Physics Daro, Physics for Scientists and Engineers, 1 Edition by Daro Oem

ទ នភព ជខ រ

C ambodia Kingdom of Wonder

ម

របវទ

PROUD TO BE KHMER

sRmab´GñkviTüasaRsþ nigvisVkr

Guwm dar:U

e)aHBum<elIkTI1

©®rkSasiT§iRKb;Ebby:ag

GarmµN_kfa -9j9, ម

វម

« របវទ

សម

ខ លឯកសរជ ក$ព%ង ខ/$ង ។ ជករព ក7 ត3វឲ9 ត

បអកវទ សសស នងវសករ » មន ត វបនត

នករ ' ខ

ឯកសរ

រមទ

ភស រមទ

នងក$ព%ងខ ត វករន)វឯកសរវទ*សស

ម1ក2%ងទត3ង4ខ

មន 3ន ' ម5 មទ

នឯកសរជភសជ ខ រ មត: ថ ករ

4ករអភវឌDធនធន3ន%

Gជ

ន ម3/

ត

Gន

)វជ$5ញ

3?យច$ន?ន ជមI %5$ឲ9ខ រ នងពភពមNក

4 ញM$ងន)វពន/RអភវឌDនS ។3*.ងវញមទ 2ហជ

%ភ)3រ

ករ

មន ក7ជករខZរក[ន)វ3 \ក

3O ,វ Oធ3\ខ រ នងជករ ន, $ខណងក%ល %ត

នន)វឯកសរ

4 ? /ន តព36$ងជករគ O3?យច$ម: 7ត មព មIយក7

ខ3,ងន)វក ញ^តធ3\ គ%ណធ3\ ជអ'ខ លខ រខ ងខ ឲ9 ម3/មរ ងរI) 3ក ។ % % `$ព ជមជaជក4ថ

ម

វម

មន ចb

4ជ

នក$I%

ឆ>ងជ3នខន ម6 ជ មចMកមទ

អកdរវរ%ទf :ក9មពចនSឃ/មឃ/ង ពមត: ថករ កខត 3នខ3នជករងយត % `$រង4ប$ទទ?លកររ គន4ជនចMព 4 ក2%ងនkយសl5មធ'ឲ9ម

'រករ

ធន

គ>3?យ

ខ រ ខ លមNក $ មងV ន)វអកGរ 7ផ)រផង4ទ%កឲ9ក)នមXជ$5ន4មតកយ។ ជងមន មYមទ

%ព' %រ

វ

មពល

មន យ.ង

G 3?យច$ន?នព%$

គ$ន ម

អ

,ខ

ក7ជឧ

ជ ក7ជករ ណ, % ន)វឧ ,3គ

ករ

ងត

.%ខន,ម6 ជយ.ងមន ក,

នខ ឯកសរ រមទ

កលខ រ មHយមI %ថ

នងពបកយល4ន)វ:ក9 មចMកមទ

ប 4 ង4ន)វ Oងមពតជ 7 )

ម

ត

% `$ក7

ងm3 n ថ ម

$ណក4តសសស,ចរ9

វម

មន កន4ខ

3?យកbលមន

មNកតគអ2កតគ

%តក ត វត វមZ 3មទ

4មqងច 43% វជrមផGងៗខ លត វករវជតគn ម5 បនយ

នង

Gន

G 6$ង

។

នnងក/យជសសស,វ%ធ

Gព)ខក អ2កតសវតជវ......... យកមYត យ%ទfជ3?យនងមគ

?ល .%5នម5 មទ។

ត

អ2កវទ*សស

តព36$ងមត តប

4វជធន

៕ នជយ ថ ទ ២៩ ខ

មន ឆ ២០១១

រ បរ ង នងនពន

Guwm dar:U (+855)97 8445767 (+855)81 755647

របន

បងញពអកវទ សស

Melissa Douglas ម!

ង

ផ កមយន

Z ( ឧបករណ%គ'ប(គ'ងភ"យ

*"ង " នក+ផអ,ន-ទពនសធជត ស ន( 12 យ

[Sandia] ) ។

This photo shows scientist Melissa Douglas and part of the Z machine, an inertial-electrostatic confinement fusion apparatus at Sandia National Laboratories. In the device, giant capacitors discharge through a grid of tungsten wires finer than human hairs, vaporizing them. The tungsten ions implode inward at a million miles an hour. Braking strongly in the grip of a “Z-pinch,” they emit powerful x-rays that compress a deuterium pellet, causing collisions between the deuterium atoms that lead to fusion events.

ជពក ទ ៤

ចណ"ចគ$ល ១/ ទម ងអត ២/ របវទ នយក អ ៣/ ថ ពលនយក អ

នងភគលតបឋ

អម ដរ

១

របវទ ទន ប

ទម'ងអត' Atomic Physics

១.១ គរដបងន អតម គរអតមន កងយគសមយញតន គជភគលតតចមយ រង រងសសរ មនអចបសបកបន ។ គរថ%& តតវបនចចតបឌតឲ-នក.តមនន0.ងន ន1លន2.ករ1ន42ចងនតកយ1&2ម%ជតន50ចតតនចចនអតម។ J.J.

Thormson(1856-1940) បន11ណ7ន1&គររបស9អតមមយស:លមនបន;ក5គ<&សន&វជ>មន ស?កខងកង មនន50ចតតង ស:លតនតមAបគ:ចតគប9ឪ0ក នតកយមកមននD%Eថ នបងមនសលស?Gទពងបយជរ

SIR JOSEPH JOHN THOMSON, របវទ ងកគស (១៨៥៦-១៩៤០) ត ធ ត , ថ សន(Thomson) គ.

ជ 0 អ1លបនពចរណរ ក56ញ

ក ឡចមត:ង ; បនកប6 នវករស < = > របវទ ភគលត ព

ម តកមក

(

:ចរបទ& ៤.១ ) ។ កងឆ ១៩១១ Ernest Rutherford (1871-1937)

ត1មទងសសOរបស9គត9 Hans Geiger នង

Ernest Marsden បននរAបចន2.ករ1ន42មយតបកបនPយនតគEថក9 បងRញថ គររបស9ថមសនមនតតម តតវនទ ។ ធតវទ-សកម%គរ គរT:-ម (Ra ) តតវបននគនតប.សតមប9បញVWង?ង9 α តតមង9នXរកសនGកមស យTងនសZ.ង។?ង9 α ន&មយៗតតវបននគរកន\.ញនPយករបញVWញ1នG កលណវនXបTEបន;Eសង_ស&សល?រ។ រតថ?ត ( Rutherford ) បនសនម1រថ នគអចនម.លន\.ញ?ង9 α នPយផ;ល9បន;ប91&វខ;ត1&ច?;បន;E 1

នaហc ។ ករភdក9ន?.ល:eខGងមយ គថមនសតមយភគតចចន?ង9 α នទ ( តបសហល

8000

) ស:លតតវ

= លយ ជ ? យន@ងករងរ1Bឌទ

បនខ;តថយនតកយ ។ រតថ?តសនPfនថ លងកចន?ង9 α នងករខ;តថយនតកយរបស9វ មនសមននក.ត

កតត(ក ឡចមត:ង) ងអ1ន គH>សន>។ 0

ថ ន50ចតតងមនអចបនង_.តបតភតននEនទ នតពEវត4លណស9ន2Aបនង?ង9 α ។ ភ1បច4ចចន?ង9

(Nobel prize) កF ងឆ 0 0 = ១៩០៦

ទហតចជងអតម នហ.យយTងនjចណស9កe2kន9តបសហល?ង9 α ស:រ ។ កងឆននEស:រ រតថ?តបន

ក ឡចមត:ង ។

ន50ចតតង ( របទ&៤.៣ ) ។ ករបងRញភសZតងចនចណយTអតមតតវបននគន2.ន0.ងនតកយ1&របកគនហ.ញ

អត

របសគត កFកល6ល=ង នន ក =រស> ,

ន0.ងនPយ4រអតមខGនឯងនទ សតវនក.តន0.ងនPយ4រ?ង9ជនតច.នស:មនន កងអតម ។ គត9បងRញ

គតបនទទ?លពនរងKនណអបល

α ស:លទទលលងកខGងអចនក.តន0.ង គនPយ4រសតករបTEទង<ចចន?ង9?;ក5គ<&សន&វជ>មន ស:លមន

= > សមNបរប គ=កO6ញរបសគត ព

សនPfនថ

អតមបង_ន0.ងនPយចណយTមយ:e2kន9 ?;ក5គ<&សន&វជ>មន

នហ.យជវញវវលនXនPយ

ន50ចតតង ១៥ ឆ ។

១.២ ធតបងន ន

ក ឡចមត:ង

យ

ចណយTអតមបង_ន0.ងនPយតបតង នង ណតតង ។ តបតង គជ?ង9?;កបន;ក5គ<&សន&វជ>មន នង មនមTស2ជងន50ចតតងតបសហល ១៨៣៥ :ង នហ.យវតតវបនរកន\.ញនPយ រតថ?ត ។ ចសណកឯ ណតតងតតវបនរកន\.ញនPយ ឆតវច ( Chad Wick ) កងឆ ១៩៣២ ។ ណតតង គជ?ង9ណត នហ.យវ មនមTសតបjក9តបសហលនងមTសតបតង ។

១.៣ របទ ៤.១ ផQ បនQ

ក ឡចមត:ងកFព> ង 0 កមបUប1ចមគប ឪឡ@

។

អតម5&ត:សសន គជតប1នqអតមងយ នងមន4រcសខន9យង1នសសមយសតមប9 T ករសសង

គ=រអត ថ សន,

គH>សន>វជSNន កTយNន

s,úicGatUm ¬ s,iúcBnøW¦

យល9 ។ 5&នតច.នជងននEនXនទAត នយ.ង:ងថអតម5&ត:សសន ( ស:លមនតបតងមយ នងន50ចតតងមយ ) +

អច?Zល9នPយផ;ល9ជន50ចតតងនទល ( single-electron ) 5&យTង :ចគនង He

នង Li

ស:រ ។

s,úic សចកនចញជ1&តបនភទ គs,úic បនrយ ( emission spectrum ) ង s,úic សតមប ( absorption spectrum ) ។

ក.

s,úic បន*យ s,úic ននEបនមកនPយសកr1នGបនញVញនPយ5ង<ធតនsEរង< ។ s,úic បនrយមន1&រតបនភទ

គ

អម ដរ

λ ( nm ) 4 0 0

500

របវទ ទន ប 600

700

របទ ៤.២

s,úic ក

6លក56ញ.

អខc

s,úic បកងeត6 កTយបន<យននធត

បរត (mercury) កន ង (Neon) ។

>ម1]អសន

(Hydrogen)

s,úic ជប9 នង s,úic sត

។

k¿1 s,iúcCab´

s,úic ជប9 ជs,úic ស:លមន1ណ7សtបតបលជប9ៗគ ។ ឧស%នស:លមនសមv2ខvស9 5ង<ធតរវ ឬ រងស:លមនស&តណRភ1ខvស9បនញVញករស%&ស:ល?Zល9ជ s,úic ជប9 ។

របទ ៤.៣

k¿2 s,iúcqñÚt

គ=រអត មសក1Wង

មបពXនមY ពZអទត[របសរថ.ផត

s,úic sត ជs,úic បនញVញនPយឧស%ន ឬ ចjយ ស:លមន:ង9ស&នតនខrយ នង ស:លតតវបន :តកនxZនPយនsEរង< ។ ឧស%ន ឬ ចjយចនអតមនaហcស:លមនសមv2ទប នង ស&តណRភ1ខvស9តតវបនបសបកជ

s,úic sតចនឧស%ន ឬបjយន?Oងៗគ វខសគទងបនន ទង1ណ7 ទងទ&តង នងអងតង9ស&នត ឬនយ.ងអចនយយថ ករស%&ស:លបនបនញVញជ s,úic sតមនលកyណcសម<ល9នXតមអតម ស:ល

អតម ។

λ (nm)

486.1

656.3

1នG

បនបនញVញករស%&ននE ។ ន កង 364.6

410.2

របទ ៤.៤

( Balmer

s,úic សមNបអត

series ) ននបនQត >ម1]អសន

កTយNនស0 បនQត

= នរល ជកមច6ន រ? ជ ? យន@ងជហ

1នGបនrយនPយអតមចនធតមយ

ខ.

s,úic សម'ប s,úic sត ស:លមនsតងងត នងបនញVញនPយឧស%នស:លតតវ:តកនxZ កលណវតតវបភGនPយ

1នG1ណ7ស ។

= នរល រល ខ>ប=ផត(ជហ

ទក9ទងនX នងsតភG

= ន គ.ជបនQតជហ

ម ត)នង

សbត ងត= បនសKយ លមតនន 0

s,úic

ក ឡចមត]N`កញទច។បនQតបទស

កផcងកទWតសbត ងត= បនក 6លក56ញ 0

ឲ-ករស%ម & TណតកមTទច ស:លមនជjនរលកកណត9យTង

ច{ស9aស9 ។

គតជណណអ `ត ។ បនQតអ1ល បទស 364.6

រល9sតន&មយៗទក9ទងនXនងករស%&មTណតកមTទច ស:លបញ>Wក9លកyណc

នPយជjនរលករបស9វន កងសញzWកស ។

434.1

កសរបលក >

s,úic បនrយ

s,úic បនrយ នង s,úic សតមបចនអតម បងRញ1&sតរបស9 s,úic ។ sតន|%សតមប ១.៤ អ រភពប

ស:លមននតបកង9 f :ចគ ។

យអតមក!ងភពញ#ចញ%&ងៗ

s,úic បនrយចន5&ត:សសន

បងRញកង របទ&៤.៤ រប9បញVលទងបន;ត9ជក9សសZងទងបនស:លតតវ

នងជjន 656.3 nm ; 486.1 nm ; 434.1 nm នង 410.2 nm នរAងៗខGន ។ កងឆ ១៨៨៥

Johann

អម ដរ

របវទ ទន ប

Balmer ( 1825-1898 ) បនក4ងនវជjនរលកទងឡយននE

នហ.យសខOបន;ត9ស:លមនបនន\.ញ

ននEអច11ណ7នបននPយសម&ករស:លបនមកនPយ1ន42ន~ជក9សសZង



1 1 1 = RH 2 − 2  2 p



( ៤ .១ .១ )  ស

ស:ល p អចយកតសមGបនទង5ស9ចប91& 3, 4, 5, . . . , នហ.យ

( Rydberg constant ) ។ តបសននប.ជjនរលកគតជសមTត 7

RH m−1

R H =1.097 373 2 ×10 បន;ត9:បងកងនសរ&បល9នម ន

របលស

មនតចមGនថរ ន€ថ នថររ&:បក មនតចមG

( ៤ .១ .២ ) 

656.3 nm តតវគចនពE p = 3 កងសម&ករ 4.1.1, បន;ត9ន

ស ររដបក

486.1 nm

តតវគចនពE p = 4 នងបនZបន;ប9 ។ ជទនXចនពEធតន?OងនទAត កe:ចជ5&ត: សសនស:រ សម&ករសសមZង នសរ&បល9នមមនទតមង9

E 1 1 1 = o 2− 2  hc 2 p





 ស

( ៤ .១ .៣ )

របលស

s,úic នសរ&ល&នមន ( Lyman series ) គតតវ ស:លបន;ត9sតចននសរ&ល&នមនននE ជs,úic ស:លនម.លមនន\.ញ ននEជករស%&

ជករបសន•មនXនទAតចនពEនសរ&បល9នមចនបន;ត9 បនរកន\.ញជនតកយ

4យ5លតត នPយជjននលកស:លបនrយអច11ណ7នបននPយសម&ករមយតបjក9តបសហលគ

E 1 1 1 = o 2− 2  hc 1 p





( ៤ .១ .៤ )

ស:ល p មនតចមG 2, 3, 4, . . . ។ន កនសរ&ននE អតមsGង1&ភ1ន‚ច

 ស

នXភ1តគE

រលស ន

។

១.៥ ទ*+ស-ប.រអព-អ-ទដសស me - e  V

 F +e

ន ន:.មសតវតOរ~ទ&២០ 5កវទ„4tសZjក9:ចជមនករ5ល9ស5កនPយករបរជយចនរបវទ„ កGសច ( classical physics ) ចនពEករ1ន-ល9លកyណcចន

s,úic ។

នហត5&អតម

បនញVញសតបន;ត9នទAងទត9បTនណ…E ? នហត5&បនជអតមតសបសតជjនរលកទងឡយណ ស:ល1កវ បនបនញVញ ? ន កងឆ ១៩១៣ បរបននរAបចន2.ករសវកសញកនហត?ល1&

ចនធតជក9aក9មយ

s,úic អតម

ស:លបញVលនវ

លកyណcខGEៗចនតទសZ&ស:លបនទទល4<ល9ថៗ %& ។ នPយនតប.តបស9នវអតមងយៗ ( 5&ត:សសន ) បរបនន2.

របទ ៤.៥

ឲ[គ=រននអត

1 មក ត=ណង >ម1]អសនរបសបរ ។

ក ឡចមត:ងអចធKលចលនអតកល6 = គនង ណ តជ ល ខសគ0ប`កណhZ ។

ននពOក =

ករ5ភវឌ‡គរមយ 1&5ស& :លគត9គតថតតវសតមនរចនសមvនqរបស9អតមន កងករខតខតបងសតបងមយ សនˆ1ន-ល9ថ នហត5&អតមគជក9aក9 ។ គរចនអតម5&ត:សសនរបស9គត9មនបញVលនវលកyណcបរណ ខGEៗ កe:ចជន2.ករប:វតZនវករសន%តខGEៗ ស:លមនតតមតត វន កងទតមង9ចនរបវទ„កGសច ។ ករបTន9 តបមណជមលPfនចនតទសZ&បរ វនsG.យតបនXនងអតម5&ត:សសន:ចតនX ៖

១. ន50ចតតងន2.ចលននល.គនGងរងរងង9ជវញតបតងនតកម5ន1.ចនកមGងទនញគ0 (:ចរបទ&៤.៥) ។ កមGងគ0បនង_.តនវសទEចល?Vត ។

២. ន50ចតតងអចន2.ចលនសតនល.គនGងកណត9 ន€ថ

គនGងកង9ទច

នហ.យ ន នល.គនGងទងននE

អតម5&ត:សសនមនបនញVញថម1លកងទតមង9ជថម1លន50ចតតមT‚ទចនទ ។ បរន€គនGងទងននE

ថ គនGងចនភ1ជតញ> ។ នហតននEថម1លចនអតមន នថរ នហ.យនមកនចកGសចអចនតប.តបស9បនសនˆ 1ណ7នចលនរបស9ន50ចតតង ។

៣. ថម1លទតមង9ជករស%&

គតតវបនបនញVញនPយអតម5&ត:សសនន ន1លន50ចតតង sGង 1&

កតមតថម1លណមយនXកតមតថម1លទបជង ។ នPយស0កនតបកង9 f ចនករស%&ស:លតតវបនបនrយ កងករនaត គទក9ទងនXនងបសតមបតមលថម1លរបស9អតម នហ.យគឯករជ-1&នតបកង9ចនចលនខប របស9ន50ចតតង ។ នតបកង9ចនករស%&បនrយឲ-នPយ

អម ដរ

របវទ ទន ប

( ៤ .១ .៥ )

Ei − E f = h f ស:ល

Ei E iE f

ជថម1លចនភ1ន:.ម ,

ជថម1លចនភ1នតសច ,

h ជនថរបGង9

នហ.យ

៤. តចមGរបស9គនGងកណត9ចនន50ចតតង គតតវបនកណត9នPយលកyខណyមយស:លអចតបតបតZបនន

នល.បរមណចលនម ( មTមTង9ស&ននទច : Angular Momentum ) របស9ន50ចតតងវលជវញរងង9 ៖ គនGង កណត9ជគនGងទងឡយណ សតមប9បរមណចលនមរបស9ន50ចតតងវលជរងង9ណមយជវញចណយT ជ1ហគណទង5ស9ចន

( អនថ h បរ ) ស:ល

ℏ

me v r = n h

TណN` N0

(១៨៨៥ – ១៩៦២)

