Schuttersbrief 003 (2004 07 31) by Davy Goedertier

SCHUTTERSBRIEF Onregelmatig maar frequent verschijnend e-mailblad als ideeënbus, discussieforum en actieprogram voor het schutterswezen in het Nederlandstalige gebied van de EGS Nummer 3 – Maastricht, zaterdag 31 juli 2004 Redactie-adres SB-redactie, p/a Franciscus Romanusweg 6-B, 6221 AE Maastricht telefoon (met voicemail): 043 - 325 76 62; vanuit het buitenland: 00.31.43.325 76 62 mobiel: 06.42 58 70 04 fax : (00.31) (0)43. 310 04 06 e-mail: redactie@schuttersbrief.nl --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

INHOUDSOPGAVE: Colofon en Actiepunten, blz. 72 respectievelijk blz. 73 Van de redactie. Inzake ‘failures’, anonieme e-mails, virusmeldingen en nepmailing, blz. 74 - 75 Correspondentie inzake ‘De Garde Civique in België en Nederlands Limburg’ (1), blz. 76 - 78 Correspondentie inzake ‘Wetenschappelijk onderzoek van het schutterswezen’ (1), blz. 79 Correspondentie inzake ‘De bakermat van het schutterijwezen’ (1), blz. 80 - 81 Correspondentie inzake ‘Het Limburgs Schutterstijdschrift’ (1), blz. 82 Correspondentie inzake ‘De vrouw in het schutterswezen’ (1), blz. 83 - 84 Correspondentie inzake ‘De niet-militaire schuttersuniformen’ (1), blz. 85 Correspondentie inzake ‘Het SB-redactiebeleid’ (1), blz. 86 Correspondentie inzake ‘EST 2006: het Europees Schutterstreffen 2006 te Heeswijk, gemeente Bernheze’ (1), blz. 87 Correspondentie inzake ‘Verschijning van de Schuttersbrief’ (2), blz. 88 - 90 Correspondentie inzake ‘Leerstoel voor het schutterswezen’ (2), blz. 91 Correspondentie inzake ‘Websitewedstrijdens’ (3), blz. 92 Recensie (03): het jongste nummer van De Gildetrom (2de kwartaal 2004), blz. 93 Recensie (04): een allercharmantst jubileumboekje b.g.v. 100 jaar Schutterij St.-Joseph te Stein, blz. 94 Vraag en antwoord, blz. 95 - 97 Voortgang van de diverse actiepunten, blz. 98 - 100 Verzendlijst van de Schuttersbrief en Doorlopend gebruikte afkortingen, blz. 101 respectievelijk blz. 102 -----------

COLOFON SCHUTTERSBRIEF. Onregelmatig maar frequent verschijnend e-mailblad als ideeënbus, discussieforum en actieprogram voor het schutterswezen in het Nederlandstalige gebied van de EGS. Nummers 1 en volgende. Maastricht, 19 juni 2004 - heden. Met de e-mailing Schuttersbrief (SB) worden bij tijd en wijle meegezonden: de zogeheten ‘SB-Bijlagen. Werkdocumenten voor het schutterswezen’. De SB-Bijlagen verschijnen ten minste tweemaal per jaar. Zowel de SB-nummers als de SB-Bijlagen voorlaatste bladzijde van elk SB-nummer.

worden GRATIS verstrekt: zie de verzendlijst op de

Daar de aan de uitgave van de SB-nummers en SB-Bijlagen verbonden kosten vooralsnog gehéél worden betaald uit particuliere middelen, verzoekt de SB-redactie U om een vrijwillige bijdrage o.v.v. ‘Donatie’ te storten op de (voorlopige) bankrekening 85 88 27 298 t.n.v. Alfr. Disch te Maastricht. Voor Uw zéér gewaardeerde gift, hoe gering ook, zegt de SB-redactie U bij voorbaat hartelijk dank! Alle (!) eventuele door de SB-redactie verkregen meeropbrengsten zijn bestemd voor: 1) betaling van de installatie-, abonnements- en webmasterskosten van de vanaf september 2004 operatieve SBinternetsite; 2) oprichting en instandhouding van een onafhankelijke geschiedwetenschappelijke adviesraad die zich (o.a.) bezighoudt met de kwaliteitsbewaking van de Schuttersbrief en de SB-Bijlagen; 3) oprichting en instandhouding van de SB-stichting ter administratieve en andersoortige ondersteuning van de SB-redactie; 4) diverse actiedoeleinden die vermeld staan in dit nummer van de Schuttersbrief alsmede vermeld zullen worden op de toekomstige SB-website; 5) uitgave van zowel de Schuttersbrief als de SB-Bijlagen in printen/of drukvorm.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Digitale en schriftelijke post ter publicatie wordt naar onderwerp gerubriceerd en vervolgens in strikt chronologische volgorde van binnenkomst opgenomen in de Schuttersbrief. Veelgebruikte afkortingen worden verklaard op de laatste pagina van elk SB-nummer. De Schuttersbrief heeft een doorlopende paginering. Het is aan alle schuttersorganisaties en hun redactie(s) in binnen- en buitenland toegestaan, de Schuttersbrief - zij het uitsluitend digitaal en zonder winstoogmerk - geheel, gedeeltelijk of in samenvattende zin te reproduceren. -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Wilt U ook GRATIS en RECHTSTREEKS de Schuttersbrief ontvangen? Laat dit dan m.v.v. Uw volledige naam, Uw woonadres en Uw e-mailadres weten aan redactie@schuttersbrief.nl. -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Redacteurs: 1) Alfred Disch;

voor diens adres zie het Redactie-adres, vermeld op de 1ste pagina van elk SB-nummer;

2) vacature(s). © Copyright: SB-stichting (i.o.), Maastricht, MMIV. - 72 -

ACTIEPUNTEN Voor het gehele werkgebied van de EGS Een topdrie van schutterswebsites (met prijs) binnen elke koepelorganisatie Een stichting voor periodieke uitgave van schutterijhistorische boeken Een Commissie Wetenschappelijk Onderzoek Schutterswezen (C.W.O.S.) Een leerstoel voor het schutterswezen Een e-mailblad voor (elk taalgebied binnen) de EGS Op elk EST een perscentrum, een informatiestand voor het publiek en een tentoonstelling

Voor het Nederlandstalige EGS-gebied meer in het bijzonder Nauwere samenwerking tussen de Nederlandse en Vlaams-Belgische schuttersfederaties (Zie SB-nummer 1, blz. 8-9) Krijgt het Interfederatief Overleg meer body? (Zie andermaal het SB-nummer 1, blz. 8-9) Naar een (nog) betere samenwerking tussen de diverse koepelorganisaties in Vlaams België (Hierover is een SB-artikel in voorbereiding) Het Limburgs Schutterstijdschrift moet blijven! (Zie SB-nummer 1, blz. 19-21, en SB-nummer 2, blz. 59) Help de SVS mee aan haar eerste 1.000 Vrienden! (Zie o.a. dit SB-nummer, blz. 99) Geef Uw steun aan de zwaar getroffen schutterij St.-Sebastianus te Oost-Maarland! (Zie het hier voorliggende SB-nummer, blz. 99) ----------VERZOEK AAN ALLE CORRESPONDENTEN Gelieve per brief en per e-mail steeds slechts één onderwerp te behandelen. Dat vergemakkelijkt aanzienlijk de rubricering van de correspondentie in de Schuttersbrief (SB). In principe worden alle ingekomen brieven en e-mails geplaatst in de SB, ook indien ze van dezelfde persoon en van dezelfde datum zijn. Bovendien wordt voor elk nieuw aangedragen onderwerp een nieuwe SB-rubriek geopend. - 73 -

VAN DE REDACTIE (2) Inzake ‘failures’, anonieme e-mails, virusmeldingen en nepmailing Sinds de verschijning van het 1ste nummer van de Schuttersbrief (19.6.2004) ontvang ik ook heel wat andersoortige e-mailtjes dan mijn bedoeling is. Die ‘oogst’ van ruim een maand laat zich voorshands onderscheiden in vier categorieën. De eerste categorie of soort bestaat uit de zogeheten ‘failures’, d.w.z. e-mails waarvan het ‘Mail Delivery System’ zelf al aan de SB-redactie laat weten dat de betreffende e-mails niet worden afgeleverd en derhalve aan de afzenders worden geretourneerd. Ik heb me door terzake deskundigen laten vertellen, dat de ‘failures’ kunnen (!) veroorzaakt zijn door het alom vermaledijde verschijnsel spam. Uiteraard blijft de inhoud van de onderhavige e-mails aan de SB-redactie als ‘niet-ontvanger’ geheel onbekend. Heel jammer ook voor de afzenders, want die hebben - naar ik vermoed - op een correcte wijze zich slechts bij de SB-redactie willen aanmelden voor gratis en rechtstreekse toezending van de SB. Ze lopen dus een blauwtje en het 1ste van de beide navolgende staatjes vermeldt hun naam c.q. e-mailadres dan ook haast symbolisch in de kleur blauw. Ik kan slechts hopen, dat de betreffende afzenders nogmaals zullen proberen digitaal contact op te nemen met de SB-redactie en anders op het lumineuze idee zullen komen van de mogelijkheid van een telefonische aanmelding dan wel aanmelding per fax of gewone post. Aan de SB-lezers vraag ik bij deze om - indien een of meer van de hier bedoelde e-mailadressen hun bekend voorkomen - de betreffende personen en/of verenigingen te willen verwittigen van e.e.a. en/of me op de hoogte te willen stellen van het mij nog onbekende woonadres resp. adres van vestiging. Tot de tweede en grootste categorie behoren de meeste mailtjes. Het zijn e-mails waarvan de afzenders (d.w.z. zowel individuen als verenigingen) hun e-mail volkomen leeg of nagenoeg blanco laten en bijgevolg zelfs hun adres niet noemen. Dat kan misschien gebeurd zijn uit louter gemakzucht dan wel geschied zijn vanuit de gedachte dat de afzenders menen dat enkel en alleen vermelding van hun emailadres in het ‘briefhoofd’ voldoende zou zijn om in aanmerking te komen voor automatische toezending van de SB. Dat laatste is dan een misvatting. Ook zij lopen een blauwtje. Het spijt me voor hen, maar ik heb géén zin noch de tijd om mezelf met nóg meer administratieve bezigheden op te zadelen. Vermelding van volledige naam en volledig adres is toch wel het minste dat je van de afzender bij aanmelding mag verwachten! De derde categorie betreft de e-mails die een virus bevatten, dan wel e-mails waarvan de bijgevoegde bijlage verziekt is door een virus. In het laatste geval open ik uiteraard niet de bijlage. Dat doe ik sowieso al niet, als de afzender mij verdacht voorkomt (zie ook de na-volgende categorie) en/of niet zijn adres noemt dan wel als het antivirussysteem van mijn PC ‘virus found in message’ meldt. Mijn vertrouwen in de medemens is evenwel nog steeds zó groot, dat ik niet op voorhand ervan uitga dat de onderhavige afzenders mij een loer willen draaien. [Vandaar dat hun naam i.c. e-mailadres eveneens in het 1ste staatje vermeld staat, echter wél met het digitaal gebruikelijke rode uitroepteken voor virus.]. Van de andere kant moeten zij er begrip voor opbrengen, dat ik mijn PC-bestand in bescherming wens te nemen door hun geïnfecteerde mailing subiet van het scherm te verwijderen. Gratis en rechtstreekse toezending van de SB kunnen de hier bedoelde afzenders dan ook vooralsnog op hun buik schrijven. De vierde en gelukkig kleinste categorie bestaat uit e-mails, afkomstig van kwaadwilligen. De negatieve kwalificatie ‘nepmailing’ is te zacht uitgedrukt, wanneer deze soort mailing ook nog voorzien blijkt van een virus. De nepmailing vermeldt uiteraard geen adres of anders een voor mij niet of nauwelijks te verifiëren adres in binnen- of buitenland. De berichtgeving bestaat niet zelden uit wartaal in het Duits, Engels of Nederlands, maar kán ook in uiterst ‘correcte’ stijl zijn - 74 4

opgesteld. Natuurlijk vermeld ik hierbeneden de naam i.c. het e-mailadres van de tot deze categorie horende lieden duidelijkheidshalve in het rood en in een apart overzichtje. Ik hoop van harte, dat deze van het vrije woord misbruik makende figuren t.z.t. hun gerechte straf, van welke aard dan ook, niet zullen ontlopen! Alfabetisch overzicht (1) 01) abakker@kngu.nl 02) anitakessels@hetnet.nl 03) baadjou@hetnet.nl 04) Bussen.schutten@Wolmail.nl 05) dj_tiesto1000@hotmail.com 06) eringe@hetnet.nl 07) e.van_geldrop.cell@med.vu.nl 08) firewall@opglabbeek.be ? 09) f.thijssen@home.nl 10) ghess@elmos.de 11) ghostview@cs.wisc.edu ? 12) gjmpeeters@home.nl ! 13) ginewine_adem@hotmail.com ! 14) glamourboy8@hotmail.com ? 15) gs-code-review@ghostscript.com ! + ? 16) gs-view@ghostgum.com.au ? 17) hans_hesen@hotmail.com 18) hans.sijbers@home.nl 19) Henny.vanewijk@wanadoo.nl 20) hfam.janssen@hetnet.nl 21) hgteeuwen@home.nl ! 22) h1728-fb@accor-hotels.com ! 23) ietje_strit@hotmail.com ! 24) info@postserfaus.com ! 25) info@schuttersgilde.nl 26) ikaandorp@hetnet.nl 27) jmu@helden.nl ! 28) joostschouten@zonnet.nl 29) juutj24@hotmail.com ! 30) kamegame7@hotmail.com ! 31) kellyekhart@hotmail.com ! 32) kermisfavos@hotmail.com ! 33) kevkind@hotmail.com !

