είναι µικρότερο από το κόστος µετακίνησης µε το ΙΧ (60 ευρώ) ο εργαζόµενος θα µετακινηθεί µε τα ΜΜΜ. β. Αν το ωροµίσθιο αυξηθεί σε 20 ευρώ τότε το οικονοµικό κόστος της µετακίνησης µε τα ΜΜΜ είναι 100 ευρώ. Επειδή το συνολικό κόστος µετακίνησης µε τα ΜΜΜ (105 ευρώ) είναι µεγαλύτερο από το κόστος µετακίνησης µε το ΙΧ (60 ευρώ) ο εργαζόµενος θα µετακινηθεί µε το ΙΧ.

Μέρος Β Ασκήσεις από το βιβλίο Τα Οικονοµικά της Εργασίας, G.J. Borjas. Απαντήστε τα προβλήµατα: 1, 2, 3 και 6 από το κεφάλαιο 2, Προσφορά Εργασίας. ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ 1. Υποθέστε ότι οι καµπύλες αδιαφορίας µεταξύ κατανάλωσης και ελεύθερου χρόνου είναι κοίλες ως προς την αρχή των αξόνων. Πόσες ώρες ελεύθερου χρόνου θα διαθέτει το άτοµο; Απάντηση στο 1. Ο εργαζόµενος θα εργασθεί είτε όλο το διαθέσιµό του χρόνο ή δε θα εργασθεί καθόλου. Όπως φαίνεται στο διάγραµµα Α, το σηµείο Β είναι προτιµότερο του Α και του Γ. Έτσι ο εργαζόµενος επιλέγει να µην εισέλθει στην αγορά εργασίας. Στο διάγραµµα Β, το σηµείο Γ είναι προτιµότερο από το Α και το Β. Ο εργαζόµενος επιλέγει να µην έχει ελεύθερο χρόνο και προτιµά να εργάζεται όλη τη διαθέσιµη ώρα. ∆ιάγραµµα A

∆ιάγραµµα B

Κατανάλωση

Κατανάλωση

Γ

Γ

U1 U0

A

U0 B

Ώρες ελεύθερου χρόνου

U1

A B

Ώρες ελεύθερου χρόνου

2. Υποθέστε ότι η τιµή των αγαθών στην αγορά εργασίας αυξάνεται. Ποια είναι η επίπτωση από αυτή την αύξηση στο µισθό επιφύλαξης του 4

εργαζόµενου, τόσο αναφορικά µε την ι.πιθανότητα να εισέλθει στο εργατικό δυναµικό όσο και ιι. µε τις ώρες εργασίας. Απάντηση στο 2. Υποθέστε ότι οι τιµές των αγαθών αυξάνονται από p σε p ′ και το εισόδηµα που δεν προέρχεται από την εργασία είναι V. ι. Πιθανότητα να εισέλθει στο εργατικό δυναµικό Αν δεν εργάζεται, µετά την αλλαγή των τιµών αγοράζει V/ p ′ µονάδες αγαθών κατανάλωσης, ενώ πριν αγόραζε V/ p µονάδες αγαθών κατανάλωσης. Υπάρχει µετατόπιση του βέλτιστου συνδυασµού κατανάλωσης από το σηµείο E στο σηµείο E ′ , δηλαδή έχει µειωθεί η κατανάλωση του. Όσο η ανάπαυση είναι κανονικό αγαθό, η Καµπύλη Αδιαφορίας είναι περισσότερο κατακόρυφη όσο µετακινούµαστε προς τα πάνω στη νοητή κατακόρυφη γραµµή, που σηµαίνει ότι η ΚΑ είναι περισσότερο κατακόρυφη στο Ε σε σχέση µε το E ′ . Συνεπώς, µια αύξηση στις τιµές των αγαθών µειώνει το µισθό επιφύλαξης και συνεπώς το άτοµο είναι περισσότερο πιθανό να εισέλθει στην αγορά εργασίας.

Αγαθά, Κατανάλωση

V/p V/p′

Ε

Ε’ Ανάπαυση

ιι. ώρες εργασίας Για να γίνει κατανοητό, έστω ότι το εισόδηµα που δεν προέρχεται από την εργασία είναι µηδέν, V= 0. Μια αύξηση στην τιµή των αγαθών µετακινεί τον Εισοδηµατικό Περιορισµό προς τα κάτω. Το νέο σηµείο ισορροπίας µεταφέρεται από το σηµείο Α στο σηµείο Β. Το ΑΓ είναι το αποτέλεσµα υποκατάστασης και δείχνει ότι όταν αυξάνεται το επίπεδο των τιµών µειώνεται ο πραγµατικός µισθός του εργαζόµενου και αυξάνεται η ζήτηση για ανάπαυση και συνεπώς µειώνονται οι ώρες εργασίας (µετακίνηση από το σηµείο Α στο σηµείο Γ). Το αποτέλεσµα εισοδήµατος οδηγεί σε µείωση της ζήτησης για ανάπαυση και σε αύξηση των ωρών εργασίας (µετακίνηση από το σηµείο Γ στο σηµείο Β). Το αποτέλεσµα εισοδήµατος κυριαρχεί του αποτελέσµατος υποκατάστασης και οι ώρες ανάπαυσης µειώνονται.

5

Το τελικό αποτέλεσµα εξαρτάται από τα σχετικά αποτελέσµατα υποκατάστασης και εισοδήµατος και το πιο είναι περισσότερο ισχυρό.

Αγαθά, κατανάλωση

A Γ B

Ανάπαυση

3. Ποια είναι η επίπτωση στις ώρες που επιθυµεί να εργαστεί κάποιος εργαζόµενος αν ο εργοδότης αποφασίσει να πληρώνει ένα πριµ ίσο µε 1,5 φορές το κανονικό ωροµίσθιο για κάθε ώρα επιπλέον από τις 40; Τι θα συνέβαινε στις ώρες εργασίας αν το πριµ στις υπερωρίες έφτανε στο διπλάσιο του κανονικού ωροµισθίου; Απάντηση στο 3. Η γραµµή του εισοδηµατικού περιορισµού γίνεται τώρα περισσότερο κατακόρυφη από το σηµείο Β όπου αρχίζει η καταβολή της υπερωριακής αµοιβής (το σηµείο Β αντιστοιχεί σε 40 ώρες εβδοµαδιαία ή σε 8 ώρες ηµερήσια). ¾ Αν το άτοµο εργάζεται 40 ώρες - σηµείο Β - τότε θα είναι καλύτερα να µετακινηθεί στο σηµείο ∆. Σε αυτή την περίπτωση το άτοµο επωφελείται από την υπερωριακή αµοιβή και δουλεύει περισσότερο. ¾ Αν το άτοµο ήδη εργάζεται περισσότερες από 40 ώρες - σηµείο Γ - τότε η µετακίνηση στο σηµείο ∆ έχει συνέπειες και στο αποτέλεσµα υποκατάστασης και στο αποτέλεσµα εισοδήµατος. Ποιο από τα δύο θα κυριαρχήσει είναι αβέβαιο (δες τη συζήτηση στην τάξη για τα δυο αποτελέσµατα). ¾ Αν το άτοµο εργάζεται λιγότερες από 40 ώρες - σηµείο Α - πιθανώς να επηρεαστεί από την υπερωριακή αµοιβή και πιθανώς όχι. Αν η υπερωριακή αµοιβή διπλασιαστεί τότε είναι πιθανόν ο Α να κάνει χρήση της υπερωριακής αµοιβής. Ο Β θα δουλέψει περισσότερες ώρες και θα κάνει χρήση της υπερωριακής αµοιβής. Για τον Γ το αποτέλεσµα δεν µπορεί να προβλεφθεί µε ακρίβεια.

6

Αγαθά, κατανάλωση ∆ Γ

Β

T- 40

Α

Ανάπαυση

6. Η συνάρτηση ωφέλειας ενός εργαζόµενου δίνεται από U(C,L)=C*L. Η οριακή ωφέλεια του ελεύθερου χρόνου δίνεται από και η οριακή ωφέλεια της κατανάλωσης από . Υποθέστε ότι αυτό το άτοµο αυτή τη στιγµή έχει εβδοµαδιαίο εισόδηµα 600 ευρώ και απολαµβάνει 70 ώρες ελεύθερου χρόνου την εβδοµάδα. Πόσα επιπλέον ευρώ εισοδήµατος θα χρειάζονταν προκειµένου αυτός ο εργαζόµενος να παραιτηθεί από 10 ώρες ελεύθερου χρόνου; Απάντηση στο 6. Η χρησιµότητα του ατόµου αυτή τη στιγµή είναι: . Ο εργάτης θα παραιτούνταν από 10 ώρες ελεύθερου χρόνου (δηλ. θα δεχόταν να εργαστεί 10 ώρες περισσότερο) εάν η αύξηση της κατανάλωσης του έδινε τουλάχιστον το ίδιο επίπεδο ευηµερίας. Έστω Y το νέο εισόδηµα του εργαζόµενου. Τότε: ευρώ Το εισόδηµα του εργαζόµενου πρέπει να αυξηθεί κατά 100 ευρώ για να αποζηµιωθεί για τις 10 ώρες ελεύθερου χρόνου από τις οποίες παραιτείται.

7

Πανεπιστήµιο Αθηνών Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών Οικονοµικά της Εργασίας

Ευαγγελία Παπαπέτρου Ασκήσεις #2 Απαντήσεις Θέµατα Προσφορά Εργασίας

Ασκήσεις από το βιβλίο Τα Οικονοµικά της Εργασίας, G.J. Borjas. Απαντήστε τα προβλήµατα: 1, 3 και 5 από το κεφάλαιο 3, Θέµατα Προσφοράς Εργασίας ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ 1. Με την ισχύουσα νοµοθεσία, οι περισσότεροι δικαιούχοι Κοινωνικής Ασφάλισης δεν είναι υποχρεωµένοι να πληρώνουν οµοσπονδιακούς ή πολιτειακούς φόρους για τα επιδόµατα Κοινωνικής Ασφάλισης. Υποθέστε ότι η κυβέρνηση αποφασίζει να φορολογήσει αυτά τα επιδόµατα µε φορολογικό συντελεστή ίσο µ’ αυτό των άλλων εισοδηµάτων. Ποια θα είναι η επίπτωση αυτού του φόρου στη βέλτιστη ηλικία συνταξιοδότησης; Απάντηση στο 1. Υποθέτουµε ότι τα επιδόµατα Κοινωνικής Ασφάλισης είναι οι µόνες αποδοχές που λαµβάνει ένας συνταξιούχος. Η επιβολή του φόρου αντιστοιχεί σε µείωση των επιδοµάτων που λαµβάνει ο συνταξιούχος. Αυτή η µείωση µεταφέρει το συνταξιούχο από τον εισοδηµατικό περιορισµό FE στον FH και τον τοποθετεί από το σηµείο P στο σηµείο R. Η µείωση των επιδοµάτων δηµιουργεί και αποτέλεσµα εισοδήµατος και υποκατάστασης. Και τα δύο αποτελέσµατα λειτουργούν προς την ίδια κατεύθυνση. Συγκεκριµένα, ο φόρος µειώνει το εισόδηµα του συνταξιούχου, µειώνει τη ζήτηση για ελεύθερο χρόνο και τον ωθεί να συνταξιοδοτηθεί αργότερα (αποτέλεσµα εισοδήµατος). Την ίδια στιγµή, ο φόρος µειώνει το «µισθό» που λαµβάνουν οι εργαζόµενοι όταν συνταξιοδοτηθούν, δηλαδή τη σύνταξή τους. Σε σχετικούς όρους, ο φόρος αυξάνει τη τιµή συνταξιοδότησης, όπως υποδηλώνει το γεγονός ότι ο FH εισοδηµατικός περιορισµός είναι πιο απότοµος από τον FE, δηµιουργώντας αποτέλεσµα υποκατάστασης, που οδηγεί σε µείωση της ζήτησης για ελεύθερο χρόνο (ή, σε αύξηση των ωρών εργασίας) και ωθεί τον εργάτη να συνταξιοδοτηθεί αργότερα. Η επιβολή φόρου στα επιδόµατα της σύνταξης οδηγεί σε µικρότερη περίοδο συνταξιοδότησης.