បរ គ.ជ 0 ចលរ? យ`ងស

= ងននក កនច ងករ ភវឌl1ប 0

ងទច

នងបនបកmn ញទសcនoយ`ងកមច6ន ជវ= ញបញ q របសវ ។

ងឆ 0 0 = ១៩៣៣

បតភតភយកចញ

ននបរNណ

កល បនកល6 កឡ6ងនវមទ@សs> កTយវធ>

ក56ញ ខងគ> វ> ទ

)

កO6យព@ង

កល6កនZ

កល អចមសយបញ S

២៣៥



បននវល ណ oរបស y

235 U 92



យរ` ន>ញ`

U = ke ស:ល

អត ច

នង

( របវទ នយក អ បរ

របវទ បរNណ )។

ងឆ 0 0 =១៩២២

បនទទ?លពនរងKនណអបល

ភយកចញក =រស>ព , > អត

។

ននEថម1លសរបចនអតមគជ?លបកចន

ថម1លស&ននទច នងថម1លបTតង9សស-ល

E =K U =

1 e2 me v 2 − K e 2 r

( ៤ .១ .៧ )

នយ.ង5នវតZច{ប9ទ1 & &រញតនចនពEន50ចតតង ។ នយ.ង:ងថកមGងទនញមននល.ន50ចតតង 2

k e e /r 2

តតវនស%.នង

me a N ស:ល a N = v 2 /r e2 v2 k e 2 = me r r

ជសទEចល?Vតចនន50ចតតង ។ :នចE

( ៤ .១ .៨ )

នចញ1&សម&ករននEនយ.ងន\.ញថ ថម1លចនន50ចតតងគ

1 e2 2 me v = k e 2 2r

នយ.ងអច?Oសម&ករននEជមយនងសម&ករ ៤.១.៧

E =−

( ៤ .១ .៩ ) នហ.យអចសសមZងថម1លចនអតមជ

k e e2 2r

( ៤ .១ .១០ )  ថ ពលនន អត អដដស

ស:លតចមG5វជ>មនចនថម1លបងRញថន50ចតតងនឆvEនXរកតបតង ។ កននrមមយសតមប9

ន

r គបនមកនPយករនPEត4យសម&ករ ៤.១.៦ នង ៤.១.៨ រក v នងPក9

លទq?លឲ-នស%.គ

សមNបករអសKងរ យ`ងខSបខS?ន របសគតព>ទម ងននអត

q1q2 −e e e2 = Ke = −K e r r r

ជនថរគ0 ។ សន%តថ ចណយTន នសk‘ម

។ កល ជ

6 នកគនវយនsសសសs 0 អ1លបកងeត

ស:លន កងននE

ថម1លបTតង9សស-ល5គ<សន&ចនអតមគ

ងHធតរវ ( ករអមបធត ងរបភព 0

= > កររ កនZ កធK6ឲ[លvសសសយ ព >

នងជjនរលក

ន50ចតតងន2.:នណ.ន កងគនGងរងរងង9ចនក r នPយនល••នន នល.គនGង v ។

= > ព

T ធតបរNណ ង 0

នយ.ងអចគណនថម1លកណត9

បនrយចនអតម5&ត:សសន ។ នយ.ងនតប.តបស9នវគរស:លបន1ណ7នន កងរបទ& ៤ .៦

( quantum mechanics )

( ៤ .១ .៦ )

n= 1 , 2 ,3 , .. .

នPយសន%តថ4<ល9តចមGវទងបនននE

NIELS BOHR, របវទជនជត

ℏ = h/ 2 π

k e e2 n 2 ℏ2 v = 2 2= me r me r 2

នងព>ករ

rn = សម&ករននE

n ℏ 2 me k e e

n =1, 2, 3, . . .

គសអងនXនល.ករបTន9តបមណថ

នទAងទត9តតវបនកណត9នPយចននគត9

( ៤ .១ .១១ )  ពហកននរង!ង បរជចន$នកណតជកលក

ន50ចតតងអចឋតន សតន កងគនGងជក9aក9

n ។

គនGងនPយមនកយTងតចតតវបនន€ថ កបរ

តតវគចនពE

n=1

នងមនតចមG

a0 =

ℏ = 0.052 9 me k e e 2

( ៤ .១ .១២ )

អម ដរ

របវទ ទន ប

កននrមទនXសតមប9កន&មយៗន កងអតម5&ត:សសន គបនមកនPយជនសសម&ករ ៤.១.១២ នXកងសម&ករ ៤.១.១១ :

( ៤ .១ .១៣ )

r n = n 2 a 0 = n 2 0.052 9 n m 9a0

សម&ករ ៤.១.១១ អចជនសនXកងសម&ករ ៤.១.១០

នឲ-នយ.ងបនថម1លចនភ1កង9ទច

( Energies of the quantum states ) :

En = −

me k 2e e 4 2ℏ

  1 n2

( ៤ .១ .១៤ )

n = 1, 2, 3, . . .

តបសននប.នយ.ងជនសតចមGនលខនXកងសម&ករ ៤.១.១៤ នយ.ងបន

En = −

4a0

( ៤ .១ .១៥ )

កតមតថម1លទបប?ត ឬ ភ1តគE ( ground state )

-e

2 e

E 1 = −me k e /2 ℏ = −13.6

a0 របទ ៤.៦

n=1

។ន50ចតតងមយ

n ∞

គនងរងរងKងព> ? យ

1លប> មត]វបនព

តតវនង

នងមនថម1ល

ស:លន កតមតននEតតវករ

ថម1ល 13.6 eV ន:.ម•&ផZច9នចញ1&អតម។ថម1លននEន€ថថម1ល5&យTងកម%( Ionization energy )។

អត

13.6 eV 2 n

E (eV)

0.00

រកTយគ=របរនន

>ម1]អសន

−0.5442 −0.8504

5 4

−1.512 កសរប > ` សកចន

ម តថ ពល

numbers ) គ.សbតកFខងក{Kង កO6យ ` ថ ពល ( គតជ ក ឡចមត:ងវល ) ត=ណងឲ[

កសរបលក >

សមNប

>ម1]អសន ។ ច=ន?ន ងទច( Quantum

សbតកFខងសs = ។

? យៗ

មព|ញពណ€

កសរល > >ក ន

មព|ញបm}រៗ

ករ{ង

ម ត

ថ ពលទបទ =ងប?ន សមNបកសរ >

s,úic ន>

−3.401

ថ3ពល

1 មក

របទ ៤.៧ 

អ1លបនបងqញ ។

សមNបកសរបលក >

បងqញថ កសរកនZផs លជពន. ក 6ល >

−13.606 សម&ករ ៤.១.៥

នង សម&ករ ៤.១.១៤

ន50ចតតងsGងគនGងមយស:លមនចននកង9ទច បនrយនវ?តងមននតបកង9 f

រមទងសម%តកម%ទ&ប&របស9បរបងRញថ តបសននប. នXគនGងមយនទAតស:លមនចននកង9ទច 2

ស:ល

វ

ឲ-នPយ

E −E f m k e f = i = e e3 h 4πℏ

ក56ញ ( Visible light ) ។



1 1 − 2 2 nf ni



( ៤ .១ .១៦ )

n f ni នយ.ងនតប.តបស9សម&ករននE ជនយនងសម&ករនល••ន:ណលចន1នG 2 4 e 3

m k e 1 f = = e  c 4πc ℏ



1 1 − 2 2 nf ni

c=f



នយ.ងបន

( ៤ .១ .១៧ )

នតបAបន2Aបលទq?លននEជមយនងសម&ករ ៤.១.១ នឲ-នយ.ងបនកននrមនថររ&:បក

RH =

me k e2 e 4 4 π c ℏ3

( ៤ .១ .១៨ )

អម ដរ

តបសននប.នយ.ងបញVលតចមGស:ល4<ល9ចន តចមGតមតទសZ&ចន

របវទ ទន ប

me , k e , e , c

នង

នXកងកននrមននE

ℏ

ជលទq?ល

ជករបនង_.តឲ-មនន0.ងន កងភ1តសបគយTងតបនស.រជមយនងតចមGស:ល

បនកណត9នPយ1ន42សតមប9 នថររ&:បក ។ ន ន1លបរន2.ករត4យបភGនវភ1តសបគននE

វតត វ

បនទទល4<ល9ជចបងរចនXនហ.យ1&តទសZ&របស9គត9 ។ ន កងករនរAបចឲ-មនរនបAបនរAបរយចនពEសម&ករ ៤.១.១៧ ជមយនងទននយ

s,úic តតទសOន~

( Spectroscope )វគងយតសលចនពEករសសមZងវន កងទតមង9



1 1 1 = RH 2 − 2  nf ni

១.៦ %ល%តអគ2-ស -



( ៤ .១ .១៩ )

3ងភគល43តន ព 56

មន5កតបជdរបវទ„1&រនក9គ អល9សបរ អញ4Zញ ( Elbert Einstein )

នង

( Louis De Broglie ) បនចលរមចសណកយTងខGងកងករបនង_.តគនតថ%&ន នល.សញzWណរលក

ល& :តបយ

នង ?ង9

ចន1នG ។ ន ន:.មសតវតOរ~ទ& ២០ នគបនរកន\.ញសករជថ%&មយគនមកនចថ%& : នមករនចរលក ស:លជ 1នGកចននមកនចកង9ទច ។

ក. ផលផតអគ1សន នងមទ2សភគល4តននពន67 ?តន50ចតតង

ពន

របវទ

MAX PLANCK, ជនជតអល. `ង

របទ ៤.៨ 

ករស <

ផលផត គHសន>

។

(១៨៥៨-១៩៤៧)

( Photoelectric effect )

បង ( Planck )

កFកពលពន. ក„ប`ZទងHចន@ង

គ=នតថ,ន> ន

បនកធK6ឲ[សHលនវ

“ ស

ភ , ព ង ទច

បនQZ ( ក

តទ… រ) >

ក ឡចមត:ង

បនQZ។ ក ឡចមត:ងចរព>បនQZ

ស=កƒពន[លព>របយ បនច មគ@ZសមNប

s,úic

អ1ល

មទ@សs> ងទច

( Quantum theory ) ។ កF ងឆ 0 0 = ១៩១៨

គតបនទទ?លពនរងKន

ណអបលសមNបរប គកO6ញកនZព>

ធ ជ , តននបរNណថ ពល ងទច

( quantized nature of energy ) ។

ខQតតកចញព>

ក„បនQZ C (

ផត-

( Quantum of action ) ” ( កថរបង កF ងករខ តខ=មប@ងអមបង ? យ 0

គ=នសតងកសWគK> ? យសមNប

ឡចទXរ )

ប ភពផលថមពល ប ប ល

បកងeច 6 រនs ងកសWគK 0 >។

របទ& ៤ .៨ គជគនសតងចនឧបករណ~?ត5គ<សន& ។ នកសក?ត5គ<សន& គជប1ង9សកវ

( នគ

នតប.សកវ1នសសម-TWងស:លករស%&4យ5លតតអចsGងកត9បន ) ឬ51លមយស:លនគន2.ឲ-មនសញzWកស នហ.យស:លមនន50ចតតត1&រ ។ បន;Eនaហc E ( ន5ម&តទរ )

តតវបនភ>ប9នXនងបTល5វជ>មន

ចងនតកយចនតបភ1?Zល9ថម1លសtបតបល ។ បន;Eនaហcអណត C ( ក0ចទរ ) គតតវបនPក9ឲ-ស•ត ន ជបTតង9សស-លវជ>មននPយតបភ1ថម1ល ។ន ន1លប1ង9រកrទកក ងទ&ងងត 5ស1សមTតចងលសន-។ យTងណមញ ន ន1លបន;E E តតវបនបភGនPយ1នG ស:លមនជjនរលកខGជ & ងជjនរលក1នសស

អម ដរ

របវទ ទន ប

មយចននស:លអតសយនល.នaហc ស:លតតវបននតប.សតមប9ន2.បន;E E ,

ចរនZតតវបនរកន\.ញនPយ

5ស1សមTត , បងRញ1&លហរចនបន;ក5គ<សន&sGងកត9លហចននGEបន;E E នង C ។ ចរនZននEនក.តន0.ងនPយ

ចរនZ

?តន50ចតតងស:លបនបនrយ1&បន;E5វជ>មន E នងតបមល?ZនPយបន;Eវជ>មន C ។ អងតង9ស&នតខvស9

អងតង9ស&នតទប

របទ&៤ .៩

គជ:នណ.រចនចរនZ?ត5គ<សន&តបឆងនង?លសងបTតង9សស-ល V ន ចននGE E

នង C សតមប9អងតង9ស&នត1នG1&រ ។ ន តចមGវជ>មន2មយចន V

ចរនZនក.ន:ល9តចមG5តបរម ។ ន

ន1ល V 5វជ>មន គន ន1លតបភ1ថម1ល គបតញVWសនXជន2.ឲ- E វជ>មន នហ.យ C 5វជ>មន ចរនZធGក9នXតចមGទបមយ

1&នតពE?តន50ចតតងស:លតតវបនបនrយភគនតច.ន

គតតវបនរញតចន

នPយបន;E5វជ>មន C ឥ0វននE ។ ន កង4•នភ1ននE មនសតន50ចតតងស:លមនថម1លស&ននទច

( Kinetic energy ) 2ជងទហ eV បTនណ…EនX:ល9 C ន ន1ល V នស%. ឬ5វជ>មនជង តង9ស-ង5នវតZ

−V s របទ ៤.៩

ប`អនsវក„1ល ម តកថរ ? យចបព> តន វជSNនធ= ? យនន

តងស[ងកស,6 ឬ តចជង

( អ1ល

។

ជតងស[ងផ

លកyណc1នសសជនតច.នចន?ល?ត5គ<សន&មនអច1ន-ល9បននPយរបវទ„កGសច ឬនPយតទសZ& រលកចន1នGបននទ :

 គ%នន50ចតតងតតវបនបនrយនទ តបសននប.តបកង9ចន1នG ស:លនតប.ធGក9ទបជង នតបកង9ផZច9នចញ គមនតសបគជមយនងតទសZ&រលកនទ

−V s

ជនតច.ន

)

( ៤ .១ .២០ )

K max = e V s

f c ( នតបកង9ចនត1ស:ន5គ<សន& : Cutoff frequency )

កប6

គ%នន50ចតតងនX:ល9 C នទ

នងតង9ស-ងផកនPយទនក9ទនង

មបឆ =ងន@ងប`តងអស[ល នវតsទ>នទព> ចរនsក 6នជ ? យន@ង អ =ងតងស>ពន.

−V s ( តង9ស-ងផក )

នហ.យចរនZគសន- ។ ថម1លស&ននទច5តបរមចន?តន50ចតតងន ខណcស:លវនចញ1&កតតទក9ទងនX

ចរនsផត គHសន>

គ0សមNប អ =ងតងស>កតពន. ព>រ ។

ស:ល e ជបន;កចនន50ចតតង ។

ស:លជលកyណcចនធតតតវបនបភG ។ ននE

ស:លបន1„ករថ ?ល?ត5គ<សន&គរសតនក.តន0.ងន

ស:ល?Zលន9 Pយ1នGមនអងតង9ស&នតខvស9តគប9តគន9 ។

នតបកង9

 ថម1លស&សនទចចន?តន50ចតតងមនអតសយនងអតសយនងអងតង9ស&នត1នGនទ ។ តមរយcតទសZ&

គ,នចរនsកF ងកសWគK 0 >កទ ។

រលក 1នGមនកនន.នន0.ង គរសត?Zល9បសន•មនវថម1លនXឲ-នaហcកងមយខតន1ល នហត:នចEនហ.យ ?តន50ចតតងស:លតតវបនបនញVញមនថម1លស&ននទចនក.នន0.ង ។

 ថម1លស&ននទច5តបរមចន?តន50ចតតងនក.នតមនតបកង9ចនករស%& ស:លនគនតប. ។ តទសZ&រលកបន 1„ករថ គ%នទនក9ទនងរវងថម1ល?តន50ចតតងជមយនងនតបកង9ករស%&ស:លនតប.នទ ។

K max

 ន50ចតតងតតវបនបនrយ1&ច?;នaហcជនតច.ននក.តន0.ងភGមៗ ( តចជង 10-9 s បន;ប91&ច?;នaហc តតវបនបភG ) នទEជអងតង9សន& ត1នGនខrយយTងណកZ& ។ កល1&មននយ.ងនជ•ថ ?តន50ចតត ងតតវករ ន1លខGEន:.ម•&តសបយកថម1លករស%ស& :ល5នវតZ

មនន1លវទទលបនថម1លស&ននទចតគប9តគន9ន:.ម•&

ចកនចញ1&នaហc ។

ខ. បណកមសយរបសអញសញគល9បត"ភតផលផតអគ1សន ករបកត4យយTងនជគជយ1&?ល?ត5គ<សន&

fc របទ ៤.១០

Emax

គ=នសតង

ទលន@ង

ប`ZសមNប

f កមប ងននពន. ច =ង

១៩០៥ ។ ន កងឆននEស:រ គត9បននបE1ម–ជ4ធរណcនវតទសZ&ន2Aប1នសសរបស9គត9 ។ គត9បន ?Zល9នយបល9ថ

កទ ។

នងតតវបនបនrយន ន1លបរមណមនករ

E n = n h f នXកតមតទបជងបន;ប9 E n−1 = n−1h f ។

កងកររកrថម1ល ចននតហយចEចនថម1លននEតតវនស%.នXនងថម1លចន?តង E :

E =h f

ពកសធផលផត គHសន> ។ ផតងNន មគបមគនក16 vបកmn ញ ក ឡចមត:ង >

សណលតៗចនថម1ល1នG ឬ ?តង

សtបតបលន2.ឲ-sGង1&កតមតថម1ល

ផតក ឡចមត:ងកF ង 0

កមប ងទបជង fc នNនថ ពល

តតវបនន2.ន0.ងនPយអញ4Zញន កងឆ

( ៤ .១ .២១ )  ថ ពល

ស:ល h ជនថរបGង9 ( Planck's constant ) នហ.យ f ជនតបកង9ចនករស%& ។

ននផតង

ចណចជគនGEន ទ&ននEគថ 1នGមនលកyណcជរលក?ង នងមនលកyណcជតគប9លត?ង ស:ល

ន€ថ ?តង ។

របវទ ទន ប

អម ដរ

អញ4Zញបន5នមតថ ?តងន&មយៗ:កជញ>នថម1លកង9ទច ( ឬថម1លកង9តម :quan-

tum energies ) hf នហ.យPលនPយនល••ននស%.នងនល••ន1នG ។ ន:.ម•&ឲ-ន50ចតតងមយPច9នចញ1& នaហc វចបច9តតវករថម1លចនបច9ចងបTEរបស9?តង hf

ស:លមនតចមG2ជងកម%នZទនញយក

E0 របស9ន50ចតតងចននaហc

( ៤ .១ .២២ )  អត(ភពនន )

h f  E0 ស:ល

−34 J.s h = 6.626×10 នប. f c ជនតបកង9ចនត1ស:ន?ត5គ<សន&

ដព+សដនផតអគ-)

ននE

E0 = h f c

។ 1&កននrមននE ជមយនង

វសម&ករ ៤.១.២២ នយ.ងបន

( ៤ .១ .២៣ )

f  fc នយ.ង:ងថ 1នGPលនPយនល••ន

c ស:ល c =  f នហតននEវសម&ករ ៤.១.២៣ អច

សរនសរជ

( ៤ .១ .២៤ )

  c ស:ល

c

ន

ន€ថត1ស:ន?ត5គ<សន& ។

ជទនXកម%នZទនញយក E0 ចននaហcមយកន9សតតច កលណនaហcននEកន9សតន50ចតត វជ>មន ។ ?ល?ត5គ<សន&tបត1តនXនPយមនទន?លមយ :

ចននន50ចតតងបនញVញនPយនaហc

សមមតតនងចនន?តងស:លនX:ល9កតត ។ ករណ~ននEអច1ន-ល91&ចនZសsត ( ជតចមGកតមតចនចរនZ ) គថអងតង9ស&នតចរនZសsតសមមតតនងអងតង9ស&នត1នG ។ បតភត?ល?ត5គ<សន&អច1នត-ន\.ញសតកងករណ& ស:លនតបកង9ចន1នGមនតចមGនល.ស1&តចមG កតមតមយបTនណ…E ។ ?តងនតប.ថម1លនស%. E0 ន:.ម•&ផZច9ន50ចតតងមយ1&នaហc នហ.យថម1ល ស:លន សល9នលចនចញជថម1លស&ននទចចនន50ចតតងននE