34) laylilith@hotmail.com ? 35) lindedolfijnen@zonnet.nl ? 36) lola@sexnet.com ? 37) maartje1987@hotmail.com ! 38) marc.willems@opglabbeek.be 39) marly_k@hotmail.com ! 40) marjon_kisses@hotmail.com ! + ? 41) martensj.martens@srl.nl 42) mathieuvermeulen@cs.com ! 43) mat.nellen@freeler.nl 44) mbongersbocu@freeler.nl 45) misskiss_girl@msn.com ? 46) mouth_loves_sanne@hotmail.com ? 47) ph.nibbering@lumc.nl ! 48) pket@oce.nl ? 49) r.a.de_paus@lumc.nl 50) rene.maessen@tiscali.nl 51) r.vermaaten@hotmail.com ? 52) sanne_bloemen@hotmail.com 53) schreven35@zonnet.nl 54) super_girl_474@hotmail.com ? 55) superharekiet@hotmail.com ? 56) support@symantec.com ! + ? 57) suraya3@hotmail.com ? 58) s.verstraeten@hetnet.nl 59) toffels@lweo.nl 60) toonholt@myplanet.nl 61) ulrichsk@t-online.de 62) yvonne.roelofs@oifdg-unimaas.nl ! 63) wardwonder@hotmail.com ? 64) wca_lok@hotmail.com 65) wiet.driessen@hetnet.nl 66) willempie1991@hotmail.com ?

Alfabetisch overzicht (2) 01) annemarie_hemmen@hotmail.com: wartaal 02) msikkers@hotmail.com: wartaal 03) noreply@paypal.com: wartaal

04) theevissie@hotmail.com: wartaal 05) trommele@xs4all.nl: wartaal + virus

Overigens sluit ik niet uit, dat â&#x20AC;&#x2DC;sommigeâ&#x20AC;&#x2122; in het 1ste staatje genoemde personen en bedrijfjes (met name die waar ik een vraagteken bij geplaatst heb) thuishoren in het 2de staatje. Ik hou me aanbevolen voor nadere informatie over hen en over het in het 2de staatje genoemde vijftal. Tegen voormeld vijftal heb ik inmiddels een klacht ingediend, niet alleen bij de betreffende provider (voor zover die te traceren is) maar ook bij de Officier van Justitie. Wordt vervolgd? ----------- 75 5

Alfred Disch

CORRESPONDENTIE inzake ‘De Garde Civique in België en Nederlands Limburg’ (1) AAN: De Heer John Soeteman, auteur van het onlangs verschenen jubileumboek over de schutterij St.-Joseph te Stein Maastricht, zaterdag 3 juli 2004 Geachte Heer Soeteman, Vorige week vrijdag (25 juni) werd het door U geschreven jubileumboekje ‘Schutters Historie van Stein’ uitgegeven. In het ‘Voorwoord’ op blz. 3 van dat boekje vraagt U Uw lezers om ‘aanvullende gegevens’. Aanvullende gegevens die ‘dan’ - zo deelt U mede - ‘in de toekomst verwerkt kunnen worden’, naar ik aanneem, door U en/of door anderen in een volgende publicatie over de Steinder schutterijhistorie. Gaarne wil ik bij deze mij een meer algemene opmerking veroorloven die niet alleen voor U van belang kan zijn maar zeker ook voor hen die voornemens zijn in de nabije toekomst een boekwerkje of een tijdschriftartikel te schrijven over het schutterswezen in een voormalige of nog bestaande Belgische (!) dan wel Nederlands-Limburgse (!) gemeente. Die algemene opmerking betreft namelijk een schutterlijk verschijnsel waarover nauwelijks iets door vroegere en tegenwoordige amateur- en beroepshistorici gepubliceerd is. Ik doel op het publiekrechtelijke (dus bij Wet geregelde!) fenomeen ‘Burgerwacht’ in de betekenis van ‘Garde Civique’. In België kondigde de Grondwet van 1831 de oprichting aan van de zogeheten Garde Civique (Franstalig) of Burgerwacht (Nederlandstalig) binnen elke (!) gemeente van het een jaar tevoren (1830) tegen Nederland in opstand gekomen land. Deze ‘Garde Civique’ alias ‘Burgerwacht’ was niet anders dan de pendant of tegenhanger van de destijds in Nederland bestaande Dienstdoende Schutterij (in elke grote gemeente) en Rustende Schutterij (in elke kleine gemeente). Over de Dienstdoende Schutterij en de Rustende Schutterij - ook al in de vakliteratuur stiefmoederlijk behandelde onderwerpen - zal ik in een volgende e-mail nadere gegevens verstrekken. De Garde Civique alias Burgerwacht heeft in elke Belgische gemeente bestaan tot 1921 en, wat Nederland aangaat, alléén in (op twee na) alle (!) Limburgse gemeenten (dus ook in Stein!) en wel gedurende de periode 1831-1867. Zij had een eigen uniform en omvatte: a) dienstplichtigen die geen legerdienst verrichtten; b) vrijwilligers. Het zal U wellicht bekend zijn, dat in 1830 héél Limburg was overgelopen naar het opstandige België. Uitzondering daarop vormden slechts twee gemeenten, t.w. de vestingstad Maastricht en de onder haar kanonnenvuur gelegen gemeente Sint-Pieter. Met andere woorden: de Nederlandse provincie heeft negen jaar lang (1830-1839) slechts bestaan uit een tweetal gemeenten, zijnde Maastricht en Sint-Pieter. Deze twee gemeenten hebben dan ook nimmer een Garde Civique gehad. De anno 1830 nog aanwezige Dienstdoende Schutterij van Maastricht en Rustende Schutterij van Sint-Pieter verdwenen in hetzelfde jaar ‘vrijwillig’ (lees: onder druk van de Maastrichtse vestingcommandant, luitenant-generaal Dibbets) van het toneel. Toen België in 1839 van haar provincie Limburg (waarvan Hasselt de hoofdstad geworden was) de oostelijke helft weer moest afstaan aan Nederland, deed zich het volgende staatsrechtelijke curiosum voor. In plaats van onmiddellijk opgeheven te worden (wat toch zéér voor de hand had gelegen), werd de Garde Civique - toch een Belgische instelling! - in de ‘nieuwe’ Nederlandse provincie Limburg (= het huidige Nederlands Limburg) bij Wet gehandhaafd! Waar dus overal

- 76 6

elders in ons land nog steeds Dienstdoende en Rustende Schutterijen waren, ontbraken die alleen in Limburg. Pas met ingang van 1 januari 1868 werd de Garde Civique overal in Nederlands Limburg opgedoekt. Eerst toen, per zelfde datum, werd in deze provincie de zogeheten 2de Schutterijwet (uit 1827) wederom van kracht. In Maastricht, Roermond, Sittard en Venlo keerde de Dienstdoende Schutterij terug en in de overige gemeenten (inclusief Sint-Pieter) de Rustende Schutterij. Wat weten we nu precies over de Garde Civique in Nederlands Limburg tijdens de periode 1831 -1867 en in Vlaams België gedurende het tijdvak 1831-1921? Eigenlijk maar bitter weinig! Vandaar mijn dringende vraag aan U, mijnheer Soeteman: ga eens na of laat eens nagaan, wat er zoal aan bronnenmateriaal in het gemeentearchief te vinden is over de ooit ook in Uw eigen gemeente bestaan hebbende Garde Civique. Hetzelfde wil ik ook vragen aan anderen die zich verdiepen in lokale en regionale schutterijhistorie. Misschien dat daarbij het navolgende tevens van enig nut kan zijn. Enkele door mij geraadpleegde bronnen betreffende de Garde Civique in Nederlands Limburg. ALGEMEEN 1) Alfr. Disch: Topografische overzichtslijst van de voormalige en huidige schutterijen - inclusief schuttersgilden en schietsportverenigingen - in Limburg (NL), vanaf ±1350 tot heden. Een leidraad voor schutterijhistorisch onderzoek in de Nederlandse provincie Limburg. Series: SB-Bijlagen. Werkdocumenten voor het schutterswezen. Deel 1. Maastricht, 19 juni 2004. Passim staat vermeld, welke gemeenten een Garde Civique hebben gehad. 2) L.F.G.P. Schreuder en C.J. van Maanen: Handleiding bij de uitvoering der Wet van 11 April 1827. Utrecht 1868. Van belang is hier de integrale tekst van het Koninklijk Besluit waarbij de Garde Civique in de provincie Limburg m.i.v. 1.1.1868 werd opgeheven. ARCEN EN VELDEN 3) Gemeente-archief Arcen en Velden: a) de inventarisnummers 3080-3089 = Inschrijvingsregister van de Garde Civique 1830-1839 (zijnde 10 deeltjes); b) de inventarisnummers 3090-3099 = Alfabetische lijsten der ingeschrevenen voor de Garde Civique 1830-1839 (eveneens 10 deeltjes). BAEXEM 4) Gemeentelijk Archief Heythuysen: Archief van de voormalige gemeente Baexem, meer speciaal stukken betreffende de Garde Civique, 1830-1839. BEEK 5) Gemeentelijk Archief Beek. In het archief van de gemeente Beek vond ik tot mijn verbazing in het geheel géén inventaris-stukken, speciaal gewijd aan het onderwerp ‘Garde Civique’. Misschien, dat in andere inventaris-stukken voormeld onderwerp wél in zijdelings verband aan de orde komt. GEULLE 6) Gemeentelijk Archief Meerssen: archief van de voormalige gemeente Geulle, inventarisnummers 8 en 16 (inzake de Garde Civique), aangehaald bij Oberndorff en Niesten 1994 (zie hierbeneden), eindnoot 41 op blz. 199. 7) Th.Oberndorff en M. Niesten: Meerssen. Impressies uit het rijke verleden van een jonge gemeente. Meerssen 1994 (blz. 188-189). De Garde Civique van Meerssen werd bij Raadsbesluit van 19.11.1830 opgericht. Tot kapitein benoemde men d.d. 3.2.1831 een zekere P.Ramaekers, die aanvankelijk weigerde, maar die enige maanden later (11.6.1831) de benoeming alsnog aanvaardde. Tot 2de luitenant werden twee personen aangesteld ter vervanging van P.Janssen en L.Pijpers die wél bij hun weigering bleven

- 77 7

HULSBERG 08) Gemeentelijk Archief Heerlen (gehuisvest in het Thermenmuseum): Archieven van de voormalige gemeente Hulsberg (1776-1953), meer speciaal de inventarisnummers 3026-3027 [= stukken inzake de Garde Civique]. KERKRADE 09) Gemeentelijk Archief Kerkrade: de inventarisnummers 4694-4712; cf. in dat verband Driessen 1986, blz. 230-231. 10) J.F.Driessen: Inventaris van de archieven der gemeente Kerkrade 1795-1946. Kerkrade 1986. Zie de paragraaf ‘Schutterij en Burgerwacht’ op blz. 230-231. MEERSSEN 11) Th.Oberndorff en M. Niesten: Meerssen. Impressies uit het rijke verleden van een jonge gemeente. Meerssen 1994. Zie het paragraafje ‘Burgerwachten, nachtwachten en veldwachters’ op blz. 188-190 met eindnoten 40 t/m 46 op blz. 199. Blijkens blz. 189 was er voor het kanton Meerssen een ‘conseil cantonnal de la garde civique’, waarvan graaf de Geloes [dat zal m.i. wel die van het kasteel te Eijsden geweest zijn] de voorzitter was. 12) Gemeentelijk Archief Meerssen: inventarisnummer 3642 [= diverse stukken betreffende de Garde Civique, 1830-1833]. SCHIMMERT 13) Gemeentelijk Archief Heerlen (gehuisvest in het Thermenmuseum): gedeponeerd Archief van de voormalige gemeente Schimmert (1782-1935), meer speciaal de inventarisnummers 1936-1939 [= stukken inzake Garde Civique, Landweer en Landstorm] SITTARD 14) W.H.Paquay: ‘Sittard op de tweesprong’ in Simonis e.a. 1971, blz. 305-317. (Simonis e.a. 1971 = A.H.Simonis e.a.: Sittard, historie en gestalte. Sittard 1971). Blz. 313: commandant van de Garde Civique was kapitein Jan Hendrik Arnoldts. 15) Sittard Stad: J.Daniëls (‘Geschiedenis van Junggesellen tot Aenjelökkesj’; 2 afl.), meer speciaal in de editie van 18.9.1988, blz. 6-7. Deze bron (kolom 3, met ill.) weet te melden, dat de ‘kleding [van de Garde Civique of Burgerwacht] bestond uit een zwart leren broek, een blauwe kiel, afgezet met rode tressen. Op het hoofd droeg men een sjako met een hoogte van 33 centimeter. Deze werd in de volksmond al spoedig kachelpijp genoemd. De burgerwacht was bewapend met een geweer en patroontas. Onvermogende leden kregen hun uitrusting van de gemeente, de beter gesitueerde Sittardenaren moesten zelf voor de kosten opdraaien.’ WEERT 16) J.Henkens en J.van der Velden: Daar komen de schutters. [Titelpagina: ‘75 Jaar Kantonnale Schuttersbond Eendracht Maakt Macht te Weert, 1896-1971’]. Weert 1971. Volgens deze bron (blz. 54) zou de schutterij St.-Antonius te Altweert (1862-1940 en 1955-heden) zijn ontstaan uit de Garde Civique van de gemeente Weert. Echter, een bewijs voor die bewering wordt door de beide auteurs niet geleverd. Ging het overigens om leden en/of om oud-leden van de Garde Civique die het initiatief namen tot de oprichting? Met vriendelijke groeten, Alfred Disch. ----------- 78 8

