Schuttersbrief 053 (2006 08 31)

SCHUTTERSBRIEF Onregelmatig maar frequent verschijnend e-magazine als ideeënbus, discussieforum, actieprogram en informatieblad voor het schutterijwezen in het Nederlandstalige gebied van de EGS Nummer 53 – Maastricht, donderdag 31 augustus 2006

REDACTIE Hoofdredacteur: Alfred Disch. Eindredacteur: Mathy Leunissen.

Technisch adviseur: Jeroen Kaasenbrood (Compres Media System, Maastricht) --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

INHOUDSOPGAVE Redactie, Inhoudsopgave en Internet…………………………………………………………..blz. 915 De St.-Antoniusgilde te Beers in Noord-Brabant (1)……………………………………...blz. 916-917 De St.-Jorisgilde te Berlicum in Noord-Brabant (1)……………………………………....blz. 918-919 Gilde St.-Sebastiaan te Oudenbosch in Noord-Brabant (1)……………………………….blz. 920-921 Schutterijonderzoek in de NL-Limburgse gemeenten Roerdalen en Ambt Montfort (1)……….blz. 922 Het schutterijwezen te Amsterdam (1)………………………………………………………….blz. 923 De St.-Jorisgilde te Rijsbergen (N.Br.), van zéér lang vóór 1707 tot heden (2)………......blz. 924-925 Broederschap van Keizers (2)………………………………………………………………….blz. 926 Gedrukte schuttersbladen van weleer (2)……………………………………………………....blz. 927 Schutters op pelgrimsreis (4)…………………………………………………………………..blz. 928 Vraag en antwoord; vraag en aanbod (Afl. 19)….…………………………………………….blz. 929 Nu ook de identiteit van het Nederlandse schuttersgildewezen in gevaar? (19)…………..blz. 930-931 Verschijning van de Schuttersbrief (24)………………………………………………….....blz. 932-933 Mededelingen (Afl. 29)………………………………………………………………………blz. 934-935 Schuttersbriefje (2)……………………………………………………………………….....blz. 936-937 Colofon en Redactieadres…..…………………………………………………………………..blz. 938 --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

INTERNET De SB is ook te raadplegen op de website van de Europese Gemeenschap van historische Schutters (EGS):

www.egs-schuetzen.com => Schuttersbrief --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

© Copyright: SB-stichting (i.o.), Maastricht MMIV ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief - nummer 53

31 augustus 2006

1

915

DE ST-ANTONIUSGILDE TE BEERS IN NOORD-BRABANT (1) Wat weten we van haar ouderdom?

VAN: De Heer Rien van Haren, hoofdman [= voorzitter] van de St.-Antoniusgilde te Beers (NBFS-kring Het Land van Cuyk) Beste Alfred Disch,

Beers, gemeente Cuyk (N.Br.), 7 april 2006

Ongetwijfeld is het jou bekend, dat het St.-Anthoniusgilde al meer dan 600 jaar bestaat.

Ik lees jouw e-mailblad met veel aandacht. En in elke bestuursvergadering kom ik daar op terug, zodat alle bestuursleden op de hoogte zijn.

Gegroet, R. van Haren.

AAN: De Heer Rien van Haren Beste Rien van Haren,

Maastricht, 7 april 2006

Het zijn maar zéér weinige schuttersgilden in en buiten Noord-Brabant die van zichzelf (mogen / kunnen) beweren dat ze ‘al meer dan 600 jaar’ bestaan. Wil je zo goed zijn om de SB-lezers en mij nader te informeren over de oorsprong (van vóór 1406) van jouw gilde en dus over de gegevens die zo’n hoge ouderdom aantonen of op z’n minst aannemelijk maken?

Met vriendelijke groeten, Alfred Disch.

VAN: De Heer Rien van Haren Beers, 30 augustus 2006

Geschiedenis van het St.-Anthoniusgilde door Rob Pennings Het dorp Beers Beers wordt voor het eerst vermeld in de tweede helft van de 11de eeuw en heet dan Beerse. Het land behoorde toen aan de heren van Cuyk die o.m. aan de Maastol geld verdienden. Later is hun bezit toegevallen aan de Oranjes, die nog de titel ‘baron van het Land van Cuyk’ mogen voeren.

Het St.-Anthoniusgilde Hoe oud een gilde is, is moeilijk te zeggen. Vaak is er geen oprichtingsakte. Meestal valt een oprichting te herleiden aan de hand van akten waarbij een altaar is opgericht ter ere van de patroon van een kerkelijke broederschap oftewel gilde. Dat is in Beers ook het geval. Er stond in Beers al een z.g. succursale kapel rond 1200. Dat wil zeggen, dat deze onderdeel was van een moeder- of parochiekerk, in dit geval de kerk in Cuyk. De Beerse kapel was gewijd aan Sint-Lambertus en is tussen 1294 en 1308 zelfstandig geworden. De parochie wordt genoemd in schenkingsakten van de heer van Cuyk en in het testament van zijn weduwe Jutta van Nassau in 1312.

De juiste stichtingsdatum van het gilde kennen we niet. Wel is er een oorkonde uit 1402 die is uitgegeven door Jan van Beieren, de bisschop van Luik waarin staat dat deze toestemming gaf tot het stichten van een altaar of vicarie in de parochiekerk van Beers ter ere van de heilige Johannes de Doper [Jan Baptist] en St.-Anthonius. Dat gebeurde door Henricus van Beerse. En uit andere akten uit 1403 blijkt, dat er schenkingen zijn verricht aan dit dubbelaltaar door inwoners van Beers die lid waren van een kerkelijke broederschap. Daaruit mag gevoeglijk worden afgeleid dat het gilde dateert uit 1403. De schenkingen bestonden uit opbrengsten van land en uit geld en gaven een stevige basis aan inkomsten aan het gilde.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------916 31 augustus 2006 Schuttersbrief - nummer 53

2

In de loop der tijd is St.-Jan langzamerhand naar de achtergrond gedrongen en uiteindelijk uit beeld verdwenen. Het feit dat in het nabijgelegen Gassel in 1565 een gilde is opgericht dat is toegewijd aan St.-Jan, zal daar ook aan hebben bijgedragen. Bovendien sprak St.-Anthonius meer tot de volksverbeelding omdat deze vooral werd aangeroepen bij allerlei ziekten bij mens en dier. Vandaar dat deze heilige ook wel wordt afgebeeld met een varken. ‘St.-Tunnis met het verken’ werd hij ook wel genoemd.

Langzamerhand veranderden de kerkelijke broederschappen in schuttersgilden. Zo ging dat ook met het St.-Anthoniusgilde. De rumoerige tijden waren daar debet aan. En er werd nogal eens een twist uitgevochten in dit gebied, bijv. tussen de hertogen van Gelre die Nijmegen tot hoofdstad hadden, en de hertogen van Kleef. Dat kwam ook al, omdat de Maas lang dienst heeft gedaan als grensrivier.

Later speelde de 80-jarige Oorlog zich ‘om de hoek’ af, nl. op de hei bij Mook. Tegen die achtergrond moet de ontwikkeling van het gilde worden gezien.

Het Anthoniusgilde en het reglement In 1779 werd voor het gilde een nieuw reglement of ordonnantie opgesteld met als eerste ondertekenaar pastoor Johannes Caspar Loode. Die naam zien we terugkomen op de bekende Beerse dieptrom van 1776. De ordonnantie werd opgedragen aan Pasques de Chavonnes, de ‘amptman’ van de stad Grave en het Land van Cuyk,. Een nieuwer reglement dateert van 30 december 1895. De oude ordonnantie is nog steeds in ons bezit.

Het gildezilver Ook bezit het gilde veel van het zilver dat de koningen aan het gilde schonken, alsook drie keizersplaten Het oudste schild dateert van 1720 en heeft als tekst:’Hendrick van de Wijel, Coninck’.

Ons gilde heeft ook slechte tijden gekend. Er is bijv. ooit een notaris vandoor gegaan met het geld van het gilde. Trouwens, het gilde mag dan wel nooit ‘slapend’ geweest zijn, er is kennelijk ook ooit zilver verkocht of ontvreemd. De voormalige burgemeester van Raay ontdekte, dat er in Amsterdam op een veiling ooit zilver van het St.-Anthoniusgilde te koop werd aangeboden. Het ging om 14 oude koningschilden die het gemeentebestuur toen, in 1974, heeft gekocht en aan het gilde heeft geschonken.

AAN: De Heer Rien van Haren Beste Rien van Haren,

Maastricht, 30 augustus 2006

Dank voor jouw reactie en dank ook aan Rob Pennings.

Raadpleging van een aantal publicaties leert mij onder meer, dat de tekst van Rob Pennings hoofdzakelijk ontleend is aan Van Alem e.a. 1983. In Smits en Jacobs 2002 (blz. 52) is - ten onrechte! - sprake van ‘oprichtingsjaar 1403’. Ook de conclusie van Rob Pennings - namelijk: uit het feit dat in 1403 leden van de [m.i. waarschijnlijk toen nog uitsluitend kerkelijke!] broederschap te Beers schenkingen hebben gedaan aan het dubbelaltaar St.-Johannes de Doper en St.-Antonius van de plaatselijke parochiekerk, ‘mag gevoeglijk worden afgeleid dat het gilde [als schuttersgilde] dateert uit 1403’ - deel ik niet. Het is namelijk geenszins uitgesloten, dat pas (kort of lang) na 1403 doch vermoedelijk niet later dan de 16de eeuw (= 1501-1600) [zie Jolles 1933-1934, deel 1, blz. 48] de kerkelijke broederschap van Beers zich heeft ontwikkeld tot een schuttersgilde. Overigens begrijp ik niet goed waarom men na 1983 weer eensklaps de verouderde (!) spelling St.-Anthonius (dus mèt letter h in plaats van zònder die letter) is gaan gebruiken.

Met vriendelijke groeten, Alfred Disch Belangrijkste geraadpleegde boekwerken 1) Jolles 1933-1934 = J.A. Jolles: De Schuttergilden en Schutterijen van Noord-Brabant. Overzicht van hetgeen nog bestaat. 2 Delen. Arnhem 1933-1934 (Deel 1, blz. 47-49 met één illustratie).

2) Van Alem e.a. 1983 = H. van Alem e.a.: De Gouden Guld, 1933-1983. Kring van Schuttersgilden ‘Land van Cuijk’. Venlo 1983 (meer speciaal blz. 163-170 met vier illustraties).

3) Smits en Jacobs 2002 = J. Smits en H. Jacobs: Gilden naar 2100. Uitgave Kring van Schuttersgolden Land van Cuijk. Z.pl. 2002 (meer speciaal blz. 50-55 met vijf illustraties).

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Schuttersbrief - nummer 53

31 augustus 2006

3

917

DE ST.-JORISGILDE TE BERLICUM IN NOORD-BRABANT (1) Op zoek naar de bronnen VAN: De Heer Ing. F.X. (Frans) van Miert, PR-functionaris van St.-Jorisgilde (NBFS-Kring Maasland) Waarde Alfred,

Berlicum, gemeente Sint-Michielsgestel (N.Br.), 10 augustus 2006

Telkens weer ben ik bij elke Schuttersbrief overdonderd door het gigantische arsenaal aan gegevens dat gij klaarblijkelijk - althans die indruk krijgt men - voor het grijpen hebt. Daarom waag ik het om ongegeneerd te vragen, of je mogelijk ook iets over ons Sint-Jorisgilde te Berlicum kunt vinden. Niet dat we zelf te lui zijn, maar het gilde is tweemaal door brand getroffen. Waardoor o.a. ook zilver verloren ging. Gelukkig was er ook nog wat ‘onder de leden’ aanwezig, maar het schriftelijk spul van voor 1975 is grotendeels weg.

Wat we nog hebben, zit vandaag in een zware kluis. Ons oudste koningsschild (aanwezig) dateert van 1792.

De oude caerte - berustend in het archief van de Norbertijnen in abdij Heeswijk - stamt van 1615.

Aan de hand van de koningsschilden weten we, dat het gilde ononderbroken bestaat, twee eeuwen terug dus al ontsnapt aan de opheffing door de Haagse regenten. In de annalen van de gemeente Oss is een halve eeuw eerder sprake van de hulp van de ‘weerbare mannen uit Berlicum’ tegen de aanvallen van Maarten van Rossum. Wat erop kan duiden, dat ons Sint-Jorisgilde nog ouder zou zijn.

