Schuttersbrief 096 (2014 11 12) by Davy Goedertier

SCHUTTERSBRIEF Aperiodiek maar frequent verschijnend internationaal e-magazine als ideeënbus, discussieforum, actieprogram en informatiebulletin voor het schutterijwezen, inclusief schuttersgilden en schietsport Nummer 96 – Maastricht, woensdag 12 november 2014

REDACTIE Hoofdredacteur: Alfred Disch; telefoon (met voicemail): 00.31.(0)43 – 325 76 62; e-mail: alfred.disch@gmail.com Voor de overige redactionele gegevens zie de achterpagina van dit SB-nummer -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

INHOUDSOPGAVE Redactie, Inhoudsopgave en Internet………………………………………………………………………...blz. 2151 Kring Zundert (NB). Gezamenlijke Kruisboogverenigingen (1)……………………………………………..blz. 2152 Het schutterijwezen in de gemeente Heeze-Leende (NB), vroeger en nu (1).Het dorpje Leenderstrijp….blz. 2153-2154 Koninklijke Besluiten inzake de Weerbaarheidsverenigingen (2). [De KB’s van 1886 e.v.] …………blz. 2155-2159 De ouderdomsbepaling van de schutterijen in Noord-Brabant: een vergelijkend onderzoek (2)……...blz. 2160-2201 Het schutterijwezen in de gemeente Eijsden-Margraten (LB), vroeger en nu (2). [Het dorp Breust]…blz. 2202-2203 Poëzie en proza over het schutterijwezen (3). Een ode aan (…) schutterijen van Wijnandsrade en Swier….blz. 2204 Het schutterijwezen in de gemeente Zederik (ZH), vroeger en nu (3). [Lexmond, Hei en Boeicop]….blz. 2205-2209 Het predicaat ‘Koninklijk’ (18). [Het predicaat ontnomen aan de St.-Sebastiaan te Oosterhout (NB)]……..blz. 2210 Vraag en antwoord; vraag en aanbod (30)…………………………………………………………….blz. 2211-2217 Recensie (49). Archery Magazine: een nieuw en ánder tijdschrift voor handboogschutters………….blz. 2218-2222 Verschijning van de Schuttersbrief (50)……………………………………………………………………...blz. 2223 Colofon en Redactieadres…………………………………………………………………………………….blz. 2224

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

INTERNET Website SB-stichting: www.sb-stichting.nl. Downloadmogelijkheid eerdere SB-nummers: www.schuttersbrief.nl. De SB is ook te lezen op de website van de Europese Gemeenschap van historische Schutters (EGS): www.e-g-s.eu => Regionen => Region 3 => Schuttersbrief Nr. 96 [pdf] [= Schützenbrief = Gazety Strzelcow]. © Copyright: SB-stichting, Maastricht MMIV

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief – nummer 96

12 november 2014

Blz. 2151

KRING ZUNDERT (NB). GEZAMENLIJKE KRUISBOOGVERENIGINGEN (1)

Algemene informatie 1 De ‘Gezamenlijke Kruisboogverenigingen Kring Zundert’ werd op 15 maart 1953 opgericht en is in de gemeente Zundert gezeteld. Het secretariaatsadres luidt: Secretaris Kring Zundert, Alphons van Aert, Van Lanschotstraat 3, 4885 AA Achtmaal; telefoon: 06 - 36 33 42 46; e-mail: info@kruisboogzundert.nl; site: www.kruisboogzundert.nl. De bij de Kring Zundert aangesloten verenigingen zijn, in volgorde van hun oprichtingsdatum (tussen haakjes): Nooit Gedacht De Eendracht Eendracht Maakt Macht De Gezellige Vrienden Komst des Vredes Ons Genoegen Zeldzaam Maar Zeker De Toekomst

(03.11.1896) (02.02.1901) (1901- 1918) (01.01.1919) (01.03.1919) (01.03.1920) (01.01.1947) (22.12.1962)

te Achtmaal te Groot-Zundert te Klein-Zundert te Groot-Zundert te Achtmaal te Klein-Zundert te Wernhout 2 te Achtmaal

(nog) geen website kbvnooitgedacht@het.nl (nog) geen website akuijck@home.nl (nog) geen website lverdaesdonck@hetnet.nl (nog) geen website jorjor@wxs.nl www.komstdesvredes.nl info@komstdesvredes.nl www.kbvonsgenoegen.nl secretarisonsgenoegen@ziggo.nl www.zeldzaammaarzeker.nl erikvanopstal@live.nl www.kbvdetoekomst.nl anjaron@home.nl

Het huidige bestuur van de Kring Zundert Zittend, v.l.n.r. de DB-leden: secretaris Alphons van Aert, voorzitter Jos Willemsen en penningmeester Marco Nelemans Staand, v.l.n.r. de AB-leden (tussen haakjes hun KBV): Jaan Elst 3 (Ons Genoegen), Charlo Jochems (De Toekomst), Jeroen van Hassel (De Eendracht), Ferry van den Broek (Komst des Vredes), Johan Chantrel (Zeldzaam Maar Zeker), Jaco Hoekman (De Gezellige Vrienden), Frans Schrauwen (Nooit Gedacht) en Cok Vriends (Eendracht Maakt Macht) [Bron: www.kruisboogzundert.nl. Fotograaf: Wil Elst]

Alfred Disch, Maastricht, september 2014 1

Met dank aan kringsecretaris Alphons van Aert voor het verstrekken van aanvullende gegevens. Zeldzaam Maar Zeker: dd. 1.1.1947 te Groot-Zundert opgericht en momenteel te Wernhout gevestigd. 3 Jaan Elst (op de foto) is inmiddels vervangen door Stan van Eekelen (niet op de foto). 2

-----------

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Blz. 2152

12 november 2014

Schuttersbrief – nummer 96

HET SCHUTTERIJWEZEN IN DE GEMEENTE HEEZE-LEENDE (NB), VROEGER EN NU (1) Het dorpje Leenderstrijp Algemeen Oude woonkern onder Leende (nl. 3 km daarvandaan) in de Kempische gemeente HeezeLeende. Maakte tot 1997 deel uit van de gemeente Leende. Wordt ook kortweg ‘Strijp’ genoemd. Telt thans (anno 2014) zo’n 450 inwoners. Viel vóór 1794 onder de heerlijkheid Heeze-Leende. Te Leenderstrijp: de St.-Janskapel ter vervanging van het zich elders bevindende en ±1843 gesloopte gelijknamige kapelletje dat reeds in 1440 vermeld werd en dat - naar het schijnt - toegewijd was aan zowel St.-Jan de Doper (= St.-Johannes Baptista!) als aan St.-Jan de Evangelist. Viel en valt onder de parochie St.-Petrus’ Banden van ’t dorp Leende. Toponiemen: Grote Schutsakker; Kleine Schutsakker.

De gemeente Heeze-Leende (groen) in de provincie Noord-Brabant (donkergrijs) [Bron kaartje: Wikipedia]

Schutterijen (aantal en volgorde onzeker) (-) Hier direct onderstaand volgt de opsomming van een viertal schuttersgilden waarvan bij de huidige stand van wetenschap gezegd kan worden, dat alléén de St.-Jan Baptista met 100% zekerheid heeft deel uitgemaakt van de Leenderstrijpse gemeenschap. Tegelijkertijd mag en moet gesteld worden, dat deze schuttersgilde véél ouder is dan Jolles 1933-1934 (deel 1, blz. 205-206) doet voorkomen. Begrijpelijk, want J.A. Jolles was niet op de hoogte van het bestaan van een caerte uit 1645. Uit dat schuttersreglement (bewaardgebleven als kopie van 1772) blijkt trouwens weer, dat de geschiedenis van de ‘St.-Jansgilde’ verder - en mijn inziens zelfs héél wat verder - in het verleden terugreikt dan het jaar 1645. Meer recente onderzoekers - zoals S.A. Mulder (1974), drs. Wim van Exel (1985) en ing. Max Farjon (1995) - bevestigen dat beeld alleen maar. En wat betreft de overige drie schutterijen: vrijwel zeker (?) is de ±1576 opgerichte St.-Jacob- en St.-Annagilde niet enkel door fusie van twee schutterijen (de St.-Jacob en de St.-Anna) tot stand gekomen maar is zij ook vooral te beschouwen als een schuttersgilde van het hoofddorp Leende. Ik sluit evenwel niet uit, dat bewoners van Leenderstrijp in principe konden toetreden tot elke van de beide gilden en na ±1576 tot de gefuseerde schuttersgilde. 1) St.-Jan Baptista [= de Doper], vóór 1568 - heden. Wapen: geweer. Ook genoemd: ‘broederschap’, ‘gulde’ en ‘schutterie’ (caerte 1645); ‘St.-Jan Baptist’; ‘St.-Jan-Baptistgilde’; ‘St.-Jansgilde’; ‘Gilde St.-Jan Baptista’. Kreeg

De St.-Jan Baptista te Leenderstrijp Op de achtergrond het St.-Janskapelletje [Bron: www.gildeleenderstrijp.nl] -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Schuttersbrief - nummer 96

12 november 2014

Blz. 2153

in 1645 een (nieuwe!) caerte, ‘omdat een iegelijk tot Liefde en eendragt zoude tot malcanderen draagen’ alsmede ter bevordering van ‘onze Policie’ (= ordelijk verloop binnen de vereniging) en ‘van onze Zaaligheijt’, ook geldend voor de leden ‘die te vooren van onze overleeden of oude Deekens zijn ingeschreven’ en inclusief ‘den koning van tegenwoordig jaar’ [lees: die van 1644], die eveneens het bestuur had te gehoorzamen; bovendien werd het toetreden tot de vereniging ontzegd aan degenen ‘die besmet zijn met ketterie’, i.c. protestanten (Mulders 1974, blz. 143-151). Had blijkens een verklaring van twee leden in 1688 het pandrecht (Coenen1974, blz. 38). Moet ten minste in de 18de eeuw een afdeling jonkmannen hebben gehad blijkens het voorkomen van een ‘yonkmansboek’ uit 1719. Was in het eerste kwart van de 20ste eeuw bijna totaal inactief: nog slechts één man beheerde de kas, het zilver en de schutsvelden; doch leefde in 1935 - onder invloed van Jolles’ fameuze publicatie - weer geheel op (cf. Farjon 2001, blz. 45). Kreeg toen ook een nieuw reglement, voerde uniformering en groepsvendelen in en plaatste nabij de St.-Janskapel een nieuwe schutsboom ter vervanging van een oudere elders. Heeft sinds 1961 de organisatie in handen van de zogeheten ‘St.Jansviering’ (op 24 juni), inhoudende de jaarlijkse openluchtmis bij de St.-Janskapel, tijdens welke mis de zegening of wijding plaatsvindt van de door de gelovigen meegebrachte St.-Janstrossen [= boeketten van voornamelijk veldbloemen, die thuis aan een deurstijl worden gehangen om bescherming af te smeken tegen noodweer en boze geesten en om geluk en gezondheid te brengen aan degenen die achter de tros hun heil zoeken]. Restaureerde in 1973 en 1999 de St.-Janskapel. Heeft overigens sinds 1998 zich ook statutair verplicht tot toezicht op de algehele toestand van de St.-Janskapel. Koningsvogelschieten: driejaarlijks op kermismaandag. Zilver: 5 koningsschilden uit 1644-1686, 7 uit 1712-1796, 18 uit 1808-1895, 4 uit 1901-1938 de en verder vanaf 1945; vogel 17 -eeuws. Oudste verenigingsarchiefstukken: caerte van 17.10.1645; ‘yonkmansboek’ uit 1719. Huidige accommodatie: nabij de kapelberg een eigen stuk grond met schutsboom. Uitmonstering: gildekledij in de kleuren rood en wit. De schutterij is aangesloten bij de NBFS-kring Kempenland District Oost. 2?) St.-Jacob, lang (?) vóór ca.1576 - ca.1576. Wapen: vooralsnog onbekend. Hield op te bestaan door fusie (ca. 1576) met de St.-Anna (= schutterij nr. 3). 3?) St.-Anna, lang (?) vóór ca.1576 - ca.1576. Wapen: vooralsnog onbekend. Hield op te bestaan door fusie (ca. 1576) met de vorengenoemde St.-Jacob (Iven 1983, blz. 110). Was (vermoedelijk?) dezelfde als de gelijknamige te Oosterik, een buurtschap of gehucht, even ten noordoosten van het dorp Leende. 4?) St.-Jacob en St.-Anna, ca.1576 - heden. Wapen: geweer. Ontstond door fusie tussen de St.-Jacob en de St.Anna te Leende. Was gedurende een langere tijd ook te beschouwen als een schuttersgilde van Leenderstrijp en misschien tevens van Oosterik?

Literatuur 1) Van Autenboer 1993-1994, onder meer blz. XXXII. 2) Van Exel 1985, blz. 120-122 (met ills.). 3) Farjon 1989 a. 4) Farjon 1989 b. 5) Farjon 1992. 6) Farjon 1995. 7) De Gildetrom [selectie] [Red.] (‘Sint Jan Baptista, Leender Strijp’) in jrg 47 - afl. 2, juni 2000, blz. 58; M.Farjon (‘De kapel en het gilde Leenderstrijp’) in de rubriek ‘Brabantse Kapelletjes’ van jrg 48 - afl. 2, juni 2001, blz. 44-45 (met ills.); [Red.] (‘Gilde Sint Jan Baptista Leenderstrijp luistert Pausmis op’ en ‘Sint Jan Baptista’) in jaargang 49 - afl. 1, mrt 2002, blz. 16 resp. blz. 34 (met ill.); [Red.] (’40 jaar Sint Jansviering Leenderstrijp’) in jaargang 49 - afl. 3, sept. 2002, blz. 87-88 (met ill.); [Red.] (‘Géén keizer, maar wel een nieuwe koning te Leenderstrijp’ en ‘Sint Jan Baptista, Leenderstrijp’) in jrg 49 - afl. 4, dec.2002, blz. 130-131 (met ill.) resp. blz. 146 (met ill.); [Bestuur St.-Jan Baptista] (‘Oproep’) in jrg 50 afl. 1, blz. 10 (met ill.); B. van den Boomen (ingezonden brief) in ibidem, blz. 11 (rubriek ‘Jeugdtrom’); M.Maas (ingezonden brief) in ibidem (met ill.); A.Dams (‘Jeugdgildendag Kring Kempenland’) in jrg 50 - afl. 2, blz. 43 (met ills.). 8) Heemkroniek Heeze en Leende: W.H.Th. Knippenberg (‘Het gildezilver van Leende-Strijp’) in jrg 6, 1967, blz. 30-34. 9) Ising 1983, blz. 168 en 191. 10) Ising 1984, blz. 39, 132 en 133 (ill.). 11) Ising 1986, blz. 240. 12) Iven 1983, tekstgedeelte blz. 15, 22 (ill), 29, 33, 44, 72 en 110. 13) Janssen-Beij 2009, blz. 318. 14) Jolles 1933-1935, deel 1, blz. 169-170 en 205-206, alsmede deel 2, blz. 11. 15) Mulder 1974 = S.A. Mulder: De Leendse gilden, in: Van der Zanden e.a. 1974, blz. 143-151. 16) Oomen 1972, blz. 16 en 32. 17) Van der Zanden e.a. 1974 = Sjef van der Zanden: Dyt Gheit aen der kycken van Leendt. Geschiedenis van Leende. Leende 1974.

Overige bronnen 1) BHIC: Enquête 1809; Enquête 1825. 2) Internet (a): de website van de NBFS (www.schuttersgilden.nl), meer speciaal de subpagina ‘Kring Kempenland’. 3) Internet (b): de website van de St.-Jan Baptista te Leenderstrijp (www.gildeleenderstrijp.nl). 4) Schuttersbrief (SB): SB 83 (blz. 1699; met ill.), SB 84 (blz. 1741), SB 92 (blz. 1978) en SB 96, blz. 2161. Alfred Disch, Maastricht, september 2014 -----------

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Blz. 2154

12 november 2014

Schuttersbrief – nummer 96

KONINKLIJKE BESLUITEN INZAKE DE WEERBAARHEIDSVERENIGINGEN (2) Vervolg op SB 87, blz. 1832-1833

Het koninklijk Besluit van 20 december 1886 - nr. 215 Bron: Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden, nr.215, ’s-Gravenhage, 20.12.1886, blz. 1-2.

STAATSBLAD

[blz. 1]

van het KONINKRIJK DER NEDERLANDEN

(No. 215.) Besluit van den 20sten December 1886, tot wijziging van het Koninklijk besluit van 12 mei 1867 (Staatsblad, no, 49), houdende vaststelling van eenige algemeene regelen voor de vereenigingen, ten doel hebbende om, door vrijwillige oefening in den wapenhandel en bijzonder in het schieten, ’s Lands weerbaarheid te bevorderen. Wij, Willem III, bij de gratie Gods, Koning der Nederlanden, Prins van Oranje-Nassau, Groot-Hertog van Luxemburg, enz., enz., enz. Op de voordracht van Onze Minister van Oorlog, Onzen Minister van Staat, Minister van Binnenlandsche Zaken en Onzen Minister van Justitie, van 28 September 1886, Kabinet, H. Litt. 40, van 4 October 1886, no. 1298 S, afdeeling Militie en Schutterijen, en van 6 October 1886, no. 105, 1ste afdeeling; Den Raad van State gehoord (advies van 30 November 1886, no. 12), Gezien het nader rapport van Onze genoemde Ministers, van 8 December 1886, Kabinet, Litt. Z 49, en van 15 December 1886, no. 88, 1ste afdeeling; Gezien art. 11 van Ons besluit van 12 Mei 1867 (Staatsblad no. 49); [blz. 2] Hebben goedgevonden en verstaan te bepalen: de eerste artikel van het hiervoren vermelde art. 11 wordt vervangen door de beide zinssneden: “Elke met Onze toestemming bestaande vereeniging, onverschillig of zij als een corps dan wel eenvoudig burgerlijk is ingerigt, wordt op haar verzoek door de zorg van Onzen Minister van Oorlog voorzien van de noodige munitiën voor de schietoefeningen. De contrôle over het verbruik van bedoelde munitiën wordt opgedragen aan genoemden Minister.“ Onze Ministers voornoemd zijn belast met de uitvoering van dit besluit, dat in het Staatsblad zal worden geplaatst. Het Loo, den 20sten December 1885. WILLEM. De Minister van Oorlog, WEITTEL. De Minister van Staat, Minister van Binnenlandsche Zaken, HEEMSKERK. De Minster van Justitie, DU TOUR VAN BELLINCHAVE.

Uitgegeven den twintigsten December 1886. De Minister van Justitie, DU TOUR VAN BELLINCHAVE

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief – nummer 96

12 november 2014

Blz. 2155

Het Koninklijk Besluit van 3 maart 1903 - nr. 81 Bron: Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden, nr.81, ’s-Gravenhage, 26.3.1903, blz. 1-2.

STAATSBLAD

[blz. 1]

van het KONINKRIJK DER NEDERLANDEN

(No. 81.) Besluit van den 3den Maart 1903, tot herziening en aanvulling van art. 12 van het, bij Koninklijk besluit van 20 December 1886 (Staatsblad no. 215), gewijzigd Koninklijk besluit van 12 Mei 1867 (Staatsblad no. 49), houdende vaststelling van eenige algemeene regelen voor de vereenigingen, ten doel hebbende om, door vrijwillige oefening in den wapenhandel en bijzonder in het schieten, ’s Lands weerbaarheid te bevorderen. Wij, WILHELMINA, bij de gratie Gods, Koningin der Nederlanden, Prinses van Oranje-Nassau, enz., enz., enz. Op de voordracht van Onze Ministers van Oorlog, van Binnenlandsche Zaken en van Justitie, van den 3den Januari 1903, Kabinet, litt. H, van 7 Januari 1903, no. 36 S, afdeeling Militie en Schutterijen, van 9 Januari 1903, 1ste afdeeling B, no. 204; Den Raad van State gehoord (advies van den 3den februari 1903, no. 24; Gezien het nader rapport van Onze genoemde Ministers van den 19den Februari 1903, Litt. Mll., van 21 Februari 1903, no. 437 S, afdeeling Militie en Schutterijen, en van den 27sten Februari 1903, no. 171, 1ste afdeeling B; Overwegende, dat het noodig is gebleken, het bepaalde in Artikel 12 van het Koninklijk Besluit van 12 Mei 1967 (Staatsblad no. 49), gewijzigd bij het Koninklijk Besluit van 20 december 1886 (Staatsblad no. 215), nopens het verleenen van bescherming en medewerking aan vereeni-gingen tot bevordering van ’s Lands weerbaarheid te herzien en aan te vullen; [blz. 2] Hebben goedgevonden en verstaan, te bepalen: Eenig Artikel. Artikel 12 van het hiervoren genoemde gewijzigd Koninklijk Besluit wordt gelezen als volgt: “Op verlangen van zoodanige vereeniging kan door Onze Minister van Oorlog, op de door dien Minister te stellen voorwaarden, zoo daartoe gelegenheid bestaat, het noosige personeel uit het leger tot het geven van onderrigt en het verleenen van hulp van technische aard bij de oefeningen, tijdelijk aan de vereeniging worden toegevoegd. Gedurende den tijd dat bedoeld personeel aan de vereeniging is toegevoegd, wordt het geacht zich te bevinden in de uitoefening van de militaire dienst.” Onze Minister van Oorlog is belast met de uitvoering van dit Besluit, dat in het Staatsblad zal worden geplaatst en waarvan afschrift zal worden gezonden aan den Raad van State. ’s Gravenhage, den 3den Maart 1903. WILHELMINA. De Minister van Oorlog, J.W. BERGANSIUS. Minister van Binnenlandsche Zaken, KUYPER.

De Minster van Justitie, J..A. LOEFF.

Uitgegeven den zes en twintigsten Maart 1903. De Minister van Justitie, J..A. LOEFF.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Blz. 2156

12 november 2014

Schuttersbrief – nummer 96

Het Koninklijk Besluit van 24 september 1906 - nr. 251 Bron: Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden, nr.251, ’s-Gravenhage, 17 oktober 1906, blz. 1-2.

STAATSBLAD

[blz. 1]

van het KONINKRIJK DER NEDERLANDEN

(No. 251.) Besluit van den 24sten September 1906, tot wijziging en aanvulling van de artikelen 6, 8 en 9 van het ,

bij de Koninklijk besluiten van 20 December 1886 (Staatsblad, no. 215) en 3 Maart 1903 (Staatsblad no 81) gewijzigde Koninklijk Besluit van 12 mei 1867 (Staatsblad no, 49), luidende vaststelling van eenige algemeene regelen voor de vereenigingen ten doel hebbende om, door vrijwillige oefening in den wapenhandel en bijzonder in het schieten, ’s Lands weerbaarheid te bevorderen. Wij, Willem III, bij de gratie Gods, Koning der Nederlanden, Prins van Oranje-Nassau, Groot-Hertog van Luxemburg, enz., enz., enz. Op de voordracht van Onze Ministers van Oorlog, van Binnenlandsche Zaken en van Justitie, van den 7den October 1905, Kabinet, Litt. C62, van den 12den October 1905, 1ste Afdeeling B, no. 362; Den Raad van State gehoord (advies van den 19den December 1905, no. 18; Gezien het nader rapport van Onze genoemde Ministers, van den 5den September 1906, Kabinet, Litt. W62; van den 15den September 1906, no. 1233 S, afdeeling Militie en Schutterijen; van den 21sten September 1906, 1ste afdeeling B, no. 313; Overwegende, dat het noodig is gebleken, het bepaalde in de artikelen 6, 8 en 9 van het Koninklijk besluit van 12 Mei 1867 (Staatsblad no. 49), gewijzigd bij het Koninklijk besluit van 20 December 1886 (Staatsblad no. 215) en dat van 3 Maart 1903 (Staatsblad no. 81), nopens het verleenen van bescherming en medewerking aan vereenigingen tot bevordering van ’s Lands weerbaarheid te herzien en te wijzigen; [blz. 2] Hebben goedgevonden en verstaan, te bepalen:

1o. Artikel 6 van het hiervoren genoemde gewijzigd Koninklijk besluit wordt gelezen als volgt: ‘De tot de Zee- en Landmacht behoorende onderofficieren en mindere militairen, zoomede de schildwachten doen voor de officieren dezer vrijwillige corpsen, in de door Ons erkende uniform gekleed, dezelfde eerbewijzen als voor de militaire officieren van gelijken rang zijn bepaald.’ 2o. Aan het slot van artikel 8 van het hieroren genoemde gewijzigd Koninklijjk besluit vervallen de woorden: ‘zoomede rangs- of onderscheidingsteekenen aan Onze goedkeuring onderwerpen.’ o 3 . In de eerste alinea van het artikel 9 van het meergenoemde gewijzigd Koninklijk besluit wordt het woord ‘kunnen’ vervangen door het woord ‘moeten’. Onze Minister van Oorlog is belast met de uitvoering van dit besluit, dat in het Staatsblad zal worden geplaatst, en waarvan afschrift zal worden gezonden aan den Raad van State. ’s Gravenhage, den 24sten September 1906. WILHELMINA De Minister van Oorlog, H..P. STAAL. Minister van Binnenlandsche Zaken, P. RINK. De Minster van Justitie, E.E. VAN RAALTE.

Uitgegeven den zeventienden October 1906. De Minister van Justitie, E.E. VAN RAALTE.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief - nummer 96

12 november 2014

Blz. 2157

Het Koninklijk Besluit van 12 maart 1919 - nr. 104 Bron: Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden, nr.104, ’s-Gravenhage, 24 maart 1919, blz. 1-3.

STAATSBLAD van het KONINKRIJK DER NEDERLANDEN

(No. 104.) Besluit van den 12den Maart 1919, tot intrekking o.a. van het Koninklijk besluit van 12 Mei 1867 (Staatsblad no. 49) en tot vaststelling van een nieuwe regeling inzake de weerbaarheidsbeweging. Wij, Wilhelmina, bij de gratie Gods, Koningin der Nederlanden, Prinses van Oranje-Nassau, enz., enz., enz. Op de voordracht van Onze Ministers van Oorlog, van Binnenlandsche Zaken en van Justitie van 8 Januari 1919, Kabinet, Litt. L 3; van 11 Janauri 1919, no. 352, afdeeling Binnenlandsch Bestuur; en 16 Januari 1919, 10 Afd. B, no. 674; Den Raad van State gehoord (advies van den 11 februari 1919, no. 27 Geheim, Litt. A/1); Overwegende, dat het vrijwillig zich voorbereiden voor den krijgsdienst en het onderhouden en verhoogen van reeds verkregen militaire bekwaamheden in het belang van ’s Lands weerbaarheid is en mitsdien behoort te worden bevorderd en aangemoedigd; Hebben goedgevonden en verstaan, te bepalen: In te trekken het sedert gewijzigde Koninklijk Besluit van 12 mei 1867 (Staatsblad no. 49), het sedert gewijzigde Koninklijk Besluit van 4 Juli 1902, en het Koninklijk Besluit van 14 September 1908, no. 57. Vast te stellen: Art. 1. Van Rijkswege kan op de in dit Besluit aangegeven wijze ondersteuning en medewerking worden verleend aan vereenigingen en personen, die het bewijs doen verwerven, bedoeld in Art. 70 der Militiewet, voorts aan vereenigingen, die gelegenheid geven om het schieten met handvuurwapens te beoefenen volgens de daarop voor de Landmacht betrekking hebbende voorschriften, en aan landstormkorpsen (landstormcompagnieën, landstormafdeelingen), welke ten doel hebben om de militaire bekwaamheden der leden te ontwikkelen, te onderhouden en te verhoogen, en die onderricht geven dat voorbereidt tot kadervorming in het leger. Art. 2. De vereenigingen, personen en landstormkorpsen (landstormcompagnieën, landstormafdeelingen) moeten, om voor ondersteuning en medewerking in aanmerking te komen, voldoen aan den eischen, gesteld in de door Onzen Minister vabn Oorlog tot uitvoering van dit besluit te geven voorschriften. Voorts moeten de vereenigingen rechtspersoonlijkheid bezitten en de personen, die het onderwijs geven, bedoeld in de eerste zinsnede van Art. 1, in het bezit zijn van: de akte van bekwaamheid voor middelbaar of lager onderwijs in de gymnastiek, of het getuigschrift B of A volgens het Koninklijk Besluit van 22 Augustus 1913, no. 51, of het getuigschrift als leider van lichaamsoefeningen volgens het Koninklijk Besluit van 25 Juli 1916, no. 44, of een door Onze Minister van Oorlog te verleenen bijzondere machtiging. Art. 3. De commandanten en verdere officieren der landstormkorpsen (landstormcompagnieën, Landstormafdeelingen) worden door Ons, op voordracht van Onzen Minister van Oorlog, benoemd, bevorderd en ontslagen. Het kader binnen den rang van officier wordt benoemd, bevorderd en ontslagen naar regelen door Onzen Minister van Oorlog vast te stellen. Art. 4. Als ondersteuning van Rijkswege kunnen worden toegekend: a. een bedrag in eens voor het aanschaffen van materieel, het aanleggen van schietbanen en dergelijke doeleinden; b. een jaarlijksche toelage, wanneer de beschikbare geldmiddelen op den duur ontoereikend zijn om de kosten te bestrijden; c. premien naar het aantal lotelingen, die het bewijs hebben verworden, bedoeld in Art. 70 der Militiewet, zoomede van het aantal lotelingen of vrijwilligers bij het Reservekader, die een door Onzen Minister van Oorlog vast te stellen getuigschrift hebben verworven, betrekking hebbende op de geschiktheid tot kadervorming;

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Blz. 2158

12 november 2014

Schuttersbrief - nummer 96

Art. 5. De medewerking van Rijkswege kan bestaan in: a. het beschikbaar stellen van hulp van militair personeel; b. het in bruikleen verstrekken van wapens, kleeding en uitrusting of ander materieel; c. de vergunning om schietbanen en oefeningsterreinen te gebruiken; d. het verstrekken van munitie; e. het verstrekken van toelagen voor onderhoud vabn wapens, kleeding en uitrusting of ander materieel; Art. 6. De ondersteuning en medewerking , als bedoeld in de artikelen 4 en 5, geschieden door Onzen Minister van Oorlog en naar regelen door hem te stellen. Onze Ministers voornoemd zijn belast, ieder voor zooveel hem betreft, met de uitvoering vabn dit besluit, hetwelk in het Staatsblad zal worden geplaatst en waarvan afschrift zal worden gezonden naar de Algemeene Rekenkamer. Onze Minister van Oorlog is belast met de uitvoering van dit besluit, dat in het Staatsblad zal worden geplaatst, en waarvan afschrift zal worden gezonden aan den Raad van State. ’s Gravenhage, den 12den Maart 1919. WILHELMINA De Minister van Oorlog, ALTING VON GEUSAU. Minister van Binnenlandsche Zaken, CH. RUYS DE BEERENBROUCK. De Minster van Justitie, HEEMSKERK.

Uitgegeven den vier en twingsten Maart 1919. De Minister van Justitie, HEEMSKERK.