CORRESPONDENTIE inzake ‘Wetenschappelijk onderzoek van het schutterswezen’ (1) AAN: De Heer Professor Dr. A.J.A. (Arnoud-Jan) Bijsterveld, bijzonder hoogleraar ‘Cultuur in Brabant’ aan de Universiteit van Tilburg Fragment (Zie ook blz. 91)

Maastricht, 15 juli 2004 Geachte Heer Bijsterveld, Zie de twee bijgaande SB-nummers, met name blz. 62-63, meer speciaal het paragraafje ‘Een Brabantse School?’ Zoudt U op dat paragraafje eens willen reageren? Met vriendelijke groeten, Alfred Disch.

VAN: De Heer Arnoud-Jan Bijsterveld Fragment (Zie ook blz. 88 en 91) Tilburg, 15 juli 2004 Geachte Heer Disch, Ik ben blij dat U ook het boekje van Theo Ellerman signaleert en recenseert. Het gaat misschien wat ver om van een Brabantse School te spreken, nu bij mij één onderzoekster (mw. Jette Janssen-Beij) aan een promotieonderzoek werkt en de heer Ellerman als bijdrage daaraan één van de door mw. Janssen geselecteerde tien plaatsen voor zijn rekening nam. In de komende jaren verwacht ik vooralsnog geen nieuwe initiatieven voor meer onderzoek naar schuttersgilden, in ieder geval niet in het kader van mijn leerstoel. Mijn mogelijkheden om onderzoek te entameren zijn beperkt en die richten zich de komende jaren op een ander thema. Ik zal wél mijn best doen om initiatieven van anderen om wetenschappelijk onderzoek naar het schutterswezen te doen waar mogelijk te ondersteunen. Met vriendelijke groet, Arnoud-Jan Bijsterveld.

AAN: De Heer Arnoud-Jan Bijsterveld Fragment Maastricht, 15 juli 2004 Geachte Heer Bijsterveld, De door mij (meer vragenderwijs) veronderstelde ‘Brabantse School’ zag en zie ik ook mede i.v.m. de activiteiten van Uw Zuid-Brabantse collega Roland Renson en diens ‘leerlingen’. Met vriendelijke groeten, Alfred Disch. ----------- 79 9

CORRESPONDENTIE inzake ‘De bakermat van het schutterijwezen’ (1) VAN: De Heer Piet Hermans, beleidsadviseur cultuur van de gemeente Weert, oud-mederedacteur van het Limburgs Schutterstijdschrift Fragment (Zie ook blz. 90) Weert (Lb.), 17 juli 2004 Dag, Alfred. Wat mij in SB-nummer 2 aansprak was een zinsnede in het artikel van Drs. Karijn Delen op pagina 60. Zij meldt daar, dat Alfred Disch aanwijzingen heeft gevonden voor het eerder ontstaan (dan de tweede helft van de 13de eeuw) van schutterijen in Italië. Wetende op welke zorgvuldige wijze jij omgaat met bronnen, zullen deze aanwijzingen redelijk concreet zijn. Ik ben dan ook zeer benieuwd naar de aard en achtergrond van jouw aanwijzingen. Met vriendelijke groet, Piet Hermans.

AAN: De Heer Piet Hermans Maastricht, 21 juli 2004 Beste Piet, Mevrouw Delen heeft in het door jou aangehaalde artikel het terecht over ‘aanwijzingen’ die ik heb gevonden over de vermoedelijk níet Vlaamse maar waarschijnlijk wél Italiaanse oorsprong van het schutterijwezen in Europa. Héél begrijpelijk dat jij nu zeer benieuwd bent naar die aanwijzingen. Het zijn er uiteindelijk drie geworden. Ik geef ze je bij deze puntsgewijs en in chronologische volgorde. Tegelijk zal ik iets vertellen over de aard en achtergrond van mijn aanwijzingen, want ook dáár vraag je naar. 1) Aanvankelijk dacht ik - evenals zovele andere schutterijonderzoekers - op grond van Dr. Theo Reintges’ proefschrift ‘Ursprung und Wesen der spätmittelalterlichen Schützengilden’ [= Oorsprong en wezen van de laatmiddeleeuwse schuttersgilden] (Bonn 1963), dat de schutterijen of schuttersgilden het eerst waren ontstaan in het oude Vlaanderen tijdens de tweede helft van de 13de eeuw. We hebben het dan over de jaren 1251 t/m 1300 en over het gebied dat vandaag de dag samenvalt met het uiterst noordwestelijke deel van Frankrijk en met Zuidwest-België. Mij frappeerde het, dat al in de alleroudste bronnen de oud-Franse term ‘compai(n)gnie’ voorkomt als synoniem voor (schutters)gilde. Ook Reintges maakt er melding van, maar hij schenkt er - in schrille tegenstelling tot de termen ‘gilde’ en ‘schutter(ij)’ - geen bijzondere aandacht aan. Ik ben me daarentegen gaan afvragen uit welk (taal)gebied het woord compagnie oorspronkelijk afkomstig is, en ik kwam - met behulp van enkele etymologische woordenboeken - erachter: Italië! Een eerste aanwijzing. 2) Terug naar Reintges, want nu wilde ik toch wel eens weten wat hij precies over het middeleeuwse schutterijwezen in Italië te melden had. En dát is eigenlijk slechts één enkele betekenisvolle zin: Das italienische Schützenwesen, dessen genuesische Schützen einstmals eine grosse Berühmtheit erlangten, hat überhaupt keine Spuren hinterlassen [= ‘Het Italiaanse schutterij-wezen, waarvan de schutters uit Genua eertijds een grote vermaardheid verwierven, heeft totaal geen sporen achtergelaten’] (blz. 68, bovendien - heel opmerkelijk voor Reintges! - zonder bronvermelding). Het betreft hier mijns inziens mogelijk een boude bewering van Reintges en misschien - 80 10

wel zeker boud als we zo aanstonds de gegevens van mijn derde en laatste aanwijzing in ogen-schouw nemen. Ondertussen was en ben ik zo vrij om nagenoeg alle door Reintges genoemde argumenten ten faveure van diens ‘Vlaamse these (stelling)’ aan te wenden voor een pleidooi ten gunste van mijn eigen ‘Italiaanse hypothese (veronderstelling)’. Reintges wijst namelijk zeer terecht op een aantal factoren die hebben geleid tot het ontstaan van de eerste Schützengesellschaften gegen Ende des 13. Jahrhundert in Flandern [= ‘schutterijen tegen het einde van de 13de eeuw in Vlaanderen’] (blz. 72), en die mede van invloed geweest zijn op de verdere verspreiding van het schutterijwezen. Zo noemt hij onder meer: de opkomst van de kruisboog en het sterk toegenomen gebruik van dat schietwapen sinds de Kruistochten (belangrijkste factor!) en de opkomende macht der steden en - daarbinnen - die van de handels- en ambachtsgilden meer in het bijzonder. Maar - zo vroeg en vraag ik me af - hoeveel eerder hadden die ontwikkelingen niet reeds in Italië een hoge vlucht genomen? Ook qua economische voorspoed en technische vooruitgang deden in die tijd bepaalde delen van het Apennijns schiereiland beslist niet onder voor het welvarende graafschap Vlaanderen! [Natuurlijk gaven / geven beide voorgaande aanwijzingen géén grond om er de stelling op te baseren dat ‘dus’ de oorsprong van het schutterijwezen niet in Noordwest-Europa maar ten zuiden van de Alpen gezocht moet worden. Doch wél enige grond om Reintges’ onderhavige beweringen in twijfel te trekken. Het sterke punt in Reintges’ these was, dat hij en zijn medestanders zich konden beroepen op de tot dusver oudst bekende bronnen m.b.t. het schutterijwezen, derhalve op Vlaamse bronnen. Bij mij rees echter de vraag: hoe lang nog?] 3) Soms moet een onderzoeker het écht hebben van een toevalstreffer. En warempel, het geluk lachte me vrij recentelijk toe. Een derde - en ditmaal méér dan sterke! - aanwijzing werd mij aangereikt door enkele professoren en wetenschappelijke medewerkers van het ‘Leerstofgebied cultuurwetenschappen’ aan de Open Universiteit van Heerlen (Lb.). Van hun hand verscheen - nota bene al in 1989 - een 310 bladzijden tellend boekwerk (A4-formaat), getiteld De middeleeuwse stad, als deel 4 in de boekenreeks Van Babylon tot Brugge. Pre-ïndustriële stedelijke cultuur van de mediterrane tot de Atlantische Wereld; eindredactie: Dr. H.Th. van Veen; disciplineleiding: Prof. Dr. H.S. Versnel. Uit de Leereenheid 38 (blz. 71-91) van het onderdeel Florence: opkomst, bloei en ondergang van een middeleeuwse stadstaat (blz. 17-143) citeer ik het navolgende letterlijk van blz. 74: Een andere belangrijke organisatievorm van de popolo waren de parochiaal georganiseerde compagnie del popolo (schutterijen) onder hun gonfalonieri (banierdragers). Omstreeks 1250 waren er twintig van zulke compagnieën, in 1306 negentien en later ten slotte zestien, waarvan de gonfalonieri - op den duur als ‘de Zestien’ regelmatig bij de besluitvorming van de signoria waren betrokken. Mijn aanvankelijke hypothese (veronderstelling) heeft allengs het karakter aangenomen van een these (stelling). Bij gelegenheid zal ik een nadere toelichting geven bij bovenstaand citaat, melding maken van de bronnen die ten grondslag liggen aan het gestelde in het citaat, en ook mijn correspondentie met de hoog- en zeergeleerde Heerlense auteurs publiceren. Eén ding lijkt mij op voorhand tamelijk zeker: de Florentijnse schutterijen zijn niet zomaar uit de lucht komen vallen. Omstreeks 1250 waren het er maar liefst een twintigtal. Hun geschiedenis reikte ten minste een halve eeuw verder terug in het verleden, tot minstens kort vóór het jaar 1200! En hoe zat het elders in Italië? Voorlopig genoeg werk aan de winkel om dat allemaal uit te zoeken! Met vriendelijke groeten, Alfred Disch. ----------- 81 -

CORRESPONDENTIE inzake ‘Het Limburgs Schutterstijdschrift’ (1) VAN: De Heer L.H. (Leo) Niessen, redacteur van ‘De Drummertjescourant’ van de St.-Martinusschutterij te Linne Fragment (Zie ook blz. 88-89 en 92) Linne (Lb.), 20 juli 2004 Beste Heer Disch, Zou U mij ook informatie kunnen verschaffen over een abonnement op het Limburgs Schutterstijdschrift? Of mij een e-mailadres doen toekomen van dit blad waar ik info kan krijgen? Met schuttersgroet, Leo Niessen.