Tot zover reikt globaal onze kennis.

Natuurlijk kennen we Jolles. Evenals de publicaties van Iven en Ising. Maar mogelijk kun je nog ergens iets meer opdelven resp. bronnen aangeven om nog wat bij elkaar te sprokkelen. Dat zou geweldig helpen.

Bij voorbaat dank voor elke vingerwijzing en met amicale gildegroet, Frans X. van Miert.

AAN: De Heer Frans van Miert Beste Frans,

Maastricht, 10 augustus 2006

Alvorens zo meteen in te gaan op jouw verzoek om méér bronnen betreffende de St.-Joris te Berlicum, wil ikzelf jou ook een vraag stellen. Namelijk: wat bedoel je met jouw opmerking: ‘twee eeuwen terug dus al [is de St.-Joris] ontsnapt aan de opheffing door de Haagse regenten’?

Als je het goed vindt, beantwoord ik nu jouw vraag mede aan de hand van de eerder door mij gegeven Beredeneerde bronnenopgave, te vinden in SB 51, blz. 881-889. De hieronder gebezigde nummering is dan ook ontleend aan die beredeneerde bronnenopgave, waarnaar ik kortheidshalve wel mag verwijzen voor de noodzakelijke precisering. Overigens komt er zéér binnenkort op mijn beredeneerde bronnenopgave een zogeheten Supplement (wellicht het eerste van een reeks?). En ook dàn zal ik nog diverse andere interessante geschiedbronnen m.b.t. Berlicum (St.-Joris) kunnen ophoesten.

01. Jolles 1933-1934. Betreffende Berlicum (St.-Joris) zie deel 1, blz. 53-58, en deel 2, blz. 118.

04. De Nederlandsche Monumenten van Geschiedenis en Kunst in de provincie Noord-Brabant.

06. Iven 1983. Heeft helaas géén register. Daarom hier maar de volgende verwijzing naar Berlicum (St.-Joris) door mijzelf: tekstgedeelte blz. 28, 33, 48, 63, 64, 106, 107, 123, 126 en 127 alsmede catalogusgedeelte, blz. 4, 30 en 31.

07. Ising 1983, blz. 63, 82 en 191, alsmede Ising 1986, blz. 240 en 243.

08. Van Autenboer 1994: niets. Maar voor Berlicum (St.-Joris) zeker te gebruiken als achtergrondinformatie.

09. De Gildetrom en de drie indices * 1954-1967 = nrs. 1 t/m 40 = jaargangen 1 t/m 14: blz. 42, 54, 67, 161, 222, 241, 264, 289, 294, 313, 357, 481, 485, 513, 531, 536, 537, 539, 540, 556, 557, 558, 577, 578, 579, 609, 657, 676, 701en 703. * 1968-1983 = jaargangen 15 t/m 30: jrg. 15, blz. 35 en 50; jrg. 16, blz. 9, 38, 39, 43 en 52; jrg. 17, blz.

14, 32, 34, 39 en 73; jrg. 18, blz. 48 en 76; jrg. 19, blz. 10, 29 en 46; jrg. 20, blz. 46; jrg. 21, blz. 28 en --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

918

31 augustus 2006

4

Schuttersbrief - nummer 53

36; jrg. 22, blz. 31, 53 en 70; jrg. 23, blz. 28 en 29; jrg. 24, blz. 22 en 46; jrg. 25, blz. 9, 11, 17, 26 en 51; jrg. 26, blz. 50; [jrg. 27], blz. 27, 29, 45, 56 en 71; jrg. 28, blz. 10, 11 en 71; jrg. 29, blz. 24 en 78; jrg. 30, blz. 44, 46, 66, 76 en 86. * 1984-1991 = jaargangen 31 t/m 38: jrg. 31, blz. 16, 34, 54 en 66; jrg. 32, blz. 15, 43 en 74; jrg. 33, blz.

5, 15, 65, 66 en 79; jrg. 34, blz. 15, 70, 72, 74 en 96; jrg. 35, blz. 82; jrg. 36, blz. 2, 15, 26, 50, 78, 61en 69; jrg. 37, blz. 2, 34, 62, 63, 97 en 102; jrg. 38, blz. 20, 44 en 75.

En verder in de jaargangen vanaf 1992 tot heden (= jaargangen 39 en volgende), te weten onder meer (!) in: jrg. 48, blz. 49, 76-77 en 91-92; jrg. 50, blz. 22, 57, 60, 64, 100 en 118-120. Ook elders in de jongste jaargangen van De Gildetrom, zijn er, beste Frans, artikels van jouw hand.

10. Historische tijdschriften a) Taxandria, ’s-Hertogenbosch 1894-1943. Zie o.a. (!): * jaargang 33, 1926, blz. 242 e.v., waar de Gemertse lezing van het populaire St.-Jorislied te vinden is met varianten van Berlicum (!) en Rosmalen; * A.[F.O.] Sasse van Ysselt (De uitoefening van den katholieken godsdienst in de stad en Meijerij van ’s-Hertogenbosch in 1671) in jrg. 45, 1938, blz. 105-129, meer speciaal blz. 113.

NOTA BENE: vergeet vooral niet het bibliografisch bijvoegsel l 925-1943 bij dit tijdschrift te raadplegen! b) Brabants Heem, ’s-Hertogenbosch 1948-heden, passim. Denk hierbij ook aan Brabants Heem 50 jaar, d.i. een CD-rom met alle artikels van het blad en met de mogelijkheid om hierin gericht te zoeken. {Bij dezen mijn dank aan de heer J. Hendriks te Berlicum (zie ook hierna onder punt 11), die mij attendeerde op de bewuste CD-rom]. c) De Brabantse Leeuw, ’s-Hertogenbosch 1952-heden. Zeer wel mogelijk, dat ook hier - direct of indirect - gegevens te vinden zijn m.b.t. de St.-Jorisgilde te Berlicum. () NOTA BENE: dat óók de door mij verstrekte opgave van historische tijdschriften zeker niet volledig is, zal later blijken als we in de SB toe zijn aan het zojuist aangekondigde Supplement op mijn Beredeneerde bronnenopgave.

11. Heemkundige kringen Historische Vereniging Berlicum en Middelrode (HVBM). Secretaris: de heer J. Hendriks, Zandstraat 16, 5258 TW Berlicum; 073 - 503 16 32; e-mail: jhendrik.5@hccnet.nl; internet: www.drieo.nl/hvbm.

12. Verdere bronnen a) Voorloopige Lijst der Nederlandsche Monumenten van Geschiedenis en Kunst. Zoals ik bereids gemeld heb in SB 51 (blz. 884-885), is deze bron (nog) niet door mij geraadpleegd. Maar het zou mij geenszins verbazen als ook hier iets over met name het schutterszilver van de St.-Joris van Berlicum bericht wordt. b) N.v.t. c) NBFS: Vijfhonderd jaar Noord-Brabantse Schuttersgilden, Eindhoven 1977-1978. Deze bron meldt weliswaar niets over Berlicum (St.-Joris), maar is toch alleszins aan te bevelen literatuur voor de nodige achtergrondinformatie. d) Ik herhaal hier toch maar even letterlijk wat ik al in mijn Beredeneerde bronnenopgave stelde: Eerder een tip dan een concrete bronvermelding: raadpleeg publicaties van niet enkel andere schuttersgilden uit de eigen plaats maar tevens uit de (wijde) omgeving. Die schutterijen zullen immers in hùn geschiedschrijving zonder enige twijfel óók gewag maken van vroegere en tegenwoordige contacten met collega-gilden uit de eigen contreien!

13. Bibliografieën en repertoria a) Van Esch 1983-1996 geeft ook aan, waar je wat voor ’n artikel van welke auteur betreffende Berlicum (St.-Joris) in de jaargangen 1 t/m 38 van De Gildetrom kunt vinden: confer hierboven onder punt 09. b) Janssen-Beij 2001-heden (d.w.z.: www.schuttersgilden.nl => Onderzoek => Bibliografie => Ga naar de literatuurlijst => Plaatsnamen => Berlicum) vermeldt voorlopig alleen maar het navolgende boekwerkje van W.H.Th. Knippenberg: Feestgids van den 3den gildendag van den ‘kring Maasland’ der Noord-Brabantsche federatie van schuttersgilden te Berlicum op zondag 27 juni 1937 (z.pl., z.j.). c) Oomen: 1972, blz. 16, 38 en 44. Het betreft hier overigens géén digitale maar een gedrukte bibliografie. Niettemin is zij tòch op het Internet te raadplegen (telefonische mededeling van de auteur aan mij), al heb ik op de digitale snelweg er vergeefs naar gezocht; kan iemand mij in dezen de weg wijzen?

Wordt vervolgd.

Met vriendelijke groeten, Alfred Disch

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Schuttersbrief - nummer 53

31 augustus 2006

5

919

GILDE ST.-SEBASTIAAN TE OUDENBOSCH IN NOORD-BRABANT (1) Het St.-Sebastiaansbeeld (met gildevitrine!) in de St.-Agatha- en St.-Barbarabasiliek AAN: De Heer J.M. (Jos) Schütz, wandelvriend van de SB-hoofdredacteur Beste Jos,

Maastricht, 11augustus 2006

Tijdens een van onze vele tochten in binnen- en buitenland brachten we op vrijdag 28 juli j.l. een bezoek aan de fameuze St.-Agatha- en St.-Barbarakerk van de Noord-Brabantse plaats Oudenbosch. Een fameuze ‘basilica minor’, omdat hier de wereldberoemde St.-Pietersbasiliek van Rome exact is nagebouwd, zij het dan dat haar inhoud 16-maal zo klein is als die van de originele (die trouwens een ‘basilica major’ is) en met een voorgevel (door prof. G.J. van Swaaij ontworpen) die een weergave is van de façade van de Romeinse kathedraal, de St.-Jan van Lateranen, de eerste en oudste van de vier ‘basilicae majores’ die de Italiaanse hoofdstad telt. De vermaarde kerk die we te Oudenbosch bezochten, is gebouwd ter plekke van haar - ooit in slechte staat vervallen, bovendien te klein geworden en dus gesloopte - voorganger en wel op initiatief van Willem Hellemons (pastoor 1842-1884) en naar ontwerp van de welbekende architect Pierre J.H. Cuypers (1827-1921). Bouwpastoor Hellemons heeft de voltooiing van zijn parochiekerk niet meer meegemaakt, want de bouw werd pas na 27 jaar in 1892 beëindigd. Dus evenmin heeft Hellemons mogen beleven, dat zijn kerk in 1912 verheven werd tot basiliek met o.m. het recht om het heraldische wapen van de toenmalige paus Pius X te voeren.

Ik zou niets van al het vorenstaande hebben bericht in de Schuttersbrief, ware het niet dat wij beiden tijdens onze rondwandeling in de St.-Agatha- en St.-Barbarabasiliek eensklaps kwamen te staan bij een beeld van St.-Sebastiaan, waarvoor geplaatst een vitrine (!) van de plaatselijke gelijknamige schuttersgilde (!). Zoals je weet, is de heilige Sebastiaan een geliefd patroon in het schutterswereldje. Op zich dus niet opmerkelijk dat wij óók in de basiliek van Oudenbosch een standbeeld van hem aantroffen. Wat mij wèl in zekere zin verbaasde (overigens in positieve zin), was de aanwezigheid van die gildevitrine. Ik althans ben zoiets nooit eerder elders in een kerk tegengekomen, wèl daarentegen bijvoorbeeld soms een gildewapenbord e.d.m. alsmede, nog vaker, een schuttersgildealtaar en zelfs een speciaal aan St.-Sebastiaan of aan een andere schuttersheilige toegewijde kapel. Toen wij de aanwezige basiliekgids, de heer A.A. Vermeulen, naar meer bijzonderheden over die gildevitrine vroegen, was hij zo vriendelijk om de pastoor erbij te halen. Met enige trots in zijn stem vertelde pastoor Paul Verbeek ons, dat hij trouwens gildeheer (zeg maar: geestelijk adviseur) is van de plaatselijke schuttersvereniging. En hij ging speciaal voor de Schuttersbrief een foto halen waarop het St.Sebastiaansbeeld tezamen met het gildevaandel te zien is; confer bijgaande afbeelding.