1

U0

Κατανάλωση (κατά τη διάρκεια της συνταξιοδότησης)

F

U1

P R E

H

10

15

20

Χρόνια συνταξιοδότησης

3. Υποθέστε ότι το ωροµίσθιο του Jack είναι 20 δολάρια και ότι το οριακό του προϊόν στον τοµέα του νοικοκυριού είναι 10 δολάρια την ώρα. Υποθέστε ότι το ωροµίσθιο της Jill είναι 30 δολάρια και το οριακό της προϊόν στον τοµέα του νοικοκυριού είναι 15 δολάρια την ώρα. Ποιος θα εξειδικευτεί στον τοµέα του νοικοκυριού κα ποιος στον τοµέα της αγοράς και γιατί; Απάντηση στο 3. Η Jill είναι ‘καλύτερη’ και στην οικιακή παραγωγή και στην αγορά εργασίας. Και ο Jack και η Jill µπορούν να ανταλλάσουν µισθούς για αγαθά οικιακής παραγωγής µε το ρυθµό 2 προς 1 (30:15 και 20:10). Συνεπώς το όριο ευκαιριών του νοικοκυριού είναι µία ευθεία γραµµή. ¾ Υποθέτουµε ότι ο Jack και η Jill έχουν 10 ώρες ηµερησίως και τις κατανέµουν ανάµεσα σε εργασία στο σπίτι (οικιακή παραγωγή) ή στην αγορά εργασίας. Αρχικά υποθέτουµε ότι ο Jack και η Jill διαθέτουν όλη τους την ώρα στην οικιακή παραγωγή και συνεπώς βρίσκονται στο σηµείο Ε στο διάγραµµα παρακάτω. Αν η Jill είναι η πρώτη που θα διαθέσει την πρώτη ώρα στην αγορά εργασίας τότε το σηµείο της εξειδίκευσης (όπου η Jill διαθέτει όλο της το χρόνο στην αγορά εργασίας και ο Jack διαθέτει όλο του το χρόνο στην οικιακή παραγωγή) είναι το σηµείο Β. Το νοικοκυριό δαπανά οικιακά αγαθά αξίας 100$ και αγαθά από την αγορά αγαθών αξίας 300$. ¾ Αν ο Jack είναι ο πρώτος που θα διαθέσει την πρώτη ώρα στην αγορά εργασίας τότε το σηµείο της εξειδίκευσης (όπου ο Jack διαθέτει όλο του το χρόνο στην αγορά εργασίας και η Jill διαθέτει όλο του το χρόνο στην οικιακή παραγωγή) είναι το σηµείο Γ. Το νοικοκυριό δαπανά οικιακά αγαθά αξίας 150$ και αγαθά από την αγορά αγαθών αξίας 200$. Ανάλογα µε τις καµπύλες αδιαφορίας της οικογένειας η εξειδίκευση της οικογένειας θα είναι είτε το σηµείο Β είτε το σηµείο Γ.

2

Αγοραία αγαθά ($) 500

Jill

300 200

Όριο ευκαιριών του Jack & της Jill

Β Γ

Jack

Ε 100 150

250

Αγαθά νοικοκυριού ($)

4. Υποθέστε ότι η κυβέρνηση χορηγεί επίδοµα 2,500 δολ. για κάθε παιδί στα νοικοκυριά που έχουν περισσότερα από δύο παιδιά. Τα επιδόµατα αυτά θα επηρεάσουν τη γεννητικότητα των νοικοκυριών που δεν είχαν καθόλου παιδιά πριν από την εφαρµογή του προγράµµατος; Απάντηση στο 5. Ο αρχικός εισοδηµατικός περιορισµός (χωρίς χορήγηση επιδόµατος) είναι ΑΒΓ. Ο νέος εισοδηµατικός περιορισµός αρχίζει από τα δύο παιδιά όπου η κυβέρνηση δίνει το επίδοµα και είναι ΑΒ∆Ε. Τώρα το τµήµα ∆Ε του νέου ΕΠ είναι πιο οριζόντιο σε σχέση µε το τµήµα ΒΓ του αρχικού ΕΠ επειδή το επίδοµα αυξάνει καθώς αυξάνει ο αριθµός των παιδιών (∆ιευκρίνιση! Σκεφτείτε ότι υπάρχουν µόνο δύο αγαθά: παιδιά και αγοραία αγαθά. Το επίδοµα µειώνει την τιµή των παιδιών, κάνοντας έτσι τον ΕΠ πιο οριζόντιο, µόνο όταν ο αριθµός των παιδιών είναι µεγαλύτερος από 2). ¾ Η επιλογή της οικογένειας από το σηµείο Α όπου δεν έχει καθόλου παιδιά, µετά την εισαγωγή του επιδόµατος, µετατοπίζεται σε ένα σηµείο κατά µήκος του εισοδηµατικού περιορισµού ∆Ε µε µια επιλογή κοντά στο σηµείο ∆ (δηλαδή λίγο περισσότερα από 2 παιδιά). ¾ Αν έχει λιγότερα ή 2 παιδιά (σηµείο λίγο αριστερά του Β ή σηµείο Β) µετά την εισαγωγή που επιδόµατος θα αυξηθεί ο αριθµός των παιδιών (δηλαδή λίγο περισσότερα από 2 παιδιά). ¾ Στο σηµείο Α η επιλογή της οικογένειας δεν θα επηρεαστεί από την εισαγωγή του επιδόµατος για να αποκτήσουν ένα και µοναδικό παιδί, είναι όµως ενδεχόµενο να αποκτήσουν 2 ή περισσότερα παιδιά.

3

Αγαθά

Α ∆

Β

2

Γ

Ε

Αριθµός παιδιών

4

Πανεπιστήµιο Αθηνών Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών Οικονοµικά της Εργασίας

Ευαγγελία Παπαπέτρου Ασκήσεις #6 Απαντήσεις

∆ιακρίσεις στην αγορά εργασίας Μέρος Α 1. Να περιγράψετε τη θεωρία των διακρίσεων λόγω προσωπικής προκατάληψης, και συγκεκριµένα τη θεωρία διακρίσεων των εργοδοτών και τη θεωρία διακρίσεων των καταναλωτών. i. Θα µπορούσε η θεωρία των διακρίσεων των εργοδοτών εναντίον των µειονοτήτων να συνεχίσει να υφίσταται όταν στην αγορά επικρατούν ανταγωνιστικές συνθήκες; ii. Θα µπορούσε η θεωρία των διακρίσεων των καταναλωτών εναντίον των µειονοτήτων να συνεχίσει να υφίσταται όταν στην αγορά επικρατούν ανταγωνιστικές συνθήκες; Απάντηση στο 1. i. Στο υπόδειγµα της προσωπικής προκατάληψης οι εργοδότες συµπεριφέρονται σαν οι µειονότητες να είναι λιγότερο παραγωγικοί εργάτες, ενώ στην πραγµατικότητα είναι το ίδιο παραγωγικοί. Οι εργοδότες µεγιστοποιούν µια συνάρτηση προκατάληψης. Οι διακρίσεις δεν είναι κερδοφόρες, γιατί οι αποφάσεις που λαµβάνουν οι εργοδότες που κάνουν διακρίσεις, µετατοπίζουν την επιχείρηση µακριά από το επίπεδο απασχόλησης που µεγιστοποιεί τα κέρδη. Όταν επικρατούν ανταγωνιστικές συνθήκες, η ελεύθερη είσοδος και έξοδος των επιχειρήσεων εξασφαλίζει ότι οι επιχειρήσεις σε µία αγορά δε θα έχουν υπερβολικά κέρδη, όποτε οι εργοδότες πρέπει να «πληρώσουν το δικαίωµα» να κάνουν διακρίσεις. Οι ρατσιστές εργοδότες δε θα καταφέρουν να µείνουν στον κλάδο µακροχρόνια, γιατί οι µη-ρατσιστές εργοδότες θα έχουν χαµηλότερο κόστος, θα χρεώνουν χαµηλότερη τιµή και θα είναι ικανοί να εξαγοράσουν τις επιχειρήσεις των πρώτων. Ως αποτέλεσµα, οι διακρίσεις των εργοδοτών θα εξαφανιστούν από την ανταγωνιστική αγορά. ii. Όσο οι επιχειρήσεις µπορούν να τοποθετούν έναν εργάτη σε διαφορετικές θέσεις µέσα στην εταιρία, οι διακρίσεις των καταναλωτών δεν έχουν και µεγάλη σηµασία. Μπορεί να οδηγήσουν τις επιχειρήσεις σε διαχωρισµό θέσεων και πιθανώς, ως συνέπεια, σε µείωση µισθών. Η εξυπηρέτηση των διαθέσεων των καταναλωτών, δε µπορεί να οδηγήσει σε µείωση κερδών της επιχείρησης. Οπότε, σε ανταγωνιστικές συνθήκες στην αγορά οι διακρίσεις των καταναλωτών είναι δυνατόν να συνεχίσουν να υφίστανται.

1

Μέρος Β Ασκήσεις από το βιβλίο Τα Οικονοµικά της Εργασίας, G.J. Borjas. Απαντήστε τα προβλήµατα: 2, 3 και 4 από το κεφάλαιο 10, ∆ιακρίσεις στην αγορά εργασίας ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ 2. Υποθέστε ότι µαύροι και λευκοί εργάτες είναι συµπληρωµατικοί, µε την έννοια ότι το οριακό προϊόν των λευκών αυξάνεται όταν προσλαµβάνονται περισσότεροι µαύροι εργάτες. Υποθέστε επίσης ότι οι λευκοί εργάτες δεν επιθυµούν να εργάζονται µαζί µε µαύρους εργάτες. Οι διακρίσεις που κάνουν οι εργαζόµενοι οδηγούν σε τέλειο διαχωρισµό; ∆ηµιουργούν διαφορά µισθών µεταξύ µαύρων και λευκών εργατών; Απάντηση στο 2. Εφόσον µαύροι και λευκοί εργάτες είναι συµπληρωµατικοί στην παραγωγική διαδικασία, οι εργοδότες έχουν κίνητρο να προσλαµβάνουν µαύρους και λευκούς µαζί, εάν η αύξηση στην παραγωγικότητα από την ανάµιξη τους είναι µεγαλύτερη από τους επιπλέον µισθούς που οι εργοδότες πρέπει να καταβάλλουν στους λευκούς εργάτες για να τους αποζηµιώσουν επειδή εργάζονται µαζί µε µαύρους. Έτσι, µε την προϋπόθεση ότι η διαφορά που απαιτείται να πληρώσει ο εργοδότης στους λευκούς εργάτες για να δεχτούν να εργαστούν µαζί µε µαύρους δεν είναι πολύ µεγάλη, θα υπάρξει µισθολογική διαφορά λευκών-µαύρων και δε θα υπάρξει τέλειος διαχωρισµός. Στην πράξη όµως πολιτικές για το προσωπικό, συνδικάτα ή/και νόµοι µπορεί να αποκλείουν κάτι τέτοιο, µε αποτέλεσµα τα οφέλη που αποκοµίζει ο εργοδότης από τη συµπληρωµατικότητα να πρέπει να είναι ακόµη µεγαλύτερα ώστε να µην τον συµφέρει να διαχωρίσει τους εργαζοµένους.