AAN: De Heer Leo Niessen Fragment Maastricht, 20 juli 2004 Geachte Heer Niessen, U vraagt naar nadere informatie over een abonnement op het Limburgs Schutterstijdschrift (LS). Ik kan U ten zeerste een abonnement op het LS aanraden. Naar mijn mening behoort het LS tot de beste schutterstijdschriften die er vandaag de dag in Europa worden uitgegeven. En voor de prijs hoeft U het beslist niet te laten: slechts 12½ euro kost een jaarabonnement, inclusief porti. Voor die schappelijke prijs krijgt U het blad (A4-formaat) 4x in het jaar per gewone post toegezonden. Elk van die 4 nummers is maar liefst zo’n 48 bladzijden dik en telt heel wat illustraties (en weinig tot zo goed als géén reclame-advertenties!). Het enige dat U hoeft te doen om in het bezit van het blad te komen, is het verschuldigde bedrag (12½ euro dus) vooruit te betalen door het te storten op bankrekeningnummer 12.22.15.125. Omdat U elders in Uw mailing min of meer meldt dat U nog niet zo goed thuis bent in het schutterswereldje, heb ik een wellicht waardevolle tip voor U. Stuur een mailtje naar Luc Wolters (Luc.wolters@ hetnet.nl). Hij neemt - naar ik meen - tijdelijk het hoofdredacteurschap van het LS waar. Vraag hem naar een exemplaar van het in juni 1998 uitgegeven extranummer van het LS. Dat nummer (alweer 48 pagina’s dik en ditmaal zelfs met allemaal foto’s in fullcolour) geeft een uitstekend inzicht in het Limburgse schutterswereldje. Ik meen, dat het extranummer gratis is. Maar wees niet krenterig en stort wat extra euro’s op de zojuist door mij genoemde bankrekeningnummer, al was het maar om de portokosten te dekken. Overigens vindt U ook op de OLS-website (www.olsfederatie.com) heel wat informatie, met twee aparte subpagina’s betreffende adressen en diverse links alsmede een aparte subpagina over het LS. Met vriendelijke groeten, Alfred Disch.

VAN: De Heer Leo Niessen Fragment Linne (Lb.), 22 juli 2004 Geachte Heer Disch, Hartelijk dank voor het zo uitgebreid beantwoorden van mijn vragen. Het geld voor het abonnement op het LS is overgemaakt (plus wat extra's) en ik heb een mailtje geschreven naar Luc Wolters over de betreffende editie. Meteen ook een donatie overgemaakt voor Uw blad. Hoogachtend, L.Niessen. [Dank voor de donatie! Heb ik hard nodig, want de kosten van de SB cum annexis zijn niet gering. A.D.] -----------

- 82 12

CORRESPONDENTIE inzake ‘De vrouw in het schutterswezen’ (1) VAN: De Heer Jeroen Kockelkoren, lid van de St.-Sebastianusschutterij te Mechelen Mechelen (Lb.), 28 juli 2004 Beste schuttersvrienden, Graag zou ik het onderwerp ‘de vrouw in het schutterswezen’ onder de aandacht willen brengen. Ik ben van mening dat de vrouw niet in een schutterij hoort. Met name omdat hierdoor de oude tradities en regels verstoord worden. Als ik dit zeg, krijg ik reacties van vrouwen die zeggen dat we in een ‘moderne tijd’ leven. Maar dát is het hem nou juist: een schutterij is niet modern en heeft niks met een ‘moderne tijd’ van doen. Een schutterij is een oud Limburgs cultuurgoed, dat bewaard moet blijven. Dit kan niet bewaard blijven als schutterijen vrouwen in hun gelederen opnemen. Hierdoor wordt een hele traditie verstoord, die eeuwen geleden door onze voorvaderen begonnen is. Tegenwoordig zijn er voor mannen en vrouwen gelijke rechten, en zo hoort dat ook. Maar ik vind niet, dat een heel cultuurgoed daardoor verstoord moet worden. Als we alles volgens die ‘moderne tijd’ moeten doen en de massa blijven volgen, kunnen we de schutterijen over een aantal jaren opgeven, omdat de tradities toch niet gehandhaafd worden. Tevens hebben we ook sinds jaar en dag een O.L.S, dat staat voor Oud-Limburgs Schuttersfeest. Maar eigenlijk is er helemaal niks oud Limburgs meer aan. Als ik zie hoeveel vrouwen er in een schuttersuniform rondlopen, kan ik wel huilen. Deze verenigingen helpen gewoon een eeuwenoude traditie naar de knoppen. Ik heb niks tegen vrouwen, maar in een schutterij wil ik ze niet zien. Daarom ben ik blij dat we in onze schutterij niet aan deze flauwekul meedoen en gewoon de regels handhaven en respecteren zoals ze zijn. En er is ook niemand die er bij ons aan denkt om ook maar één vrouw in de gelederen te hebben. En zo hoort het ook. Wat ik al helemaal belachelijk vind, is dat vrouwen sinds een paar jaar een eigen Limburgs Damesschuttersfeest hebben. Het is toch te gek voor woorden dat zoiets georganiseerd wordt. In een echte schutterij komt helemaal geen vrouw voor, laat staan dat ze een eigen schuttersfeest hebben. Als alle vrouwen nou een beetje nadenken en respect opbrengen voor de oude traditie, zouden ze zo’n feest helemaal niet hoeven te organiseren. Ik weet dat dit heel hard klinkt, maar zo is het wel. Wat bij onze schutterij kan, is ook mogelijk bij alle andere schutterijen. Een beetje eerbied opbrengen voor iets dat al zo oud is en zo puur Limburgs is, dat kan toch nooit zo moeilijk zijn. Want bij ons zijn er maar twee uitzonderingen voor een vrouw: dat is Keizerin of Koningin zijn. Ik ben zelf vorig seizoen met 17 jaar Koning geweest en heb mijn moeder meegenomen als Koningin. Ze vond het geweldig om die functie te vervullen en met haar zoon Koningspaar te zijn. Ze vraagt ook niet naar een andere functie, omdat ze begrijpt en respecteert wat wij doen. Ze wil zelf ook niks weten van vrouwen in een schutterij en is nota bene zelf een vrouw. Bij ons gezin stroomt het schuttersbloed door onze aderen. Mijn vader, mijn twee broers en ik zitten allemaal in de schutterij en zijn, op mijn jongste broer na, allemaal al Koning geweest. Ik ben zelf nu 11 jaar lid en er zijn vast nog genoeg dingen die ik niet weet. Maar één ding weet ik zeker: een vrouw hoort niet in het schutterswezen. Ik ga zelf al vanaf mijn geboorte mee naar alle schuttersfeesten, of dat nou is als baby in de kinderwagen, als kleuter de optocht bekijkend of sinds 11 jaar als geüniformeerd lid. Ik zie sinds die tijd het vrouwenaantal alleen maar toenemen, en dat vind ik niet zoals het hoort. - 83 13

Als we zo doorgaan, hoeven we over een paar jaar geen schuttersfeest meer te organiseren. Het heeft dan niks meer met een oude traditie van doen, en wordt dan ook niet meer als een apart gezelschap beschouwd. Zo was het vroeger wél: men geloofde in de oorsprong van de schutterij en wilde dat ook zo houden. Daar is nu niks meer van terug te vinden. En dat is doodzonde. De mensen langs de optocht gaan de schutterij zien als een tijdverdrijf van wat mensen in een uniform en niet meer als een groep statige geüniformeerde mannen die iets oud Limburgs in stand houden. Veel verenigingen hebben als reden dat ze vrouwen aannemen om het ledenaantal op te krikken. Ik kan U één ding zeggen: al was onze schutterij maar met 10 man, een vrouw komt er niet in. En zo hoort het ook. Ik wil geen vrouwen beledigen of hiermee zeggen dat ze slechter zijn in de wedstrijden, maar ik vind gewoon dat het niet mogelijk moet zijn om een vrouw in de gelederen op te nemen. We moeten met zijn allen eens goed gaan nadenken wat we nou eigenlijk aan het kapotmaken zijn. Ik hoop dat met deze mailing de aanzet tot dat nadenken is gegeven. Met vriendelijke schuttersgroet, Jeroen Kockelkoren.

AAN: De Heer Jeroen Kockelkoren Maastricht, 28 juli 2004 Beste Jeroen Kockelkoren, Jouw e-mail vraagt niet maar schreeuwt om een reactie! Daarom - in eerste instantie - de volgende vragen. Is het jou onbekend, dat al héél vroeger een vrouw (zij het dan niet als wapendrager) lid kon zijn van een schuttersgezelschap? Is het niet zo, dat vroeger in uiterste nood zelfs vrouwen deelnamen (sterker nog: moesten meedoen) aan de verdediging van hun woonplaats? Toont de geschiedenis niet aan, dat door de eeuwen heen de ‘tradities en regels’ van het schutterswezen zich voortdurend hebben gewijzigd? Wordt een ‘heel’ cultuurgoed wel ‘verstoord’, wanneer in het schutterswereldje de vrouwen dezelfde rechten en plichten krijgen als de mannen? Zo ja, waaruit blijkt die verstoring dan? En zou er juist in menig opzicht niet sprake kunnen zijn van verrijking van het schutterswezen als cultuurgoed? Hoort volgens jou de vrouw ook geen plaats in te nemen binnen het muziekkorps van een schuttersgezelschap en is eveneens zoiets als een marketentstergroep uit den boze? Ga je in jouw opvatting zó ver, dat je aan de vrouwen tevens het lidmaatschap van een schuttersvereniging wil (blijven) onthouden? Is het nou werkelijk ‘te gek voor woorden’, dat vrouwen - zeker zolang hun het plezier van deelname aan officiële schietwedstrijden op diverse niveaus in competitieverbanden wordt onthouden - een eigen toernooi in de vorm van het huidige Limburgs Damesschuttersfeest (LDS) willen blijven organiseren? Met vriendelijke groeten, Alfred Disch.

----------- 84 14

CORRESPONDENTIE inzake ‘De niet-militaire schuttersuniformen’ (1) VAN: De Heer Jeroen Kockelkoren, lid van de St.-Sebastianusschutterij te Mechelen Mechelen (Lb.), 28 juli 2004 Beste schuttersvrienden, Graag zou ik het willen hebben over het militaire uniform in het schutterswezen. Ikzelf zie het liefst elke schutterij een echt erkend militair uniform dragen. Dit hoort namelijk al meer dan honderd jaar bij het karakter van de schutterij. Want rond 1900 ontdeden zich de schutterijen van het zondagse kostuum en sjerpen, en voerden zij het militaire uniform in om zich meer als één hechte groep te kunnen voelen en uit te stralen. Dit is tot op heden nog zo. Alleen vind ik het jammer dat er toch schutterijen zijn die van het officiële militaire kostuum afwijken en een fantasie-uniform gaan dragen. Waarom wijkt men weer van zoiets af? Waarom houdt men niet het oude historische militaire uniform in ere? Uiteindelijk straalt men met een fantasie-uniform wel het uiterlijk uit van een hechte groep, maar dat is dan ook het enige. De oude bedoelde uitstraling van een schutterij wordt hiermee weer verstoord. Waarom moet een schutterij van een paar eeuwen oud een nieuw ontworpen fantasie-uniform gaan dragen? Er zijn zoveel mooie officiële kostuums voorhanden, die je echt op een oude militaire groep laten lijken. Een schutterij in een dergelijk kostuum laat de historie veel meer spreken dan welk ander fantasie-uniform dan ook. Een fantasieuniform vind ik weer een aantoonbaar feit dat de moderne tijd geen goede invloed heeft op de schutterswereld. Alles moet maar moderner, frisser. Dit komt het schutterswezen niet ten goede. De hele historie erachter wordt stukje bij beetje weggepoetst. En zo wordt eigenlijk niet met een oud cultuurgoed omgesprongen. Tegenwoordig wordt er steeds minder zichtbaar van het oude Limburgse stukje cultuur dat maar steeds schaarser wordt. Het is dan ook belangrijk dat we waarde hechten aan het idee dat we iets in stand moeten houden dat al zo oud is. Ik weet dat het fantasie-uniform geoorloofd is, maar ik vind het jammer dat hiermee weer een moderne toon gezet wordt in het zo historische schutterswezen. We moeten goed beseffen dat we, ook al leven we zo modern, niet alles moeten overdragen op dit cultuurgoed. Een schutterij is verre van modern en we mogen dus ook niet vergeten dat ieder met zijn eigen vereniging beperkingen moet opleggen inzake modernisering. Want Limburg is mooi, de cultuur is mooi, en dat moeten we ook zo houden. Ik wil geen directe kritiek leveren op schutterijen die een fantasie-uniform dragen. Ik wil alleen maar kenbaar maken, dat ze eigenlijk iets verstoren dat al zo oud is. Een schutterij moet gezien worden als een oud militair gezelschap met oude tradities, normen en waarden. Als we doen alsof die tradities niet meer bestaan, kunnen de schutterijen net zo goed allemaal opgeheven worden. En dat zou de vernietiging betekenen voor de al zo schaarse, nog echt oude cultuur. En dat mag nooit gebeuren. Hopelijk beseft iedereen dit. Met vriendelijke schuttersgroet, Jeroen Kockelkoren

AAN: De Heer Jeroen Kockelkoren Maastricht, 28 juli 2004 Beste Jeroen Kockelkoren, Betekent een en ander, dat je dan óók de gildenkledij afwijst als schuttersuniform? Met vriendelijke groeten, Alfred Disch. ----------- 85 -

CORRESPONDENTIE 15

inzake ‘Het SB-redactiebeleid’ (1) De SB als discussieforum VAN: De Heer Jeroen Kockelkoren. lid van de St.-Sebastianusschutterij te Mechelen Beste Meneer Disch,