------

Willem III, geboren te Brussel dd. 19.2.1817, overleden op paleis Het Loo, gemeente Apeldoorn (Gld.) dd. 23.11.1890, was 1849-1890 koning van Nederland, groothertog van Luxemburg en tevens hertog van Limburg sinds 1849 tot aan de opheffing van dit hertogdom in 1866. Hij ondertekende het eerste Koninklijk Besluit (KB) inzake de Weerbaarheidsverenigingen en wel op 12 mei 1867. Voor de integrale tekst van dat KB zie SB 87, blz. 1832-1833. In zijn troonrede, op de derde dinsdag van september het jaar tevoren (17.9.1866), had Willem III zijn sympathie voor de eerste, in ons land spontaan ontstane weerbaarheidsverenigingen uitdrukkelijk en nadrukkelijk kenbaar gemaakt: ‘De oprichting van vrijwillige vereenigingen tot gemeenschappelijke oefening in den wapenhandel heb ik als blijk van den nationalen geest met genoegen gezien’. Een maand later, op 20 oktober 1866, kwamen afgevaardigden van twintig weerbaarheidsverenigingen uit het hele land bijeen te Utrecht. Zij kozen die dag het eerste bestuur van de Nederlandsche Weerbaarheidsbond (1866-1890), nadien (1891-1940) de Nederlandsche Weerbaarheids-Vereeniging geheten. Willem III werd beschermheer van de NWB, zijn zoon kroonprins Willem († 11.6.1879) voorzitter. Staatsieportret van koning Willem III geschilderd door Nicolaas Pieneman [Bron: Wikipedia]

Alfred Disch, Maastricht, april 2013 -----------

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief - nummer 96

12 november 2014

Blz. 2159

DE OUDERDOMSBEPALING VAN DE SCHUTTERIJEN IN NOORD-BRABANT: EEN VERGELIJKEND ONDERZOEK (2) Vervolg op SB 95, blz. 2090-2132

Commentaren op aflevering 1 COMMENTAAR 1 Beste Alfred, Den Haag (ZH), woensdag 1 mei 2013 Ik begrijp je samenvattende conclusies en vind de laatste (q) origineel, maar deze laatste is vooral van toepassing op het Zuiden. In Holland waren nauwelijks handboogverenigingen buiten de steden in de 19de eeuw, een belangrijk verschil met Noord-Brabant. Mogelijk speelt het (protestantse) verbod op processies een rol: de ommegang als uitlaatklep voor tradities? In schriftelijke bronnen (vaak over de oprichting van een altaar) is de St.-Joris met de kostbare kruisboog (en zwaard) meestal ouder dan de St.-Sebastiaan met de goedkope handboog (en piek). Maar deze data zijn vaak een eeuw na verlening van de middeleeuwse stadsrechten, waarin burgers het recht krijgen de stad te beschermen (en de stad de plicht schutters te leveren voor de heervaart). Ik veronderstel in deze tussentijd ook een schutterij, waarvan onbekend is of er gelijk een onderscheid was tussen kruis- en handboog. Groet, Cees Cees Ederveen, auteur van het boek Gewone mensen en hun bogen (2011)

Reactie op Commentaar 1 Beste Cees, Maastricht, woensdag 1 mei 2013 Of er tijdens de 19de eeuw in de provincie Holland (sinds 1840 opgesplitst in Noord-Holland en Zuid-Holland) dan wel in Holland in de betekenis van ‘Nederland boven de grote rivieren’ nauwelijks sportschutterijen (Kruisboog, Handboog, Geweer / Pistool) waren en dan met name buiten de steden, weet ik niet. Dát ben ik nog aan het uitzoeken. Wél weet ik, dat ‘boven de grote rivieren’ tijdens dezelfde eeuw (1801-1900) zowel in de steden als op het platteland nauwelijks tot géén folkloreschutterijen (= historische schuttersgilden) voorkwamen, uitgezonderd in uitgesproken katholieke streken zoals in Twente (Ov.). Het andere punt dat je aansnijdt, betreft een probleemstelling waarvan ik niet zeker weet of ik haar wel goed begrepen heb! Niettemin doe ik nu toch maar een poging om enige klaarheid te verschaffen, bij voorkeur puntsgewijs.Blijk ik jou misverstaan te hebben, dan verneem ik dat graag. 1) Of de oudste berichtgeving over een St.-Joris- en een St.-Sebastiaansgilde in de steden ‘vaak’ betrekking heeft op de stichting van hun gildealtaren, betwijfel ik ten zeerste. Misschien verwar je nu een en ander met het platteland (de dorpen), waar later (!) dan in de steden schutterijen (schuttersgilden) ontstaan zijn. 2) Nederzettingen waren reeds vóór (!) het verkrijgen van stadsrecht(en) verplicht om schutters te leveren aan de landsvorst voor de zogeheten heervaart (= legervaart). De weerbaarheid (niet alleen voor de heervaart!) werd geleverd door o.m. schaarwachten (= gewapende kerspel- of wijkwachten), gewapende kooplieden- en ambachtsgilden, mogelijk ook aanvankelijk ongewapende parochiegilden. 3) In de steden van ons land die hun stadsrecht vóór 1301 ontvingen, duurde het nog tientallen jaren voordat zij beschikten over één of meer schutterijen (schuttersgilden). Eenmaal daar waren de eerste schutterijen altijd van het kruisboogtype. Dat weten we niet op grond van berichten over gildealtaren maar op grond van gegevens uit stadsarchieven. In Noord-Brabant blijkt zulks niet anders dan elders. 4) Steden in ons land die pas na 1300 en vóór 1401 stadsrecht verwierven, haakten in op het inmiddels redelijk wijdverbreide fenomeen schutterij (schuttersgilde); bron: stadsarchieven. Pas in het laatste kwart van de 14de eeuw (1376-1400) volgden de eerste (kerk)dorpen, zeer wel mogelijk ook in Noord-Brabant; bron: parochiearchieven. 5) M.b.t. de 14de eeuw (1301-1400) is nog iets opmerkelijks te melden, nl. de ‘hiërarchische driedeling’ binnen het schuttersgildewezen van sommige (!) steden; bron: stadsarchieven. Dat wil zeggen: een indeling in a) ‘oud(st)e’ of ‘oudere’, b) ‘middelste’ en c) ‘jong(st)e’ of ‘jongere’ (kruisboog)schutterijen. In principe diende de tweede groep als reserve en de derde als kweekvijver voor de eerste. Ik sluit niet uit, dat m.n. in de tweede en derde groep ook handboogschutters voorkwamen, misschien zelfs ook in de eerste. Na ±1400 verdwijnt de bewuste driedeling. Dan verschijnen de vroegste berichten over St.-Jorisgilden (Kruisboog) en St.-Sebastiaansgilden (Handboog) en over stichting van de aan hun patroonheiligen toegewijde altaren; bron: stads- en parochiearchieven. Ik heb in de inleiding van mijn artikel (blz. 2090-2098) over de driedeling gezwegen, omdat ik haar tot nog toe in geen énkele Noord-Brabantse stad ben tegengekomen en ik mijn inleiding (negen pagina’s) toch al zo lang vond. 6) Overigens begrijp ik niet goed, waarom je de St.-Joris combineert met ‘zwaard’ en de St.-Sebastiaan met ‘piek’. Graag een toelichting van jouw kant. -----Met vriendelijke groeten, Alfred --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Blz. 2160

12 november 2014

Schuttersbrief - nummer 96

COMMENTAAR 2 Leende (NB), woensdag 1 mei 2013

Geachte Alfred Disch,

Ik wil u eerst complimenteren met de degelijkheid waarmee u uw studie verricht. Dat spreekt me erg aan Wij noemen ons gilde ‘schuttersgilde’, net zoals gilden bij ons in de buurt. Het vreemde is echter dat die niet voorkomen in uw lijst: Heeze, Soerendonk en Leende, alle met bloeiende schuttersgilden komen in uw lijst niet voor. Misschien ontgaat me iets en kunt u dat aangeven. Ik heb bijgesloten een stukje dat over het ontstaan van ons gilde gaat. Het is een pagina uit mijn boek, dat - ik mag wel zeggen - de meest complete beschrijving van een gilde is. Wij zijn opgericht in 1645. Misschien bekende kost. Ik denk dat de meeste schuttersgilden in Noord-Brabant begonnen zijn als broederschappen en het schieten op een puist er als vermaak bij gingen doen. Schieten was dus niet het oorspronkelijke doel bij de oprichting. Met vriendelijke groet, Max Farjon Dhr. Ing. Max Farjon, auteur van het boek ‘Het [Schutters]gilde St.-Jan Baptista & Leenderstrijp. 350 jaar historie en gebruiken’ (1995)

Reactie op Commentaar 2 Maastricht, woensdag 1 mei 2013

Geachte Max Farjon,

Allereerst dank voor uw compliment aan mijn adres. Het doet me deugd te vernemen, dat mijn SB-artikel over de ouderdomsbepaling van de schutterijen in uw provincie u erg aanspreekt. Prima, dat uw vereniging en de zustergezelschappen bij u in de buurt zich schuttersgilden noemen. Hopelijk denken ze niet, dat schuttersgilden géén schutterijen zijn (‘eerste aandachtspunt’ op blz. 2090 van mijn artikel). En hopelijk evenmin, dat gilden zonder meer gelijk te stellen zijn aan schuttersgilden (‘aandachtspunt 4’ op blz. 2091). Kennelijk is het u ontgaan, dat mijn artikel slechts het eerste (!) deel vormt van een hele reeks artikelen die gewijd zijn aan de schutterijen in Noord-Brabant. Het eigenlijke artikel (blz. 2099-2132) voert de titel ’De datering van de schutterijen in westelijk Noord-Brabant’. Op dezelfde pagina staat een kaartje van het bewuste onderzoeksgebied afgedrukt.De door u gemiste schuttersgilden komen dus in een later (!) deel van mijn overzicht aan de orde. U was zo vriendelijk om bij uw mailing een scan te voegen van een pagina uit uw boek, dat mij welbekend is. De bewuste pagina gaat overigens niet zozeer over het ontstaan van uw schuttersgilde in het bijzonder als wel - meer in het algemeen - over ‘Oorsprong gilden’ (lees: Oorsprong schuttersgilden). De reden waarom ik dit hier aanhaal, is van tweeërlei aard. In de eerste plaats vangt u de desbetreffende paragraaf helaas aan met een inhoudelijke koppeling tussen het schuttersgildewezen en de Oud-Germaanse tijd, d.i. de Europese periode van vóór omstreeks het jaar 1000. En die koppeling onderbouwt u met een citaat uit het bekende naslagwerk (1983) van journalist Willem Iven. In mijn artikel (zie ‘aandachtspunt 9’ op blz. 2092) maak ik gemotiveerd duidelijk, dat een dergelijke koppeling ‘volstrekt verwerpelijk’ is. In de tweede plaats meldt u in hetzelfde paragraafje het volgende. Uw eigen vereniging zou te rangschikken zijn onder het schuttersgildetype dat ontstaan is: a) uit een parochiegilde, d.w.z. uit een kerkelijke of religieuze broederschap, en nog wel b) uit een kalanderbroederschap. Op welke gronden zijn die beide aannames gebaseerd? Of uw boekwerk bij zijn verschijning zo’n twintig jaar geleden ook werkelijk de meest complete beschrijving van een schuttersgilde was? In elk geval verdient u een flinke pluim op uw hoed voor de totstandkoming van dit grootse en uitzonderlijk werk. Over m.n. de oorsprongstijd van de St.-Jan Baptista van Leenderstrijp bent u in tegenspraak met uzelf, want: zie mijn artikel elders in dit SB-nummer (blz. 2153-2154). We weten op dit moment nog te weinig over de ontstaansgeschiedenis van het Noord-Brabantse schuttersgilde- of schutterijwezen om nu alvast de stelling te kunnen poneren, ‘dat de meeste schuttersgilden in Brabant begonnen zijn als [parochiële] broederschappen’; misschien zult u (later!) gelijk blijken te hebben, althans wat betreft het Brabantse platteland, echter niet wat de steden aangaat. En ‘het schieten op een puist’ [lees: namaakpapepaai of (konings)vogel] was eertijds zeker niet louter ‘als vermaak’ bedoeld. Met vriendelijke groeten, Alfred Disch

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief - nummer 96

12 november 2014

Blz. 2161

COMMENTAAR 3 Beek (LB), donderdag 2 mei 2013

Beste Alfred,

Jouw overzicht over de schuttersgezelschappen van westelijk Noord-Brabant is imponerend! Chapeau! Ik heb er al vluchtig naar gekeken. Zodra ik wat meer tijd heb, ga ik mij er zeker in verdiepen. Mocht er een gezelschap ontbreken, dan trek ik aan de bel! Groet, Jo Dhr. J.H.A.L. (Jo) Pluymakers, schutterijvorser

Reactie op Commentaar 3 Maastricht, 2 mei 2013

Beste Jo,

Mijn overzicht mag dan wellicht imponerend overkomen (met dank voor je compliment), ik ben me niettemin ervan bewust, dat nog tal van onvolledigheden aan mijn artikel kleven. Om je de waarheid te zeggen: ik ben pas écht gerustgesteld en tevreden, wanneer schutterijvorsers als jij en Sjaak Eijsbouts de nodige aanvullingen en correcties hebben aangebracht! Groetjes, Alfred ------

COMMENTAAR 4 Oudenbosch (NB), donderdag 2 mei 2013

Alfred, Een geweldig onderzoek heb je verricht en ik kijk het met plezier door. Hieronder een reactie betreffende de inhoud.

Betreft de nrs. 406 en 419 St.-Sebastiaan te Oudenbosch. Dit is hetzelfde gilde en nog steeds bestaand, van vóór 1518. Nr. 418 Is de kruisboogvereniging ‘De Roskam’ uit Oudenbosch. Opgericht in 1986. Een afsplitsing van Strijd in Vrede, voornamelijk de leden die al lid waren van Gilde St.-Sebastiaan. Deze vereniging is in 1992 gefuseerd en onderdeel van het gilde St.- Sebastiaan. Nr. 420 Kruisboogvereniging Strijd in Vrede is opgericht in 1961 in Oudenbosch door leden van het gilde St.-Sebastiaan. Wegens sloop van de locatie voor nieuwbouw is de schutterij verhuisd naar Bosschenhoofd en later naar Hoeven (zie nr. 284). Momenteel zijn er plannen om weer naar Oudenbosch te gaan. Met vriendelijke gildegroet, Frie Wagemakers Dhr. G.J.C. (Frie) Wagemakers, schatbewaarder van de Gilde St.-Sebastiaan te Oudenbosch

Reactie op Commentaar 4 Maastricht, donderdag 2 mei 2013

Beste Frie,

Kijk, dit is nu exact wat ik bedoelde met ‘Een verzoek aan de actieve lezer!’ aan het slot van mijn inleiding op blz. 2098 in het vorige SB-nummer. Niet dat ik in alle opzichten het met jou eens ben: nr. 419 is m.i. wel degelijk een ándere schuttersgilde dan nr. 406; bij fusie tussen twee of meer schuttersgilden ontstaat nl. een nieuw (!) gezelschap. Héél hartelijk dank voor jouw bijdrage! Jouw gegevens zal ik vanzelfsprekend verwerken in het geplande totaaloverzicht van alle Noord-Brabantse schutterijen. Met vriendelijke groeten, Alfred Disch ------

ATTENTIE! Misschien zal het de meeste (zo niet alle) SB-lezers ontgaan zijn, maar ik meld het toch maar even: de nrs. 430 t/m 432 komen te vervallen; zie en vergelijk immers de nrs. 421 t/m 423. Het eerste deel van het tabellarische overzicht vermeldt voorlopig dus géén 723 maar ‘slechts’ 720 schutterijen. Alfred Disch ------

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Blz. 2162

12 november 2014

Schuttersbrief - nummer 96

Een noodzakelijk lange inleiding Vervolg Taalkundige wijzigingen t.o.v. aflevering 1 In de derde alinea (blz. 2090) van ‘Een noodzakelijk lange inleiding’ (blz. 2090-2098) merkte ik op: De volgorde in het zesdelige tabellarische overzicht wordt bepaald door de alfabetische rangschikking van alle woonplaatsen (steden, dorpen en gehuchten) per gebiedseenheid, met inbegrip van de woonoorden die geen schutterij (gehad) zouden hebben. Te laat realiseerde ik mij, dat die ‘alfabetische rangschikking’ in de eerste aflevering niet consequent de zogeheten ‘Nederlandse methode’ volgt. Met ingang van de hier voorliggende aflevering verandert dan ook de opzet. Plaatsnamen als Den Dungen en Sint-Michielsgestel zijn in de alfabetische rangschikking dus niet te zoeken onder de D (van Den) resp. S (van Sint) - dit noemen we de ‘Belgische methode’, waar op zich natuurlijk ook wel iets voor te zeggen valt! - maar onder de D (van Dungen) resp. M (van Michielsgestel). De door koning Louis Napoleon Bonaparte ingestelde landelijke schuttersorganisatie (1806-1810), bekend als de Garde Nationale (in het Frans) of Nationale Garde (in het Nederlands), wordt in de eerste aflevering van deze rubriek consequent met de Franse term aangeduid. Met ingang van de huidige aflevering is gekozen voor de Nederlandse aanduiding, dus voor ‘Nationale Garde’.

Inhoudelijke aanvullingen Op blz. 2094-2098 (zie aldaar onder de letters a t/m q) gaf ik in totaal zeventien ‘samenvattende conclusies’. Mede n.a.v. lezersvragen volgt hier nog een negental. r) Niet rechtstreeks uit het tabellarische overzicht maar wél direct uit de voorgaande vierde conclusie (d )1 is de volgende algemene conclusie (of stelling?) af te leiden: wanneer we van een schutterij (schuttersgilde) niet de precieze oorsprongstijd kennen, maar hoogstens alleen weten dat haar oudst bekende gegevens terugreiken tot ergens in de Tachtigjarige Oorlog - dan mogen we in de regel ervan uitgaan, dat het ontstaan van die schutterij (schuttersgilde) lang of kort vóór de aanvang van de vorengenoemde oorlog en dus enige tijd vóór 1568 moet hebben plaatsgevonden. 1

Die vierde algemene conclusie (blz. 2095) luidt: tijdens de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) zijn (bijna) nergens schutterijen ontstaan. Aan deze conclusie is nog toe te voegen: wél zijn in diverse Brabantse woonplaatsen tijdens de 80-jarige Oorlog twee of meer schuttersgilden (schutterijen) gefuseerd.

s) Wat betreft het vóórkomen van Latijnse benamingen, wil ik wijzen op het volgende. Naast de ófficieel kerkelijke heiligennamen ter aanduiding van schuttersgilden [altijd in combinatie met het melioratieve voorvoegsel Sanctus (= ‘Sunt’ = ‘Sint’ = ‘Heilige’) óf, in vrouwelijke vorm, Sancta (= ‘Sunt’ of ‘Sunte’ = ‘Sint’ of ‘Sinte’)] is er nog een tweetal soorten typeringen in het Latijn. De ene soort wijst op het schietwapen dat binnen een schutterij gehanteerd wordt: balistarii staat voor ‘kruisboogschutters’ of ‘kruisbooggilde’, sagittarii voor ‘handboogschutters’ of ‘handbooggilde’. De andere soort aanduidingen betreft de schutterij (schuttersgilde) als zodanig; in alfabetische volgorde gaat het om: congregatio (letterlijk: ‘congregatie’), fraternitas (letterlijk: ‘fraterniteit’, dus ‘broederschap’), legio (lett.: ‘legioen’), scuteria (lett.: schutterij), societas (lett.: ‘sociëteit’, dus ‘vereniging’), turma (lett.: ‘afdeling’). Behalve beide soorten algemene naamsaanduidingen in (Middeleeuws) Latijn zijn er die in Middelnederlands / Nederlands. De meest voorkomende zijn: ‘sc(h)utten’, ‘sc(h)utte’, ‘sc(h)uts’, ‘sc(h)ut’, ‘sc(h)utterye’ en - in allerlei ‘verbasterde’ vormen - ‘kruisboog’, ‘voetboog’, ‘handboog’, ‘boog’, met of zonder hoofdletter en al dan niet voorafgegaan door de nadere aanduiding ‘Alde’ (‘alde’), ‘Au[w]e’ (‘au[w]e’), ‘Olde’ (‘olde’) of ‘Oude’ (‘oude’) en Iunge’ (‘iunge’) of ‘Jonge’ (‘jonge’). Overigens luidt in het Latijn de benaming voor ‘Oud’: Senior (= lett.: ‘Oudere’), Major (lett.: ‘Meerdere’, dus ‘Oude’) of Vetera (afgeleid van vetus, d.i. ‘oud’); voor ‘Jong’: Junior (= lett.: ‘Jongere’). Oude benamingen in het Nederlands voor schutterij zijn verder - en ook nu weer in tal van verbasteringen voorkomend: ‘ambacht’ [zelden!], ‘broedersc(h)ap’, ‘compagnie’ [van Italiaanse herkomst!], ‘geselsc(h)ap’, ‘gilde’ (‘guld’, ‘gulde’, ‘gulden’, ‘gult’). Merk op, dat de aanwezigheid van ‘Gilde’ (‘gilde’) of ‘Gulde’ (‘gulde’) en ‘Broederschap’ (‘broederschap’), wel of niet gevolgd door een heiligennaam, niet per se hoeft te betekenen, dat we te maken hebben met een schuttersgilde of schuttersbroederschap - iets dat met name amateurschutterijvorsers in (Noord-)Brabant - trouwens ook in Limburg - nog weleens over het hoofd zien.2 2

Zo - bijvoorbeeld! - verkondigt de schuttersgilde St.-Catharina te Vught op haar website (www.stcatharina.nl → homepage), dat ‘de gilde’ - volgens documenten die in de jaren 80 van de 20ste eeuw (her)ontdekt zijn - in het jaar 1298 beschikte over een eigen altaar in de Sint-Lambertuskerk te Vught. ‘1298 wordt dan ook aangehouden als het jaar van oprichting.’ Echter: de parochiegilde St.-Catharina te Vught had vóór, in en na 1298 inderdaad een eigen altaar, maar dat wil nog helemaal niet zeggen dat ook de schuttersgilde St.-Catharina die uit de gelijknamige kerkelijke of religieuze broederschap voortgekomen is, eveneens in of vóór het jaar 1298 opgericht werd. In feite ontstond de St.-Catharina als schuttersgilde pas twee eeuwen later (!), nl. omstreeks het jaar 1500.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief - nummer 96

30 september 2014

Blz. 2163

Een bijzonderheid m.b.t. de 14de eeuw (1301-1400) dient hier gemeld te worden, ook al heb ik tot nu toe die (nog) niet voor een of meer steden in Noord-Brabant kunnen vaststellen, wél voor elders in ons land. Een bijzonderheid namelijk die enerzijds betrekking heeft op de weerbaarheid van een schutterij (schuttersgilde), anderzijds op de naamgeving en in beide gevallen op het ontluikende schuttersgilde- of schutterijwezen van een stad. Ik doel op de zogeheten ‘hiërarchische drieling’ in: 1) ‘oud(st)e’ of ‘oudere’; 2) ‘middelste’; 3) ‘jong(st)e’ of ‘jongere’ schutterijen (schuttersgilden). Hoe moeten we die driedeling verstaan? Naar mijn mening aldus. De eerste (‘oudste’) groep schutters, bestaande uit weerbare langergehuwden (en vrijgezellen), is qua omvang gebonden aan een vast ledenaantal. Dat heeft niet enkel te maken met de financiële draagkracht van een stad. Pas getrouwde weerbare mannen, die tot de tweede (‘middelste’) groep behoren, worden om een héél praktische reden uit de strijd (heervaart) en in reserve gehouden, want er moet op het thuisfront ook aan nageslacht worden gewerkt! De ‘jongste’ schutterij is te beschouwen als een kweekvijver voor de eerste groep ‘schutten’ (= hier in middeleeuwse zin te verstaan als: niet slechts ‘schutters’ maar ook ‘schutterij’). Eind 14de / begin 15de eeuw (dus ±1400) verdwijnt overal de bewuste driedeling om plaats te maken voor de tweedeling (naar burgerlijke staat van de schutterijleden, naar anciënniteit van de schutterij dan wel naar leeftijd van de schutters) in ‘Oud’ (gehuwde schutters) en ‘Jong’ (vrijgezellen). Min of meer tegelijkertijd of eerder nog zien we in stads- en parochiearchieven tevens de eerste heiligennamen opduiken die vaak kenmerkend zijn (in wapenkundig opzicht) voor een bepaald type schutterij (schuttersgilde): Tot ±1500 verwijst St.-Joris - zoals al eerder opgemerkt - steeds naar een kruisbooggilde, St.-Sebastiaan naar een handbooggilde en - sedert ±1500 St.-Christoffel en ook St.-Hubertus meestal naar een geweergilde.

u) Echt grote steden (zoals in het graafschap Vlaanderen de metropool Gent met een bevolking van om en nabij de 60.000 inwoners) heeft Noord-Brabant tijdens de Late Middeleeuwen (1300-1500) en het Ancien Régime (1500-1794) nimmer gehad. Middelgrote steden (naar middeleeuwse maatstaven: met zo’n 10.000 à 25.000 zielen) tellen medio 16de eeuw vaak vijf ‘gezworen’, ‘vrije’ of ‘geprivilegieerde’ schuttersgilden. [Zie over dit type schutterijen de navolgende conclusie v.]. In chronologische volgorde zijn dat: 1) de Grote of Oude Kruisboog (Voetboog); 2) de Grote of Oude Handboog; 3) de Jonge Kruisboog (Voetboog); 4) de Jonge Handboog; 5) de Kolveniers, dus de geweerschutterij. Aanduidingen als ‘de Jonge St.-Christoffel (St.Hubertus)’ of ‘de Jonge Kolveniersgilde (Kloveniersgilde)’ zal men daarentegen zelden of nooit tegenkomen. Wél weer in sommige middelgrote steden een (gezworen) zwaardgilde. Daarnaast kennen dezelfde steden nog een of meer schuttersgilden ‘van de gebroken pese’, ook wel geheten: ‘van Wulpe’ (wulp = welp) of ‘de pauvere’ [pauver = ‘pover’ = ‘arm’, i.t.t. de rijkelijk geprivilegieerde weerbaarheidsschutterijen]. De ‘pauvere’ schuttersgilden hebben geen weerbaarheidstaken en vallen dus onder het hoofdtype folkloreschutterijen. v) Zoals in conclusie i (blz. 2096) bericht, vallen de allereerste schuttersgilden onder het hoofdtype weerbaarheidsschutterijen, dus schuttersgilden met weerbaarheids- of beschermingstaken, zowel in de steden als op het platteland (dorpen, gehuchten). Dat geldt trouwens in Brabant voor de meeste (?) schuttersorganisaties tot ±1629, in welk jaar de protestantse republiek Nederland grote delen van Noord-Brabant als ‘Staats-Brabant’ op de Spanjaarden ver- of herovert. De bedoelde weerbaarheidstaken zijn van allerlei aard: militair optreden (heer- of legervaart!), handhaving van openbare orde (politie!), grensbewaking (douane!), brandweer, escorte van handelskaravanen, ceremoniële escorte van hoge bezoekers, enz. In verband daarmee moeten de gildeschutters collectief (bijv. via hun caerte) of individueel (bijv. mondeling bij hun toetreding) een eed van trouw aan de landsheer en aan de plaatselijke overheid zweren; vandaar: ‘gezworen schutters’, ‘gezworen schutterijen’. Tegenover hun publieke taken ten dienste van de gemeenschap staan vanzelfsprekend beloningen van overheidswege. Weerbaarheidsschutterijen (weerbare schuttersgilden) zijn dan ook haast per definitie ‘geprivilegieerd’ of ‘vrij’. Geprivilegieerd, omdat ze privileges (voorrechten) genieten, zoals: betaling (van overheidswege) in geld en in natura. Vrij of gevrijd 3, omdat ze vrijgesteld (kunnen) zijn van bepaalde verplichtingen - zoals het houden van nachtwake (dat ook een verplichting is van o.a. schaarwachten en ambachtsgilden), maar ook vrij omdat bepaalde verboden - zoals het verbod op vissen in openbare wateren niet voor hen (kunnen) gelden. 3

Zie en vergelijk Lathouwers en Van den Elsen 1982, blz. 57, 59 en 198, waar ‘de vrije schut’ [= de vrije schutterij] van de voormalige (in Noord-Brabant gelegen) heerlijkheid Gemert geheel ten onrechte ‘losgekoppeld’ wordt van het schutterijof schuttersgildewezen. Lathouwers en Van den Elsen 1982 = P. Lathouwers en P. van den Elsen: Dôr hédde de skut [= ‘Daar heb je de schutterij’]. De geschiedenis van de Gemertse schuttersgilden. Gemert, september 1982.

w) Om nog even bij het begrip vrijheid te blijven. Ook in totaal andere betekenissen kan de term vrijheid worden opgevat, nl.: - om de ‘bijvang’ of het ‘ommeland’, het rechtsgebied van een stad of groot dorp, aan te duiden; plattelands- of dorpsschuttersgilden die in de stadsvrijheid of vrijheid van het hoofddorp liggen, zijn doorgaans later opgericht --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Blz. 2164

12 november 2014

Schuttersbrief - nummer 96

dan die in de stad of het hoofddorp; niet zelden dragen ze dezelfde heiligennaam, reden waarom ze ook weleens ‘de Jonge’ worden genoemd door de plaatselijke bevolking om ze te onderscheiden van ‘de Oude’ in de stad of het hoofddorp; - ter aanduiding van de heerlijksrechten van een bepaald type dorpen, veelal halfsteden, welk type het midden hield dus een stad en een dorp; nu zegt het begrip halfstad ons vandaag de dag weinig, maar in het Brabant van vóór 1794 werden ook aparte schietspelen gehouden voor ‘steden en vrijheden’ en voor ‘vrijheden en dorpen’. x) Nu de term schietspelen gevallen is, dient ook dáárover ten minste iets gezegd te worden, al is het alleen al omdat i.v.m. de ouderdomsbepaling van een schutterij (schuttersgilde) het tabellarische overzicht zo nu en dan het ook heeft over ‘schietspel’ in het algemeen en over ‘landjuweel’ in het bijzonder. Afhankelijk van het criterium dat men hanteert, kan men minstens 25 soorten schietspelen (schietconcoursen, schietwedstrijden, schiettoernooien, schuttersfeesten, gildefeesten) op diverse manieren indelen. De indelingen overlappen elkaar goeddeels, met uitzondering van de indeling Particulier vanwege het ontbreken van samenhang met de indelingen Geografisch, Institutioneel en Bijzonder. Wapenkundig De meest simpele indeling is die van schietspelen voor: 1) de Kruisboog; 2) de Handboog; 3) het Geweer. Geografisch 1) het algemene schietspel: tussen schutterijen uit vier (eventueel nog drie) en meer gewesten; 2) het beperkt-algemene schietspel: tussen schutterijen uit twee (eventueel ook drie) gewesten; 3) het gewestelijke schietspel: tussen schutterijen uit een en hetzelfde gewest 4); 4) het regionale schietspel: tussen schutterijen uit een deel van een gewest; 5) het vriendenbezoek: tussen schutterijen uit twee verschillende plaatsen; 6) het lokale schietspel: tussen schutterijen uit een en dezelfde plaats (eventueel met haar ommeland 5)); 7) het eigen schietspel: tussen leden van een en dezelfde schutterij. Institutioneel A. Schietspelen waren er niet alleen voor schuttersgilden (1) maar ook voor rederijkersgilden (2) en - alleen in de grootstad Keulen (D), waar vanaf de 13de eeuw tot eind 18de eeuw helemaal geen schutterijen voorkwamen! voor ‘Zünfte’ [= ambachtsgilden] (3). B. Schietspelen voor: 1) vrije of gezworen schutterijen; 2) schutterijen ‘van de gebroken pees’; en 3) de beide, zojuist genoemde categorieën tezamen. C. Schietspelen voor: 1) steden; 2) besloten (= ommuurde) en open steden; 3) stad (stadswijken) en ommeland 5); 4) steden en halfsteden (vrijheden); 5) vrijheden (halfsteden); 6) vrijheden (halfsteden) en dorpen; 7) dorpen. Bijzonder Onder deze indeling vallen de bijzondere schietspelen waarvan het initiatief niet zozeer bij de organiserende schuttersgilde lag maar waarvan de directe aanleiding veeleer buiten het schuttersgildewezen te zoeken is. Voorbeelden van vóór 1794: de schietspelen b.g.v. de zevenjaarlijkse Heiligdomsvaart te Aken (NRW), vanaf (minstens) 1496 tot eind 18de eeuw; het schietspel b.g.v. de Blijde Incomste van Philips I de Schone te Gent (OVL) in 1498. Particulier 1) Publieksschietspel waaraan iedereen (schutterijlid of niet en vanwaar dan ook afkomstig) kon deelnemen; georganiseerd door bijvoorbeeld een herbergier. 2) Publieksschietspel waaraan ieder niet-schutterijlid uit de eigen woonplaats kon deelnemen, georganiseerd door de plaatselijke schutterij; denk met name aan: dorpsschieten (om de titel ‘dorpskoning’). Nota bene: in principe konden ook kinderschutterijen (‘kleine gilden’) deelnemen aan schietspelen, maar apart 4)

Kenmerkend voor het gewest (lees: hertogdom) Brabant en voor het gewest (lees: graafschap) Loon was het zogeheten landjuweel. Een minder kostbaar landjuweel, tevens met minder vaste regels, noemde men: haagspel. In dat geval sprak men van: naspel. In die zin kon een landjuweel of een haagspel gevolgd worden door een naspel.

y) Met name in het hertogdom Brabant kende men het onderscheid tussen ‘hoofdgilden’ en ‘gilden’. Een hoofdgilde (bijv. die voor de Handboog) had o.m. (!) de taak om onenigheden tussen schuttersgilden te beslechten. z) In het algemeen mogen we wel stellen, dat in het Noord-Brabant van vóór en ná 1794 elke woonplaats van enige omvang 6) minstens één schutterij (gehad) heeft. 6)

Voor een welhaast complete opsomming van steden, dorpen en gehuchten in de provincie Noord-Brabant raadplege men de volgende webstek: http://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_steden_en_dorpen_in_Noord-Brabant.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief - nummer 96

30 september 2014

Blz. 2165

De datering van voormalige en huidige schutterijen in het Maasland Van de zes te onderzoeken gebieden waarin de provincie Noord-Brabant in te delen is, behandel ik hier het Maasland (zie onderstaand kaartje). Dit gebied komt ruwweg overeen met het werkgebied van de gildekring â&#x20AC;&#x2DC;Maaslandâ&#x20AC;&#x2122; van de Noord-Brabantse Federatie van Schuttersgilden (NBFS). Met nadruk wijs ik erop, dat in het onderhavige tabellarische overzicht niet alleen sowieso alle voormalige en huidige schuttersgilden van de vorengenoemde gildekring aan de orde komen, maar natuurlijk ook alle vroegere en tegenwoordige schutterijen die niets van doen hadden en hebben met de NBFS. In totaal gaat het hier om - voorlopig - 818 weerbaarheids-, folklore- en sportschutterijen, vanaf de Late Middeleeuwen (1300-1500) tot heden. Overigens ter verduidelijking nog dit. Eerder (in SB 95, blz. 2087-2089) heb ik al aangegeven hoe onlogisch en in strijd met historische ontwikkelingen de grenzen verlopen van de zes gildekringen van de NBFS. Wat betreft het Maasland, vormt de kaart een ware crime! De afbakening van de gildekring Maasland verloopt uitermate grillig: niet alleen dwars door gemeenten maar zelfs dwars door een historische stad als Oisterwijk. Bovendien is de NBFS-landkaart zo grof van opzet, dat grote plaatsen als Oss en Boxtel niet eens erin zijn opgenomen en ook dat menigmaal aan de hand van de kaart niet is uit te maken welk dorp en welke buurtschap i.c. welke schutterijen (schuttersgilden) tot het Maasland gerekend moeten worden. Ik sluit dan ook niet uit, dat sommige dorpen en gehuchten met een of meer schutterijen (schuttersgilden), genoemd in het volgende tabellarische overzicht, bij nadere beschouwing blijken te behoren bij een van de overige vijf aanpalende gebiedsdelen waarin de NBFS de provincie Noord-Brabant heeft ingedeeld.