Inmiddels heb ik digitaal contact opgenomen met Gilde St.-Sebastiaan van Oudenbosch. En prompt daarop kreeg ik van bestuurslid en oud-deken-schrijver G.J.C. (Frie) Wagemakers interessant informatie- en illustratiemateriaal toegezonden betreffende o.a. (!) het onderhavige St.-Sebastiaansbeeld en de bij dit beeld zich bevindende gildevitrine: zie de navolgende bijdrage van de heer Frie Wagemakers. In een volgende aflevering van deze SB-rubriek zal ik de rest van het door Wagemakers verstrekte materiaal presenteren.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------920

31 augustus 2006

6

Schuttersbrief - nummer 53

Beschouw ondertussen deze mailing van mij tevens als een kleine blijk van mijn waardering voor al die keren, dat ik steeds weer met jou in jouw auto mocht meerijden naar zovele interessante landstreken, steden en dorpen in en buiten Nederland.

Met vriendelijke groeten, Alfred

VAN: De Heer G.J.C. (Frie) Wagemakers, luitenant van Gilde St.-Sebastiaan te Oudenbosch (NBFS-Kring Baronie en Markiezaat) Zegge, gemeente Rucphen (N.Br.), 11 en 18 augustus 2006 Beste Alfred Disch, Bij dezen zend ik U informatiemateriaal (met illustratie) ter opname in Uw Schuttersbrief.

Met gildegroet, Frie Wagemakers.

Het beeld van St. Sebastiaan in de Basiliek te Oudenbosch [Gegevens mede ontleend aan: ‘Souvenirs uit de Oude Parochiekerk van Oudenbosch in de Basiliek’ door P.L.M. van de Bom, lid van de Heemkundige Kring ‘Broeder Christofoor’ uit Oudenbosch] Dit is een van de 12 overgebleven beeldjes, die een plaats hadden in de Oude Parochiekerk van Oudenbosch (1425-1880). Deze beeldjes zijn thans te bewonderen in de Basiliek van Oudenbosch. Het zijn twaalf uit lindehout gesneden beeldjes, die alle op 12 meter hoogte geplaatst zijn.(omstreeks 1880). Bij de plaatsing zijn ze wit geschilderd om ze beter in de nieuwe witte omgeving te laten harmoniëren.

In het begin van de zeventiger jaren (1971-1980) zijn de beeldjes nog gerestaureerd. Negen van deze beeldjes hadden een plaats op een eigen altaar in de eerder genoemde oude kerk. (Zie Oudenbosch in verleden en heden door H. Levelt, uitgave 1931) Het beeld van St,-Sebastiaan kreeg in 1529 een plaats op het St.Sebastiaensaltaar..

Op 2de Pinksterdag (1 juni 1998) was er een gildemis voor het aanstaande koningsschieten op de navolgende zaterdagmidsag.

Tijdens deze mis is pastoor Paul Verbeek benoemd tot gildeheer en burgemeester A.F.W. Osterloh benoemd tot overdeken van het Gilde St.-Sebastiaan. Voor deze gebeurtenis is het beeld van St. Sebastiaan van zijn 12 meter hoge plaats naar beneden gehaald en op een speciaal voetstuk geplaatst. (zie bijgaande foto). Deze foto is de achtergrond van de homepage op de website www.sintsebastiaangilde.nl en staat ook bij de beschrijving van de patroonheilige. Hierna heeft het beeld een speciale plaats gekregen, links voor in de basiliek, op de begane grond. Door enkele gildebroeders is in 1998 nog een vitrinekastje gemaakt om er informatie over het gilde en zijn patroonheilige St.-Sebastiaan in te leggen voor de bezoekers. Ook is er een vendel bij geplaatst, wit met een rood kruis.

Noot van de redactie De adresgegevens van het secretariaat van de Heemkundige Kring Broeder Christofoor te Oudenbosch zijn als volgt: De Heer C.J.M.J. Koenraadt, Eikenlaan 9, 4731 XP Oudenbosch; telefoon: 0165 - 31 31 16; e-mail: info@BroederChristofoor.com; website: http://home-3.tiscali.nl/~christof; expositieadres: Markt 32, 4731 ED Oudenbosch.

A.D.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief - nummer 53

31 augustus 2006

7

921

SCHUTTERIJONDERZOEK IN DE NL-LIMBURGSE GEMEENTEN ROERDALEN EN AMBT MONTFORT (1) VAN: De Heer W.M.J. (Wim) Pijpers, majoor buiten dienst, oud-hoofdredacteur van het Limburgs Schutterstijdschrift, penningmeester van Broederschap-Schutterij St.-Andreas te Melick Beste Alfred,

Melick, gemeente Roerdalen (Lb,), 10 augustus 2006

Met grote bewondering voor jouw inzet en vakmanschap lees ik jouw SB. Intern binnen de schutterij van Melick laat ik de SB lezen omdat er elke keer weer zaken in staan die ook van groot belang kunnen zijn voor onze vereniging. Onlangs zijn we óók gestart met een eigen PDF-nieuwsblad, genaamd ’t Melicker Quarteerke. Een abonnement op dit digitale schutterijblad is gratis en via info@sintandreasmelick.nl aan te vragen.

Ik wil even reageren op jouw tekst op pagina 885, waar je terecht spreekt over het weer uitvoeren van kerkvisitaties. Er is een visitatieverslag uit juni 1533 waarin uitgebreid gewag gemaakt wordt van de Broederschap St.-Andreas (Melick). Nader onderzoek (in Heinsberg, Brühl en Luik) zal moeten uitwijzen, of er nòg oudere bronnen zijn waarin deze broederschap genoemd wordt. Alles heeft er thans de schijn van, dat deze Broederschap de voorganger is van de huidige Broederschap-Schutterij St.-Andreas. De bewijzen zijn voor mij echter nog te mager om zo maar deze conclusie te trekken. Ik houd je op de hoogte. Ik leg momenteel de laatste hand aan een boekwerkje over de Schutterij-Broederschap St.-Andreas. Dit boekwerkje zal gepresenteerd worden op 23 maart 2007 b.g.v. het 375-jarig bestaan van onze vereniging.

Over de voormalige gemeente St.-Odiliënberg kan ik je alvast vermelden, dat er twee (2) schutterijen hebben bestaan die de naam St.-Wiro (plusminus 1885-1907 in St.-Odiliënberg en van 25 maart 1920 tot plusminus 1931 ook een in ’t Reutje) droegen. Verder is er een schutterij St.-Plechelmus (Lerop) en St.-Otgerus (Paarlo) actief geweest naast de in 1904 opgerichte en nog steeds bestaande schutterij Prins Hendrik.

Jouw SB’s hebben bij mij het idee doen ontstaan om een bijeenkomst te houden van enkele mensen die op een verstandige manier kunnen praten over de Limburgse schutterijen in de meest ruime zin des woords. Ik verneem graag jouw reactie hierop.

Groetjes, Wim Pijpers

AAN: De Heer Wim Pijpers Beste Wim,

Maastricht, 10 augustus 2006

Om maar gelijk bij het end van jouw e-mail te beginnen: nederigheid past de schutterijhistoricus. Het is namelijk niet de eerste keer dat jij mij aangenaam verrast met de ontdekking van tot dusver voor mij volslagen onbekende schutterijen, ditmaal dan: de St.-Plechelmua te Lerop (thans gemeente Ambt Montfort) en de St.-Otgerus te Paarlo (tegenwoordig eveneens gelegen in de zojuist genoemde Midden-Limburgse gemeente). Zo zie je maar weer eens: men is nooit te oud om iets (erbij) te leren. En mede om reden van dit laatste lijkt mij jouw voorstel ‘om een bijeenkomst te houden van enkele mensen die op een verstandige manier kunnen praten over de Limburgse schutterijen in de meest ruime zin des woords’ een uitstekend idee.

Graag verneem ik méér over dit interessante plan van jou en wil ik nagaan in hoeverre ik in deze aangelegenheid ook iets voor anderen kan betekenen.

Ondertussen blijf ik natuurlijk nieuwsgierig naar hetgeen je weet te vertellen over de beide door jou herontdekte schutterijen. Gaat er binnenkort over die twee schutterijen een artikel van jouw hand verschijnen in het Limburgs Schutterstijdschrift? Niet minder benieuwd ben ik naar jouw onderzoekresultaten inzake de geschiedenis van Schutterij-Broederschap St.-Andreas te Melick (thans gemeente Roerdalen). Ik heb trouwens altijd gedacht, dat deze schutterij dezelfde was als de gelijknamige van (lang) vóór 1632. Of lees ik jouw e-mail op dit punt verkeerd? Enfin, het antwoord op die vraag verneem ik wel volgend jaar in jouw zoveelste publicatie. Over de mij ook al onbekende, voormalige schutterij St.-Wiro te St.-Odiliënberg heb je meen ik - mij een tijd geleden telefonisch iets verteld en inzake de gelijknamige andere uit ’t Reutje beschik je inmiddels - begrijp ik - over weer heel wat méér gegevens dan ik je vrij onlangs kon meedelen. Zeer benieuwd ben ik naar het jongste digitale schutterijblad, genaamd ’t Melicker Quarteerke. Ik ga me snel aanmelden voor een gratis abonnement en in een van de volgende SB-nummers zal ik ongetwijfeld er dan nader over berichten.

----------Met vriendelijke groeten, Alfred Disch --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

922

31 augustus 2006

8

Schuttersbrief - nummer 53

HET SCHUTTERIJWEZEN TE AMSTERDAM (1) Bijzondere aanwinsten van het Gemeentearchief Amsterdam VAN: Gemeentearchief Amsterdam Amsterdam (N.H.), augustus 2006 Het Gemeentearchief Amsterdam verwerft regelmatig archieven, tekeningen, foto’s, affiches, boeken en andere documenten die de geschiedenis van de stad documenteren. Op deze plaats zetten we enkele bijzondere aanwinsten in de schijnwerpers. Zie [bijvoorbeeld] 40 oproepbriefjes voor de schutterij.

40 oproepbriefjes voor de schutterij In de achttiende eeuw was Amsterdam verdeeld in zestig burgerwijken. In iedere wijk zorgde een burgerwacht voor orde en veiligheid. Werd je als nieuwbakken soldaat opgeroepen je burgerwachtplicht te voldoen, dan werd je letterlijk 'de wacht aangezegd' en een oproepbriefje (ook wel oproepingsbriefje of korporaalsbriefje) overhandigd. Per oproepbriefje werden destijds enige tientallen afdrukken gemaakt. Met de hand werd dan de naam van degene die opgeroepen werd en onder wiens bevel hij kwam te staan, bijgeschreven.

Onlangs heeft het Gemeentearchief op een veiling een lot gekocht waarin zich 40 oproepbriefjes voor de schutterij bevonden. Samen met de oproepbriefjes die al in de collectie zaten, heeft het Gemeentearchief hiermee een mooi overzicht van alle varianten van oproepbriefjes die bestaan hebben. Soms betreft het proefdrukken waarbij de belettering nog ontbreekt, op andere briefjes staat in miniatuur een stadsprofiel of een burgerwijkkaart afgebeeld. Het oproepbriefje voor Johan Michels uit 1782 voor wijk 56 is hiervan een voorbeeld.

Oproepbriefje voor Johan Michels uit 1782 voor wijk 56 Bron: www.gemeentearchief.amsterdan.nl

Naast de gebruikelijke militaire attributen, namen en familiewapens van de hogere officieren en onderofficieren van deze burgerwacht, staat zelfs vermeld in welke acht huizen in de wijk zich brandemmers bevinden. De meest fraaie exemplaren vertonen allegorische voorstellingen of symboliek die het vrijheidsideaal van die tijd uitstraalt. Een mooi voorbeeld daarvan is de tekst op het papier dat de stedenmaagd in haar hand houdt: ‘t Geweten vry Geen dwing'landy Maar Recht en Vrijheid Der Burger Blijheid Dat is de Saak Waarom ik waak.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Schuttersbrief - nummer 53

31 augustus 2006

9

923

DE ST.-JORISGILDE TE RIJSBERGEN (N.Br.), VAN ZÉÉR LANG VÓÓR 1707 TOT HEDEN (2) Vervolg op SB 51, blz. 880-889

De ouderdomsbepaling AAN: De Heer H.E.J. (Henny) Hoppenbrouwers, lid van de Overheid van de St.-Jorisgilde te Rijsbergen, voorzitter van de NBFS-kring Baronie en Markiezaat Beste Henny,

Maastricht, 15 april 2006

Zoals beloofd in mijn vorige mailing [zie SB 51, blz. 880-889], doe ik je bij dezen mijn onderzoeksresultaten toekomen betreffende de leeftijdsbepaling van jouw schuttersgilde, de St.-Joris te Rijsbergen.