Mechelen (Lb.), 28 juli 2004

Ik vond het leuk dat ik mijn mening over verschillende zaken eens een keer in het openbaar mocht geven. Ik ben blij dat ik een kans heb gekregen om mijn zegje te doen. De schutterij zit bij mij en ons gezin in het bloed en ik vind het mooi dat ik mijn visie op de schutterswereld heb kunnen geven. Ik hoop dat U wat aan mijn schrijven zult hebben. Ik vond het leuk om het te doen en hoop dat ik niet al te kritisch ben geweest. Ik wil niemand beledigen of bekritiseren. Ik wilde alleen een mening openbaar maken die door velen gedeeld wordt, maar die lang niet iedereen ook in het openbaar uitspreekt. Ik wil mezelf geen aanvoerder noemen, maar ik vind gewoon dat ik dit moest doen. Er zijn zoveel mensen die mijn mening delen, maar als het erop aankomt, sta ik er alleen voor. Door Uw interesse heb ik kunnen doen wat ik altijd al wilde: mijn mening in het openbaar geven. Ik ben misschien ook maar pas 18 jaar, maar ik ben geboren met schuttersbloed. Ik vind mijn hobby uiterst belangrijk en wil deze ook instandhouden. Ik wil niet zeggen dat ik overal gelijk in heb. Maar ik ben serieus met mijn hobby bezig en zie deze dan ook niet graag kapotgaan. Nogmaals bedankt voor deze kans. Met vriendelijke groet, Jeroen Kockelkoren

AAN: De Heer Jeroen Kockelkoren Maastricht, 28 juli 2004 Beste Jeroen Kockelkoren, Al deel ik - lettende op wat je meldde over de vrouw en over de fantasie-uniformen in het schutterswezen - sommige van jouw opvattingen niet, dat is nog géén reden en mag het ook niet zijn om jou de ‘toegang’ tot de SB te weigeren. Je hebt evenveel recht als onverschillig welke andere schuttersvriend om jouw mening in dit e-mailblad te ventileren. Mij hoef je dan ook helemaal niet te bedanken. Eerder zou ik jou moeten bedanken. Want ik vind het schitterend, dat je voor jouw mening durft uit te komen en op te komen en hoe jij dit doet. Wél wil ik je vragen (zoals ik dit ook van mezelf eis én van anderen verwacht) te blijven openstaan voor andermans redelijke argumenten om daardoor zo nodig de eigen mening te kunnen bijstellen. Per slot van rekening heeft niemand de wijsheid in pacht. Met vriendelijke groeten, Alfred Disch. ----------- 86 -

CORRESPONDENTIE inzake ‘EST 2006: het Europees Schutterstreffen 2006 te Heeswijk, gemeente Bernheze’ (1) AAN: De Heer J.C. (Jan) Schakenraad, secretaris van de Stichting EST 2006 Maastricht, 29 juli 2004 Beste Jan, Tijdens het Europees Schutterstreffen (EST) van vorig jaar te Vöcklabruck heb ik jou in jouw hoedanigheid van secretaris van de Stichting EST 2006 verzocht te willen bewerkstelligen, dat in elk geval op het EST te Heeswijk wél de volgende drie voorzieningen aanwezig zullen zijn, t.w.: 1) een perscentrum voor de diverse media uit binnen- en buitenland; 2) een informatiestand voor het publiek (waar men tevens informatiemateriaal kan verkrijgen over het schutterswezen in de diverse deelnemende landen); 3) een tentoonstelling over het schutterswezen in het organiserende land, eventueel uit te breiden met realia uit de overige aan het EST deelnemende landen. In het SB-nummer 2 (blz. 6) meld je, dat je al daadwerkelijk zaken hebt geregeld. Mijn vraag is nu, of je thans iets méér kunt melden. Met vriendelijke groeten, Alfred Disch.

VAN: De Heer Jan Schakenraad Heeswijk-Dinther (N.Br.), 29 juli 2004 Beste Alfred, Afgelopen zaterdag heeft er een eerste overleg plaatsgevonden. De situatie is deze: we willen een internationale reizende tentoonstelling organiseren. Deze tentoonstelling zou dan in het Kasteel Heeswijk geopend worden in 2006. Daarna is de opzet om de tentoonstelling van het ene museum naar het andere door Europa te laten reizen. We zijn nu bezig zaken op een rij te zetten. Bijvoorbeeld: wat wordt het thema?; wat gaat het kosten?; en waar kunnen we terecht om de nodige financiën binnen te halen? Er liggen al contacten met de drie federaties in Nederland, verder met België, Duitsland en Polen. Het staat nog geheel in de kinderschoenen. Dus er valt nog weinig te melden. We houden je op de hoogte van de ontwikkelingen. Wat betreft het perscentrum en de informatiestand, die komen er in 2006. Dat is zeker. Met vriendelijke groet, Jan Schakenraad. ----------- 87 17

CORRESPONDENTIE inzake ‘Verschijning van de Schuttersbrief’ (2) VAN: diverse personen You have written a very good text, excellent, good work! [= U hebt een zeer goede tekst geschreven; uitstekend, prima werk!]. Dirk Heupts, webmaster van de EGS-internetsite www.egs-schuetzen.com, Erkelenz-Holzweiler (Noordrijn-Westfalen), Duitsland -----Hartelijk dank voor Uw ‘Schuttersbrieven’, boordevol informatie over onderzoek naar schuttersgilden en aanverwante fenomenen. Ik wens U veel succes met Uw waardevolle activiteiten. Prof. Dr. A.J.A. (Arnoud-Jan) Bijsterveld, bijzonder hoogleraar ‘Cultuur in Brabant’ aan de Universiteit van Tilburg, Tilburg (N.Br.), Nederland -----Dank voor Uw bericht en de eerste twee nummers van de Schuttersbrief. U moogt mij zeker de volgende nummers doorsturen. Met veel belangstelling zal ik deze doornemen. Graaf J.M.G. (Juan) t’Kint de Roodenbeke, EGS-President, Deinze (O.Vl.), België -----Sehr interessant! [= Zeer interessant!] Andrzej Wegner, Secretaris EGS-regio 5, Tuchola (ten Z.W. van Gdansk), Polen ------

VAN: De Heer L.H. (Leo) Niessen, redacteur van ‘De Drummertjescourant’ van de St.-Martinusschutterij te Linne Fragment (Zie ook blz. 81 en 92) Linne (Lb.), 20 juli 2004 Beste Heer Disch, Normaal gesproken ben ik niet zo’n lezer, maar Uw SB was zó interessant dat ik hem in één ruk heb doorgelezen. Wel moet ik erbij vermelden dat een aantal mailings die vermeld zijn in Uw blad, me wel wat moeite hebben gekost, daar er ‘zware’ kost in staat. Desalniettemin waren ze interessant. Zeer terecht meldt U hierover aan de heer Luc Wolters, dat ieder vogeltje zingt zoals het gebekt is. Daar ik nog niet zo lang aan onze schutterij verbonden ben en de overkoepelende organisaties nog niet ken, is Uw blad een goede informatiebron over de gang van zaken. Ik was er dan ook zeer verbaasd over om te lezen hoeveel er daar wel niet van zijn. (…) [Betreft de toptien van schutterswebsites: zie hierbeneden blz. 92 - mededeling SB-redactie]. De verdere onderwerpen spreken mij niet zo aan, maar door het lezen hiervan krijg ik wel een beter inzicht in de schutterswereld. Dus hierdoor worden de SB-nummers toch de moeite waard om te lezen.

- 88 18

(…) [Betreft het Limburgs Schutterstijdschrift: zie hierboven blz. 82 - mededeling SB-redactie]. Rest mij om U verder veel succes toe te wensen met Uw Schuttersbrief. Met schuttersgroet, Leo Niessen.

AAN: De Heer Leo Niessen Fragment (Zie ook blz. 82) Maastricht, 20 juli 2004 Geachte Heer Niessen, Dank voor Uw sympathieke woorden. Ik zal proberen mijn best te blijven doen. Maar veel, zéér veel hangt óók af van de bijdragen die anderen willen leveren aan de SB! Met vriendelijke groeten, Alfred Disch. ------

VAN: De Heer Drs. J.G.W.M. (Jos) Gerits, auteur van een doctoraalscriptie over het schutterswezen, oud-mederedacteur van het Limburgs Schutterstijdschrift Spaubeek (Lb.), 20.7.2004 Beste Alfred, Door drukke werkzaamheden ben ik nog niet in staat geweest om op jouw nieuwsbrief te reageren. Ik wil je daarom langs deze weg alsnog feliciteren met je initiatief. Anderen praten veel en doen weinig; jij draait het gewoon om. Prima. En dat daarbij van het een het ander komt, blijkt mede uit de reacties op jouw brieven. Het wordt dus letterlijk en figuurlijk een groei-document. Daarbij permitteer ik me een kleine kanttekening. Want je sterkte is feitelijk ook je zwakte. Sterk is dat je sec alle brieven achter elkaar zet en die via de elektronische snelweg tegen heel weinig kosten naar heel veel mensen stuurt. Zwak vind ik daarbij, dat ik heel veel informatie krijg waar ik me min of meer doorheen moet worstelen om de essentie in de bijdrage eruit te vissen. En eerlijk gezegd vind ik het wel heel erg papierverslindend wanneer ik jouw brieven allemaal zou uitprinten. Vanuit een positief-kritische insteek wil ik je daarbij een suggestie aan de hand doen. Richt een internetsite in waarop je deze brieven plaatst, misschien wel met een actueel gedeelte en een archiefstuk. Stuur vervolgens per e-mail een nieuwsbrief rond waarin je de kwintessens van al je correspondentie weergeeft met een verwijzing naar de originele brieven c.q. documenten die dan op de site kunnen worden ingezien. Groepeer daarbij de opmerkingen naar onderwerp of thema. Wanneer je dat tot een paar pagina's weet te beperken, presenteer je een aantrekkelijk stuk dat ook daadwerkelijk gelezen wordt. Desalniettemin, nogmaals een pluim voor je initiatief. Met groet, Jos Gerits. PS. Misschien is het ook een idee om een chatbox aan die site te verbinden. Zijn we eindelijk ‘on-line’ met elkaar binnen het schutterswezen. - 89 -

AAN: De Heer Jos Gerits 19

Maastricht, 23 juli 2004 Beste Jos, Dank voor jouw felicitatie maar - zeker niet minder - óók dank voor jouw opbouwende kritiek. Jouw kritiek bevestigt min of meer hetgeen een ‘niet-schutter’ reeds in het SB-nummer 2 (blz. 44) meldde. Zie ook mijn reactie hierop ter aangehaalder plaatse. Aan een SB-website (zoals je voorstelde) werd en wordt al gewerkt: die zal - als alles meezit - eind volgende maand operatief zijn. Aan de uitgebreide opzet van de SB wil ik, voorlopig althans, geen wijziging brengen: zie mijn motivering op blz. 45 van SB-nummer 2. Maar jouw suggestie inzake een ‘verkorte versie’ van de SB heb ik - zoals je inmiddels zult hebben bemerkt aan de hand van mijn aan jou toegezonden concept - onmiddellijk overgenomen; is die versie in concept zo ongeveer wat je in gedachte had? Ook het voorstel om aan de SB-website een chatbox te verbinden neem ik gaarne - en onder dankzegging - van je aan. Met vriendelijke groeten, Alfred Disch.

VAN: De Heer Jos Gerits Spaubeek (Lb.), 30 juli 2004 Beste Alfred, Prima gedaan. Ga zo door. Met groet, Jos Gerits. ------

VAN: De Heer Piet Hermans, beleidsadviseur cultuur van de gemeente Weert, oud-mederedacteur van het Limburgs Schutterstijdschrift Fragment (Zie ook blz. 80) Weert (Lb.), 21 juli 2004 Dag Alfred, Ook het lezen van de Schuttersbrief nr. 2 verschafte mij weer de tijd om stil te staan bij het heden en verleden van ons schutterswezen. De diversiteit aan invalshoeken en onderwerpen laat zien dat het volop van deze tijd is. Wanneer de tijd dat toelaat, wil ik in de toekomst graag op enkele onderwerpen reageren. Met vriendelijke groet, Piet Hermans.

AAN: De Heer Piet Hermans Fragment (Zie ook blz. 80-81) Maastricht, 23 juli 2004 Beste Piet, Jouw - naar ik hoop: spoedige - reacties op de diverse SB-onderwerpen zie ik met belangstelling tegemoet. Dank trouwens voor je beide eerste reacties: zie ook blz. 80. Met vriendelijke groeten, Alfred Disch. -----------

- 90 -

CORRESPONDENTIE inzake ‘Leerstoel voor het schutterswezen’ (2) AAN: De Heer Professor Dr. A.J.A. (Arnoud-Jan) Bijsterveld, bijzonder hoogleraar ‘Cultuur in Brabant’ aan de Universiteit van Tilburg Fragment (Zie ook blz. 79) Maastricht, 15 juli 2004 Geachte Heer Bijsterveld, Zoudt U bij gelegenheid eens willen reageren op het actiepunt ‘Een leerstoel voor het schutters-wezen’ en op de daarover in SB-nummer 1 gevoerde discussie? Met vriendelijke groeten, Alfred Disch.

