MASSIEF
1
INHOUDSO
Column Interview Warmbeton Jan Wils, de stijl en verder Twee Werelden Cairns, Andy Goldsworthy Bronnen
COLUMN 2
OPGAVE
Pagina 3 Pagina 4-5 Pagina 6-7 Pagina 14-15 Pagina 18-19 Pagina 26-27 Pagina 27-28 Ken je het gevoel? Je komt op notabene een zaterdag ochtend aan op school en hebt een nieuw vak, documenteren. Saaier kan het haast niet worden. Artikelen schrijven, onderzoeken doen, bronvermelding al deze dingen meer. Kan niet wat worden.
gebracht, helemaal mijn ding! En als er dan een keer een saai onderwerp aan bod moest komen, een aantal dode architecten in rap tempo bijvoorbeeld, werd dit goedgemaakt met zoetigheid. Zo houdt je de studenten er wel bij, chapeau!
Zit je dan, met een flinke dosis tegenzin op je zaterdagochtend in Arnhem. Blijkt er een heel blije lerares voor de klas te staan, eentje die er echt zin in heeft, in ieder geval nog één iemand op de zaterdag.
Zelfs (alweer) te laat ingeleverde artikelen en te laat gegeven presentaties kunnen worden afgekocht door te trakteren op zoetigheid. Het begint haast tegen omkoping aan te schurken.
Na een tijdje begin je zelfs zin te krijgen in de lessen op de zaterdag. Een docent die net iets te vrolijk, ontzettend gemotiveerd les staat te geven. Leuke lesstof in een rap tempo
3
Met enorm veel enthousiasme les krijgen op je “vrije” zaterdag, ik kende het nog niet! Doe mij dat maar vaker hoor! Robert-Jan
INTERVIEW
Wanneer wist je dat je architect wilde worden? Tijdens de middelbare schooltijd besefte ik mij wat ik graag doe, namelijk het helpen van mensen en het verwezenlijken van dromen van ander mensen. Om deze wens in vervulling te laten gaan, ben ik vier jaar geleden (2012) begonnen met de opleiding bouwkunde aan het Windesheim in Zwolle. Door de vak keuzes die ik gemaakt heb, raakte ik geĂŻnteresseerd in Architectuur. Na in 2016 afgestuurd te zijn, ben ik in september 2016 begonnen aan de Academie van Bouwkunst in Arnhem, om mijn dromen verder na te jagen. Wat kun je vertellen over jouw handschrift? Bij het stellen van deze vraag, vraag ik mezelf af of ik wel een handschrift heb? Het antwoordt op deze vraag hoop ik te vinden gedurende
de opleiding op de academie. Wel kan ik mijn manier van werken beschrijven. Ik probeer elke opdracht op een andere manier te benaderen. Hierbij ben ik op constant zoek naar een ontwerp die aansluit bij de huidige behoeften en passend is binnen de eigentijdse architectuur. Hoe overtuig je je opdrachtgever/docent van de kracht van je ontwerp? In eerste instantie laat ik altijd een concept zien. In deze conceptanalyse laat ik zien hoe ik tot mijn ontwerp gekomen ben en wat de uitgangspunten zijn. Dit probeer ik op een zo helder mogelijke manier weer te geven. Een goed voorbeeld zijn de schema’s die gemaakt worden door bureau BIG. Deze laten op een duidelijke, en voor iedereen begrijpelijk manier, zien hoe het ontwerp tot stand is gekomen.
4
W
Wat is voor jou de belangrijkste opgave binnen de architectuur op dit moment en voor de toekomst? Duurzaamheid vind ik een erg interessant thema op dit moment. Wij zijn op dit moment bezig om de aarde stukje bij beetje minder af te leveren aan onze volgende generatie. Ik zie het als mijn doel om mij in dit proces te mengen en architectuur te maken dat bijdraagt aan een schonere en betere leefomgeving. Ook het herbestemmen van bestaande gebouwen draagt hier aan bij. Tevens pakken we hiermee de leegstand aan en levert het ook nog eens hele gave gebouwen op.