( ៤ .១ .២៥ )

គ. អន"ភពបចពន67 អនភ1បច91នGមTណតកមTណអតសយនងនតបកង9 f របស9វ នងចនន?តង N កងមយវនទ& ។ នយ.ងបន

ស:ល:កន

( ៤ .១ .២៦ )  អនភព

P=Nhf

បចពន/

ឃ. ថ'ពលផត"ង នងអត' នក.នបន

E =h f

តតវបនតសបនPយអតម ថម1លអតម

( :ចមនបងRញកងរបទ& ៤.១០ )។

កលណ?តងមយតតវបនបនញVញថម1លអតមថយចE កងសតមបថម1ល?តងមយ អតមបនsGង1&ភ1 ថម1ល

នXភ1

។ អតមតសប

En  E p

អតមននEបនបនញVញថម1ល?តងមយ តហយថម1ល

- ១៩៥៥ )

0 មបជˆរបវទ 1B ONN0 ននមគប

X កល ស យ

Ulm

អញសsញក 6តកF

ននមបកទសអល. `ង ។

ងឆ 0 0 =

១៩០៥ ( ងអយ ២៦ឆ0 = ) គតបន 0

កបZព ‰ តbបទវទ សសសsប?ន អ1ល បនប1វតsរបវទ

។ ព>រ ងច= កណ 0

តbបទកនZទ ទងក„ន@ង >K

អ1ល

= ងមត]វបនរបអនវភគទន សពKនថŠ ព

ស:ល

របសគត : កធWប (

មទ@សs>ពកសស ននមទ@សs>

relativity ) ។

∆ E 0

។

ងឆ 0 0 =១៩១៦

គតបនកបZព ក ‰ រងររបសគតកល6 មទ@សs>ទក„ននមទ@សs>កធWប ។ ករព

រ

អ1លរ =កភ6បជងកគននមទ@សs>កនZ គ. ម ត ននក =ពន. អ1លល=ក WងកTយសរអ1ន

ទ=នញ ។ ករវសអវងកធK6កTយតរវទ កល6ពន. ននតរ ងកពលសរ[មគសកF 0 ឆ0 = ១៩១៩

ឲ[1ង @ ករព

ររបស

អញសsញមត@ មត]វយ`ងមប 1 អ1ល កធK6ឲ[ អញសsញ

។

ស:ល ∆ E  0 ។ ∆ E = E p − E1 = h f កងភ1ន‚ច E p អតមមនសប9បនsGងនXភ1មយស:លមនថម1ល

hf' ។ ∆ E = E n − E p = −h f '

សញ S តអល. `ង-អក រច (១៨៧៩

មប បកTយ សរoស=ខនយ`ងកមច6ន

K max = h f − E 0

កលណ?តងមយមនថម1ល

ALBERT EINSTEIN, របវទ

កយជជនលv >

ល‹ញកល6ពភពកល N0 កមកយ

។ កពល

ព? កគនយយកលងថគ.ពត

ជមពZអទត[ បនចZOតbកលខចល

ងមទ 0 @សs>អញសsញ ។ យ`ងណ ញ

B គត ជ 0

ភវឌl ក កនច ងទច

( Quantum mechanics ) ផងអ1រ ។ កល បនទ?លពនរងKនណអបលកF ឆ0 = ១៩២១ ។

របវទ ទន ប

អម ដរ

ង. ផលក"ងត"ង ន ចននGEឆ ១៩២៣ នង ១៩២៥ ជjនរលក

0

កងតងបនសកr1&5នZរកម%ចនបច9ករស%& X

ជមយនងអតម ។ ន កង1ន42ន~របស9គត9

ស:លមន

កងតងបនតតត1នត-ករបញVWង

ករស%& X សនˆនX:តកភ&ត ។ គត9សនង<តន\.ញថ ករស%& X បនrយមនជjនរលក

D

E Ep

សវង

hf '

ជងករស%& X ចងបTEបនZច ។ នហតននEនហ.យ ថម1លចនករស%&បនrយគទបជង ។ ចននតហយចEចន ថម1ល អតសយនល.មចនករស%& X បនrយ ។ បសតមបតមលជjនរលក

∆

នងករស%& X ចងបTE តតវបនន€ថ គaតកងតង ។

រវងករស%& X បនrយ

En hf

ន:.ម•&ងយតសល1ន-ល91&?លននE កងតងសន%តថ តបសននប.?តងtបត1តZនX:ចជភគលត

មយ ននEករទង<ចរបស9វជមយនងភគលត:ចទនទAត គតបjក9តបសហលគនងករទង<ចចនតគប9

b‘Íya

1&រស:រ ។ នហតននE?តងករស%& X :កជញ>ននវ ថម1ល នង បរមណចលន ស:លអចវស9បនទង1&រ នហ.យបរមណទង1&រននEតតវសតបនរកrកងន1លទង<ច ។ តបសននប.?តងចងបTE ( incident photon ) បនទង<ចជមយនងន50ចតតងមយស:ល1&:បងន នសk‘ម ( :ចរបទ&៤.១១ )

?តងន?;រថម1ល នង

របទ ៤.១១

សម ប ] នងបកmn ញ

ថ ពលផតង ? យ

បរមណចលនរបស9វមយចនននXឲ-ន50ចតតង ។ វបក : ថម1ល នង នតបកង9របស9?តងបនrយ ថយចE នហ.យជjនរលករបស9វនក.នន0.ង ។ 5នវតZទនក9ទនងកររកrថម1ល នង បរមណចលន ចនពEករទង<ច ស:លបន1ណ7នកងរបទ& ៤ .១១

∆  =  D − 0 = ស:ល

me h /me c

គaតជjនរលកចន?តងបនrយឲ-នPយ

h 1 − cos  me c

( ៤ .១ .២៦ )

ជមTសន50ចតតង នហ.យ θ ជម?<រវងទសចន?តងបនrយ នង?តងចងបTE ។ ចនន គតតវបនន€ថ ជjនរលកកងតង នហ.យមនតចមG

0.002 43 n m

។ ជjន

រលកកងតងគតចខGងណស9ន2AបនXនងជjនរលកនម.លន\.ញ នហតននEគaតជjនរលកនង1បក រកន\.ញណស9 តបសននប.នតប.នវ1នGនម.លន\.ញ ។ ជងននEនXនទAត គរកត9សម<ល9ថ គaតកងតង អតសយនល.មបនrយ θ នងមនអតសយនល.ជjនរលកនទ ។ ន50ចតតងនតកយទង<ច

ARTHUR HOLLY COMPTON, របវទជនជត អក រច (១៨៩២-១៩៦២) ងតងក 6តកF Wooster, Ohio ។ គត

បនកយជនយ ននទ>ពកសធ កF

f 0 , 0

ស លវទ លX យស>ក

កFទ>កនZករងរពកសធទ ទងក„

ន50ចតតងន នង

ន@ងករអ ទXរ(Reactor)មបត

f D , D របទ ៤.១២

(Chicago) ។

គ=នសតងត=ណងឲ[បន<យ ងតងននផតងកTយក ឡចមត:ង ។

ជ , អខc ។

ករងរកនZNនសរoស=ខនយ`ងខ =ង សមNបករបកងeត 6 មគបអប អត ចជ = ង ។ រប គ=កO6ញរបសគតព> កល6 1ប

= នរល អវង ) ជងផតង ផតងបន<យNនថ ពលតច ( ឬជហ

ផល ងតង នងករងររបសគតព>ក =

ច =ងប`Z ។

រស,>ននកលOoធត

ន =ឲ[គតNន

ច=អណ ពនរងKនណអបលឆ0 = ១៩២៧

bMNkRsay

ជ ? យន@ង ឆល វលសន >

1&តទសZ&ន2AបបនបងRញ ថម1លចនភគលតមយទក9ទងនងបរមណចលនន2AបនងមTសវ

E 2 =  p c 2  m c 22

( ៤ .១ .២៧ )

Wilson ) ។

( Charles

របវទ ទន ប

ន ន1លភគលតន នសk‘ម

:នចE

p=0

អម ដរ

ស:ល

E = E R = m c2

ន€ថ

ថម1លន នសk‘ម ។ ចនពEភគលតស:លមនមTសសន- :ចជ?តង ( ភគលតគ%នមTស គ%នបន;កចន 1នG ) ននEថម1លវសសមZងនPយ

E = pc

។ ននEបរមណចលនចន?តងគ

E hc = c c h p= 

( ៤ .១ .២៨ )

5នវតZបណZលកyណcទងននEចនពE1ន42ន~កងតង នយ.ងបន មនន1លទង<ច

p0 = ℏ . k0

បរមណចលនចន?តងចងបTE គ ស:លមនមTឌល

k0 =

2π 0

នហ.យមនថម1ល

នងមនថម1ល

ជវចទររលកចងបTE

។

E0 = p0 c

pe =  0

បរមណចលនចនន50ចតតងគ

k0

ស:ល

E e = me c 2

( នតពE

pi = p0  pe = ℏ . k0 

នហ.យ

ន50ចតតងន នសk‘ម ) ។ តប1នq ( ?តង-ន50ចតតង ) មនបរមណចលន មនថម1ល

E i = p 0 c  me c

នតកយន1លទង<ច

pD = ℏ . kD

បរមណចលនចន?តងបនrយ គ ស:លមនមTឌល

kD =

2π D

នហ.យមនថម1ល

pe

បរមណចលនចនន50ចតតងគ

ជវចទររលកបនrយ

។

E D = pD c

នងថម1ល

k0

ស:ល

E e =   p e c 2  me c 22 D

pf = pD  pe = ℏ . kD  pe

តប1នqមនបរមណចលន

នងមនថម1ល

E f = p D c    p e c 2  me c 22

តមនគលករណ~រកrបរមណចលន :

p i = p f  សមមល p0 = pD  pe p0 − pD = pe 2 2 2 នល.ក5ង<សងខងជកនរ4_សល នយ.ងបន p 0 − 2 p 0 . pD  p D = p e បTសនZ p 0 . pD = p0 p D cos  p0 , pD  = p 0 p D cos  D

ននE

(១ )

p 20  p 2D − 2 p0 p D cos  = p 2e តមនគលករណ~រកrថម1ល : Ei = E f

p 0 c  m e c 2 = p D c    p e c 2  me c 22 D

p 0 − p D  me c =  p 2e  me c2

ននE

(២)

នល.ក5ង<សងខងចនសម&ករ ( ២ ) ជកនរ នយ.ងបន

 p 0 − p D 2  2 p0 − p D me c  me c2 = p 2e   me c 2 D

2 0

2 D

p  p − 2 p 0 p D  2  p 0 − p D  me c = p 2e ជនសសម&ករ ( ១ ) កងសម&ករ ( ៣ ) នគបន 2

(៣)

p 0  p D − 2 p 0 p D  2  p 0 − p D  m e c = p 0  p D − 2 p 0 p D cos  me c  p0 − p D  = p 0 p D 1 − cos  1 1 me c − = 1 − cos  សចក5ង<សងខងនង p 0 p D : pD p0



បTសនZ

pD =

h D

p0 =

h 0

ននE



me c





 D 0 − = 1 − cos  h h

របវទ ទន ប

:នចE

∆  =  D − 0 =

h 1 − cos  me c

នងនតបកង9ចន?តងបនrយ ។ ៨. អតម5&ត:សសនមយបនrយ?តងមនជjនរលក 656 nm ។ នត.1& គនGងថម1លណ នXគនGងថម1លណ ស:លន50ចតតងបននaត

lMhat;

sGង ។

១.១ គរដបងន អតម

៩. គណនទងជjនរលកសវងប?ត នងខG&ប?តន កង : ក. នសរ&ល&នមន ( Lyman series )

 nf = 1 ខ. នសរ&បTសនចន ( Paschen series )  n f = 3 

1>3 s,iúcGatUm

១. បងRញថជjនរលកសតមប9នសរ&បល9នម ?Zល9នPយសម&ករ

=

អម ដរ

364.5 n 2 nm 2 n −4

ស:ល

១០. បងRញថ នល••នចនន50ចតតងន កងគនGងបរ:បង( ភ1សប9 )

n = 3, 4 , 5, . . .

២. ទហ ចនអតមកងគររតថ?ត គតបសហល

1.0 × 10−10 m

អចសសមZងជ ។

ក. គណនកមGទនញន50ចតត4Zទចរវងន50ចតតង នងតបតង

ស•តន ទ&ចទ1&គនPយតបសវងននE ។ ខ. គណនថម1លបTតង9សស-ល5គ<&សន&ចនអតមគតជ eV ។ ៣. ទហ ចណយTចនអតមកងគររបស9រតថ?ត

គតបសហល 1.0 fm

v = 1 / 137 c

១១. ភគលតមយមនបន;ក

ខ. គណនថម1លបTតង9សស-ល5គ<&សន&គតបតងគតជ eV ។ ៤. ន កង1ន42រតថ?ត ?ង9

α ( បន;ក = +2e ) តតវបននគបញVWង

តតមង9នXរកចណយTមស( បន;ក = +79e )។?ង9

5.0 MeV ន1លស•តន យTងឆkយ (

r∞

α មនថ1លស&ននទច ) 1&ចណយT ។ សន%តថ

ចណយTស•តន នងកងលហ ។ គណនចមkយ5ប•បរមចនករខតជត ។ [ សណន : នតប.នគលករណ~រកrថម1ល

U = k e q 1 q2 / r

ជមយថ1លបTតង9សស-ល

]

១.៥ ទ*+ស-ប.រអព-អតមអ-ទដសស

៥. អតម5&ត:សសនមយស•តកង ភ1ន‚ចទ&មយ ( n = 2 ) ។ នតប. តបស9តទសZ&បរ51&អតម ចរគណន : ក. កចនគនGង ខ. បរមណចលនចនន50ចតតង ។ គ. បរមណចលនម (មTមTង9ស&ននទច ) ចនន50ចតតង ។ \. ថម1លស&ននទច ថម1លបTតង9សស-ល នងថម1លសរប ។ ៦. បងRញថ

នល••នចនន50ចតតង ន កងគនGងបរទ& n កងអតម

5&ត:សសន គឲ-នPយ

k e e2 vn = nℏ

៧. ?តងមយតតបនបនrយ1&អតម5&ត:សសនមយស:លទទលករsGង1& កតមត n = 6 នXកតមត n = 2 ។ គណន ថម1ល ជjនរលក

នងមTស

ផGស9ទ&នPយនល••ន

នថរ v កត9សកងនងស:នមTនញទចឯកសណfន B តមគនGងរងរងង9 ។ តបសននប.កងករណ&ននE បរមណចលនមជវញ?Vតចនរងង9មលននEតតវ បនកណត9យTង:នចE

mv r = 2nℏ

។ បងRញថ 1ហកជក9

aក9ចនភគលតគ

( ស:ល 1 f m = 1.0 × 10−15 m ) ។ ក. គណនកមGងចតមនន50ចតត4Zទចរវងតបតង1&រន ទ&ចទ1& គនPយតបសវងននE ។

rn =



2 nℏ qB

១២. វភគតប1នqស?ន:&-ត1Eអទត- នPយ5ននល.មនXតមគរបរ ស:ល កមGងទនញរវងស?ន:& ( មTស m ) នងត1Eអទត- ( មTស M ) ជនស នPយកមGងគ0រវងន50ចតតង នងតបតង (

F = G M m / r2

នង U = − G M m / r ) ។ បងRញថ ក. ថម1លសរបចនស?ន:&ន កងគនGងមយស:លមនក r ឲ-នPយ

E =− GM m/2r ។ ខ. កចនគនGងទ& n ឲ-នPយ

= 2.32×10

−138

rn=r0 n2 ; r 0 = ℏ2 / G M m 2

គ. ថម1លចនគនGងទ& n ឲ-នPយ

E n = − E 0 / n2 2 2 3 2 182 J ។ E 0 = G M m / 2 ℏ = 1.71 × 10 គ. នតប.តបស9កគនGង ស?ន:&-ត1Eអទត-

ស:ល

r = 1.49 × 1011 m

គណនចននកង9ទច n ។ \. នត.នយ.ងគរនជ•ជក9ករតបតបតZតម?លកង9ទច ចនពEតប1នq ស?ន:&-ត1Eអទត- ស:រឬនទ ? ១៣. 1ហកចនអតមស:លតបjក9តបសហលនង5&ត:សសនឲ-នPយ

n2 ℏ2 rn = 2 Z me k e e នត.កបរ:បងកង

He , Li

, Be

មនតចមGបTនន ?

១.៥ %ល%តអគ23ស - ង 3 ភគល43តន ព 56 ១៤. ន ន1ល1នGមនជjនរលក 350 nm ចងនXនល.ច?;បTតស-ម

របវទ ទន ប

អម ដរ

ន50ចតតងមនថម1លស&ននទច5តបរម 1.31 eV តតវបនបនrយ ។

២២. ករស%& X

គណន :

កងតង1&កសនGងរងករបញ9ករស%& ។ តបសននប.ករស%&បនrយបGតនចញ

ក. កម%នZទនញយកចនបTតស-ម ។

ស:លមនថម1ល 300 keV ទទលរងករបនrយ

នPយម 37.0 ន2Aបនងទស ករស%&ចងបTE ។ រក

ខ. ជjនរលកផZច9នចញ ( ជjនរលកត1ស:ន5គ<សន& ) ។

ក. គaតកងតងន មននE ។

គ. នតបកង9ស:លតតវនងជjនរលកផZច9នចញ ។

ខ. ថម1លចនករស%& X បនrយ ។

១៥. ល&ចម , នបរ&ល-ម នងបរTតមនកម%នZទនញយកនរAងគ 2.30 eV,

3.90 eV នង 4.50 eV ។តបសននប.1នGមនជjនរលក 400 nm ចង បTEនល.រល9នaហcន&មយៗទងននE ។ កណត9 :

២៣. ?តង 0.110 nm មយនXទង<ចជមយន50ចតតងន នងមយ ។ បន;ប91&ករទង<ច

ក. តបនភទនaហcស:លនក.តមន?ល?ត5គ<សន& ។ ខ. ថម1លស&ននទច5តបរមចន?តន50ចតតង

គ. ថម1លស&ននទចចនន50ចតតងខ;តនPយករបញ9 ។

ន កងករណ&

ន&មយៗ ។

ន50ចតតងផGស9ទ&នXមខ

នហ.យ?តងខ;តថយ

នតកយ ។ រកបរមណចលន នងថម1លស&ននទចចនន50ចតតង ។ ២៤. បន;ប91&?តង X មយជjនរលក 0.800 nm បនrយ1&ន50ច6

១៦. សសរទង9ស:ងមយមនក 5.00 cm 1&:បងគ%នបន;ក តតវបនPក9 ឲ-រងនវករបភGនPយ1នG4យ5លតតមនជjនរលក 200 nm ។ នត. បន;កស:លនងនក.តន0.ងន នល.សសរទង9ស:ងនPយ4រ?ល?ត5គ<សន& ? កម%នZទនញយកចនសតមប9សសរ គ 4.70 eV ។ ១៧. ន ន1ល1នGមនជjនរលក 254 nm ចងបTEនល.នសស-មតតមវ ឲ-បTតង9សស-លផកគ 3.00 V ។តបសននប.1នGមនជjនរលក 436 nm តតវបននតប.តបស9 បTតង9សស-លផកគ 0.900 V ។ នតប.តបស91ត7មនននE ន:.ម•&សង9តកប:ចស:លបងRញកងរបទ& ៤ .១០ នហ.យ1&តកប គណន កណត9នតបកង9ផZច9នចញ ( cutoff frequency ) នងកម%នZទនញយករបស9វ ។ ១៨. 1នG4យ5លតតតតវបនចងបTEជtបតកត& នល.ច?;ចន4រធតសទq មយ ។ ថម1លចណងន50ចតតងកង4រឌតននEគ 3.44 eV ។ 1នG ចងបTEមនអងតង9ស&នត 0.055 W/m2

?តន50ចតតងបនrយមន

នល••ន5តបរមនស%. 4.2 × 10 m /s ។ នត.មនន50ចតតងបTន%នស:ល តតវបនបនrយ1&ច?;មយសង9ទ&សមTតកនររល9វនទ& ? សន%តថ រល9ករ តសបនវ?តងបនញVញនវន50ចតតង ។

២៥. ?តង X 0.45 nm មយបGតនចញតមម 23

បន;ប91&បនrយ1&

ន50ចតតងនសរ&មយ ។ ក. នត.ថម1លស&ននទចចនន50ចតតងខ;តនPយករបញ9ករស%&នស%. នងបTន%ន ? ខ. នត.នល••នរបស9វនស%.នងបTន%ន ?

lMhat;bEnßm ២៦. ?តងមនជjនរលក 450 nm ចងបTEនល.នaហcមយ ។ ន50ចតតងតបកបនPយថម1លយTងនតច.ន

ស:លបនបនrយ1&នaហc

ផGស9ទ&នកងជរងង9មយមនក 20.0 cm

នPយ4រស:នមTនញទច

-5

ស:លមនទហ 2.00 × 10 T ។ នត.កម%នZទនញយកចននaហcនស%.នង បTន%ន ?