VAN: De Heer Arnoud-Jan Bijsterveld Fragment (Zie ook blz. 79 en blz. 88) Tilburg, 15 juli 2004 Geachte Heer Disch, Leerstoelen aan Nederlandse universiteiten krijgen meestal een disciplinaire omschrijving, dus een bepaald onderdeel van de geschiedenis, de volkskunde, de economie of de marketing, de franciscaanse theologie (enzovoort) en niet als aandachtsveld een concreet maatschappelijk verschijnsel. Ik ben dan ook van mening dat onderzoek naar het schutterswezen onderdeel moet zijn van historisch en etnologisch / volkskundig onderzoek zoals uitgevoerd door gewone en bijzonder hoogleraren zoals ik. Mijn leeropdracht is officieel ‘Cultuur in Brabant in sociaal-wetenschappelijk en historisch perspectief, met inbegrip van de volkscultuur’. In concreto gaat het hierbij om de bestudering van de regionale geschiedenis en volkscultuur van Brabant (in de historische zin, dus noord en zuid). Dat betekent ook dat ik niet zo geporteerd ben voor een afzonderlijke leerstoel voor het schutterswezen, maar bijvoorbeeld wél voor een extra leerstoel volkskunde / etnologie van het verenigingswezen. Met vriendelijke groet, Arnoud-Jan Bijsterveld.

----------- 91 21

CORRESPONDENTIE inzake ‘Websitewedstrijden’ (3) VAN: De Heer L.H. (Leo) Niessen, redacteur van ‘De Drummertjescourant’ van de St.-Martinusschutterij te Linne Fragment (Zie ook blz. 82 en 88-89) Linne (Lb.), 20 juli 2004 Beste Heer Disch, De top 10 van schutterijwebsites is een prachtig initiatief. Hierdoor krijgen deze de aandacht die ze verdienen, daar er toch de nodige uurtjes werk inzitten. Schutterijen zonder website (zoals de onze) kunnen hierdoor geprikkeld worden om er ook een op poten te zetten. Plaats genoeg in het digitale achterland. Komt er dan ook een lijst met websites in Uw SB te staan? Met schuttersgroet, Leo Niessen.

AAN: De Heer Leo Niessen, Fragment Maastricht, 20 juli 2004 Geachte Heer Niessen, Ik was zelf nog niet eens op de gedachte gekomen die U thans uit: digitale wedstrijden tussen schuttersverenigingen als stimulans voor de schutterijen / schuttersgilden zonder eigen internet-site om alsnog er een op poten te zetten. Schitterend! U speelt daarmee elke koepelorganisatie (met de OLS dus voorop!) een extra-argument in handen om het idee ‘toptien van schutters-websites’ toch vooral door te zetten. Of de SB een overzicht van schutterswebsites gaat produceren? Ja en nee! Ook ik had dat idee al op mijn eigen lijstje van ‘voornemens’ staan. Maar ik aarzel. Is de Schuttersbrief wel zo geschikt voor een dergelijke onderneming? Zou het niet verstandiger zijn daar te zijner tijd de SB - Bijlagen eventueel voor te gebruiken? Overigens hebben de heren Leunissen uit Klimmen er - mijns inziens zéér terecht - al op aangedrongen, dat de OLS-website zo snel mogelijk met een subpagina voor de Limburgse schutterijen komt: zie SB-nr. 1, blz. 12! De NBFS-internetsite heeft reeds een uitstekende subpagina, speciaal gewijd aan de Noord-Brabantse gilden met inbegrip van hun Kringen. Zo óók de FGS voor de bij haar aangesloten schutterijen en schutters-gilden in Gelderland en Overijssel. De FVHS weliswaar nog niet, maar de Vlaamse schuttersfederatie bestaat dan ook pas sinds kort. Met vriendelijke groeten, Alfred Disch. ----------- 92 22

RECENSIE (03): het jongste nummer van De Gildetrom (2de kwartaal 2004) In de voorlaatste week van deze maand valt bij mij het 2de kwartaalnummer van De Gildetrom op de deurmat. Wel wat aan de late kant, want we zitten ruimschoots in het 3de (!) kwartaal van het jaar en de sluitingsdatum (20 juli) voor het inzenden van kopij voor het komende nummer in september is ook al verstreken. Maar ach, ook zonder mijn kopij weten hoofdredacteur Ad Dams en zijn 9 mederedacteurs van het ‘Driemaandelijks tijdschrift over de Noord-Brabantse schuttersgilden’ het wel te rooien. Immers, ziet eens wat ze met z’n tienen ook nu weer voor ons bijeenvergaard hebben!

Hoofdredactioneel voorwoord In zijn ‘Ter Inleiding’ geeft de hoofdredacteur de mogelijke verklaring voor de (te) late verschijning van het 2de kwartaalnummer uit de 51ste jaargang: er moest op heel korte termijn een nieuwe vormgever gevonden worden. En dáár is men gelukkig in geslaagd. Artikel over sprangsjerpen Ad Dams vertelt ons op blz. 40-42 over de oeroude sprangtechniek, een vorm van vlechttechniek die niet verward moet worden met de weeftechniek. De laatste is bekend om haar systeem van schering en inslag (langs- en dwarsdraden). Bij de sprangtechniek gaat het om verticale langsdraden die om elkaar heen gevlochten worden. De St.-Sebastiaansgilde te Borkel (gemeente Valkenswaard) liet recentelijk vier oude sprangsjerpen restaureren. Vandaar het artikel. Verslag van een pelgrimage naar Ierland Zo’n 400 gildenleden en gildenvrienden namen dit jaar deel aan een door de Stichting Pelgrimage verzorgde reis (25 april - 5 mei) naar de roots van het christendom in West-Europa met als een van de voorvechters St.-Patrick. Het verslag (blz. 43) is van René van Hal. Dodenherdenking en schuttersgilden Op blz. 44-45 verhaalt Ad Dams over de jaarlijkse bijeenkomst op 4 mei in de huidige parochiekerk van Waalre en over de daarop aansluitende kranslegging in het tot provinciaal herdenkingsmonument ingerichte vroegere parochiekerkje van Waalre. Ook dit jaar gaven tal van Brabantse schuttersgilden acte de présence. Nieuws vanuit de Federatie Allerlei nieuws vanuit de Noord-Brabantse Federatie van Schuttersgilden (NBFS) vindt men op blz. 4546. De NBFS-website (www.schuttersgilden.nl) blijkt de laatste 12 maanden 240.391 keer (dus bijna een kwart miljoenmaal) te zijn bezocht! Verenigingsnieuws uit de zes NBFS-kringen Gewoontegetrouw wordt ongeveer de helft van De Gildetrom gereserveerd voor nieuws uit de 6 Kringen met hun ±200 schuttersgilden. Dus ook nu weer: blz. 47-59. In dankbaarheid gedenken De laatste drie pagina’s (blz. 60-62) zijn gewijd aan de vaste rubriek ‘In Memoriam’: schuttersvrienden die ons de afgelopen maanden ontvielen, worden in dankbaarheid herdacht. Agenda Heel praktisch vind ik steeds weer de agenda van de schuttersgildenfeesten, achter op de omslag. De Gildetrom (A4-formaat) telt per nummer 28 pagina’s, d.i. wel inclusief de 4 bladzijden van de omslag. Een jaarabonnement kost slechts 6½ euro, indien machtiging tot automatische overschrijving is verleend; anders betaalt men 9½ euro. Het verschuldigde bedrag is te voldoen via Rabobankrekeningnummer 13.45.08.874 t.n.v. Stichting De Gildetrom te Gemert.

Alfred Disch ----------- 93 23

RECENSIE (04): een allercharmantst boekje b.g.v. 100 jaar schutterij St.-Joseph te Stein Titel:

Schutters Historie van Stein. 1904-2004. 100 jaar Schutterij Sint Joseph Stein. [Titelpagina: Schutters Historie van Stein. 100 jaar Schutterij Sint Joseph Stein]. Stein 2004.

Auteur: John Soeteman (e-mailadres: johnsoeteman@home.nl). Editie: uitgave van Schutterij St.-Joseph te Stein. Oplage: 1000 exemplaren. Prijs:

14,95 euro bij afhalen; afhaaladres: Crostolostraat 24 te Stein / Nieuwdorp; het is wel zo verstandig om eerst even te bellen (046 - 433 13 17) voor het maken van een afspraak; 17,20 euro bij toezending binnen Nederland en 17 euro (dus 0,20 euro goedkoper) bij toezending voor België; het boekje is te verkrijgen door overmaking vooraf van het verschuldigde bedrag op Rabobankrekeningnummer 14.92.01.206 t.n.v. Schutterij St.-Joseph te Stein o.v.v. ‘Jubileumboek’.

--Een allercharmantst boekje Het mag gezegd worden: de feestuitgave ziet er goed verzorgd uit. Ik was er direct door gecharmeerd, toen ik het 64 bladzijden tellende jubileumboekje in handen kreeg. Een prettig formaat: ca. 16 cm bij 23 cm, dus niet te groot en toch ook weer niet te klein. Gedrukt in een heel plezierig leesbaar lettertype. Ongeveer evenveel tekst als foto’s. En wat voor foto’s!; een groot aantal zelfs in fullcolour. De drukker, Andi Drukwerkindustrie BV te Geleen, tevens verant-woordelijk voor de lay-out en vormgeving, heeft met deze feestuitgave eer ingelegd. En de auteur? Inhoud navenant aan de degelijke verpakking Ook de auteur zelf verdient een compliment. Zeker, hij is géén beroepsgeschiedkundige. Maar daarom is het eens temeer in hem te prijzen, dat hij het heeft aangedurfd als eerste (!) een vrij volledige geschiedenis van zijn nu 100-jarige schutterij St.-Joseph op papier te zetten. En méér dan dat: aan de St.Martinus, de voorgangster van de huidige schutterij, wijdt hij drie afzonder-lijke hoofdstukjes (blz. 6 13). En nóg een andere voormalige schutterij te Stein is al evenmin aan zijn aandacht ontsnapt, t.w. de St.-Hubertus, die tussen de beide wereldoorlogen in heeft bestaan (blz. 60 met foto). Bovendien wordt het historisch overzicht afgesloten met een apart chapitertje over ‘De Steinder Burgerwacht’, 1919-1940 (blz. 61-63). Trouwens, zonder het zelf te beseffen vertelt John Soeteman de lezer tevens over een vierde (!) weerbaarheidskorps uit de plaatselijke geschiedenis. Op blz. 13 staat immers een in 1881 van gemeentewege gepubliceerde ‘Bekendmaking’ betreffende de ‘Schutterij’ afgedrukt. Die ‘Schutterij’ is niet - zoals Soeteman ten onrechte beweert - de St.-Martinus (deze ging overigens zeer wel mogelijk kort na 1844 ter ziele) maar de bij Wet geregelde Rustende Schutterij van Stein (1816-1830 en 1868-1907). Dát verklaart waarom het College van Burgemeester en Wethouders in de bekendmaking van 14.5.1881 alle in 1856 geboren mannelijke ingezetenen van Stein uitnodigde om zich vóór 1.6.1881 te laten inschrijven in het zogeheten ‘Inschrijvingsregister voor de Schutterij’. Afgezien van het zojuist gesignaleerde onvolkomenheidje bij Soeteman en van wat taalfoutjes, heb ik dan ook niets anders dan lof voor het gedurfde initiatief van de auteur. Alfred Disch