3. Το 1960, η αναλογία των µαύρων στον πληθυσµό των νότιων πολιτειών ήταν υψηλότερη από την αναλογία των µαύρων στις βόρειες πολιτείες. Είναι επίσης γεγονός ότι ο λόγος µισθών µαύρων-λευκών στις νότιες πολιτείες ήταν αρκετά πιο χαµηλός σε σχέση µε τις βόρειες. Αυτή η διαφορά των σχετικών µισθών των µαύρων στις δύο περιοχές δείχνει ότι οι εργοδότες στο Νότο έκαναν περισσότερες διακρίσεις σε σχέση µε αυτούς στο Βορρά; Απάντηση στο 3. Αυτή η διαφορά στις αµοιβές λευκών και µαύρων εργαζοµένων µπορεί να οφείλεται είτε σε διαφορές στην προσφορά και στη ζήτηση των εργαζοµένων είτε στις διακρίσεις στην αγορά εργασίας. ∆ιαφορές στην προσφορά και στη ζήτηση των εργαζοµένων (∆ιάγραµµα 1) Υποθέτουµε ότι δεν υπάρχουν διακρίσεις στις δύο περιοχές, και έτσι το σηµείο ισορροπίας των µισθολογικών διαφορών µαύρων-λευκών προσδιορίζεται από τη ζήτηση και την προσφορά εργασίας. Η προσφορά εργασίας των µαύρων εργαζοµένων στο νότο (SΝ) είναι σχετικά µεγαλύτερη από την προσφορά των µαύρων εργαζοµένων στο βορρά (SΒ). Έτσι, στο βορρά η απορρόφηση των µαύρων εργαζοµένων είναι πλήρης και οι εργαζόµενοι λευκοί και µαύροι λαµβάνουν τις ίδιες αποζηµιώσεις και

2

οι σχετικές αµοιβές λευκών και µαύρων εργαζοµένων είναι ίσες µε τη µονάδα (σηµείο Β). Στον νότο, επειδή η προσφορά των µαύρων εργαζοµένων είναι µεγάλη, η συνέπεια στην αγορά εργασίας, είναι η σχετική µείωση των αµοιβών των µαύρων εργαζοµένων (σηµείο Γ). ∆ιάγραµµα 1 Wb/ww

SΒ SΝ Β

Α

1

Γ

N1

NA

N2

Αριθµός µειονοτήτων που προσλαµβάνεται

∆ιακρίσεις στην αγορά εργασίας Υποθέτουµε ότι η προσφορά εργασίας είναι ίδια και στις δύο περιοχές Στο σηµείο Α’ υπάρχει ισορροπία στο βορρά. Όλες οι µειονότητες προσλαµβάνονται από τους µη ρατσιστές εργοδότες και οι σχετικές αµοιβές είναι ίδιες (σηµείο Α΄). Στο νότο η απορρόφηση των µειονοτήτων από τους ρατσιστές εργοδότες οδηγεί σε µείωση των σχετικών αµοιβών των µαύρων εργαζοµένων (σηµείο Γ). Οι µαύροι εργαζόµενοι λαµβάνουν το 85% των αµοιβών των λευκών εργαζοµένων. Η διαφορά στις σχετικές αµοιβές λευκών και µαύρων εργαζοµένων οφείλεται στις διακρίσεις στην αγορά εργασίας. ∆ιάγραµµα 2 Wb/ww

S Α’ 1 0,85

Γ

Αριθµός µειονοτήτων που προσλαµβάνεται

3

4. Υποθέστε ότι η µόνη µεταβλητή που επηρεάζει τις αµοιβές (W) ανδρών και γυναικών είναι τα χρόνια εκπαίδευσης (s). Οι εξισώσεις που περιγράφουν τις αµοιβές ανδρών και γυναικών αντίστοιχα είναι:

Κατά µέσο όρο οι άνδρες εργαζόµενοι έχουν 14 χρόνια εκπαίδευσης και οι γυναίκες έχουν 12 χρόνια εκπαίδευσης. α) Να προσδιορίσετε τη µισθολογική διαφορά ανδρών-γυναικών. β) Χρησιµοποιώντας τη διάσπαση κατά προσδιοριστικούς παράγοντες του Oaxaca υπολογίστε ποιο µέρος της διαφοράς οφείλεται σε διακρίσεις στην αγορά εργασίας. γ) Θα µπορούσε να υπάρξει ένα εναλλακτικό µέτρο διάσπασης κατά προσδιοριστικούς παράγοντες που θα οδηγούσε σε µια εναλλακτική µέθοδο µέτρησης της διαφοράς των αµοιβών ανδρών και γυναικών στην αγορά; δ) Συγκρίνετε τα δύο εναλλακτικά µέτρα διάσπασης κατά προσδιοριστικούς παράγοντες των αµοιβών και εξηγήστε ποιο είναι καλύτερο και γιατί. Απάντηση στο 4. α) Η µισθολογική διαφορά µπορεί να γραφτεί ως ∆w = wm − w f = 500 + 100 s m − (300 + 75s f ) = 500 + 100(14) − 300 − 75(12) = 700 β) Η ακατέργαστη διαφορά (raw differential) είναι:

∆w = (a m − a f ) + ( β m − β f ) s f + β m ( s m − s f ) = (500 − 300) + (100 − 75)12 + 100(14 − 12) = 500 + 200 = 700 -Συγκεκριµένα η µισθολογική διαφορά που οφείλεται στις διακρίσεις είναι:

(a m − a f ) + ( β m − β f ) s f = (500 − 300) + (100 − 75)12 = 500 ευρώ -Συγκεκριµένα η µισθολογική διαφορά που οφείλεται στις διαφορές στις ικανότητες είναι:

β m ( s m − s f ) = 100(14 − 12) = 200 ευρώ Συνεπώς, η µισθολογική διαφορά που οφείλεται σε διακρίσεις είναι 500 ευρώ. γ) Αντί να προστίθεται και να αφαιρείται η έκφραση β m s f στην µορφή της ακατέργαστης διαφοράς, η έκφραση β f s m µπορεί να προστεθεί και να αφαιρεθεί στην έκφραση της (β). Η µισθολογική διαφορά µπορεί να γραφτεί ως

4

∆w = (a m − a f ) + ( β m − β f ) s m + β f ( s m − s f ) = (500 − 300) + (100 − 75)14 + 75(14 − 12) = 550 + 150 = 700 Η διαφορά των 550 ευρώ από τα 700 ευρώ οφείλεται σε διακρίσεις στην αγορά εργασίας. Αυτή η µισθολογική διαφορά οφείλεται στον διαφορετικό ορισµό των διακρίσεων. Στην µια περίπτωση η διαφορά που οφείλεται στις διακρίσεις υπολογίζεται εξετάζοντας πόσα χρήµατα θα κέρδιζε µια γυναίκα αν αντιµετωπιζόταν από την αγορά ως άνδρας εργαζόµενος. Στη δεύτερη περίπτωση η διαφορά που οφείλεται στις διακρίσεις υπολογίζεται εξετάζοντας πόσα χρήµατα θα κέρδιζε ένας άνδρας αν αντιµετωπιζόταν από την αγορά ως γυναίκα εργαζόµενη. Βέβαια κανείς από τους δύο εναλλακτικούς ορισµούς δεν αποτελεί το τέλειο µέτρο για την αποτίµηση της µισθολογικής διαφοράς. Φαίνεται ότι η δεύτερη µέθοδος αποτίµησης της µισθολογικής διαφοράς δίνει περισσότερη παραλλαγή στις διακρίσεις στην αγορά εργασίας.

5

Πανεπιστήµιο Αθηνών Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών Οικονοµικά της Εργασίας

Ευαγγελία Παπαπέτρου Ασκήσεις #3 Απαντήσεις Ζήτηση Εργασίας

Μέρος Α 1. Υποθέστε ότι µία επιχείρηση έχει δύο συντελεστές παραγωγής, εργασία και κεφάλαιο. Επίσης υποθέστε ότι η επιχείρηση αντιµετωπίζει ανταγωνιστικές συνθήκες τόσο στην αγορά προϊόντος όσο και στην αγορά των συντελεστών παραγωγής. α. Να εξάγετε τη µακροχρόνια ζήτηση εργασίας. (Να δείξετε το αποτέλεσµα υποκατάστασης και εισοδήµατος που προκύπτει από µία αύξηση του ηµεροµισθίου στη ζήτηση εργασίας και στη ζήτηση κεφαλαίου.) β. Να δείξετε και να αναλύσετε χρησιµοποιώντας καµπύλες ζήτησης και προσφοράς εργασίας τι θα συµβεί στην απασχόληση αν η κυβέρνηση προχωρήσει σε αύξηση του κατώτατου µισθού. Τι θα συµβεί στην απασχόληση των εργαζοµένων µε χαµηλές απολαβές; γ. Στο υπόδειγµα του µονοψωνίου στην αγορά εργασίας να δείξετε το εύρος της περιοχής της αύξησης του κατώτατου µισθού για το οποίο µπορεί να µη µειωθεί η απασχόληση.

2. Υποθέστε ότι µία επιχείρηση έχει δύο συντελεστές παραγωγής, εργασία και κεφάλαιο και οι συντελεστές της παραγωγής είναι τέλεια υποκατάστατοι µεταξύ τους. Επίσης υποθέστε ότι για την παραγωγή προϊόντος η παρούσα τεχνολογία επιτρέπει τη χρήση ενός µηχανήµατος και τριών εργαζοµένων. Η επιχείρηση θέλει να παράγει 100 µονάδες προϊόντος. Η τιµή της εργασίας είναι 300 ευρώ την εβδοµάδα και η τιµή του κεφαλαίου είναι 750 ευρώ την εβδοµάδα. α. Ποιος είναι ο άριστος συνδυασµός κεφαλαίου και εργασίας που θα χρησιµοποιήσει η επιχείρηση; β. Υποθέστε ότι η νέα τιµή του συντελεστή εργασίας είναι 225 ευρώ την εβδοµάδα. Ποιος είναι ο άριστος συνδυασµός κεφαλαίου και εργασία που θα χρησιµοποιήσει η επιχείρηση; γ. Ποια είναι η ελαστικότητα της ζήτησης καθώς µειώνεται η τιµή του συντελεστή της εργασίας από 300 ευρώ την εβδοµάδα σε 225 ευρώ την εβδοµάδα; Απάντηση στο 2. Εφόσον το κεφάλαιο και η εργασία είναι τέλεια υποκατάστατα, οι καµπύλες ίσου προϊόντος είναι γραµµικές. Η επιχείρηση θα χρησιµοποιεί αποκλειστικά είτε κεφάλαιο είτε εργασία, αναλόγως ποιος από τους συντελεστές παραγωγής είναι ο φθηνότερος.

1

α. Η κλίση της καµπύλης ισοπαραγωγής είναι -1/3 (εφόσον η χρήση 1 µηχανήµατος αντιστοιχεί σε 3 εργαζοµένους) και της καµπύλης ίσου κόστους είναι -2/5 (=300/750). Η καµπύλη ίσου κόστους είναι περισσότερο κατακόρυφη σε σχέση µε την καµπύλη ίσου προϊόντος και η επιχείρηση θα χρησιµοποιήσει όλο το κεφάλαιο. Μισθός 300 €/βδοµάδα Κεφάλαιο

Άριστο σηµείο

Καµπύλη ίσου προϊόντος Καµπύλη ίσου κόστους Απασχόληση

β. Η κλίση της καµπύλης ισοπαραγωγής είναι -1/3 και της καµπύλης ίσου κόστους είναι -3/10. Η καµπύλη ίσου κόστους είναι περισσότερο οριζόντια σε σχέση µε την καµπύλη ισοπαραγωγής και η επιχείρηση θα χρησιµοποιήσει όλη την ποσότητα εργασίας. Μισθός 225 €/βδοµάδα Κεφάλαιο

Καµπύλη ίσου προϊόντος

Καµπύλη ίσου κόστους

Άριστο σηµείο

Απασχόληση

2

γ. Η ελαστικότητα της ζήτησης ορίζεται ως η ποσοστιαία µεταβολή της απασχόλησης που προέρχεται από τη ποσοστιαία µεταβολή του µισθού. Η ζήτηση για εργασία µεταβάλλεται από 0 µονάδες σε κάποιο θετικό αριθµό µετά τη µεταβολή του µισθού. Οπότε ο αριθµητής και συνεπώς η ελαστικότητα της ζήτησης εργασίας είναι άπειρη.