Laat ik maar gelijk met de deur in huis vallen en beginnen met mijn eindconclusie zoals ik die trouwens al min of meer vervat heb in de titel van deze aan de St.-Jorisgilde van Rijsbergen gewijde SB-rubriek: de huidige vereniging van Rijsbergens kruisboogschutters moet mijns inziens reeds ‘van zéér lang vóór 1707’ dateren. Hoelang vóór 1707? Naar mijn overtuiging: een paar eeuwen! Met andere woorden: ik ben de mening toegedaan, dat de kruisbooggilde St.-Joris van Rijsbergen zéér wel mogelijk - om niet te zeggen: waarschijnlijk - dagtekent uit de Late Middeleeuwen (1300-1500), meer bepaald uit de 15de eeuw (14011500), en anders uiterlijk (!) uit het begin van de Nieuwe Tijd (1500-1794), meer bepaald uit de 16de eeuw (1501-1600) of nog preciezer uit de eerste helft van die eeuw (1501-1550).

De onderbouwing van mijn ouderdomsbepaling van de St.-Joris is niet zozeer gelegen in één enkele overweging, bewijsgrond of gevolgtrekking maar is de resultante van een gans samenstel van door mij hier nog naar voren te brengen argumenten. Met mijn navolgende bewijsvoering bouw ik trouwens in belangrijke mate voort op het onderzoekswerk dat diverse navorsers vóór mij bereids hebben verricht. In dat verband komt de door mij in SB 51 gegeven ‘beredeneerde bronnenopgave’ zéér goed van pas. Dáár, in die beredeneerde bronnenopgave, staan alle door mij geraadpleegde publicaties en archieven nader vermeld die ik in het onderstaande slechts kortheidhalve aanduid, d.w.z. - wat betreft de boeken en tijdschriftartikelen - enkel en alleen met de naam van de auteur en het jaar van de betreffende publicatie.

Nog een opmerking vooraf Aan de hand van het bewaard gebleven bronnenmateriaal (in casu het voorhanden schutterszilver, de aanwezige archiefstukken en hetgeen auteurs vanaf de 18de eeuw - dus uit de periode ná 1700 en vóór 1801 tot in onze tijd toe hebben bericht) mag worden gesteld, dat de kruisbooggilde St.-Joris van Rijsbergen zeker ten minste (!) sinds het jaar 1707 een nagenoeg onafgebroken bestaan heeft geleid.. Het lijkt mij relevant dàt vooraf in alle duidelijkheid vast te stellen. Immers, hoeveel tegenwoordige schutterijen (schuttersgilden) zijn er niet die voor hun vereniging ten onrechte een véél te hoge leeftijd claimen uitsluitend vanwege het feit dat er ooit in het verre verleden van hun woonplaats (stad of dorp) een - al dan niet toevallige - gelijknamige schuttersorganisatie met - wederom: al dan niet toevallig - hetzelfde schietwapen heeft geëxisteerd? In het geval van onze St.-Jorisgilde doet de problematiek van ‘het niet kunnen aantonen van een ononderbroken verenigingshistorie sedert het oudst bekende gegeven, zijnde doorgaans een caerte [= kaart = schuttersreglement] of iets van het schutterszilver’ in het geheel niet voor. Het bewijsmateriaal in dezen is te overstelpend om zelfs maar de geringste twijfels te koesteren. Ik mag hier wel volstaan met enkel te verwijzen naar de publicatie Jolles 1933-1934.

Welke argumenten zijn er nu die pleiten voor een véél hogere ouderdom van de St.-Jorisgilde te Rijsbergen dan tot dusverre werd aangenomen? Ik tel er 8 (acht). De waarschijnlijkheidsgraad van elk van die acht neemt bovendien toe wanneer we ze alle acht in samenhang beschouwen.

1) De caerte van 10.6.1707 verving een oudere Dat de St.-Joris in 1707 al minstens enige tijd bestond, blijkt uit de tekst van het oudst bekende reglement er staan in de caerte van 10 juni 1707 bepalingen die erop duiden dat de St.-Joris reeds vóór 1707 moet hebben bestaan. J.A. Jolles wees daar al op: confer Jolles 1933-1934 (deel 2, blz. 53). Zie in dat verband vooral ook ons onderstaande derde argument. De bewering van het gildebestuur in zijn brief van 11.6. 1852 aan koning Willem III dat de gilde in 1707 is opgericht (cf. Jo Pluymakers’mededeling in SB 51, blz. 889), is derhalve niet juist. Anders gezegd: in 1707 moet het gegaan zijn om een vernieuwing van de caerte.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------924 8 september 2006 Schuttersbrief - nummer 54

10

2) De aanwijzer dateert van kort of lang vóór 1707 Tot de zilverschat van de St.-Joris behoort de opzet van een zogeheten aanwijzer, zijnde een staf om bij het schieten de scores op het blazoen [= schietschijf] aan te wijzen. De opzet is te dateren op 17de-eeuws, dus uit de jaren 1601-1700. Met andere woorden: de St.-Jorisgilde van Rijsbergen dagtekent ook al om die reden zeer wel van kort of lang vóór 1707.

3) Vermelding van zéér oude gewoonten en gebruiken in de caerte van 1707 Opmerkelijk van de caerte uit 1707 is, dat daarin formuleringen voorkomen die ons eerder doen denken aan een schutterijtype uit de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) en zelfs nog van daarvóór. Jolles 19331934 (ter aangehaalder plaatse): Uit het zorgvuldig herstelde reglement (…) van 1707 blijkt, dat men, sinds overoude tijden [!] zich als een schuttersgilde gedragende [!], in ’t begin der 18de eeuw aan een nieuw statuut behoefte gevoelde, daar ’t vorige was weggeraakt (…).

4) De patroonheilige Sint-Joris Van oudsher zijn de meest geliefde patroonheiligen in het schutterswereldje: Onze-Lieve-Vrouw [= de moeder van Jezus Christus], de ‘ridder’ en ‘draaksteker’ Sint-Georgius alias Sint-Joris (!) alsmede de martelaar Sint-Sebastianus oftewel Sint-Sebastiaan.

5) De St.-Jorisgilde te Rijsbergen was en is een kruisboogschutterij De geschiedenis van het schuttersgildewezen in de steden en op de (grotere) dorpen leert, dat er eerst (!) kruisboogschutterijen (!) ontstonden, pas daarna handboogschutterijen en tenslotte kolveniers- of geweerschutterijen; lees in verband daarmee - t.a.v. Van Goor 1744, Gommers 1909 en Kalff 1912 - de terecht kritische voetnoot op blz. 129-130 bij Jolles 1933-1934 (deel 2). Het staat vast (?), dat de St.-Bavo (= de Rijsbergense gilde van kolveniers of geweerschutters) in 1699 is opgericht. Maar wat voor ons veel belangrijker is om te weten: de Rijsbergense handbooggilde St.-Sebastianus of St.-Sebastiaan bestond al in 1616 (toen het m.i. ging om een vernieuwing van haar caerte). Er is dan ook niets erop tegen om te menen, dat de St.-Jorisgilde van Rijsbergen minstens bereids vóór 1616 zal hebben bestaan en wel eerder lang dan kort vóór het voornoemde jaartal.

6) Vermoedelijke deelname van de St.-Joris aan ommegangen te Breda vóór 1568 Van Goor 1744 (blz. 91) meldt, dat vóór het uitbreken van de Tachtigjarige Oorlog (dus vóór 1568) ‘schutten’ [= schutters] uit onder meer Rijsbergen hebben deelgenomen aan de jaarlijkse ommegangen te Breda. Naar mijn mening kunnen die ‘schutten’ welhaast niets anders geweest zijn dan schutterijleden.

Wie die schutterijleden dan wel waren? In aanmerking komen niet alleen de leden van de St.-Sebastiaan van Rijsbergen, maar zeker ook hun plaatsgenoten, de collega’s van de St.-Joris. Stukken minder zeker is het, dat eveneens de kolveniers van de Rijsbergense St.-Bavogilde acte de présence hebben gegeven. Jolles lijkt te suggereren, dat de St.-Bavogilde inderdaad pas in 1699 is gesticht: uit de aanhef van haar caerte van 2 juni van dat jaar blijkt niets van een heroprichting noch iets van een vernieuwing van het reglement (cf.

Jolles 1933-1934, deel 2, t.a.p. en blz. 133).

7) De St.-Jorisgilde van Rijsbergen dateert van kort of lang vóór 1534?

Volgens Krüger 1872-1878 (Deel 4, blz. 166) is de St.-Sebastiaan te Rijsbergen gesticht in het jaar 1534.

In dat verband verwijst Krüger - helaas zonder nadere bronvermelding - naar het ‘archief der [plaatselijke parochie]kerk’. Terecht tekent Jolles daarbij aan, dat Krüger zich ‘wat al te vaag verantwoord’ heeft (Jolles 1933-1934, deel 2, blz. 129). Wellicht dat raadpleging van het parochiearchief van Rijsbergen uitsluitsel kan verschaffen! Mocht Krüger gelijk blijken te hebben, dan rijst - mede gelet op ons hierboven gegeven vijfde argument - de vraag, of de St.-Jorisgilde dan ook niet kort of lang vóór 1534 moet zijn ontstaan.

8) Het dorp Rijsbergen vormde reeds vroeg een zelfstandige parochie Tot slot nog een sociologisch argument. De organisatiegraad van een dorpsgemeenschap - en dus de mogelijkheid van totstandkoming van een plaatselijke schutterij - valt mede af te meten aan de aanwezigheid van een parochie. Welnu, het dorp Rijsbergen had reeds relatief vroeg zijn eigen parochie: de St.-Bavo!

Mijn eindconclusie is dan ook: het is beslist niet uit te sluiten, dat de St.-Jorisgilde van Rijsbergen reeds in de 15de eeuw [= 1401-1500] of uiterlijk in de 16de eeuw [1501-1600] opgericht werd.

Met vriendelijke groeten, Alfred Disch

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief - nummer 53 31 augustus 2006 925

11

BROEDERSCHAP VAN KEIZERS (2) Vervolg op SB 50, blz. 857

VAN: De Heer D.J. (Daniël) Neutgens, keizer van Schutterij St.-Joseph te Buchten en medeoprichter van de BvK Zeer Geachte Hr. Disch,

Buchten, gemeente Sittard-Geleen (Lb.), 8 augustus 2006

Na overleg met dhr. Fred Hannen wil ik U vertellen, dat we zeer tevreden zijn met het gepubliceerde artikel in SB 50. Dit heb ik U al medegedeeld [zie SB 51, blz. 898]. Ook hadden wij geconstateerd, dat er iets aan het artikel ontbrak, namelijk adressen voor aanmelding of informatie. Ik wil U dan ook verzoeken om in de eerstkomende Schuttersbrief de beide volgende adressen op te nemen, t.w.: * Dhr. Fred Hannen; telefoon: 0475 - 33 44 21; e-mail: e.hannen@hetnet.nl * Dhr. Daniël Neutgens; telefoon: 046 - 485 29 01; e-mail: djneutgens@home.nl De eerste activiteit van de Broederschap van Keizers (BvK) is het bezoeken van het Museum Limburgse Jagers. Dit museum bevindt zich in de Van Hornekazerne te Weert (Lb.). De BvK bezoekt het museum in verband met een zelfstudie betreffende de exercitie en normen binnen het leger en de schutterswereld. Het bezoek staat gepland voor ergens in het najaar en wel tijdens een voormiddag.

In de namiddag volgt een stadswandeling door Weert.

Vervoer naar de Van Hornekazerne dient men zelf te regelen. Keizers en keizersparen die graag willen meedoen aan deze eerste BvK-activiteiten, kunnen telefonisch of digitaal contact opnemen met de heer Fred Hannen, wiens adresgegevens reeds hierboven vermeld staan. Bij dhr. Hannen kan men tevens terecht voor verdere informatie inzake onkosten en dergelijke.