----------- 94 24

VRAAG EN ANTWOORD Gelieve het antwoord steeds (óók) te richten aan de redactie van de SCHUTTERSBRIEF (redactie@schuttersbrief.nl), zodat niet alléén de vraagsteller maar álle SB-lezers er profijt van kunnen hebben! ANTWOORD 03 [aanvulling] (over boeken) SB-redactie: men kan ook een zoekadvertentie plaatsen op de internetsite www.antiqbook.nl/ boekenboek. -----VRAAG 09 (over demonstraties) Mevrouw Nicolette van Yperen, bestuurslid van de dorpsvereniging Ter Heijde aan Zee (gemeente Westland, provincie Zuid-Holland) deelt het volgende mede. Voor de dorpsvereniging Ter Heijde aan Zee ben ik op zoek naar leuke en vernieuwende activi-teiten voor de vereniging in 2005. Vendelzwaaien lijkt mij zo`n activiteit en daarom ben ik op zoek naar demonstratiegroepen die een optreden kunnen verzorgen. Hierbij wil ik U vragen, wat de mogelijkheden zijn en de eventuele kosten die erbij komen kijken. U kunt mij dit mailen of per gewone post laten weten. Bij voorbaat dank. Nicolette van Yperen, Schouman 1, 2681 JV Monster; mobiel: 06 - 52 45 82 01. (Nicolette van Yperen: n.v.yperen@zonnet.nl) -----VRAAG 10 (over ZLF-gidsen) Alfred Disch te Maastricht vraagt - tegen elke aannemelijke prijs - om een exemplaar van alle ZLFgidsen, uitgezonderd (!) die uit de jaren 1986, 1989, 1990, 1991, 1992 en 1995. (Alfred Disch: alfred.disch@home.nl) -----VRAAG 11 (over OLS-gids 1958) Amateur-historicus Bart Lendfers (mobiel: 06 - 52 43 29 14) te Oirsbeek (provincie Limburg) is op zoek naar het programmaboekje van het Oud-Limburgs Schuttersfeest uit 1958. Wie kan hem, eventueel tegen betaling, hieraan helpen? (Ing. B. Lendfers: b.lendfers@home.nl) -----VRAAG 12 (over OLS-gidsen) Alfred Disch te Maastricht vraagt - tegen elke aannemelijke prijs - om de OLS-gidsen uit de na-volgende jaren: alles van vóór 1964 en verder 1965, 1967, 1968, 1988 en 1998. (Alfred Disch: alfred.disch@home.nl) -----VRAAG 13 (over tamboer-maîtrestok) De heer Paul Roberts te Amstenrade (provincie Limburg) vraagt om een oude tamboer-maître- stok. (Paul Roberts: pr_drum_major@hotmail.com) -----VRAAG 14 (over foto’s en berichtjes) De heer Leo Niessen te Linne (provincie Limburg) is maker van het maandblad voor de drum-band van Schutterij St.-Martinus te Linne. Hij is op zoek naar foto’s van en berichtjes over zijn schutterij. Kunt U hem daarbij helpen en wilt U hem dan de gevonden foto’s en berichtjes per e-mail toesturen? Bij voorbaat dank namens de kinderen van de Schutterij. (Leo Niessen: l.h.niessen@home.nl) -----VRAAG 15 (over aanbod gildenkledij) De heer Ton Egbers (0497 - 38 36 89), bestuurslid van de St.-Jorisgilde te Bladel (provincie NoordBrabant), laat weten, dat zijn schuttersgilde kostuums aanbiedt aan een eventueel nieuw - 95 op te richten gilde i.v.m. aanschaffing van nieuwe kostuums door de St.-Jorisgilde. De aangeboden kostuums hebben de kleur roodzwart (model oud-studentengilde Leiden). (Ton Egbers: stjorisgilde@hetnet.nl) 25

-----VRAAG 16 (over schutterij te Mook / Biesselt) De heer Fons van Rodijnen te De Lier (gemeente Westland, provincie Zuid-Holland) meldt het volgende. Geachte lezer, ik ben op zoek naar info over de schutterij St.-Anthonius (Mook), ca.1925 opgericht. Zij waren actief op de Biesselt, waar ik historie van zoek. Kunt U mij historische gegevens, foto’s e.d. verstrekken? Vriendelijk dank. (Fons van Rodijnen: de.bloemenzee@kabelfoon.nl) ANTWOORD 16 SB-redactie: hier alvast een eerste reactie. a) Biesselt is een buurtschap en natuurgebied bij het oude dorp Mook in de Noord-Limburgse gemeente Mook en Middelaar. b) Ons is géén schutterij St.-Ant(h)onius te Mook noch te Biesselt bekend die omstreeks het jaar 1925 is opgericht; zie in dat verband ook hierbeneden onze slotopmerking. Wellicht gaat het om één van beide onderstaande, gelijknamige schutterijen. c) St.-Antonius [Abt] (I), vermoedelijk (?) vóór 1500 - kort na 1852. Wapen: waarschijnlijk boog, nadien wellicht (?) geweer. Schietwijze: op de staande wip (alleen bij koningschieting?) en ‘naar het Witt ende schieff’ (luidens Memorieboek 1650), dus naar het doel. Werd volgens de uit 1650 stammende caerte (in het even oude memorieboek) ‘voor ondenckelijke Jaeren opgericht’ en op St.Antoniusdag (17 januari) van het jaar 1650 door de stadhouder, schepen en ‘een goedtdeel der Naburen’ van Mook alsmede met instemming van de plaatselijke pastoor opnieuw geactiveerd. Zou reeds vóór 1500 kúnnen (!) hebben bestaan, want: ‘In het Rijksmuseum te Amsterdam zijn van het Mookse gilde twee zilveren draagtekens uit de tweede helft van 15de eeuw tentoongesteld’ (aldus Van Alem e.a. 1983, blz. 321). Voormelde caerte behelst 11 artikelen, in een waarvan de gildenbroeders verplicht worden om met ‘vol geweer’ [= volledige wapenuitrusting] de H.-Sacramentsprocessie te vereren. Ook niet-roomsen konden toetreden; zij waren vrijgesteld van deelname aan katholieke erediensten! Voormelde caerte, die wel te beschouwen is als vernieuwing van een oudere en waarvan de tekst is opgesteld door pastoor Johannes Fabricius, werd gepubliceerd in het Programmaboekje Gildefeesten 1974. De schutterij ging kort na 1852 ter ziele als gevolg van een conflict met de plaatselijke pastoor. Zilver (thans in bezit van de navolgende schutterij): 25 schilden uit de periode 1680-1852; het zilver van vóór 1650 (in dit jaar nog voorhanden) bleek in 1756 niet meer aanwezig te zijn. Verenigingsarchief (thans berustend bij de navolgende schutterij), o.a.: het reeds hierboven aangehaalde ‘Memorie Boeck’ uit 1650. d) St.-Antonius [Abt] (II), 1949 - heden. Wapen: flobert (punt 6 mm), kruisboog en luchtbuks. Schietwijze: op de wip. Heet thans officieel: Schuttersgilde St.-Antonius Abt. Vermeend heroprichtingsjaar: 1942 [sic!] (althans volgens Smits en Jacobs 2002, blz. 189). Werd echter pas in oktober 1949 opgericht. Het schuttersgezelschap beschikt over een trommelkorps (sinds 1952 / 1970), over hellebaardiers (sedert 1971) en over een vendelgroep. Houdt vanaf 2001 ook jeugdkoningschieting. Koningsvogelschieten (‘met koningsgerecht’ = onder toezicht van 3 scheidsrechters): op de dichtst bij 24 juni (= St.-Jansdag) liggende zondag. Schietterrein en schutterslokaal: Het Wipke, gelegen aan de Groesbeekseweg 106 te Biesselt; 5 schietbomen met kogelvanger. Gedeponeerd zilver (afkomstig van de vorige schutterij): zie hierboven. Eigen zilver: vanaf 1950. Gedeponeerde verenigingsarchiefstukken: afkomstig van de vorige schutterij (zie aldaar). Ledenaantal (anno 2002), excl. 30 niet-gekostumeerde leden: 49 gildenbroeders, 22 gildenvrouwen en 9 jeugdleden. Uitmonstering (aanvankelijk): - 96 zondagspak met groene sjerp en schuttershoed; sinds 1973: gildenkledij van rond 1600 in de kleuren groen, paars, geel en wit. De schutterij is niet alleen bij de Kring ‘Land van Cuijck’ van de NoordBrabantse Federatie van Schuttersgilden aangesloten (sinds 1972) maar tevens bij de Nederlandse Federatie Wipschieten en bij de Schutterskring Gennep en Omstreken. 26

e) Heel interessant is dus, dat de heer van Rodijnen het heeft over een ‘ca.1925’ (!) opgerichte ‘schutterij St.-Anthonius’. Wij stellen voor, dat hij zijn bron(nen) in deze kenbaar maakt. Vervolgens kunnen dan - eventueel in een speciaal daarvoor te openen rubriek - de zaken m.b.t. de St.Antoniusschutterij(en) te Mook / Biesselt nader worden besproken in de SB. -----VRAAG 17 (over de St.-Antoniusschutterij te Mook / Biesselt) De heer Fons van Rodijnen te De Lier (gemeente Westland, provincie Zuid-Holland) laat in een volgende e-mail weten: Ik ben ook wel geïnteresseerd in het huidige toekomstbeeld van de schutterij, de manier van schieten, hoe, toen en nu, waarop, en met wat voor munitie… etc.; eigenlijk een historie gemixt met het heden. (Fons van Rodijnen: de.bloemenzee@kabelfoon.nl) ANTWOORD 17 SB-redactie: hier alvast een eerste reactie. a) We raden U aan om in elk geval óók rechtstreeks contact op te nemen met de schutterij zelf. Het secretariaatsadres luidt: Mevrouw G.M. (Greetje) de Witte, Schalunenburgstraat 37, 6535 RL Nijmegen; telefoon: 024 - 350 59 42; e-mailadres: gmdewitte@hotmail.com. Adresgegevens voorzitter: P.W.H. (Piet) Tiellemans, Sint-Antoniusstraat 25, 6585 WT Mook; telefoon: 024 - 696 14 67; e-mailadres: piet.tiellemans@wanadoo.nl. b) Zie ook de internetsite www.kringlandvancuijk.nl, meer speciaal de subpagina ‘Gilden uit de Kring’, alwaar een groepsfoto (in fullcolour) van de St.-Antoniusgilde te Mook maar - helaas - (nog) géén nadere gegevens over de schutterij, zelfs niet eens de vermelding van het huidige secretariaatsadres. De St.-Antoniusgilde zelf heeft (nog) géén eigen website. Maar wat niet is, kan nog komen! c) Een aardig zwartwitfotootje van de trommelgroep van de St.-Antoniusgilde is te vinden in De Gildetrom, jaargang 47 - aflevering 4, december 2000, blz. 109. -----VRAAG 18 (over de genealogie of stamboom van een schuttersfamilie) De heer Fons van Rodijnen te De Lier (gemeente Westland, provincie Zuid-Holland) vraagt tevens gegevens over de familie Wijers op de Biesselt, van welke familie telgen deel hebben uit-gemaakt (en misschien nog deel uitmaken) van de schutterij St.-Antonius te Mook / Biesselt. (Fons van Rodijnen: de.bloemenzee@kabelfoon.nl) ANTWOORD 18 SB-redactie: a) s.v.p. contact opnemen met dhr. Piet Wijers, keizer en een van de (her)oprichters van de St.-Antonius (adres aan SB-redactie bekend); b) raadpleegt U vooral ook het naslagwerk van Van Beresteyn (hierin vermelding van publicaties over zo’n 10.000 Nederlandse families!). -----VRAAG 19 (over archiefbewaarplaatsen) Secretaris Ronald Buyting van de schutterij Eendracht Maakt Macht (EMM) te Hengelo (provin-cie Gelderland) meldt het volgende. Onze schutterij is heropgericht in 1951. De naam EMM is van oudere datum. In het archief van onze gemeente kunnen we niet vinden wat de eigenlijke stichtingsdatum is. Zijn er meer instan-ties waar wij onze oprichtingsdatum kunnen vinden? Ronald Buyting: rbuyting@wanadoo.nl) ANTWOORD 19 SB-redactie: raadpleegt U eens het ‘Verenigingenregister’ van het Nationaal Archief te Den Haag; zie en vergelijk het artikel van Mevrouw Drs. Karijn Delen in SB-nummer 2, blz. 60-61! ----------- 97 -

VOORTGANG VAN DE DIVERSE ACTIEPUNTEN (Confer de actiepuntenlijst op blz. 73)

01. Een e-mailblad voor (elk taalgebied binnen) de EGS a) Dát voor Nederland en Vlaams België is er inmiddels: zie verder hierbeneden de punten 13a t/m 13c! Maar wanneer komt er óók een e-mailblad voor het Duitstalige en voor het Franstalige werkgebied van de EGS? En een meertalige voor het gehele werkgebied van de EGS? b) Bovendien verschijnt er - ten behoeve van het Nederlandstalige e-mailblad - in de loop van de volgende maand een SB-internetsite, die maandelijks geactualiseerd wordt en waarop voortaan tevens alle eerder verschenen SB-nummers te raadplegen zullen zijn. c) Bekeken wordt, of tegelijk aan de SB-website een SB-chatbox te verbinden is, naar het idee van Drs. Jos Gerits uit Spaubeek (Lb.).

02. Toptien van schutterswebsites a) Zie vooral helemaal hierbeneden en wel bij punt 13d! De LS -redactie en haar correspondenten werken (op verzoek van de OLS) thans aan een lijst van beoordelings-criteria, de samenstelling van de website-jury, de regeling van de wijze van prijs-uitreiking, etc., waarbij ook de diverse in de SB gedane suggesties worden betrokken. b) De mogelijkheid van een landelijke en/of Nederlands-Vlaamse wedstrijd om de beste / mooiste schutterswebsite staat geagendeerd voor de vergadering van het Interfederatief Overleg in oktober 2004.

03. Periodieke uitgave van schutterijhistorische boeken a) Nog géén gegevens bekend inzake initiatieven door een of meer koepelorganisaties of reeds bestaande stichtingen op het gebied van het schutterijwezen. b) De SB-redactie levert totnogtoe als enige een bescheiden maar concrete bijdrage; zie in dat verband hierbeneden punt 13e.