ε LD =

%∆E = %∆w

θετικόςαριθµός − 0

D

0 300 − 225 225

=∞

3. Σε µια χώρα η προσφορά και η ζήτηση εργασίας είναι: και α. Υπολογίστε το µισθό και την απασχόληση ισορροπίας. β Στο σηµείο ισορροπίας υπολογίστε την ελαστικότητα της ζήτησης και της προσφοράς εργασίας. γ. Πως µεταβάλλεται η απασχόληση αν η κυβέρνηση επιβάλλει έναν κατώτατο µισθό ίσο µε 5 ευρώ την ώρα; Απάντηση στο 3. α. Στην ισορροπία:

1000+100w=1900-200w Ο µισθός και η απασχόληση στην ισορροπία θα είναι: w=3 και L=1300 β. ε LD =

ε LS

w %∆LD ∂LD w = = −200 = −0.46 D ∂w L %∆w 1900 − 200w

w %∆LS ∂LS w = = = 100 = 0.23 S ∂w L %∆w 1000 + 100w

Η ελαστικότητα της ζήτησης είναι -0.46 και η ελαστικότητα της προσφοράς είναι 0.23. Η ζήτηση της εργασίας είναι περισσότερο ελαστική, αν και οι δυο καµπύλες είναι σχετικά ανελαστικές. γ. Αν η κυβέρνηση επιβάλλει κατώτατο µισθό 5 ευρώ την ώρα, η ζήτηση της εργασίας θα είναι: , ενώ, η αντίστοιχη προσφορά εργασίας: Ls = 1000 + 100 * 5 = 1500 Έτσι, 400 εργαζόµενοι θα χάσουν την εργασία τους εξαιτίας του κατώτατου µισθού και άλλοι 200 θα ενθαρρυνθούν και θα εισέλθουν στην αγορά εργασίας.

3

Μέρος Β

Ασκήσεις από το διδακτικό βοήθηµα Τα Οικονοµικά της Εργασίας, G.J. Borjas. Απαντήστε τα προβλήµατα: 3, 5, 8 και 9 από το Κεφάλαιο 4, Ζήτηση Εργασίας. ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ 3. Η εργατική ένωση Α επιθυµεί να εκπροσωπήσει του εργαζόµενους σε µια επιχείρηση που προσλαµβάνει 20.000 άτοµα όταν ο µισθός είναι 4 ευρώ και 10.000 όταν ο µισθός είναι 5 ευρώ. Η εργατική ένωση Β επιθυµεί να εκπροσωπήσει του εργαζόµενους σε µια επιχείρηση που προσλαµβάνει 30.000 άτοµα όταν ο µισθός είναι 6 ευρώ και 33.000 όταν ο µισθός είναι 5 ευρώ. Ποια ένωση θα επιτύχει σε µια οργανωτική κίνηση; Απάντηση στο 3.

Η εργατική ένωση θα θεωρείται περισσότερο επιτυχηµένη όσο το δυνατόν µεγαλύτερη είναι η αύξηση των µισθών που δύναται να πετύχει µέσω µίας συλλογικής διαπραγµάτευσης. Όσο περισσότερο ανελαστική είναι η ζήτηση της εργασίας τόσο περισσότερες είναι οι πιθανότητες η ένωση να πετύχει τους στόχους της (δηλ. αύξηση των µισθών και µικρή µείωση της ζήτησης για εργασία). Η ελαστικότητα ζήτησης στην εργατική ένωση Α είναι: 20.000 − 10.000 % ∆L 20.000 ε LD = = = −2 4−5 % ∆w 4 Η ελαστικότητα ζήτησης στην εργατική ένωση Β είναι: D

ε LD

%∆LD = = %∆w

33.000 − 30.000 33.000 = −0.45 5−6 5

Η εργατική ένωση Β θα είναι περισσότερο επιτυχηµένη γιατί η ελαστικότητα ζήτησης της εργασίας που αντιµετωπίζει είναι µικρότερη.

5. Υποθέστε ότι η καµπύλη προσφοράς εργασίας κάµπτεται προς τα πίσω κατά το µεγαλύτερο µέρος της. Η κυβέρνηση επιβάλλει τώρα ένα κατώτατο µισθό σ’ αυτή την αγορά εργασίας. Ποια θα είναι η επίπτωση του κατώτατου µισθού στην απασχόληση; Έχει σηµασία ποια από τις δύο καµπύλες (προσφοράς ή ζήτησης) έχει περισσότερο κατερχόµενη κλίση; Γιατί; Απάντηση στο 5.

4

Ισορροπία υπάρχει στο σηµείο τοµής της καµπύλης ζήτησης και της καµπύλης και W* προσφοράς εργασίας. Η απασχόληση και ο µισθός ισορροπίας είναι αντίστοιχα. Εφόσον ο κατώτατος µισθός τίθεται σε ένα σηµείο υψηλότερο από τον µισθό ισορροπίας, δηµιουργείται υπερβάλλουσα προσφορά και συνεπώς ανεργία στην αγορά εργασίας. Όσο το κατερχόµενο τµήµα της καµπύλης προσφοράς είναι στα δεξιά της καµπύλης ζήτησης, η ανάλυση δε διαφοροποιείται από εκείνη σε συνθήκες πλήρους ανταγωνισµού.

Η ανάλυση διαφοροποιείται όταν υπάρχει και δεύτερο σηµείο τοµής και η καµπύλη προσφοράς εργασίας βρίσκεται στα αριστερά της καµπύλης ζήτησης εργασίας. Σε αυτήν την περίπτωση υπάρχει υπερβάλλουσα ζήτηση εργασίας. Η καµπύλη προσφοράς είναι ανελαστική και το άτοµο δεν είναι διατεθειµένο να αυξήσει τις ώρες εργασίας του σε µία ενδεχόµενη αύξηση του µισθού. Υπενθυµίζεται ότι το αποτέλεσµα εισοδήµατος κυριαρχεί στην περίπτωση του κατερχόµενου τµήµατος της καµπύλης προσφοράς.

8. Η τεχνολογία µιας επιχείρησης είναι τέτοια ώστε αυτή πρέπει να συνδυάζει τις ώρες εργασίας 5 ατόµων µε τις ώρες εργασίας 3 µηχανηµάτων για να παράγει µια µονάδα προϊόντος. Η επιχείρηση έχει 15 µηχανήµατα κα το ωροµίσθιο αυξάνεται από 10 σε 20 ευρώ. Ποια είναι η βραχυχρόνια ελαστικότητα ζήτησης αυτής της επιχείρησης; Απάντηση στο 8. Η επιχείρηση για να παράγει πρέπει να απασχολεί 25 άτοµα για τα 15 µηχανήµατα της. Συνεπώς, η απασχόληση δε θα µεταβληθεί σε µια µεταβολή του ωροµισθίου, και η βραχυχρόνια ελαστικότητα ζήτησης αυτής της επιχείρησης θα είναι µηδέν.

5

9. Υποθέστε ότι η καµπύλη προσφοράς εργασίας σ’ έναν ανταγωνιστικό και η καµπύλη ζήτησης εργασίας από κλάδο δίνεται από 40-4w. α. Ποια είναι η ισορροπία µισθού και απασχόλησης; Ποιο είναι το ποσοστό ανεργίας; β. Υποθέστε τώρα ότι η κυβέρνηση ορίζει κατώτατο µισθό ίσο µε 8 δολάρια. Πόσοι εργάτες θα θελήσουν να εργαστούν σε αυτόν τον κατώτατο µισθό; Ποιο θα είναι το ποσοστό ανεργίας;

α. Στην ισορροπία: 10+w = 40-4w Ο µισθός και η απασχόληση στην ισορροπία θα είναι: και Στην ισορροπία δεν υπάρχει ανεργία. β. Οι εργαζόµενοι που θα θελήσουν να εργαστούν στον κατώτατο µισθό θα είναι:

. Άρα 8 Όµως, στον κατώτατο µισθό, οι επιχειρήσεις θα ζητούν εργαζόµενοι θα χάσουν τη δουλεία τους και άλλοι 2 θα εισέλθουν στην αγορά εργασίας. Το ποσοστό ανεργίας θα είναι 10/18=55,6%.

6

Πανεπιστήµιο Αθηνών Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών Οικονοµικά της Εργασίας

Ευαγγελία Παπαπέτρου Απαντήσεις Ασκήσεις #5 Εξισωτικές µισθολογικές διαφορές

1. α. Να εξηγήσετε τη θεωρία των εξισωτικών µισθολογικών διαφορών. Β. Υποθέστε ότι υπάρχουν 3 διαφορετικές επιχειρήσεις. Η επιχείρηση 1 θεωρεί ότι είναι πολύ δαπανηρό να µειώσει τον κίνδυνο, η επιχείρηση 2 ότι το κόστος για να µειώσει τον κίνδυνο είναι µέτριο και η επιχείρηση 1 θεωρεί αυτό το κόστος πολύ µικρό. Ο Γιάννης δεν φοβάται καθόλου τον κίνδυνο, ο Κώστας φοβάται λίγο και ο Γιώργος φοβάται υπερβολικά. Υποθέστε πλήρη πληροφόρηση, τέλεια κινητικότητα, για τις επιχειρήσεις καµπύλες ίσου κέρδους κοίλες προς την αρχή των αξόνων, και για τους εργαζοµένους καµπύλες αδιαφορίας κυρτές προς την αρχή των αξόνων. Να δείξετε τα άριστα σηµεία για τις επιχειρήσεις και τους εργαζόµενους. Να εξηγήσετε τη διαδικασία προσαρµογής προς το άριστο σηµείο. γ. Αν ισχύουν όλες οι υποθέσεις της θεωρίας των εξισωτικών µισθολογικών διαφορών τότε υπάρχει σηµαντικός λόγος για να παρεµβαίνει το κράτος; Να εξηγήσετε πότε είναι σηµαντική η παρέµβαση του κράτους. Απάντηση στο 1. β. Οι καµπύλες για τους εργαζόµενους και τις επιχειρήσεις παρουσιάζονται στο παρακάτω διάγραµµα. Οι καµπύλη ίσου κέρδους δίνει το σύνολο των συνδυασµών µισθού-κινδύνου που µπορεί να επιτύχει µία συγκεκριµένη επιχείρηση. Οι εργαζόµενοι µεγιστοποιούν την ωφέλεια τους επιλέγοντας την προσφορά µισθού-κινδύνου που τους τοποθετεί στην υψηλότερη καµπύλη αδιαφορίας που µπορεί να υπάρξει. Η αγορά εργασίας ταιριάζει τους εργαζόµενους που αποστρέφονται τελείως τον κίνδυνο (όπως ο Γιώργος) µε τις επιχειρήσεις που µπορούν εύκολα να προσφέρουν ένα ασφαλές περιβάλλον (όπως η επιχείρηση 3) και τους εργαζόµενους που δε τους απασχολεί τόσο πολύ ο κίνδυνος (όπως ο Γιάννης) µε τις επιχειρήσεις που δε µπορούν εύκολα να προσφέρουν ασφαλές περιβάλλον (όπως η επιχείρηση 1). Τα άριστα σηµεία Α, Β και Γ δίνουν τους συνδυασµούς µισθού-κινδύνου. Από αυτά τα σηµεία διέρχεται µια γραµµή η οποία έχει θετική κλίση και είναι κοίλη προς την αρχή των αξόνων, δείχνοντας ότι όσο οι εργάτες αποστρέφονται τον κίνδυνο, οι αµοιβές αυξάνονται µε φθίνοντα ρυθµό. Η σχέση που παρατηρείται µεταξύ µισθών και χαρακτηριστικών της εργασίας ονοµάζεται συνάρτηση µισθού ικανοποίησης. Η κλίση της συνάρτησης µισθού ικανοποίησης δίνει την αύξηση του µισθού που προσφέρεται για µια κάπως πιο επικίνδυνη εργασία και ισούται στα σηµεία Α, Β και Γ µε την κλίση της καµπύλης αδιαφορίας του εκάστοτε εργαζόµενου. Οπότε, η κλίση της συνάρτησης µισθού ικανοποίησης δίνει τη τιµή επιφύλαξης του κάθε εργαζόµενου.