De huidige gemeentekaart van het Maasland De dikke zwarte lijn vormt de begrenzing van de NBFS-gildekring Maasland [Bron: SB-redactie]

Algemene toelichting bij de kolommen Kolom 1:het zesdelige tabellarische overzicht heeft een doorlopende nummering. Kolom 2:in deze kolom wordt de vestigingsplaats (met tussen haakjes de betreffende gemeente in cursief) vermeld. Bij de van overheidswege opgerichte schutterijen (1795-1907) staat de toenmalige gemeentenaam in cursief maar niet tussen haakjes. Het teken > tussen twee plaatsnamen wijst op wisseling van vestigingsplaats van de betreffende schutterij. Kolom 3:in deze kolom zijn de schutterijen bij name genoemd. Heeft een schutterij meer (uiteenlopende) namen, dan is gekozen voor de meest voorkomende. Is er sprake van een (wezenlijke) naamsverandering, dan wordt dit met het teken > aangeduid. Bij heiligennamen is het voorvoegsel Sint- of St.- achterwege gelaten. Was of is de schutterij aangesloten bij een koepelorganisatie, dan wordt dat met een cijfer in superscript achter de schutterijnaam aangegeven. Het schutterijtype (weerbaarheids-, folklore- of sportschutterij) is aangeduid d.m.v. een letterteken; zie daarvoor onder het paragraaf je Tekens, symbolen en afkortingen.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Blz. 2166

12 november 2014

Schuttersbrief - nummer 96

Kolom 4:deze kolom geeft aan, welke schietwapen(s) de bewuste schutterij hanteert of gehanteerd heeft. Eveneens geldt hier het teken > om een of meer veranderingen aan te geven. Het eerst- en het laatstvermelde wapen kúnnen tevens - bij ‘sommige’ schutterijen was of is dat inderdaad het geval - duiden op het voeren van een hoofdwapen. Kolom 5:hier staat aangegeven wanneer de schutterij is ontstaan. Is de oprichting het gevolg van een afscheiding, opsplitsing of fusie, dan staat dit direct achter de oprichtingstijd weergegeven. Voor het gebruik van ‘tekens, symbolen en afkortingen’ zij andermaal verwezen naar het onderstaande paragraafje. Kolom 6: hier geef ik aan, of en, zo ja, wanneer de schutterij is opgeheven. Tevens staat aangeduid, of de opheffing te maken heeft gehad met fusie of opsplitsing. Kolommen 7 t/m 10: hier zijn de onderzoeksresultaten te vinden van respectievelijk Jolles (= Jolles 1933-1934), Iven (= Iven 1983), VA (= Van Autenboer 1933-1994) en JJB (= Janssen-Beij 2009); zie voor nadere uitleg de eindnoten 4 t/m 7 op blz. 2097; zie t.a.p. eindnoot 8 inzake Disch z.j., hieronder genoemd. Tekens, symbolen en afkortingen: een gedetailleerde toelichting bij de kolommen Kolom 1: de (voorlopige) nummering in dit tweede deel van het tabellarische overzicht loopt op van 724 t/m 1542. Kolom 2: m.v.v. = met vermelding van (gemeentenaam tussen haakjes en in cursief); NN = nomen nescio = naam [van zetelplaats koepelorganisatie] mij onbekend; cf. = confer = zie en vergelijk; * = (in de gegeven opsomming van woonkernen van een gemeente) plaats met een of meer schutterijen; †, gevolgd door plaatsnaam = verdwenen woonplaats; blauw: in de gegeven opsomming van woonkernen van een gemeente staan de woonkernen in blauw die - althans volgens de NBFS-kaart - horen tot een ander gebiedsdeel van Noord-Brabant; in concreto: het gebied Baronie en Marki(e)zaat oftewel westelijk Noord-Brabant (zie Tabel 1), het Kwartier van Oirschot (zie Tabel 3) dan wel het Land van Cuyk (zie Tabel 6). Kolom 3: ?, gevolgd door heiligennaam of NN = (hoogst) onzeker, of het hier wel gaat om schietactiviteiten; ≠…? = is niet (dezelfde - al dan niet nagenoeg - gelijknamige schutterij als) (volgt betreffend nummer)?; Bat. Burgerwacht = Bataafse Gewapende Burgerwacht; Burgermacht = Bataafse Gewapende Burgermacht; DD. = Dienstdoende; S(S)V = Schiet(sport)vereniging. Namen van koepelorganisaties zijn vetgedrukt. Deze kolom geeft - voor zover van toepassing - ook aan bij welke koepelorganisatie een schutterij is aangesloten. 1 = KNSA = Koninklijke Nederlandse Schutters Associatie, 1890-heden; 2 = NBFS = NoordBrabantse Federatie van Schuttersgilden, 1935-heden; 2a = NBFS-kring (vh Bond) Land van Cuyk, 1933heden; 2b = NBFS-kring (vh Bond) Kwartier van Oirschot, 1934-heden; 2c = NBFS-kring Kempenland, 1935-heden; 2d = NBFS-kring Maasland, 1935-heden; 2e = NBFS-kring Peelland, 1935-heden; 2f = NBFSkring Baronie en Markiezaat, 1977-heden; 3 = NFW = Nederlandse Federatie van Wipvogelschieten ‘Op de Wipboom’ [Geweer], 1963-heden; 4 = NHB = Nederlandse Handboogbond, 1940-heden; 5 = NKB = Nederlandse Kruisboogbond, 1951-heden; 6 = FGS = Federatie van Gelderse Schuttersgilden en Schutterijen ‘St.-Hubertus’, 1947-heden; 6a = FGS-kring De Achterhoek, 1972-heden; 7 = De OLS = De Oud-Limburgse Schuttersfederatie, 1937-heden; 7a = De OLS / Kantonnale Schuttersbond Weert e.o. ‘Eendracht Maakt Macht (EMM)’, 1896-heden; 8 = het Rijk; 9 = De Nederlandsche Weerbaarheidsbond, 1866-1891; 10 = Nederlandse Bond voor Aangepaste Sporten (Nebas), 1992-heden; A = OWB = Onderlinge WestBrabantse Bond, 1950-heden, aangesloten bij de NKB; B = Kring Zuidwest-[Noord-]Brabant [Windbuks], vóór 2012 - heden; D = Kring Dommelgroep, (?) - heden; H = Hoge Schuts, 1926-heden, aangesloten bij de NBFS-kring Maasland; L = Langstraatse Schuttersbond (LSB), 1888-heden; N = Nederlandse Bond voor Aangepaste Sporten (Nebas), vóór 1998 - heden. En informeert tevens over het karakter van een schutterij: F, S, W = respectievelijk folklore-, sporten weerbaarheidsschutterij; ? > F = het is vooralsnog onbekend, of de betreffende schutterij vóór 1794 wel een weerbaarheidskarakter had. Kolom 4 wap. = wapen; B = Boog; D = Duifschieting = Kleiduivenschieten; G = Geweer; H = Handboog; Hi = Historisch wapen, eventueel inclusief Kanon; K = Kruisboog; L = Lasergeweer; P = Pistool, eventueel inclusief Revolver; R = Rijnlandse buks = Limburgse buks = Zware buks = Lang wedstrijdgeweer; V = vuurwapen; W = wind- of luchtbuks; Z = zwaard. Kolommen 5 en 6: < = vóór; > = na; [<] = al dan niet vóór; * = oprichtingstijd; † = ter ziele, opgeheven; † ? = opheffingstijd onbekend; [ev …] = eerste vermelding als parochiegilde (dus niet als schuttersgilde!); † 80-j. O. = ter ziele gegaan in de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648); (a) = ontstaan door afscheiding; c. = caerte = kaart = schuttersreglement; dag, maand, jaar = oprichtingsdatum; ev = eerste vermelding; kn = (zeer) kort na; kv = (zeer) kort vóór; ln = (zeer) lang na; lv = (zeer) lang vóór.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief - nummer 96

12 november 2014

Blz. 2167

In kolom 5: (f) = ontstaan door fusie; (u) = later uitgebreid met andere vereniging [vergelijk hierna (‘f’)]. In kolom 6: (f) = opgeheven door fusie; (‘f’) = opgegaan in andere vereniging [vergelijk hierboven (u)]; (o) = opgeheven door opsplitsing. En verder: XIV XV XVI XVII

= = = =

14de eeuw = 1301-1400 15de eeuw = 1401-1500 16de eeuw = 1501-1600 17de eeuw = 1601-1700

XVIII XIX XX XXI

A = de eerste helft van een eeuw; B = de tweede helft van een eeuw;

= = = =

18de eeuw 19de eeuw 20ste eeuw 21ste eeuw

= = = =

1701-1800 1801-1900 1901-2000 2001-2100.

bijvoorbeeld: XVIA = 1501-1550. bijvoorbeeld: XVIB = 1551-1600.

De kleine letters a, b, c en d symboliseren een kwart eeuw; bijv. XVIa = 1501-1525 XVIc = 1551-1575 XVIb = 1526-1550 XVId = 1576-1600 Kolommen 7 - 10: in rood = afwijking ten opzichte van Disch z.j.; †c. = (tekst van) caerte niet meer voorhanden; 1ste kon. = eerste koning; h. = heden; heropg. = ‘heropgericht’; m.v.n. = met verwijzing naar [een vroegere maar niet meer voorhanden caerte]; onv. = onverm. = onvermeld; ordonn. = ordonnantie; sine dato = zonder datering; zie ook toelichting kolommen 4 t/m 6.

Nota bene. Houd er rekening mee… - dat in boeken en tijdschriften vaak i.p.v. het dorp of gehucht waar een schutterij gevestigd is, alléén de betreffende gemeente genoemd wordt - dat schutterijsecretarissen nogal eens in correspondentie en publicaties ongewild suggereren dat hun woonplaats tevens de vestigingsplaats van hun schutterij is - dat sommige schutterijen, koepelorganisaties, linkpagina’s (zoals Digisport 2), politie (inzake vuurwapens 3), het Staatsblad (inzake als rechtspersoon erkende verenigingen 4) en diverse gemeenten op hun website de exacte vestigingsplaats van een schutterij verhullen en daardoor aanleiding geven tot verwarring - dat ook ik dus zo nu en dan het slachtoffer kan geworden zijn van vorenstaande onvolkomenheden. 2

www.digisport.nl → Sportarchief → Zoek op sport → Andere sporten → [keuze tussen] Sportschieten. [= schieten met vuur-, luchtdruk- en laserwapens], Handboogschieten, en Kruisboogschieten. 3 www.politiebronnen.nl/vuurwapens/schietverenigingen.html. 4

www.historici.nl/Onderzoek/Projecten/ErkendeVerenigingen.

------

Staafdiagram: aantal schutterijen in verleden en heden per gebiedsdeel

1000 800 600 400 200 0

* Zie hierboven Attentie! op blz. 2164

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Blz. 2168

12 november 2014

Schuttersbrief – nummer 96

Tabel 2 – Het gebied Maasland Kol. 1 Nr.

000

724 725 726 727 728 729 730 000

Kolom 2 Plaats (m.v.v. gemeente) Aalburg, gemeente, zie: *Aalburg Babyloniënbroek *Drongelen *Eethen *Genderen *Meeuwen Spijk *Veen *Wijk Wijk en Aalburg Aalburg (Aalburg)

733 734 735 736 737 738 739 740 741 742

Kolom 5 Ontstaan

Kolom 6 Ter ziele of nog bestaand

Kolom 7

Kolom 8

Kolom 9

Kolom 10

Volgens

Jolles

Iven

JJB

lv 1794

† > 1825

onverm.

ter ziele

onverm.

* < 1825 † > 1825 wapen: ?

? NN ? NN Bat. Burgerwacht8: W Burgermacht (I) 8: W Burgermacht (II) 8: W Nationale Garde 8: W

H G G G G G

XV? XVI? 1795 1797 1799 1806

† 80-j.O.? † 80-j.O.? † 1797 † 1799 † 1803 † 1810

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

Nieuwe Schutterij Oda

H ?

< 1865 lv? 1794

† >1878 † > 1825

onverm. onverm.

zilver

onverm. onverm.

onverm.

< 1825 >

Alem Alem Alem Alem Alem Alem Alem Alem, Maren en Kessel Alem, Maren en Kessel † Almkerk (I) (Woudrichem) Almkerk (II)

Bat. Burgerwacht8: W Burgermacht (I) 8: W Burgermacht (II) 8: W Nationale Garde 8: W Landstorm 8: W Rustende Schutterij8: W Reserveschutterij8: W Rustende Schutterij8: W

G G G G G G G G

1795 1797 1799 1806 1814 1816 1816 1821

† 1797 † 1799 † 1803 † 1810 † 1815 † 1821 † 1821 † 1907

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

Reserveschutterij8: W

1821

† 1907

onverm.

? NN

XVa

† 1421

onverm.

? NN: 1x?, 2x?, 3x?

onverm.

Bat. Burgerwacht8: W Burgermacht (I) 8: W Burgermacht (II) 8: W Nationale Garde8: W Rustende Schutterij8: W Reserveschutterij8: W Landstorm 8: W

XVb? XVI? 1795 1797 1799 1806 1879 1879 1814

† 80-j.O.?

Almkerk Almkerk Almkerk Almkerk Almkerk c.a. Almkerk c.a. Almkerk en Uitwijk

B? G? G G G G G G G

† 1797 † 1799 † 1803 † 1810 † 1907 † 1821 † 1815

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

Aalburg Aalburg Aalburg Aalburg Aalburg Aalburg Aalburg, zie: Aalburg Alem (Maasdriel), sinds 1958 in de provincie Gelderland, vh in provincie Noord-Brabant

000 000 000 000 000 000 000 732

Kol. 4 Wap.

Joris

Wijk en Aalburg

731 000

Kolom 3 Schutterij

schutterijen, 1814-1907: W * < 1825 † > 1825 wapen: ?

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief - nummer 96

12 november 2014

Blz. 2169

Kol. 1 Nr.

743 744 745

Kolom 2 Plaats (m.v.v. gemeente) Almkerk en Uitwijk Almkerk en Uitwijk Andel (Woudrichem), = vh dorp OpAndel & gehucht

Kolom 3 Schutterij

Rustende Schutterij8: W

1816

Kolom 6 Ter ziele of nog bestaand † 1878

Reserveschutterij 8: W

1816

† 1878

onverm.

had tot in 80-j. Oorlog minstens 1 schutterij

B? G?

XV? XVI?

† 80-j.O.

onverm.

G G G G G G G P+G W B

1795 1797 1799 1806 1814 1816 1816 < 2012

† 1797 † 1799 † 1803 † 1810 † 1815 † 1907 † 1907 bestaand

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

< ? XVIA

†kv(?)1610

zie ↓

oude schuts van Joris

onverm.

lv 1792

bestaand

die ou scut

< 1450

onverm.

lv 1792 wapen: onverm.

voortzet-

ev 1450? c. 1792 bestaand

Neer-Andel Andel Andel Andel Andel Andel Andel Andel Andel

Bat. Burgerwacht8: W Burgermacht (I) 8: W Burgermacht (II) 8: W Nationale Garde 8: W Landstorm 8: W Rustende Schutterij8: W Reserveschutterij8: W De Rommert 1: S

754

Baardwijk (Waalwijk)

die ou scut = De Oude Schutterij

755

Baardwijk (Waalwijk)

Ambrosius 2d: F

746 747 748 749 750 751 752 753

756 757 758 759 760 761 762 763 764

Baardwijk Baardwijk Baardwijk Baardwijk Baardwijk Baardwijk Baardwijk Baardwijk > Waalwijk Baardwijk

765

Berghem

Kol. 4 Wap.

K>G> K

Kolom 5 Ontstaan

Kolom 7

Kolom 8

Kolom 9

Kolom 10

Volgens

Jolles

Iven

JJB

onverm.

ting van Joris

wapen: K

Bat. Burgerwacht8: W Burgermacht (I) 8: W Burgermacht (II) 8: W Nationale Garde 8: W Landstorm 8: W Rustende Schutterij8: W Reserveschutterij8: W Eendragt Maakt Magt (EMM)4: S Midden Zij Ons Doel: S Onze-Lieve-Vrouwe

G G G G G G G H

1795 1797 1799 1806 1814 1816 1816 1871

† 1797 † 1799 † 1803 † 1810 † 1815 † 1907 † 1907 bestaand

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

< 1892

† > 1892

onverm.

< 1794?

† > 1825

zilver uit

ter ziele

onverm.

* < 1809 † > 1825 wapen: ?

Antonius

< 1794?

† > 1825

ter ziele

onverm.

* <1809

(Oss)

‘Berchem’

766

Berghem

767 768 769 770 771 772 773 774 775

Berghem Berghem Berghem Berghem Berghem Berghem Berghem Berghem Berghem

Bat. Burgerwacht8: W Burgermacht (I) 8: W Burgermacht (II) 8: W Nationale Garde 8: W Landstorm 8: W Rustende Schutterij8: W Reserveschutterij8: W Winnetou: S Zeldenroos 1: S

776

Berghem

Berghemse Scherpschuttersvereniging (BSSV)1: S

zilver uit

† > 1825 wapen: ?

‘Berchem’

G G G G G G G ? W: G+P V

1795 1797 1799 1806 1814 1816 1816 < 2003 21.6.1972

† 1797 † 1799 † 1803 † 1810 † 1815 † 1907 † 1907 bestaand bestaand

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

26.6.1980

bestaand

onverm.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Blz. 2170

12 november 2014

Schuttersbrief - nummer 96

Kol. 1 Nr.

000

777

778 779 780 781 782 783 784

Kolom 2 Plaats (m.v.v. gemeente) Berkel (Tilburg). Zie echter Enschot: Joris en Sebastiaan! Berkel, vh samen met Udenhout

Berkel Berkel Berkel-Enschot Berkel-Enschot Berkel-Enschot

BerkelUdenhout Berlicum

Kolom 3 Schutterij

Kol. 4 Wap.

Kolom 5 Ontstaan

Kolom 6 Ter ziele of nog bestaand

? Sebastiaan

Kolom 7

Kolom 8

Kolom 9

Kolom 10

Volgens

Jolles

Iven

JJB

onverm.

* 1731 c. 1890 † > 1890

Hubertus 2d: F; 1850 te Enschot opgericht als Mussenen mollengilde St.Hubertus De Meierijers 4: S Willibrordus Landstorm 8: W Rustende Schutterij8: W Reserveschutterij8: W Nationale Garde8: W

G> H+G; poos ook K

10.11.1860

H V G G G G

15.8.1983

Joris 2a,H: W > F

K>G

(SintMichielsgestel)

zilver vanaf 1860

bestaand

< 2002 1814 1816 1816 1806

bestaand bestaand † 1815 † 1907 † 1907 † 1810

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

< 1512

bestaand

caerte: 4.6.1615

1615

onverm.

ev 1615

bestaand

te Berkel

bestaand

1512: verdediging Oss

* 1860

onverm.

bestaand wapen: G vroeger s.m. Udenhout

bestaand wapen: G

785

Berlicum

? Antonius

onverm.

ter ziele

onverm.

786

Berlicum

? Catharina

onverm.

787 788 789 790 791 792 793 000

Berlicum Berlicum Berlicum Berlicum Berlicum Berlicum Berlicum Berlicum

Bat. Burgerwacht8: W Burgermacht (I) 8: W Burgermacht (II) 8: W Nationale Garde 8: W Landstorm 8: W Rustende Schutterij8: W Reserveschutterij8: W Hoge Schuts 2d: F (12 schuttersgilden) De Rustige Schutters (DRS)1: S ? Vriendschap De Vriendenkring

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

794

Berlicum

795 796 000

Berlicum Berlicum Bernheze, gemeente; zie: *Dinther Heelwijk *Heesch *Heeswijk *HeeswijkDinther *Kleinwijk *Loosbroek *Nistelrode *Vorstenbosch Besoyen (Waalwijk) Besoyen Besoyen Besoyen

797 798 799 800

G G G G G G G

1795 1797 1799 1806 1814 1816 1816 1926

† 1797 † 1799 † 1803 † 1810 † 1815 † 1907 † 1907 bestaand

* < 1825 † > 1825 wapen: ? * < 1825 † > 1825 wapen: ?

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. 11 vereni.

bestaand

W: G+P H H

30.9.1965

bestaand

onverm.

< 1886 < 1917

† > 1886 † > 1917

onverm. onverm.

onverm.

onverm. onverm. onverm.

tot 1795 schutterijloos?

Bat. Burgerwacht8: W Burgermacht (I) 8: W Burgermacht (II) 8: W

wapen: onverm. * 1860

G G G

1795 1797 1799

† 1797 † 1799 † 1803

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief - nummer 96 12 november 2014 Blz. 2171

Kol. 1 Nr.

801 802 803 804 805 806 000 807 808 809 810 811 812 813 814 000

Kolom 2 Plaats (m.v.v. gemeente) Besoyen Besoyen Besoyen Besoyen Besoyen

Kolom 3 Schutterij

Kol. 4 Wap.

Kolom 5 Ontstaan

Kolom 6 Ter ziele of nog bestaand † 1810 † 1815 † 1907 † 1907 bestaand

Kolom 7

Kolom 8

Kolom 9

Kolom 10

Volgens

Jolles

Iven

JJB

onverm. onverm. onverm. onverm. * 25 okt. 1838

onverm. onverm. onverm. onverm.

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

onverm. onverm. onverm. onverm. * 1838

Nationale Garde 8: W Landstorm 8: W Rustende Schutterij8: W Reserveschutterij8: W Crispinus en Crispinianus 2d: F

G G G G G

Besoyen Boerdonk (Veghel), zie: Erp Bokhoven (Den Bosch)

Doelen De Hoop: S Onze-Lieve-Vrouwe en Catharina 2d, H: F

< 1898

† 1898

onverm.

Antonius

< 1668

† > 1825

onverm.

ter ziele

onverm.

Bokhoven Bokhoven Bokhoven Bokhoven Bokhoven Bokhoven Bokhoven

Bat. Burgerwacht8: W Burgermacht (I) 8: W Burgermacht (II) 8: W Nationale Garde 8: W Landstorm 8: W Rustende Schutterij8: W Reserveschutterij8: W

* < 1825 † > 1825 wapen: ?

G G G G G G G

1795 1797 1799 1806 1814 1816 1816

† 1797 † 1799 † 1803 † 1810 † 1815 † 1907 † 1907

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

Concordia 4: S

1.4.1878

bestaand

onverm.

1806 1814 1816 1816 25.10.1838

bestaand

bestaand wapen: G

Den Bosch, zie: ’s-Hertogenbosch

815

Boskant

000

817 818

Boxtel, gemeente; zie: *Boxtel Kasteren *Liempde Boxtel (Boxtel) Boxtel Boxtel

Joris: ? > F Sebastiaan: ? > F

K H

lv? 1476 lv? 1528

† > 1809 † > 1809

onverm. onverm.

onverm.

819

Boxtel

Barbara: ? > F

† > 1809

onverm.

Boxtel

Catharina: ? > F

† > 1809

onverm.

vogel uit 1516 onverm.

c. 1610

820

[ev 1470] lv 1610 [ev 1471]

816

(Sint-Oedenrode)

? Onze-Lieve-Vrouwe

[ev XIV]

onverm.

ev 1528 † > 1809 wapen: onverm.

ev 1475 † > 1809 wapen: overm.

000

Boxtel

821

Boxtel

822 823 824 825 826 827 828 829 830

Boxtel Boxtel Boxtel Boxtel Boxtel Boxtel Boxtel Boxtel Boxtel

Barbara en Joris [heeft nooit bestaan vóór 1996!] ? Ambrosius 8

Bat. Burgerwacht : W Burgermacht (I) 8: W Burgermacht (II) 8: W Nationale Garde 8: W Landstorm 8: W Rustende Schutterij8: W Reserveschutterij8: W Amicitia: S De Vriendenkring: S

G G G G G G G H H

1795 1797 1799 1806 1814 1816 1816 < 1888 < 1888

† 1797 † 1799 † 1803 † 1810 † 1815 † 1907 † 1907 † > 1908 † > 1898

onverm.

opgericht 8.12.1766

onverm.

ev 1518 heropg. in 1996 onverm.

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Blz. 2172

30 september 2013

Schuttersbrief - nummer 96

Kol. 1 Nr.

831 832

Kolom 2 Plaats (m.v.v. gemeente) Boxtel Boxtel

833 834 835 836 837 838 839 840

Boxtel Boxtel Boxtel Boxtel Boxtel Boxtel Boxtel Boxtel

841 842 843 000

Boxtel Boxtel Boxtel Capelle (Waalwijk), zie: 085 e.v. Cromvoirt (Vught)

844

845 846 847 848

849 850 851 852 853 854 855 856 857 858

Cromvoirt Cromvoirt Cromvoirt Dinther (Bernheze) Dinther Dinther Dinther Dinther Dinther Dinther Dinther Dinther Dinther Dinther

859

Dinther

860 000

Dinther Doeveren, zie: Drongelen etc.

861

† Drongelen (I)

862

(Aalburg) Drongelen (II)

Kolom 3 Schutterij

Oefening Baart Kunst: S

Rust Schenkt Nieuwe Kracht: S L’Union 4: S De Jonge Batavieren: S

Diana: S Vive L’Arc: S Neerlandia: S Eendracht Rozenjacht: S

Concordia 4: S Barbara en Joris 2b: F

HBS Boxtel 4: S LSVB 1: S Soranus weerbaarheidsschutterijen, 1795-1907 Joris: ? > F

Landstorm 8: W Rustende Schutterij8: W

Reserveschutterij8: W Theobaldus en Barbara

> Barbara 2d, H: ? > F Catharina: ? > F

? Antonius Bat. Burgerwacht8: W Burgermacht (I) 8: W Burgermacht (II) 8: W Nationale Garde 8: W Landstorm 8: W Rustende Schutterij8: W Reserveschutterij8: W Albertus: F, een voormalig mussengilde Eendracht Maakt Macht: S Vriendenkring: S? weerbaarheidsschutterijen, 1814-1907 ? NN

Kol. 4 Wap.

Kolom 5 Ontstaan

H H

< 1906 < 1906

Kolom 6 Ter ziele of nog bestaand † > 1939 † > 1906

Kolom 7

Kolom 8

Kolom 9

Kolom 10

Volgens

Jolles

Iven

JJB

onverm. onverm.

H ? ? H H H H K

< 1908 < 1911 < 1912 < 1914 < 1928 < 1929 < 1940 1996

bestaand † > 1911 † > 1930 † > 1914 † > 1928 † > 1929 > 1940 bestaand

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. ev 1528 heropg. in 1996

H G+P H

< 2002 < 2002 < 2002

bestaand bestaand bestaand

onverm. onverm. onverm.

<? 1516

† > 1825

zilver verkocht

ter ziele

onverm.

ev 1516 c. 1516

wapen: K

† > 1825 wapen: ?

G G G K> K+G ?

1814 1816 1816 < 1457?

† 1815 † 1907 † 1907 bestaand

onverm. onverm. onverm. onverm.

onverm. onverm. onverm. bestaand

onverm. onverm. onverm. onverm.

bestaand

1457:altaarvermelding

< 1598

onverm. onverm. onverm. ev 1497

† > 1825

onverm.

ter ziele

onverm.

wapen: K+G ev 1598 † > 1825 wapen: ?

< 1897

† > 1897

1867 onverm.

onverm.

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. ev 1867 † onv. wapen: onverm. onverm.

< 1930

† > 1930

onverm.

XV?

† 1509

onverm.

G G G G G G G G

1795 1797 1799 1806 1814 1816 1816 ±1867?

vanaf 1509 schutterijloos?

† 1797 † 1799 † 1803 † 1810 † 1815 † 1907 † > 1825

† 1940?

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. koningsketting,

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

gedateerd

ter ziele onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. * XIX wapen: onverm.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief - nummer 96

12 november 2014

Blz. 2173

Kol. 1 Nr.

863

864

865

866

Kolom 2 Plaats (m.v.v. gemeente) Drongelen, Haagoort, Gansoijen en Doeveren. Drongelen, Haagoort, Gansoijen en Doeveren. Drongelen, Haagoort, Gansoijen en Doeveren. † Drunen (I) (Heusden)

Kolom 3 Schutterij

Kol. 4 Wap.

Kolom 5 Ontstaan

Landstorm 8: W

1814

Kolom 6 Ter ziele of nog bestaand † 1815

Rustende Schutterij8: W

1816

† 1907

onverm.

Reserveschutterij8: W

1816

† 1907

onverm.

schutterijen vóór 1590;

XV? XV? 1560 lv 1778 ev 1778

† 1590 † 1590 † 1590 † > 1841

onverm.

onverm. onverm. zie ↓

zie ↓?

nog in 1841

onverm.

zie ↓?

zilver uit XVIII

onverm.

* < 1809 † > 1809 wapen: ? * < 1809 † > 1809 wapen: ?

zilver

* 1560

onverm.

verkocht?

herleefde in 1958

867

Drunen (II) (Heusden)

Joris

K H? G K

868

Drunen

Barbara

lv 1799 ev 1799

† > 1809

869

Drunen

Hubertus (I)

1560

† 1894?

zie hieronder

Kolom 7

Kolom 8

Kolom 9

Kolom 10

Volgens

Jolles

Iven

JJB

onverm.

sine dato

870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880

Drunen Drunen Drunen Drunen Drunen Drunen Drunen Drunen Drunen > Tilburg Drunen Den Dungen

Landstorm 8: W Rustende Schutterij8: W

Reserveschutterij8: W Constantia 4: S Zomerlust: S De Wets Zonen 4: S De Bataven Hubertus (II)2d, L: F SV Drunen Zwarte Lucht ? NN

G G G H H H H G V ?

1814 1816 1816 1876 < 1882

wapen: G

< 2003

† 1815 † 1907 † 1907 bestaand † > 1882 bestaand † > 1928 bestaand bestaand

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

< 2012

bestaand

onverm. onverm.

onverm. zie ↓?

onverm.

27.9.1925

< 1928 22.10.1958

(SintMichielsgestel)

=? ? Antonius en O.L.V. 881 882

Den Dungen Den Dungen

Joris

K 2d

Catharina : ? > F

< 1503

† XIXb

medaillon: < 1503

1595:

K, H, G

oprichting

bestaand

parochiegilde met schieten 883 884 885 886

Den Dungen Den Dungen Den Dungen Den Dungen

? Ambrosius Landstorm 8: W Rustende Schutterij8: W

Reserveschutterij8: W

G G G

1814 1816 1816

† 1815 † 1907 † 1907

kopie 1585 wapen: onverm.

onverm.

†c. 1372

pestguld 1372

onverm.

zilver verkocht

* 1513

c. 1514

onverm. onverm. onverm. onverm.

heropg. in 1958 onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. heropg. onverm. onverm. ev 1372 kopie 1585 wapen: onverm

onverm.

zilver vanaf 1608

ev 1560 < 1825 > bestaand

ev 1513 † > 1809 wapen: K

* 1595

c. 1595

bestaand

* 1595 bestaand

wapen: K, H, G sine dato

onverm. onverm. onverm.

onverm. onverm. onverm. onverm.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Blz. 2174

12 november 2014

Schuttersbrief - nummer 96

Kol. 1 Nr.

887 888 889 890 891

Kolom 2 Plaats (m.v.v. gemeente) Den Dungen Eerde (Veghel) Eerde Eerde Eerschot

Kolom 3 Schutterij

Altyd Goed 4: S Antonius (en O.L.V.):

Kol. 4 Wap.

H ?

Kolom 5 Ontstaan

< 1940 <? XVB

?>F

NN De Rozenjagers: S ? Barbara

H H

Kolom 6 Ter ziele of nog bestaand † > 1940 † ±1870?

hoge trom

medaillon van <1450

† > 1897 bestaand

onverm. onverm.

Oirschot

Catharina

< 1897 1948 [< 1477]

Kolom 7

Kolom 8

Kolom 9

Kolom 10

Volgens

Jolles

Iven

JJB

onverm. verkoop

onverm.

onverm. onverm.

onverm. ev 1450 † onv. onverm. onverm. onverm.

* 1477

(Sint-Oedenrode)

000 000

892

893

Eethen (Aalburg), zie Heesbeen Eethen, zie: Heesbeen, Eethen en Genderen Elshout (Heusden)

onverm. onverm. onverm.

Joris

Onze-LieveVrouwe (I)2d: F

K> K+G >G

[1301] [1316] XVIII?

bestaand

Victoria 4: S

1882

Onze-LieveVrouwe (II): F ’t Zolderke 1: S

G W: G+P

oud?

* 1316

onverm.

ev 1301

bestaand

zilver vanaf 1807 onverm.

onverm.

XXa (a)

† XXa

XXa

onverm.

1995

bestaand

onverm.

bestaand

* < 1807 bestaand wapen: G

894

Elshout > Vlijmen Elshout

895

Elshout

000

Elshout, zie: Oud Heusden, Elshout en Hulten

896

Emmikhoven

897

Emmikhoven en Waardhuizen Emmikhoven en Waardhuizen Emmikhoven en Waardhuizen

Landstorm 8: W

1814

† 1815

onverm.

Rustende Schutterij8: W

1816

† 1878

onverm.

Reserveschutterij8: W

1816

† 1878

onverm.

† Empel (I) (’s-Hertogen bosch), = Oud-Empel Empel (II) = het na 1944 verplaatste dorp, thans stadswijk Empel en Meerwijk Empel en Meerwijk Empel en Meerwijk Engelen (Den Bosch)

geen schutterij?

onverm.

geen schutterij

onverm.

898 899 900

000

901 902 903 904 000 905

(Woudrichem)

Engelen, zie: Vlijmen en Engelen Engelen

géén schutterij?

Landstorm 8: W

1814

† 1815

onverm.

Rustende Schutterij8: W

1816

† 1907

onverm.

Reserveschutterij8: W

1816

† 1907

onverm.

vóór 1794 waarschijnlijk een of meer schutterijen weerbaarheidsschutterijen, 1795-1820 Rustende Schutterij8: W

K? H? G?

XV? XV? XVI?

† 80-j.O.? † 80-j.O.? † 80-j.O.?

onverm.

1821

† 1907

onverm.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief - nummer 96

12 november 2014

Blz. 2175

Kol. 1 Nr.

906 907 908

909 910

Kolom 2 Plaats (m.v.v. gemeente) Engelen Engelen Enschot (Tilburg), samen met Heukelom? Enschot, samen met Heukelom? Enschot, vh samen met Heukelom

Kolom 3 Schutterij

Kol. 4 Wap.

Kolom 5 Ontstaan

Reserveschutterij8: W ? Blasius

1821

Kolom 6 Ter ziele of nog bestaand † 1907

Joris

lv 1592

†kv 1592 (f)

Enschot

Kolom 8

Kolom 9

Kolom 10

Volgens

Jolles

Iven

JJB

onverm. onverm.

onverm. * 1887 ter ziele zie ↓

onverm. onverm.

onverm.

ev 1592 heropg.: 1772

later gefuseerd

Sebastiaan Joris en Sebastiaan2d: ?>F

H K+H >G

lv 1592

†kv 1592 (f)

bestaand

kv 1592 (f)

1592: verkoop perceel

NN, een mussengilde

later

opgegaan

gefuseerd

in Joris

vogel

herleefd in 1981

van 1731 Memorieboek 1890 meldt [maar:ten onrechte]

door J. & S.

911

Kolom 7

XIX?

† 1940?

* 1772 < 1934 >

wapen: G

* XIX

onverm.

onverm. onverm. onverm.

onverm. onverm. onverm. gildealtaar in 1473

onverm. onverm. onverm. Servaas, Joris en

Antonius

schieten op wip

912 913 000 000 914 915 916

917 918

Enschot Enschot Erp (Veghel) Erp Erp Erp Erp

Erp Erp

919

Erp

920 921 922 923 924 925 926 927 928 929 930 931

Erp Erp Erp Erp Erp Erp Erp Erp Erp Erp Erp Erp

932

Erp

De Jonge Batavieren: S

Vrede Is Ons Doel: S ? Maria / O.LV. ? Servaas ? Joris ? Sebastiaan Antonius

Barbara, vh [1485] O.L.V. en Barbara Catharina, vh (* 1580?) Cath., Barbara en O.L.V. vh [*kv 1485? (f)] Cath. en Sebastiaan Catharina (III) en Sebastiaan Bat. Burgerwacht8: W Burgermacht (I) 8: W Burgermacht (II) 8: W Nationale Garde 8: W Landstorm 8: W Rustende Schutterij8: W Reserveschutterij8: W Semper Virens: S Doele Concordia: S Hubertus Erps Welvaren 4: S Onze-Lieve-Vrouwe en Catharina 2d, H: F Rondom Tien: S

H H

< 1928 < 1932 [< 1433] [1506] [< 1473?]

† > 1928 † > 1932

K H G?

XIV-XV?

†?

lv 1485? [< 1473] lv 1807

†kv1485 (f)

† XIXc

onverm.

[betreft

Lieshout]

onverm.

* < 1539 † > 1825 wapen: ?

onverm.

OLV en

[< 1485] [< 1539]? lv 1798 [Catharina-altaar: <1400] lv 1807

† > 1825

> 1580

† > 1825

onverm.

G G G G G G G H H G H G

1795 1797 1799 1806 1814 1816 1816 1872 1888 < 1892 < 1928

† 1797 † 1799 † 1803 † 1810 † 1815 † 1907 † 1907 † > 1912

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. herleefd in 1979

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. ev 1506

onverm.

H > G?

onverm.

[betreft

opgegaan

in Cath. en OLV † > 1825

onverm.

Cath., Barbara

Cath.:

zie ↓

en OLV:

* 1580

† < 2013 (f)

† > 1923 † < 2013 (f)

12.10.1977

< 2003

bestaand

onverm.

bestaand wapen: K+G

onverm.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Blz. 2176

12 november 2014

Schuttersbrief - nummer 96

Kol. 1 Nr.

933

Kolom 2 Plaats (m.v.v. gemeente) Erp

934

Esch

Kolom 3 Schutterij

Doele Concordia Welvaren 4: S Willebrordus 2d: ? > F

Kol. 4 Wap.