នPយ4រន50ចតតងនសរ&មយស:ល1&:បងន នសk‘ម ។ គណនថ1ល

បញ9នPយករស%& ។ រងស9ចនគaតជjនរលកគ 1.50 × 10

-3

nm ។

គណនមបនrយ ។ ចន?តងស:លមនជjន

រលក 700 nm ។ ២១. ករបញVWង1នGមយ ?តង 0.68 nm ទទលរងនវបនrយកងតង1& ន50ចតតនសរ& ។ នត.ថម1ល នងបរមណចលនចន?តងស:លចង នចញនPយម 45 មនតចមGបTន%ន ?

ខ. នត.មចន?តងបនrយនស%.នងបTន%ន ?

១៩. ករស%& X តតវបនបនrយចក1&ន50ចតតងន កងកបនស:លបន

ក. នត.គaតកងតងកងជjនរលករបស9?តងនស%.នងបTន%ន ?

២៧. ?តងមយមនថម1ល 200 MeV តតវបនបនrយន ម 40.0

%លកងតង

២០. គណនថម1ល នងបរមណចលន

តតងនសរ&មយ ន50ចតតងខ;តនPយនល••ននស%.នង 1.40 × 10 m / s

ចនន50ចតតងចងបTE ។ ២៨. តបភ11នGមយមនជjនរលក



បភGច?;ចននaហcមយ នង

បនញVញ ?តន50ចតតងមនថម1លស&ននទច5តបរម 1.00 eV ។ នល.កទ&1&រតបភ11នGមនជjនរលក

/2

បនញVញ?តន50ចតតង

ស:លមនថម1លស&ននទច5តបរម 4.00 eV ។ នត.កម%នZទទញយក ចននaហc នស%.នងបTន%ន ? ២៩. បច91នGសមយមននតបកង9ន បននGE 4.00 × 10

Hz នង 7.90

× 10 Hz ចងបTEនXនល.ច?;ស:-មស:លមនកម%នZទនញយក 2.28eV ក. គណននតបកង9ចនក1នGននEន:.ម•&ឲ-ន50ចតតងអចPច9នចញ ។

របវទ ទន ប

ខ. គណនថម1លស&ននទច5តបរមចនន50ចតតង

ស:លPច9

នចញ ?

អម ដរ

៣៤. ស?ន:&ទទលអនភ11នGជម2-ម 900.0 W / m2 ។ នPយឧបម ថអនភ1 P ននEបណZលមក1&?តងស:លមនជjនរលកជម2-ម

៣០. 1នGតកហមមនជjនរលក 670 nm

បនង_.ត?តន50ចតតង1&

ធតសទqមយស:លរងបនrយ1នG។ 1នGចបតងមនជjនរលក 420 nm

700.0 nm ។

គណនចនន?តងស:លបនទទលកងមយវនទ&នល.ច?;

:& 1 m2 ។

បនង_.ត?តន50ចតតង1&ធត:ចគនPយ 150 :ងចនថម1លស&ននទច

៣៥. នគសបងសចកន&វTថម1លចនអតម5&ត:សសននវតចមG

5តបរម ។ នត.កម%នZទនញយកចនធតនស%.បTន%ន ?

2.176×10 En = − 2 = − 2 n n នគឲ- h . c = 1.986×10−16 J . n m −19 e = 1.602×10 C

៣១. ន កងត1តZករណ~បនrយកងតងមយ ?តងបនrយមនថម1ល នហ.យន50ចតតងខ;តនPយទង<ចមនថម1លស&ននទច

120.0 eV

40.0 keV ។ រក

−18

បញ>នថម1ល1&ន&វTថម1ល

ខ. ម

រលក

ស:ល?តងស:លបនបនrយ ។

គ. មខ;តនចញ

នង

ក. គណន ( គតជណណសមTត ) ជjនរលកចនរស%&បនrយន1ល

ក. ជjនរលកចន?តងចងបTE ។

J 

φ ចនន50ចតតង ។

៣២. ឡសសកបនឌ&5កស&ត ( តតវបននគនតប.កងករវEកត9 ) បនrយក រស%&មនអនភ1 50.0 W នហ.យមនជjនរលក 0 = 10.6 m ក. គណនថម1ល?តងបនrយនPយឡសស ។ ខ. ចរកណត9ចនន?តងបនrយរល9វនទ& ។ ៣៣. ថម1លទនញចនន50ចតតងរបស9តង9សសZនមនតចមG 4.49 eV

រលក

3 ) 1&ន&វTថម1ល 2 ) 1&ន&វTថម1ល

រលក

 )

ខ. a.)នគនតប.1នG4យ5លតតមនជjនរលក  = 250.0 n m នត.នគសនង_តន\.ញ?ល?ត5គ<សន& ឬនទ ? b.)គណននល••នន50ចតតងស:លPច9នចញ1&នaហc ។ ៣៤. ន1ល1ន42?លកតង នគសនង_តន\.ញមនករទង_ចចន?តង X 5

មនថម1ល 1.0 × 10 eV នល.ន50ចតតងន នង ។ ន50ចតតងននE 3

បនទទលថម1លស&ននទច 3.0 × 10 eV នហ.យបនrយ ។ ក. ចរគណនជjនរលកចងបTE នងជjនរលកបនrយ ។ ខ. គណនមបនrយចន?តង X ។

នXន&វTថម1ល នXន&វTថម1ល នXន&វTថម1ល

E 1 ( ជjន E 1 ( ជjន E 2 ( ជjន

ខ. 51លមយ?;ក5&ត:សសនន ស&តណRភ1 2800 K ។ អតមន កងភ1តគE ។ 1នGតតវបនង_.តមនជjនរលក

3 ,  2 , 

sGងកត9

ឧស%នននE ។ នត.1នGណមនសតមប ? គ. នល.51លខងនល. នគបញ>នរស%&មTណតកមTទច ស:លមនជjន

 ' = 76.0 n m

ឲ-sGងកត9 ។

a)គណនថម1ល?តងគតជ ( eV ) ។

ក. គណនជjនរលក5តបរមចន1នGចងបTEស:លអចបនង_.ត?ល ?ត5គ<&សន& ។

E3 E2 E3

b)បងRញថអតមអចន2.5&យTងកម% ។ ៣៦. នតប.តបស9នវគរបរចនអតម5&ត:សសន បងRញថ ន ន1លអតម ន2.ករsGង1&ភ1

នXភ1

n −1 2 π m k 2e e 4 2

នPយ

f =

នតបកង9ចន1នGបនrយឲ-



2 n −1 n −12 n 2



អម ដរ ខនប

របវទ ទន ប

ណននមនស បរណ( ប វ

នបបសទនមឲ ថ ដ លប វ

ទកកក

ម ស នរកឃ!"ញ

ឃ$យឃទសចរអល(ម)ង+ឃ,ក-ងឆ-/ ១៩៩១

ក-ងផ3ង / ទ4កកកឃ,ភ-/

អល+( Alps ) ននបបឃទសអ7តល7។ តមករសក; សកម< កប?ន-14 (

សកម<ភពវទ

នយកព7ឃប@ងឆBង 4 ឃនC

C ) ដ ល

នបងEញថ

ននមនស ឃប@ងឆB4ង

ឃនCមនអយកល ៥ ៣០០ឆ-/ ។

២

របវទ ន"យគក6អអ@ Nuclear Physics

រឭកទបវត3 ERNEST RUTHERFORD, របវទជនជត

ញOcអឡន .

បនទទ?លពនរងKន

ណអបលកF ងឆ 0 0 = ១៩០៨ សមNប កររ ក56ញថអត អចអប ព>គ0 កTយសរ

ផងអលហK

សមNប ករស <ព> ស ស

នង

ភ , ពវទ[

, ។ ឆ0 =១៩១៩ រតថ.ផត នវតs

ករសបន

? យរបស 0 របវទ សs>ព>

ករអមបកយរបធត

របវទ„ថ%&

{

របវទ„នយនកGស5

}

។ ចថkននEនហ.យស:ល នaក សហនរ& សបកកសរល ( Henri Becquerel

: 1852-1908 ) បនអននសចកZ&រយករណ~ន តគE4•នវទ„4tសZ

( ១៨៧១ – ១៩៣៧ ) រតថផ . ត

ចថkទ& ១៩ សខម&ន ឆ១៨៩៦ តតវបនឆGក9កងតបវតZចនវទ„4tសZថ ជចថkចប9កនណ.តចនវសយ

កល បន

តបកស51&កររកន\.ញ វទ-សកម%

2ម%ជតន កង5បល5យរTន&ញTម ។

ឆ ១៨៩៨ នង ១៨៩៩ ស1- នងមTរ& គយរ&(Pierre [ 1859-1906 ] and Marie Curie [ 1867-1934] ) បនរកន\.ញបT0ញTម ( Polonium ) នងរT:-ម ( Radium ) ។

ឆ ១៩៣២ នaក ឆត វច(Chad Wick) បនរកន\.ញណតតង នហ.យនaក អន9ឌរសន (Anderson) បនរកន\.ញន50ចតតងវជ>មន ឬ បTស&តតង ។

ឆ១៩៣៤ 5កតស& 5&សរន ( Irene ) នងនaក tហ&:&រ&ក ចល&5 គយរ& ( Frederic Joliot Curie ) បន បនង_.តវទ-សកម%នមតZ ។

ឆ១៩៣៨ កររកន\.ញចនតបតកម%បសបកនយនកGស5 ឬភ&ស-ងនយនកGស5 ( Nuclear Fission )

នPយ

Hahn , Strassman , Meitner នង Frisch ។

ទទ?លកជ ជXយក„កល6 ករប=អលង

ឆ ១៩៤២ ករ5ភវឌ‡ជ:បងនវនរអក9ទរតតត1នត-តបតកម%បសបកនPយ Fermi នងសហករ&របស9

មព@តsករណ… ? យកធK6ឲ[

ចប91&ឆ ១៩៥៤ ទនង.នតសចនវបតភតរaយចណយT ឬ ភយស-ងនយនកGស5 ( Nuclear Fusion ) ។

អសតកយ ជ

ស0ន11B សnរ[ ។

ស>អសន អ1លជ កល Nន

គត9 ។

អម ដរ

របវទ ទន ប

២.១ វ3*9សកម:

ក. នយ'នយ វទ-សកម% ( Radioactive ) គជបតភតនយនកGស5នក.តន0.ងឯកឯង

ស:លមន5ន1.នល.ចណយT

អតម នងមនអតសយនង2ម%ជតចនសមvនqគ&ម&រវងអតមនងអតមនទ ។ តមនយម-TWងនទAត វទ- សកម% គករបសបកចណយTអតមមនសប9នPយឯកឯង ។ បតភតននEមនអតសយនងភ1ចន4រធត ( រង រវ នងឧស%ន ) ស&តណRភ1 ឬ សមv2នទ ។

ខ. មបគភទននវទA"សក'B

តបភ1ចនវទ-សកម%អចបញVWញភគលត នងករស%&

γ ( ករស%&ចនរលកន50ចតតមTនញទច :ច α,β

2ម%ជតចន1នG ) ។ ភគលត នង ករស%&ស:លចណយTអតមបនបនញVញមនប&តបនភទគ រស%&

នង ក

។

២.២ ន

យអតម អតម?Oន0.ង1&ន50ចតតង នងនយនកG5ង។ នយនកG5ង ឬ ចណយT មនតបតងនងណតតង ។

នគចត9ទកវ:ចជសសរស:លមនក

ស:លឲ-នPយ :

r = r 0 A1 /3

ស:ល

A ជចនននយនកG5ង

នហ.យ

r0 មនតចមGនថរនស%.នង 1.2 fm = 1.2 × 10− 15 m ។

( ៤ .១ .២៩ )

ក. ន"យគក6អ"ត នយនកG5&ត គជសណចណយTស:លមនចននតបតង នងណតតង:ចគ ។ វមនលកyណcសគល9 នPយចនននយនកG5ង ( ចននមTស ) A នងចននតបតង ( ចននបន;ក ) Z ។ នគតងនយនកG5&តនPយ

របទ ៤.១៣

AX Z

ស:ល X ជនមតZសញzWចនធត ។

ឧទហរណ~ : ធតរT:-មមននលខអតម Z = 88 ។ ចណយTនយនកG5&ត

ន តsសញŒននធត

226 Ra មន២២៦នយនកG5ង នងមនចននណតតង 88 N = A − Z = 226 − 88 = 138 ណតតង ។

យរ` ន>ញ`

ខ. អ"សតប

នយកG5&តមនចននបន;ក Z :ចគ សតចននមTស A ខសគន€ថ 5&សតប ។ ចណយT5&សតប

មនចននណតតងខសគ ។ ឧទហរណ~ :

គ. ខត

1 H ,2 H ,3 H 1 1 1 235 U , 238 U 92 92

Dសអត' តងគFយ

ខតមTសអតម u នស%.នង

គ5&សតប5&ត:សសន ។ គជ5&សតប5យរTន&ញម ។

1 12

ចនមTសអតមកបន-12 ។

មយមTលចន C មនមTស 12g ។:ចននEមយអតម ចននអវTកត: ។ នយ.ងបន

C មនមTស

12 g NA

ស:ល

ជ

អម ដរ

របវទ ទន ប

−3

1u =

12×10 kg 12 N A

:ចននE

N A = 6.022 136 7×10

−27

1u = 1.660 540 2×10

អតម / mol

មTសចននយនកG5ងមនតចមGតបសហលមយខតចនមTស ។ 1&នតពEសតថម1លន នសk‘មចនភគលតឲ-នPយ

ER = mc

ជញក‚ប9វគងយតសល

ចនពEករសសមZងមTសរបស9ភគលតន កងលកyខណ˜ចនថម1លរបស9វ ស:លមនតចមGនស%.គ ។ សតមប9 មយខតមTសអតម វមនថម1លស:លនស%.នង 2

−27

E R = m c = 1.660 540 2×10 kg  2.997 92×10 m/s  −10 = 1.492 4×10 J = 931 . 494 MeV

ន កងករគណនរបវទ„នយនកGស5 ជញកញយ មTសសសមZងន កងលកyខណ˜ចនខត MeV/c2 ស:ល

1u = 931. 494 MeV /c

 សមល : មTសចណយT នងមTសអតមរបស9ចណយTននEខសគសតបនZចបនZចបTនណ…E ។ មTសចន នយនកG5ងមនតចមGតបសហល 2 000 :ង2ជងមTសន50ចតតង :ចននEនគអចនចលន50ចតតងន2Aបនង មTសនយនកG5ង ។

តរង ៤.២.១ :

នង N`សរបស មប]តង ណ.មត:ង នងក ឡចមត:ង

បនQ

ត

ខ0ត

បនក

មស

%ង

ណRត uង − 19

មអ

(C)

1.602 177 33 × 10

( kg )

1.672 623 1 × 10

(u)

1.007 276 470

1.008 664 904

MeV / c2

938.28

939.57

− 27

0 1.674 928 6 × 10

ចត uង

1.602 177 33 × 10 − 27

9.109 389 7 × 10

− 19

− 31

5.485 799 03 × 10

−4

0.511

គ. ថ'ពលស'HនI តប1នq?ង9មយមនមTស m1, m2, m3, . . . ន ន1លន នសk‘ម នង គ%នតបតកម% ។ ថម1ល :បងគ

E i = mi c 2

ស:ល

ថម1លនតសចរបស9តប1នqគ

ជមTសនតសច ។

mi = m1  m2  m3  . . . ; c ជនល••ន1នGPលកងសញzWកស។ E f = m f c 2 នPយ m f = m ' 1  m' 2  m' 3  . . . ស:ល នប. E f ≠ E i ⇒ m f ≠ mi ។ :នចE

វមនបសតមបតមលមTសស:លតងនPយ

∆ m : ∆ m = m f − mi

។

ថម1លសមvនqសរនសរនPយ

E L =∣ E f − E i ∣ =∣ m f c2 − mi c 2 ∣ E L =∣ ∆ m∣c2 នប. A ជចនននយនកG5ង នហ.យ មយនយនកG5ងគ

ε=

( ៤ .១ .៣០ )  ថ ពល

01ន2

EL A

ជថម1លសមvនqទង5ស9 :នចEថម1លសមvនqកង

( ៤ .១ .៣១ )  ថ ពល 01ន2កង 3 $យនយសក/អង

អម ដរ

គតជ MeV ,

របវទ ទន ប

គតជ MeV / c2

 សមល :

1 = 2.99792 × 108  0 0

m/s

c ≈ 3.00 × 108 m / s

២.៣ ករបសបក យញក5សអ.ឯកឯងញ%&ងៗ ក. បន*យករសB

γ គFយ'នបចគភKច

ចណយTមនសប9ន€ថ ចណយTនម ។ ករបសបកនយនកGស5ចនចណយTនមមយបនជចណយTមយ ន?OងនទAតន€ថ ចណយTកន ។ ចណយTកននចញ1&ចណយTនមមយកងភ1មនសប9សតមយតសបក9 (ភ1 ន‚ច ) នPយមនថម1ល:eនតច.ននល.សលប9 ចណយTកនននEកGយជចណយTមនសប9

γ។

ថម1ល:eនតច.ននល.សលប9ននEតមសបបករស%&

នង បនបនញVញ

សម&ករតល-ភ1ចនភ1មនន‚ចចនចណយTកន

A X✴ Z

ភ1ន‚ច

ឧទហរណ~

ខ. វទAសក'B "

238 Pu 94 234 U ✴ 92

AX γ Z



( ៤ .១ .៣២ )

ភ1សប9



234 U ✴  4 He 92 2 234 U  γ 92

កងរយcន1លបសបក

α ចណយTមនសប9បនបនញVញ?ង9 α មយ

នហ.យនXជចណយTកន ។ នតកយ

ន1លន2.ករ1ន42នតច.ននល.កនតច.ន4រកងលកyខណ˜ន?Oងគ នaក រតថ?ត បនន2.ករសនPfនថ ករស%& អល9j ( α ) ជមTនលគលន5ល-ម ( Helium ) ។ :ចននEវទ-សកម%

α គជករបនrយចណយTន5ល-ម

ជទនX សម&ករនយនកGស5សរនសរ :

ឧទហរណ~ :

AX Z

235 U 92 210 Po 84



4 He 2

(?ង9 α ) នចញ1&ចណយTខGE ។

A−4 Y  4 He  γ Z −2 2

( ៤ .១ .៣៣ )

231 Th  4 He  γ 90 2 206 Pb  4 He  γ 82 2

ថម1លស&ននទចចន?ង9អលj ស:លបនញVញមនតចមG1& 4MeV នង 9MeV នងមននល••ន 4

តបសហល 2 × 10 km / s ។ ?ង9 កង4រធតណស9 ។

α ន2.ឲ-នក.តមន5&យTងនល.4រធតស:លវជប ។ វ1បកនងនតជAតចល

អម ដរ

របវទ ទន ប

គ. សក'BភពវទAសក'B β " ភគលត

β មន1&រតបនភទគ β− នង β+

K>1 PaKl¥it

β−

សកម%ភ1វទ-សកម%

β− គជករបនញVញន50ចតតង1&ចណយTខGE ។ :ចននE?ង9 គជន50ចតតង

ស:លមនបន;ក −e ។ នគតងន50ចតតងនPយ

0 e ឬ e− ។ −1

ជទនX សម&ករតល-ភ1ចនសកម%ភ1វទ-សកម%សរនសរ :