UΓιάννης

Μισθός UΚώστας

Π1 Π2

Γ

UΓιώργος

Π3

B

Συνάρτηση Μισθού ικανοποίησης

A

Πιθανότητα Τραυµατισµού

γ. Υπάρχει σηµαντικός λόγος να παρεµβαίνει το κράτος µέσω κανονιστικών ενεργειών για τη συµµόρφωση των εργοδοτών σε πρότυπα ασφαλείας, στην περίπτωση που οι εργάτες έχουν άγνοια κινδύνου και συστηµατικά υποεκτιµούν τον κίνδυνο στον οποίο εκτίθενται. Ως αποτέλεσµα, µέσω της κρατικής παρέµβασης αυξάνεται η πραγµατική ωφέλεια των εργατών, οι οποίοι ουσιαστικά βελτιώνουν τη θέση τους, εφόσον πλέον υπόκεινται σε µικρότερη πιθανότητα τραυµατισµού (Σηµείωση: να παρουσιαστεί και το αντίστοιχο διάγραµµα).

2. Εξετάστε τον παρακάτω πίνακα µιας υποθετικής οικονοµίας και απαντήστε τις παρακάτω ερωτήσεις: Κλάδος Ορυχεία Γεωργία Κατασκευές Βιοµηχανία

Ατυχήµατα (θανατηφόρα) ανά 100000 εργαζόµενους 30 21 13 3

Μέσος µισθός (εβδοµαδιαίος) 795 371 609 613

α. Με δεδοµένα τα θανατηφόρα ατυχήµατα, εκτιµήστε και ταξινοµήστε τις (µέσες) αµοιβές των κλάδων της οικονοµίας που θα έπρεπε να δοθούν στους εργαζόµενους για να τους αποζηµιώσουν και να αναλάβουν αυτές τις εργασίες. β. Αν η τεχνολογική πρόοδος επέτρεπε στις επιχειρήσεις να µειώσουν τον κίνδυνο ατυχήµατος στα ορυχεία εκτιµήστε τι θα συµβεί στις αποζηµιώσεις που θα πρέπει να λαµβάνουν οι εργαζόµενοι. Εξηγήστε. Απάντηση στο 2. α. Οι εργαζόµενοι στα ορυχεία θα πρέπει να αµείβονται καλύτερα σε σχέση µε τους άλλους εργαζόµενους, κατόπιν οι εργαζόµενοι στη γεωργία, στις κατασκευές και τέλος στη βιοµηχανία. β. Οι αµοιβές των εργαζοµένων στα ορυχεία θα µειωθούν καθώς ο κίνδυνος ατυχήµατος θα µειωθεί (αλλά οι επιχειρήσεις δε θα επιβαρυνθούν µε αυτό το κόστος καθώς η µείωση του κινδύνου γίνεται χωρίς κόστος για την επιχείρηση).

Μέρος Β Ασκήσεις από το βιβλίο Τα Οικονοµικά της Εργασίας, G.J. Borjas. Απαντήστε τα προβλήµατα: 1, 4 και 5 από το κεφάλαιο 6, Αντισταθµιστικές Μισθολογικές ∆ιαφορές. ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ 1. Οι πολιτικοί που υποστηρίζουν το οικολογικό κίνηµα συχνά ισχυρίζονται ότι είναι κερδοφόρο για τις επιχειρήσεις να υιοθετήσουν µια στρατηγική που είναι «περιβαλλοντικά σωστή» (για παράδειγµα να χτίζουν εργοστάσια που δεν µολύνουν και δεν είναι πηγές ηχορρύπανσης). Αξιολογήστε την εγκυρότητα αυτού του ισχυρισµού. Απάντηση στο 1. Στην περίπτωση που οι επιχειρήσεις υιοθετούν µία «περιβαλλοντικά σωστή» στρατηγική, το κράτος δε θα έχει λόγο να παρέµβει. Χωρίς κρατική παρέµβαση, οι επιχειρήσεις θα µπορούν να µεγιστοποιούν τα κέρδη τους. Εκτός αυτού, οι επιχειρήσεις που θα υιοθετούν αυτού του είδους τις στρατηγικές θα προσελκύουν εργαζοµένους µε µικρότερους µισθούς, δεδοµένου ότι δε θα χρειάζεται να τους αποζηµιώνουν για την ανάληψη κάποιου κινδύνου από την εργασία. Παρ’ όλα αυτά, στην πράξη, το γεγονός ότι οι εξισωτικές µισθολογικές διαφορές υπάρχουν και το κράτος παρεµβαίνει υποχρεώνοντας τους εργοδότες να παρέχουν ασφαλέστερο περιβάλλον στους εργαζοµένους τους υπονοεί ότι η εφαρµογή περιβαλλοντικά σωστών στρατηγικών είναι αρκετά δαπανηρή για τις επιχειρήσεις και η απόσβεση τους ίσως να µην είναι, βραχυπρόθεσµα τουλάχιστον, σε όφελος των επιχειρήσεων.

4. Υποθέστε ότι όλα τα άτοµα αισθάνονται το ίδιο σχετικά µε την απασχόληση τους σ’ ένα µολυσµένο εργασιακό περιβάλλον. Συγκεκριµένα, η συνάρτηση ωφέλειας για όλους τους εργάτες δίνεται από:

όπου w είναι ο µισθός που προσφέρει η εργασία αυτή και x είναι το τµήµα του «αέρα» της επιχείρησης που αποτελείται από τοξικά απόβλητα. Υπάρχουν µόνο δύο τύποι εργασιών στην οικονοµία, η «καθαρή» (όπου x=0) και η «µολυσµένη» (όπου x=1). Έστω ότι είναι ο µισθός που προσφέρει η «καθαρή» εργασία και ο µισθός που προσφέρει η «µολυσµένη» εργασία. Αν η «καθαρή» εργασία πληρώνει 16 δολάρια την ώρα, ποια είναι η αντισταθµιστική µισθολογική διαφορά της αγοράς;

Απάντηση στο 4. Εφόσον όλα τα άτοµα αισθάνονται το ίδιο σχετικά µε την απασχόληση τους σε ένα µολυσµένο εργασιακό περιβάλλον, δηλ. έχουν τις ίδιες προτιµήσεις, η ισορροπία της αγοράς απαιτεί η χρησιµότητα που προσφέρεται από την καθαρή εργασία να είναι ίση µε τη αντίστοιχη χρησιµότητα από τη µολυσµένη, αλλιώς όλοι οι εργαζόµενοι θα µετακινούνταν στην εργασία µε τη µεγαλύτερη χρησιµότητα. Συνεπώς:

Οπότε, η αντισταθµιστική µισθολογική διαφορά θα είναι 20 δολάρια, καθώς η καθαρή εργασία πληρώνει 16 δολάρια την ώρα και η µολυσµένη 36.

5. Υποθέστε ότι παρατηρείται κάµψη στις διαφορές µισθών µεταξύ επικίνδυνων και ασφαλών εργασιών. Υπάρχουν δύο εξηγήσεις για αυτό: α. Η τεχνική πρόοδος έχει µειώσει το κόστος για τη δηµιουργία ασφαλούς εργασιακού περιβάλλοντος. β. Η πρωτοφανής επιτυχία ενός νέου σίριαλ δράσης µε τίτλο «Πέθανε για τη δουλειά σου!» δηµιούργησε σε πολλούς τηλεθεατές µια ροµαντική εικόνα για τους κινδύνους στην εργασία. Χρησιµοποιώντας τα διαγράµµατα προσφοράς και ζήτησης, δείξτε πώς καθεµία από αυτές τις εξελίξεις µπορεί να εξηγήσει την κάµψη που παρατηρείται στις αντισταθµιστικές µισθολογικές διαφορές. Πώς η πληροφόρηση αναφορικά µε τον αριθµό εργατών που απασχολούνται σε επικίνδυνα επαγγέλµατα µπορεί να καθορίσει ποια από τις παραπάνω εξηγήσεις είναι η σωστή; Απάντηση στο 5. α. Η τεχνική πρόοδος µειώνει το κόστος για τη δηµιουργία ασφαλούς εργασιακού περιβάλλοντος (ή µειώνει το όφελος (κόστος) της µετατροπής του τελευταίου από ασφαλές (επικίνδυνο) σε επικίνδυνο (ασφαλές)). Αυτό θα έχει ως αποτέλεσµα τη µείωση (µετατόπιση προς τα αριστερά) της ζήτησης για επικίνδυνες εργασίες και τη µείωση των αντισταθµιστικών µισθολογικών διαφορών (∆ιάγραµµα 1). Στο νέο σηµείο ισορροπίας, ο αριθµός των εργατών στις επικίνδυνες εργασίες είναι µικρότερος. ∆ιάγραµµα 1 Μισθολογικές διαφορές

S

∆W ∆W’

D D’ E’

όπου

E

Αριθµός Εργατών στις Επικίνδυνες Εργασίες

, η αντισταθµιστική µισθολογική διαφορά.

β. Το ότι δηµιουργήθηκε µία ροµαντική εικόνα σε πολλούς τηλεθεατές για τους κινδύνους της εργασίας, πιθανότατα τους κάνει περισσότερο πρόθυµους να αναλάβουν αυτούς τους κινδύνους. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσµα την αύξηση (µετατόπιση προς τα δεξιά) της προσφοράς για επικίνδυνες εργασίες και τη µείωση των αντισταθµιστικών µισθολογικών διαφορών (∆ιάγραµµα 2). Στο νέο σηµείο ισορροπίας, ο αριθµός των εργατών στις επικίνδυνες εργασίες είναι µεγαλύτερος. ∆ιάγραµµα 2 Μισθολογικές διαφορές

S S’

∆W ∆W’ D

E’

E

Αριθµός Εργατών στις Επικίνδυνες Εργασίες

Συνεπώς, η πληροφόρηση αναφορικά µε την αύξηση ή τη µείωση του αριθµού των εργατών που απασχολούνται σε επικίνδυνα επαγγέλµατα µπορεί να βοηθήσει ώστε να διακρίνουµε ποια από τις εξηγήσεις είναι η καταλληλότερη για τη κάθε περίπτωση. Αν υπάρχει µείωση της απασχόλησης στις επικίνδυνες εργασίες, τότε είναι πιθανό να οφείλεται στην τεχνική πρόοδο. Ενώ αν υπάρχει αύξηση, είναι πιθανό να οφείλεται στις προτιµήσεις.

Πανεπιστήµιο Αθηνών Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

Οικονοµικά της Εργασίας

Ευαγγελία Παπαπέτρου Ασκήσεις #4 Απαντήσεις Ανθρώπινο Κεφάλαιο

1. Επένδυση σε Ανθρώπινο Κεφάλαιο Όλες οι εµπειρικές µελέτες δείχνουν ότι υπάρχει θετική σχέση ανάµεσα στα χρόνια εκπαίδευσης και τις αµοιβές των εργαζοµένων. Αποτελεί αυτή η παρατήρηση µία ασφαλή ένδειξη ότι η επένδυση σε ανθρώπινο κεφάλαιο είναι επωφελής και για το σύνολο της κοινωνίας; Απάντηση στο 1. Ως γενική παρατήρηση, το ανθρώπινο κεφάλαιο αποτελεί µία αρκετά περίπλοκη έννοια καθώς περιλαµβάνει εκτός από την εκπαίδευση και κατάρτιση (γενική ή/και ειδική), το σύνολο ικανοτήτων και επίκτητων δεξιοτήτων που τα άτοµα φέρουν είτε αποκτούν στην πορεία τους και χρησιµοποιούν στην παραγωγική διαδικασία στην προσπάθεια τους να βελτιώσουν το εισόδηµα και την ευηµερία τους σε ατοµικό και κατ’ επέκταση σε συλλογικό επίπεδο. Στην περίπτωση που δεν παρατηρούνται διαφορές των ατόµων ως προς την ικανότητα, υπάρχει µεροληψία ικανότητας στην εκτίµηση του ρυθµού απόδοσης της εκπαίδευσης, µε αποτέλεσµα να µη µπορούµε να οδηγηθούµε σε ασφαλή συµπεράσµατα σχετικά µε το πόσο επωφελής είναι η επένδυση σε ανθρώπινο κεφάλαιο για το άτοµο και για την κοινωνία.