Met schuttersgroeten, Daniël Neutgens

Noot van de SB-redactie Adresgegevens van het Museum Limburgse Jagers: Van Hornekazerne, Kazernelaan 101, 6006 SP Weert; telefoon: 0495 - 46 29 40.

Zie in de komende SB-afleveringen de rubriek Het Regiment Limburgse Jagers en de schutterijen in NLLimburg en de rubriek Museum Limburgse Jagers.

A.D.

De Van Hornekazerne te Weert

Het huidige ceremoniële uniform van het Regiment Limburgse Jagers (Bron: www.limburgsejagers.nl; foto ingezonden door Nico Vroom, luitenant-kolonel b.d.)

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

926

31 augustus 2006

12

Schuttersbrief - nummer 53

GEDRUKTE SCHUTTERSBLADEN VAN WELEER (2) Vervolg op SB 50, blz. 858

Het BKB-tijdschriftje ‘Schutterspraat’, 2001-2003 (Vervolg 1) VAN: De Heer J.M. ( Jo) Kremers, bestuurslid van de Brabantse Kruisboog Bond (BKB) Beste Alfred,

Zeeland, gemeente Landerd (N.Br.), 16 augustus 2006

In de gouden Schuttersbrief (nummer 50) heb je aandacht besteed aan de uitgave van Schutterspraat.

Hiervoor onze hartelijke dank. Je stelt daarin de vraag, waar belangstellenden te allen tijde terecht kunnen voor raadpleging van de Schutterspraat. Deze vraag heeft ons gemotiveerd om alle uitgebrachte uitgaven op de internetsite van de Brabantse Kruisboog Bond te plaatsen. Het laatste nummer (nr. 9) is opnieuw digitaal gemaakt, want dat was niet meer voorhanden. Alle nummers zijn vanaf heden oproepbaar in PDF-formaat.

Het internetadres is: www.kruisboog.nl.

Als je op de pagina bent, zie je, aan de linkerzijde onder Info, op de onderste regel de tekst Schutterspraat.

Als je op die tekst klikt, krijg je onderstaand menu met de diverse nummers.

We hopen, dat we belangstellende lezers hiermee een plezier gedaan hebben. Indien de lezers van de Schuttersbrief vragen hebben over de inhoud van de nummers of over het kruisboogschieten, dan mogen ze altijd contact met ons opnemen via onderstaand adres.

In nummer 5 van Schutterspraat van juni 2002 (zie aldaar het artikel Wie weet het nog? op blz. 14-15) is aandacht besteed aan de Schuttersbrief. Je was toen nog bezig met het opzetten van de SB. Zoals iedereen kan lezen, ben je daar ondertussen ruimschoots in geslaagd.

Nogmaals dank voor de belangstelling die je toont voor onze sport en succes voor de toekomst.

Brabantse Kruisboog Bond, namens deze, Jo Kremers, Buitenveld 8, 5411 TR Zeeland; telefoon: 0486 - 45 22 50 of 06 - 44 69 20 72; -----e-mail: jo.kremers@hetnet.nl.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief - nummer 53 31 augustus 2006 927

13

SCHUTTERS OP PELGRIMSREIS (4) Vervolg op SB 49, blz. 834-838, SB 50, blz. 859, en SB 51, blz. 895

Medjugorje (Vervolg 3) VAN: De Heer R.H.M. (René) van Hal, ouderman [= voorzitter] van Groot Gaesbeeker Gilde (GGG) alias St.-Aechtengilde te Soest, voorzitter van Stichting Pelgrimage, auteur van het Gildetrom-artikel Pelgrimsreis in september 2006 Alfred, Soest (prov. Utrecht), 11 augustus 2006 Bijgaand de reactie van kardinaal Simonis op de pelgrimsreis naar Medjugorje, Deze onderschrijft de visie van de heer Franken. Op de pastorale werkwijze kom ik in de komende weken nog even terug.

Hopende je voldoende te hebben geïnformeerd.

René H.M. van Hal

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

928

31 augustus 2006

14

Schuttersbrief - nummer 53

VRAAG EN ANTWOORD; VRAAG EN AANBOD (Afl. 19) Vervolg op SB 51, blz. 896

Gelieve Uw antwoord steeds (óók) te richten aan de redactie van de SCHUTTERSBRIEF (redactie@schuttersbrief.nl), zodat niet alléén de vraagsteller maar àlle SB-lezers er profijt van kunnen hebben!

-----ANTWOORD 65 (inzake groepsfotootje van verm. Zuid-Limburgse schutterij uit 1933) Beste Alfred,

Simpelveld (Lb.), 7 augustus 2006

Wederom dank voor je digitale veelzijdige informatiebron, de SB. Naar aanleiding van je vraag (Vraag 65) naar de schutterij op de kleine foto, kan ik je berichten dat dit naar alle waarschijnlijkheid schutterij St.-Martinus van Houthem - St.-Gerlach (gemeente Valkenburg aan de Geul en dus inderdaad Zuid-Limburg) is. We zien op de foto enkel de geweerdragers van de betreffende schutterij, waarvan het vaandel reeds gepasseerd is. Het vaandel dat na hen volgt, zal inderdaad een kerkelijk vaandel zijn uit de parochie Houthem. We zien dezelfde combinatie van ‘geweerdragers, gevolgd door kerkelijk vaandel’ in het Jubileummagazine 400 jaar schutterij St. Martinus Houthem - St.Gerlach, dat in 1999 bij gelegenheid van het vierde eeuwfeest van betreffende vereniging verschenen is. Op pagina 34 is als illustratie bij mijn artikel ‘De aloude schutterij St.Martinus’ een fotootje geplaatst met de geweerdragers met typische platte pet (geen kepie, die destijds vrij gebruikelijk was), gevolgd door het vaandel van een kerkelijke vereniging, waarin ik hetzelfde vaandel meen te mogen ontwaren als op de foto in de SB. Dit betreffende vaandel was al een tijdje in gebruik. Immers op een foto uit 1909 (zie pag. 30 van genoemd Jubileummagazine) zien we het vaandel ook al. Uitgerekend in 1933, het jaar dat de foto genomen is die je je lezerspubliek voorschotelt, is genoemde schutterij St.-Martinus heropgericht. Pas twee maanden voordat de foto werd genomen, werd aan veertien schutters een uniform uitgereikt onder voorwaarde dat ze hier goed mee zouden omspringen. De deelname aan een kerkelijke stoet, zoals met Maria-Tenhemelopneming (of ook: Maria-Hemelvaart d.d. 15 augustus) getuigt van deze zorgvuldige omgang met het nieuw verworven tenue.

Wellicht weten de heemkundigen, parochianen of schutters van Houthem hier nog iets aan toe te voegen, bijvoorbeeld aan welke vereniging het vaandel toebehoorde.

Erop vertrouwend je hiermee voldoende ingelicht te hebben, verblijft met vriendelijke groet, Luc Wolters.

Drs. L.J.E. (Luc) Wolters, conservator Limburgs Schutterijen Museum en eindredacteur Limburgs Schutterstijdschrift, Simpelveld (Lb.)

------

VRAAG 66 (inzake verzamelen van schutterijboeken) [Confer: SB 2, blz. 64, en SB 39, blz. 633-637] Duisburg (D), den 17.ten Juli 2006 Sehr geehrter Herr Disch, zunächst einmal vielen Dank, dass Sie mir regelmäßig auf diesem Wege den Schuttersbrief zukommen lassen.

Wäre es möglich, in einer der nächsten Ausgaben von mir einen Aufruf zu veröffentlichen, wonach ich auf der Suche bin nach Jubiläums-Festschriften/-Chroniken einzelner Schützenvereinigungen? Ich würde mich sehr darüber freuen, wenn dies möglich wäre.

Mit freundlichen Grüßen, Heiko Katzberg

[IN VERTALING: Duisburg, 17 juli 2006. Zeer Geachte Heer Disch, Allereerst eens hartelijk dank, dat U mij regelmatig langs deze weg de Schuttersbrief doet toekomen. Is het mogelijk om in een van de komende edities bekend te maken, dat ik op zoek ben naar jubileumuitgaven en jubileumkronieken van afzonderlijke schuttersverenigingen? Ik zou me zeer verheugen, indien dat mogelijk is. Met vriendelijke Groeten, Heiko Katzberg.]

Heiko Katzberg; Krummenhakstraße 36, D - 47053 Duisburg; Heiko.Katzberg@stadt-mh.de

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Schuttersbrief - nummer 53

31 augustus 2006

15

929

NU ÓÓK DE IDENTITEIT VAN HET NEDERLANDSE SCHUTTERSGILDEWEZEN IN GEVAAR? (19) Vervolg op SB 51, blz. 897

VAN: De Heer E.G.H. (Fred) Hannen, keizer van Schutterij St.-Anna te Merum Beste Alfred,

Merum, gemeente Roermond (Lb.), 9 augustus 2006

In SB 51, blz. 897, geef je commentaar op een e-mail van Mathy Leunissen. Ik kan hieruit opmaken, dat deze persoon jou destijds (zie SB 50, blz. 870) verslag heeft gedaan van de extravergadering van de OLS op 15 juli jl. naar aanleiding van een oproep van de Bond E.M.M. Mathy Leunissen is tegen het particulier schieten voor ‘buitenstaanders’, d.w.z. voor personen die géén lid zijn van een schutterij. Ik ben van mening, dat dit nu juist voor onze Limburgse schutterijen een promoten is van onze schutterijen die al vele decennia ten onrechte onder druk staan Veelal is dit het gevolg van ruimtegebrek, zo is mijn ervaring. Wij hebben nu eenmaal met ons schietsysteem ruimte nodig.

Als een buitenstaander het woord schieten hoort, wordt begrijpelijkerwijze de associatie gelegd met de schietsport ‘klein kaliber’ (lees: geweer en pistool) en wat er verder aan verbonden is. Immers, grote koppen in de krant die het hebben over misbruik van een schietwapen, blijven lang ‘hangen’ bij de mensen en vooral als die krantenkoppen vaker verschijnen. De ‘klein kaliber’-schietsport laat ook onder bepaalde omstandigheden niet-leden toe voor een middag schieten op de baan. Hiervan heb ikzelf vroeger meermalen gebruikgemaakt.

Ook hier is niets mis mee! Hoe Mathy aan zijn stelling komt (om tegen het schieten door gastschutters te zijn) is voor mij dan ook niet te vatten. Waarom zou mijn schutterij voor een bedrijf geen schutters- of personeelsmiddag mogen organiseren? In 1968, met het 1000-jarig bestaan van onze toenmalige gemeente Herten, was er een hele week feest. Hier heb ik mede voor alle inwoners een schuttersmiddag georganiseerd waar zelfs vrouwenverenigingen aan meededen. Dit was voor die tijd voor menige OLS-schutter toch wel erg voortvarend, zo bleek mij later binnen de OLS-gelederen.

Bij het OLS van dit jaar heeft onze minister van Justitie voor het eerst onder een zogeheten Limburgse buks (= het zo’n 2 m lange en ca. 15 kilo zware wedstrijdgeweer) gestaan. Het gevolg was dat zijn beslissing waar wij ons terecht al meer dan een jaar druk over maken, werd uitgesteld. Hiermee wil ik aangeven, beste Alfred, dat jouw conclusie hoe een en ander tot stand is gekomen, ook niet helemaal zuiver is. Wanneer onze Kamerleden - zoals jij dat aangeeft - hun huiswerk goed hadden gedaan, dan was minister Donner er allang uit geweest. Ik mag toch aannemen dat de indiener van een voorstel in de Tweede Kamer eerst zijn huiswerk doet, voordat hij iets roept? Naar mijn smaak zetten jij en Mathy juist deze mensen op het verkeerde been met deze uitleg.

Ik blijf erbij: onze buksen zijn niet te vergelijken met een aanvalwapen zoals een flobert bij de historische schuttersgilden of bij de bij de KNSA aangesloten schietsportclubs. Bijgevolg horen wij met onze ‘zware’ (= Limburgse of Rijnlandse) buks daar ook niet thuis wanneer het gaat over aanvalswapens. Naar mijn inzicht zijn de Haagse bestuurders terecht bevreesd voor oneigenlijk gebruik van de ‘kleinkaliber-aanvalswapens’ of flobertgeweren zoals die gehanteerd worden bij de KNSA en bij de historische schuttersgilden.