ឧទហរណ~ :

AX Z

14 B 5 14 C 6

កងសកម%ភ1វទ-សកម% នហ.យ?ង9

ν

A Y  0 e  ν  γ Z 1 −1



( ៤ .១ .៣៤ )

14 C  0 e  ν  γ 6 −1 14 N  0 e  ν  γ 7 −1

 

β− ននE ន50ចតតងស:លចកនចញមននល••នតបសហល 2.8 × 108 m/s

ន€ថ 5ង9ទ&ណតទ&ណ បនចកនចញនPយនល•‘នស:លមនតចមGតបសហលនងនល••ន1នG

PលកងសញzWកស ។ ន50ចតតងស:លបនបនញVញអចsGងកត9បន;Eអលយម&ញTម ស:លមនកតមស9ជ នតច.នម&ល&សមTត ។ វន2.5&យTងកម%នល.4រធតស:លវsGងកត9 សតបនតចជងករស%&

K>2 PaKl¥it

α។

β+

សកម%ភ1វទ-សកម%

β+ គជករបនញVញ បTស&តតង ( Positron ) 1&ចណយTខGE ។ បTស&តតង គជ

ភគលតស:លមនមTសនស%.នងន50ចតតង បTសនZបន;កមនសញzW?;យ ។នយ.ងតងបTស&តតងនPយ 0 e ។ ករបនញVញបTស&តតងន2.ឲ-មនករបនញVញណតទ&ណន50ចតតនច តងនPយ ជទនX សម&ករតល-ភ1ចនករបសបក

ឧទហរណ~ :

AX Z

β+ គ

A Y  0e  ν  γ Z −1 1



( ៤ .១ .៣៥ )

30 Si  0 e  ν  γ 14 1 + ថម1លស:លចណយកងករបសបកបន β មនតចមG:ចថម1លស:លចណយកងករបសបក បន

30 P 15

ν។



β− ស:រ ។

 សមល : ប)?ស7ប Jងមន ?ចបប ងឃទ។ម)សប)?ស7ប Jងមន នមឃស<"ន4ងម)សននឃអឡចប Jង(me=5.486

× 10

−4

u ។ រ&ឯតបតង

 11 P 

មនមTស2kន9ណស9ន2Aបនងន50ចតតង

( mp=1.007 276 u )

២.៤ សកម:ភពវ3*9សកម: ក. សក'Bភពននភគសណក'Mយ សកម%ភ1វទ-សកម% R ជចននម2-មចនចណយT ស:លបនសបកនចញកងមយខតន1ល ។នល••ន បសបក ឬ សកម%ភ1 R សសមZងនPយ :

∣ ∣

∆N = N ∆t

( ៤ .១ .៣៦ )

អម ដរ

ស:ល

របវទ ទន ប

ជចននចណយTវទ-សកម%ន ខណcណមយ នង

នថរវទ-សកម% ( s

−1



ជនថរបសបក ( Decay constant )

ឬ

)។

ខតចនសកម%ភ1 R គ គយរ& ( Curie : Ci ) ស:លកណត9នPយ : បសណក / s

Ci ≡ 3.7 × 10

ខតននE គជខតសកម%ទតមង9ន:.ម 1&នតពEវនស;.រសតនស%.សកម%ភ1ចន 1g ចនរT:-ម ។ ខត SI ចនសកម%ភ1គ សបកកសរTល ( Bequerel : Bq )

1 Bq = 1 បសណក / s

នយ.ងទញបន : របវទជន

MARIE CURIE,

ជតប`ឡញ ( ១៨៦៧-១៩៣៤ )

ងឆ 0 0 = ១៩០៣ N`រ > គយរ > បនទទ?ល

? យច=អណ នន ពនរងKនណអបល

អផ0 របវទ ជ ? យន@ងបs>របសគតគ. កល

អព[ ( Pierri )

កO6យ ? យ

ខ. កន6Nជវត កនGEជ&វត ភគ1&រចនចននន:.ម

, ។ ឆ0 = ១៩១១

0 មស>

គយរ > បនទទ?លពនរងKនណអបល កររ ក56ញ រ` 1[

ចន5&សតបវទ-សកម%មយ

សមNប

នងប`ឡញ`

។

មបជˆទ> ? យ

អ1លបនទទ?លពន

ចននចណយTស:លន សល9អចគណន

តមរបមនZ :

N = N 0e

−t

( ៤ .១ .៣៧ )

គរកត9សម<ល9ថ បន;ប91&រយcន1លមយកនGEជ&វត ចណយTវទ-សកម%ន សល9 1& 1&រកនGEជ&វត វន សល9

នហ.យបន;ប91& ប&កនGEជ&វត វន សល9

N 0/ 4

N 0 / 2 ។បន;ប9 N 0 /8 នងថយចEពក9

កណZលចនចននចណយTន សល9ជនចV បន;ប91&រយcន1លកនGEជ&វត ។ :ចននE ចននចណយT

ន ខណc

t អចគណនតមរបមនZ :

N = N0

0 មស>ជនរទ > > ? យអ1លបនទទ?ល

ពនរងKនណអបល កO6យ Bជ 0

គជរយcន1លស:លចណយTមនសប9សបក5ស9មយ

ឧបមថ ន ខណc t = 0 ចននចណយTមនសប9គ

= > សមNបករស <របសព? គត ព

កល6 ទ>ព>រ ងអផ0 គ> >វទ 0

T 1 /2 N0

.អរ `ល

ច=អណ កទWតគ.ជរបស អប ធតវទ[ស

1Ci = 3.7 × 10 Bq

n ជចននកនGEជ&វត ស:ល

រងKនណអបលច=ន?នព>រ ។

 1 2

( ៤ .១ .៣៨ )

t T 1 /2

គ. ទនកទនងរវងកន6Nជវត នងគPរបអបក

N(t)

ឧបមថ ន ខណc t = 0 ចននចណយTគ N0 ន ខណc

នយ.ងបន :

N /2

t = T 1/ 2

ចននចណយTន សល9

N0 = N 0 e−T 2  T 1/ 2 = ln 2 ln 2 T 1 /2 =  0.693 T 1 /2 = 

1/2

−t

N = N0e

½ N0

ននE

¼ N0

( ៤ .១ .៣៩ )

២.៤ ទបត3កម: យញក5សអ. ក. ចQបរក*

T1/2

របទ ៤.១៤

2T1/2 អខcកកងតងបអម

បម ល | ច=ន?ននណKយ` ជ នគ ន… t

កងតបតកម%នយនកGស5មនច{ប9រកrខGE :ចជ រកrបន; ក

រកrចនននយនកG5ង

នងរកrមTស

ថម1ល។ នយ.ង1នត-នម.ល4ច::e54Vរ-ចនករបសលងធតរបស9 រត:?ត ។ នaកបននតប.តគប9

ន

អម ដរ

របវទ ទន ប

កងរបញ9 ន&តតសសន-14 ជ5កស&សសន ។ :បង?ង9

α បនចលនXបសន•មតបតង1&រ

នងណតតង1&រនXកង

ចណយTន&តតសសន ។ នលខលPប9 Z នក.នបន1&រ នងចននមTស A នក.នបនបន ។ ជលទq?លនគបនចណយT មនសប9aយចតមEចណយTភGយ5រ&ន 18 F ។ ចណយTមនសប9ននEបសបកបនជចងនតកយគ 5កស&សសន

17 O 8

នង5&ត:សសន 1 H 1

។ សម&ករតបតកម%សរនសរ :

4 He  14 N 2 7

 18 F  9



17 O  1 H 8 1

តមសម&ករននEបងRញឲ-ន\.ញថ មននងនតកយន1លតបតកម% ចននបន;កសរបគ + 9e នង

របទ ៤.១៥

កN`ងនននឡក

មទនច នង កលខ អ1លបកmn ញពន.

= លស1[ NនផQ នវ ប វទ[ស

។ ករប=អប

ន, នរ` 1[ ជកOតបណ s ល

ឲ[ក តOK សOKរ(សរធតអ1លភកF 6 .

ចនននយនកG5ងគ 18 ។

ខ. មបតក'Bបអបក តបតកម%បសបក ( Nuclear Fission ) គជតបតកម%នយនកGស5 ស:លបណZលមក1&ករទង<ចរវង ណតតងមយ នងចណយT2kន9មយ នហ.យបសបកជចណយTននEជ1&រ ឬ នតច.ន ។ ជទនX សម&ករតល-ភ1សរនសរ :

កពលយប) បកmn ញពន. កពលកF ង 0

1 n  235 U 0 92

ទ>ងង@ត ។

A1 X  A2 Y   2ឬ3  1 n  γ 0 Z1 Z2



( ៤ .១ .៤០ )

ឧទហរណ~ : តបតកម%មយកងចនណមតបតកម%បសបករបស95យរTន&ញTមនក.តបនជtសZងទ&ញTម

នងនសណង ។

1 n  235 U 0 92



គ. មបតក'BជអខT

94 St  140 Xe  2 1 n  γ 38 54 0

តបតកម%ជសខOគជ តបតកម%បសបកនPយករទង<ចចណយTជមយណតតងមយ បន;ប9មកណតតង ស:លសបកនចញ1&ចណយTននEនXទង<ចនងចណយT:ចទនទAត ។ 235 U 92

92 Kr 36

ណតតង

141 Ba 56

95 Sr 38

138 I 53 138 Xe 54

98 Nb 41

135 Sb 51

95 Y 39

គ. មបតក'BរលយបញWល$ រaយបញVលគ ( Nuclear Fusion )

គជតបតកម%ស:លនក.តន0.ងកងរយcន1លស:លចណយT

ត4ល1&រ ( ចននមTសតច ) រមគ មននយថចណយTទ1&រននEចលគ ន:.ម•&បនង_.តបនចណយT2kន9មយ ។ 3H 1

ឧទហរណ~ :

( នគនតច.នតង

3T 1

:នតរ&យTម 2 H ( នគនតច.នតង 2 D ) 1

) នង តបតងមយ ។

2D  2D 1 1



1&រអចបញVលគបនជ តទ&ទ&យTម

3T  1 P 1 1

របវទ ទន ប

អម ដរ

lMhat;

2 D  ?  4 He  1 n 1 2 0 1 H  2 D  3T  ? 1 1 1 ?  4 He  2 0 e  2 ν  γ 2 1

២.៣ ករបសបក យញក5សអ.ឯកឯងញ%&ងៗ ១. បន1ញចននGEកងសម&ករបសបកវទ-សកម%:ចតនX :

២.៤ សកម:ភពវ3*9សកម:

212 Bi  ?  4 He 83 2 95 Kr  ?  0 e 36 −1 ?  4 He  140 Ce 2 58

៧. កនGEជ&វតចន5&សតបមយរបស9?សរគ ១៤ ចថk ។ តបសននប. ភគ សណកមនចនE 3.0 × 10

៨. កនGEជ&វតចន

12 B  ?  0 e 5 −1 234 Th  230 Ra  ? 90 88 14 ?  N  0 e 7 −1

I គ 8.04 ចថk ។

ខ. រកចននចណយTចន

131

ស:លបណZលឲ-នក.តភគសណកស:លមនសកម%ភ1 0.50 µCi ។ ៩. ឧបមថ 5កចប9:នណ.រករជមយ 1.00 × 10

−3

g ចន4រធត

វទ-សកម%សទqមយ នហ.យន ចងរយcន1ល 2.0 h ករគណនបងRញ

?  0 e  40 K 1 19 94 Ru  4 He  ? 44 2 144 Nd  ?  140 Ce 60 58

ថមន4រធតន សល9តតមសត 0.25 × 10

−3

g បTនណ…E ។ នត.កនGE

ជ&វតចន4រធតននEមនតចមGបTន%ន ? ១០. ឧស%នរT:ងមនកនGEជ&វត 3.83 ចថk ។ នប. 3.00 g ចនឧស%នរT:ង

៤. របទ& ល. ៤.២.១ បងRញជជjនៗចន 235 U 92

បសបកនXជ

។ បញVលនមតZសញzW5&សតបឲ-បនតតមតតវន កងតប5ប9

0 e = e− ) −1

មនន ខណc t = 0 ។ នត.មTសចនរT:ងនងន សល9បTន%ន បន;ប91&

1.50 ចថkនតកយ ? ១១. បន;ប91&សត ឬ រកyជត4Gប9នX បរមណ

α 235 U 92

131

ក. គណននថរបសបក  សតមប95&សតបននE ។

៣. បន1ញចននGEកងសម&ករបសបកវទ-សកម%:ចតនX :

ន&មយៗ ( សគល9

ចណយT ។ គណន សកម%ភ1វទ-សកម%

របស9វ ( គតជ Ci ) ។

២. បន1ញចននGEកងសម&ករបសបកវទ-សកម%:ចតនX :

207 Pb 82

របស9វថយ

ចEជមយនងកនGEជ&វត 5 730 ឆ ។ តបសននប. 5កបរណវទ„រកន\.ញ រន™ZនភGង . បរណមយ ស:លមនសណល95សនតប.តបស9 នហ.យបរមណ

e− α

C ចននš. គតតមសត 12.5% ចនគរកបន ស:លយក1&ន:.មនš.

:បងបTនណ…E ។ នត.4•ន&យ~បរណននEមនអយកលបTន%ន ?

e− α e

១២. ថនញAនម-TWងស:លមន 99 Tc ( កនGEជ&វត 6.05 h ) 43

−

បរងទកសតមប95កជងមក9 ។នប.សកម%ភ1ន:.មចនភគសណកគ 1.1

e−

α របទ ល.៤.២.១ ៥. បន1ញចននGEកងសម&ករភ&ស-ងនយនកGស5ខងនតកម :

1 n  235 U  ?  88 Br  4 1 n  γ 0 92 35 0 1 n  235 U  138 I  ?  3 1 n  γ 0 92 53 0 1 n  235 U  ?  141 Ba  3 1 n  γ 0 92 56 0 ៦. បន1ញចននGEកងសម&ករភយស-ងនយនកGស5ខងនតកម :

តតវបន

e−

207 Pb 82

× 10 Bq ។ នត.សកម%ភ1វនងនXជយTងណបន;ប91& 2.0 h នតកយ មក ? ១៣. បន;ប91& 2.00 ចថkនតកយមក សកម%ភ1ចនភគសណកស:លនគ មនបន:ងតបនភទចនវទ-សកម% មនតហយចE 84.2% ចនសកម%ភ1 :បង ។ ក. នត.កនGEជ&វតចន4រធតននEមនរយcន1លបTន%ន ? ខ. បងRញ5តZសញzណវនPយនតប.តរង5&សតប ។ ១៤. ភគសណកយTងថ%&មយតតវបននរAបចន0.ង51&5&សតបវទ-សកម% ជក9aក9មយមនសកម%ភ1 10.0 mCi ។ បន;ប91&រយcន1ល 4.00 h សកម%ភ1គ 8.00 mCi ។

របវទ ទន ប

ក. រកនថរបសបក នងកនGEជ&វតចន5&សតប ។ ខ. នត.ចននអតមចន 5&សតប ?;កន កងភគសណកនរAបច:បង មនបTន%ន ? គ. នត.សកម%ភ1ភគសណកនងនXជយTងណកងរយcន1ល 30h បន;ប91&វតតវបននរAបច ?

អម ដរ

ក. គណនចននចណយTចន 239 Pu ស:លមនន ខណc t = 0 ។ 94

ខ. គណនសកម%ភ1ន:.មកងភគសណង ។ គ. នត.រយcបTន%ននទ.បភគសណកស•តកងភ1សវត•ភ1

នប.សកម%ភ1 "សវត•ភ1 " មនកតមត 0.100 Bq ។

១៩. កណត9ភគលត X នង X' ស:លមន4<ល9ន កងតបតកម%នយ-

lMhat;bEnßm

នកGស5:ចតនX : X  4 He  24 Mg  1 n 2 12 0 235 U  1 n  90 Sr  X  2 1 n 92 0 38 0 21 H  2 H  X  X ' 1 1

១៥. បT0ញTម Po គជធតវទ-សកម%ស:លតតវបនរកន\.ញនPយនaក តស& មTរ& គយរ& 5កតបជdរបវទ„ជនជតបT0ញ ។ 5&សតបបT0ញម 210 Po 84

សបកនPយបនrយ?ង9

។

ក. សរនសរសម&ករចនករបសបក នPយចងលបងRញ1&ច{ប9 ស:ល តតវនគរ1ចនពEសនណរននE ។ ខ. គណនជសល ( J ) នងជ MeV នវថម1លរនPE?ង9 នគឲ- : មTស5&សតបបT0ញTម 210 Po គ 120.048 2 u មTស5&សតបកនក.ត មTស?ង9

84 AX គ Z

α។

α គ 4.003 9 u

គ 93.915 36 u

226 Ra 88

ទទលករបសបក

α ឲ-ជ

F នង

នហ.យមTសអតមចន

F មនតចមGបTន%ន ? 222 Rn 86

។ គណន

មTសចន

នស%. 226.025 402 u

88 222 Rn នស%. 222.017 571 u 86 4 He នស%.នង 4.002 602 u 2

២២. 5កតមPន5នង_តបនរកន\.ញថ បរមណតចតចចន5&សតប

Sr Xe គ 139.918 79 u 1n គ 1.008 66 u 0

241

បរ&ជនតច.នមននតប.តបស9

ន កងតបតបតZករណ~របស91ក

នគ ។ កនGEជ&វតចន 241 Am គ 432 ឆ ។នត.វតតវកររយcន1លបTន%ន ន:.ម•&ឲ-សកម%ភ1វថយចE 1.00 × 10

១៧. តបតកម%នយនកGស5ជ:បងនតប.តបស9ឧបករណ~បនង_.ននល••ន គតតវ បនចត9សចងនPយនaក Cockcroft នងនaក Walton ។ តបតង ស:លបនបនង_.ននល••នតតវបននតប.តបស9សតមប9បញ9ចណយT ល&ចម ឲតបតកម%:ចតនX :

មTសចនភគលត គតតវបនជប9ទក9ទងកង

តបតកម%ស:លនង:ងបន ។ លទq?លទងននE គតតវបននតប.តបស9សនˆ ជភសZតងមយ:បងបនចនទទក9ទនង មTស-ថម1លរបស9អញ4Zញ គណនថម1ល Q ចនតបតកម% ។

−3

ចនសកម%ភ1ន:.ម ?

២៣. មស2ម%ជតមន5&សតបសតមយគត9គ 197 Au ។នប.សនមស 79 តតវបនបញ9នPយណតតងយត ភគលត e− តតវបនបនrយ ។ ក. សរនសរសម&ករតល-ភ1ចនតបតកម%ឲ-បនតតមតតវ ។ ខ. គណនថម1ល5តបរមចន?ង9 សបត ( beta ) បនបនrយ ។ មTសចន

1 H  7 Li  4 He  4 He 1 3 2 2

198 Hg គ 197.966 75 u ។ 80

២៤. ភគសណក 50.0 g ចនកបនគតតវបនយកនចញ1&sងតតគកចន នតគងsងមយ នង បនង_.តឲ-មន កបន-14 នល••នបសបក 200.0 បសណក / mn ។នគ:ងថ កបនយកនចញ1&ស17Wង<កយរមនជ&វតមន នល••នបសបក 15.0 បនណក / mn .g នហ.យកនGEជ&វតកបន-14 គ5730

១៨. 5ន?លមយចន នរអក9ទរភ&ស-ងមយចននគ 5&សតប 239 Pu 94

បនrយ?ង

O គ17.999 160 u។នត.មTសអតមចន

មTសចន

140

ចប9តង1&ន1លននEមក

ខ. តបតកម%មនថម1ល − 2.453 MeV

យក : មTសចន 226 Ra

ខ. គណនថម1លស:ល?Zល9នPយតបតកម%ភ&ស-ងមយននE ។ គ 235.043 92 u

ថម1លស:លបនញVញកងករបសបកននE ។

1 n  235 U  94 Sr  140 Xe  x 1 n 0 92 38 Z 0 ក. ចររកចនន Z នង x ។

O បនទទលរបញ9នPយតបតង

ក. នត.ភគលតននEគ5& ?