2. Οι αποδοχές των εργαζοµένων αυξάνονται µε ταχύτερους ρυθµούς κατά τα πρώτα χρόνια της επαγγελµατικής καριέρας, ιδιαίτερα για τους αποφοίτους ανωτάτων σχολών. Μία πιθανή εξήγηση γι’ αυτό είναι ότι οι εργοδότες προσφέρουν περισσότερη συγκεκριµένη ή ειδική εκπαίδευση κατά τα πρώτα χρόνια της καριέρας των εργαζοµένων. Εξηγήστε τη συµπεριφορά των εργοδοτών. Επηρεάζεται αυτή η συµπεριφορά των εργοδοτών από το φύλο των εργαζοµένων; Απάντηση στο 2. Οι εργοδότες παρέχουν εκπαίδευση - κατάρτιση στους νεώτερους ηλικιακά εργαζόµενους σε σχέση µε τους µεγαλύτερους, καθώς οι πρώτοι έχουν µεγαλύτερο χρονικό ορίζοντα για να επανακτήσουν το κόστος της επένδυσής τους. ∆ηλαδή, η παρούσα αξία της κατάρτισης (ειδικής εκπαίδευσης) είναι µεγαλύτερη για τους νεώτερους εργαζόµενους, καθώς έχουν µεγαλύτερο χρονικό ορίζοντα για να παρέχουν την αυξηµένη παραγωγικότητά τους (ως αποτέλεσµα της ειδικής εκπαίδευσης) στην επιχείρηση που εργάζονται. Οµοίως, οι επιχειρήσεις µπορεί να επιθυµούν να παρέχουν περισσότερη κατάρτιση στους άνδρες σε σχέση µε τις γυναίκες εργαζόµενες καθώς ο χρονικός ορίζοντας της εργασιακής ζωής των ανδρών είναι µεγαλύτερος σε σχέση µε αυτόν των γυναικών. Σε πολλές περιπτώσεις οι γυναίκες εργαζόµενες αναγκάζονται να διακόψουν την εργασία τους ή αναγκάζονται να εισέρχονται και να εξέρχονται από αυτήν εξαιτίας των οικογενειακών τους υποχρεώσεων.

1

3. Κατά τα τελευταία χρόνια παρατηρείται ότι οι εργαζόµενοι αποφασίζουν να παραµένουν στην ίδια εργασία για περισσότερα χρόνια. Υποθέστε ότι οι εργοδότες γνωρίζουν αυτήν την αλλαγή στην επαγγελµατική συµπεριφορά των εργαζοµένων. Χρησιµοποιώντας τη θεωρία απόκτησης εκπαίδευσης να εξηγήσετε πως αυτή η αλλαγή στη συµπεριφορά των εργαζοµένων θα επηρεάζει τις καµπύλες δια βίου αµοιβών. Πως διαφέρουν οι δια βίου καµπύλες αµοιβών για τις διάφορες ηλικιακές οµάδες του πληθυσµού;

4. Υποθέστε ότι δύο εργαζόµενοι διαφέρουν ως προς τις ικανότητες, δηλαδή οι εργαζόµενοι αντιµετωπίζουν διαφορετικές καµπύλες µισθού - χρόνων εκπαίδευσης. Εξηγήστε, χρησιµοποιώντας και τη διαγραµµατική ανάλυση, γιατί οι µισθολογικές διαφορές που προκύπτουν για αυτούς τους δύο εργαζόµενους δεν αποτελούν ένα σωστό µέτρο της απόδοσης της εκπαίδευσης. Απάντηση στο 4. Η διαφορά στις αµοιβές είναι αποτέλεσµα δυο γεγονότων: ο εργαζόµενος Β έχει και περισσότερα χρόνια εκπαίδευσης (12, ενώ ο Α, 11) και είναι περισσότερο ικανός (η καµπύλη µισθού-εκπαίδευσης του Β βρίσκεται πάνω από αυτή του Α). Έτσι η διαφορά στις αµοιβές ( ) αντανακλά τις διαφορές και στην εκπαίδευση και στις ικανότητες. Επειδή όµως η διαφορά στις ικανότητες µεταξύ του α και του β δεν είναι διακριτή (γνωρίζουµε την εκπαίδευση και τις απολαβές των δύο εργατών, δε γνωρίζουµε όµως τα επίπεδα των ικανοτήτων τους, δηλ. το γεωµετρικό τόπο των σηµείων χρόνων εκπαίδευσης και αποδοχών καθώς και τη διαφορά µεταξύ των δύο καµπυλών) η διαφορά στις αµοιβές µεταξύ των εργαζοµένων δεν αποτελεί ένα σωστό µέτρο της διαφοράς της απόδοσης της εκπαίδευσης.

Αποδοχές (ευρώ)

β

α

11

12

Χρόνια εκπαίδευσης

5. Υποθέστε ένα υπόδειγµα τριών περιόδων και έναν (µελλοντικά) εργαζόµενο, το Γιάννη, που µόλις τελείωσε το Λύκειο. Ο Γιάννης έχει τρεις εναλλακτικές προτάσεις για εργασία και εκπαίδευσης τις οποίες σκέφτεται και αξιολογεί.

2

Επιλογή 1: Να εργασθεί αµέσως και θα λαµβάνει 80.000 ευρώ την πρώτη περίοδο, 100.000 ευρώ τη δεύτερη περίοδο και 90.000 ευρώ την τρίτη περίοδο. Επιλογή 2: Να σπουδάσει έχοντας ως κόστος 15.000 ευρώ την πρώτη περίοδο, και µετά να δουλέψει εισπράττοντας 160.000 ευρώ τη δεύτερη περίοδο και τρίτη περίοδο. Επιλογή 3: Να σπουδάσει έχοντας ως κόστος 15.000 ευρώ την πρώτη περίοδο, να κάνει διδακτορικές σπουδές όπου δε θα έχει κόστος αλλά δε θα έχει και εισόδηµα και την τρίτη περίοδο να δουλέψει εισπράττοντας 300.000 ευρώ. Υποθέστε ότι το προεξοφλητικό επιτόκιο είναι 15%. Ποια είναι η καλύτερη επιλογή για τον εργαζόµενο; ∆ικαιολογήστε την απάντησή σας. Απάντηση στο 5. Η παρούσα αξία των τριών επιλογών του Γιάννη είναι: 100000 90000 + = 235009 1,15 1,15 2 160000 160000 PV2 = −15000 + + = 245113 1,15 1,15 2 PV1 = 80000 +

PV3 = −15000 + ∆εδοµένου ότι

0 300000 + = 211843 1,15 1,15 2 , η καλύτερη επιλογή για τον εργαζόµενο είναι η 2.

6. Εξηγήστε πως θα επηρεαστεί η απόφαση για την απόκτηση ειδικής εκπαίδευσης κατά τη διάρκεια του κύκλου ζωής στις ακόλουθες περιπτώσεις: α: Η κυβέρνηση µιας χώρας αποφασίζει να αυξήσει το όριο συνταξιοδότησης. β: Μια τεχνολογική πρόοδος είναι τέτοια που η ειδική εκπαίδευση που απαιτείται από τους εργαζόµενους απαξιώνεται µέσα στα επόµενα δέκα χρόνια δηλαδή η τεχνολογική πρόοδος περιορίζει τον χρονικό ορίζοντα απόδοσης της ειδικής εκπαίδευσης. γ: Ο εργαζόµενος είναι αποφασισµένος να αλλάξει πολλές δουλειές στην αρχή του εργασιακού του βίου αλλά στα επόµενα χρόνια επιθυµεί να έχει µια πιο σταθερή και µόνιµη σχέση εργασίας. Απάντηση στο 6. α: Καθώς αυξάνεται η χρονική περίοδος συσσώρευσης των ωφελειών από την ειδική εκπαίδευση (ΕΕ) αυξάνονται και τα οριακά έσοδα απόκτησης ΕΕ. Οπότε, θα αποφασίσει να αποκτήσει την ΕΕ. β: Τα οριακά έσοδα από την απόκτηση ΕΕ µειώνονται και η ζήτηση για ΕΕ µειώνεται. γ: Ο εργαζόµενος κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής του που είναι νέος και αλλάζει δουλειές θα αποκτήσει γενική εκπαίδευση. Όταν θα έχει µια σταθερή και µόνιµη δουλειά θα αποκτήσει ειδική εκπαίδευση.

3

Πανεπιστήµιο Αθηνών Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

Οικονοµικά της Εργασίας

Ευαγγελία Παπαπέτρου Ασκήσεις #6

∆ιακρίσεις στην αγορά εργασίας Μέρος Α 1. Να περιγράψετε τη θεωρία των διακρίσεων λόγω προσωπικής προκατάληψης, και συγκεκριµένα τη θεωρία διακρίσεων των εργοδοτών και τη θεωρία διακρίσεων των καταναλωτών. i. Θα µπορούσε η θεωρία των διακρίσεων των εργοδοτών εναντίον των µειονοτήτων να συνεχίσει να υφίσταται όταν στην αγορά επικρατούν ανταγωνιστικές συνθήκες; ii. Θα µπορούσε η θεωρία των διακρίσεων των καταναλωτών εναντίον των µειονοτήτων να συνεχίσει να υφίσταται όταν στην αγορά επικρατούν ανταγωνιστικές συνθήκες; Μέρος Β Ασκήσεις από το βιβλίο Τα Οικονοµικά της Εργασίας, G.J. Borjas. Απαντήστε τα προβλήµατα: 2, 3 και 4 από το κεφάλαιο 10, ∆ιακρίσεις στην αγορά εργασίας ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ 2. Υποθέστε ότι µαύροι και λευκοί εργάτες είναι συµπληρωµατικοί, µε την έννοια ότι το οριακό προϊόν των λευκών αυξάνεται όταν προσλαµβάνονται περισσότεροι µαύροι εργάτες. Υποθέστε επίσης ότι οι λευκοί εργάτες δεν επιθυµούν να εργάζονται µαζί µε µαύρους εργάτες. Οι διακρίσεις που κάνουν οι εργαζόµενοι οδηγούν σε τέλειο διαχωρισµό; ∆ηµιουργούν διαφορά µισθών µεταξύ µαύρων και λευκών εργατών;

3. Το 1960, η αναλογία των µαύρων στον πληθυσµό των νότιων πολιτειών ήταν υψηλότερη από την αναλογία των µαύρων στις βόρειες πολιτείες. Είναι επίσης γεγονός ότι ο λόγος µισθών µαύρων-λευκών στις νότιες πολιτείες ήταν αρκετά πιο χαµηλός σε σχέση µε τις βόρειες. Αυτή η διαφορά των σχετικών µισθών των µαύρων στις δύο περιοχές δείχνει ότι οι εργοδότες στο Νότο έκαναν περισσότερες διακρίσεις σε σχέση µε αυτούς στο Βορρά;

1

4. Υποθέστε ότι η µόνη µεταβλητή που επηρεάζει τις αµοιβές (W) ανδρών και γυναικών είναι τα χρόνια εκπαίδευσης (s). Οι εξισώσεις που περιγράφουν τις αµοιβές ανδρών και γυναικών αντίστοιχα είναι:

Κατά µέσο όρο οι άνδρες εργαζόµενοι έχουν 14 χρόνια εκπαίδευσης και οι γυναίκες έχουν 12 χρόνια εκπαίδευσης. α) Να προσδιορίσετε τη µισθολογική διαφορά ανδρών-γυναικών. β) Χρησιµοποιώντας τη διάσπαση κατά προσδιοριστικούς παράγοντες του Oaxaca υπολογίστε ποιο µέρος της διαφοράς οφείλεται σε διακρίσεις στην αγορά εργασίας. γ) Θα µπορούσε να υπάρξει ένα εναλλακτικό µέτρο διάσπασης κατά προσδιοριστικούς παράγοντες που θα οδηγούσε σε µια εναλλακτική µέθοδο µέτρησης της διαφοράς των αµοιβών ανδρών και γυναικών στην αγορά; δ) Συγκρίνετε τα δύο εναλλακτικά µέτρα διάσπασης κατά προσδιοριστικούς παράγοντες των αµοιβών και εξηγήστε ποιο είναι καλύτερο και γιατί.