< 2013 (f)

Kolom 6 Ter ziele of nog bestaand bestaand

K>G

lv 1571

bestaand

(1571: gerechtelijk proces)

(Haaren) 935 936 937 938 939 940 941 942 943 944 945

946

Esch Esch Esch Esch Esch Esch Esch Esch Esch Esch Geffen (Maasdonk)

Geffen

Bat. Burgerwacht8: W Burgermacht (I) 8: W Burgermacht (II) 8: W Nationale Garde 8: W Landstorm 8: W Rustende Schutterij8: W Reserveschutterij8: W Gaudium Inter Nos: S Cariovalda: S De Spankert: S Joris (I): ? > F, alias Oude Gilde van Getrouwden

G G G G G G G H H V K

Catharina (en Barbara, Agatha, Moeder Gods): ? > F, alias Loghtmis [= Lichtmis] alias Jonge Gilde van Ongehuwden

G G G G G G G

947 948 949 950 951 952 953 000

Geffen Geffen Geffen Geffen Geffen Geffen Geffen Geffen

Bat. Burgerwacht8: W Burgermacht (I) 8: W Burgermacht (II) 8: W Nationale Garde8: W Landstorm 8: W Rustende Schutterij8: W Reserveschutterij8: W

954

Geffen

Joris (II) 2d, H: F

955

Gemonde

Joris

Kolom 5 Ontstaan

1795 1797 1799 1806 1814 1816 1816 1869 < 1885 < 2012 1548

† 1797 † 1799 † 1803 † 1810 † 1815 † 1907 † 1907 † > 1909 † > 1928 bestaand † 1860

lv 1605

† 1860

Kolom 7

Kolom 8

Kolom 9

Kolom 10

Volgens

Jolles

Iven

JJB

onverm.

caerte: 7 nov. 1598

1598

c. 1598 wapen: K? G?

ev 1572

bestaand

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. c. 1548 wapen: onverm.

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. ev 1548 c. 1548

Catharina, Barbara, Agatha en Moeder Gods

.c. 1605 wapen: onverm.

ev 1605 c. 1605 † > 1825

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

wapen: onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

onverm.

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. * 1548 † 1860

Catharina alias De Jonge Gilde van Ongehuwden

† 1860

1795 1797 1799 1806 1814 1816 1816

† 1797 † 1799 † 1803 † 1810 † 1815 † 1907 † 1907

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

bestaand wapen: G

bestaand wapen: onverm.

Loghtmis < 1825 > † > 1825 wapen: ?

K+G

15.7.1999

bestaand

onverm.

lv? 1530

† < 1614 (f)

onverm.

H K? G? K> G+K

XVIa? [1443] [< 1500?]

† < 1614 (f)

bestaand

onverm. onverm. zie ↓ oudste zilver: ±1525

onverm. onverm. onverm.

< 1614 (f)

onverm. onverm. onverm. caerte:

zie ↑ ev 1548 heropg. wapen: onverm. zie ↓

(SintMichielsgestel)

956 957 958 959

Gemonde Gemonde Gemonde Gemonde

Sebastiaan Catharina en Barbara Antonius Joris, Barbara en Catha-

rina > Joris en Cath. alias De Oude Schut 2d: ?>F

† < 1614 (f) † < 1614 (f)

20.6.1614 m.v.n. † caerte v. <1568

Antonius

zie ↓ zie ↓ zie ↓ Joris en

en Joris caerte:

ev 1530

20.6.1614 wapen: K

Catharina

bestaand wapen: K+G

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief - nummer 96

12 november 2014

Blz. 2177

Kol. 1 Nr.

960 961 000

962 963 964 965 966 967 968 969 970 971 972 000

973

974 000

Kolom 2 Plaats (m.v.v. gemeente) Gemonde

Kolom 3 Schutterij

Kolom 6 Ter ziele of nog bestaand bestaand

Kolom 7

Kolom 8

Kolom 9

Kolom 10

Volgens

Jolles

Iven

JJB

Antonius < 1581 bestaand

c. ±1600

ev 1600

wapen: G

bestaand

onverm.

Gemonde Genderen = Heesbeen, Eethen en Genderen Genderen (Aalburg) Genderen

Recht door Zee: S

< 2010

bestaand

Oranjegilde

< 1825

† > 1825

onverm.

Schutsbroeders

< 1825

† > 1825

onverm.

< 1825 >

onverm.

< 1825 > wapen: ?

Genderen Giessen (Woudrichem) Giessen Giessen Giessen Giessen Giessen Giessen Giessen Haaren, gemeente; zie: Biezenmortel *Esch *Haaren *Haaren *Helvoirt Haaren (Haaren)

De Zwaan: S tot in 80-j.Oorlog minstens 1 schutterij Bat. Burgerwacht8: W Burgermacht (I) 8: W Burgermacht (II) 8: W Nationale Garde 8: W Landstorm 8: W Rustende Schutterij8: W Reserveschutterij8: W

V B? G? G G G G G G G

< 1985 XV? XVI? 1795 1797 1799 1806 1814 1816 1816

bestaand † 80-j.O.?

onverm. onverm.

† 1797 † 1799 † 1803 † 1810 † 1815 † 1907 † 1907

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

Joris 2d: ? > F alias die oude schuts

bestaand

* XVIA?

* < 1531

onverm.

ev 1531

Antonius en Sebastiaan 2d: ? > F

< 1438? 1438: schutters genoemd lv? 1616

Haaren, zie Tabel 3

Catharina en Barbara 2b: ? > F

975 976 977 978 979 980 981 982 983

Haaren Haaren Haaren Haaren Haaren Haaren Haaren Haaren Haaren

984

Haarsteeg (Heusden) Haarsteeg Haarsteeg Haarsteeg

Bat. Burgerwacht8: W Burgermacht (I) 8: W Burgermacht (II) 8: W Nationale Garde8: W Landstorm 8: W Rustende Schutterij8: W Reserveschutterij8: W Soranus: S Ontspanning Na Arbeid: S Ambrosius (I)

985 986 987

Kolom 5 Ontstaan

zilver vanaf 1614 onverm.

Haaren

Antonius en Sebastiaan 2d: ? > F

Kol. 4 Wap.

? Antonius Claudius Civilis: S Oefening en Vermaak: S

< 1614 (f)

wapen: G

bestaand wapen: K

bestaand

* 1616

* < 1618

onverm.

G>K

*1616 bestaand

fusie 1616?

wapen: H

lv 1628

bestaand

* < of > ±1600

onverm.

bestaand

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

† 1797 † 1799 † 1803 † 1810 † 1815 † 1907 † 1907

onverm.

ev 1628 bestaand wapen: K

G G G G G G G H ?

1795 1797 1799 1806 1814 1816 1816 1860 < 2003

XVII

† 1899

onverm.

ter ziele

onverm.

ev 1900

1882 < 1886

† > 1907 † > 1886

onverm. onverm. onverm.

sine dato

H H

onverm. onverm. onverm.

† 1.1.1990

onverm. onverm.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Blz. 2178

12 november 2014

Schuttersbrief - nummer 96

Kol. 1 Nr.

988

Kolom 2 Plaats (m.v.v. gemeente) Haarsteeg

Kolom 3 Schutterij

Ambrosius (II)2d: F

000

Halder

Catharina en Joris

Kol. 4 Wap.

Kolom 5 Ontstaan

1950

Kolom 6 Ter ziele of nog bestaand bestaand

Kolom 7

Kolom 8

Kolom 9

Kolom 10

Volgens

Jolles

Iven

JJB

onverm.

herleefd in 1950

onverm.

heropg. in 1950 wapen: G

(SintMichielsgestel), 989 000

990

zie: St.-Michielsg. Haren (Oss) Haren-Megen (Oss), zie: Haren zie: Megen Havelt (Veghel)

Onze-Lieve-Vrouwe alias Maria

< 1726

† > 1825

onverm.

sine dato

onverm.

* < 1809 wapen: ?

Antonius [Abt]: ? > F

[<1505]

† > 1825

onverm.

< 1505 > voorheen parochiegilde,

onverm.

Veghel

opgegaan in handboogvereniging

991

Hedikhuizen (Heusden)

992 993 994 995 996 997 998 999

Hedikhuizen Hedikhuizen Hedikhuizen Hedikhuizen Hedikhuizen Hedikhuizen Hedikhuizen Heesbeen (Heusden),

tot in de 80-j. Oorlog waarschijnlijk ten minste 1 schutterij Bat. Burgerwacht8: W Burgermacht (I) 8: W Burgermacht (II) 8: W Nationale Garde 8: W Landstorm 8: W Rustende Schutterij8: W Reserveschutterij8: W Joris 1: W > F

K? H? G? G G G G G G G K>G

XV? XV? XVI? 1795 1797 1799 1806 1814 1816 1816 <? 1769

† 80-j.O.? † 80-j.O.? † 80-j.O.?

onverm.

† 1797 † 1799 † 1803 † 1810 † 1815 † 1907 † 1907 bestaand

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. caerte: 1769

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. * 1796

bestaand

† > 1934

Rustende Schutterij8: W

1819

† 1907

onverm.

wapen onverm. Samen met Eethen onverm.

Reserveschutterij8: W

1819

† 1907

onverm.

Sebastiaan

<? 1692

† > 1825

onverm.

sine dato

samen met Eethen

1000 1001 1002 1003

Heesbeen, Eethen en Genderen Heesbeen, Eethen en Genderen Heesch (Bernheze) Heesch

Catharina

<? 1692

† > 1825

onverm.

sine dato

caerte:

* 1692

23.6. 1692 wapen: H

† > 1825

caerte:

ev 1692 c. 1692

27.5. 1692

wapen: onverm. 1004 1005 1006 1007

Heesch Heesch Heesch Heesch

Bat. Burgerwacht8: W Burgermacht (I) 8: W Burgermacht (II) 8: W Nationale Garde 8: W

G G G G

1795 1797 1799 1806

† 1797 † 1799 † 1803 † 1810

onverm. onverm. onverm. onverm.

wapen: H

† > 1825

wapen: onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief - nummer 96

12 november 2014

Blz. 2179

Kol. 1 Nr.

1008 1009 1010 1011 1012 1013

Kolom 2 Plaats (m.v.v. gemeente) Heesch Heesch Heesch Heesch Heesch Heeswijk (Bernheze)

Kolom 3 Schutterij

Landstorm 8: W Rustende Schutterij8: W

Reserveschutterij8: W De Püll: S When its counts 1: W Willebrordus (I), vh ook: Willebrordus en Joris: W > F

Kol. 4 Wap.

G G G ? P + G; D K

Kolom 5 Ontstaan

1814 1816 1816 < 2002 1.1.2008

Kolom 6 Ter ziele of nog bestaand † 1815 † 1907 † 1907 bestaand bestaand

< 1476 (vogel uit dat jaar)

† 1887

Kolom 7

Kolom 8

Kolom 9

Kolom 10

Volgens

Jolles

Iven

JJB

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

geveild zilver

koningsketen van 1564

Willibrordus en Joris

Willibrordus

caerte:

* 1597 † 1891

12.3.1596 wapen: K

1014 1015 1016 1017 1018 1019 1020 1021 1022

Heeswijk Heeswijk Heeswijk Heeswijk Heeswijk Heeswijk Heeswijk Heeswijk Heeswijk

? Antonius Bat. Burgerwacht8: W Burgermacht (I) 8: W Burgermacht (II) 8: W Nationale Garde 8: W Landstorm 8: W Rustende Schutterij8: W Reserveschutterij8: W Ambrosius

1023 1024 1025

Heeswijk Heeswijk Heeswijk

Nooit gedacht: S Amicitia: S

Willebrordus (II)2d, H: F

G G G G G G G ?

1795 1797 1799 1806 1814 1816 1816 > 1824?

† 1797 † 1799 † 1803 † 1810 † 1815 † 1907 † 1907 † > 1867

H H K+G

1864 < 1912

† > 1898 † > 1917 bestaand

16.1.1963

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

onverm.

1636 onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

onverm. onverm. onverm.

onverm. onverm. ev 1564

onverm. onverm. onverm.

onverm. onverm. heropg. wapen: K+G onverm.

bestaand

1026

0000

1027

1028 1029 1030 1031 1032 1033 1034 1035 1036

HeeswijkDinther (Bernheze), zie ook: - Dinther - Heeswijk Heinis (Den Bosch), zie: Hintham Rosmalen Helvoirt (Haaren)

Helvoirt Helvoirt

Helvoirt Helvoirt Helvoirt Helvoirt Helvoirt Helvoirt Helvoirt

Hedilo 1: S

±1969 2002

† ±1982 bestaand

K>G

lv 1598

bestaand

onverm.

caerte:

* onv.

onverm.

11.4.1686

bestaand

> 1824 † > 1867 wapen: onverm.

die scut alias Joris Joris 2d: ? > F alias den auden Voetboch alias d’oud Schut

* 1598 bestaand

m.v.n.

wapen: G

†c. 1598.

geen handbooggilde? Catharina en Barbara2d: ? > F

Bat. Burgerwacht8: W Burgermacht (I) 8: W Burgermacht (II) 8: W Nationale Garde 8: W Landstorm 8: W Rustende Schutterij8: W Reserveschutterij8: W

G G G G G G G

< 1561 schild uit 1561 1795 1797 1799 1806 1814 1816 1816

bestaand † 1797 † 1799 † 1803 † 1810 † 1815 † 1907 † 1907

Zilver vanaf XVIB? onverm.

onverm.

* < 1561

al in 1561

onverm.

* < 1561 bestaand

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

samen; bestaand

wapen: G

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Blz. 2180

12 november 2014

Schuttersbrief - nummer 96

Kol. 1 Nr.

1037

Kolom 2 Plaats (m.v.v. gemeente) Helvoirt

Kolom 3 Schutterij

Kol. 4 Wap.

Kolom 5 Ontstaan

Kolom 6 Ter ziele of nog bestaand

? Ambrosius

Kolom 7

Kolom 8

Kolom 9

Kolom 10

Volgens

Jolles

Iven

JJB

onverm.

ter ziele

onverm.

< 1825 ter ziele

onverm. onverm. onverm.

ter ziele

onverm. onverm. onverm. onverm.

* 1726

onverm.

wapen: ?

1038 1039 1040 1041

Helvoirt Helvoirt Heilvort Herpt (Heusden)

Weerbaarheid: W Prins Hendrik 4: S De Heidedistel: S Joris: ? > F

G H ? K?

< 1924 < 1940 < 2012 lv 1809

† 1940? > 1940 bestaand † > 1825

onverm. onverm. onverm. [geveild zilver?]

1042

Herpt (Heusden)

Catharina 2d: ? > F,

1ste koning

Herpt

1044

Herpt

1045 1046 1047 1048 1049

Herpt Herpt Herpt Herpt Herpt

1050 1051 1052 0000

Herpt en Bern Herpt en Bern Herpt en Bern ’s-HertogenBosch / Den Bosch, gemeente, zie: *Bokhoven Deuteren Dieskant Empel *Engelen Gewande *Heinis ’s-*Hertogen bosch *Hintham Meerwijk *Orthen Oud-Empel *Rosmalen ’s-Hertogen bosch (’s-Hertogenbosch), 1195 STAD ’s-Hertogenbosch

? Rustende Schutterij 8: W ? Reserveschutterij 8: W La Renaissance: S Ons Genoegen 4: S De Eendracht: S HBS Herpt: S Herptse Schutters Club: S Landstorm 8: W Rustende Schutterij8: W Reserveschutterij8: W

<? XVI? (vogel uit XVI?) 1904

bestaand

1043

H> H+G >G G

1053

1054

* < 1809 † > 1825 wapen: ?

* 1726

in 1726

bestaand

† 1907

onverm.

1904

† 1907

onverm.

H H H H ?

1876 1876 < 1888 < ±1910 < 2003

† > 1876 bestaand † > 1895 bestaand

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

G G G

1814 1816 1816

† 1815 † 1904 † 1904

onverm. onverm. onverm.

Onze-Lieve-Vrouwe

lv 1424

† 1424? (f)

onverm.

1424: zie ↓

onverm.

Joris (I): W, alias De Oude Schuts (I) alias ouden Voetboog: W

kv 1349? lv 1393

† 1794?

[geveild zilver?]

Oude

Joris caerte:

Joris * 1453

10.8.1453 wapen: K

† > 1453

vh. ‘De Jonge Schutters’

(deelname schiettoernooi te Mechelen in 1393)

bestaand wapen: G

† > ±1910

Voetboog

* < 1349

wapen: K

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief - nummer 96

0september 2014

Blz. 2181

Kol. 1 Nr.

1055

Kolom 2 Plaats (m.v.v. gemeente) ’s-Hertogenbosch

1056

’s-Hertogenbosch

1057

’s-Hertogenbosch

1058

’s-Hertogenbosch

1059

Kolom 3 Schutterij

Sebastiaan: (I): W alias de groote Gulde van den Handboge Joris (II): W alias Jonge Schuts alias Iongen Voetboog ? Sebastiaan (II) alias de Jonge: W Joris (III) (en O.L.V.)

’s-Hertogenbosch ’s-Hertogenbosch

? Jacobus

1060

’s-Hertogenbosch

? Catharina:

1061

’s-Hertogenbosch

Christoffel alias Kolveniers: W > F

0000

Anna: géén schutterij

Kol. 4 Wap.

Kolom 5 Ontstaan

1404

Kolom 6 Ter ziele of nog bestaand † > 1628

Kolom 7

Kolom 8

Kolom 9

Kolom 10

Volgens

Jolles

Iven

JJB

de groote Gulde van den Handboge

ter ziele

caerte:

* 1404 ter ziele

25.4.1404 wapen: H

wapen: H

kv? 1424

† 1424? (f)

onverm.

1424: zie ↓

onverm.

XV?

†?

onverm.

1424 (f)?

1794?

onverm.

1424: O.L.V. en Joris

caerte:

onverm.

14.5.1492 wapen: K

onverm.

de Jonge samen * 1430

onverm.

parochie-

onverm.

rederijkersgilde * 1496 * 1521

onverm.

caerte:

Kolveniers * 1521

15.6.1521

† > 1825

onverm.

gilde * 1483

15.6.1521 wapen: G

† > 1825 wapen: K

1062

’s-Hertogenbosch

? Barbara

0000

’s-Hertogenbosch

Antonius: géén schutterij

1063

’s-Hertogenbosch ’s-Hertogenbosch ’s-Hertogenbosch ’s-Hertogenbosch ’s-Hertogenbosch ’s-Hertogenbosch ’s-Hertogenbosch ’s-Hertogenbosch ’s-Hertogenbosch ’s-Hertogenbosch

Bat. Burgerwacht8: W

Burgermacht (I) 8: W

1064 1065 1066 1067 1068 1069 1070 1071 1072

onverm.

rederijkersgilde? c. 1574

onverm.

parochie-

onverm.

1795

† 1797

onverm.

1797

† 1799

onverm.

Burgermacht (II) 8: W

1799

† 1803

onverm.

Bataafse Schutterij: W

1803

† 1806

onverm.

Nationale Garde 8: W

1806

† 1810

onverm.

Landstorm 8: W

1814

† 1815

onverm.

DD Schutterij 8: W

1816

† 1904

onverm.

Reserveschutterij8: W

1816

† 1904

onverm.

De Unie: S

1827

† > 1882

< 1842 >

onverm.

Joris Weltevreden: S

1840

† > 1890

onverm.

gilde sine dato ter ziele

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Blz. 2182

12 november 2014

Schuttersbrief - nummer 96

Kol. 1 Nr.

1073 0000 0000 1074

Kolom 2 Plaats (m.v.v. gemeente) ’s-Hertogenbosch ’s-Hertogen bosch, zie: Hintham ’s-Hertogen bosch, zie: Rosmalen ’s-Hertogenbosch

Kolom 3 Schutterij

Sebastiaan (III)

Kol. 4 Wap.

Kolom 5 Ontstaan

< 1886

Kolom 6 Ter ziele of nog bestaand † > 1886

Kolom 7

Kolom 8

Kolom 9

Kolom 10

Volgens

Jolles

Iven

JJB

onverm.

1991

bestaand

onverm.

Oude Schuts ev 1433 heropg.: 1991

G + Hi

1992

bestaand

onverm.

< 2003

bestaand

onverm.

< 2003

bestaand

onverm.

< 2003

bestaand

onverm.

kv 1356

† 1837 (f)

onverm.

* < 1356

Nimrod: S

De Vrijheid1: S (* 1983)

Joris (IV) alias

De Oude Schuts (II)2d: F

wapen: H

1075

’s-Hertogenbosch

1076

’s-Hertogenbosch ’s-Hertogenbosch ’s-Hertogenbosch Heukelom (Oisterwijk), zie: Enschot Heusden, gemeente; zie: Doeveren *Drunen *Elshout Giersbergen *Haarsteeg *Hedikhuizen *Heesbeen *Herpt *Heusden Hulten *Nieuwkuijk *Onsenoort *Oudheusden *Vlijmen Heusden (Heusden), ±1288 STAD

1077 1078 0000 0000

1079

1080

Heusden

1081

Heusden

De Halve Kompagnie Artillerie der Dienstdoende Schutterij van ’s-Hertogenbosch 1813-1907: F D’n Oetel: S De Vrolijke Schutters: S Willem Tell: S Joris Sebastiaan Joris en Sebastiaan

Joris alias ‘scutten’ alias ‘guldenschap’ (giftbrief 28.10.1356) alias ‘die ouden schutten’ (kopie 1577 van caerte uit 1568): W > F Jonge Schutters: W>F ? Barbara, Catharina, Agatha Misschien tóch alleen een parochiegilde?

lv 1837

†?

onverm. onverm.

caerte:

* 1568

23.4.1568 wapen: K

† > 1825

onverm.

* 1457

onverm.

Barbara * 1457

† onverm. wapen: onverm.

wapen: K

wapen: onverm.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief - nummer 96

12 november 2014

Blz. 2183

Kol. 1 Nr.

1082

Kolom 2 Plaats (m.v.v. gemeente) Heusden

1083 1084 1085 1086 1087 1088 1089 1090 1091

Heusden Heusden Heusden Heusden Heusden Heusden Heusden Heusden Heusden

1092

Heusden

1093

Heusden

0000

Hintham (Den Bosch), zie: Heinis Rosmalen

1094 0000 1095 0000 0000

1096 1097 1098 0000 1099

1100 1101 1102 1103 1104 1105 1106

Hintham Hintham, zie: Rosmalen Hintham > Rosmalen Hulten (Heusden) Hulten, zie: Oud Heusden, Elshout en Hulten Kaatsheuvel (Loon op Zand) Kaatsheuvel Keldonk (Veghel) Keldonk, zie: Erp Kessel (Oss) Zie verder: Maren-Kessel Kessel Kessel Kessel Kessel Kessel Kessel Kessel

Kolom 3 Schutterij

Kloveniers of Kolveniers: W > F ? Lucia Bat. Burgerwacht8: W Burgermacht (I) 8: W Burgermacht (II) 8: W Nationale Garde 8: W Landstorm 8: W Rustende Schutterij8: W Reserveschutterij8: W Joris en Kolveniers alias ‘Het Collegie der Oudere Schutteren’ F Blasius 2d: F

Oefening en Uitspanning: S die scut alias Joris

Kol. 4 Wap.

kv 1515

Kolom 6 Ter ziele of nog bestaand † 1837 (f)

G G G G G G G K+G

1795 1797 1799 1806 1814 1816 1816 1837 (f)

† 1797 † 1799 † 1803 † 1810 † 1815 † 1904 † 1904 † 1902

1842 1892: gouden jubileum 1851?

bestaand

Kolom 5 Ontstaan

† 1889?

1952

bestaand

geen schutterij

Jan Baptista2d: F

G>K

Kolom 8

Kolom 9

Kolom 10

Volgens

Jolles

Iven

JJB

onverm.

* < 1825 † > 1825 wapen:?

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

< 1574 >

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

* 1843

onverm.

2de koning

5.10.1840

bestaand

* 1843 bestaand

in 1844

Antonius, een parochiegilde! Catharina en Joris2d, H: F Nimrod: S

Kolom 7

wapen: G

onverm.

parochie-

sine dato

onverm.

* < 1809 † > 1825 wapen: ?

gilde

ter ziele

onverm.

bestaand

onverm.

* 1840 bestaand

Antonius Landbouwers Eendracht: S Onze-Lieve-Vrouwe en Catharina 2d, H: F Antonius

H H

< 1882 XIXd?

† < 1892 †?

onverm. onverm.

lv 1809

† > 1825 (f)

onverm.

sine dato

onverm.

ev 1526 † > 1825

wapen: ?

Bat. Burgerwacht8: W Burgermacht (I) 8: W Burgermacht (II) 8: W Nationale Garde 8: W Landstorm 8: W Rustende Schutterij8: W Reserveschutterij8: W

G G G G G G G

1795 1797 1799 1806 1814 1816 1816

† 1797 † 1799 † 1803 † 1810 † 1815 † 1821 † 1821

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Blz. 2184

12 november 2014

Schuttersbrief - nummer 96

Kol. 1 Nr.

Catharina

< 1794

Antonius Abt (I)

[XIV]

1109

Kolom 2 Plaats (m.v.v. gemeente) Kleinwijk (Bernheze), samen met Nistelrode Liempde (Boxtel) Liempde

? Barbara

1110

Liempde

? Catharina

1111 1112 1113 1114 1115 1116 1117 1118 1119 1120 1121

Liempde Liempde Liempde Liempde Liempde Liempde Liempde Liempde Liempde Liempde Liempde

Bat. Burgerwacht8: W Burgermacht (I) 8: W Burgermacht (II) 8: W Nationale Garde8: W Landstorm 8: W Rustende Schutterij8: W Reserveschutterij8: W L’Union 4: S Soranus 4: S Concordia: S Antonius Abt (II)2b: F

1107

1108

Kolom 3 Schutterij

Kol. 4 Wap.

G G G G G G G H H H K

Kolom 5 Ontstaan

1795 1797 1799 1806 1814 1816 1816 1866 1897 < 1914 1986

Kolom 6 Ter ziele of nog bestaand † 1855

† 1684? † > 1825?

† 1797 † 1799 † 1803 † 1810 † 1815 † 1907 † 1907 bestaand bestaand † > 1914 bestaand

Kolom 7

Kolom 8

Kolom 9

Kolom 10

Volgens

Jolles

Iven

JJB

onverm.

onverm

onverm.

* XIV † 1684

onverm.

sine dato

onverm.

sine dato

onverm.

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

ev 1809 † > 1825 * < 1809 † > 1825 wapen: ? * < 1809 † > 1825 wapen: ?

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. ev 1809 heropg.: 1986 bestaand

1122 1123

Liempde Lith (Oss)

De Rekkendonken4: S Joris: W > F, alias de oude Schuts

wapen: K

H K

< 2002 lv 1641

bestaand † ±1935

onverm. mddeleeuws van

onverm. onverm.

oorsprong

onverm. 1641: nieuwe caerte † ±1935

onverm. * 1641 † > 1825 wapen: ?

1124

Lith

? Barbara

onverm.

ter ziele

onverm.

1125

Lith

? Catharina

onverm.

ter ziele

onverm.

1126 1127 1128 1129 1130 1131 1132 1133

Lith Lith Lith Lith Lith Lith Lith Lithoijen

Bat. Burgerwacht8: W Burgermacht (I) 8: W Burgermacht (II) 8: W Nationale Garde8: W Landstorm 8: W Rustende Schutterij8: W Reserveschutterij8: W ? Antonius [Abt]

G G G G G G G ?

1795 1797 1799 1806 1814 1816 1816 < 1825

† 1797 † 1799 † 1803 † 1810 † 1815 † 1821 † 1821 † > 1825

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. ter ziele

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

* < 1809 † > 1825

wapen:?

(Oss)

* < 1809 † > 1825

wapen:? onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. * < 1825 † > 1825

wapen:?

1134

Lithoijen

? Jan [de Doper]

< 1825

† > 1825

onverm.

ter ziele

onverm.

1135

Lithoijen

? Lightmis alias Onze-Lieve-Vrouw

< 1825

† > 1825

onverm.

ter ziele

onverm.

* < 1809 † > 1825

wapen:? * < 1825 † > 1825

wapen:?

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief - nummer 96

12 november 2014

Blz. 2185

Kol. 1 Nr.

0000

1136 1137 1138 1139 1140 1141 1142 1143 1144 1145 1146

Kolom 2 Plaats (m.v.v. gemeente) Loon op Zand, gemeente; zie: *Kaatsheuvel Lage Zandschel *Loon op Zand De Moer Loon op Zand (Loon op Zand), Vh Venloon Loon op Zand Loon op Zand

Loon op Zand Loon op Zand Loon op Zand Loon op Zand Loon op Zand Loon op Zand Loon op Zand Loon op Zand

Kolom 3 Schutterij

Hubertus (I)

Kol. 4 Wap.

G? ? G>H

Kolom 5 Ontstaan

Kolom 6 Ter ziele of nog bestaand

Kolom 7

Kolom 8

Kolom 9

Kolom 10

Volgens

Jolles

Iven

JJB

†?

onverm.

†? bestaand

onverm. 24.5.1784

onverm. * 1784

onverm. caerte:

onverm. * 1784

opgericht

bestaand

24.5.1784 wapen: G

bestaand

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. * 1819

< 1556 ketting uit 1556 < 1733

? Barbara Ambrosius 2d: F, bijengilde tot 1920

> H+K

Bat. Burgerwacht8: W Burgermacht (I) 8: W Burgermacht (II) 8: W Nationale Garde 8: W Landstorm 8: W Rustende Schutterij8: W Reserveschutterij8: W Cripinus en Crispinianus: F, † ver. van

G G G G G G G G>H> K

1795 1797 1799 1806 1814 1816 1816 1819

1842

24.5.1784

† 1797 † 1799 † 1803 † 1810 † 1815 † 1821 † 1821 bestaand

/10.1819

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. * 1819

opgericht

bestaand

* 1842 ter ziele

onverm.

bestaand

onverm.

bestaand wapen: onverm.

schoenmakers en leerlooiers, schieten 1821

1147

Loon op Zand

Hubertus (II) 2d: F

bestaand

< 1895

† > 1908

* 1842 1ste kon.: 1843 onverm.

K+G

kv? 1526

bestaand

1526?

poos K

1148 0000 0000

1149

1150 1151 1152 1153 1154 1155 1156 0000

1157

Loon op Zand Loosbroek, zie HeeswijkDinther Maasdonk, gemeente; zie: *Geffen *Nuland Vinkel Zoggel Maren (Oss) Maren Maren Maren Maren Maren Maren Maren Maren-Kessel (Oss), zie: Kessel Maren Mariaheide (Veghel)

Salm Salm Hedilo 1: S

Lambertus 2d, H: ? > F

wapen: H

* 1842 bestaand wapen: G

onverm.

ev 1526 * < 1809 bestaand K+G

Bat. Burgerwacht8: W Burgermacht (I) 8: W Burgermacht (II) 8: W Nationale Garde 8: W Landstorm 8: W Rustende Schutterij8: W Reserveschutterij8: W

G G G G G G G

1795 1797 1799 1806 1814 1816 1816

† 1797 † 1799 † 1803 † 1810 † 1815 † 1821 † 1821

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

Aloysius: F?

< 1928

† > 1928

onverm.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Blz. 2186

12 november 2014

Schuttersbrief - nummer 96

Kol. 1 Nr.

0000

1158 1159

Kolom 2 Plaats (m.v.v. gemeente) Meerwijk (Den Bosch), zie: Empel en Meerwijk Meeuwen (Aalburg) Meeuwen, Hill en Babyloniënbroek = vanaf 1908 Meeuwen

1160

Meeuwen, Hill en Babyloniënbroek

1161

Meeuwen, Hill en Babyloniënbroek

1162

Meeuwen, Hill en Babyloniënbroek

1163

Meeuwen, Hill en Babyloniënbroek

1164

Meeuwen, Hill en Babyloniënbroek

1165

Meeuwen, Hill

Kolom 3 Schutterij

Kol. 4 Wap.

Kolom 5 Ontstaan

Kolom 6 Ter ziele of nog bestaand

Kolom 7

Kolom 8

Kolom 9

Kolom 10

Volgens

Jolles

Iven

JJB

weerbaarheidsschutterijen, 1810-1907 tot in 80-j. Oorlog waarschijnlijk minstens 1 schutterij Bat. Burgerwacht8: W

B? G?

XV? XVI?

† 80-j. O.?

onverm.

1795

† 1797

onverm.

Burgermacht (I) 8: W

1797

† 1799

onverm.

Burgermacht (II) 8: W

1799

† 1803

onverm.

Nationale Garde 8: W

1806

† 1810

onverm.

Landstorm 8: W

1814

† 1815

onverm.

Rustende Schutterij8: W

1816

† 1907

onverm.

Reserveschutterij8: W

1816

† 1907

onverm.

Joris: W

< 1417 schuttersfeest 1417

† <1669 door (f)

pas later

onverm.

gefuseerd

lv 1669

† <1669

pas later

onverm.

door (f)

gefuseerd

lv 1612 schild uit 1612

bestaand

vogel uit XVI

< 1669 (f)

† XXc/d

lv 1614 zilver vanaf 1612 1669: nieuwe caerte

Jorisspel ±1900

onverm.

geen

* < 1796

onverm.

en Babyloniënbroek

0000

1166

Sint-Michielsgestel, gemeente; zie: *Berlicum Den *Dungen *Gemonde *Halder Maaskantje Sint-*Michielsgestel Middelrode SintMichielsgestel (SintMichielsgestel)

1167 1168

1169

SintMichielsgestel SintMichielsgestel Sint-

Catharina die ionghe scuts alias Antonius en Barbara2d: W>F Catharina en Joris

H? K> K+G ?

Michielsgestel,

1170

1171

samen met Halder SintMichielsgestel

SintMichielsgestel

Ambrosius

<? 1796

† 1940?

c. 1614

caerte:

* 1614

20.6.1614 wapen: K

bestaand

1795

1797

onverm.

* 1796 † onverm.

wapen: ?

Niettemin koningsplaat

* 1669 † > 1809 wapen: ?

schieten?

Bat. Burgerwacht8: W

wapen: G

onverm.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Schuttersbrief - nummer 96

12 november 2014

Blz. 2187

Kol. 1 Nr.

1172 1173 1174 1175 1176 1177 1178 1179 1180 1181 1182 1183 1184 1185 1186 1187

Kolom 2 Plaats (m.v.v. gemeente) SintMichielsgestel SintMichielsgestel SintMichielsgestel SintMichielsgestel SintMichielsgestel SintMichielsgestel SintMichielsgestel SintMichielsgestel SintMichielsgestel SintMichielsgestel SintMichielsgestel SintMichielsgestel SintMichielsgestel SintMichielsgestel SintMichielsgestel Middelrode (Sint-

Kolom 3 Schutterij

Kol. 4 Wap.

Kolom 5 Ontstaan

Burgermacht (I) 8: W

1797

Kolom 6 Ter ziele of nog bestaand † 1799

Burgermacht (II) 8: W

1799

† 1803

onverm.

Nationale Garde8: W

1806

† 1810

onverm.