២១. ចណយT

235

ភគលតមយន?OងនទAតបននក.តន0.ង ។

206.038 54 u

១៦. ថ%1លអតមចមយមនតបតកម%:ចតនX :

នគឲ-មTស

២០. ន ន1លស:ល

α មនកនGEជ&វត 24 120 ឆ ។ តបតកម%ជប9ទក9ទងគ

239 Pu  235 U   94 92 ចត9ទកថ ភគសណក 1.00 kg ចន 239 Pu មនន ខណc t = 0 ។ 94

ឆ = 3.01 × 10 mn ។ រកអយកលចននតគងsង ។ ២៥. ករវភគបនកណត9ឲ-ន\.ញថ បរមណកបន-14 ន សល9កង 2-ងកកន1លយកនចញ1&រងនស%.នង 15% ចនបរមណកបនមនជ:បង ន ន1លន:.មនš.ងប9 ។ នគ:ងច{ស9ថ រយcន1ល ស:លចននកបន

របវទ ទន ប

អម ដរ

C-14 ថយន សល9ពក9កណZលចនចននកបនស:លមនកល1&:បង គ

២៧. បន;ប91&ករ4យភយនចញយTងឆប9រហស1&នរអក9ទរនយនកGស5

តបមណជ 5730 ឆ ។

នsណនបAលនPយចច:ន- ន ឆ ១៩៨៦ សកម%ភ1វទ-សកម%ចនទក-

ក. គណននថរបសបកចន2-ងកក ។

នPEនគ ន បT0ញនក.ន:ល9 2 000 Bq / L បណZលមក1&5&យTត-131

ខ. កណត9អយកលចន2-ងកករកន\.ញ ។

ជមយកនGEជ&វត 8.04 ចថk ។ វទ-សកម%5&យTត ជតបភ1នតគEថក9:e

២៦. ករ?;Eនរអក9ទរមយនPយចច:ន-សក•រសពវ2នយនកGស5 បណZល 6 ឲ- 5.0 × 10 Ci ចន 90 Sr (

T 1 /2 = 28.7

ឆ)

ហតនX

កងបរយកស ។ ករធGក9វទ-សកម% 90 Sr មនន ពសន1ញបរនវន 4

10 km 90

។ នត.រយcបTន%ន

ស:លវតតវករសនតមចសកម%ភ1ចន

កងកតមតសវត•ភ1 2.0 µCi / m2 ?

ចតកសលង 1&នតពEតកន1ញទ&រ5& T តតបមល?Z5&យTត ។ នតគEមហនZរយនsណនបAល បនបណZលឲ-មនកនណ.នគរឲ-កត9សម<ល9នវជង មjរ&ក

តកន1ញទ&រT5&ត កងចនណមកមរន នបឡរសO ។ ក. ន:.ម•&នតបAបន2Aប

ចររកសកម%ភ1ចនទកនPEនគបណZល1&

បTតស-ម ។ សន%តថ 1 ល&តតចនទកនPEនគមន 2.00 g ចនបTតស-ម ស:ល 0.011 7%

គជ5&សតប

ស:លមនកនGEជ&វត 1.28

× 10 ឆ ។ ខ. បន;ប9មក នត.រយcន1លបTន%ននទ.បសកម%ភ1បណZល1&5&យTត ធGក9ទបជងសកម%ភ1បណZល1&បTតស-ម ?

អម ដរ

របវទ ទន ប

= ងរបសពភព របគ=នរននករអ ទXរ1ប កល

។ កTយសរករល ករណ…

= ងសសងH កF ង ឡ 0

ព=Nនរបថត

ណ ? យកឡ6យ បងqញព>ករអ ទXរ

ពតមប 1 អ1លករWបច=កឡ6ងព>រមទ-

នបមកភ>តលយឡ=ជ ? យន@ង យរ` ន>ញ`

។ មបត

ជ , អខc

អ1ល

មទមទងកTយខ? នឯង ? យគ. មត]វបន សកម ចកF នថŠទ> ២ {0 ១៩៤២ ។

= @ ងននភពកជគជXយគ. មត]វបន 1ណ ក•ត ទរសXពQភ ៗក„កន កល វ` ស>នកតន ( Washington ) ។

៣

ថ'ពលន"យគក6អអ@ នងភគល4តបឋ' Nuclear Energy and Elementary Particles

៣.១ ភ-ស9ង យញក5សអ.

ភ&ស-ងនយនកGស5 នក.តន0.ងន ន1លចណយT2kន9មយ (:ចជ

U )បសបក ( splits ) ឬភ&ស-ង

235

( fissions ) នXជចណយTស:លតចជងចនន1&រ ។ ន កងតបតកម%សបបននE មTសសរបចន?លត?ល គតច ជងមTសន:.មចនចណយT2kន9 ។

ភ&ស-ងនយនកGស5 តតវបនសនង_តន\.ញជ:បងន កងឆ ១៩៣៩ នPយ 5តត jន9 ( Otto

Hahn ) នង tហ&ត t4Zសនមន (Fritz Strassman) នXតមករសកrជមលPfននPយ ហម& (Fermi) ។ បន;ប91&ករបញ95យរTន&ញTម ( Z = 92 ) នPយណតតង , jន9 នង t4Zសនមន បនរកន\.ញធតមTស

ម2-ម1&រ ( បTរ-ម [ Barium ] នង0ង9តន [ Lanthanum ] ) កងចនណម?លត?លតបតកម% ។មយរយc ន1លយTងខG&នតកយមក ល&ស មតនរ ( Lise Meitner ) នង 5តត tហ&ស ( Otto Frisch )

បនន2.ករ

1ន-ល91&រ5&ស:លបននក.តន0.ង : 5យរTន&ញTមមយតតវបនបសបកជបសណកនស;.រសតនស%.1រ& បន;ប91&ករបញ9 នPយណតតងមយ ។ ននEគមន4រcសខន9ណស9ចនពEរបវទ1„យមយល91&ចណយT ។ ករវស9បនបងRញ ថ ថម1លតបសហល 200 MeV តតវបនបនrយន កងត1តZករណ~ភ&ស-ងន&មយៗ

នហ.យនហតករណ~

ននEគមនឥទq1លនXនល.:នណ.រtបត1តZទត& បវត•4tសZមនសOនaក ។ នគបនគណនន\.ញថ នប.5យរT ន&ញTមតតវបនបសបកទង5ស9ននE ថម1លភយនចញនស%.នងថម1លចនហEរបស92-ង 2 000 នតន ឬ ថម1លចនបន;Eន&តតតលយស5ន 20 000 នតន ។ នPយថម1លននE នគអចន2.ទក 200 នតនឲ-1Eបន ឬអចនល.កមTសមយនស%.នង 8 aននតន បនកមvស9 1 km 1&ច?;:& ។ ភ&ស-ងចន 235U គ:ចតនX :

នPយណតតងយត ( ថម1លនខrយ ) អចតងនPយត1តZករណ~បនZបន;ប9

អម ដរ

1 n  235 U 0 92



របវទ ទន ប

236 U ✴ 92

X  Y  ណ5គត6ង



( ៤ .១ .៤១ )

− 12 ស:ល 236 U ✴ គជភ1មនសប9ស:លមនយTងយរប?តតតមសត 10 s បTនណ…Eមន នងបសបកនXជ

ចណយT X នង Y ស:លន€ថ បសណកភ&ស-ង ។

ករបសបកចនចណយT5យរTន&ញTមអចតប:ចបននXនង5&ស:លបននក.តន0.ងចនពEតណក9ទកមយ

ន ន1ល ថម1លនល.សកណត9តតវបនបញVលនXឲ-វ ។ តគប9អតមទង5ស9ចនតណក9ទកមនថម1ល បTសនZវមនតគប9តគន9ន:.ម•&បសបកតណក9ទកនទ ។ បTសនZតនទEជយTងណ

តបសននប.ថម1លតគប9តគន9តត វ

បន?Zល9ឲ-សនˆន2.ឲ-តណក9ទកមនលញរ វនងទទលរងនវករទញឲ-សវង នង ករបសណ…ន រហត:ល9 មព@តsករណ…បនsបនQបនន

ល=ន =ភ>ស[ងនយក អ

?យ 

ទហចនលញរ2ល%មតគប9តគន9ន2.ឲ-តណក9ទកសបកនចញ1&គ ។ ន កងចណយT5យរTន&ញTម លនតសន:Aងគ មយបននក.តន0.ង ( របទ& ៤.១៦ ) ។ ត1តZករណ~បនZបន;ប9គមន:ចតនX : ១. ចណយT 235U ចប9យកណតតង:នxZ ( ណតតងយត ) ។ ២. លទq?លចនករចប9យកបនង_.តជ 236 U ✴

នហ.យថម1លនល.សកតមតចនចណយTននEន2.ឲ-វទទលរង

នវករនយលយTងខGង ។ ៣. ចណយT 236 U ✴ កGយជភ1តបទញយTងសវង

នហ.យកមGងចតមនរវងតបតងន កងស?កទង1&រ

ចនចណយTរងតទសវងសZចកណZលមនទននរន2.ឲ-នក.នន0.ងនវកហចរបរង ។ ៤. ចណយTសបកនXជ1&របសណក ត1មទងបនrយណតតង1&រនXប& ។

របទ ៤.១៦

មព@តsករណ…ភ>ស[ង

កTយគ=រននត=ណ

ងHធតរវ ។ ( )

ណ.មត:ងយ.ត ? យ

ខតចលក„ជត

នណKយ`

ណ.មត:ងកTយនណKយ` នណKយ`

236

U✴

235

] ? យ ។ (ខ) សម ប

235

ក„ជនណKយ`

236

ពណ€ន

នយក អ នននណKយ` ? យ

236

U✴

235

បsរវ

អ1លជ

? យសbត ងភព 0

= ចរប នសប ។ (គ) នណKយ` កធK6 O

រង កO6យកយល1ចជត=ណ

(ក)

ងH

ធតរវ ? យ ។ (5) នណKយ` ទទ?លរង

(គ)

(\)

lkçxNÐedIm,IseRmcRbtikmµCaExS

ភ>ស[ង លទYផលទទ?លបននណKយ` មសលជងច=ន?នព>រ X នង Y មព ជ ? យន@ងណ.មត:ងព>រក„ប> ។

(ខ )

តបតកម%ជសខO អចសនតមចបនសតកងលកyខណ˜កណត9បTនណ…E ។ 5យរTន&ញTម2ម%ជតជល{យ មន5&សតប1&រ : 238U

កង5យរTន&ញTម2ម%ជត

99. 20% នង

U 0.71% ។

235

តគប9ណតតងនល•នតតវតសបយកនស;.រសតទង5ស9នPយ 238U

កeបTសនZគ%ន

បណZលឲ-មនបសបក5យរTន&ញTមននEន0.យ ។ តបតកម%ជសខOមនវវតZនXនទAតន0.យ ។ ចសណក 235U វញ វតសបយកណតតងយត

នហ.យវតតវបសបក នងបណZលឲ-មនតបតកម%ជសខO ។ នប.នគអចបន•យ

នល••នរបស9ណតតងនល•ន ន:.ម•&ឲ-វមននល••ន:ចចលនកនxZ ( ណតតងននEន€ថ ណតតងកនxZ ឬ ណតតងយត ) ននE5ណចតសបយកណតតង ( យត ) ចន 235U នក.នន0.ងយTងសនប.ម ( 2ជង5ណច តសបចន 238U ) ។ :ចននEតបតកម%ជសខO:នណ.រករបន ។



លកyខណ˜ទម & យ:

ន:.ម•&ឲ-តបតកម%ជសខOអចtបត1តZនXបន

គតតវសញក 238U

ឲ-នចញ1&

5យរTន&ញTម2ម%ជត ឬបន•យនល••នណតតងស:លបនញVញ ។ លសញក 238U នចញ1&5យរTន&ញTម2ម%ជត ជករងរមយ1បកណស9 ។ :ចននE ន កង តបតបតZ នគPក9របរ5យរTន&ញTម2ម%ជតកង4រធតស:លបន•យនល••នណតតង :ចជ តកភ&ត នបរ&ល-ម

អម ដរ

របវទ ទន ប

ទក2kន9 ជន:.ម ។ វ2&ននE តតវបននគយកនX5នវតZកងទនង.នរអក9ទរនយនកGស5 ( ចtង_នតបតកម% ) ។



លកyខណ˜ទ1 & &រ :

ន:.ម•&ឲ-តបតកម%ជសខO tបត1តZនXជបនZមនPច9គ មTស 235U

តតវមន

តចមG5ប•បរមកណត9 ស:លនគន€ថ មTសកតមត 1&នតពEនប.មTស 235U តចជងមTសកតមត ន1ល ននEណតតងអចនចញ1&មសយT T ងងយ

នហ.យមនចលន2.តបតកម%ជមយចណយT5យរTន&ញTមន?OងនទAត

ន0.យ ។ ន1លននE តបតកម%ជសខOកešប9មនតនXនទAតស:រ ។ វ2&ននE តត វបននគយកនX5នវតZកងទនង. តគប9សបកអតមច ( តគប9សបកបរមណ ) ។

៣.២ ញរអក>*?រ យញក5សអ. ក. នទគរអកទរ នរអក9ទរនយនកGស5 ឬ ចtង_នតបតកម%ចណយT ស:លនគ4<ល9រហតមក:ល9ស1ចថk គ នរអក9ទរ 5យរTន&ញTម ។ វជកសនGងសនតមចតបតកម%ចណយTជសខOចនចណយT5យរTន&ញTម ។នរអក9ទរននEកeមននទ&ជ ខ;Eកងនរងចតក5គ<សន&មយ ស:លន:.រនPយចjយទក

នពលគ ជតបភ1ស:ល?Zល9ថន1លសតមប9ឲ-

នរងចតកន:.រ ។

ខ. ទម'ងគរអកទរ ចtង_នមយយTងងយ តងនPយរបទ& ៤.១៧ ?Oន0.ងនPយ : ចង_E5យរTន&ញTម (១) Pក9តសប គកងតកភ&ត (២) សតមប9បន•យនល••នណតតង ស:លបនញVញនPយចង_E5យរTន&ញTម ។ ន កងតកភ&តមនចង_Eនយតកម% (៣) នងចង_Eតបង (៤ ) ន2.14 & រធត:ចជកត9មdTមស:លតសប ណតតងបនយTងងយ ។ តប1នបងRរទក (៥ ) ស:លsGងកត9តកភ&ត មននទ&នទកតតជក9សតមប9ន2.ឲ-មTស&នតតជក9 នង នប.ម•&ទញយកថម1លស:លភយន ខណcស:លតបតកម%ជសខOនក.តមនកង0 ។ ន ជវញតកភ&ត មនតសទប9យTងតកស9ចនទក សណ នង នបតងសតមប9ករពរ5កន2.ករកង នរងចតក កឲ-រង5ន1.ចនណតតង នងករស%&វទ-សកម%

γ ស:លនចញ1&តកភ&ត។ វជនត4មករពរ (៦)។

៤

របទ ៤.១៦

៣

គ=នសប=មព|ញនន

ករអ ទXរនយក អ (១) ចងe@Z យរ` ន>ញ`

យរ` ន>ញ`

, (២) មកភ>ត,

១

៥

(៣) ចងe@ZនយX ត , (៤) ចងe@Zមប =ង , (៥) ប=ពងន =ទ@ មតជ N`ស>នមតជ

ក16 vករពរ > ស

ក16 vកធK 6 > ឲ[

, (៦) កមស មកស ក= ព6ននមបត

វ, ទ[-

២

រ, បសក =រស> , γ នងណ.មត:ង ។

៦

គ. ករមតតពនតAដគណ9 រសបមព2តគ[ននគរអកទរ M កលណនគ1នGចចង_Eកត9មdTម (៣) នXកងតកភ&ត

បរមណណតតង

ស:លតតវតសបនPយ

កត9មdTមនក.នន0.ង ។ :ចននE តបតកម%ជសខOបនបន•យនល••ន ឬ អចšប9 ។ នប.នគនល.កចង_Eឲ-បនក1ស9 ណមយ ននEតបតកម%កeចប9ន?Z.មមន:នណ.រករ នហ.យនល••នកន9សត2 កលណនល.កចង_Eនយតកម%កន9

អម ដរ

របវទ ទន ប

សតខvស9 ។ :ចននEចង_E ( ៣ ) សតមប9ន2.នយតកម%នល••នចនតបតកម%ជសខO

នពលគន2.នយតកម%អនភ1

ចtង_ន ។ ចង_EតបងអចលចចលនPយសយតបវតZកងតកភ&ត នង អចបញ›ប9ភGមៗនវតបតកម%ចណយT ។ ចង_EតបងននEនតប.សតមប9បបត9ភ1មននទAងទត9 នងបបត9នតគEថក9ស:លនក.តន0.ងកងចtង_ន ។ ករតតត1នត-:នណ.រtបត1តZរបស9ចtង_នទងននE នងស?កន?OងៗនទAតចនចtង_ន តត វបនបញ>W 1&ចមkយ នងនPយសយតបវតZ ។ :បងនយ.ងបនកណត9សម<ល9ន\.ញថ ជម2-មណតតងតបសហល 2.5 តតវបនបនrយកងត1តZករណ~ភ&ស-ងន&មយៗចន 235U

។ ន កង:នណ.រករសនតមចតបតកម%ជសខOនPយខGនឯងមយ

មយកងចនណមណតតងទងននEតតវសតបនតសបនPយចណយT

235

ណតតង

:ចទនទAត នហ.យជនហតន2.ឲ-វ

ទទលរងភ&ស-ង ។ ករកណត9តបកបនPយ4រតបនយជន~មយ សតមប911ណ7ន51&កតមតតបតបតZករចន នរអក9ទរ គ នថរបនង_.តថ%& K ស:លកណត9នPយ ចននម2-មចនណតតង បនញVញ1&ត1តZករណ~ភស & -ង

ន&មយៗ ស:លនងបណZលឲ-នក.តត1តZករណ~បនZនទAត ។ :ចនយ.ងបន:ងនហ.យថ K អចមនតចមG5ត-

បរម 2.5 កងភ&ស-ង5យរTន&ញTម ។ នទEជយTងណកeនPយ កងតបតបតZ K គតចជងតចមGននE 1&នតពE សតកតZជនតច.ន ។ តបតកម%ជសខOtទតទង9នPយខGនឯងមយ សនតមចបនន ន1ល K = 1 ។ នតកមលកyខណ˜ននE នគ

បននយយថ នរអក9ទរន កង:ណក9កល សនតមចករ4Gប9រស9 ( Critical ) ។ ន ន1ល K តចជងមយ នរអក9ទរគនតកមករ4Gប9រស9 នហ.យនរអក9ទរšប9:នណ.រករ ។ ន1ល K 2ជងមយ នគបននយយថ នរអក9ទរន កង:ណក9កលក1លសនតមច នហ.យតបតកម%នក.តន0.ងរតសតខGង ។

ឃ. ករបញ\]កម'តអន"ភព

ក អនវត

ចនពEករបញ>Wកតមតអនភ1 តតវបនន2.ន0.ងតមរយcករនល.ក ឬ 1នGចចង_Eនយត ( ឬ ន€

កររចនសរអកទ1រនយសក/សអ

ថចង_Eបញ>W ) ស:លទនង.ននEន2.ឲ-មនបសតមបតមល:ល9ចននណតតង ស:លចលរមតបតកម%ភ&ស-ងបនZនទAត នពលគន2.ឲ-មនបសតមបតមល:ល9តចមG K ។ តប1នqប1ង9ម2-ម ( ប1ង9នចjយទក )

tYb‘ÍnedIredaycMhayTwk nig CnitaGKÁisnI

ចង_Eបញ>W

−

ចង_Eឥនqនc5យរTន&ញTម ចjយទក នរអក9ទរនយនកGស5 ស:-មរaយ ឬ ទករវនតកម សមv2ខvស9 ( :កជញ>នថម1ល

កង:ង9សរ (ឧបករណ~ន2.ឲ-ចjយ កGយនXជទក ) បន;ប9ទទល កនxZ

នXជនតន:.រនPយចjយ )