Dat de gildeschutter een andere beleving heeft in het broeder-zijn of schutter-zijn dan de KNSA-schutter, geeft aan dat in die kringen dergelijke uitwassen van oneigenlijk gebruik niet voorkomen. Althans, ik heb het nog nooit vernomen. Dat wil dan nog niet zeggen dat - waar jij, Alfred, maar al te graag naar blijft verwijzen het folkloristisch schieten bij de gilden hetzelfde is als het folkloristisch schieten bij de OLS-schutters. Het gaat hier - naar mijn opvatting - om verschil in wapentype, de wijze van gebruik ervan en wat men ermee kan.

Daarenboven komt de dreigende verplichtstelling van het KNSA-lidmaatschap bij mij over als een ordinaire geldkwestie waar de KNSA. een grote rol in speelt. Wanneer ik mij bij de KNSA moet aansluiten en aan haar contributie moet betalen, neem ik aan dat ik ook dezelfde rechten heb als de huidige KNSA-schutter. Als OLS-schutter heb ik dat niet nodig. Ik gebruik immers géén wapens zoals de KNSA-schutters die hebben!

Zou de overheid het in eerste instantie bedoeld hebben mij een legale gelegenheid te geven voor het gebruik van een’ klein kaliber’-wapen, een aanvalswapen, waar ik niet om gevraagd heb en dat niet bij mij past? Dan zit ik bij de verkeerde organisatie en moet ik naar een schietsportclub. Of welke foef wordt er dan gemaakt om het gelijk van sommige Kamerleden aan hun kant te krijgen zodat ik toch als OLS-schutter wat lichter --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

930

31 augustus 2006

16

Schuttersbrief - nummer 53

gemaakt kan worden in mijn beurs? Dit terwijl het de overheid ook geld gaat kosten om de regelgeving uit te voeren. Het feit alleen al brengt menigeen op verkeerde gedachten, naar mijn opvatting. Dan kan ik ook tevens lid zijn of worden van de KNSA? Of schiet ik met deze gedachten door?

Het is niet meer te volgen. Enerzijds roept men, dat wij van al die onnodige regelgeving af moeten. En anderzijds komen er elke maand regeltjes bij.

Daarbij: het is te gek voor woorden! Onze Limburgse burgemeesters klagen over te weinig politiebezetting mede gelet op het feit dat wij opgesloten liggen tussen de landgrenzen van België en Duitsland. (maar 12 km van elkaar!) en ik zit zo van het ene land in het andere land; zo ook met drugs en wapenbezit. Met andere woorden: als men in bovenstaande lijn blijft, heeft men nog meer mankracht te kort. Het probleem is nu al om het illegale wapencircuit in de hand te houden! En als men na veel speurwerk mensen te pakken heeft met oneigenlijk wapenbezit, staat een heel leger juristen klaar om hen te verdedigen.

Heeft men erover gedacht om straks voor ± 8.000 à 10.000 OLS-schutters de wapenvergunning elk jaar te controleren? Hoeveel oneigenlijke manuren politie zijn dat? Néé, ik ben en blijf van mening dat heel slecht over deze zaak is nagedacht. Ik blijf hopen, dat de minister van Justitie zijn gezond verstand blijft gebruiken en zich zeker niet gek laat maken door Kamerleden die - zoals jijzelf meldt - hun huiswerk niet goed of zelfs helemaal niet gedaan hebben.

Volgens mij sprak Mw. Ria Oomen-Ruyten in die geest op de vergadering van 15 juli jl.: Mensen, hebt geduld. Wij komen wij er wel uit!

Dat er schutters zijn die zich terecht ongerust maken zoals de Bond E.M.M., is ook een goede zaak. Los van hun uitleg over deze zaak.

Met vriendelijke groeten, Fred Hannen

AAN: De Heer Fred Hannen Beste Fred,

Maastricht, 9 augustus 2006

Even enkele misvattingen uit de wereld helpen en - afwisselend - beklemtonen waar we het wèl over eens zijn.

Jouw eerste conclusie is reeds onjuist: aan mijn kort verslag van de Buitengewone Ledenvergadering van de OLS op zaterdag 15 juli jongstleden (zie SB 50, blz. 870) heeft eindredacteur Mathy Leunissen part noch deel gehad. Mathy Leunissen was trouwens op de bewuste vergadering niet aanwezig, zoals je bij beter lezen van diens bijdrage aan SB 51 (blz. 897) zelf al had kunnen vaststellen.

Jij en ik zijn het duidelijk over dit eens: er is niets tegen het traditionele burgerschieten, ook al liggen vandaag de dag aan dat schieten eventueel (!) commerciële bedoelingen mede of zelfs uitsluitend ten grondslag.

Anders dan jij beweert, heb ik nèrgens de mening verkondigd dat minister Donner van Justitie allang de KNSA-problematiek naar tevredenheid van de drie samenwerkende Schuttersfederaties zou hebben opgelost als de Tweede Kamerleden maar beter hun huiswerk hadden gedaan. Jouw bewering dat ik inzake de KNSAkwestie de mensen op het verkeerde been zet, vind ik dan ook zéér onterecht.

Jouw vaststelling dat folkloreschutters (ongeacht wat voor een kaliber wapen ze hanteren, groot of klein) anders denken en dus ook anders handelen dan sportschutters (hier zijn we het wéér wèl met elkaar eens!), zou jou temeer tot het inzicht moeten brengen dat de hoofdzaak in de hele KNSA-affaire is wat folklore- en sportschutters (lees: de drie Schuttersfederaties enerzijds en de KNSA anderzijds) ideëel-principieel en praktisch scheidt. Vergeleken daarbij is jouw wijzen op verschillen in wapentype binnen het wereldje van folkloreschutters (en niemand zal die verschillen ontkennen, ook ik niet) slechts bijzaak, die bovendien de kern van de staatsrechtelijke problematiek rondom het verplichte KNSA-lidmaatschap totaal niet raakt.

Jij wijst het wettelijk opleggen (aan OLS-schutters) van het KNSA-lidmaatschap af. Prima, maar doe dàt dan wèl op deugdelijke gronden.en haal hoofd- en bijzaken niet door elkaar en verbreek zeker niet het eenheidsfront (van de folkloreschutters en hun vertegenwoordigers) tegen het snode plan van Justitie en KNSA. Met vriendelijke groeten, Alfred Disch

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief - nummer 53

31 augustus 2006

17

931

VERSCHIJNING VAN DE SCHUTTERSBRIEF (24) Vervolg op SB 51, blz. 898

Donderdag, 30 maart 2006 Geachte Heer Disch, (…). Tevens wil ik U verder nog veel succes wensen met Uw opzoekwerken en tewoordstellingen. Met vriendelijke groeten, Marie-Josée Neyens.

Marie-Josée Akkermans-Neyens, bestuurslid Schutterij St.-Hubertus en secretaris Stichting Limburgs Dames Schuttersfeest (LDS), -----Manestraat, gemeente Kinrooi (Belg.Lb.) Vrijdag, 31 maart 2006 Beste Alfred, Een medebestuurslid attendeerde me erop: mijn mailadres staat foutief in SB 48 vermeld. Voor de volledigheid: richard.stoops@home.nl. Groetjes Richard. P.S.: ik heb nog geen tijd gehad om de Schuttersbrieven te lezen. Sorry. Richard Stoops.

Richard Stoops, secretaris van Schutterij St.-Severinus, Grathem, gemeente Heythuysen (Lb.) Reactie van de redactie Beste Richard, Als ik ergens een hekel aan heb in mijn redactionele werkzaamheden, dan is het wel het verkeerd spellen van iemands naam. Excuses voor mijn miskleun. Bovendien: één lettertje of één leesteken verkeerd in de adressering en de e-mail komt niet aan. Ik heb dan ook meteen de gewenste rechtzetting aangebracht in de lijst van digitale adressen (SB 48, blz. 820). Mijn dank aan jou en aan jouw oplettende medebestuurder. Met vriendelijke groeten, Alfred Disch.

-----Zondag, 2 april 2006 Alfred, Ik volg met spanning de ontwikkelingen m.b.t. het vergunningsaspect van het schieten en de schutters.

Ik zie, dat in de Schuttersbrief dit onderwerp gelukkig behoorlijk veel aandacht krijgt. De SB is trouwens een mooi medium om ontwikkelingen voor alle schutters en schuttersvrienden te kunnen volgen. Het PDF-bestand van Schuttersbrief 33 van 5 augustus 2005 is beschadigd, volgens mijn computer. Ik krijg het document niet geopend, alleen de melding ‘bestand beschadigd’. Kun je dit herstellen? Kun je mij deze versie toesturen?

Alvast bedankt. Groetjes en veel succes met de Schuttersbrief. Martin.

Martin Hoffmans, bestuurslid en fluitist van Schutterij St.-Petrus en St.-Paulus, Susteren, gemeente Echt-Susteren (Lb.) Reactie van de redactie Beste Martin, Bijgaand SB 33 in PDF. Zie ook SB 50, blz. 871. Met vriendelijke groeten, Alfred Disch.

-----Vrijdag,7 april 2006 Beste Alfred Disch, (…). Ik lees jouw e-mailblal met veel aandacht. En in elke bestuursvergadering kom ik daar op terug, zodat alle bestuursleden op de hoogte zijn. Gegroet, R. van Haren.

Rien van Haren, - - - - - - hoofdman van de St.-Anthoniusgilde, Beers (N.Br.) [Voor de volledige tekst zie hierboven, blz. 916] Maandag, 10 april 2006 Alfred, De SB bevat nogal wat pagina's, dus veel leesvoer. Ik heb momenteel weinig tijd om een artikel te maken over mijn boeken- en archiefverzameling betreffende de Handboog, omdat ik met mijn vrouw een nieuw woonhuis aan het bouwen ben en daar gaat veel tijd inzitten. De hobby ligt momenteel dus een beetje stil en suddert op een laag pitje. Trouwens, de SB-nummers zijn wel interessant en dank daarvoor.Groeten, Sjaak Eijsbouts.

Sjaak Eijsbouts, -----eigenaar van Boeken- en archiefverzameling Handboog, Vlierden, gemeente Deurne (N.Br.) Maandag, 7 augustus 2006 Geachte Heer Disch, In Uw Schuttersbrieven schrijft U regelmatig over Vlaams België. Zou het niet beter zijn als U ‘Vlaams België’ vervangt door ‘Vlaanderen’? Want Vlaanderen is een deelstaat van België met een eigen regering, een eigen vlag en een eigen volkslied. Ik wens U veel succes toe met Uw degelijke Schuttersbrieven. Vriendelijke groeten, Edgard Adriaens.

Edgard Adriaens, lid van de Heemkundige Kring van Sint-Huibrechts-Lille, Sint-Huibrechts-Lille (Belg.Lb.) Reactie van de redactie Geachte Heer Adriaens, Eigenlijk hebt U gelijk, hoewel - naar mijn mening - de aanduiding ‘Vlaams België’ op zich niet fout is. In de jaren dat ik nog in het onderwijs zat, merkte ik dat niet alleen leerlingen maar ook volwassenen in Nederland bij ‘Vlaanderen’ vaak in eerste instantie denken aan de provincies West-Vlaanderen en Oost-Vlaanderen zonder zich voldoende te realiseren dat óók de provincies Antwerpen, (Belgisch) Limburg en Vlaams Brabant horen tot de deelstaat Vlaanderen. Met vriendelijke groeten, Alfred Disch.

Vervolgreactie van dhr. Edgard Adriaens (17.8.2006). Geachte Heer Disch, De aanduiding ‘Vlaams België’ is helemaal niet fout maar dit woord wordt hier niet meer gebruikt. Daarom dat ik U voorgesteld heb om ‘Vlaanderen’ te gebruiken. Ik ben geen lid van een schutterij en ik bekleed ook geen functie in de schutterswereld. Als actief lid (ik verzorg o.a. de website www.heemkunde-shlille.be) van de Heemkundige Kring van Sint-Huibrechts-Lille, volg ik het wel en wee van onze prachtige schutterij Sint-Sebastiaan. Deze eeuwenoude

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------932

31 augustus 2006

18

Schuttersbrief - nummer 53

schutterij heeft een rijke traditie en speelt hier in het dorp een belangrijke rol. Ik vraag me wel af, hoe ik in Uw adressenbestand terechtgekomen ben. Alhoewel ik dus niet rechtstreeks iets met een schutterij te maken heb, hoop ik dat ik Uw Schuttersbrieven mag blijven ontvangen. Hartelijke groeten, Edgard Adriaens.