Landstorm 8: W

1814

† 1815

onverm.

Rustende Schutterij8: W

1816

† 1821

onverm.

Reserveschutterij8: W

1816

† 1821

onverm.

De Unie4: S

1840

bestaand

onverm.

Concordia 4: S

1.4.1878

bestaand

onverm.

Wilhelmina 4: S

< 1928

> 1940

onverm.

De Eendracht 4: S

< 1940

† > ±1960

onverm.

Oefening en Uitspanning 4: S Sebastiaan 4: S

< 1940

bestaand

onverm.

< 1940

bestaand

onverm.

De Zwerm 4: S

< 1940

> 1940

onverm.

Eendracht en Ons Genoegen: S Ons Genoegen: S

onverm.

zilver vanaf 1718

bestaand

onverm. onverm.

ter ziele * 1579 † onv.

waarschijnlijk geen schutterij

Kolom 7

Kolom 8

Kolom 9

Kolom 10

Volgens

Jolles

Iven

JJB

onverm.

Michielsgestel)

0000 0000 1188

1189 1190 1191 1192 1193 1194 1195 1196 1197 1198 1199

Moergestel (Oisterwijk), zie Tabel 3 Neer-Andel, zie: Andel Nieuwkujjk (Heusden), samen met Onsenoort

schutterijen, XV - XVII Joris 2d, L: ? > F

Nieuwkuijk Nieuwkuijk

Martinus Anna

Nieuwkuijk Nieuwkuijk Nieuwkuijk Nieuwkuijk Nieuwkuijk Nieuwkuijk Nieuwkuijk Nieuwkuijk Nieuwkuijk en Onsenoort

Bat. Burgerwacht8: W Burgermacht (I) 8: W Burgermacht (II) 8: W Nationale Garde 8: W Oranje Boven De Wets Zonen NN Juliana Landstorm 8: W

K>G

H? G G G G G H H G ? G

< 1558 (vogel uit dat jaar). 1649 op vaandel lv? 1595 < 1579 1795 1797 1799 1806 <? 1882 < 1907 < 1920 1922 1814

bestaand

†? † > 1825 † 1797 † 1799 † 1803 † 1810 † > 1882 † > 1907 † > 1920 bestaand † 1815

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

caerte:

ev 1649

13.9.1792

bestaand

wapen: onverm.

wapen: G

onverm. caerte: 1776

onverm. * 1776 † > 1825

wapen: G

wapen: K

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Blz. 2188

12 november 2014

Schuttersbrief - nummer 96

Kol. 1 Nr.

1200 1201 1202

Kolom 2 Plaats (m.v.v. gemeente) Nieuwkuijk en Onsenoort Nieuwkuijk en Onsenoort Nijnsel

Kolom 3 Schutterij

Kol. 4 Wap.

Kolom 5 Ontstaan

Rustende Schutterij8: W

1816

Kolom 6 Ter ziele of nog bestaand † 1907

Kolom 7

Kolom 8

Kolom 9

Kolom 10

Volgens

Jolles

Iven

JJB

onverm.

Reserveschutterij8: W

1816

† 1907

onverm.

Antonius 4: S

17.1.1888

bestaand

onverm.

scutte van Nystelre: W ≠ de navolgende? Antonius Catharina

kv 1390

†?

onverm.

lv 1617

† 1855

† ±1860

ter ziele

onverm.

zie ↓

Bat. Burgerwacht8: W Burgermacht (I) 8: W Burgermacht (II) 8: W Nationale Garde 8: W Landstorm 8: W 8 Rustende Schutterij : W 8 Reserveschutterij : W Ons Genoegen 4: S Antonius Abt en Catharina 2d, H: F

G G G G G G G H K+G

1795 1797 1799 1806 1814 1816 1816 1864 4.2.1991

† 1797 † 1799 † 1803 † 1810 † 1815 † 1807 † 1907 bestaand bestaand

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. * 1864. onverm.

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. ev 1825

’t Kos Koijer: S Kring Dommelgroep (9 schuttersgilden) Antonius Abt (I)

W: G K+G

< 2003 < 2009

bestaand bestaand

onverm. onverm.

XVA?

† 1550? (f)

onverm.

zie ↓

onverm.

zie ↓

H G?

XVB? XVIA?

† 1550? (f)

onverm. onverm.

onverm. ter ziele

onverm. onverm.

onverm. * 1550

(Sint-Oedenrode)

1203 1204 0000 1205 1206 1207 1208 1209 1210 1211 1212 1213

Nistelrode (Bernheze) Nistelrode Nistelrode, zie: Kleinwijk Nistelrode Nistelrode Nistelrode Nistelrode Nistelrode Nistelrode Nistelrode Nistelrode Nistelrode

1214 0000

Nistelrode NN

1215

Nuland (Maasdonk) Nuland Nuland

(geen zetelplaats?)

1216 1217

Sebastiaan Catharina

bestaand wapen: G

† > 1825

† > 1825 wapen: ?

1218

1219 1220 1221 1222 1223 1224 1225 1226 1227 0000

Nuland

Nuland Nuland Nuland Nuland Nuland Nuland Nuland Nuland Odiliapeel (Uden); cf. Volkel

Antonius Abt (II), vh Antonius en Sebastiaan,2d, H: ? > F

K+G

Bat. Burgerwacht8: W Burgermacht (I) 8: W Burgermacht (II) 8: W Nationale Garde 8: W Landstorm 8: W 8 Rustende Schutterij : W 8 Reserveschutterij : W C.O.W. Nuland: S Vreugde Zij Ons Doel (VZOD): S

G G G G G G G P H

±1550? (f)

bestaand

* <? 1599

ter ziele

onverm.

oudste zilver van 1599

1795 1797 1799 1806 1814 1816 1816 < 2012 1946

† 1797 † 1799 † 1803 † 1810 † 1815 † 1807 † 1907 bestaand bestaand

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

Antonius

* 1599 bestaand

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

wapen: K+G onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

±1995 (u)

Sint-Oedenrode,

gemeente; zie: *Boskant *Eerschot *Nijnsel *Sint-OedenRode *Olland Vressel

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief - nummer 96

12 november 2014

Blz. 2189

Kol. 1 Nr.

1228

Kolom 2 Plaats (m.v.v. gemeente) Sint-Oedenrode

Kolom 3 Schutterij

Joris (I)

Kol. 4 Wap.

Sint-Oedenrode

lv 1533

Kolom 6 Ter ziele of nog bestaand † kn 1851

Kolom 7

Kolom 8

Kolom 9

Kolom 10

Volgens

Jolles

Iven

JJB

onverm.

ter ziele

onverm.

ev 1809

landjuweel in 1533

(Sint-Oedenrode), 1232 / 33 STAD

1229

Kolom 5 Ontstaan

Catharina

1477?

bestaand wapen: K † < 1888 (f)

onverm.

ev 1477 † > 1825 wapen: ?

1230

Sint-Oedenrode

Barbara

1231

Sint-Oedenrode

Antonius [Abt]

0000

Petrus

1232 1233 1234 1235 1236 1237 1238 1239 1240 1241 1242 1243 1244

Sint-Oedenrode, zie: Olland Sint-Oedenrode Sint-Oedenrode Sint-Oedenrode Sint-Oedenrode Sint-Oedenrode Sint-Oedenrode Sint-Oedenrode Sint-Oedenrode Sint-Oedenrode Sint-Oedenrode Sint-Oedenrode Sint-Oedenrode Sint-Oedenrode

1245 1246 1247 1248 1249

Sint-Oedenrode Sint-Oedenrode Sint-Oedenrode Sint-Oedenrode Sint-Oedenrode

1250

Sint-Oedenrode

Bat. Burgerwacht8: W Burgermacht (I) 8: W Burgermacht (II) 8: W Nationale Garde 8: W Landstorm 8: W Rustende Schutterij8: W Reserveschutterij8: W De Eendragt: S Rozenjacht: S Landsmans Unie: S Catharina en Barbara Oranje Boven: S Eendrachts Rozenjacht: S Ontspanning 4: S Rode’s Roos Roos in Bloei Semper Unitas De Vroolijke Schutters: S Joris (II) 2b: F

±1550

† < 1888 (f)

onverm.

medaillon van ±1550

onverm.

ev 1550

lv 1809

† > 1825

onverm.

† > 1800

onverm.

† > 1825 wapen: ? * < 1809 † > 1825 wapen: ?

G G G G G G G H H H H H H

1795 1797 1799 1806 1814 1816 1816 1852 < 1886 < 1887 <1888 (f) < 1892

† 1797 † 1799 † 1803 † 1810 † 1815 † 1807 † 1907

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

† > 1900 (f)

* < 1852

† > 1900 (f)

† > 1887 † > 1898 † > 1894 † > 1932

NN NN NN NN onverm.

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

H H H H H

11.12. 1913

< 1928 < 1930 < 1939 < 1939

bestaand † > 1928 † > 1930 † > 1939 † > 1939

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

18.4.1996

bestaand

onverm.

heropg.: 1996

< 1900 (f)

bestaand wapen: K

1251

Oijen

Joris

lv 1825

† > 1825

onverm.

ter ziele

onverm.

(Oss) 1252

Oijen

Paulus

lv 1825

† > 1825

onverm.

1253 1254 1255 1256 1257 1258 1259 0000

Oijen Oijen Oijen Oijen Oijen Oijen Oijen

Bat. Burgerwacht8: W Burgermacht (I) 8: W Burgermacht (II) 8: W Nationale Garde 8: W Landstorm 8: W Rustende Schutterij8: W Reserveschutterij8: W

G G G G G G G

1795 1797 1799 1806 1814 1816 1816

† 1797 † 1799 † 1803 † 1810 † 1815 † 1907 † 1907

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

* < 1825 † > 1825 wapen: ? * < 1825 † > 1825 wapen: ?

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

Oisterwijk, gemeente; zie: *Heukelom *Moergestel *Oisterwijk

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Blz. 2190

12 november 2014

Schuttersbrief - nummer 96

Kol. 1 Nr.

1260 1261 1262

Kolom 2 Plaats (m.v.v. gemeente) Oisterwijk (Oisterwijk), 1230 STAD Oisterwijk Oisterwijk [zie Tabel 3]

Kolom 3 Schutterij

Joris

< 1463

Kolom 6 Ter ziele of nog bestaand † > 1860?

Sebastiaan (I), 1452 en 1472 met Antonius als

< 1452

† kn? 1912

2de patroon? Barbara2b: F

Kol. 4 Wap.

Kolom 5 Ontstaan

Kolom 7

Kolom 8

Kolom 9

Kolom 10

Volgens

Jolles

Iven

JJB

onverm.

* < 1463

onverm.

* < 1809 † > 1825 wapen: ?

inactief

ter ziele

onverm.

ev 1472 bestaand wapen: H

K>G

lv 1650

bestaand

lv 1650

* < 1550 bestaand

onverm.

< 1399 juweel

onverm.

ev 1505 bestaand wapen: G

1263

Oisterwijk

Catharina

[1399]?

† ±1877

onverm.

van 1557

1264

Oisterwijk

? Antonius

onverm.

† ±1877 onverm.

* 1472 † > 1825 wapen: ?

onverm.

*1472 wapen: ?

1265

Oisterwijk

1266 1267 1268 1269 1270 1271 1272 1273 1274 1275

Oisterwijk Oisterwijk Oisterwijk Oisterwijk Oisterwijk Oisterwijk Oisterwijk Oisterwijk Oisterwijk Oisterwijk

? Crispinus en Crispinianus Bat. Burgerwacht8: W Burgermacht (I) 8: W Burgermacht (II) 8: W Nationale Garde 8: W Landstorm 8: W 8 Rustende Schutterij : W 8 Reserveschutterij : W Vrede Onder Ons: S Asterius: S Sebastiaan (II) 2d: F

G G G G G G G H H H

1795 1797 1799 1806 1814 1816 1816 < 1886 < 1898 1951

† 1797 † 1799 † 1803 † 1810 † 1815 † 1907 † 1907 † > 1886 † > 1898 bestaand

onverm.

sine dato

onverm.

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. herleefd in 1952

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. ev 1472

ter ziele

onverm.

bestaand wapen: H

1276

Olland (Sint-Oedenrode)

Petrus

lv 1809

† > 1825

onverm.

Sint.Oedenrode * < 1809 † > 1825 wapen: ?

1277 0000 1278 1279 1280 1281 0000 1282

Olland Onsenoort (Heusden), zie: Nieuwkuijk Onsenoort Onsenoort Onsenoort Onsenoort Op-Andel, zie: Andel Orthen (Den Bosch)

Martinus Joris 2d, L: ? > F

< 1912

† > 1912

onverm.

Bat. Burgerwacht8: W Burgermacht (I) 8: W Burgermacht (II) 8: W Nationale Garde 8: W schutterijen, XV - XVII Prins Bernhard 4: S

G G G G

1795 1797 1799 1806

† 1797 † 1799 † 1803 † 1810

onverm. onverm. onverm. onverm.

kv 1940

bestaand

onverm.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief - nummer 96

12 november 2014

Blz. 2191

Kol. 1 Nr.

1284

Kolom Kolom 2 3 Plaats Schutterij (m.v.v. gemeente) Oss, gemeente; zie: *Berghem Demen Dennenburg Deursen DeursenDennenburg *Dieden *Haren *Herpen *Huisseling Keent *Kessel Koolwijk *Langel = Neerlangel *Lith *Lithoijen *Macharen *Maren *Maren-Kessel *Megen *Oijen *Oss *Neerloon Overlangel Oss ? Onze-Lieve-Vrouwe (Oss), scutte van Oss: W, later (?) genoemd: Joris 1399 STAD Oss Sebastiaan (I)

1285

Oss

Agatha

XVI?

† 1868?

onverm.

ter ziele

onverm.

1286

Oss

Antonius

XVI?

† 1868?

onverm.

parochiegilde?

onverm.

1287

Oss

Barbara

XVI?

† 1868?

onverm.

ter ziele

onverm.

1288

Oss

Nicolaas

XVI?

† 1868?

onverm.

ter ziele

onverm.

1289

Oss

? Ambrosius

onverm.

1290 1291 1292 1293 1294 1295 1296 1297 1298 1299 1300

Oss Oss Oss Oss Oss Oss Oss Oss Oss Oss Oss

Bat. Burgerwacht8: W Burgermacht (I) 8: W Burgermacht (II) 8: W Nationale Garde 8: W Landstorm 8: W Rustende Schutterij8: W Reserveschutterij8: W Burgerlust: S Semper Unitas: S Eendracht: S Genoegen Zij Ons Doel: S

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

0000

1283

Kol. 4 Wap.

Kolom 5 Ontstaan

Kolom 6 Ter ziele of nog bestaand

Kolom 7

Kolom 8

Kolom 9

Kolom 10

Volgens

Jolles

Iven

JJB

[1345] kv 1390

† 1868?

onverm.

XVA?

† 1868?

onverm.

ter ziele

onverm.

ev 1809

G G G G G G G H H K K

1795 1797 1799 1806 1814 1816 1816 < 1895 < 1898 < 1901 < 1901

† 1797 † 1799 † 1803 † 1810 † 1815 † 1907 † 1907 † > 1901 † > 1928 † > 1901 † > 1901

bestaand * < 1809 † > 1825 wapen: ? * < 1809 † > 1825 wapen: ? * < 1809 † > 1825 wapen: ? * < 1809 † > 1825 wapen: ? * < 1809 † > 1809 wapen: ?

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Blz. 2192

12 november 2014

Schuttersbrief - nummer 96

Kol. 1 Nr.

1301 1302 1303 1304 1305 0000 1306

Kolom 2 Plaats (m.v.v. gemeente) Oss Oss Oss Oss Oss Oss Oss

Kolom 3 Schutterij

Hubertus: S De Vogelenzang: S De Vriendenkring: S Willem Tell: S Semper Crescendo: S NBFS-Gildekring Maasland (46 schuttersgilden) Sebastiaan (II) 2d, H: F

Kol. 4 Wap.

K K K K H K H G K (sic)

Kolom 5 Ontstaan

< 1901 < 1901 < 1901 < 1901 < 1903 1935

Kolom 6 Ter ziele of nog bestaand † > 1901 † > 1901 † > 1901 † > 1901 † > 1903 bestaand

Kolom 7

Kolom 8

Kolom 9

Kolom 10

Volgens

Jolles

Iven

JJB

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. * 1935

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

onverm.

heropg.: 1998

bestaand

bestaand 20.1.1998

bestaand

onverm.

bestaand wapen: K

1307 1308 0000 1309 1310 1311 1312 1313 1314 1315 1316 1317 1318 1319 1320 1321 1322 1323 1324 1325 1326 1327 1328

Oss Oss † Oud-Empel (Den Bosch), zie: Empel (I) Oud Heusden (Heusden) Oud Heusden Oud Heusden Oud Heusden Oud Heusden Oud Heusden Oud Heusden Oud Heusden Oud Heusden Oud Heusden, Elshout en Hulten Oud Heusden, Elshout en Hulten Rijswijk (Woudrichem) Rijswijk Rijswijk Rijswijk Rijswijk Rijswijk Rijswijk Rijswijk Rosmalen (Den Bosch), vh met Heinis en Hintham

Old Shatterhand: S Prins Bernhard 1: S geen schutterij?

W: G V

< 2003

bestaand bestaand

onverm. onverm.

vermoedelijk tot 1579 minstens 1 schutterij Bat. Burgerwacht8: W Burgermacht (I) 8: W Burgermacht (II) 8: W Nationale Garde 8: W Landstorm 8: W Rustende Schutterij8: W Reserveschutterij8: W De Moes Rustende Schutterij8: W

B? G? G G G G G G G ? G

XV? XVI? 1795 1797 1799 1806 1814 1816 1816 < 2012 1821

† 1579

onverm.

† 1797 † 1799 † 1803 † 1810 † 1815 † 1821 † 1821 bestaand † 1907

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

Reserveschutterij8: W

1821

† 1907

onverm.

vermoedelijk tot in 80-jarige Oorlog ten minste 1 schutterij Bat. Burgerwacht8: W Burgermacht (I) 8: W Burgermacht (II) 8: W Nationale Gsrde 8: W Landstorm 8: W Rustende Schutterij8: W Reserveschutterij8: W die scuts alias Joris

B? G?

XV? XVI?

† 80-j.O.?

onverm.

G G G G G G G K

1795 1797 1799 1806 1814 1816 1816 XV?

† 1797 † 1799 † 1803 † 1810 † 1815 † 1821? † 1821?

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. †>1818 (f) †<1838 (f)

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

† > 1818 (f) † < 1838 (f)

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. XVIa; (f) met Cathar. XIXa onverm. vogel van ±1550; (f) met Joris XIXa

onverm. onverm.

onverm. zie ↓

< 1671

onverm.

* < 1809 † > 1825

< 2012

vogel met kruisboogje in snavel uit XVIa

1329 1330

Rosmalen Rosmalen

Sebastiaan Catharina

H G

lv 1614 XVI

1331

Rosmalen

Barbara

lv? 1809

†<1809 (f)?

onverm.

† > 1818 (f) † < 1838 (f)

†>1818 (f) †<1838 (f)

†<1809 (f)?

onverm.

ter ziele

* < 1818

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief - nummer 96

12 november 2014

Blz. 2193

Kol. 1 Nr.

Kolom 2 Plaats (m.v.v. gemeente) Rosmalen, zie: Hintham Rosmalen Rosmalen Rosmalen Rosmalen

Antonius, een parochiegilde! Bat. Burgerwacht8: W Burgermacht (I) 8: W Burgermacht (II) 8: W Barbara en Sebastiaan

1336 1337 1338 1339 1340

Rosmalen Rosmalen Rosmalen Rosmalen Rosmalen, vh met Hintham

0000

Rosmalen

1341

Rosmalen

0000

Rosmalen, zie: Hintham Rosmalen > Den Bosch Rosmalen

0000 1332 1333 1334 1335

1342 1343 1344 1345 1346 0000

1347 1348

Rosmalen Rosmalen Rosmalen Schijndel, gemeente; zie: Borne Hermalen Hoeves Houterd Oetelaar *Schijndel Wijbosch Schijndel (Schijndel) Schijndel

Kolom 3 Schutterij

Kol. 4 Wap.

Kolom 5 Ontstaan

Kolom 6 Ter ziele of nog bestaand

Kolom 7

Kolom 8

Kolom 9

Kolom 10

Volgens

Jolles

Iven

JJB

G G G ?

1795 1797 1799 <1809 (f)

† 1797 † 1799 † 1803 † > 1809

onverm. onverm. onverm. onverm.

onverm. onverm. onverm.

Nationale Garde 8: W Landstorm 8: W Rustende Schutterij8: W Reserveschutterij8: W Catharina en Joris2d, H: F

G G G G K+G

1806 1814 1816 1816

† 1810 † 1815 † 1907 † 1907 bestaand

onverm. onverm. onverm. onverm.

> 1818 (f) < 1838 (f)

* XIX (f)

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

Nederlandse Handboogbond (NHB) (238 HBS-en) De Vrolijke Schutters 4: S Nimrod: S

1940

bestaand

onverm.

1948

bestaand

onverm.

G, P, D V

25.2.1983

bestaand

onverm.

18.2.1993

bestaand

onverm.

H H V

< 2003 < 2003 < 2012

bestaand bestaand bestaand

onverm. onverm. onverm.

? NN

XV?

†?

onverm.

Sebastiaan

lv 1541

† 1968

onverm.

* < 1541

onverm.

< 1809 † > 1825 wapen: ?

zie ↓ zie ↓

De Vrijheid 1: S Prins Willem Alexander: S Bhoetan 4: S De Volharding 4: S C.O.W.

> 1818 (f) < 1838 (f)

† 1968 1349 1350

Schijndel Schijndel

Catharina Barbara

1351 1352

Schijndel Schijndel

? Onze-Lieve-Vrouwe ? Servatius

1353 1354 1355 1356 1357 1358

Schijndel Schijndel Schijndel Schijndel Schijndel Schijndel

Bat. Burgerwacht8: W Burgermacht (I) 8: W Burgermacht (II) 8: W Nationale Garde 8: W Landstorm 8: W Rustende Schutterij8: W

G? K

[1450] [1450]

† 1857 † XIXb

* < 1809 † > 1809

ev 1563 bestaand wapen; K+G

onverm. onverm.

* < 1450 < 1502 † > 1837

onverm. caerte: 1563 / 1602

onverm. onverm.

sine dato

onverm.

ter ziele

onverm. onverm.

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

wapen: K

G G G G G G

1795 1797 1799 1806 1814 1816

† 1797 † 1799 † 1803 † 1810 † 1815 † 1907

< 1809 † > 1825 wapen: ?

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Blz. 2194

12 november 2014

Schuttersbrief - nummer 96

Kol. 1 Nr.

1359 1360 1361 1362 1363 1364 1365 1366

Kolom 2 Plaats (m.v.v. gemeente) Schijndel Schijndel Schijndel Schijndel Schijndel Schijndel Schijndel Schijndel

1367 1368 1369

Schijndel Schijndel Schijndel

1370

Schijndel

Kolom 3 Schutterij

Reserveschutterij8: W Amicitia 4: S Landmans Unie 4: S Batavieren: S Emmaus: S De Eendracht: S Soranus: S Koningin Wilhelmina: S De Vriendenkring: S De Heidebloem: S Steeds Om Het Roosje: S Catharina en Barbara 2d: F

Kol. 4 Wap.

Kolom 5 Ontstaan

G H H H ? H ? H

1816 1839 5.6.1843 < 1852 < 1852 < 1874 XIX? < 1898

Kolom 6 Ter ziele of nog bestaand † 1907 bestaand bestaand † > 1888 † > 1852 † > 1914 † XIX? † > 1898

Kolom 7

Kolom 8

Kolom 9

Kolom 10

Volgens

Jolles

Iven

JJB

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

H K H

< 1898 1900 < 1910

† > 1898 bestaand † > 1918

onverm. onverm. onverm.

G+K

9.7.1979

bestaand

onverm.

herleving

onverm.

heropg.: 1979

* 1979

bestaand wapen: K+G

1371 1372

1373 1374 1375 1376 1377 1378 1379 1380 0000

1381 1382 1383 1384

0000 1385 1386 1387 1388 1389

Schijndel Sprang (Waalwijk), = SprangCapelle Sprang Sprang-Capelle Sprang-Capelle Sprang-Capelle Sprang-Capelle Sprang-Capelle Sprang-Capelle Sprang-Capelle

Uden, gemeente; zie: Bedaf *Odiliapeel *Uden *Volkel Uden (Uden) Uden Uden Uden

Hertog: S? Onze-Lieve-Vrouw

? ?

< 2012 < 1510

bestaand † > XVIB

onverm. onverm.

onverm. ev 1510 wapen: ?

Barbara

< 1510

† > XVIB

onverm.

ev 1510 wapen: ?

Bat. Burgerwacht8: W Burgermacht (I) 8: W Burgermacht (II) 8: W Nationale Garde 8: W Landstorm 8: W Rustende Schutterij8: W Reserveschutterij8: W

G G G G G G G

1795 1797 1799 1806 1814 1816 1816

† 1797 † 1799 † 1803 † 1810 † 1815 † 1907 † 1907

Joris

< 1455

† < 1809 (f)

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

[zilver te

onverm.

onverm. onverm. Barbara

onverm. onverm. caerte:

onverm. onverm.

sine dato

ter ziele

wapen: onverm. onverm.

Arnhem?]

Sebastiaan Catharina Barbara en Lucia

Uden, zie: Volkel Uden

St.-Antonius Abt: F

Uden, samen met Volkel? Uden Uden Uden

B G? ?

< 1455

† < 1809 (f)

< 1589 < 1595

† < 1809 (f)

† > 1825

zie ↑ ? zie ↑ ? zie ↑ ?

K+H

< 1809 (f)

† > 1825

zie ↑ ?

* < 1455

Antonius (te Volkel?) en Catharina

< 1809 (f)

† > 1825

zie ↑ ?

* < 1455

Bat. Burgerwacht8: W Burgermacht (I) 8: W Burgermacht (II) 8: W

G G G

Joris en Sebastiaan

ter ziele

/12.1595

onverm.

ter ziele 1795 1797 1799

† 1797 † 1799 † 1803

onverm. onverm. onverm.

* 1595 † > 1825

* < 1809 † > 1825 wapen: ? * < 1809 † > 1825 wapen: ?

onverm. onverm. onverm.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief - nummer 96

12 november 2014

Blz. 2195

Kol. 1 Nr.

1390 1391 1392 1393 1394 1395 1396 1397

Kolom 2 Plaats (m.v.v. gemeente) Uden Uden Uden Uden Uden Uden Uden Uden

Kolom 3 Schutterij

Nationale Garde 8: W Landstorm 8: W Rustende Schutterij8: W Reserveschutterij8: W De Vriendenkring: S De Batavieren: S Concordia: S Doelbewust 1, N: S

1398 1399

Uden Uden

Target Barbara en Lucia 2d: F

Kol. 4 Wap.

G G G G H H H

1806 1814 1816 1816 1845 < 1898 < 1900

V:G+P

1.12.1975

Kolom 6 Ter ziele of nog bestaand † 1810 † 1815 † 1907 † 1907 † 1899 † 1940 † > 1914 bestaand

2002 2009

bestaand bestaand

W:G+P

Kolom 5 Ontstaan

Kolom 7

Kolom 8

Kolom 9

Kolom 10

Volgens

Jolles

Iven

JJB

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

onverm. onverm.

onverm. ev 1595

V+D K

bestaand wapen: ?

1400 1401

Uden Udenhout (Tilburg)

De Grizzlys: S Joris 2d: W > F

H K>G

< 2012 XV?

Udenhout, vh met Berkel. Zie ook Berkel

Antonius en Sebastiaan 2d: W > F

Udenhout

Musschengilde (met schutsboom) Nationale Garde 8: W

lv? 1806

Landstorm 8: W

G G G

bestaand bestaand

onverm. <? XVI

onverm. * 1594

onverm. onverm.

bestaand

onverm. * 1594 bestaand wapen: G

1402

1403 0000

Udenhout, zie: Berkel-Udenhout

1404 1405 1406 0000 1407

Udenhout Udenhout Udenhout Udenhout, zie: Berkel Udenhout

1408

Udenhout

1409

Udenhout

1410 1411

Udenhout Udenhout

1412

Udenhout

1413

Udenhout

1414

Uitwijk (Woudrichem) Uitwijk Uitwijk Uitwijk Uitwijk Uitwijk, zie: Almkerk en Uitwijk † Veen (Aalburg) = Veen (I) Veen (II)

Rustende Schutterij8: W

Reserveschutterij8: W Hubertus 2d: F De Dappere Nederlander: S Vreemdelingen onder Elkander: S Eendracht Maakt Macht: S Oefening en Vermaak Maurits

H> H+G > K+G

< 1548 1963 (u)

bestaand

caerte: 20

/12.1605

* 1548 bestaand

Sebast. en Antonius

ev 1548

c. 1605

wapen: G

bestaand

† 1880

m.v.n. †c. 1548 onverm.

onverm.

1814 1816 1816

† 1815 † 1821 † 1821

onverm. onverm. onverm.

< 1895

† > 1895

onverm.

±1900

†±1900 (‘f’)

onverm.

< 1920

† > 1920

onverm.

? G

< 1920 < 1922

† > 1920 bestaand

onverm. onverm.

wapen: H

> ±1900 (u)

1415 1416 1417 1418 0000 1419 1420

Weerbaarheid no. 1: W L.V.U. = Luchtbuksvereniging Udenhout ? NN: 1x?, 2x?, 3x?

1925

† 1963 (‘f’)

onverm.

W: G

< 2012

bestaand

onverm.

B? G? G G G G

XV? XVI? 1795 1797 1799 1806

onverm.

† 1797 † 1799 † 1803 † 1810

onverm. onverm. onverm. onverm.

? schutterij

K? H?

XIV? XIV?

† 1421

onverm.

tot in 80-j.Oorlog ten minste 1 schutterij?

B? G?

XV? XVI?

† 80-j.O.

onverm.

Bat. Burgerwacht8: W Burgermacht (I) 8: W Burgermacht (II) 8: W Nationale Garde 8: W

† 80-j.O.?

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Blz. 2196

12 november 2014

Schuttersbrief - nummer 96

Kol. 1 Nr.

1421 1422 1423 1424 1425 1426 1427 0000

1428

Kolom 2 Plaats (m.v.v. gemeente) Veen Veen Veen Veen Veen Veen Veen Veghel, gemeente; zie: *Boerdonk *Eerde *Erp *Havelt Hoogeinde *Keldonk *Mariaheide *Veghel *Zijtaart Veghel (Veghel)

Kolom 3 Schutterij

Kol. 4 Wap.

Kolom 5 Ontstaan

Bat. Burgerwacht8: W Burgermacht (I) 8: W Burgermacht (II) 8: W Nationale Garde8: W Landstorm 8: W Rustende Schutterij8: W Reserveschutterij8: W

G G G G G G G

1795 1797 1799 1806 1814 1816 1816

Kolom 6 Ter ziele of nog bestaand † 1797 † 1799 † 1803 † 1810 † 1815 † 1907 † 1907

Kolom 7

Kolom 8

Kolom 9

Kolom 10

Volgens

Jolles

Iven

JJB

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

Joris

XV?

† > 1825

onverm.

ter ziele

onverm.

* < 1809 † > 1825 wapen: ? * < 1809 † > 1825 wapen: ? * < 1809 † > 1825 wapen: ? * < 1809 † > 1825 wapen: ? * < 1809 † > 1825 wapen: ?

1429

Veghel

? Barbara (I)

< 1505

† kn 1829

onverm.

< 1505 ter ziele

onverm.

1430

Veghel

? Catharina

< 1505

† > 1825

onverm.

< 1505 ter ziele

onverm.

1431

Veghel

? Anna

< 1505

† > 1825

onverm.

< 1505 ter ziele

onverm.

1432

Veghel

? Onze-Lieve-Vrouw

< 1505

† > 1825

onverm.

< 1505 ter ziele

onverm.

1433

Antonius [Abt]

1434 1435 1436 1437 1438 1439 1440 1441 1442

Veghel, zie: Havelt Veghel Veghel Veghel Veghel Veghel Veghel Veghel Veghel Veghel

G G G G G G G H H

1795 1797 1799 1806 1814 1816 1816 1865 1888

† 1797 † 1799 † 1803 † 1810 † 1815 † 1907 † 1907 † > 1940 bestaand

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

1443 1444 1445 1446

Veghel Veghel Veghel Veghel

H H H V

< 1891 < 1891 < 1896 1962

† > 1909 † > 1905 † > 1898 bestaand

onverm. onverm. onverm. onverm.

1447

Veghel

K+G

22.1.1980

bestaand

onverm.

herleefd * 1979

onverm.

heropg.: 1980

Bat. Burgerwacht8: W Burgermacht (I) 8: W Burgermacht (II) 8: W Nationale Garde 8: W Landstorm 8: W Rustende Schutterij8: W Reserveschutterij8: W De Unie: S Doele Concordia Welvaren: S Isidorus Lambertus Landmans Eendracht: S Scherpschutters Veghel 1: S

Barbara (II) 2d, H: F

bestaand wapen: K+G

1448 1449

Veghel Veghel

1450

Veghel

Hertog 1: S

De Wedstrijdschutters1: S De Heideroos: S

V V

8.11.1993 20.1.1994

bestaand bestaand

onverm. onverm.

< 2003

bestaand

onverm.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Schuttersbrief - nummer 96

12 november 2014

Blz. 2197

Kol. 1 Nr.

1451 0000 1452

Kolom 2 Plaats (m.v.v. gemeente) Veghel † Venloon, zie: Loon op Zand Vlijmen (Heusden)

Kolom 3 Schutterij

Kol. 4 Wap.

< 2003

Kolom 6 Ter ziele of nog bestaand bestaand

die au scut (XVI) alias O.-L.-Vrouwe2d: ? > F

K? > G

XIV-XV?

bestaand

Snap Shot Veghel: S

Kolom 5 Ontstaan

Kolom 7

Kolom 8

Kolom 9

Kolom 10

Volgens

Jolles

Iven

JJB

onverm.

‘1320’:

* 1320? ter ziele

onverm.

ev 1320

onverm.

* < 1825 † > 1825 wapen: ?

fantastjaar van bestuurder

bestaand wapen: G

1453

Vlijmen

Jan [de Doper]: ? > F

lv 1825

† > 1825

onverm.

ter ziele

1454

Vlijmen

Catharina 2d, L: ? > F

XVIA?

bestaand

‘1469’ op

* < 1469?

caerte:

ev 1469

ter ziele

23.1.1682 wapen: G

bestaand

* < 1682 bestaand

caerte:

* 1682

23.1.1682 wapen: G

bestaand

onverm. onverm. onverm. onverm.

onverm. onverm. onverm. onverm. ev 1899 heropg. in 1950

1455 1456 1457 1458 1459 1460

1461 1462 0000 1463 1464 1465 1466 1467 1468 1469 1470 0000 1471 1472

1473

1474

Vlijmen

Vlijmen Vlijmen Vlijmen Vlijmen Vlijmen Zie echter ook Haarsteeg Vlijmen Vlijmen Vlijmen, zie: Elshout Vlijmen Vlijmen Vlijmen en Engelen Vlijmen en Engelen Vlijmen en Engelen Vlijmen en Engelen Volkel (Uden), ook met Uden? Volkel Volkel, zie: Odiliapeel Vorstenbosch (Bernheze) Vorstenbosch (Bernheze)

Vrijhoeve (Waalwijk), = VrijhoeveCapelle VrijhoeveCapelle

Barbara 2d: ? > F

Rustende Schutterij : W

Reserveschutterij8: W Recht Door Zee: S Buiten Verwachting: S ? Ambrosius

G G H H

vogel uit 1540 1821 1821 < 1892 < 1898

bestaand † 1907 † 1907 † > 1907 † > 1912

vaandel caerten: 1[6?)49 en 1682 onverm. onverm. onverm. onverm.

onverm. onverm. onverm. onverm.

wapen: K

wapen: ?