របទ ៤.១៧

គ=នសប=មប|ញនន

ទ=រងយ`ងមគបសពKននករងចម សន>កមប6ថ ពលអត

។

គH-

H.P 0978 445 767 ; 081 755 647

សប9 តប1នqប1ង9បឋម ទកតតជក9

ទកនœZ

អម ដរ

របវទ ទន ប

ថម1លស:លភយនចញ1&ករបសបកចណយT5យរTន&ញTម

:តកនxZតកភ&តឲ-មនស&តណRភ1

យTងខvស9 ។ នគបញVលស:-មរaយ ឬទកសទqន សមv2យTងខvស9តបមណ 100 atm ន:.ម•&ន2.ឲ-មTស&ន នរអក9ទរចEតតជក9 ។ ទកតតវបន:តកនxZ:ល9ស&តណRភ1 260 oC នX 270 oC បTសនZវមនហតនទ។ រ1E ទកនតកមសមv2 100 atm គ 309 oC ។ ទកស:លតតវបន:តកនxZននE កeហរតតមង9នXកន9បន;ប9ទទល កនxZមយ

រចកeន?;រថម1លកនxZននEឲ-ទកកងបន;ប9ទទលកនxZននEតតង9ប1ង9នខ‘ន

នទ.បទកចEតតជក9

នហ.យហរតត0ប9មកចtង_នវញ ។ :ចននE :នណ.រវវតZន~ចនលនបទមយ ន€ថតប1នq(១) ស:ល?Oន0.ង នPយចtង_នតបតកម% តប1នqប1ង9បឋម នង បន;ប9ទទលកនxZ ស:លន កងននEថម1លចណយT សបGងជ ថម1លកនxZ ។ ថម1លកនxZននE កeបនZ:នណ.រតតមង9នXតប1នq (២) នPយតប1នqប1ង9ម2-ម ។ ទកកងបន;ប9ទទលកនxZហតន ស&តណRភ1 260 oC ននEន2.:នណ.រតមតប1នqប1ង9ម2-ម មននទ&នXបងល

នតកមសមv2 12. 5 atm ។ ចjយទក

tYb‘Ín នហ.យកeកជនញ.សន

កងកង:ង9សរ (Con-

denser ) នទ.បនតកយមកកeតត0ប9មកកន9បន;ប9ទទលកនxZវញនPយ4រសប9មយ ។

tYb‘Ín ន2.ឲ-អល9សទ-

ណទរវល នហ.យអល9សទណទរឲ-ជចរនZ5គ<សន& ។ :ចននE នPយsGងកត9តប1នq (២) ថម1លកនxZចន ទក សបGងជថម1ល5គ<សន& ។ ចtង_នតបតកម%ចននរងចតក5គ<សន&

នតប.ថម1លអតមទ&មយរបស9សនវAតមនមTស 550 kg

នហ.យនតប.កងមយចថkនវបរមណឥនqនcចណយT 30 g ។

៣.៣ ភយស9ង យញក5សអ. ន ន1លចណយTត4ល ( មនចននមTសតចជង 20 ) 1&ររម?OគនXជចណយT2kន9មយ លនននE

តតវបននគន€ថ ភយស-ងនយនកGស5 ( Nuclear Fusion ) ។ សបGក1&តបតកម%ភ&ស-ង

ចនចណយT2kន9

តបតកម%សនយគចណយTសនតមចបនសតន ស&តណRភ1ខvស9ខGង ( រប9aន5ងr ) បTនណ…E ។ មនសតយTង ននEនទ នទ.បចណយTត4លអចទទលថម1លតគប9តគន9 ន:.ម•&ជនEកមGងចតមននចញន50ចតត 4Zទចរវង ចណយTវជ>មនទង1&រ នហ.យ?<គកងចណយTថ%& ។ នហតននE នទ.បនគន€តបតកម%ននEម-TWងនទAតថ តបតកម%

NASA របថតនន មពZអទត[ ថតកFនថŠទ>

= ងកពល ១៩ ធ0 ១៩៧៣កF ង ឡ 0 កបស

ទ , >ពកសធកល6ក 5 កល6

ទ>៣ នងកល6 ចងកមកយ អ1លកមប6

នសc បងqញព>ទសcន>យភព ? យ

ងច= កណ ទសcន>យភពជកមច6ន 0

នន ណ ត[អ1លបន s តកភងមពZអទ 6 ក 6តកឡ6ងជមបម ត> គ. ករលតអវង ជង

588 000 km

អទត[ ។

ព>នផQរបសមពZ -

កនxZចណយT ។

កង2ម%ជត តបតកម%ភយស-ងនយនកGស5 tបត1តZនXន កងផ_យ ( :ចជ ត1Eអទត- ) នហ.យ

តបភ1ថម1លរបស9ផ_យទងននEបណZលមក1&តបតកម%ននE ។

ក. ភ"យសAងក " ងមពNអទតA "

តគប9តរទង5ស9 ថម1លរបស91កវនក.តន0.ងតមលនភយស-ង។ តបសហល 90% ចនតរ

រប9បញVលទងត1Eអទត-?ងស:រ នក.តនវភយស-ងចន5&ត:សសន ។ ចសណកតរចស9ៗមយចនននទAត នក.ត នវភ&ស-ងចនន5ល-ម ឬ ធត2kន9ជង:ចទនទAត ។ តរនក.តន កងតបន9ស:លមនចណEនវ51;11កយTង2ន2ងចន2ល& នងឧស%ន ។ លកyខណ˜យងចបច9 T 1&រ តតវសតបននក.តន0.ងមនតបតកម%ភយស-ងន កងតរអចtទតទង9ថម7

1លរបស9វ : (១) ស&តណRភ1តតវសតខvស9តគប9តគន9 ( តបសហល 10 K សតមប95&ត:សសន ) ស:ល5នញzWត ឲ-ថម1លស&ននទចចនចណយT?;កបន;ក5គ<សន&វជ>មនšEចតមនគ0នXវញនXមករបស91កវ ខណcស:ល 1កវជល9ទង<ចគ នង (២) :ង9ស&នតចនចណយTតតវសតខvស9តគប9តគន9ធន5តតខvស9មយចនករជល9ទង<ចគ។ សចតបតង-តបតង ( Proton-proton cycle )

គជនសរ&មយចនតបតកម%នយនកGស5ប&ស:លនជ•ថ

បនង_.តថម1លរនPEកងត1Eអទត- នងផ_យ:ចទនទAតស:លសបរ5&ត:សសន ។ ករបងRញទងមលចនសចតបតង-តបតង ឲ-ន\.ញថ តបតងបនរមបញVលគបនជ ?ង9អល9jមយ នង បTស&តតង1&រ នPយបនញVញថម1ល 25 MeV ន កងលន ។ ជjនជក9aក9កងសចតបតង-តបតង គ

1 H  1H 1 1



2 D  0e  ν 1 1

អម ដរ

នង

របវទ ទន ប

1H  2D 1 1



3 He  γ 1

( ៤ .១ .៤២ )

ស:ល D តណងឲ-:នតរ&យTម ជ5&សតបមយរបស95&ត:សសន មនតបតងមយ

នង ណតតងមយន កង

ចណយT ( នគកeអចសរនសរ?ងស:រជ 2 H ) ។

តបតកម%ទ&1រ& គនក.តន0.ងជបនZទងភយស-ង 5&ត:សសន-ន5ល-ម នងភយស-ងន5ល-ម-ន5ល-ម:

1 H  3 He 1 2

ឬ



3 He  3 He 2 2



4 He  0 e  ν 2 1 4 He  2 1 H  2 1

ថម1លស:លបនរនPE គតតវបន:កជញ>នជ:បងនPយករស%&j_មT (

)

បTស&តតង

នង ណតទ&ណ

(ណតទ&ណន50ចតតនច ) :ចស:លអចនងន\.ញ1&សម&ករ ។ ករស%&j_មTគតតវបនតសបយTងឆប9រហស នPយឧស%នបសណ…ន :នចEនហ.យស&តណRភ1របស9វនក.នន0.ង ។ បTស&តតង រម?Oជមយនង ន50ចតតង បនង_.តឲ-មនបនrយករស%&j_មT ស:លតតវបនតសបតមលPប9?ងស:រនPយឧស%ន ន កងបTន%នសង9ទ& សមTតបTនណ…E ។ នXជយTងណ ណតទ&ណនស;.រសតទង5ស9មនន2.5នZរកម%ជមយនងរបធតនទ នហត:នចE នហ.យ វកeចកនចញ1&តរ នPយ:កជញ>នតបសហល 2% ចនថម1លស:លបននក.តន0.ងជមយនងវ ។ ថម1លរនPEតបតកម%ភយស-ងនយនកGស5ទងឡយននEតតវបនន€ថ សទមTនយនកGស5តបតកម%ភយស-ង

( Thermonuclear fusion reaction ) ។ តគប9សបក5&ត:សសន( Hydrogen bomb ) បន?;Eន0.ងជ:បង កងឆ ១៩៥២ គជឧទហរណ~ចនសទមTនយនកGស5តបតកម%ភយស-ងមយស:លមនអចតគប9តគងបន ។

ក. គរអកទរភ"យសAង "

ក អនវត សរអកទ1រភយ

ថម1លយTងនតច.ននល.សលប9តតវបនបនញVញន កងតបតកម%ភយស-ង ស:លអចមនលទqភ1

8ង

?<ត9?<ង9ថម1ល សតមប9នគលបណងជតបនយជន~ន នល.ស?ន:&បនយTងសនម•.ម ។ ករខតខតបងសតបង យTងនតច.នគ ចប9ន?Z.មន2.ឲ-មនកររ&កបនតម.ននវករតគប9តគងបនមយ នងនរអក9ទរសទមTនយនកGស5 ស:ល អចតគប9តគងបន ( នរអក9ទរអនភ1ភយស-ង ) ។ ភយស-ងស:លអចតគប9តគងបន ជញក‚ប9តតវបន នគន€ថ តបភ1ថម1លយTង2ប?ត 1&នតពEថ តបភ1ឥនqនcស:លអចនតប.បនរបស9វ គ ទក ។ន ក ង ទក2ម%តមនទក2kន9 ( D2O ) 0.01% ស:លងច?Zល9:នតរ&យTមចបច9 សតមប9ន2.សនយគកនxZចណយT រ& ឯតទ&ទ&យTម អចន2.1&ល&ចម2ម%ត នPយមនចប9ចណយ5ស9នតច.នន0.យ ។ នប.កលណនគអចសនតមច សនយគ 4g ចន 4 He នគទទលបនថម1ល 100 000 kWh ។តបសននប.តបតកម%កនxZចណយT(ភយស-ង 2 នយនកGស5) អចតតត1នត-បន ននEមjសមតទនងកGយនXជតបភ1ថម1លមននចE5ស9ចនពEមនសO។ ?;យ1&តបតកម%ភ&ស-ងនយនកGស5 ?លត?លន ន1លបញVប9ភយស-ងចនចណយT5&ត:សសនគ សវត•ភ1 ( គ%ន សកម%ភ1វទ-សកម%ន5ល-ម ) :ចស:លបនបងRញកងសម&ករ ៤ .១.៤២ ។ តបតកម%ភយស-ង ស:លអចទទលនជគជយយTងនតច.នតបក:ន កងសណង9 នរអក9ទរអនភ1 ភយស-ងជប9ទក9ទងនXនង :នតរ&យTម ( D ) នងតទ&ទ&យTម ( T ) ស:លសទqសតជ5&សតបចន5&ត:សសន ។ តបតកម%ទងននEគ

2D  2D 1 1

នង

2D  2D 1 1

 

3 He  1 n 2 0

Q = 3. 27 MeV

3T  1 H 1 1

Q = 4. 03 MeV

អម ដរ

2 D  3T 1 1

របវទ ទន ប



4 He  1 n 2 0

Q = 17. 59 MeV

បញRWមយកងចនណមបញRWជនតច.ន ន កងករបនថម1ល1&ភយស-ងនយនកGស5គ នហតករណ~ ស:លតតវសតមនជយជនEនល. កមGងចតមនគ0រវងចណយT?;កបន;ក5គ<សន&1&រ មនន1ល1កវរម?Oគ ។ 8

ន:.ម•&ឲ-ចណយTន ជតគ ចបច9តតវមនកនxZខGងណស9 ស&តណRភ1តតវនក.នន0.ង:ល9 10 K ស:លន2.

ឲ-ន50ចតតងតតវនចញ1&ចណយT ។ ល{យចណយT-ន50ចតតង ស:លទទលបនន€ថ បG4% (Plasma) ។ ន:.ម•&ឲ-តបតកម%ភយស-ងអចនក.តមនបនតតវឲ-ចននចណយTកងបG4% កងមយខតមឌមននតច.ន ។ :នចE នគតតវ បសណ…នបG4% មននយថ ន2.ឲ-វមកជតគ កងនថរនវaមយតគប9តគន9 ។

៣.៤ ភគល43តបឋម ពក- « atom (អតម) » មក1&ពក-តកចថ « atomos »

មននយថ «ស:លមនអចបសបក

បន » ។ កងន1លមយ គនតស:លថអតមគមនអចបសបកនXជធត?Oន?Oងៗ ន2.ឲ-1កនគយល9ន\.ញថ វគជ ភគលតបឋម ។ របកគនហ.ញន ន:.មសតវតOរ~ទ& ២០ បនបងRញឲ-ន\.ញថ អតម គ មនសមន បឋមននEនទ បTសនZមន តបតង ណតតង នង ន50ចតតងជធតបង_តបស9វ ។ រហតមក:ល9ឆ ១៨៣២ 5កតបជdរបវទ„បននម.លន\.ញថ ភគលតធត?Oទងប&ននEjក9:ចជបឋម 1&នតពE នល.កសលងសតណតតងនសរ& 1កវគនទAងទត9យTងតបនស.រ ។ នទEជយTងណកeនPយ តទសZ&Pច9នPយស0កថ%&ៗ នងស:លបន នក.តន កងឆ ១៩៣៧ ភគលតថ%&ៗជនតច.នតតវបនរកន\.ញន កង1ន42 ស:លទក9ទងនXនងករជល9 ទង<ចរវងភគលតស:លបន4<ល9 ។ ភគលតថ%&ៗទងននEគ មនលកyណc1ឋតនថរនទ នហ.យនងមនកនGE − 23

ជ&វតខG&ខGងណស9 គន ចននGE1& 10

−6

s នX 10

s ។

រហតមក:ល9ឆ ១៩៦០ 5កតបជdរបវទ„jក9វ&វក9នPយ4រចននយTងនតច.ន នងភ1ន?Oងៗគ ចនភគលតនតកមអតម ស:លបនរកន\.ញ ។ កល1&៣០ឆមន របវទបនន2.ឲ-មនករនជ•ននល•នយTង 54Vរ-ន កងចនណE:ងរបស9នយ.ង51&រចនសមvនqចនរបធត នPយទទល4<ល9ថភគទង5ស9 ( នPយ នល.កសលងសតន50ចតតង ?តង នងភគលតមយចននតច ) គនក.តន0.ង1&ភគលតយTងតច ស:លន€ថ

កក ( Quarks ) ។ ឧទហរណ~ តបតង នងណតតង គមនបឋមយTងតបត-កO បTសនZគជតប1នqត1ស:នកក យTងតចចនង‘ត ។

៣.៥ បស-ទតង 3ងអង>*-ភគល43តញ%&ងៗ

កងឆ១៩២០ 5កតបជdរបវទ„ខងតទសZ& ?លន5នត:Aនមររ&ស ឌ&នរក (Paul Adrien Maurice

Dirac) ( ១៩០២-១៩៨៤ )

PAUL ADRIEN MAURICE DIRAC ( ១៩០២-១៩៨៤ ) ឌ>ករ

បនផsលនវវភគទនយ`ង

កមច6នស=កƒ ភវឌlរបវទ កល ធតវទ

ងទចនង

កO6យបនឈ0Zពន

រងKនណអបល ងឆ 0 0 = ១៩៣៣ ។

បន5ភវឌ‡បណកត4យមយចននមកនចកង9ទច

នPយបនបញVលនវតទសZ&

ន2Aប1នសស ។ តទសZ&ឌន& រក1ន-ល9បនយTងនជគជយនវន:.មកនណ.តចនរងលរបស9ន50ចតត ង នង មTមTង9 មTនញទចរបស9វ ។ ជទនX នងទនក9ទនងយTងតជលនត•ចនតទសZ&ឌ&នរក គថ តគប9ៗភគលតទង5ស9

1កវន&មយៗមន5ង9ទ&ភគលតមយ នPយមនមTស:ចភគលត បTសនZមនបន;ក?;យ ។ឧទហរណ~ 5ង9ទ& ភគលតរបស9ន50ចតតងគ បTស&តតង មនមTស 0. 511 MeV/c2 នងមនបន;កវជ>មន 1.6 × 10

− 19

C។

ជទនX នយ.ងកណត95ង9ទ&ភគលតចនភគលតមយនPយ សញzWបរន 1&នល.នមតZសញzWចនភគលតននE ។ ឧទហរណ~ សម<ល9ថ

p

បងRញថជ 5ង9ទ&តបតង នហ.យ

តងឲ-បTស&តតង ។

ν

គជ5ង9ទ&ណតទ&ណ ។ ន កងនសAវនžននE កត9

បTស&តតងតតវបនរកន\.ញនPយ កល9 អន9ឌរសន ( Carl Anderson ) កងឆ១៩៣២ នហ.យ

ន កងឆ១៩៣៦ នaកបនšEពនរងន9ណសបលសតមប94ច:របស9នaក ។

តមតបតបតZ តគប9ភគលតទង5ស9ស:លបន4<ល9 មន5ង9ទ&ភគលតមយយTងជក9aក9 ។ ក ង ចនណមករនល.កសលង គ?តង នង ណតតល9 1&5ង ( Neutral Pion 1កវគ ខGនឯង ។

π0 )

ស:ល5ង9ទ&ភគលតរបស9

អម ដរ

របវទ ទន ប

៣.៦ ញមសង 3ងករចប>ញ%Bមន របវ3*Cភគល43ត តទសZ&:បងស:ល1ន-ល951&2ម%ជតចនកមGង តតវបនន2.ន0.ងន កងឆ ១៩៣៥ នPយ5កតបជd

របវទ„សញ>WតជបTន ហន:គ យTកវT ( Hideki Yukawa ) ( ១៩០៧-១៩៨១ )

គជករខតខតបងសតបង

មយស:លនឲ-គត9šEពនរងន9ណសបលន ន1លនតកយមក ។ ន:.ម•&នងយល9បន51&តទសZ&យTកវT កណត9 :បងគមនតបនយជន~ណស9ស:លថ អតម1&រអចបនង_.តជសមvនqកវT0ង9នPយករបZរន50ចតតង ។ ន

កងករបងRញសបបទនន.បចន5នZរកម%ន5ន0.ចតតមTនញទច ស:លតបjក9តបសហលគស:រគថ ភគលត?;ក

5គ<សន&ន2.5នZរកម%នPយករបZរ?តងមយ ។ យTកវTបននតប.តបស9នវគនត:ចគននE សនˆ1ន-ល91&កមGង

HIDEKI YUKAWA,

របវទ

ជនជតជប`ន (១៩០៧-១៩៨១)

នយនកGស5នPយសណននវភគលតថ%&មយ ស:លបនបZរនPយនយនកG5ងន កងចណយT បនង_.តជកមGងខGង

( The strong force ) ។ ម-TWងវញនទAត គត9បនបងRញថ ស:នសមត•ភ1ចនកមGង ( រយcចមkយស:ល កមGងអចនក.តមន [ range of the force ] ) គតចស9សមមតតនងមTសចនភគលតននE នហ.យគត9បន

យ` កវ` បនឈ0ZពនរងKនណអបល

1„ករថមTសនងមនតបសហល 200 :ងចនមTសន50ចតតង ។ 1&នតពEសត ភគលតថ%&ននEនងមនមTសន

ព>ករឋតកFរបសក សង ។ របថត

« meso » ស:លមននយថ « កណZល » ។

ងឆ 0 0 = ១៩៤៩ សមNបករពពណ€ន

= ងកធK6ករកនZ យ` កវ` ព ឆ0 = ១៩៥០

ថតកF ង 0

ងករ យលX យរបស 0

គត កFស លវទ លX យ ឡក= បW

(Columbia University )

ចននGEមTសចនន50ចតតង នងតបតង នទ.បវតតវបននគន€ថ នមសង [ meson ] ( មក1&ពក-តកចថ ន កងករខតខតបងសតបងមយសនˆចងលភសZតងករ1„កររបស9យTកវT របវទបនចប9ន?Z.ម