Tweede reactie van de redactie. Geachte Heer Adriaens, Vermoedelijk heeft ooit iemand uit Uw naaste omgeving U en ons willen plezieren door Uw e-mailadres door te geven voor een gratis abonnement op de SB. Met vriendelijke groeten, Alfred Disch.

------

Maandag, 7 augustus 2006. Beste Alfred, Wederom dank voor je digitale veelzijdige informatiebron, de SB. (…), verblijft met vriendelijke groet, Luc Wolters.

Drs. L.J.E. (Luc) Wolters, conservator Limburgs Schutterijen Museum en eindredacteur Limburgs Schutterstijdschrift, Simpelveld (Lb.) [Voor de volledige tekst zie hierboven, blz. 929] ------

Dinsdag, 8 augustus 2006. Beste Heer Disch, Tot mijn spijt kreeg ik de toegezonden Schuttersbrief, die ik altijd met veel belangstelling lees, niet geopend. Zou U het nog eens opnieuw kunnen versturen? (Ik hoop, dat ik de enige ben met dit probleem.). Groeten, Jos Verbeeten.

J.M.J. (Jos) Verbeeten, voorzitter Noord-Brabantse Federatie van Schuttersgildern (NBFS) en burgemeester van Sint-Anthonis, .Sint-Anthonis (N.Br.) Reactie van de redactie. Beste Heer Verbeeten, Voorzover ik weet, bent U inderdaad op dit moment de enige met dit probleem. Schuilt het probleem misschien in het niet-gebruiken (door U) van PDF? Ik ga het evenwel nog eens proberen. Lukt het wederom niet, dan moeten we iets anders bedenken. Bij dezen stuur ik U dus andermaal SB 51 in PDF toe. Met vriendelijke groeten, Alfred Disch.

------

Donderdag, 10 augustus 2006. Beste Alfred, Met grote bewondering voor jouw inzet en vakmanschap lees ik jouw SB. Intern binnen de schutterij van Melick laat ik de SB lezen, omdat er elke keer weer zaken in staan die ook van groot belang kunnen zijn voor onze vereniging. (…). Jouw SB’s hebben bij mij het idee doen ontstaan om een bijeenkomst te houden van enkele mensen die op een verstandige manier kunnen praten over de Limburgse schutterijen in de meest ruime zin des woords. Ik verneem graag jouw reactie hierop.

Groetjes,Wim Pijpers.

W.M.J. (Wim) Pijpers, majoor b.d. en oud-hoofdredacteur van het Limburgs Schutterstijdschrift, Melick, gemeente Roerdalen (Lb.) [Voor de volledige tekst zie hierboven, blz. 922] Reactie van de redactie. Beste Wim, Dank voor je complimenten. Zie voor verdere reactie hierboven, blz.

922. Met vriendelijke groeten, Alfred Disch.

------

Donderdag, 10 augustus 2006. [Vermelding op overschrijvingsformulier bank:] Schutterbrief - prachtig - uit waardering. Jan Vogels.

Jan Vogels, Landjuweelhouder Hoge Gilderaad der Kempen, Vlimmeren, (Antw.) [Confer hieronder, blz. 935] ------

Zaterdag, 12 augustus 2006. Beste, Ik mis SB 47. Is die nog te krijgen? Andere vraag: zijn de uitgaven 1 tot 43 nog te krijgen? Met vriendelijke schuttersgroet, Mat Lebens.

Mat Lebens, keizer van Schutterij St.-Martinus en medeoprichter van de Broederschap van Keizers, Holtum, gemeente Sittard-Geleen (Lb.) Reactie van de redactie. Beste Mat Lebens, Zoals op de laatste bladzijde van elk SB-nummer vermeld staat, zijn alle edities van de Schuttersbrief bij de redactie op te vragen. De nummers 1 t/m 43 beslaan maar liefst 720 bladzijden tekst, inclusief honderden afbeeldingen (= foto’s en kaartjes). Dat zijn dus bij elkaar heel wat megabytes! Laat me even weten, in hoe grote porties ik een en ander naar je mag versturen. SB 47 zend ik je alvast per ommegaande toe. Met vriendelijke groeten, Alfred Disch.

------

Woensdag, 16 augustus 2006. Beste Alfred, (…). In nummer 5 van Schutterspraat van juni 2002 (zie aldaar het artikel Wie weet het nog? op blz. 14-15) is aandacht besteed aan de Schuttersbrief. Je was toen nog bezig met het opzetten van de SB. Zoals iedereen kan lezen, ben je daar ondertussen ruimschoots in geslaagd. Nogmaals dank voor de belangstelling die je toont voor onze sport en succes voor de toekomst. (…). Jo Kremers J.M. (Jo) Kremers, bestuurslid van de Brabantse Kruisboog Bond (BKB), Zeeland, gemeente Landerd (N.Br.) [Zie voor de volledige tekst hierboven, blz. 927] -----Dinsdag, 29 augustus 2006. Beste Alfred, Bedankt voor SB 52. Je was hiermee mooi op tijd! Ben drie dagen in Bernheze geweest en heb, ondanks de regen, toch de meeste schuttersgilden kunnen volgen, dankzij jouw lijst. Vriendelijk groetend: Frans.

Frans Mennen, de 2 secretaris en archiefbeheerder St.-Caeciliagilde, Veldhoven (N.Br.) ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Schuttersbrief - nummer 53

31 augustus 2006

19

933

MEDEDELINGEN (27) Vervolg op SB 51, blz. 899-900

MEDEDELING 78 (inzake de komst van een nieuwe schutterijwebsite) Susteren (Lb.), 2 april 2006 De website van onze schutterij, de St.-Petrus en St.-Paulus te Susteren, deel uitmakende van de OLS-bond ‘Eendracht’ Born-Echt e.o., zal binnenkort on the air zijn: www.petrusenpaulussusteren.nl.

Martin Hoffmans, bestuurslid van Schutterij St.-Petrus en St.-Paulus, Susteren, gemeente Echt-Susteren (Lb.)

------

MEDEDELING 79 (inzake foto’s Gelderse Kampioenschappen Vendelen Indoor 2006)

Geachte Heer / Mevrouw, Oud-Dijk, gemeente Montferland, (Gld.), 10 april 2006 Voor de eerste foto's van het Gelderse Kampioenschappen Vendelen Indoor 2006, gemaakt met de camera van Schutterij St.-Isidorus, zie www.stisidorus.photosite.com. Hebt U ook leuke of mooie foto’s van het GKVI 2006, mailt U die dan s.v.p. naar oud.dijk@gmail.com, zodat ook anderen van Uw foto’s kunnen genieten.

Met vriendelijke schuttersgroet, Ab Reuling.

Ab Reuling, voorzitter van Schutterij St.-Isidorus, Oud-Dijk, gemeente Montferland (Gld.)

Vendelen in de Markthal te Didam (gemeente Montferland) tijdens het GKVI 2006 b.g.v. 75-jarig bestaan van Schutterij St.-Isidorus

------

MEDEDELING 80 (inzake jubileumviering drumband Schutterij St.-Stephanus te Dieteren) Dieteren, gemeente Echt-Susteren (Lb.), 17 juli 2006 Drumband van Schutterij St.-Stephanus te Dieteren viert in het weekend van 1-2-3 september zijn gouden jubileum. Vrijdag 1 september: receptie. Zaterdag 2 september: a) Koningsvogelschieten voor prominenten; b) vanaf 20.00.uur: ‘Big Limbo Party’ met optredens van ‘Neet oet Lottum’, ‘Thei en Marij’, ‘Big Benny’, ‘Angelina’ en ‘De Schintaler (Tape)’. Zondag 3 september: Festival (District Roermond) van de Limburgse Bond van Tamboerkorpsen (met deelname van 16 korpsen).

Theo Hoorens, secretaris --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

934

31 augustus 2006

20

Schuttersbrief - nummer 53

MEDEDELING 81 (inzake giften aan de SB-stichting i.o.)

Van de volgende personen mocht de SB-stichting een gift ontvangen, t.w.: € 20,- van de heer drs. Jelger Visser te Groningen (prov. Groningen) d.d. 28.7.2006; € 7,50 van de heer Jan Oostvogels te Vlimmeren (prov. Antwerpen) d.d. 10.8.2006; € 10,- van de heer Sjaak Eijsbouts te Vlierden (prov. Noord-Brabant) d.d. 15.8.2006, waarvoor hartelijk dank!

Donaties uit binnen- en buitenland voor de instandhouding van de Schuttersbrief (SB), het Schuttersbriefje (voor jongeren) en de SB-Bijlagen, voor de totstandkoming van de SB-webstek en de SB-jeugdsite alsmede voor de realisatie van de overige SB-actiepunten (zie de colofongegevens) kunnen worden gestort op de bankrekening, vermeld op de laatste bladzijde van elk SB-nummer. Wilt U per se dat Uw naam niet publiekelijk bekend wordt, vermeldt U dan ‘Gift van NN’ (of in plaats van ‘NN’ Uw initialen) op het overschrijvingsformulier aan Uw bank.

Uw donatie, hoe gering ook, is zéér welkom: zonder Uw geldelijke ondersteuning redt de SB-redactie het op den duur niet!

De SB-redactie

------

MEDEDELING 82 (inzake verschijning digitaal schutterijblad ’t Melicker Quarteerke) Onlangs is gestart met een PDF-nieuwsblad, genaamd ’t Melicker Quarteerke. Een abonnement op dit digitale schutterijblad is gratis en via info@sintandreasmelick.nl aan te vragen. Zie daarover de berichtgeving door de heer Wim Pijpers: hierboven, blz. 922.

De SB-redactie

------

MEDEDELING 83 (inzake gildeberichten en handboogberichten in De Zuid-Willemsvaart) Geachte Redactie,

Vlierden, gemeente Deurne (N.Br.), 14 augustus 2006

In Uw Schuttersbrief - nr. 51, pagina 888, vermeldt U de door ons gemaakte boeken met handboogberichten uit De Zuid-Willemsvaart (1880-1940). U spreekt de wens uit, dat er nog meer dergelijke standaardwerken zullen worden gemaakt. Ik kan U melden, dat dit al is gebeurd door dezelfde Arnold Bevers, eveneens voor de periode 1880-1940. Dit werk bestaat uit 2 delen en 224 pagina’s A4 tekst. Alles alleen betrekking hebbende op gildeberichten. Van zowel de handboogboeken als de gildeboeken zijn er nog maar enkele exemplaren voorradig. De kosten bedragen € 50,00 voor de 3-delige handboogzerie en eveneens € 50,00 voor de 2-delige gildeserie. Eventuele verzendkosten: € 5,00. Eventuele info bij: Sjaak Eijsbouts, Langenakker 4, 5756 BS Vlierden; telefoon: 0493 - 31 44 12; e-mail: aaaa@xs4all.nl.

Met sportgroeten, Sjaak Eijsbouts -----MEDEDELING 84 (inzake Boeken- en archiefverzameling Handboog) Geachte redactie,

Vlierden, gemeente Deurne (N.Br.), 14 augustus 2006

Op pagina 889 van SB 51 vermeldt U: ‘Historische collectie handboog: eigenaar Sjaak Eijsbouts; e-mail: aaaa@xs4all.nl.’ Dit is echter niet alleen een historische collectie, maar eveneens een zeer uitgebreid archief van ±1835 tot heden. De omvang zal ca. 50.000 pagina’s A4 zijn. Voor info: Sjaak Eijsbouts, Langenakker 4, 5756 BS Vlierden; telefoon: 0493 - 31 44 12. Hopelijk is ook dit een aanvulling op Uw Schuttersbrief.