Juliana: S Rozenjacht 5: S Victoria 4: S (* 1882)

? K

> 1908 < 2003

? bestaand

onverm. onverm.

De Wets Zonen: S Willem Tell 5: S Nationale Garde 8: W

H K G

< 2003 < 2003 1806

bestaand bestaand † 1810

onverm. onverm. onverm.

Landstorm 8: W

1814

† 1815

onverm.

Rustende Schutterij8: W

1816

† 1820

onverm.

Reserveschutterij8: W

1816

† 1820

onverm.

St.-Antonius Abt: F

<? XIX

† XXa

Uden ter ziele

onverm.

Soranus: S

1866

onverm.

Vreugde Zij Ons Doel (VZOD): S Antonius Abt (I)

lv 1639

† kn 1890

onver. ?

onverm.

Antonius Abt (II)2d, H: F

ev 1639 † onv.

K+G

1951

bestaand

feitelijk ter ziele onverm.

bestaand

onverm.

heropg.: 1951 bestaand wapen: K+G

tot in 80-j. Oorlog ten minste 1 schutterij

B? G?

XV? XVI?

† 80-j.O.

onverm.

Bat. Burgerwacht8: W

1795

† 1797

onverm.

†±1995 (‘f’)

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Blz. 2198

12 november 2014

Schuttersbrief - nummer 96

Kol. 1 Nr.

1475 1476 1477 1478 1479 1480 0000

1481 1482

Kolom 2 Plaats (m.v.v. gemeente) VrijhoeveCapelle VrijhoeveCapelle VrijhoeveCapelle VrijhoeveCapelle VrijhoeveCapelle VrijhoeveCapelle Vught, gemeente; zie: *Cromvoirt *Vught Vught (Vught) Vught

Kolom 3 Schutterij

Kol. 4 Wap.

Kolom 5 Ontstaan

Burgermacht (I) 8: W

1797

Kolom 6 Ter ziele of nog bestaand † 1799

Burgermacht (II) 8: W

1799

† 1803

onverm.

Nationale Garde 8: W

1806

† 1810

onverm.

Landstorm 8: W

1814

† 1815

onverm.

Rustende Schutterij8: W

1816

† 1907

onverm.

Reserveschutterij8: W

1816

† 1907

onverm.

Joris: W > F

< 1453

† > 1825

onverm.

1484

Vught

Kolom 8

Kolom 9

Kolom 10

Volgens

Jolles

Iven

JJB

onverm.

c. 1548

onverm.

bestaand

Sebastiaan, ook:

< 1489

† 1843 door (‘f’) met Barbara

onverm.

[<1298] ±1500 vogel uit 1503?

bestaand

[< 1453] <? 1525/6 c. 1525/6 (u) 1843

bestaand

* ±1500 caerte: 26 /11.1798 m.v.n. caerte 25 /11.1609 c. 1785 m.v.n. c. 1525/6

Sebastiaan en Antonius: W>F

1483

Kolom 7

Catharina alias De Rode Schuts 2d: ?>F

K>G

Barbara > (sinds aug. 1953) Barbara en Sebastiaan, alias De Blauwe Schuts 2d:

K> G+K >G

* 1489 ‘verenigd’

met Barbara in 1843

ev 1453 † > 1825 wapen: ?

Sebast.& Antonius

c. 1489 wapen: H

vogel uit 1503 ter ziele

onverm.

‘verenigd’

onverm.

* 1489 † > 1825 wapen: H

ev 1503 bestaand wapen: G

met Sebast. en Ant.

ev 1453 c. 1525/6 bestaand

wapen: K+G

bestaand

?> F

1485

Vught

? Anna

onverm.

<1621

onverm.

door (‘f’) met Catharina

1486 1487 1488 1489 1490 1491 1492 1493 1494 1495

Vught Vught Vught Vught Vught Vught Vught Vught Vught Vught

Bat. Burgerwacht8: W Burgermacht (I) 8: W Burgermacht (II) 8: W Nationale Garde 8: W Landstorm 8: W Rustende Schutterij8: W Reserveschutterij8: W De Dageraad 4: S Ons Genoegen: S Vriendschap en Eendracht: S

G G G G G G G H H H

1795 1797 1799 1806 1814 1816 1816 1863 1885 < 1886

† 1797 † 1799 † 1803 † 1810 † 1815 † 1907 † 1907 bestaand † > 1911 † > 1886

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

1496 1497 1498 1499

Vught Vught Vught Vught

Notre Complaisance: S

H H H H

< 1906 < 1907 1925

† > 1906 † > 1907 bestaand bestaand

onverm. onverm. onverm. onverm.

1500

Vught

±1926

† > 1931

onverm.

Notre Campagne: S Willem Tell 4: S Buiten Verwachting4: S Constantinus: F

1.12.1912

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief - nummer 96

12 november 2014

Blz. 2199

Kol. 1 Nr.

1501 1502 0000

Kolom 2 Plaats (m.v.v. gemeente) Vught Vught Vught

Kolom 3 Schutterij

De Rozencavalieren 4: S

Bolt Action 1: S Vughtse Bond van

Kol. 4 Wap.

Kolom 5 Ontstaan

H V H

31.8.1987

< 2012

Kolom 6 Ter ziele of nog bestaand bestaand bestaand bestaand

lv 1534

† 1878

1933

Kolom 7

Kolom 8

Kolom 9

Kolom 10

Volgens

Jolles

Iven

JJB

onverm. onverm. onverm.

onverm.

* 1548

Joris en Servaas caerte:

Joris en Servaas * 1534 † onv.

Handboogschutterijen

(4 HBS-en) 0000

1503

Waalwijk, gemeente, zie: *Baardwijk *Besoyen Capelle (= ’s-Grevelduin-Capelle) Driessen *Sprang (= SprangCapelle) *Vrijhoeve (= VrijhoeveCapelle) *Waalwijk *Waspik Waalwijk (Waalwijk). 1303 STAD

Joris, met aanvankelijk (1534-1548) Servaas als 2de patroon

13.5.1534 wapen: K

wap.: K

Joris 2 caerten:

aug. 1548 wapen: K

1504

Waalwijk

Joris *1548 † > 1809 wap.: K?

1505 1506

Waalwijk Waalwijk

? NN Hubertus

H G

XVB? lv 1749

†? †?

onverm. onverm.

onverm. * 1749 † onv.

1507 1508 1509 1510 1511 1512 1513 1514

Waalwijk Waalwijk Waalwijk Waalwijk Waalwijk Waalwijk Waalwijk Waalwijk

Bat. Burgerwacht8: W Burgermacht (I) 8: W Burgermacht (II) 8: W Nationale Garde 8: W Landstorm 8: W Rustende Schutterij8: W Reserveschutterij8: W Jan [de Doper]: F

G G G G G G G ?

† 1797 † 1799 † 1803 † 1810 † 1815 † 1907 † 1907 † > 1864

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. insigne uit 1835

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

1515 0000

Waalwijk Waalwijk, zie: Baardwijk Waalwijk Waalwijk Waalwijk Waalwijk Waalwijk Waardhuizen (Woudrichem)

Recht Door Zee: S Eendragt Maakt Magt (EMM)4: S (* 1871) L’Amitié Unie: S Oranje-Doelen: S ? Mussengilde

1795 1797 1799 1806 1814 1816 1816 < 1839 Zie ook kolom 8 1843

† > 1883

onverm.

H ? ? H ?

< 1882 1845 < 1938 < 1939 < 2012

† > 1882 † > 1895 † > 1938 † > 1939 bestaand

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

1516 1517 1518 1519 1520 1521

Ons Gezellig Tehuis: S SV Waalwijk

wapen: ?

géén schutterij?

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Blz. 2200

12 november 2014

Schuttersbrief - nummer 96

Kol. 1 Nr.

0000

1522 1523 1524 1525 1526 1527 1528 1529 0000

Kolom 2 Plaats (m.v.v. gemeente) Waardhuizen, zie: Emmikhoven en Waardhuizen Wijk (Aalburg) Wijk Wijk Wijk Wijk Wijk en Aalburg Wijk en Aalburg Wijk en Aalburg Wijk en Aalburg

Kolom 3 Schutterij

Kol. 4 Wap.

Kolom 5 Ontstaan

Kolom 6 Ter ziele of nog bestaand

Kolom 7

Kolom 8

Kolom 9

Kolom 10

Volgens

Jolles

Iven

JJB

tot in 80-j. Oorlog ten minste 1 schutterij Bat. Burgerwacht8: W Burgermacht (I) 8: W Burgermacht (II) 8: W Nationale Garde 8: W Landstorm 8: W Rustende Schutterij8: W Reserveschutterij8: W

B? G? G G G G G G G

XV? XVI? 1795 1797 1799 1806 1814 1816 1816

† 80-j.O.

onverm.

† 1797 † 1799 † 1803 † 1810 † 1815 † 1907 † 1907

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

Joris (I) alias Grote Schutterij Joris (II) alias Kleine Schutterij ? NN ? NN Bat. Burgerwacht8: W Burgermacht (I) 8: W Burgermacht (II) 8: W Nationale Garde8: W Landstorm 8: W Rustende Schutterij8: W Reserveschutterij8: W De Zwaan: S Amicitia: S

lv 1825

† > 1825

onverm.

* < 1825 † > 1825

onverm.

* < 1825 † > 1825 wapen: ?

lv 1825

† > 1825

onverm.

* < 1825 † > 1825

onverm.

* < 1825 † > 1825 wapen: ?

H G G G G G G G G ? H

XV? XVI? 1795 1797 1799 1806 1814 1816 1816 < 2003 1841

† 80-j.O.? † 80-j.O.? † 1797 † 1799 † 1803 † 1810 † 1815 † 1907 † 1907 bestaand † > 1940

onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm. onverm.

(Aalburg), zie: Aalburg Wijk

0000

1530

Woudrichem, gemeente, zie: *Almkerk *Andel *Giessen Oudendijk *Rijswijk *Uitwijk Uppel Waardhuizen *Woudrichem Woudrichem (Woudrichem), vóór 1283 STAD

1531

Woudrichem

1532 1533 1534 1535 1536 1537 1538 1539 1540 1541 1542

Woudrichem Woudrichem Woudrichem Woudrichem Woudrichem Woudrichem Woudrichem Woudrichem Woudrichem Woudrichem Zijtaart (Veghel)

Alfred Disch, Maastricht, 31 mei 2013; alfred.disch@gmail.com

-----------

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief - nummer 96

12 november 2014

Blz. 2201

HET SCHUTTERIJWEZEN IN DE GEMEENTE EIJSDEN-MARGRATEN (LB), VROEGER EN NU (2) Vervolg op SB 95, blz. 2133-2137

Had niet óók het dorp Breust vóór 1794 een schutterij? AAN: De Heer Frans Roebroeks, archivaris te Maastricht Beste Frans,

Maastricht, 1 november 2011

Doordat je in jouw laatste SB-berichtgeving (zie SB 95, blz. 2137) ook melding maakte van je navorsingen in de archieven van het dorp Breust, herinnerde ik me eensklaps dat ik eveneens met betrekking tot dit dorp jou (en de SB-lezers) misschien wel enig interessant schuttersnieuws kan vertellen. Wat is het geval? Achttien jaar geleden (1993) verscheen van jouw hand een vrij volledige historie van de schutterij St.-Joseph in jouw woonplaats, het dorp Sint-Geertruid.1 Op blz. 15 van jouw boek meld je het navolgende. Vóór het jaar 1811 is geen spoor aangetroffen van een schutterij in ons dorp [= Sint-Geertruid]. De vermelding van een schutterij uit het jaar 1545, die vijftien jaar geleden [dus ±1978] werd ontdekt en die het briefpapier van de schutterij [te Sint-Geertruid] heeft gesierd, had geen betrekking op een Sint-Geertruids maar op een Breuster gezelschap. Ik herinner me, dat ik naar aanleiding van het vorenstaande bericht je bevraagd heb. Mij staat althans bij, dat je me m.b.t. de (al dan niet vermeende) schutterij van het dorp Breust uit 1545 niets of nauwelijks iets naders wist te vertellen. Ben je inmiddels wellicht iets meer aan de weet gekomen? Zo ja, dan verneem ik dat héél graag. Hoe het ook zij, de melding in jouw boek had mij nieuwsgierig gemaakt. Enkele jaren later - ik denk, dat het nog in de jaren negentig van de vorige eeuw was - ben ik min of meer op de bonnefooi eens gaan neuzen in de archiefbescheiden van de Breuster schepenbank. Op de bonnefooi, want niet alleen beslaat het desbetreffende schepenbankarchief maar liefst 17½ strekkende meter 2 maar ook ontbrak mij eenvoudigweg de tijd om al die paperassen (veelal in oud schrift) grondig door te nemen. Edoch, Vrouwe Fortuna was me gunstig gezind! Ik ontdekte namelijk tussen de veelheid papieren en perkamenten ten minste iets dat me van enig belang toescheen. Wat ik vond, was een vouwblad, op de eerste drie zijden waarvan notities stonden vermeld betreffende drie prijsof schijfschietwedstrijden. Eigenlijk waren het - als ik het me nog goed herinner - niet veel meer dan wedstrijduitslagen. Erbij geschreven stond, dat de wedkampen gehouden waren op successievelijk 13, 20 en 27 oktober 1680. Ook trof ik de mededeling aan, dat aan de schietwedstrijd op de 13de oktober zowaar twee kanunniken van het Luikse St.-Martinuskapittel hadden deelgenomen. 3 Dit laatste zal je geenszins verbazen, want Breust was - zoals je weet een bank of heerlijkheid die toebehoorde aan vorengenoemd kapittel te Luik. Van de kapittelbank of heerlijkheid Breust maakten destijds ook het naburige kerkdorp Sint-Geertruid alias ‘Breust op de Berg’ en het noordelijk gelegen gehucht Maarland deel uit. Misschien wekt de deelname van geestelijken aan schietwedstrijden wel verbazing, zeker (?) als er geschoten zou zijn met vuurwapens (geweren of pistolen). Wellicht moeten we dan ook hier eerder denken aan kruisboog- of handboogschieten. De conclusie lijkt mij in elk geval gewettigd, dat het in oktober 1680 gegaan is om een Breuster schuttersgezelschap. Van enigszins permanente aard? En dus een schutterij van het dorp Breust? Zou - ondanks het tijdsverschil van 135 jaar - dan tóch het verhaal van een schutterij te Breust in 1545 kunnen kloppen? Met vriendelijke groeten, Alfred Disch

Noten / Bronnen 1) Frans Roebroeks: Sint Joseph in Sint Geertruid 1811-1992. De geschiedenis van een dorpsschutterij. Sint-Geertruid 1993. 2) R.M. Delahaye, W.A. Mes, W. van Mulken, H. Ronner, M. van Tulden en J.H.M. Wieland: De archieven in Limburg. Series: Overzichten van de archieven en verzamelingen in de openbare archiefbewaarplaatsen in Nederland, deel 12. Alphen aan den Rijn 1986. Zie blz. 29. 3) Historisch Centrum Limburg (HCL) te Maastricht: Archief Schepenbank Breust, voorlopig inventarisnummer 312.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Blz. 2202

12 november 2014

Schuttersbrief - nummer 96

VAN: De Heer Frans Roebroeks Beste Alfred,

Maastricht, 1 november 2011

Ik heb het door jou geraadpleegde stuk in het archief van de schepenbank Breust (voorlopig inv.nr. 312) bekeken. Het handelt zich hierbij om een drietal lijsten met namen van Breustenaren die op 13, 20 en 27 oktober 1680 ‘op de schijf’ hebben geschoten. Elke deelnemer was verplicht om vijf stuivers inschrijfgeld te betalen. De drie beste schutters kregen geldprijzen uitgekeerd. Hier volgt een transcriptie van de belangrijkste passages uit het document. AANHEF

Op den 13 8bris [= oktober] 1680 is de schijff achter Breust geschoten woerden overmits de heeren Canoniken van St. Merten, Heeren alhier en andere hie volgen: [volgen 17 namen]. De eerste op de lijst is ‘canonick Le Ron’, gevolgd door zijn collega Rouart. Zij zijn de vertegenwoordigers van de ‘Heer van Breust’, in dit geval is dat het Kapittel van Sint-Martinus van Luik. Het is dus niet erg verwonderlijk dat zij aan dit schietspel deelnemen. Immers in andere dorpen / heerlijkheden is de plaatselijke heer ook veelvuldig deelnemer aan dergelijke evenementen. NASCHRIFT FOL. 1 (ONDERAAN)

Sr. Jan Kribben had de schijff moeten oprichten maer is belet worden bij het affsterven van Peter Kribben sijnen broder. Ende is deur Sr. Wijers, Griffier tot breust, achter Frambachs huys op het velt gericht ende geschiten om gelt, te weten elck een heeft bij gelacht vijff stuvers. Ende Wijers heeft den hoegsten prijs gehadt te weten 35 stuvers Willem Hoffen den tweeden te weeten 27 stuvers Eende Gillis Mor den derden ofte lesten te weeten 23 stuvers Op 20 oktober waren er 23 deelnemers en een prijzenpot van vijf gulden - 8 stuivers. Op 27 oktober waren er 25 deelnemers en een prijzenpot van vijf gulden - 14 stuivers. Opvallend is dat op beide data géén kanunnik geschoten heeft. Mogelijk waren zij alleen aanwezig bij de ‘opening’ van het schietfestijn op 13 oktober.

De (gezworen) schut Verder heb ik in het archief van de schepenbank Breust een proces uit 1578 aangetroffen, waarbij een zekere Linnaert Drueghen door de schout wordt vervolgd wegens ‘omkoperij cq. aannemen van korenschoven van diverse personen’. Drueghen bekleedt de functie van veldbode of schut, in dit geval dus de bewaker van veldgewassen en waarschijnlijk ook vee. Andere gegevens ben ik (nog) niet tegengekomen, maar ik zal zeker attent blijven op archiefvermeldingen van schutters en schutterijen. Met vriendelijke groeten, Frans Roebroeks, RHCL

AAN: De Heer Frans Roebroeks Beste Frans,

Maastricht, 1 november 2011

Dank voor jouw waardevolle aanvullingen. 1680: het schijfschieten te Breust Temeer omdat het op 13 oktober 1680 ging om de feestelijke / officiële opening van een schiettoernooi, kan de geestelijkheid best nog wel met het vuurwapen geschoten hebben (ereschot). Het hoeft in 1680 dus niet per se om een kruisboog- of handboogschieting gegaan te zijn. 1578: proces tegen de schut van Breust Een (gezworen) schut of veldbode hoeft inderdaad niet uitsluitend een veeschut(ter) te zijn. Een van de oudste vermeldingen in het Latijn die ik tegengekomen ben, betrof een vermelding uit de 12de - 13de eeuw en wel te Antwerpen: custos agrorum = letterlijk: ‘bewaker van akkers’, dus akkerbewaker, (veld)schut of veldbode.*) Met vriendelijke groeten, Alfred Disch

Noot / Bron *) Zie en vergelijk mijn bericht daarover in SB 91, blz. 1938.

-----------

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief - nummer 96

12 november 2014

Blz. 2203

POËZIE EN PROZA OVER HET SCHUTTERIJWEZEN (3) Vervolg op SB 48, blz. 808-812, en SB 49, blz. 846-847

Een ode aan de voormalige schutterijen van Wijnandsrade en Swier VAN: De Heer J.H.G. (Jos) Linssen, lid van de Heemkundevereniging Wijnandsrade (LB)

‘De Viersprong’ nabij Wijnandsrade [Tekening: Math Herveille, 2012; collectie: J.Linssen]

De viersprong Op de viersprong staat ’t Sjtaeveshuuske1 waar mijn verhaal begonnen is voor velen een trefpunt der eeuwen zeer gewis De mannen met buksen van dorpen rondom ontmoetten elkaar op deze kruising der wegen op zondag na de hoogmis waar pastoor gaf zijn zegen Meegenomen het vat bier van het Panhuis2, het brood en de worst voor het stillen van de honger en lessen der dorst Waar eens de vogel3 aan flarden werd geschoten door kogels met de hand uit lood gegoten Projectielen floten door het zwerk hun baan zoekend voor het begeerde zilverwerk Geschonken door baron, boer of edele heer streden de schutters voor de hoogste eer De schutten in ieder dorp zeer geacht: wie heeft dit jaar de nieuwe koning voortgebracht? Als de kruitdampen aan het einde van de dag zijn opgetrokken zijn de schutten met hun koning weer huiswaarts vertrokken Wachtend op een nieuwe kans in het komende jaar zullen de schutten zich treffen bij de kruising aldaar Jos Linssen, 2012 Noten van de SB-redactie 1 ’t Stjaeveshuuske = het St.-Stephanuskapelletje. 1 het Panhuis = bierbrouwerij en herberg, tevens verenigingslokaal van de voormalige schutterij van Wijnandsrade. 3 de vogel = de ‘papegaai’ of ‘koningsvogel’. A.D.

-----------

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Blz. 2204

12 november 2014

Schuttersbrief - nummer 96

HET SCHUTTERIJWEZEN IN DE GEMEENTE ZEDERIK (ZH), VROEGER EN NU (3) Vervolg op SB 54, blz. 941, en SB 95, blz. 2140

De voormalige St.-Martinus- en St.-Antoniusgilden, respectievelijk te Lexmond en te Hei- en Boeicop VAN: De Heer A.H.C. (Fons) Brand, deken (= bestuurslid) van Schuttersgilde St.-Martinus en St.-Antonius te Lexmond en Hei- en Boeicop Geachte Heer Disch,

Lexmond (ZH), 1 november 2012

Lexmond bestond vroeger uit drie buurtschappen, t.w.: Lexmond, Achthoven en Lakerveld. Uit verslagen zouden we kunnen afleiden dat alle drie over een eigen schuttersgilde beschikten, maar dit is niet met zekerheid vast te stellen. Dit geldt ook voor Heicop en Boeicop, die later samen het huidige Hei- en Boeicop vormen. Ook onze omliggende plaatsen en dorpen hadden een eigen schuttersgilde, t.w.: Meerkerk, Ameide, Tienhoven, Schoonderwoerd en Leerdam. Voor de verdere uitleg beperk ik me tot Lexmond en Hei- en Boeicop. Het jaartal 1394 op het schutterijvaandel slaat op de St.-Martinus te Lexmond, het jaartal 1618 op het Hei- en Boeicopse St.-Antoniusgilde. De door U getoonde vlag (zie SB 95, blz. 2140) is het schutterijvaandel. Daarnaast hebben we ook nog een standaard (voor onze standaardruiter) met het familiewapen van ambachts- en gildeheer dr. M.F.I.J. Bijleveld van Lexmond (zie nevenstaande afbeelding). De overheid van het huidige St.-Martinus- en St.-Antoniusgilde bestaat uit de volgende leden: Erehoofdman Hoofdman Deken-Schrijver Deken-Schatbewaarder Deken-Heraldiek Deken Schutmeester

Henk de With Gerrit van der Stegen Marrie van Heumen-Kros Herman Molenaar Coby Vaal de Fons Brand Jan Schaafsma.

Hieronder een overzicht van de geschiedenis met bronvermelding als zover bekend. Gildegroet, Fons Brand

Een geschiedenis in vogelvlucht (Onderstreepte jaartallen en data betreffen het schutterijwezen)

1000 De prins-bisschop van Utrecht geeft toestemming tot de ontginning van de Laak.

1132 Lexmond verwoest door Floris de Zwarte, 1115-1132, zoon van Floris II en Geetruida van Saksen.

1132

Floris de Zwarte door Herman van Kuyck en Godevaert van Amsbergen op de Abstederdijk vermoord.1

13de eeuw De Vijfheerenlanden en de polder Ablasserwaard bedijkt.

1313 Hubertus de Vianen leent op 13 november 1313 aan de graaf van Gelre 1000 pond, waarvoor hij de villae (= dorpen) Lexmonde en Odike in pand krijgt.

1330 Het dorp Lexmonde wordt aan ridder Hubert van Vianen verhuurd.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief - nummer 96

12 november 2014

Blz. 2205

Vóór 1350 Kerktoren in steen opgetrokken. Kerk gewijd aan St.-Martinus.

Ná 1350 Houten schip van de kerk in steen opgetrokken.

8 april 1370 Wordt besloten tot het graven van de Oude Zijrik langs de Zouwendijk naar Meerkerk.

1388 Slot Killesteijn, het huis tot Blomendael en een hofstede op Lakerveld beleend aan Gijsbert, heer van Vianen en van der Goye.

1388 In 1388 worden Meerkerk en verder het land van Vianen en Ameide geplunderd en met de grond gelijkgemaakt door Otto van Arkel.

1390 In 1390 is slag geleverd bij Lakerveld tussen de Gorcumers en Hendrik van Vianen.

1394 In 1394 worden te Doornik (Henegouwen) grote wedstrijden voor schuttersgilden georganiseerd. Naar verluidt krijgt ook het Lexmondse gilde daarvoor een uitnodiging.2

1455 Ons gilde gaat in 1455 helpen bij het Jan van Gaesbeekgilde om Gijsbert van Brederode tot prins-bisschop te kiezen.3

15de eeuw De bisschop van Utrecht geeft toestemming om het schip en het koor uit te breiden met twee dwarspanden.

1532 Reinoud van Brederode wordt beleend met het dorp Lexmond, inclusief slot Killesteijn, het huis tot Blomendael en een hofstede op Lakerveld.

29 april 1551

Wordt vermeld, dat er een ordonnantie op de schutterij te Lexmond van Reinoud van Brederode is uitgegaan.4

1618.

Akte m.b.t. tot het aanbesteden van een teeravond.5

18 mei 1672 Bij ordonnantie van Wolphert van Brederode op zaterdagmorgen 18 mei gemeld dat het Gilde moest aantreden bij de kerk van Hei- en Boeicop voor inspectie.6

September 1672 Maarschalk de Luxembourg trekt in het rampjaar 1672 Lexmond, Capelle en Benschop binnen.

1672-1673 De dijk wordt doorgestoken en de polders staan tot 1673 onder water.

1695 De Lexmondse schutterij schenkt een schuttersbord aan de plaatselijke kerk (Nederlands Hervormd). [Voor meer gegevens zie de nog te verschijnen SB-rubriek Heraldische schuttersborden].

16 dec 1716 Vianen: Terechtstelling Nicolaas Maus, ‘anderen ten exempel en afschrik, met den swaerde te worden gestraft, dat er de dood na volgt.’ De Heicopse schutters hadden rond het schavot de wacht betrokken.7

1725 3 september 1725: Simon Hendrik Adolf von der Lippe verkoopt Vianen aan graaf van Hompesch, die het op 2 november 1725 weer overdeed aan de Staten van Holland voor 898.200 gulden.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Blz. 2206

12 november 2014

Schuttersbrief - nummer 96

1784 De Staten van Holland ging over tot het bewapenen van het platteland. Alle mannen tussen de achttien en 60 jaar moesten oefenen in het gebruik van wapenen en moesten marcheren, in principe op eigen kosten.8

1784 In Vianen werd de aandacht gevraagd voor de schutterij. De kapiteins vroegen de magistraat om de bestaande schutterij op peil te brengen.9

4.2.1785

In Heicop en Boeicop zijn in 1785 de volgende officieren benoemd 10: - Sergeant: Frans de Wit - Surintendant en Colonel: Floris Adriaan van Hall, schout - Schutmeester: Gerrit Paardecoper - Capitein: Gijsbert de Wild - Schutmeester: Tomas de Wit - Capitein Luitenant: Jan Zijderveld - Corporaal: Jan Dirksen - Luitenant: Engelbert Pompe - Corporaal: Floor Bogaard - Sous Luitenant: Govert de Wit - Corporaal: Arie Hazendonk - Vaandrig: Teunis de Kijzer - Corporaal: Joh. Brouwer. - Sergeant: Hessel Heicop

13.4.1785 In Lexmond is door de Schouten en Gerechten van Ameide, Tienhoven, Heicop, Boeicop, Lexmond, Lakerveld en Meerkerk een Provisioneel Reglement opgesteld voor de Schutterij. 11

1785 De bewapening en de inkwartiering in de tachtiger jaren gingen niet aan Lexmond voorbij. Uit een specificatie anno 1785 lezen we, dat er geweren en patronen afgehaald zijn bij het magazijn in Gorinchem en twee vaandels en twee trommen waren aangeschaft. 12

1785

In Vianen werd het vrijkorps opgericht, bestaande uit leden van de schutterij die wat extra wilden oefenen.13 1787 In 1787 waren er soldaten gelegerd in Lexmond, die nogal wat overlast bezorgden. In Ameide veroorzaakten enkele soldaten uit Lexmonf een rel door oranjeliederen te zingen met als gevolg dat ze gearresteerd en vervolgd werden. In april van dat jaar werd door enkele militairen ingebroken op Achthoven en was er sprake van verkrachting. 14

1787 Net buiten de Vijfherenlanden, in Vreeswijk, vond in mei de slag bij de Vaart plaats. Deserteurs en vluchtelingen van de verslagen troepen van Willem V probeerden via Vianen weg te komen. Het geweervuur en de kanonschoten veroorzaakten in Vianen en omgeving voor opwinding. De schutterij werd in de benen gebracht en het garnizoen was paraat. De gevechtshandelingen bleven echter beperkt tot de overkant van de Lek. 15

1787 Onder de militairen heerste chaos door de tegenstrijdige bevelen die ze kregen van de Staten van Holland en opperbevelhebber Willem V. Veel soldaten deserteerden of handelden naar eigen inzicht en voorkeur. Zo trokken in juni militairen uit Oudewater via de pont in Tienhoven naar Ameide, waar zij vergeefs probeerden leden van het exercitiegenootschap te arresteren. Daarna trokken ze door via Lexmond en Heicop naar Culemborg, onderweg mensen mishandelend en goederen stelend.16

1787 In verband met hostiliteiten en muitende soldaten die de in- en opgezetenen van Hei- en Boeicop lastigvallen, vraagt men aan Vianen of de brug over de Zederik aan het Zwaankuiken liggende mag worden ingeslagen. Hier werd echter geen toestemming voor gegeven.17

1787 Ook in Lexmond en Meerkerk was het onrustig, zodat de autoriteiten besloten in deze drie dorpen militairen te legeren.18

Juli 1788 De Kamer van justitie uit het Land van Vianen maakte begin juli 1788 in vol ornaat en met begeleiding van dragon-

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief - nummer 96

12 november 2014

Blz. 2207

ders een rondrit door deze dorpen om de plaatselijke gerechten en de bevolking aan te sporen zich ordelijk te gedragen. In elk dorp werd een formele waarschuwing voorgelezen, die aan duidelijkheid niets te wensen overliet: de Kamer van justitie zou overtreders van de wet rechtvaardig maar streng bestraffen.19 1791 Bouw kerkorgel door Johannes Strumphler.

1795 In 1795 kon de revolutie in Nederland met succes worden doorgevoerd. Schutterijen werden gezuiverd van orangisten en gereactiveerd.20

1795-1813 Breuk met bestuurlijk verleden.

23.10.1798

Oproep tot dienstnemen der schutterij.21

1807 Holland wordt gesplitst in Amstelland en Maasland.

1809

31 januari 1809 verscheen koning Lodewijk Napoleon in de Dorpsstraat te Lexmond.22

1810 Na inlijving bij Frankrijk werd Maasland omgevormd tot Departement van de Monden van de Maas.

1812 Werd de Kortenhoevense straatweg aangelegd van Helsdingen naar Lexmond, liggende in ĂŠĂŠn rechte lijn met de Lexmondse en de Vlaamse toren.

1813 Na bevrijding duurde het tot 1815 eer provincie Holland werd hersteld.

1814 Nadat de Fransen in 1814 uit Gorcum waren verdreven, konden de Lexmondse schutters op 30 april 1814 eindelijk weer een groot schuttersfeest aanleggen, dat tevens na vele eeuwen het laatste geweest is. Er viel wel een dode bij te betreuren.23

1815 Kapitein M. Herwaarde, luitenant J. Stravers en vaandrig G. Molenaar sturen een rekest aan koning Willem I voor het behoud van de Schutterij van Lexmond.24

1815

Negatief advies van de auditeur Mecima m.b.t. bovengenoemd rekest.25

13.5.1815

Afwijzing door koning Willem I van het verzoek om het schuttersgilde voort te laten bestaan.26

18.9.1817

Het proces-verbaal waarin is aangegeven de afgifte en overneming van de begrafeniskleden.27

11.2.1818 Het goedvinden van besluit van koning Willem I om op voordracht van de raad der drie gemeenten het Schutterskorps op te heffen.28

1851 Reformatie verloopt geruisloos en zonder geweld.

1852 Verbouwing bedehuis.

1932 Pleisterlaaag (stuclaag) aan de buitenzijde van de kerk wordt verwijderd.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Blz. 2208

12 november 2014

Schuttersbrief - nummer 96

1952 Plannen renovatie kerk.

1954-1958 Renovatie kerk.

2002 Voorbereidingen feestweek. De Vereniging Historisch Lexmond en Hei- en Boeicop stelt een onderzoekscommissie in, wat er uiteindelijk toe gediend heeft dat het Schuttersgilde weer ontwaakt is.

2003 Fondsenwerving.

2004 Statutaire bevestiging als Schuttersgilde.

20.8.2005 Inauguratie als Schuttersgilde in de Nederlands-Hervormde Kerk te Lexmond.

Eindnoten 1 2

3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28

Zoals bescheven in de bekende rijmkroniek van Holland door Melis Stoke. Berigten van het Historisch Genootschap te Utrecht en in een tweede stuk van de Berigten: De Schut- of Schuttersgilden van Jhr. A.M.C. van Asch van Wijck, 1848, blad 111, met als verdere bron A.G. Chotin, Histoire de Tournai [= ‘Geschiedenis van Doornik’], deel 1, blz. 357. Horden 1953, blz. 32. Nationaal Archief te Den Haag: Archief Grafelijks Rekening (inventarisnummer 3.01.27.01). Akte niet gezien; schijnt zoek te zijn? Archief Hei- en Boeicop te Meerkerk, Akte nr. 557. Johan de With: Aengaende den dorpe van Heycop. Horden 2004, blz. 112. Bikker 2008. Archief Hei- en Boeicop te Meerkerk; Akte 3, pag. 60-62; dit is een boek met gerechtsverslagen. Bikker 2008. Archief Hei- en Boeicop te Meerkerk; Akte 3, pag. 63-66; dit is een boek met gerechtsverslagen. Archief Hei- en Boeicop te Meerkerk; Akte 3, pag. 69-70; dit is een boek met gerechtsverslagen. Archief Hei- en Boeicop te Meerkerk; Akte 3, pag. 73-82; dit is een boek met gerechtsverslagen. Bikker 2008, blz. 28. Bikker 2008. Bikker 2008, blz. 28. Bikker 2008, blz. 19. Bikker 2008, blz. 19. Archief Hei- en Boeicop te Meerkerk; Akte 766. Bikker 2008, blz. 22. Bikker 2008, blz. 22. Horden 1953, blz. 268-271. Bikker 2008, blz. 15. Archief Hei- en Boeicop te Meerkerk; Akte 560. Horden 2004, blz. 293. Horden 2004, blz. 214. Archief Hei- en Boeicop te Meerkerk. Horden 2004, blz. 214-215. Archief Hei- en Boeicop te Meerkerk. Horden 2004, blz. 215-219. Van Terveen 1820, blz. 3-5. Van Terveen 1820, blz. 8-10. Van Terveen 1820, blz. 6-7.