2

Πανεπιστήµιο Αθηνών Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

Οικονοµικά της Εργασίας

Ευαγγελία Παπαπέτρου Ασκήσεις #1 Προσφορά Εργασίας

Μέρος Α 1. Η Μαίρη, που δεν έχει εργασία, έχει ένα παιδί δύο χρόνων, το Γιάννη. Οι γονείς της Μαίρης της δίνουνε 30 ευρώ κάθε µέρα για να συντηρεί το παιδί της και τον εαυτό της. Η Μαίρη είχε πρόσφατα µία συνέντευξη στο µικρό πρατήριο άρτου στη γειτονιά της και της προσφέρουν 6 ευρώ την ώρα. Αν η Μαίρη δουλέψει τότε θα πρέπει να προσλάβει µία κυρία για τη φύλαξη του Γιάννη και θα πρέπει να δίνει 20 ευρώ τη µέρα. α. Ποιος είναι ο κατώτερος µισθός (µισθός επιφύλαξης) για τη Μαίρη; β. Υποθέστε ότι η Μαίρη µπορεί να δουλέψει το µέγιστο 16 ώρες την ηµέρα. Σχεδιάστε τον εισοδηµατικό περιορισµό της Μαίρης αν η Μαίρη αποφασίσει να δουλέψει. γ. Σχεδιάστε την καµπύλη αδιαφορίας και το άριστο σηµείο επιλογής αν η Μαίρη αποφασίσει να µην δουλέψει. δ. Αν η δουλειά στο µικρό πρατήριο άρτου της προσέφερε και δωρεάν φύλαξη για το Γιάννη να σχεδιάσετε την άριστη επιλογή για τη Μαίρη. Θα αποφασίσει η Μαίρη να δουλέψει και γιατί; 2. ‘Η καµπύλη προσφοράς εργασίας έχει πάντα θετική κλίση’. Να εξηγήσετε και να δικαιολογήσετε αν συµφωνείτε µε την παραπάνω πρόταση.

3. Υποθέστε ότι ένας εργαζόµενος πρέπει να αποφασίσει αν θα µεταβεί στη δουλειά του µε το ιδιωτικό του αυτοκίνητο ή µε τις δηµόσιες συγκοινωνίες. Το εισιτήριο στο ΜΜΜ στοιχίζει 5 ευρώ την εβδοµάδα, ενώ το συνολικό κόστος της µετακίνησης µε το Ι.Χ στοιχίζει 60 ευρώ την εβδοµάδα (βενζίνη, πάρκινγκ, κ.λ.π). Με το αυτοκίνητο ο εργαζόµενος πηγαίνει µισή ώρα νωρίτερα στη δουλειά του σε σχέση µε τις δηµόσιες συγκοινωνίες. α. Αν το ωροµίσθιο είναι 10 ευρώ πως θα επιλέξει να µετακινηθεί ο εργαζόµενος; β. Αν το ωροµίσθιο αυξηθεί σε 20 ευρώ θα αλλάξει την επιλογή µετακίνησής του και γιατί;

Μέρος Β Ασκήσεις από το βιβλίο Τα Οικονοµικά της Εργασίας, G.J. Borjas. Απαντήστε τα προβλήµατα: 1,2, 3 και 6 από το κεφάλαιο 2, Προσφορά Εργασίας.

Τα Οικονοµικά της Εργασίας, Borjas - Προβλήµατα 1. Υποθέστε ότι οι καµπύλες αδιαφορίας µεταξύ κατανάλωσης και ελεύθερου χρόνου είναι κοίλες προς την αρχή. Πόσες ώρες ελεύθερου χρόνου θα διαθέτει το άτοµο;

2. Υποθέστε ότι η τιµή των αγαθών στην αγορά εργασίας αυξάνεται. Ποια είναι η επίπτωση από αυτή την αύξηση στο µισθό επιφύλαξης του εργαζόµενου, τόσο αναφορικά µε την πιθανότητα να εισέλθει στο εργατικό δυναµικό όσο µε τις ώρες εργασίας.

3. Ποια είναι η επίπτωση στις ώρες που επιθυµεί να εργαστεί κάποιος εργαζόµενος αν ο εργοδότης αποφασίσει να πληρώνει ένα πριµ όσο µε 1,5 φορές το κανονικό ωροµίσθιο για κάθε επιπλέον από τις 40; Τι θα συνέβαινε στις ώρες εργασίας αν το πριµ στις υπερωρίες έφτανε στο διπλάσιο του κανονικού ωροµισθίου;

6. Η συνάρτηση ωφέλειας ενός εργαζόµενου δίνεται από U(C,L)=C*L. Η οριακή και η οριακή ωφέλεια της ωφέλεια του ελεύθερου χρόνου δίνεται από κατανάλωσης από . Υποθέστε ότι αυτό το άτοµο αυτή τη στιγµή έχει εβδοµαδιαίο εισόδηµα 600 ευρώ και απολαµβάνει 70 ώρες ελεύθερου χρόνου την εβδοµάδα. Πόσα επιπλέον ευρώ εισοδήµατος θα χρειάζονταν προκειµένου αυτός ο εργαζόµενος να παραιτηθεί από 10 ώρες ελεύθερου χρόνου;

Πανεπιστήµιο Αθηνών Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών Οικονοµικά της Εργασίας

Ευαγγελία Παπαπέτρου

Ασκήσεις #2 Θέµατα Προσφορά Εργασίας Μέρος Α Ασκήσεις από το βιβλίο Τα Οικονοµικά της Εργασίας, G.J. Borjas. Απαντήστε τα προβλήµατα:1, 3 και 5 από το κεφάλαιο 3, Θέµατα Προσφοράς Εργασίας. Τα Οικονοµικά της Εργασίας, Borjas - Προβλήµατα 1. Με την ισχύουσα νοµοθεσία, οι περισσότεροι δικαιούχοι Κοινωνικής Ασφάλισης δεν είναι υποχρεωµένοι να πληρώνουν οµοσπονδιακούς ή πολιτειακούς φόρους για τα επιδόµατα Κοινωνικής Ασφάλισης. Υποθέστε ότι η κυβέρνηση αποφασίζει να φορολογήσει αυτά τα επιδόµατα µε φορολογικό συντελεστή ίσο µ’ αυτό των άλλων εισοδηµάτων. Ποια θα είναι η επίπτωση αυτού του φόρου στη βέλτιστη ηλικία συνταξιοδότησης; 3. Υποθέστε ότι το ωροµίσθιο του Jack είναι 20 δολάρια και ότι το οριακό του προϊόν στον τοµέα του νοικοκυριού είναι 10 δολάρια την ώρα. Υποθέστε ότι τι ωροµίσθιο της Jill είναι 30 δολάρια και το οριακό της προϊόν στον τοµέα του νοικοκυριού είναι 15 δολάρια την ώρα. Ποιος θα εξειδικευτεί στον τοµέα του νοικοκυριού κα ποιος στον τοµέα της αγοράς και γιατί; 5. Υποθέστε ότι η κυβέρνηση χορηγεί επίδοµα 2500 δολ. για κάθε παιδί στα νοικοκυριά που έχουν περισσότερα από δύο παιδιά. Τα επιδόµατα αυτά θα επηρεάσουν τη γεννητικότητα των νοικοκυριών που δεν είχαν καθόλου παιδιά πριν από την εφαρµογή του προγράµµατος;

Πανεπιστήµιο Αθηνών Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών Οικονοµικά της Εργασίας

Ευαγγελία Παπαπέτρου Ασκήσεις #3 Ζήτηση Εργασίας

Μέρος Α 1. Υποθέστε ότι µία επιχείρηση έχει δύο συντελεστές παραγωγής, εργασία και κεφάλαιο. Επίσης υποθέστε ότι η επιχείρηση αντιµετωπίζει ανταγωνιστικές συνθήκες τόσο στην αγορά προϊόντος όσο και στην αγορά των συντελεστών παραγωγής. α. Να εξάγετε τη µακροχρόνια ζήτηση εργασίας. (Να δείξετε το αποτέλεσµα υποκατάστασης και εισοδήµατος που προκύπτει από µία αύξηση του ηµεροµισθίου στη ζήτηση εργασίας και στη ζήτηση κεφαλαίου.) β. Να δείξετε και να αναλύσετε χρησιµοποιώντας καµπύλες ζήτησης και προσφοράς εργασίας τι θα συµβεί στην απασχόληση αν η κυβέρνηση προχωρήσει σε αύξηση του κατώτατου µισθού. Τι θα συµβεί στην απασχόληση των εργαζοµένων µε χαµηλές απολαβές; γ. Στο υπόδειγµα του µονοψωνίου στην αγορά εργασίας να δείξετε το εύρος της περιοχής της αύξησης του κατώτατου µισθού για το οποίο µπορεί να µη µειωθεί η απασχόληση.

2. Υποθέστε ότι µία επιχείρηση έχει δύο συντελεστές παραγωγής, εργασία και κεφάλαιο και οι συντελεστές της παραγωγής είναι τέλεια υποκατάστατοι µεταξύ τους. Επίσης υποθέστε ότι για την παραγωγή προϊόντος η παρούσα τεχνολογία επιτρέπει τη χρήση ενός µηχανήµατος και τριών εργαζοµένων. Η επιχείρηση θέλει να παράγει 100 µονάδες προϊόντος. Η τιµή της εργασίας είναι 300 ευρώ την εβδοµάδα και η τιµή του κεφαλαίου είναι 750 ευρώ την εβδοµάδα. α. Ποιος είναι ο άριστος συνδυασµός κεφαλαίου και εργασίας που θα χρησιµοποιήσει η επιχείρηση; β. Υποθέστε ότι η νέα τιµή του συντελεστή εργασίας είναι 225 ευρώ την εβδοµάδα. Ποιος είναι ο άριστος συνδυασµός κεφαλαίου και εργασία που θα χρησιµοποιήσει η επιχείρηση; γ. Ποια είναι η ελαστικότητα της ζήτησης καθώς µειώνεται η τιµή του συντελεστή της εργασίας από 300 ευρώ την εβδοµάδα σε 225 ευρώ την εβδοµάδα; 3. Σε µια χώρα η προσφορά και η ζήτηση εργασίας είναι

Ls = 1000 + 100w και LD = 1900 − 200w α. Υπολογίστε το µισθό και την απασχόληση ισορροπίας. Β. Στο σηµείο ισορροπίας υπολογίστε την ελαστικότητα της ζήτησης και της προσφοράς εργασίας.