5
Bij welk bureau zou je het liefst aan de slag gaan met je diploma op zak? Mij lijkt het gaaf om een keer binnen te mogen kijken bij BIG. De manier waarop zij werken spreekt mij erg aan en lijkt me erg leerzaam. Daarnaast vindt ik het binnen een bureau belangrijk dat ze vrijdenkend zijn en telkens op zoek zijn naar nieuwe uitdagingen. Wat zou jij nog willen leren op zowel de academie als in het bedrijfsleven? Ik wil mezelf ontwikkelen op het gebied van presentabel maken van producten. Op het bureau kom ik daar op dit moment niet mee in aanmerking, maar op de academie kan ik mezelf daar wel in verbeteren. Ook wil ik een concept consequent door kunnen werken. Vaak valt er namelijk meer uit een project te halen dan je in eerste instantie dacht.
WARMBET
Waarom wordt warmbeton nauwelijks toegepast in Nederland? In dit artikel wordt onderzocht hoe het komt dat warmbeton nog niet breed wordt toegepast in de Nederlandse bouwwereld. Warmbeton is een variant op traditioneel beton die naast een is scheidende functie ook nog een isolerendeen constructieve functie heeft. Warmbeton heeft een duurdere aanschafwaarde, maar de “total cost of ownership� zouden hetzelfde zijn. Warmbeton is een ontwikkeling van de Universiteit Eindhoven samen met een aantal producenten, onderzoekers en architecten. De ontwikkelingsperiode van warmbeton is nu grotendeels voorbij, het eerste gebouw in de praktijk wordt op dit moment gerealiseerd.
Tijdens de vakbeurs Gevel 2015 werd het concept warmbeton in Nederland gepresenteerd. Warmbeton is een geheel nieuw concept voor monoliete gevels, gebaseerd op ultra licht beton dat thermische isolatiecapiciteiten combineert met draagvermogen, bestandheid en duurzaamheid. Dat resulteert in een monoliete gevel; geen sandwichconstructies, geen koudebruggen, wel kozijnloze beglazing. Zo ontstaan nieuwe architectonische mogelijkheden en tegelijkertijd kwaliteit en comfort voor de gebruiker. (www. cementenbeton.nl)
6
TON
In het bovenstaande citaat staan zoveel positieve punten opgenoemd dat het lijkt alsof er alleen maar voordelen zijn aan warmbeton, als er zoveel voordelen zijn waarom wordt warmbeton dan nauwelijks toegepast in Nederland? Aan de hand van een aantal deelvragen zal er een passend antwoord worden geformuleerd. Ten eerste: Wat is warmbeton? hoe wordt het geproduceerd en toegepast? Ten tweede: Zijn er technische, estetische en financiĂŤle verschillen tussen warmbeton en traditioneel beton? Ten derde: Zijn er problemen die een doorbraak van warmbeton in Nederland tegenhouden?
7
Om tot een antwoord te komen op deze vraag wordt er een uitgebreid literatuuronderzoek gedaan. Dit onderzoek wordt gebaseerd op verschillende artikelen die onder andere zijn gepubliceerd door het Cement&BetonCentrum en TU/e, naast deze bronnen is er ook gekeken naar gerealiseerde projecten, deze bevinden zich in Duitsland en Oostenrijk. Een uitgebreide bronnenlijst is te vinden aan het eind van dit artikel.