Bikker 2008 = Teun Bikker: Revolutie in de Vijfherenlanden. [Masterscriptie Vroegmoderne Geschiedenis; Universiteit Utrecht]. Culemborg 2008. Horden 1953 = P. Horden Jz: Een kleine geschiedenis van het Land van Vianen. Amsterdam 1953. Horden 2004 = P. Horden Jz: Recht en Slecht in het Land van Brederode. [Gewijzigde herdruk]. Lexmond 2004. Van Terveen 1820 = J.G. van Terveen (ed.): Uit de verzameling ordonnantiën, keuren en reglementen binnen de gemeenten Lexmond, Lakerveld en Achthoven. Utrecht 1820. -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Schuttersbrief - nummer 96

12 november 2014

Blz. 2209

HET PREDICAAT ‘KONINKLIJK’ (18) Vervolg op SB 95, blz. 2144

Verloor de HBS St.-Sebastiaan te Oosterhout (NB) definitief haar predicaat Koninklijk? In de SB 85, Maastricht, 31 oktober 2008, eindnoot 1, blz. 1785-1786, meldde ik het al. Door onoplettendheid na een korte periode van inactief bestaan liet de Oosterhoutse handboogschutterij St.-Sebastiaan in de jaren 80 van de vorige eeuw (toen een sanering plaatsvond in de wildgroei van predicaten) de verlengingstermijn van haar koninklijke predicaat verstrijken. Zij verloor daarmee haar vorstelijke titel. In de rubriek ‘Achter de schietlijn’ van de verenigingssite (www.stsebastiaan.nl) trof ik onderstaand, vrij laconiek berichtje aan.

Achter de schietlijn (Kort door de Korenbocht...)

Handboogschieten met een dikke knipoog...

Naar aanleiding van een bezwaar van een vereniging bij de Commissaris van de Koningin over het ten onrechte gebruiken van het predicaat

Koninklijk door het handboogschuttersgilde ontvingen we van de Secretaris van de Burgemeester van Oosterhout het verzoek om het predicaat te verwijderen van alle publicaties van het gilde. Wij waren niet op de hoogte van het feit dat een predicaat door Koning Willem III in 1870 [lees echter: dd. 27.7.1875] verleend zijn geldigheid kon verliezen. Na een gesprek met de Secretaris is gebleken dat de kans op opnieuw verwerven van het koninklijk predicaat zeer gering is. Er zijn heel kleine lichtpuntjes in verband met de historie van het handboogschuttersgilde; de Secretaris van de Burgemeester heeft beloofd zich hier verder in te verdiepen. We kijken met schrik voortaan in de brievenbus op de Korenbocht [= adres schietaccommodatie St.-Sebastiaan]. Je moet er niet aan denken dat er volgende keer een brief van de bisschop in zit met de vermaning om ‘Sint’ niet langer meer te voeren in de naam… Navraag bij verenigingssecretaris Peter Spleet leerde mij, dat het bovenstaande berichtje alweer dateert van maart 2011 en dat men tot nog toe niets meer van het Kabinet van de Burgemeester mocht vernemen. Het ziet er - mijns inziens - inderdaad naar uit, dat de handboogschuttersgilde St.-Sebastiaan definitief haar predicaat Koninklijk kwijt is.

Alfred Disch, Maastricht, 14 juli 2012 -----------

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Blz. 2210

12 november 2014

Schuttersbrief - nummer 96

VRAAG EN ANTWOORD; VRAAG EN AANBOD (30) Vervolg op SB 95, blz. 2145- 2146

Gelieve in voorkomende gevallen uw reactie steeds (óók) te richten aan de redactie van de SCHUTTERSBRIEF (redactie@schuttersbrief.nl of alfred.disch@gmail.com), zodat niet alléén de vraagsteller maar álle SB-lezers er profijt van kunnen hebben!

------

VRAAG 84 (Inzake geweld) Maandag, 11 december 2012

Geachte Schutters, Heren en Dames,

Nederland staat bol van wangedrag op het voetbalveld met vérgaande gevolgen. Maar nu doet het volgende zich voor bij een schuttersgilde. Gelukkig niet zo extreem als bij het voetbal maar wel een aantal jaren woordelijke bedreiging; sinds kort lichamelijk geweld en dit naar een vrouw die niet bij het gilde hoort. En het vreemde is, dat het gilde niks doet terwijl het huishoudelijk reglement en statuten van de vereniging wel actie voorschrijven. Nu is mijn vraag: wat doet een federatie, gilde of schutterij hiermee? Met vriendelijke groet, mevrouw A. (‘A’ is van ‘Anonyma’; naam en adres zijn aan de SB-redactie bekend)

ANTWOORD OP VRAAG 84 (Inzake geweld) Geachte Mevrouw,

Maastricht, 27 april 2013

Uw vraag ontving ik reeds in de maand december van vorig jaar. Omdat uw vraag tevens een (aan)klacht inhield, heb ik de kwestie ruimschoots een kwartaal lang welbewust laten rusten, in de mening en hoop verkerende dat een en ander zich vanzelf zou oplossen in een gesprek tussen u en het betreffende gildebestuur. Dat laatste blijkt kennelijk niet het geval te zijn. Immers, toen ik twee weken geleden telefonisch contact met u opnam, antwoordde u mij dat uw vraag van zo’n vier maanden geleden ‘niets aan actualiteit heeft ingeboet’. Vanwege uw reactie heb ik uw vraag meteen doorgeleid naar de gildesecretaris en gevraagd om commentaar. Daarop volgde een kort telefoongesprek tussen hem en mij. De secretaris zegde toe, mij binnen een week een ‘uitvoerige’ reactie per e-mail te verstrekken. Van mijn kant beloofde ik (ongevraagd), diens naam en die van zijn schuttersgilde niet in de SB te noemen, gewoon uit wellevendheid. Na ruim een week vergeefs gewacht te hebben, heb ik de secretaris een e-mailtje gestuurd ter herinnering aan de door hem gedane toezegging. Onderstaand volgt de digitale reactie van de secretaris (verder te noemen ‘S’, van ‘Schuttersgilde’). Met vriendelijke groeten, Alfred Disch Geachte Heer Disch,

Zaterdag, 27 april 2013

Bij nader inzien willen wij ervan afzien om een uitgebreide reactie te geven. Wel wil ik u mededelen, dat wij onlangs een goed gesprek hadden met mevrouw (…)., waarin alles nog eens aan de orde is gekomen en uitgesproken. Met vriendelijke groet, S. Maastricht, zondag 28 april 2013

Geachte Mevrouw,

Uit de telefonische toelichting en diverse stukken die u mij vandaag deed toekomen, maak ik op: - dat u bij fotografeerwerkzaamheden tijdens een koningschieting op 13 oktober 2012 een harde stoot tegen uw rechterarm ontving van hetzelfde gildelid dat vijf jaar eerder (in 2007) aan u min of meer dreigend te kennen gegeven had niet gefotografeerd te willen worden; - dat twee dagen later een arts vaststelde dat u door de stoot tegen uw rechterarm een spierkneuzing had opgelopen; - dat u nog dezelfde dag aangifte bij de politie gedaan hebt en dat in het proces-verbaal sprake is van ‘eenvoudige mishandeling’; - dat het gildebestuur kort nadien het betreffende gildelid gewaarschuwd heeft en met hem een duidelijke afspraak maakte om herhaling of erger te voorkomen; - dat het gildebestuur - na een vergeefs telefonisch verzoek om een persoonlijk onderhoud - bij schrijven van 24 december 2012 zich bij u excuseerde voor het wangedrag van één der gildebroeders en tevens u liet weten passende maatregelen getroffen te hebben tegen de betreffende gildebroeder;

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief - nummer 96

12 november 2014

Blz. 2211

- dat op 22 maart jl. (dus drie weken vóór ons eerste contact dit jaar) het gildebestuur toch nog met u in gesprek geweest is, de inhoud van zijn brief van 24 december ten overvloede bevestigde en u vrijheid van fotograferen gaf; - dat de politie in de afwikkeling van het proces-verbaal zéér nalatig tegenover u als slachtoffer gehandeld heeft, nl. door ‘seponering’ van de zaak zonder u daarvan in kennis te stellen; - dat naar aanleiding van uw klacht m.b.t. het onmiddellijk voorafgaande uw zaak opnieuw in behandeling genomen is door het horen (door de politie) van getuigen en van de bewuste gildebroeder; - dat de gang van zaken voor u (uitermate) frustrerend moet zijn. Niet ben ik het met u eens, waar u in uw e-mail van december vorig jaar stelt dat ‘het gilde niks doet’. Naar mijn mening heeft het gildebestuur exact gedaan wat in alle redelijkheid van een goed bestuur verlangd mag worden. Ik denk zelfs, dat de rechter eender zal oordelen, mocht het tot een rechtszaak komen. Ook vermoed ik, neen, ik ben er haast zeker van, dat de gildebroeder die u onheus bejegend heeft, zijn langste tijd bij zijn schuttersgilde gehad zal hebben wanneer hij - onverhoopt - jegens u of jegens iemand anders wéér in de fout zou gaan. Het zou overigens de gildebroeder sieren, wanneer hij u zijn welgemeende verontschuldiging alsnog aanbiedt. Ten slotte nog dit. Ook binnen het schuttersgildewezen is de autonomie van een vereniging een hoog goed. Daarom zullen elke schuttersfederatie en elke schuttersbond in en buiten ons land zelden of nooit zich bemoeien met de interne aangelegenheid van een bij hen aangesloten vereniging. Het spijt mij, dat ik in de onderhavige aangelegenheid niets méér kan doen dan slechts ruchtbaarheid geven aan een incident dat u letterlijk en emotioneel pijnlijk getroffen heeft. Ik hoop van harte, dat van uw melding daarvan een positieve signaalwerking zal uitgaan naar een ieder binnen het schutterswezen. Met vriendelijke groeten, Alfred Disch Goedemorgen, Alfred Disch.

Maandag, 28 april 2013

Ik kan mij hier heel goed in vinden.

Groetjes, mevrouw A.

Beste Alfred,

Maandag, 28 april 2013

Wat mij betreft, akkoord

Groet, secretaris S.

------

AANBOD 85 (Diverse schutterijboeken uit Duitsland te koop, twee uit België en één uit Engeland) Antiquariat Schmetz am Dom [eigenaar: Bernhard Schmetz; Rennbahn 13, D 52062 Aachen; e-mailadres: schmetzant@aol.com; telefoon: 00.49.(0)241.40 38 77; fax: 00.49.(0)241.40 38 77; openingstijden: maandag t/m vrijdag, van 13.00 tot 18.00 uur, en zaterdag, van 10.15 tot 14.00 uur] heeft de volgende schutterijboeken in voorraad. 4° = kwarto = ±A5-formaat; Qu.-4° = Quer-quarto = iets groter dan 4° 8° = octavo = ±A4-formaat; Gr.8° = Gross-octavo = iets groter dan 8° Bll. = Blätter = bladen; Ffm. = Frankfurt am Main; N.p. = Nicht paginiert = Ongepagineerd; S. = Seite(n) = bladzijde(n) Klersch (mit Nummer) = het betreffende boek staat met dit nummer in Klersch 1967 (= bibliografie) vermeld HLwd = Halb-Leinwand = boekrug uit linnen en boekband doorgaans van karton OHLwd = Original-Halb-Leinwand (Verlags-Einband) = item als hierboven, maar zoals door de uitgeverij geleverd OKt. = Original-Karton (Umschlag) = kaft van karton OLwd = Original-Leinwand = kaft van linnen OPpBd = Original-Pappband = kartonnen band OU = Original-Umschlag (Schutzumschlag um den Einband) = Boek met omslag Original = Origineel, d.w.z. zoals door de uitgeverij geleverd

Linnich - 100 Jahre Linnicher Schützengilde 1880 - 1980. Festschrift zum 100jährigen Jubiläum im Jahre 1980. Mit Abbildungen. Linnich 1980. 8°. 113 S. OKt. Umschlag mit kleinen Knickspuren. € 16,00 125 Jahre Neusser Reitercorps 1828. Neuss am Rhein, Schützenfest 1953. Mit Abbildungen. Neuss 1953. 4°. 88 S. OLwd mit mont. farb. Titelbild. Einband geringf. angestaubt. € 38,00 125 Jahre Niedersächsische Schützen im Deutschen Schützenbund. 1668 - 1993. Eine geschichtliche Dokumentation über das Deutsche Schützenwesen im niedersächsischen Raum. Herausgeber: Niedersächsischer Sportschützenverband e.V., Hannover. Mit vielen photographischen Abbildungen. Hannover, Schlüter 1993. 4°. 483 S., 1 Bl. OPpBd. Ecken minimal gestaucht. € 15,00 150 Jahre Schützenverein Berleburg 1838 e.V. Der Verein und die Stadt - Geschichte und Geschichten. Mit vielen photographischen Abbildungen. Bad Berleburg, Schützenverein 1988. Gr.8°. 220 S. OLwd mit Deckeltitel in Gold. Einband geringfügig berieben, eine Ecke leicht gestaucht. € 15,00 --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Blz. 2212

12 november 2014

Schuttersbrief - nummer 96

160 Jahre St. Rochus-Schützenbruderschaft e.V. Jülich (1819-1979) verbunden mit dem Bezirksschützenfest des Bezirksverbandes Jülich, 14. bis 17. September 1979. Mit zahlreichen Abbildungen und Annoncen. Jülich 1979. 8°. 176 S. OKt. Umschlag etwas unfrisch. € 20,00 250 Jahre St.-Johannes [Schützen-]Bruderschaft Myhl. in Verbindung mit dem Kreisschützenfestvom 24. bis 26. Juni 1972. Myhl 1972. 8°. 103, (1) S. mit einigen Abb. OKt. Umschlag mit kleinen Gebrauchsspuren. € 14,00 325 Jahre St. Hubertus Schützenbruderschaft Dorff [vom 18.-21. 8. 1973, verbunden mit dem Bundesfest des Grenzlandschützenbundes]. 1648 - 1973. Stolberg-Dorff 1973. 8°. N.p., 22 Bll. mit 2 photogr. Abb. und zahlr. Geschäftsanzeigen. Okt. Einband mit kleinen Gebrauchsspuren; papierbedingt zart gebräunt; Anstreichungen. € 8,00 Kornelimünster - 550jähriges Bestehen Bürger-Schützengesellschaft 1412 e.V. Kornelimünster. Festtage am 14., 15., und 16. Juli 1962. Kornelimünster 1962. 8°. 36 Bll. OKt. Namenstempel an Umschlag und 1. Bl. Rückenbezug leicht beschädigt; Name am Spiegel. € 10,00 Annalen des Historischen Vereins für den Niederrhein. Siebentes Heft. Mit einer lithographischen Falttafel. Köln, Langen 1859. Gr.8°. 1 Bl., 254, (1) S. OBroschur, unbeschnitten. Angerändert und gebräunt. Ecken teils mit Knickspur. [Größere Beiträge: Wegeler, Schützenbuch in Andernach [Klersch 469]; Giersberg, Brauweiler; Berrisch, Berk bei Cronenberg in der Eifel; Nabbefeld, Donsbrüggen, Lobith und Griethausen; Mooren, Knechtsteden; Nicolai, Konzil zu Aachen; Bärsch, Peregrinus Bertie; Das untere Rheinbett; Eckertz, van Brackerfelder; Krebs, Peter Ulner von Gladbach; Braun, Schleiden; Braun, Fräuleinstift zu Heinsberg; Ennen, Maler Meister Wilhelm]. € 90,00 Aretz, Josef: 700 Jahre St. Sebastiani Schützenbruderschaft des ehemaligen Ländchens zur Heyden Kohlscheid. 1288-1988. Aussagen zu ihrer Geschichte. Festschrift und Festprogramm. Mit Abbildungen. HerzogenrathKohlscheid 1987. 8°. 50 S. (und mehrere zwischengeschaltete Anzeigen-Bll.). OKt. Umschlag minimal berieben. € 10,00 Becker, Anton: St. Sebastianus-Schützen-Bruderschaft, Stolberg, Rhl. 1659-1909. Festbuch zur Feier des 250jähr. Bestehens am 7., 8.,9. und 15. August 1909. Stolberg, im Selbstverlag der Bruderschaft (Druck: Schwarze). Gr.8°. 87 S., 28 Bll. HLwd, OVorderdeckel beigebunden. Viele Anmerkungen (Bleistift). [Viel Geschichtliches über Stolberg (und seine Industrie), umfangreicher Anzeigenteil. - Klersch 2631]. € 55,00 Becker, Anton: St. Sebastianus-Schützen-Bruderschaft Stolberg, Rhl. 1659-1909. Festbuch zur Feier des 250jähr. Bestehens am 7., 8., 9. und 15. August 1909. Stolberg, Selbstverlag der Bruderschaft 1909. 8°. 87 S. HLwd mit hs. Rückenschild. Einband mit kleinen Gebrauchsspuren; teils zart braunfleckig; (Bleistift-)Vermerk am Spiegel; Namenstempel am Titel; Anstreichungen, teils auch farbig. [Klersch 2631. Exemplar ohne den Anzeigen-Teil]. € 30,00 Broich - mein Heimatdorf. Geschichte und Entwicklung. Herausgegeben aus Anlaß des 320-jährigen Bestehens der St. Sebastianus - Schützenbruderschaft Broich e.V. (...). (O.O. und Vlg) 1972. 8°. 208 S. OKt. Priv. Rückentitel, kleine Gebrauchsspuren; Namensstempel am Titel. [= Herausgegeben aus Anlaß des 320-jährigen Bestehens der St. Sebastianus-Schützenbruderschaft e.V. in Verbindung mit dem Bundesschützenfest des Bezirksverbandes Jülich der Historischen Deutschen Schützenbruderschaften vom 10. bis 12. Juni 1972]. € 24,00 Chronik der Karlsschützen-Gilde vor 1198 Aachen e.V. Herausgegeben von der Karlsschützen-Gilde vor 1198 Aachen e.V. aus Anlaß der 1200-Jahr-Feier im Jahre 1999. Mit vielen Abbildungen. Aachen 1999. 4°. 163 S. OPpBd. € 30,00 Das Mindener Bürgerbataillon und 300 Jahre Freischiessen. 1682-1982. Herausgeber: Mindener Bürgerbataillon. Mit vielen - teils farbigen - Abbildungen. Minden 1982 Qu.-4°. 208 S. Illustr. OHLwd mit Rücken- und Deckeltitel. Einband geringfügig berieben. € 15,00 Doege, Christine (Hrsg): Rheinisches Schützensilber. Die Bestände des Kölnischen Stadtmuseums. Mit zahlreichen Abbildungen. Köln, Kölnisches Stadtmuseum 1992. Gr.8°. 208 S. OPpBd. Einband mit geringfügigen Gebrauchsspuren. € 10,00 Ewald, Wilhelm: Die Rheinischen Schützengesellschaften. Düsseldorf, Schwann 1933. 4°. VIII, 246 S. mit vielen Abbildungen. OKt. Im oberen weißen Rand etwas wasserwellig. Die letzten Bll. mit kl. Klebespuren, teils geringf. Buchstabenverlust. [= Zeitschrift des Rheinischen Vereins für Denkmalpflege und Heimatschutz, Jg 26, H. 1]. [Verzeichnet 2022 Schützengesellschaften des Rheinlandes. - Klersch 2329.]. € 30,00 Festbuch der St. Sebastianus-Schützenbruderschaft Aachen-Hitfeld 1894 e.V. Herausgegeben aus Anlaß der Weihe einer neuen Bruderschaftsfahne und des 70jährigen Stiftungsfestes am 19. Juli 1964. (1894-1964). [O.O. und Vlg] 1964. 8°. 104 S. OKt. Umschlag mit kl. Gebrauchsspuren; Name am Spiegel, Namenstempel an Titel und Umschlag. [Mit einigen photogr. Abb. u. zahlr. Geschäftsanzeigen. - Klersch 386]. € 10,00 Festschrift anläßlich der Feier des 250-Jahrjubiläums vom 18.-20. Juni 1960 in Verbindung mit der Einweihung des neuen Sport-Schießstandes auf der Schützenwiese und dem Bundes-Schützenfest des Bezirksverbandes Eschweiler. Dürwiß 1960. Gr.8°. (128) S. OKt. [Lt Umschlag: ‘Festschrift der St. Sebastianus-Schützenbruderschaft als Kleines Dürwisser Heimatbuch’. Nicht bei Klersch]. € 24,00 --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Schuttersbrief - nummer 96

12 november 2014

Blz. 2213

Festschrift der St. Sebastianus Schützenbruderschaft Schmithof aus Anlaß des 1. Bundesfestes des Grenzlandschützenbundes Aachen-Land-Süd am 22. Mai 1960. 8°. 28 Bll. OKt. Umschlag mit minimalen Gebrauchsspuren. [Mit einer Dorfchronik (5 Seiten) und einem umfangreichen Annoncenteil (20 Bll.)]. € 15,00 Burtscheid - Festschrift und Festprogramm zur 50jährigen Jubel-Feier der Bogen-Schützen-Gesellschaft Schützenfreunde, Aachen-B. 1884-1934. Mit 2 photogr. Abbildungen. Aachen, Ollfisch (Druck) 1934. 8°. 8 Bll. Illustr. Okt. Umschlag etwas stockfleckig und mit kleinen Gebrauchsspuren; Klammerheftung angerostet. € 20,00 St. Hubertus-Schützenbruderschaft Gevenich. Festschrift zum 10-jährigen Stiftungsfest der St. HubertusSchützenbruderschaft Gevenich und des Dekanats-Schützenfest des Dekanatsverbandes Linnich vom 3. - 5. September 1966 in Gevenich. Gevenich 1966. 8°. 64 S. OKt. Umschlag mit kleineren Gebrauchsspuren und etwas angestaubt; papierbedingt leicht gebräunt. € 15,00 Festschrift zum 100jährigen Jubelfest der St. Rochus Schützenbruderschaft 1842 Oberforstbach, verbunden mit dem 1. Bundesschützenfest 1952 des Münsterländischen Schützenbundes am 15. und 22. Juni1952 in den Anlagen des Herrn Peter Scheen Oberforstbach. Oberforstbach 1952. 8°. 24 Bll. OKt. [Mit zahlr. Firmenanzeigen. Klersch 2117]. € 18,00 Walhorn - Festschrift zum 250 jährigen Jubelfeste [der] Kgl. St. Stephanus-Schützengesellschaft Walhorn. 17061956 [Deckeltitel]. Walhorn (B), 1956. 8°. 24 Bll. OBroschur. Mit kleinen Gebrauchsspuren. [Mit zahlreichen Geschäftsanzeigen]. € 12,00 Festschrift zum 275jährigen Jubelfest der St. Hubertus Schützenbruderschaft Dorff, verbunden mit dem II. Bundesschützenfest 1956 des Grenzlandschützenbundes Aachen-Land-Süd vom 18. bis 21 August 1956. StolbergDorff 1956. 8°. [14] Bll. OKt. Umschlag mit zarter Randbräunung; (Bleistift-) Vermerk am Titel. € 10,00 Dorff - Festschrift zum 300jährigen Jubelfest der St. Hubertus Schützenbruderschaft Dorff in der Zeit vom 17. bis 20. August 1963, verbunden mit dem II. Bundesschützenfest 1963 des Grenzlandschützenbundes Aachen-Land-Süd unter dem Protektorat des Herrn Bürgermeisters Kuckelkorn. Stolberg-Dorff 1963. 8°. [20] Bll. OKt. Umschlag mit kleinen Gebrauchs- und Lichtspuren; zart gebräunt; Namenstempel. € 10,00 Festschrift zum 350jährigen Jubelfest der St. Hubertus- Schützenbruderschaft Stolberg-Büsbach 1623-1973. Mit einigen photogr. Abb. und zahlr. Geschäftsanzeigen. Stolberg 1973. 8°. (60) S. OKt. Geringfügige Gebrauchsspuren. € 10,00 Stolberg - Festschrift zum 75jährigen Jubelfest der St. Sebastianus-Schützenbruderschaft Stolberg-Atsch. 18991974. Stolberg-Atsch 1974. 8°. 22 Bll. OKt. (Bleistift-)Vermerk. [Zahlreiche Inserate.]. € 8,00 St.-Josef-Bürger-Schützengesellschaft, Eupen - Festschrift zur 100Jahrfeier verbunden mit einem Internationalen Schießwettbewerb. [1861-1961]. Eupen 1961. 8°. 44 Bll. (davon 29 Bll. Annoncen). OKt. Umschlag mit kleinen Gebrauchsspuren; (Bleistift-) Vermerke an Spiegel und Titel. € 10,00 Eupen - Festschrift zur 725jähr. Jubelfeier der Kgl. St. Nik.-Bürger-Schützen-Gesellschaft, verbunden mit Internationalem ‘Schiess-Wettstreit’ unter dem Protektorat der Stadt Eupen [...] Juli 1939. Mit einigen Tafeln. Eupen 1939. 8°. 57 S., 23 Bll. (Anzeigenteil =. OKt. Leicht angestaubt; hs. Vermerk. € 14,00 Förg, Alfred (Hrsg): Schiess-Scheiben. Volkskunst in Jahrhunderten. 450 Schieß-Scheiben aus Deutschland, Österreich, Südtirol und der Schweiz. Mit vielen - teils farbigen - Abbildungen. Rosenheimer Verlagshaus 1976. 4°. 255, (1) S. OLwd mit OU im Versandschuber. Widmung am Vorsatz. Schutzumschlag mit kleinen Gebrauchsspuren; Schuber etwas bestoßen. € 20,00 Fünfhundert Jahre St. Sebastianus Bruderschaft Wittlaer Bockum 1431-1931. Wittlaer 1931. Gr.8°. 18 Bll. OKt. Geringf. wellig. € 16,00 Geilenkirchen Jubiläen 1976. 550 Jahre St.-Sebastianus-Schützen / 350 Jahre Junggesellen-Schützen / 10 Jahre Städtepartnerschaft mit Quimperlé. Bezirks-Schützenfest 3.-6.9.1976. 178 S. Illustr. OKt. € 15,00 Kohlscheid - Heinz, H. (Hrsg): Festschrift der St. Sebastianus-Schützen-Bruderschaft des Landes zur Heyden zu Kohlscheid zum 400jährigen Jubelfest des Schützenvogels 1527-1927. Mit 2 Tafeln und einigen Illustrationen im Text. Kohlscheid, Selbstverlag der Bruderschaft (Druck: Schmitz) 1927. Gr.8°. 108 S. OKt. mit hs. Rückentitel. Umschlag etwas berieben. Teils stockfleckig, teils mit zarter Knickspur; Kleberest am Spiegel. [Klersch 1646]. € 38,00 [Jacobs, Balthasar und Reinartz, W.]: Festschrift der Vereinigten St. Sebastianus- und Junggesellen-SchützenBruderschaften Geilenkirchen. 1426-1626, 1. bis 4. September 1951. Mit einer Tafel und mehreren Abbildungen. Geilenkirchen 1951. 8°. 34 Bll. OKt., Klammerheftung. Rücken leicht lädiert; ein pr. Stempel und Name am Titel. [Klersch 1115]. € 12,00 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Blz. 2214

30 september 2013

Schuttersbrief - nummer 96

Janclaes, Albert: Schützen in Ostbelgien. Neue Erkenntnisse zum Schützenwesen in Ostbelgien. Mit zahlreichen Abbildungen. Walhorn (B), ALJA-Vertrieb 1984. 449 S. OLwd mit Rücken- und Deckeltitel in Gold. Einband leicht fleckig. € 32,00 Klersch, Joseph: Das deutsche Schützenwesen. Geschichte und Bedeutung. Eine Bibliographie. Herausgegeben vom Bund der Historischen Deutschen Schützenbruderschaften Köln 1967. Köln, Höfer 1967. 8°. 308 S. OLwd mit OU. Schutzumschlag mit Gebrauchsspuren. (= Bücher des Bundes der Historischen Deutschen Schützenbruderschaften, Band 1). € 32,00 Horstmann, Theodor und Zimmermann, Arnd: Körrenzig in Vergangenheit und Gegenwart. Festschrift der St. Antonius-Schützenbruderschaft zum Jubelfest ihres 365jährigen Bestehens in Verbindung mit dem Kreisbundes Schützenfest, 19. bis 21. Juli 1958. - Nach historischem Quellenmaterial zusammengestellt. Mit einem Beitrag von Peter Engels. Körrenzig 1958. 8°. 71, (1) S. Illustr. OBroschur. Etwas gebräunt; wenige Anstreichungen. [Klersch 1643]. € 15,00 Michaelis, Hans-Thorald: Schützengilden. Ursprung - Tradition - Entwicklung. Mit 56 Abb., davon einige in Farbe. Mchn, Keyser 1985. Gr.8°. 96 S. OKlappKt. Umschlag geringfügig berieben. (= Keysers kleine Kulturgeschichte). € 20,00 Michaelis, Hans-Thorald: Unter schwarz-rot-goldenem Banner und dem Signum des Doppeladlers. Gescheiterte Volksbewaffnungs- und Vereinigungsbestrebungen in der Deutschen Nationalbewegung und im Deutschen Schützenbund 1859-1869 - Elemente einer deutschen Tragödie. Ffm. [u.a.O.], Lang 1993. IX, 659 S. OKt. Ab S. 589 schwache Knickspur. (= Europäische Hochschulschriften, Bd 549). € 20,00 Mülbaier, Georg: Grün-weißer Anekdotenspiegel '88 Schützen-Verein Walldorf i.B. 1930. Walldorf 1988. 8°. 144 S. OLwd mit OU. € 24,00 Müller, Helmut: Von Schützenvögeln und Vogelschützen. Mit 32 Abb., davon einige in Farbe. Greven, Eggenkamp 1982. 8°. 39 S. OPpBd. € 12,00 Pausch, Martin [u.a. Hrsg.]. Berater für Schützenvereine. 9. Aufl. Isny im Allgäu, Martin Pausch Verlag [ca 2000]. Kl.-8°. 184 S. OLwd. € 10,00 Pfeil, Sigurd Graf von: Schützenwesen und Schützenfeste in Niedersachsen. Mit einigen Abbildungen. Göttingen, Verlag Otto Schwarz 1975. Gr.8°. 4 Bll., 290 S. mit einigen Tafeln. OLwd mit OU. Schutzumschlag mit Gebrauchsspuren; farb. Anstreichungen in der Einleitung. (= Schriften zur Niederdeutschen Volkskunde, Band 7). € 15,00 Plett, Walter M.: Die Schützenvereine in Rheinland und Westfalen 1789-1939. Köln, RVDL-Verlag 1995. Gr.8°. 5 Bll., III, 745 S. OPpBd. € 42,00 Freialdenhoven - Rahier, Josef und Gremling, Josef (Hrsg): St. Mauritius-Schützen-Bruderschaft Freialdenhoven. Bundesfest des Bezirksverbandes Jülich der historischen deutschen Schützenbruderschaften. Freialdenhoven am 12., 13. und 14. Juli 1969. Freialdenhoven 1969. 8°. 84 S. mit einigen Abb. Okt. Einband leicht angestaubt; minimal gebräunt. [Geschichte des Ortes und der St. Mauritius-Schützen-Bruderschaft Freialdenhoven. Veröffentlicht aus Anlaß des 250jährigen Bestehens der Bruderschaft]. € 14,00 Rahier, Jos.: St. Sebastianus-Schützenbruderschaft Hambach. 350 Jahre. 1607-1957. Jubelfeier am 1., 2. und 3 Juni 1957. - Zusammengestellt nach geschichtlichen Quellen. Jülich, Jos. Fischer 1957. 8°. 52 S. Illustr. OBroschur. Umschlag leicht angestaubt; kl. Knickspuren; papierbedingt etwas gebräunt. Kl. Kratzspur am Deckel. [Klersch 1242]. 15,00 Rattelmüller, Paul Ernst: Die Bayerischen Gebirgsschützen. Mit vielen - teils farbigen - Abbildungen. Mchn, Süddeutscher Verlag 1977. 4°. 143, (1) S. OLwd mit OU. Schutzumschlag mit kleinen Gebrauchsspuren. € 15,00 Sauermann, Dietmar [u.a. Hrsg]: Schützenwesen im kurkölnischen Sauerland. Mit zahlreichen Abbildungen. Arnsberg, Strobel 1983. 8°. 216 S. Flex. OKt. € 25,00 Schröter, Harald: Roger Ascham, Toxophilus, The Schole of Shootinge. London 1545. Sankt Augustin, Richarz 1983. Gr.8°. 186 S. OKt. mit Rücken- und Deckeltitel. Umschlag mit kleinen Gebrauchsspuren; wenige Anstreichungen. (= Schriften der Deutschen Sporthochschule Köln, Band 9). € 30,00

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief - nummer 96

12 november 2014

Blz. 2215

Schützen-Schätze. Der Bezirksverband Bergheim-Süd im Bund der Historischen Deutschen Schützenbruderschaften. Mit zahlreichen Abbildungen. Aachen, Triangel 1995. 8°. 104 S. OPpBd. Einband mit geringfügigen Gebrauchsspuren. € 15,00 Schützenbruderschaft Soers. Schützenfest 1982. Festschrift 1982, 25 Jahre 1957-1982. Aachen 1982. 8°. 116 S. OKt. Minimale Gebrauchsspuren. € 10,00 Schützengeschichte von Westfalen und Lippe. Herausgegeben vom Westfälischen Schützenbund 1861 e.V. aus Anlaß der 125-Jahr-Feier 1986. Mit vielen - teils farbigen - Abbildungen. Lüdenscheid, Staats 1986. 4°. 252 S. OLwd mit Rückentitel und Deckelemblem in Gold. € 15,00 Schützengilde Reutlingen 1290 e.V. 700 Jahre. 8. Bundestreffen der ältesten deutschen Schützenvereinigungen. Mit zahlreichen Abbildungen. Reutlingen, Schützengilde 1990. 8°. 276 S. OKt. Umschlag mit geringfügigen Lichtund Gebrauchsspuren. € 18,00 Simons, Wilhelm: Altena und seine Schützen. Die Chronik der Friedrich-Wilhelms-Gesellschaft. Ein Beitrag zur 600-Jahr-Feier Altenas. Mit zahlreichen Abbildungen. Altena, Santz 1967. 4°. 215 S. OLwd mit Rücken- und Deckeltitel in Silber. € 15,00 Sobkowiak, Günter: Schützen und Schützenfeste. Farbige Postkartenerinnerungen, herausgegeben [...] in Zusammenarbeit mit der Fachzeitschrift ‘Ak Express’. Die Karten stammen aus der Sammlung von Heinz Schwarz, Aschaffenburg. Die begleitenden Texte schrieb Adolf Kugler, München. Essen, Verlag Günter Sobkowiak 1989. 8°. 68 S. OPBd. € 18,00 St. Hubertus-Schützenbruderschaft Rott 1891 e.V. Festschrift zum 100-jährigen Jubelfest, verbunden mit dem III. Bezirksschützenfest des Grenzland-Schützenbundes Aachen-Land-Süd vom 6. bis 8. September 1991. Mit zahlreichen Abbildungen. Rott 1991. 8°. 120 S. OKt. Umschlag leicht gebräunt und mit geringfügigen Gebrauchsspuren. € 10,00 Steulmann, Gert: Die Schützenmedaillen und Abzeichen der deutschen und österreichischen Bundesschießen von 1861-1934 und 1880-1908. Mit zahlreichen Abbildungen. Bln, Hartman Rawlinson Verlag 1987. 8°. 141 S. OKt. Kanten leicht berieben. € 30,00 Thomas, Arnold: Festschrift aus Anlaß des 500jährigen Bestehens der St. Josef-Schützenbruderschaft Koslar. in Verbindung mit dem Kreisverbandsfest des Kreisverbandes Jülich der Hist. Deutschen Schützenbruderschaften. Jubelfest vom 24. bis 26. August 1963. Jülich, Fischer 1963. 8°. 64 S. OKt. Umschlag mit kleinen Gebrauchsspuren. € 15,00 Wüller, Joh(ann): Die St. Laurentius-Schützen-Bruderschaft zu Laurensberg 1602-1927. Mit 4 Tafeln und 15 Abbildungen. Aachen, Selbstverlag der Bruderschaft (bei Ruelle) [1925?]. Gr.8°. 113, (5) S. OKt. Umschlag etwas fleckig, Rücken verstärkt; Schnitt und einige Bll. stärker, sonst mäßig braun- oder fingerfleckig; Ecken durchgehend geknickt; 2 kleine farb. Anstreichungen. [Selten. - Das Vorwort ist dat. ‘1925’. Klersch 1711 dat. auf ‘1927’]. € 75,00

Mit freundlichem Gruss, Bernhard Schmetz, Antiquariat Schmetz am Dom, Aachen

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Blz. 2216

12 november 2014

Schuttersbrief - nummer 95

AANBOD 86 (‘Affiche Gewerenfabrikant Edm. de Beaumont’) Antiquariaat & Galerie De Bovenste Plank (telefoon: 00 31 - [0]43 - 321 31 57; e-mail: info@debovensteplank.nl; website: www.debovensteplank.nl) biedt onderstaand affiche te koop aan.