1

γ. Πως µεταβάλλεται η απασχόληση αν η κυβέρνηση επιβάλλει έναν κατώτατο µισθό ίσο µε 5 ευρώ την ώρα;

Μέρος Β Ασκήσεις από το διδακτικό βοήθηµα Τα Οικονοµικά της Εργασίας, G.J. Borjas. Απαντήστε τα προβλήµατα: 3, 5, 8 και 9 από το Κεφάλαιο 4, Ζήτηση Εργασίας. Τα Οικονοµικά της Εργασίας, Borjas - Προβλήµατα 3. Η εργατική ένωση Α επιθυµεί να εκπροσωπήσει του εργαζόµενους σε µια επιχείρηση που προσλαµβάνει 20000 άτοµα όταν ο µισθός είναι 4 ευρώ και 10000 όταν ο µισθός είναι 5 ευρώ. Η εργατική ένωση Β επιθυµεί να εκπροσωπήσει του εργαζόµενους σε µια επιχείρηση που προσλαµβάνει 30000 άτοµα όταν ο µισθός είναι 6 ευρώ και 330000 όταν ο µισθός είναι 5 ευρώ. Ποια ένωση θα επιτύχει σε µια οργανωτική κίνηση; 5. Υποθέστε ότι η καµπύλη προσφοράς εργασίας κάµπτεται προς τα πίσω κατά το µεγαλύτερο µέρος της. Η κυβέρνηση επιβάλλει τώρα ένα κατώτατο µισθό σ’ αυτή την αγορά εργασίας. Ποια θα είναι η επίπτωση του κατώτατου µισθού στην απασχόληση; Έχει σηµασία ποια από τις δύο καµπύλες (προσφοράς ή ζήτησης) έχει περισσότερο κατερχόµενη κλίση; Γιατί; 8. Η τεχνολογία µιας επιχείρησης είναι τέτοια ώστε αυτή πρέπει να συνδυάζει τις ώρες εργασίας 5 ατόµων µε τις ώρες εργασίας 3 µηχανηµάτων για να παράγει µια µονάδα προϊόντος. Η επιχείρηση έχει 15 µηχανήµατα κα το ωροµίσθιο αυξάνεται από 10 σε 20 ευρώ. Ποια είναι η βραχυχρόνια ελαστικότητα ζήτησης αυτής της επιχείρησης; 9. Υποθέστε ότι η καµπύλη προσφοράς εργασίας σ’ έναν ανταγωνιστικό κλάδο δίνεται από και η καµπύλη ζήτησης εργασίας από 40-4w. α. Ποια είναι η ισορροπία µισθού και απασχόλησης; Ποιο είναι το ποσοστό ανεργίας; β. Υποθέστε τώρα ότι η κυβέρνηση ορίζει κατώτατο µισθό ίσο µε 8 δολάρια. Πόσοι εργάτες θα θελήσουν να εργαστούν σε αυτόν τον κατώτατο µισθό; Ποιο θα είναι το ποσοστό ανεργίας;

2

Πανεπιστήµιο Αθηνών Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

Οικονοµικά της Εργασίας

Ευαγγελία Παπαπέτρου Ασκήσεις #5 Εξισωρικές Μισθολογικές ∆ιαφορές

Μέρος Α 1. α. Να εξηγήσετε τη θεωρία των εξισωτικών µισθολογικών διαφορών. β. Υποθέστε ότι υπάρχουν 3 διαφορετικές επιχειρήσεις. Η επιχείρηση 1 θεωρεί ότι είναι πολύ δαπανηρό να µειώσει τον κίνδυνο, η επιχείρηση 2 ότι το κόστος για να µειώσει τον κίνδυνο είναι µέτριο και η επιχείρηση 3 θεωρεί αυτό το κόστος πολύ µικρό. Ο Γιάννης δεν φοβάται καθόλου τον κίνδυνο, ο Κώστας φοβάται λίγο και ο Γιώργος φοβάται υπερβολικά. Υποθέστε πλήρη πληροφόρηση, τέλεια κινητικότητα, για τις επιχειρήσεις, καµπύλες ίσου κέρδους κοίλες προς την αρχή των αξόνων, και για τους εργαζοµένους καµπύλες αδιαφορίας κυρτές προς την αρχή των αξόνων. Να δείξετε τα άριστα σηµεία για τις επιχειρήσεις και τους εργαζόµενους. Να εξηγήσετε τη διαδικασία προσαρµογής προς το άριστο σηµείο. γ. Αν ισχύουν όλες οι υποθέσεις της θεωρίας των εξισωτικών µισθολογικών διαφορών τότε υπάρχει σηµαντικός λόγος για να παρεµβαίνει το κράτος; Να εξηγήσετε πότε είναι σηµαντική η παρέµβαση του κράτους.

2. Εξετάστε τον παρακάτω πίνακα µιας υποθετικής οικονοµίας και απαντήστε τις παρακάτω ερωτήσεις: Κλάδος Ορυχεία Γεωργία Κατασκευές Βιοµηχανία

Ατυχήµατα (θανατηφόρα) ανά 100000 εργαζόµενους 30 21 13 3

Μέσος µισθός (εβδοµαδιαίος) 795 Συνάρτηση 371 Μισθού ικανοποίησης 609 613

α. Με δεδοµένα τα θανατηφόρα ατυχήµατα, εκτιµήστε και ταξινοµήστε τις (µέσες) αµοιβές των κλάδων της οικονοµίας που θα έπρεπε να δοθούν στους εργαζόµενους για να τους αποζηµιώσουν και να αναλάβουν αυτές τις εργασίες. β. Αν η τεχνολογική πρόοδος επέτρεπε στις επιχειρήσεις να µειώσουν τον κίνδυνο ατυχήµατος στα ορυχεία εκτιµήστε τι θα συµβεί στις αποζηµιώσεις που θα πρέπει να λαµβάνουν οι εργαζόµενοι. Εξηγήστε.

Μέρος Β Ασκήσεις από το βιβλίο Τα Οικονοµικά της Εργασίας, G.J. Borjas. Απαντήστε τα προβλήµατα: 1, 4 και 5 από το Κεφάλαιο 6, Εξισωτικές Μισθολογικές ∆ιαφορές.

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ 1. Οι πολιτικοί που υποστηρίζουν το οικολογικό κίνηµα συχνά ισχυρίζονται ότι είναι κερδοφόρο για τις επιχειρήσεις να υιοθετήσουν µια στρατηγική που είναι «περιβαλλοντικά σωστή» (για παράδειγµα να χτίζουν εργοστάσια που δεν µολύνουν και δεν είναι πηγές ηχορρύπανσης). Αξιολογήστε την εγκυρότητα αυτού του ισχυρισµού.

4. Υποθέστε ότι όλα τα άτοµα αισθάνονται το ίδιο σχετικά µε την απασχόληση τους σ’ ένα µολυσµένο εργασιακό περιβάλλον. Συγκεκριµένα, η συνάρτηση ωφέλειας για όλους τους εργάτες δίνεται από:

όπου w είναι ο µισθός που προσφέρει η εργασία αυτή και x είναι το τµήµα του «αέρα» της επιχείρησης που αποτελείται από τοξικά απόβλητα. Υπάρχουν µόνο δύο τύποι εργασιών στην είναι ο οικονοµία, η «καθαρή» (όπου x=0) και η «µολυσµένη» (όπου x=1). Έστω ότι µισθός που προσφέρει η «καθαρή» εργασία και ο µισθός που προσφέρει η «µολυσµένη» εργασία. Αν η «καθαρή» εργασία πληρώνει 16 δολάρια την ώρα, ποια είναι η αντισταθµιστική µισθολογική διαφορά της αγοράς;

5. Υποθέστε ότι παρατηρείται κάµψη στις διαφορές µισθών µεταξύ επικίνδυνων και ασφαλών εργασιών. Υπάρχουν δύο εξηγήσεις για αυτό: α. Η τεχνική πρόοδος έχει µειώσει το κόστος για τη δηµιουργία ασφαλούς εργασιακού περιβάλλοντος. β. Η πρωτοφανής επιτυχία ενός νέου σίριαλ δράσης µε τίτλο «Πέθανε για τη δουλειά σου!» δηµιούργησε σε πολλούς τηλεθεατές µια ροµαντική εικόνα για τους κινδύνους στην εργασία. Χρησιµοποιώντας τα διαγράµµατα προσφοράς και ζήτησης, δείξτε πώς καθεµία από αυτές τις εξελίξεις µπορεί να εξηγήσει την κάµψη που παρατηρείται στις εξισωτικές µισθολογικές διαφορές. Πώς η πληροφόρηση αναφορικά µε τον αριθµό εργατών που απασχολούνται σε επικίνδυνα επαγγέλµατα µπορεί να καθορίσει ποια από τις παραπάνω εξηγήσεις είναι η σωστή;

Πανεπιστήµιο Αθηνών Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών

Οικονοµικά της Εργασίας

Ευαγγελία Παπαπέτρου Ασκήσεις #4 Ανθρώπινο Κεφάλαιο

1. Όλες οι εµπειρικές µελέτες δείχνουν ότι υπάρχει θετική σχέση ανάµεσα στα χρόνια εκπαίδευσης και τις αµοιβές των εργαζοµένων. Αποτελεί αυτή η παρατήρηση µία ασφαλή ένδειξη ότι η επένδυση σε ανθρώπινο κεφάλαιο είναι επωφελής και για το σύνολο της κοινωνίας; 2. Οι αποδοχές των εργαζοµένων αυξάνονται µε ταχύτερους ρυθµούς κατά τα πρώτα χρόνια της επαγγελµατικής καριέρας, ιδιαίτερα για τους αποφοίτους ανωτάτων σχολών. Μία πιθανή εξήγηση γιαυτό είναι ότι οι εργοδότες προσφέρουν περισσότερη συγκεκριµένη ή ειδική εκπαίδευση κατά τα πρώτα χρόνια της καριέρας των εργαζοµένων. Εξηγήστε τη συµπεριφορά των εργοδοτών. Επηρεάζεται αυτή η συµπεριφορά των εργοδοτών από το φύλο των εργαζοµένων; 3. Κατά τα τελευταία χρόνια παρατηρείται ότι οι εργαζόµενοι αποφασίζουν να παραµένουν στην ίδια εργασία για περισσότερα χρόνια. Υποθέστε ότι οι εργοδότες γνωρίζουν αυτήν την αλλαγή στην επαγγελµατική συµπεριφορά των εργαζοµένων. Χρησιµοποιώντας τη θεωρία απόκτησης εκπαίδευσης να εξηγήσετε πως αυτή η αλλαγή στη συµπεριφορά των εργαζοµένων θα επηρεάζει τις καµπύλες δια βίου αµοιβών. Πως διαφέρουν οι δια βίου καµπύλες αµοιβών για τις διάφορες ηλικιακές οµάδες του πληθυσµού; 4. Υποθέστε ότι δύο εργαζόµενοι διαφέρουν ως προς τις ικανότητες, δηλαδή οι εργαζόµενοι αντιµετωπίζουν διαφορετικές καµπύλες µισθού χρόνων εκπαίδευσης. Εξηγήστε, χρησιµοποιώντας και τη διαγραµµατική ανάλυση, γιατί οι µισθολογικές διαφορές που προκύπτουν για αυτούς τους δύο εργαζόµενους δεν αποτελούν ένα σωστό µέτρο της απόδοσης της εκπαίδευσης.

5. Υποθέστε ένα υπόδειγµα τριών περιόδων και έναν (µελλοντικά) εργαζόµενο, το Γιάννη, που µόλις τελείωσε το Λύκειο. Ο Γιάννης έχει τρεις εναλλακτικές προτάσεις για εργασία και εκπαίδευσης τις οποίες σκέφτεται και αξιολογεί. Επιλογή 1: Να εργασθεί αµέσως και θα λαµβάνει 80 000 ευρώ την πρώτη περίοδο, 100 000 ευρώ τη δεύτερη περίοδο και 90 000 ευρώ την τρίτη περίοδο. Επιλογή 2: Να σπουδάσει έχοντας ως κόστος 15 000 ευρώ την πρώτη περίοδο, και µετά να δουλέψει εισπράττοντας 160 000 ευρώ τη δεύτερη περίοδο και τρίτη περίοδο. Επιλογή 3: Να σπουδάσει έχοντας ως κόστος 15 000 ευρώ την πρώτη περίοδο, να κάνει διδακτορικές σπουδές όπου δε θα έχει κόστος αλλά δε θα έχει και εισόδηµα και την τρίτη περίοδο να δουλέψει εισπράττοντας 300 000 ευρώ. Υποθέστε ότι το προεξοφλητικό επιτόκιο είναι 15%. Ποια είναι η καλύτερη επιλογή για τον εργαζόµενο; ∆ικαιολογήστε την απάντησή σας.

6. Εξηγήστε πως θα επηρεαστεί η απόφαση για την απόκτηση ειδικής εκπαίδευσης κατά τη διάρκεια του κύκλου ζωής στις ακόλουθες περιπτώσεις: α: Η κυβέρνηση µιας χώρας αποφασίζει να αυξήσει το όριο συνταξιοδότησης. β: Μια τεχνολογική πρόοδος είναι τέτοια που η ειδική εκπαίδευση που απαιτείται από τους εργαζόµενους απαξιώνεται µέσα στα επόµενα δέκα χρόνια, δηλαδή η τεχνολογική πρόοδος περιορίζει τον χρονικό ορίζοντα απόδοσης της ειδικής εκπαίδευσης. γ: Ο εργαζόµενος είναι αποφασισµένος να αλλάξει πολλές δουλειές στην αρχή του εργασιακού του βίου αλλά στα επόµενα χρόνια επιθυµεί να έχει µια πιο σταθερή και µόνιµη σχέση εργασίας.