Wat is Warmbeton? Warmbeton is een isolerende betonsoort, deze betonsoort op gebaseerd op ultra-lichtbeton. Ultra-lichtbeton wordt geproduceerd door zand en grind uit traditioneel beton te vervangen door geëxpandeerd glas. Door toevoeging van dit geëxpandeerd glas, vervaardigd uit recyclingglas, bestaat twee derde van het betonvolume uit lucht dat opgesloten is in kleine luchtbelletjes. Door toevoeging van zoveel stilstaande lucht in beton verkrijgt dit beton een isolerende werking. Een wand, gefabriceerd uit enkel warmtebeton, van vijftig centimeter dik heeft een Rc-waarde van 3,5m2K/W. De toevoeging van geëxpandeerd glas aan het beton zorgt ook voor een beton dat een zeer licht gewicht heeft. Dit beton is zo licht dat het drijft op water terwijl het isoleert en geen water doorlaat. Doordat warmbeton zowel drijvend als dragend is kan het worden toegepast op verschillende manieren, zo kunnen er dragende monoliete structuren gemaakt worden, maar
ook drijvende, zelfdragende gebouwen behoren tot de mogelijkheden. Warmbeton heeft een aantal voordelen ten opzichte van traditioneel beton. Doordat de gehele betonconstructie een isolerend vermogen heeft behoren koudebruggen tot verleden tijd. Daarnaast is het mogelijk om kozijnloos te beglazen, het glas kan rechtstreeks in het beton worden geplaatst. Aansluitingen tussen verschillende materialen zijn niet meer nodig, en lastige aansluitdetails zijn daarmee verleden tijd. Doordat warmbeton een monolithische opbouw heeft zijn spouwconstructie ‘s overbodig, hierdoor wordt de bouwtijd teruggedrongen en het aantal handelingen omlaag gebracht. Warmbeton is in het buitenland verschillende malen toegepast, een voorbeeld hiervan in Villa H36 in Stuttgart, Duitsland door Matthias Bauer Associaties. Dit gebouw heeft ook de concrete in architecture award gewonnen in 2014. Bij deze particuliere woning in Duitsland is het
8
volledige gebouw opgetrokken uit warmbeton. Door toepassing van warmbeton is het mogelijk om de het gehele huis op te trekken uit twee basismaterialen, glas en beton. Het in dit project toegepaste warmbeton kan gezien worden als een vroege, minder geavanceerde toepassing van het warmbeton wat in Nederland is ontwikkeld.
Zijn er technische, estetische en financiĂŤle verschillen tussen warmbeton en traditioneel beton? Er zijn absoluut verschillen tussen de twee betonsoorten. Traditioneel beton wordt gemaakt door water, zand en grind samen te binden doormiddel van cement. Dit mengsel zorgt voor een constructiemateriaal dat een zeer hoge druksterkte kan verdragen. Warmbeton wordt op eenzelfde manier gemaakt. Water, cement en geĂŤxpandeerde glaskorrels worden gemengd. Dit zorgt ook voor een constructiemateriaal wat een zeer hoge druksterkte kan verdragen. Dit materiaal is veel lichter dan het traditionele beton. Het gewicht van warmbeton is ongeveer 800kg/m3, traditioneel beton weegt 2400kg/m3. De trek en druksterkte van warmbeton is kleiner dan die van traditioneel beton, het maken van vloerconstructie ‘s vergt daarom veel extra wapening en is lastig te realiseren.
9
De druksterkte die kan worden opgevangen door warmbeton is voldoende om vloer dragende elementen te maken, hiervoor is een wand nodig met een dikte van vijftig centimeter. Het is mogelijk kleine gebouwen te construeren uit enkel warmbeton, hierbij moet men denken aan gebouwen tot en met vier bouwlagen. Bij een constructie van traditioneel beton is het mogelijk grotere en hogere gebouwen te maken met minder dikke wanden. Bij een traditionele zal wel een verder isolerende constructie gemaakt moeten worden, deze is bij warmbeton niet nodig.
traditioneel beton. Dit is te verklaren doordat de toepassing van warmbeton een aantal andere bezuinigingen met zich mee brengt, zowel in realisatiefase als onderhoudsfase. Tijdens de realisatiefase kan er bezuinigd worden op de aanschaf van “extra” materialen zoals onder andere: isolatie, buitenspouwblad/ binnenspouwblad, kozijnen. Ook in de onderhoudsfase zorgt een opbouw met warmbeton voor een aantal kostenbesparingen. Door de simpele opbouw zonder verdere aansluitingen is onderhoudt nauwelijks nodig en indien nodig zeer snel uit te voeren.