. Gegevens affiche: 60 cm (b) bij 90 cm (h). Datering: ±1910. In perfecte staat. Ingelijst. Prijs: € 700,--

Per 1 november 2013 hebben wij geen winkel meer in de Rechtstraat te Maastricht en gaat De Bovenste Plank door als online verzendantiquariaat. Klik op ‘boeken online’ van onze website en u krijgt gemakkelijk toegang tot onze 30.000 titels gerangschikt op onderwerp maar u kunt ook heel gericht zoeken met trefwoorden. Met vriendelijke groet, Roeland Gordijn, Antiquariaat & Galerie De Bovenste Plank ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Schuttersbrief - nummer 96

12 november 2014

Blz. 2217

RECENSIE (49) Vervolg op SB 95, blz. 2145

Archery Magazine: een nieuw en ánder tijdschrift voor handboogschutters Titel: Archery Magazine. Nummer 1 - voorjaarseditie. Surhuisterveen 2013 Hoofdredacteur: Roel Postma Eindredacteur: Manon Ham Redactie & Foto’s: 17 medewerkers Editor: Uitgeverij en Reclamestudio Vista Design, Surhuisterveen; www.archerymagazine.nl Vormgever: Reclamestudio Vista Design, Surhuisterveen Druk: Scholma Druk BV, Bedum Verschijning: viermaal per jaar (alleen verkrijgbaar als abonnementsblad en niet in de kiosk verkrijgbaar) Formaat: A4-formaat; 68 blz. (vanaf vooromslag t/m achteromslag); honderden foto’s en tekeningen, alles in full colour; één landkaartje; aantal advertorial pages en zes advertentiepagina’s Abonnementprijs: € 26 bij machtiging; € 29 per acceptgiro; voor België: € 29; binnen Europa: € 45 Losse nummers bij nabestelling: € 9,95; dit is inclusief porto; voor België: € 10,95 Administratie: Archery Magzine, t.a.v. Sharon Postma; adres, telefoon en e-mailadres: Postbus 24, 9230 AA Surhuisterveen; 00.31.(0)512 - 36 26 77; e-mailadres: info@archerymagazine.nl. Advertenties: tarieven op aanvraag. Reclamestudio Vista Design, adres, telefoon en e-mailadres: als hiervoor

Een en al verbazing Ter recensie in de SB ontving ik vandaag per post Archery Magazine (AM). Ik stond er echt van te kijken, toen ik de grote en dikke envelop opende en het 68 pagina’s tellende AM in A4-formaat tevoorschijn haalde. Het blijkt te gaan om een glossy magazine dat je eerder verwacht in een kiosk of winkel aan te treffen dan als periodiek van je schietsportvereniging of koepelorganisatie toegezonden te krijgen. Het ziet er dan ook héél mooi uit. Ik heb me terstond neergezet en heb meteen het ganse tijdschriftnummer aandachtig van A tot Z doorgenomen. Onderstaand volgen mijn verdere indrukken.

Voor en door handboogschutters Zoals te verwachten is bij een allereerste tijdschriftnummer, opent het bewuste AM met een redactioneel voorwoord en wel op dezelfde bladzijde als de colofon (blz. 3). Het woord vooraf blijkt niet geschreven door de hoofdredacteur maar door de initiatiefneemster, tevens een der redacteurs: Sharon Postma. Zij legt een en ander uit over het hoe en waarom van het nieuwe magazine. Dat laatste is... heel simpel omdat eigenlijk een tijdschrift over handboogschieten nog niet bestond - althans in dit genre, voeg ik er maar volledigheidshalve onmiddellijk aan toe.1 Ja, ze was weleens in een kiosk iets dergelijks tegengekomen, maar dat bleek een Franstalig blad, Charc 2. En dan vraag je je af, waarom er zoiets niet ook in het Nederlands bestaat. Nederland en België tellen elk 12.500 handboogschutters. Daarom is Sharon begonnen met dit blad. Zelf beoefent ze al een tijdje de handboogsport en bovendien studeert ze mediavormgeving. Ze vindt het dus een geweldige uitdaging om met zo’n blad te beginnen. Het moet een tijdschrift worden voor en door handboogschutters. Sharon en haar mederedacteurs zijn dan ook op zoek naar schutters en schuttersvrienden die leuke artikelen kunnen aanleveren over wedstrijdverslagen, schiettechnieken, bogenbouw, nieuwe producten, tips & tricks, workshops, e.d.m.. Het redactioneel e-mailadres luidt: info@archerymagazine.nl. Index Op blz 4 en 5 volgt niet de maar ’n inhoudsopgave, want die beperkt zich ‘alleen maar’ tot de titels van veertien (hoofd-?)artikelen. Kennelijk vond de redactie op de beide pagina’s het te druk worden bij een eventuele opsomming van alle 35 artikelen ineens. Daar staat tegenover, dat sommige onderdelen van de onderhavige inhoudsopgave - zéér attractief! - met een begeleidende fotootje in kleur zijn getypeerd.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Blz. 2218

12 november 2014

Schuttersbrief - nummer 96

Diversiteit aan onderwerpen De reeks ‘hoofd’-artikelen opent met Oude en nieuwe wijsheden (blz. 6-9), van de hand van hoofdredacteur Roel Postma (de vader van eerdergenoemde Sharon). De auteur gaat in dit artikel in op de betekenis van de handboog vanaf pakweg 100.000 jaar geleden tot in onze dagen. Aansluitend (blz. 10-13) heeft dezelfde auteur in het artikel V-Archery. Bogen met karakter het over de Friese handboogbouwer Arnold Smit. De ‘V’ staat hier niet voor het Engelse Victory [= ‘Overwinning’] (of juist wél?) maar - vermoed ik - voor (alléén of óók) Vriezenveen, de woonen werkplaats van de vorengenoemde ambachtelijke fabrikant; en archery is Engels voor ‘pijl en boog’. Het koninkrijk van de Friezen, vanaf Radboud tot Karel de Grote

(685-785) Vertaling bij kleuren en tekens: - Fries koninkrijk in 690 (groen) - deel van het Friese koninkrijk in Frankische handen, van 690 tot 714 (gearceerd) - opstand van de Saksen en Friezen (rode vlammen, resp. groot / klein)

- Frankische aanval (oranjepijl!) - Friese aanval (donkergroene pijl) - slag, gewonnen door de Franken (oranje kruisachtige grote x)

- slag, gewonnen door de Friezen (zelfde soort x maar donkergroen)

- grens van de Frankische invloedssfeer na 734 (oranjelijn)

- belangrijke nederzetting (zwart bolletje). Frankish Realm = ‘Frank(en)rijk’ Magna Frisia (= ‘Groot Friesland’) ten tijde van Radboud, koning der Friezen rond het jaar 690 na Chr. [Bron: Archery Magazine, nummer 1, blz. 31)

Ik ga hier niet alle artikelen een voor een na, maar pik er slechts een paar uit om daarmee in eerste instantie de diversiteit aan onderwerpen in dit AM-nummer te onderstrepen. Het meest in het oog springend (niet in de laatste plaats vanwege de prachtige achter- en voorgrondillustraties) is mijns inziens het artikel De Friese Longbow (blz. 28-31) door Nils Visser. Tot voor kort dacht ikzelf, dat de Engelse longbow (= de manshoge handboog) een Middeleeuwse (?) uitvinding was van de Welshmen. Doch niet Wales (in het huidige Verenigd Koninkrijk) maar Friesland (dat ooit van West-België tot in Noord-Duitsland zich uitstrekte; zie bovenstaand kaartje) is - althans volgens Visser, met argumenten - de bakermat van de ‘lange boog’. In Boogschietende IJzervreter (blz. 40-43), het eerste van een tweetal artikelen, verhalen Richard Hornsby en Nils Visser op meeslepende wijze over de avonturen van de oud-olympische handboogschutter John M.Th.Fl. Churchill (1906-1996) tijdens de Tweede Wereldoorlog. Mirella Wielenga bespreekt in 35 jaar Handboogsport in Fryslân (blz. 48-49) kort en bondig de geschiedenis van HBV Friesland, later HBV ’t Trefpunt genaamd, de eerste Friese handboogvereniging (HBV), aanvankelijk gevestigd te Beetsterzwaag en nadien te Tijnje, twee dorpen in de gemeente Opsterland. Nu zijn alleen al in de provincie Friesland ‘acht’ (inmiddels zelfs negen] HBV’s actief, alle aangesloten bij de Noord-Nederlandse Handboog Federatie (NNHF); zie en vergelijk www.nnhf.nl. In Meten is weten en gissen is missen (blz. 60-61) legt Johan van Dongen de diverse technieken bij het schieten op doelen (blazoenen) tijdens een veldronde of parcours haarfijn uit. 3D-schieten is driedimensionaal schieten, anders gezegd: het schieten op nagebootst wild. Daarover vertelt Legolas (kennelijk onder pseudoniem) in het artikel ‘Winter 3D [bij] Artemis [te Lelystad, provincie Flevoland]’ (blz. 6263). Geheel in het verlengde van het voorgaande ligt het schieten op levend wild: de boogjacht, met hand- of kruisboog. In het Engels heet dat bowhunting. Boogjacht is in veel landen, ook binnen Europa, toegestaan maar in Nederland (nog) niet. Leo van Malsen gaat in Boogjacht in Nederland? (blz. 64-65) nader op de gestelde kwestie in en vertelt, dat in ons land wel alvast een NVBJ bestaat, nl. de Nederlandse Vereniging voor Boogjagers; www.nojg.nl. Ook over 3D-schieten en eveneens over airial target archery lezen we op de feitelijk laatste bladzijde iets in het geïllustreerde artikel Sandra in gesprek met (blz. 66), het interview van Sandra van Ravenstein met naamgenoot (en familielid?) Perry van Ravenstein; in de Colofon (blz. 3) onder het kopje Redactie / Fotografie medewerkers staan beiden tevens vermeld. Airial target archery [= letterlijk: ‘luchtdoelboogschieten’] is - zie hieronder de foto op de navolgende bladzijde - vrij nieuw en ermee bedoelt men het kleiduivenschieten voor de handen kruisboog.3 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Schuttersbrief - nummer 96

12 november 2014

Blz. 2219

Airial target archery of, in het Nederlands, kleiduivenschieten voor de handen kruisboog [Bron: Archery Magazine, nummer 1, blz. 50]

Nog veel meer! In de voorgaande alinea’s heb ik een tamelijk willekeurige greep gedaan uit de ‘hoofd’-artikelen en uit de niet in de inhoudsopgave vermelde ‘neven’-artikelen. Daarmee doe ik - besef ik - de overige AM-auteurs te kort. Vandaar nog een tweede greep die vooral betrekking heeft op de overige thema’s en rubrieken die hierboven onder het kopje Voor en door handboogschutters vermeld staan. Thema’s en rubrieken als ‘Wedstrijdverslagen’, ‘Nieuwe producten’, ‘Tips & Tricks’, ‘Workshops’ en zo meer. Rowald Frisli brengt in de rubriek Preview [= ‘Bespreking’] een lovend verslag uit van een test inzake een nieuw merk compound- of katrolboog, speciaal ontworpen voor de vrouwelijke schutter (blz. 14-15); zo ook op blz. 2223, 52 en 58-59 betreffende drie andere merken. In de categorie ‘nieuwe producten’ valt natuurlijk tevens de bespreking van een nieuw type vizieren (blz. 16). Arthur Verschuren geeft zijn impressies weer van de handboogbeurs De ATA-show die hij begin dit jaar te Louisville in Kentucky (VS) bezocht (blz. 26-27). Deze beurs is in zijn soort de grootste ter wereld. En op blz. 51 verstrekt Roel Postma informatie over het te Ureterp (Fr.) gevestigde bedrijf van Wiebe Damstra en diens zwager Marten Zeilinga. Hun handboogwinkel behoort - neem ik althans aan tot de naar de autosnelweg Zaandam (NH) - Duitse grens (Gron.) genoemde winkelketen ‘A7 Handboogsport’, met zo’n 29 vestigingen in Nederland. Aankondigingen van (inmiddels deels verstreken) wedkampen vinden we ook al her en der op de overige pagina’s verspreid, t.w.: de jaarlijkse Urban 3D Challenge [= ‘Stedelijke 3D-Concours’) op het terrein van de Technische Universiteit te Eindhoven (NB) dd. 4 en 5 mei [www.3dchallenge.nl], de eveneens jaarlijkse driedimensionale schietwedstrijd bij 3D-Experience HBS De Ster te Echt (LB) in het weekeinde van 22 en 23 juni [www.hbsdester.com] [voor wie het nog niet wist: HBS = Handboogschutterij] en de 2de BeNeLux-wedstrijd kleiduivenschieten met de boog op zaterdag 10 of zondag 11 augustus te Elshout (NB) [info@all-inn-traditional.nl]. Te Drunen (NB) was in het voormalige Land van Ooit reeds begin april een 3D Challenge [www.3dchallenge.nl]. En verder lezen we over ervaringen, tijdens afgelopen Pasen opgedaan bij het 3D-schieten op Camping de l’Eau Rouge te Stavelot in de Ardennen (B). In de rubriek Wedstrijdverslag (blz. 24-25) vernemen we hoe het toegegaan is bij het 3D-schieten te Harich in het Friese Gaasterland op zondag 11 november 2012. Van Jo Trekels weten we nu: Sabrina Struyf [uit Heusden-Zolder] schiet zich tot Belgisch kampioen bij de Recurve Dames (blz. 36-37). Recurve is een type handboog met tegenkromming (‘recurve’) in de werparmen van de boog. ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Blz. 2220

12 november 2014

Schuttersbrief - nummer 96

Maak je eigen houten boog (blz. 32-35) is een oproep van auteur Lars Kossen in de rubriek Workshops. Zijn bedrijf Selfwood Bows te Warns (Fr.) is onlangs een samenwerkingsverband aangegaan (blz. 50) met het bedrijf Asgaard Archery van Hauke Gipp te Julianadorp (NH). In de rubriek Techniek (blz. 39) doet eerdergenoemde Rowald Frisli uit de doeken, hoe te schieten zonder peep sight, d.i. mijns inziens een hulpmiddel bij het kijken door het vizier van een compoundboog. Mij is onbekend wat de correcte Nederlandse vertaling is voor peep sight. Weet iemand dat misschien? In de rubriek Tools & Equipment [= ‘Gereedschap en Uitrusting’] (blz. 44-45) bespreekt de AMredactie een type messen van een bepaald merk om makkelijk(er) een afgedwaalde pijl uit een boomstam te snijden. In het artikel Arrow [= ‘Pijl’] (blz. 46-47) vraagt Roel Postma zich af, welke invloed de gelijknamige tvserie op de jeugd in Belgié en Nederland wel zal hebben. Ook al van hem eerder (blz. 21) een verslag van het optreden van zijn HBV Fryskewâld [Surhuisterveen (Fr.)] in het tv-programma Schieten na Valentijn bij Omroep Fryslân op 15 februari jl. De laatste kluwen artikelen in de voorjaarseditie van het AM betreft o.m. de redactionele recensie van het door Jan van der Veen geschreven, 163 pagina’s tellende boekwerk Houtkoorts. Zelf een handboog maken (blz. 53). Op dezelfde bladzijde informeert de AM-redactie over een Vast 3D-parcours bij Arnhem, naar een idee van de Dutch Bowhunting Clan (een groep schutters van verschillende Nederlandse handboogverenigingen). Het bewuste terrein is een voor 3D-schieten ingericht bosperceel; aldaar ontvangst met koffie, tussendoor drinken en lunchen; tevens gelegenheid tot barbecueën. Voor het maken van een afspraak kan men e-mailen (sfarber7@gmail.com) of telefoneren (0653 - 88 73 68). In de rubriek Cursus (blz. 54) attendeert de AM-redactie op het bestaan van Cursus instinctief boogschieten bij All Inn Traditional. Het bedrijf All-Inn-traditional te Ossendrecht (NB) heeft zich gespecialiseerd in de traditionele handboog, d.i. in lekentaal de gewone boog zonder ‘frutsels en fratsels’. Van belang bij het hanteren van de gewone boog is, dat men een juiste constante houding (‘instinctief boogschieten’) aanleert. Bij genoemd bedrijf kan men zich daarin bekwamen door het volgen van een twee dagen durende cursus (van 08.30 tot 21.00 uur). Locatie: De Blauwe Pauw in de vorengenoemde Noord-Brabantse plaats. Contactadres: OnzeLieve-Vrouwe ter Duinenlaan 29, 4641 RM Ossendrecht; internetsite: www.all-inn-traditional.nl. Ten slotte: het artikel Boogschieten voor het Goede Doel (blz. 57) van Marika van der Loo maakt duidelijk, dat niet alleen binnen het folkloreschutterswezen of schuttersgildewezen maar ook binnen het sportschutterswezen aan de noodlijdende medemens gedacht wordt. De vereniging ACE-Xclusive4 te Ede (Gld.) is namelijk indertijd op het sympathieke idee gekomen om - onder het motto ‘Schiet Duchenne de wereld uit’ - traditiegetrouw met Hemelsvaartsdag (dit jaar op 9 mei) geld in te zamelen om onderzoek te laten doen naar de ziekte van Duchenne, een aangeboren en erfelijke spierziekte. Zowel beoefenaars van het traditionele boogschieten als het publiek kunnen deelnemen aan de schieting, waarvoor ABC-Taxus5 uit Arnhem (Gld.) vangnetten ter beschikking stelt. De bedoelde activiteiten maken deel uit van het evenement ‘Sporten voor Duchenne’ in het centrum van Ede. Aanmeldingen kunnen geschieden via internet: emceaa@gmail.com, www.edevoorduchenne.nl of www.timbuitenhuis.nl. Zie ook in dat verband de internetsite van de Nederlandse Vereniging van Traditionele Handboogschutters (NVVTH): www.nvvth.nl.

Of je nu een recurve-, compound- of traditionele schutter bent, er is voor ieder wat wils Hier zien we traditionele schutters in actie; type handboog: de fameuze longbow [Bron: Archery Magazine, nummer 1, blz. 57; foto: Marika van der Loo] --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Schuttersbrief - nummer 96

12 november 2014

Blz. 2221

Enkele suggesties Ik denk weleens: men moet tegenwoordig Engels kennen om het Nederlands beter te kunnen begrijpen. Nu ben ik - al zeg ik het zelf - als voormalige boogschutter toch wel enigszins bekend met het haast onvermijdelijke vakjargon dat ook aan de ‘edele’ boogschietkunst eigen is. Maar... hoevelen zijn dat niet? In het AM duizelt het zelfs mij af en toe van het Engels. Enige terughoudendheid in het gebruik van vaktermen, zeker als die in een vreemde taal gesteld zijn, lijkt me ook in een blad als Archery Magazine op haar plaats. Op enige terughoudendheid in het bezigen van een vreemde taal wil ik eveneens aandringen, wanneer het gaat om complete zinnen in een taal als het Fries. AM-redactie, zet dan in zulke onvermijdelijke (?) gevallen op z’n minst de Nederlandse vertaling erbij. Zo leert de lezer ook nog iets van de mooie taal die Fries heet. Ik zou het aantal niet-Friestalige lezers van uw blad niet graag de kost willen geven die moeite hebben met het correct vertalen van de volgende zin (blz. 21): Foar as cupido [lees: Cupido] op Falentynsdei mis sketten hat, litte heit Roel en dochter Sharon Postma sjen hoe’t je sels mei pylk en bôge sjitte kinne.6 Het relatief hoge reclamegehalte van het AM-nummer 1 is niet mis! Dát zit ’m niet (zozeer) in het aantal advertenties: op zich niet storend. Evenmin (zozeer) in het aantal advertorial pages (advertenties in de vorm van een redactionele tekst): op zichzelf staand ook niet irritant. Zelfs niet in het aantal artikelen, waarin de auteur (redacteur) of collega een rechtstreeks commercieel belanghebbende bij de gepubliceerde tekst blijkt. Maar wél door de optelsom van dat alles, gegeven bovendien het feit dat het verschil tussen advertorial pages en ‘gewone’ artikelen soms flinterdun is. Ook hier lijkt mij de nodige terughoudheidheid van redactiewege alleszins op haar plaats. Het verdient - naar mijn bescheiden mening - aanbeveling om in het AM de artikelen van dezelfde aard - zoveel als mogelijk is - bij elkaar te zetten. Anders geformuleerd: ik adviseer om eenzelfde rubriek (bijvoorbeeld het bespreken van nieuwe producten of het aankondigen van wedstrijden) niet her der over het tijdschrift te verspreiden maar de betreffende artikelen bij elkaar te plaatsen. En ook: zorg te dragen voor passende rubrieksnamen. Wanneer de AM-redactie onverhoopt de voorkeur geeft aan een sterk ingekorte inhoudsopgave in plaats van een volledige, laat zij dan ervoor zorgen dat de titels van de artikelen corresponderen met de wél in de index vermelde titels. Zo wordt verwarring voorkómen. In het AM-nummer 1 trof ik gemiddeld ten minste één taalfout per bladzijde aan, de advertenties incluis. Ongetwijfeld zal daarbij ook het vermaledeide zetduiveltje hier en daar de redactie parten hebben gespeeld. Maar méér dan 66 (veelal kleine) taalfouten is zelfs voor het AM per nummer veel en veel te veel. Heeft de redactie van het AM wel een eigen corrector (van vlees en bloed) tot haar beschikking?

Bemoediging en aanmoediging De zojuist door mij gedane suggesties zijn uiteraard als opbouwend bedoeld. Opbouwend, omdat ik mag hopen dat met mijn voorstellen wat gedaan wordt en dat zo het pas van start gegane Archery Magazine nog vele, vele aantrekkelijke nummers gaat beleven. De lay-out (foto’s, tekeningen en de overige opmaak) is waarlijk schitterend. De artikelen zijn vlot en populair geschreven. Ook het inhoudelijk niveau, de omvang van het blad en het aantal redacteurs / medewerkers zijn al van dien aard, dat daarmee een goede basis is gelegd om erop voort te bouwen. Het eerste nummer toont aan, dat het AM uiterlijk en naar inhoud inderdaad een ánder soort tijdschrift is dan we gewend waren in Nederland en België. En dát was en is de intentie van de initiatiefneemster. Mijn complimenten! Overigens is het geen al te grote kunst om de eerstkomende nummers van een nieuw magazine vol te krijgen. Ik spreek inmiddels uit eigen (rijke) ervaring. Het komt aan op wat na (!) de eerste, pakweg vijf à tien nummers gaat verschijnen. En dat brengt mij bij het navolgende. In haar voorwoord Redactie (blz. 3) schrijft de AM-initiatiefneemster ook, dat zij en haar mederedacteurs hulp keihard nodig hebben van de handboogschutters in Nederland en België. Met zo’n 25.000 in beide landen tezamen vormen die boogschutters een aardig potentiele doelgroep waaruit de AM-redactie voor passieve en actieve lezers putten kan. Tegen de passievelingen onder hen die de SB lezen, zou ik willen zeggen: overweegt een abonnement op het AM. Voor de prijs hoeft u het zéér zeker niet te laten: slechts € 22 in het eerste jaar, daarna € 4 meer; zie ook: www.archerymagazine.nl. Aan de actieve SB-lezers vraag ik: steunt met uw artikelen het AM zoals u tot nog toe ook de SB geholpen hebt. Zo varen we allen er wel bij... Ad multos annos! Dat is Latijn voor: ‘En nog vele jaren (jaargangen)!’ Alfred Disch, Maastricht, april 2013

Eindnoten 1

Zo bestaat immers al sinds jaren het tijdschrift Handboogsport van de Nederlandse Handboogbond (NHB); zie SB 56, blz. 1005. Het tijdschrift Charc, ook te verkrijgen op cd, wordt uitgegeven door Ëditions Crépin Leblond te 62000 Chaumont, Frankrijk. 3 Niet te verwarren met: clay pigeon shooting = kleiduivenschieten voor geweerschutters; zie o.m. SB 71, blz. 1343 (met foto’s). 4 ACE-Xclusive = Archery Club Ede - Xclusive = ‘Handboogclub Ede - Exclusief’. Website van de ACE: www.ace-xclusive.nl. 5 ABC-Taxus = Arnhemse Boogschietclub Taxus; taxus verwijst naar het hout van een (hand)boog. Website: www.abctaxus.nl. 6 Zie en vergelijk Schuttersdictionairetje. Fries-Nederlands en Nederlands-Fries (1), in: SB 70, Maastricht, 31.7.2007, blz. 1316. 2

-----------

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Blz. 2222

12 november 2014

Schuttersbrief - nummer 96

VERSCHIJNING VAN DE SCHUTTERSBRIEF (50) Vervolg op SB 95, blz. 2148

-----Beste Alfred,

Maastricht, 23 oktober 2011

Het artikel [over het schutterijwezen te Eijsden] heb ik met veel interesse gelezen. Het biedt een mooi overzicht over wat bekend is i.v.m. schutterij in Eijsden! [Fragment uit SB 95, blz. 2135] Met vriendelijke groet, Hans van Hall Dhr. Dr. Hans van Hall, archivaris te Maastricht, in oktober 2011 gepromoveerd op het onderwerp ‘Eijsden, een vrijheid met Luikse stadsrechten’ -----Beste Alfred,

Maastricht, 31 oktober 2011

Mijn complimenten voor jouw bijdrage over de schutterij van Eijsden. [Uit SB 95, blz. 2137]. Met vriendelijke groeten, Frans Roebroeks, RHCL Dhr. Frans Roebroeks, archivaris te Maastricht -----Geachte Alfred Disch,

Leende (NB), woensdag 1 mei 2013

Ik wil u eerst complimenteren met de degelijkheid waarmee u uw studie verricht. Dat spreekt me erg aan. [Fragment uit e-mail; zie hierboven blz. 2161]. Met vriendelijke groet, Max Farjon Dhr. Ing. Max Farjon, auteur van het boek ‘Het [Schutters]gilde St.-Jan Baptista & Leenderstrijp. 350 jaar historie en gebruiken’ (1995) -----Geachte SB-redeactie, Venlo (LB), woensdag 1 mei 2013 Gelieve mij te verwijderen van uw maillijst. Ik heb altijd met veel plezier de Schuttersbrief gelezen. Omdat ik niet meer actief ben in het schutters- en gildewezen, kunt u mij van uw maillijst schrappen. Groetjes, Bert Kok Dhr. H.W. (Bert) Kok, oud-voorzitter van de Akkermansgilde te Venlo -----Liebe niederländischen Schützenbrüder und Schwestern, Kiel, Schleswig-Holstein (D), Mittwoch 1. Mai 2013 lieber Alfred, Abbestellen werde ich diesen niederländischen Schützenbrief mit Sicherheit nicht, wie erstens steckt viele liebevolle Detailarbeit darin, zum anderen bleibe ich neugierig und wissensdurstig, was die Niederländer so machen, auch wenn ich nur die Hälfte verstehe, weil Eure Sprache so kompliziert ist. [IN VERTALING: Beste Schuttersbroeders en -zusters in Nederland, Beste Alfred, Opzeggen zal ik deze Nederlandse Schuttersbrief beslist niet, ten eerste omdat veel werk met liefde en met gevoel voor details erin gestoken wordt, en verder omdat ik nieuwsgierig ben en graag wil weten wat de Nederlanders zoal doen, ook al begrijp ik slechts de helft doordat jullie taal zo ingewikkeld is] Wulff Detlev, Gildenforscher / schutterijvorser -----Beste Alfred, Beek (LB), donderdag 2 mei 2013 Jouw overzicht over de schuttersgezelschappen van westelijk Noord-Brabant is imponerend! Chapeau! [Fragment uit e-mail; zie hierboven blz. 2162]. Groet, Jo Dhr. J.H.A.L. (Jo) Pluymakers, schutterijvorser -----Alfred, Oudenbosch (NB), donderdag 2 mei 2013 Een geweldig onderzoek heb je verricht en ik kijk het met plezier door. [Fragment uit e-mail; zie hierboven blz. 2162]. Met vriendelijke gildegroet, Frie Wagemakers Dhr. G.J.C. (Frie) Wagemakers, schatbewaarder van de Gilde St.-Sebastiaan te Oudenbosch ----------------

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief - nummer 96

12 november 2014

Blz. 2223

COLOFON De Schuttersbrief (SB) verschijnt sinds 19 juni 2004 en is een uitgave van de SB-stichting. U mag - om o.a. auteursrechtelijke redenen - uitsluitend voor eigen persoonlijk gebruik de SB uitprinten, dus niet (!) - geheel of gedeeltelijk - ten behoeve van anderen. Oude SB-nummers kunt U op www.schuttersbrief.nl raadplegen en desgewenst voor eigen gebruik downloaden. De SB wordt gratis verstrekt: zie de verzendlijst op pagina 1542 van SB-nummer 76. Wilt U ook GRATIS en RECHTSTREEKS de SB ontvangen? Laat dit dan m.v.v. Uw volledige naam, Uw woonadres en Uw telefoonnummer weten via www.schuttersbrief.nl. De Schuttersbrief heeft een doorlopende paginering. Veelgebruikte afkortingen worden verklaard op pagina 1543 van SB 76. Digitale en schriftelijke post ter publicatie in de Schuttersbrief wordt naar onderwerp gerubriceerd en vervolgens in logische volgorde opgenomen in de betreffende SB-rubriek. Wilt U óók uw eigen berichten opgenomen zien in de SB, gelieve dan per brief of per e-mail steeds slechts één onderwerp te behandelen. Dat vergemakkelijkt aanzienlijk de rubricering van de correspondentie in de SB. In principe worden alle ingekomen brieven en e-mails geplaatst, ook indien ze van dezelfde persoon en van dezelfde datum zijn. Bovendien wordt voor elk nieuw aangedragen onderwerp een nieuwe rubriek geopend. De SB telt thans zo’n 300 rubrieken; die van u kan (kunnen) er dus ook nog bij! Voor een tussentijds overzicht van de rubrieken zie SB 76, blz. 1507-1540. Daar de door de SB-stichting te maken kosten vooralsnog voornamelijk worden betaald uit particuliere middelen, verzoeken wij u om een vrijwillige bijdrage o.v.v. ‘Donatie’ te storten op de in het onderstaande kadertje vermelde (voorlopige) bankrekening. Voor Uw zéér gewaardeerde gift, hoe gering ook, zeggen wij u bij voorbaat hartelijk dank!

REDACTIEADRES Bezoek- en postadres SB-stichting / SB-redactie: Franciscus Romanusweg 6-B, 6221 AE Maastricht Telefoon met voicemail: (00.31) (0)43 - 325 76 62 Skype-adres: Alfred.Disch E-mail: alfred.disch@gmail.com Websites: www.sb-stichting.nl (bestuur) en www.schuttersbrief.nl (SB) Voorlopige bankrekening binnenland: NL86SNSBO85882 298; t.n.v. Alfred Disch, 6221 AE Maastricht 6-B. Voorlopige bankrekening buitenland: IBAN-code: NL86SNSBO85882 298; BIC-code: SNSBNL2A ten name van / auf den Namen von / au nom de / in the name of: Alfred Disch, NL-6221 AE Maastricht 6-B.

Redactieleden Alfred Disch: hoofdredacteur; e-mail: alfred.disch@gmail.com Ans Moors: redactrice voor het Italiaanse taalgebied (Italië, San Marino, Vaticaan) Reinhard Wind: redacteur Muziek; e-mail: reinhardwind@gmail.com Thimo Zegers: redacteur Documentatie, Exercities en Zware Buks; e-mail: thimo.zegers@gmail.com Willem van Uden en Ab Reuling: redacteur-webmaster resp. plaatsvervangend redacteur-webmaster Naast enkele gekwalificeerde zetels zijn er nog vacante redacteurschappen voor diverse EGS-landen en -taalgebieden plus voor de schietdisciplines Kruisboog en Geweer / Pistool. U kunt zich daarvoor aanmelden bij een van de redacteurs

ICT’er: Hans van de Worp; e-mail: sjutter@hotmail.com Zakelijk adviseur: Jelger Visser; e-mail: jelger.visser@gmail.com -----------

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Blz. 2224

12 november 2014

Schuttersbrief - nummer 96