សសងរកនមសង នPយករ51&ករស%&ចននaហcធត ស:លចងចលក ងបរយកសចនស?ន:& ។ ន កងឆ ១៩៣៧ កល9 អន9ឌរសន ( Carl Anderson ) នងសហករ& បនរកន\.ញភគលត មយមនមTស 106

MeV/c2 តបសហល 207 :ងចនមTសន50ចតតង ។ នទEជយTងណកeនPយ ករ1ន42បនZបន;ប9បងRញ ថ ភគលតន2.5នZរកម%នខrយខGងណស9ជមយរបធត នហតននEនហ.យមនអចបនង_.តកមGនយនកGស5បន នទ ។ 4•នភ1នង•ងskល9ននEបននថ.ឲ-?សនវគនតជនតច.ន1&សណក95កតទសZ&នស.ថ ទងននEគជ នមសង 1&រទ&ចទ1&គ មនមTសយTងត4ល ។ ននEគជគនតមយស:លបន5Eអងន កងឆ ១៩៤៧ ជមយនងរបក គនហ.ញ 1&នមសង ( The pi meon [ π ] ) ( ឬន€យTងខGថ & 1&5ង [ The pion ] ) នPយ នសស&ល

tjន9 នŸសវTល ( Cecil Frank Powell ) ( ១៩០៣-១៩៦៩ ) នង 5សនsAលន ( Guiseppe P. S. Oc-

chialini ) ( ១៩០៧-១៩៩៣ ) ។ នមសងត4ល ( The lighter meson ) តតវបនរកន\.ញជ:បងនPយ

អន9ឌរសន ( ស1ចថkតតវបនន€ថ មយ5ង ) មនតតមសតកមGង5នZរកម%នខrយ នងន50ចតតមTនញទច បTនណ…E នហ.យមនន:.រតន កងកមGង5នZរកម%ខGងនទ ។ 1&5ងមនប&ខសៗគ



នង

−

តតវគនងភ1ចនបន;កទងប& :

មនមTស 139. 6 MeV/c

នហ.យ

π , π −

តបសហល 2. 6 × 10

។ ភគលត

π0

មនមTស 135. 0 MeV/c ។ ភគលត

1&5ង នងមយ5ង ជភគលតមនលនងមនសប9យTងខGង ។ ឧទហរណ~ −8

នង

π−

មនរយcន1លរស9ន

s បសបកនXជមយ5ង នង5ង9ទ&ណតទ&ណ ។ មយ5ងនPយមនរយcន1លរស9ន

2. 2 µs បសបកនXជន50ចតតង ណតទ&ណ នង5ង9ទ&ណតទ&ណ ។ ករបសបកបនZបន;ប9គ

π−  −  ν − −   e  ν  ν ៣.៦ ទកមន ភគល43ត ក. ហមដង "

ភគលតទង5ស9 នល.កសលងសត?តង អចចណត9តកមនXជ1&រ1ក2ៗគ jត:ង នង ល&បតង

តសបនXតម5នZរកម%របស9វ ។ ភគលតស:លន2.5នZរកម%តមកមGងខGង តត វបននគន€ថ jត:ង

( Hadrons ) ។ នគសចកjត:ងជតបនភទនទAតគ នមសង ( Meson ) នង បរ&យTង ( Baryon ) នXតម

មTស នងកររងលរបស9វ ។ តគប9នមសងទង5ស9ស:លបន4<ល9 បសបកជចងនតកយនXជ ន50ចតត ង បTស&តង ណតទ&ណ នង?តង ។ 1&5ងជនមសងត4លស:លបន4<ល9 មនមTសតបសហល 140 MeV/c2 នងរងល 0 ។ មយនទAតគ K នមសង មនមTសតបសហល 500 MeV/c2 នងរងល 0 ស:រ ។

អម ដរ

របវទ ទន ប

តរង ៤.៣.១ ភគលតមយចនន នងលកណ! បសពកវ នមតZ តបនភទ

lIbtug

5ង9ទ&

មTស

នD%Eភគលត សញzW ភគលត ( MeV/c2 ) ក ឡចមត:ង ក ឡចមត:ងណ. មទ>ណ យ ង

រយcន1លរស9ន

L

Lτ S

សខន9ៗ

(s)



0.511

លនងសប9

νe

νe

< 7 eV/c2

លនងសប9

−





105.7

ν

ν

< 0.3

ត ( tau )

τ−

τ

1 784

ត-ណ.មទ>ណ

ντ

ντ

< 30

ព> ង

π+

π−

139.6

2.60 × 10

π0

ខGនឯង

135.0

0.83 × 10

−

493.7

1.24 × 10

K0 S

0 K S

497.7

0.89 × 10

K0 L

0 K L

47.7

5.2 × 10

យ ងណ.មទ> ណ

ទតមង9បសណក

2.20 × 10

−6

e−

(1)

νe

ν

លនងសប9

< 4 × 10

− 13

µ−νµ ντ , e−νe ντ

លនងសប9

haRdug emsug

ក ង

−8

µ+ νµ

− 16

2γ

−8

µ+ νµ , π+ π0

− 10

π+ π− , 2π0

−8

ខGនឯង

548.8

< 10

η'

ខGនឯង

958

2.2 × 10

មប]តង

p

938.3

លនងសប9

ណ.មត:ង

n

939.6

920

ឡ=T

Λ0

Λ0

1 115.6

−1

2.6 × 10

−

1 189.4

−1

0.80 × 10

Σ 0

1 192.5

−1

6 × 10

1 197.3

−1

1.5 × 10

Ξ 0

1 315

−2

2.9 × 10

អ ត

)arIy:ug

ស N`

Σ0 Σ ស ក ក

−

Ξ0

Σ

− 21

− 10

η π + π−

p π− , n π0 p π0 , n π+ Λ0 γ n π−

− 10

Λ 0 π0

1 321

−2

1.64 × 10

Ω

−

Ω

1 672

−3

0.82 ×10

Λ0 → n + π 0

2γ , 3π

− 10

ងប=អណ ព>រអចក តNនកឡ 6 6ង ។

− 10

− 20

−

p π− , n π0 NននXយថទម

e∓ νe , 3π0 π ± ∓ νµ

p e−νe

(1) សNHល : កF ងជ? រឈរកនZ 1ចជ 0

Λ0 → p + π− នង

Σ

− 18

π±

− 10

Λ 0 π−

− 10

Ξ 0 π0 , Λ 0 Κ

−

ងករ’ងកនZប= អណ ព>រអ1លអចក 6តNនគ. 0

អម ដរ

របវទ ទន ប

បរ&យTង ( Baryon ) មនមTស2ជង ឬនស%.មTសតបតង ( នD%Eបរ&យTងមននយថ « 2kន9 » កង

ភ4តកច ) នហ.យរងលរបស91កវជនចVកលមនតចមGមនគត9នទ ( 1/ 2 ឬ 3/ 2 ) ។ នPយនល.កសលងសត

តបតងនចញ តគប9បរ&យTងទង5ស9បសបកន កងរនបAបមយ ស:ល?លត?លចងនតកយមនតបតងមយ ។ ឧទហរណ~ បរ&យTងស:លតតវបនន€ថ − 10

តបសហល 10 − 10

Ξ ហ&នភរង( Hyperon )បសបកនXជ Λ0 មយ ន កងរយcន1ល

s ។ បន;ប9មក Λ0 បសបកនXជ តបតងមយ នង π− មយ ន កងរយcន1លតបសហល 3 ×

s ។

ខ. លបត"ង

ល&បតង ( Liptons ) ( មក1&ពក-តកចថ « Liptos » មននយថ « តច » ឬ « ត4ល » ) ជ

តកមមយចនភគលត ស:លមនចសណកកង 5នZរកម%នខrយ ។តគប9ល&តងទង5ស9មនរងល 1/ 2។?ង9ស:ល រប9បញ>លកងតកមននEមន ន50ចតតង មយ5ង ណតទ&ណ ។

ខស1&jត:ង ចននចនល&បតងស:លបន4<ល9គមនតច ។ នន1លថ%&ៗននE 5កវទ„4tសZនជ•ថ ល&បតងមនតតមសតតបមយបTនណ…E ( ន&មយៗមន5ង9ទ&ភគលតមយ ) : ន50ចតតង មយ5ង ត នងណតទ&ណមយភ>ប9វន&មយៗ :

  −

e νe

− ν

τ ντ −

តល&បតង ( The tau lipton ) តតវបនរកន\.ញកងឆ ១៩៧៥ មនមTសតបសហល1&រ:ងចនមTសតបតង ។ នទEជយTងណកeនPយ

ណតទ&ណមនមTសតបសហលសន- គជករនពលនស.ៗតបស9ចក1&តបត-កOភ1

ស:លន50ចតតងណតទ&ណមនមTសមនសន-នទគតបសហល 3 eV/c2 ឬ 1 / 180 000 ចនមTសន50ចតតង។

៣.៧ ចEប>រក ចនយមយរបស9ច{ប9រកr គមន4រcសខន9កងករសកr1&ភគលតបឋម ( ?ង9តគE ) ។ នទEជ យTងណ ករ11ណ7ន1&រន ទ&ននE បនង_.តន0.ងនPយគ%នលកyណcជតទសZ&នទ

បTសនZវតត វបនគតទនPយ

ភសZតងជនតច.នស:លស?កនល.1ន42ន~ ។

ក. ចនMនបរយD"ង ច{ប9រកrចនចននបរ&យTងតបប9នយ.ងឲ-:ងថ :របណបរ&យTងមយបននក.តន0.ងន កងតបតកម% ឬបសបកមយ 5ង9ទ&ភគលតមយកeបននក.តន0.ងស:រ ។ 1ត7មនននEអចឲ-នយ.ងអចកណត9ចននបននPយ ច{ប9រកrចននបរ&យTង 

ករកណត9ចននបរ&យTង : B = + 1 សតមប9តគប9បរ&យTងទង5ស9 , B = − 1 សតមប9តគប95ង9ទ&បរ&យTង

នន B = 0 សតមប9ភគលតន?Oងៗទង5ស9 ។ :នចE ច{ប9រកrចនចននបរ&យTង បនសថGងថ :របណ តបតកម%នយនកGស5 ឬ ករបសបកនក.តន0.ង ?លបកចននបរ&យTងមនលន នស%.នង?លបកបននបរ&យTងន នតកយន1លនក.តលន ។ ឧទហរណ~

p  n



p  p  n  p

នយ.ងន\.ញថន 5ង<តបតករមនតបតង នងណតតង ននEចននបរ&យTងសរបគ 1 + 1 = 2 នហ.យន 5ង< កនក.តមនតបតង1&រ ណតតងមយ នង5ង9ទ&តបតងមយ ននEចនយបរ&យTងសរបគ ( 2 × 1 ) + 1 – 1 = 2 :នចE 2 = 2 តសបតមច{ប9រកrចននបរ&យTង ( ន1លខGEនគន€ថ បន;កបរ&យTង ) ។

ខ. ចនMនលបត"ង ច{ប9រកrចននល&បតង 

ទងននEគជច{ប9ប&ស:លជប9ទក9ទងនXនងចននល&បតង នហ.យស:លមយសតមប9 តបនភទមយ

ចនល&បតង ។ ច{ប9រកrចនន ន50ចតតង-ល&បតង សសមZងថ ?លបកចនចននន50ចតតង-ណតតងមនន1ល តបតកម% ឬ ករបសបកតតវសតនស%.នង?លបកចនចននន50ចតតង-ល&បតងបន;ប91&តបតកម% ឬ ករបសបក ។

អម ដរ

របវទ ទន ប

ន50ចតតង នងន50ចតតង-ណតទ&ណ កណត9នPយចននន50ចតតង-ល&បតងវជ>មន Le = + 1 , 5ង9ទ& ល&បតង e

នង

νe

កណត9នPយចននន50ចតតង-ល&បតង Le = − 1 នងតគប9ភគលត:ចទន?Oងៗ

នទAតមន Le = 0 ។ ឧទហរណ~ 1នត-ករបសបកណតតង



p  e

−

νe

មនបសបក ចននន50ចតតង-ល&បតងគ Le = 0 បន;ប91&ករបសបកវគ Le = 0 + 1 + ( − 1 )

= 0 ។ :នចEចននន50ចតតង-ល&បតង គតតវបនរកr ។ វគមន4រcសខន9ស:លចថ ចននបរ&យTងគ តតវសតបនរកr ។ មនបសបក B = + 1 នហ.យបន;ប91&បសបក B = + 1 + 0 + 0 = + 1 ។

តបjក9តបសហលគស:រ ន ន1លករបសបកមយទក9ទងនXនងមយ5ង ចនន មយ5ង-ល&បតង

គតតវបនរកr ។

µ−

នង

νµ

តតវបនកណត9នPយ Lµ = + 1 ។ 5ង9ទ&មយ5ង

µ+ នង ν

កណត9នPយ Lµ = − 1 នង តគប9ភគលតន?OងៗនទAត Lµ = 0 ។ ជចងនតកយ ចននត-ល&បតង តតវបនរកr នហ.យកចVករតសន:Aងអចន2.បនចនពE

៣.៨ ភគល43តញGស

τ ល&បតង

បន គ

Lτ

នងណតទ&ណរបស9វ ។

3ងច H ញGស

ភគលតជនតច.នតតវបនរកន\.ញន កងឆ ១៩៥០

គបននក.តន0.ងនPយ5នZរកម%នយនកGស5ចន

1&5ងជមយនងតបតង នង ណតតង កងបរយកស ។ តកមចនភគលតននEគ ភគលត

Κ , Λ

នង

សអងនXនល.ករបងRញ1&លកyណcមនtបតកត&កង?លតកម% នង ករបសបករបស91កវ នហ.យនPយនហត ននEនទ.បនគន€ថ ភគលតនtសZន ( ភគលតចសមGក ) ( Strange particles ) ។

ភ1មនtបតកត&មយចនភគនtសZនគថ ជនចVកល1កវបនង_.តនវ?លត?ល1&រ។ ឧទហរណ~ ន

ន1ល1&5ងមយនXទង<ចជមយតបតងមយ ភគលតនtសZនណត1&របននក.តន0.ងយTងតបក:ឲ-តមសម&ករ

π−  p

មយវញនទAតតបតកម%

π−  p



K 0  0

K0  n

បងRញ1&ភ1មនធGប9នក.តមន នទEប&

ជវនល%.សនងច{ប9ស:លធGប9បន:ង នហ.យថម1លរបស91&5ងមនតគប9តគប9តគន9សតមប9ករន?Z.មតបតកម% កeនPយ ។ ទក9ទននXនងករ1ន-ល91&ភ1មនtបតកត&ទងឡយចនភគលតនtសZន

ច{ប9មយស:លបនន€

ថ ច{ប9រកrនtសZន បនបងRញខGនន0.ង ជមយនងចននកង9ទច ( quantum number ) S ថ%&មយ ស:ល តតវបនន€ថ ចនននtសZន ។ ចនននtសZនចនភគលតមយចននតតវបនឲ-ន កងតរង ៤.៣.៦ ។ ?លត

?លទង1&ចនភគលតនtសZនគតតវបន1ន-ល9នPយកណត9 S = + 1 ចនពEភគលតមយ នង S = − 1 ចនពE ច{ប9រកrចនននtសZន 

ភគលត:ចទនទAត ។ តគប9ភគលតស:លមនសមនជនtសZន គតតវបនកណត9នPយចនននtសZន S = 0 ។ ច{ប9

រកrនtសZន ( The law of conservation of strangeness ) សសមZងថ :eរបណតបតកម%នយនកGស5 ឬ

ករបសបកមយបននក.តន0.ង ?លបកចនននtសZនមនន1លលនបននក.តន0.ង តតវសតនស%.នង ?លបកចនន នtសZននតកយលននក.តន0.ង ។

៣.៩ កក ស1ចថkននE នយ.ងបន:ងថ តបតង នងណតតងមនសមនជភគលតតគEនទ មនយថគរស1ចថk1&

តបតង នងណតតងគជតទសZ&ស:លថ1កវ?Oន0.ង1&ភគលតងយជងវ ន€ថ កក ( Quark ) ។

ន កងឆ ១៩៦៣ សហ_ល សមន ( Murray Gell-Mann ) នង ចច ហOច & ( George Zweig)

បនPក9សនណ.នPយឯករជ-ថ jត:ង មនធតបង_តគE ។ តមរយcគររបស91កគត9 តគប9jត:ងទង

5ស9គជតប1នqស:ល?Oន0.ងនPយ ធតបង_តគE1&រ ឬ ប& ស:លន€ថ កក ។ សហ_ល សមន បនខV&ពក-កក 1&សង_ត9ពក-. “Three quarks for Muster Mark” ន កងនសAវនžរបស9

James Joyce

នD%E

Finnegans Wake ។ ន កងគរន:.ម 1កវគជតបនភទប&ចនកក ស:លបនកណត9នPយនមតZសញzW u, d

អម ដរ

របវទ ទន ប

នង s ស:លតតវនងនD%EតមលPប9 5ប ( up ), នPន ( down ) នង 4យ:~នវTយ~ ( sideways ) ( ឬ ស1ចថk ន€ជទនXថ នtសZន [ strange ] ) ។

តរង ៤.៣.២ លកណ! បស ក#ក នង អងទក# , ក

តរង ៤.៣.៣

kVak

សមសភពក#កននហដ'(ងជរដច*ន

PaKl¥it π+ π− + K K K0

smasPaB kVak

emsug

du ud

su us sd

árIy¨ug p n Λ0 + Σ Σ0 − Σ Ξ0 − Ξ − Ω

នD%E

ចនន

បន;ក

បរ&យTង

នtសZន

ឆម

បតថម

ថប

5ប

នtសZន

−1

ឆម

បតថម

ថប

1 3 1 3 1 3 1 3 1 3 1 3

2  e 3 1 − e 3 1 − e 3 2  e 3 1 − e 3 2  e 3

នPន

1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2

ចនន

ឆម

បតថម

ថប

uus uds

sss

ចនន

រងល

នD%E

dss

ចនន

នមតZសញzW

uud udd uds

dds uss

ចនន

Gg´TkI Vak

នមតZសញzW

រងល

បន;ក

បរ&យTង

នtសZន

5ង9ទ&5ប

u

5ង9ទ&នtសZន

s

5ង9ទ&ឆម

c

−1

5ង9ទ&បតថម

b

−1

5ង9ទ&ថប

t

1 3 1 − 3 1 − 3 1 − 3 1 − 3 1 − 3

d

2 − e 3 1  e 3 1  e 3 2 − e 3 1  e 3 2 − e 3

5ង9ទ&នPន

1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2

−1

−

សមសភ1ចនតគប9jត:ងទង5ស9បន:ងន ន1លស:ល សហ_ល សមន នង ចច ហO ច & បនន2. បងRញឲ-ន\.ញថ គររបស91កវអចបញ>Wក91&លកyណc1នសសបនយTងន1ញនលញនPយច{ប94មញzប& : ១. នមសងនក.តន0.ង1& កកមយ នង5ង9ទ&កកមយ ស:លឲ-ចននបរ&យTងរបស9វនស%. 0 :ចបនតតមវ ។ ២. បរ&យTងនក.តន0.ង1&កកចននប& ។ ៣. 5ង9ទ&បរ&យTងនក.តន0.ង1&5ង9ទ&កកចននប& ។

ÉksarBieRKaH -9,

ÉksarkñúgRsuk 1> rUbviTüafñak;TIbBa©b; PaK2 exmryankmµ RksYgGb;rMCati 2> rUbviTüafñak;TI11 PaK3 RksYgGb;rMCati-saFarNrdæRbCamanitkm<úCa 3> viTüasaRsþ rUbviTüafñak;TI12/ RksYgGb;rM yuvCn nigkILa e)aHBum<eday RKwHsßane)aHBum< nig EckpSay/ qñaM2010 4> segçbemeron-kMENlMhat; rUbviTüa12 PaK2/saklviTüal½yPUminÞPñMeBj mhaviTüal½yviTüasaRs ed)a:tWm:g;rUbviTüa/niBn§eday Tag )a:g nig hg; suIm/eroberogeday C½y favI 5> kMENlMhat;rUb12 PaK5/Ehn kUy ( RUPP )

ÉksarbreTs

6. _Physics_Serway_7th_Edition. 7. Serway & Jewett,Physics for Scientists and Engineers,Brooks Cole 6 th Edition,2004.