Ook op financieel vlak zijn er verschillen tussen traditioneel beton en warmbeton. Hoewel er geen duidelijke informatie te vinden is wat de exacte kosten zijn van warmbeton per m3 wordt er wel gezegd dat de kosten per kuub vele malen hoger zijn dan de kosten van traditioneel beton.
Daarnaast wordt warmtebeton voor een groot gedeelte gefabriceerd uit gerecyclede grondstoffen. Het glas dat gebruikt wordt voor het maken van de geëxpandeerde glaskorrels wordt vervaardigd uit gerecycled glas. Daarnaast kan het warmtebeton volledig gerecycled worden, het dient in dat geval als grondstof voor nieuw beton. Traditioneel beton kan ook voor een gedeelte gemaakt worden uit gerecycled materiaal, in dat geval
De zogenaamde “total cost of ownership’ van warmbeton is vrijwel gelijk aan de kosten van
10
wordt er betongranulaat toegevoegd aan het betonmengsel, op dezelfde manier kan dit beton ook als grondstof dienen voor nieuwe betonsoorten.
Zijn er problemen die een doorbraak van warmtebeton in Nederland tegenhouden? Tot een doorbraak van warmbeton in Nederland is het nog niet echt gekomen. Hiervoor is een aantal redenen. Ten eerste is er veel tijd en moeite in de ontwikkeling van Warmtebeton gestoken. Hierin was de TU/e een van de kartrekkers, zij hebben samen een team van architecten, producenten en architecten onderzoek gedaan naar de productie van warmbeton. Hierin waren de voornaamste problemen ervoor te zorgen dat het beton goed te verdichten is, door het lage eigen gewicht was het lastig het warmbeton te verdichten. Ook de hoge temperatuur tijdens het drogen van de betonelementen waren een aandachtspunt tijdens de ontwikkeling. Tijdens het ontwikkelproces is het voorgekomen dat tijdens het ontkisten van het beton kokend water uit het beton spoot. Dit probleem is inmiddels ook opgelost.
11
Nadat deze verschillende problemen zijn opgelost is er door de TU/e een proefopstelling ontworpen en geproduceerd. Bij het storten van de eerste proefopstelling bleek dat de verwerkbaarheid van het beton niet voldoende was. Het beton was moeilijk te verdichten wat zorgde voor een zeer ruw, onregelmatig oppervlak.
architectenbureau dat zich veel bezighoudt met nieuwe ontwikkelingen, als onderdeel hiervan was dit bureau ook betrokken bij het onderzoek naar warmbeton. Het onderzoek hiernaar, en de opgedane ervaring met warmbeton waren een belangrijke drijfveer voor het gunnen van de opdracht aan Bรถhtlingk.
Nadat deze problemen ook zijn opgelost is er een paviljoen ontworpen en gemaakt. Dit paviljoen is gebruikt als onderzoeksmiddel naar de toepasbaarheid van warmbeton. Dit experiment is succesvol afgerond. Op dit moment wordt het eerste warm betonnen gebouw in Nederland gerealiseerd. Dit is het living lab van de ENCI-betonfabrieken in de Botlek. In dit ontwerp, gemaakt door Bรถhtlingk architectuur, zal voor de eerste keer in Nederland warmbeton worden toegepast in een ontwerp wat niet alleen bedoeld is voor onderzoeksdoeleinde. De Ontwerper van de uitbereiding, Bรถhtlingk architectuur, is een
12
Waarom wordt warmbeton in Nederland nauwelijks toegepast? Warmbeton lijkt de ideale betonsoort, het lost het koudebrug probleem op, er is nauwelijks onderhoud nodig en het is in theorie even duur als traditioneel beton. Je zou verwachten dat het ondertussen op grote schaal toegepast zou worden, dit is niet het geval. Verschillende uitdagingen tijdens de ontwikkeling van het warmtebeton, zoals problemen met de verdichting en de zeer hoge tempratuur tijdens het drogen heeft het proces vertraagd. Daarnaast is er zeer uitgebreid onderzoek gedaan naar de toepassing van warmbeton, ook dit vergt veel tijd. Ondertussen wordt het eerste project met warmbeton gerealiseerd in Nederland. Warmbeton kan op dit moment dus worden toegepast. Zou dit betekenen dat warmbeton nu volledig gaat doorbreken in Nederland?