04. Totstandkoming van een Commissie Wetenschappelijk Onderzoek Schutterswezen Zie daarover de correspondenties Disch-Banning en Disch-Krolicki in het SB-nummer 1, blz. 7-8 respectievelijk blz. 14-15.

05. Realisering van een leerstoel voor het schutterswezen Zie daarover de op gang gekomen brainstorming in de SB. Wordt ongetwijfeld vervolgd!

06. Op elk EST een perscentrum, een informatiestand voor het publiek en een expositie Het ziet ernaar uit, dat dit alles voor het Europees Schutterstreffen (EST) in 2006 te Heeswijk zal lukken. De nodige voorbereidingswerkzaamheden zijn inmiddels op gang gebracht: zie de correspondentie Disch - Schakenraad in dit SB-nummer, blz. 87. - 98 28

07. Nauwere samenwerking tussen de Nederlandse en Vlaams-Belgische schuttersfederaties Zie SB-nummer 1, onder meer blz. 8-9. 08. Krijgt het Interfederatief Overleg meer body? Zie daarover andermaal SB-nummer 1, blz. 8-9. 09. Naar een (nog) betere samenwerking tussen de koepelorganisaties in Vlaams België Er is hierover een SB-artikel in voorbereiding. 10. Het Limburgs Schutterstijdschrift moet blijven! Problemen, o.a.: de veel te lang slepende kwestie van de vacature hoofdredacteurschap; zie voor meer gegevens SB-nummer 1, blz. 19-21, en SB-nummer 2, blz. 59. 11. Help de SVS mee aan haar eerste 1.000 Vrienden! De Stichting Vrienden van het Schutterswezen in de beide Limburgen (SVS) telde d.d. 22 juli reeds 400 Vrienden; was kort daarvóór: 383. Het aantal Vrienden moet op termijn evenwel minstens 1.000 worden! Over het belang van de SVS voor het schutterijwezen in Nederlands en Belgisch Limburg zie de informatie op een der subpagina’s van de internet-site www.olsfederatie.com. Zorg ervoor, dat ook Uw naam binnenkort op de digitale SVS-‘Ledenlijst’ komt te prijken! 12. Geef Uw steun aan de zwaar getroffen schutterij St.-Sebastianus te Oost-Maarland! a) De SB-redactie doneerde reeds een bedragje voor de noodlijdende organisator van het ZLF 2004. b) Zij zal bovendien een special (= SB-nummer 5) wijden aan de ramp die het ZLF op 17 juli jl. heeft getroffen. Voor het eerst in zijn korte bestaan zal de SB dan tevens in print-vorm (met groene omslag) worden uitgegeven. De opbrengst van de beperkte oplage zal geheel ten goede komen aan de St.-Sebastianusschutterij van Oost-Maarland. De boekjes (5 euro per stuk) zullen op het ZLF van 5 september te koop worden aan-geboden. Belangstellenden kunnen een exemplaar of méér dan één (à 8 euro per stuk, inclusief portokosten) bestellen door het verschuldigde bedrag vooraf over te maken naar bankrekeningnummer 85 88 27 298 t.n.v. Alfr.Disch te Maastricht o.v.v. ‘SB-special’. c) De SB-redactie gaf / geeft dus haar morele én geldelijke steun. Nu U nog: bank-rekeningnummer 11.75.36. 423 t.n.v. Stichting ZLF 2004 te Oost-Maarland o.v.v. ‘Donatie’! 13. Reeds bereikte actiedoeleinden a) Een e-mailblad voor het Nederlandstalige gebied binnen de EGS Sinds 19 juni 2004 verschijnt er het printklare e-mailblad Schuttersbrief (SB), bedoeld voor vooral - het Nederlandse deel van de EGS-regio 3 en het Vlaams-Belgische deel van de EGSregio 4. De SB heeft de primeur, het eerste e-mailblad te zijn voor schutters en hun organisaties en dát bovendien voor een gans taalgebied binnen de EGS. De SB wordt op aanvraag (redactie@schuttersbrief.nl) GRATIS verstrekt. Het e-mailblad mag - op grond van auteursrechtelijke overwegingen - slechts voor eigen gebruik worden uitgeprint.

- 99 b) Schuttersbrief in verkorte versie 29

Sinds 31 juli verschijnt tevens de ‘Schuttersbrief - Verkorte versie’. Het betreft hier een tweezijdig ‘gedrukt’, digitaal en printklaar A4-tje, dat onmiddellijk voorafgaat aan de integrale versie van elk uitgebreid SB-nummer en van deze een beknopte samenvatting geeft. Bijgevolg hoeft men voortaan niet meer door elk uitgebreid SB-nummer zich heen te worstelen om de essentie eruit te vissen. Met hartelijke dank aan Drs. Jos Gerits te Spaubeek (Lb.) voor de gedane suggestie! Na lezing van de verkorte versie kan men bij ontvangst (nog dezelfde dag) van de eigenlijke SB gelijk besluiten om de integrale versie met één enkele muisklik te verwijderen dan wel geheel of gedeeltelijk (voor eigen gebruik) uit te printen. c) Schützenbrief = Schuttersbrief in verkorte Duitse versie Ten behoeve van Duitstalige schuttersvrienden in Duitsland, België (Oostkantons!), Frankrijk (Elzas!), Lichtenstein, Luxemburg, Oostenrijk en Zwitserland alsmede Noord-Europa (met name Denemarken) en diverse Oost-Europese landen (met name Polen) verschijnt er sinds 31 juli óók nog een verkorte versie van de SB in de Duitse taal. Daarmee bestrijkt de SB in feite bijna het gehele werkgebied van de Europese Gemeenschap van Schutterijen (EGS). Deze uitgave is dus uitsluitend voor het buiten-land bedoeld en beklemtoont in haar tekst vooral de Europese dimensie van de integrale versie van de SB. Binnen het EGS-werkgebied Nederland en Vlaams België ontvangen alléén de dáár woonachtige EGS-functionarissen alsmede zij die een donatie aan de SB hebben verstrekt, eveneens de verkorte Duitse versie van de SB automatisch. d) Toptien van schutterswebsites De Oud-Limburgse Schuttersfederatie (OLS) organiseert nog dit jaar (2004) een TOP 10 en is daarmee de eerste EGS-federatie die een digitale wedstrijd voor schutterijen houdt! De redactie van het Limburgs Schutterstijdschrift (LS) is als website-jury belast met de praktische uitvoering van e.e.a.: zie voor meer daarover LS., nr. 63, juni 2004, blz. 38, kolom 1, en vooral het komende LS - nr. 64 (september 2004). De prijs-uitreiking zal plaatsvinden op zaterdag 8 januari 2005, d.i. op de 12de zogeheten ‘Limburgse Schuttersdag’, in het Gemeenschapshuis Baexheimerhof in het Midden-Limburgse dorp Baexem. e) Periodieke uitgave van schutterijhistorische boeken Op 19 juni 2004: verscheen het 1ste deel in de reeks SB-Bijlagen. Werkdocumenten voor het schutterswezen. De digitale SB-Bijlagen verschijnen ten minste tweemaal per jaar en worden GRATIS (voorlopig althans) meegezonden met de SB. Het 1ste deel in de reeks geeft een topografisch overzicht van bijna 1400 schutterijen in Nederlands Limburg, vanaf ±1350 tot heden. In voorbereiding zijn soortgelijke lijsten voor o.a. de provincies Belgisch Limburg, Noord-Brabant en Gelderland. Ook allerlei andere schutterij-historische publicaties zullen deel uitmaken van de reeks SB-Bijlagen.

----------- 100 -

VERZENDLIJST VAN DE SCHUTTERSBRIEF (Tevens verzendlijst van de SB – bijlagen)

BINNEN HET WERKGEBIED NEDERLAND EN VLAAMS BELGIË Gelderland en Overijssel: 01) Federatie van Gelderse Schuttersgilden en Schutterijen ‘St.-Hubertus’ (FGS); 02) Redactie van de FGS-website (het Schuttersnet); 03) Redactie van het Schutterscontact (nevenactiviteit van het Schuttersnet). Limburg: 01) Oud-Limburgse Schuttersfederatie (OLS); 02) Stichting Steun Aan het Schutterswezen in de beide Limburgen (SAS.); 03) Stichting Vrienden van het Schutterswezen in de beide Limburgen (SVS); 04) Stichting Limburgs Schutterstijdschrift; 05) Redactie van het Limburgs Schutterstijdschrift (LS); 06) Redactie van de OLS-website. Noord-Brabant: 01) Noord-Brabantse Federatie van Schuttersgilden ‘St.-Joris’ (NBFS); 02) Stichting De Gildetrom; 03) Redactie van De Gildetrom; 04) Redactie van de NBFS-website. Vlaams België: 01) Federatie van Vlaamse Historische Schuttersgilden (FVHS); 02) Redactie van het Tijdschrift van de FVHS; 03) Redactie van de FVHS-website. En verder: 01) de secretaris van het Noord-Zuid Overleg; de secretaris van het Interfederatief Overleg; 02) alle schuttersbonden (gildenkringen, schuttersverbonden, gildenraden) en hun respectieve redactie(s); 03) alle schutterijen (schuttersgilden) die over een e-mailadres beschikken, en hun respectieve redactie(s); 04) diverse andere organisaties en personen die te kennen hebben gegeven de toezending op prijs te stellen. BUITEN HET WERKGEBIED NEDERLAND EN VLAAMS BELGIË: 01) de Nederlandse vice-voorzitter van de EGS (tevens voorzitter van de EGS-regio 3); de secretaris van de EGS; de secretaris van de EGS-regio 3; de secretaris van de EGS-regio 4; 02) de secretaris van de EGS-regio 1; de secretaris van de EGS-regio 2; de secretaris van de EGS-regio 5; 03) (meer speciaal in het Duitse en Waalse grensgebied) diverse schuttersorganisaties en personen die te kennen hebben gegeven de toezending op prijs te stellen.

ATTENTIE Mocht bij de toezending iemand vergeten zijn, gelieve dit dan zo spoedig mogelijk aan de SB-redactie te melden. Geeft a.u.b. ook tijdig aan de SB-redactie de wijziging van Uw e-mailadres door.

-----------

- 101 31

DOORLOPEND GEBRUIKTE AFKORTINGEN DLS

Drielandenpunt-Schuttersfeest = Dreiländereck-Schützenfest [België, Duitsland, Nederland]

EGS

Europese Gemeenschap van (historische) Schuttersijen

EGS-regio 1 Europa Midden-Noord, d.w.z.: Duitsland ten noorden van de Main EGS-regio 2 Europa Midden-Zuid, d.w.z.: Duitsland ten zuiden van de Main; alsmede: Lichtenstein, Oostenrijk; Zwitserland EGS-regio 3 Europa Noord-West, d.w.z.: Denemarken; Finland; Groot-Brittannië; Nederland, Noorwegen; Zweden EGS-regio 4 Europa Zuid-West, d.w.z.: België (Waals België, Vlaams België en Duitstalig België); Frankrijk; Griekenland; Luxemburg; Portugal; San Marino; Spanje EGS-regio 5 Europa Oost, d.w.z.: Estland; Georgië; Hongarije; Letland; Litauen; Oekraïne; Polen; Rusland; Slowakije; Tsjechië EST

Europees Schutterstreffen

FGS

Federatie van Gelderse Schuttersgilden en Schutterijen (‘St.-Hubertus’)

FVHS

Federatie van Vlaamse Historische Schuttersgilden

IFO

Interfederatief Overleg [= Overleg tussen de Nederlandse schuttersfederaties FGS, NBFS en OLS]

LDS

Limburgs Damesschuttersfeest

Limburgs Schutterstijdschrift

NBFS

Noord-Brabantse Federatie van Schuttersgilden (‘St.-Joris’)

NZO

Noord-Zuid Overleg [= Overleg tussen de Nederlandse en Vlaams-Belgische schuttersorganisaties]

OLS

de OLS = Oud-Limburgse Schuttersfederatie

OLS

het OLS = Oud-Limburgs Schuttersfeest

SAS

(stichting) Steun Aan het Schutterswezen in de beide Limburgen

Schuttersbrief

SVS

Stichting Vrienden van het Schutterswezen in de beide Limburgen

ZLF

de ZLF = Zuid-Limburgse Federatie = Zuid-Limburgse Schuttersfederatie (de ZLS)

ZLF

het ZLF = Zuid-Limburgs Federatiefeest = Zuid-Limburgs Schuttersfeest (het ZLS) ACHTER SOMMIGE GEOGRAFISCHE NAMEN:

(Ant.) = provincie Antwerpen (B) = België (Belg. Lb.) = Belgische provincie Limburg (Br.) = Belgische provincie Brabant (D) = Duitsland (Gld.) = provincie Gelderland

(Lb.) = Nederlandse provincie Limburg (N.Br.) = provincie Noord-Brabant (NL) = Nederland (Ov.) = provincie Overijssel (O.Vl.) = provincie Oost-Vlaanderen (W.Vl.) = provincie West-Vlaanderen

- 102 32