------

Met sportgroeten, Sjaak Eijsbouts

MEDEDELING 85 (inzake bestuurssamenstelling NBFS en FGS) Wat wij natuurlijk al véél en véél eerder hadden moeten berichten, is dat er eind vorig jaar een wijziging had plaatsgevonden in de samenstelling van het dagelijks bestuur van zowel de Noord-Brabantse Federatie van Schuttersgilden (NBFS) als de Federatie van Gelderse Schuttersgilden en schutterijen (FGS).

Reeds sinds oktober 2005 is voorzitter van de NBFS: de heer J.M.J. (Jos) Verbeeten, burgemeester van SintAnthonis. Zie een interview met hem in De Gildetrom, jaargang 53 - aflevering 1, maart 2006, blz. 8-9.

Ook bereids sedert eind vorig jaar is definitief secretaris van de FGS: de heer Martin Hoekstra. Daarmee is deels (!) een eind gekomen aan de langer bestaande bestuurscrisis binnen de FGS; zie daarover de FGSwebstek www.schuttersnet.nl => Discussieforum. Vacant is namelijk nog steeds de voorzitterszetel.

-----De SB-redactie -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Schuttersbrief - nummer 53

31 augustus 2006

21

935

SCHUTTERSBRIEFJE Onregelmatig maar frequent verschijnend e-magazine voor jeugdschutters en jeugdige schuttersvrienden in het Nederlandstalige gebied van de EGS Nummer 2 – Maastricht, donderdag 17 augustus 2006

VENDELIEREN: ÓÓK VOOR JONGEREN! UIT: het provinciale dagblad De Gelderlander van 10 april 2006

Rik Loeters (14 jaar) uit Oud-Dijk, gemeente Montferland (Gld.)

Schutterij Sint-Isidorus uit Oud-Dijk trapte dit weekeinde het 75-jarig jubileum af met de Gelderse Kampioenschappen Vendelen Indoor.

Het succesvolle concours is een geslaagd begin van een feestelijk jubileumjaar.

‘Vendeliers, géééééf acht! Hef het vaandel! Presenteer het vaandel. Vendelen!’ Met korte commando’s geeft de presentator het startsein voor de volgende ronde. Om de tien minuten schalt zondag het commando door de Didamse Markthal. Schutterij St. Isidorus uit Oud- Dijk houdt hier de Gelderse Kampioenschappen Vendelen.

Een hele eer. ‘Want eer, daar draait eigenlijk alles om bij het vendelen’, legt Jan Gies van St.-Isidorus uit. Hij kan het weten. Gies is 34 jaar vendelier geweest. Was jarenlang jurylid en is sinds 1988 concoursbegeleider in de Achterhoek. In die hoedanigheid is hij verantwoordelijk voor een goed verloop van de concoursen. ‘Eer is bij ons een belangrijk begrip. Op zich is vendelen puur eerbetoon. Niet voor niks begint ieder concours met de leus: voor God, koningin en vaderland. Het is een hele eer dat wij in ons jubileumjaar deze kampioenschappen mogen houden.’

Het gaat goed met het vendelen. Bijna alle schutterijen doen mee met een jeugdgroep. Antonie Zopfi, ook bestuurslid van St. Isidorus, denkt dat dit komt doordat schutterijen de afgelopen jaren flink hebben ingezet op de jeugd. ‘Dat begint zijn vruchten af te werpen. Het is nu zaak om ze vast te houden. Ze worden ouder en hebben dan zoveel andere, ook leuke, dingen te doen.’

Een van die jongeren is Rik Loeters ( 14) uit Oud-Dijk. Hij zit al vanaf zijn negende bij St.-Isidorus.

Zoals bij zoveel jongeren is zijn vader zijn voorbeeld geweest. ‘Mijn vader is al 26 jaar vendelier. Ik ging al vroeg vaak met hem mee. Ik vond dat vendelen altijd erg mooi om te zien en wou dat zelf ook wel doen. Toen St. Isidorus een paar jaar geleden met een jeugdafdeling begon, was ik er meteen bij.’

De jeugdgroep van St. Isidorus bestaat uit circa twaalf leden en is volgens Rik een gezellige club. Maar het is niet alleen de gezelligheid. ‘Ik vind het mooi om te laten zien wat je kunt. Als je voor het gemeentehuis staat te zwaaien en iedereen kijkt naar je, dat is geweldig!’ Nee, zenuwachtig is hij niet.

‘Je voelt vooraf wel een beetje spanning maar na twee slagen ben je bezig met het vendelen en let je niet meer op het publiek.’

Noot van de SB-redactie Onze dank gaat uit naar de redactie van www.schuttersnet.nl (= de FGS-internetsite), die ons op bovenstaand artikel attendeerde. Verslaggever: Hans Theunissen. Fotograaf: Hendrik Rodrigo.

A.D. --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Bladzijde 3 van Schuttersbriefje.

Maastricht, 17 augustus 2006 -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------936 31 augustus 2006 Schuttersbrief - nummer 53

22

De handboogschutters van Lascaux in Frankrijk: zo’n 17.000 jaar geleden!

AAN: Jean-Paul Zwarts, leerling Groep 7 van de Sint-Aloysiusschool in Maastricht, jeugdlid van de Koninklijke Sociëteit van Handboogschutters ‘Sint-Sebastiaan 1408’ Beste Jean-Paul,

Maastricht, 17 augustus 2006

In het vorige nummer van het Schuttersbriefje vertelde ik je, dat het handboogschieten vele duizenden jaar oud is. Misschien vraag je je af: Ja, maar hoeveel duizenden jaar oud? Welnu, de geleerden zijn het niet helemaal met elkaar eens over het antwoord op die vraag. Sommigen beweren, dat de geschiedenis van de handboog teruggaat tot ongeveer 70.000 jaar geleden. Dat zou best wel eens kunnen. Maar ik wil je héél in het kort het verhaal over vier leeftijdgenoten van jou (en hun hond) vertellen waaruit blijkt, dat het handboogschieten in ieder geval al minstens 17.000 jaar oud moet zijn. Toch ook niet niks, dacht ik zo.

De Grot van Lascaux Op 8 september 1940 gingen vier jongens uit Montignac (gelegen in de landstreek Dordogne, Zuidwest-Frankrijk) vlak in de buurt van hun dorp indiaantje spelen. De plek waar zij speelden, heette Lascaux. Eensklaps verdween hun hond in een groot hol. Uiteraard poogden de jongens onmiddellijk de klagerig jankende hond te bevrijden. Bij hun poging bemerkten zij de toegang tot een verborgen grot. In die ondergrondse natuurlijke ruimte zagen de jongens rotswanden vol kleurrijke afbeeldingen van dieren. Ook ontdekten zij op de rotswanden van de grot afbeeldingen van jagers, met de handboog schietend op herten. Zie de nevenstaande foto!

Tekeningen van handboogschutters uit de Oude Steentijd Terug in het dorp vertelden de jongens aan iedereen die het maar wilde horen wat hun overkomen was. En in een mum van tijd wist het ganse dorp Montignac voor het eerst van wat weldra de Grot van Lascaux ging heten. Niemand kon echter zeggen, door wie en wanneer de gegraveerde en geschilderde jachttaferelen op de wanden van de grot waren gemaakt.

Geleerden werden erbij gehaald. Die zagen direct, dat de rode, roodbruine en zwarte wandtekeningen héél oud moesten zijn.

Uiteindelijk kwam vast te staan, dat de voorstellingen van paarden, herten, reusachtige stieren en bizons tezamen met de afgebeelde jagers ongeveer 17.000 jaar oud zijn. De Grot van Lascaux werd wereldberoemd. En dat is dus mede te danken aan vier jongens en hun hond!

Alfred Disch

VAN DE REDACTIE Het Schuttersbriefje (het SB’tje) is een uitgave van de SB-stichting i.o.

Adres: Franciscus Romanusweg 6-B, 6221 AE Maastricht Telefoon: 043 - 325 76 62; vanuit het buitenland: 00.31.43.325 76 62 E-mail: redactie@schuttersbriefje.nl Wil jij ook iets vertellen of vragen in het Schuttersbriefje? Stuur ons dan een e-mailtje.

Natuurlijk kun je ons ook schrijven of bellen.

Wil je ons komen bezoeken, laat dat dan even van tevoren weten.

Groetjes namens de redactie, Alfred Disch -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Maastricht, 17 augustus 2006

Bladzijde 4 van Schuttersbriefje

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Schuttersbrief - nummer 53

31 augustus 2006

23

937

COLOFON De Schuttersbrief (SB) verschijnt sinds 19 juni 2004 en is een uitgave van de SB-stichting i.o.

De leden van de SB-redactie (zie volgend kadertje) vormen het bestuur van de SB-stichting.

Activiteiten van de SB-stichting c.q. SB-redactie zijn onder meer: de Schuttersbrief, het Schuttersbriefje (voor jongeren), de SB-bijlagen en de SB-websites.

Zie verder vooral ook de lijst van actiepunten op pagina 759 van SB-nummer 45.

Daar de door de SB-stichting te maken kosten vooralsnog gehéél worden betaald uit particuliere middelen, verzoekt de redactie U om een vrijwillige bijdrage o.v.v. ‘Donatie’ te storten op de in het onderstaande kadertje vermelde (voorlopige) bankrekening.

Voor Uw zéér gewaardeerde gift, hoe gering ook, zegt de redactie U bij voorbaat hartelijk dank!

De SB wordt gratis verstrekt: zie de verzendlijst op pagina 760 van SB-nummer 45.

Wilt U ook GRATIS en RECHTSTREEKS de SB ontvangen? Laat dit dan m.v.v.

Uw volledige naam, Uw woonadres en Uw telefoonnummer weten aan: redactie@schuttersbrief.nl.

De Schuttersbrief heeft een doorlopende paginering.

Veelgebruikte afkortingen worden verklaard op de voorlaatste pagina van SB-nummer 45.

U mag - om o.a. auteursrechtelijke redenen - uitsluitend voor eigen persoonlijk gebruik de SB uitprinten, dus niet (!) ten behoeve van anderen.

Oude nummers van de Schuttersbrief kunnen te allen tijde bij de redactie worden opgevraagd.

Digitale en schriftelijke post ter publicatie in de Schuttersbrief wordt naar onderwerp gerubriceerd en vervolgens in logische volgorde opgenomen in de betreffende SB-rubriek.

Wilt U óók Uw eigen berichten opgenomen zien in de SB, gelieve dan per brief of per e-mail steeds slechts één onderwerp te behandelen. Dat vergemakkelijkt aanzienlijk de rubricering van de correspondentie in de SB. In principe worden alle ingekomen brieven en e-mails geplaatst, ook indien ze van dezelfde persoon en van dezelfde datum zijn. Bovendien wordt voor elk nieuw aangedragen onderwerp een nieuwe rubriek in de SB geopend. De SB telt thans meer dan 140 rubrieken; die van U kan (kunnen) er dus ook nog bij!

Voor een tussentijds overzicht van de SB-rubrieken zie SB-nummer 45, blz. 745-758.

REDACTIEADRES Bezoekadres SB-redactie / SB-stichting: p/a Franciscus Romanusweg 6-B, 6221 AE Maastricht.

Telefoon (met voicemail): 043 - 325 76 62; vanuit het buitenland: 00.31.43.325 76 62.

Mobiel: (00.31)06.42 58 70 04 Fax : (00.31) (0)43.310 04 06 E-mail: redactie@schuttersbrief.nl

SB-website: onder constructie.

Voorlopige bankrekening binnenland: 85 88 27 298 t.n.v. Alfred Disch, 6221 AE Maastricht 6-B. Voorlopige bankrekening buitenland: IBAN-code: NL86SNSBO - 85 88 27 298; BIC-code: SNSBNL2A ten name van / auf den Namen von / au nom de / in the name of: Alfred Disch, NL-6221 AE Maastricht 6-B.

Redactieleden: Alfred Disch, hoofdredacteur, voor adresgegevens zie hierboven; e-mail, ook: alfred.disch@home.nl M.W.E.M. (Mathy) Leunissen, eindredacteur; e-mail: evilzwelkeisevil@hotmail.com.

Ans Moors: redactrice voor het Italiaanse taalgebied (Italië, San Marino, Vaticaan).

Naast enkele gekwalificeerde zetels zijn er nog vacante redacteurschappen voor diverse EGS-landen en/of EGS-taalgebieden. U kunt zich daarvoor aanmelden bij de SB-redactie.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

938

31 augustus 2006

24

Schuttersbrief - nummer 53