13
JAN WILS, DE VERDER Herman va
Herman van Bergijk is een Nederlandse architectuurhistoricus, die naast het lesgeven aan de TU Delft, zich bezighoudt met het publiceren van architectuurboeken over verschillende, voornamelijk Nederlandse architecten. Nadat hij promoveerde op het werk van W.M. Dudok heeft hij zich voornamelijk toegelegd op het publiceren van Nederlandse modernisten. Jan Wils, een belangrijk architect in de Nederlandse architectuurgeschiedenis, voor velen geen onbekende, maar als er gevraagd wordt projecten van hem te noemen blijft het stil. Een belangrijk, maar onbekend architect in de Nederlandse geschiedenis, dat was Jan Wils.
gemaakt worden beschreven. Als aanvulling op deze projecten wordt de levenswandel van Jan Wils beschreven. In het boek wordt veelvuldig teruggegrepen op delen van eerder gepubliceerde boeken. De bronvermelding van deze boeken is zeer uitgebreid. Deze zijn daarna letterlijk overgenomen in het boek. Veel van deze teksten zijn niet in het Nederlands of Engels geschreven, hierdoor wordt het boek moeilijk leesbaar voor mij. De geciteerde bronnen voegen zeker extra informatie toe, als deze leesbaar is.
Als aanvulling op de lange, informatieve teksten zijn veel verschillende afbeeldingen toegevoegd, deze bestaan voornamelijk uit In het boek “Jan Wils de stijl en verder” bouwtekeningen en foto’s van gerealiseerde wordt op zeer uitgebreide wijze de loopbaan projecten van Jan Wils. Het toevoegen van van Jan Wils beschreven. Verschillende pro- deze verschillende tekeningen zorgt voor jecten die Jan Wils door de jaren heen heeft een duidelijk overzicht over de verschillende
14
STIJL EN
an Bergeijk
werken van Jan Wils. Daarnaast ondersteunen de beelden de geschreven tekst zeer goed, waardoor het gehele beeld van het oeuvre van Jan Wils hierdoor duidelijker wordt. In het boek is ook een duidelijk oeuvre overzicht toegevoegd. In dit overzicht wordt op chronologische volgorde een duidelijk overzicht gegeven van de vele projecten die door Jan Wils zijn ontworpen. Daarnaast zijn er bij de verschillende projecten korte beschrijvingen toegevoegd. Dit zorgt voor een zeer duidelijk overzicht van de zeer uitgebreide loopbaan van Jan Wils. De toegevoegde teksten die zijn geschreven door Jan Wils zelf zijn een welkome toevoeging die een duidelijk inkijk geven in de manier waarop Jan Wils aankeek tegen de architectuur.
15
Het boek “Jan Wils de stijl en verder” wordt een zeer uitgebreide beschrijving gegeven over de levenswijze van Jan Wils. Naast een zeer uitgebreide beschrijving van zijn levenswijze en kijk op architectuur is een uitgebreid oeuvre overzicht toegevoegd. Dit gecombineerd zorgt voor een zeer compleet overzicht van de carrière van Jan Wils.
INNOVA
16
ATION CENTRE UC Alejandro Aravena
17
TWEE
18
WERELDEN
19
“ In de Betouwstraat” De locatie waarop dit nieuwe gebouw gecreëerd bevindt zich in de binnenstad van Nijmegen. In een bouwblok tussen de “in de Betouwstraat” en de “Eerste walstraat” bevindt zich een leeg plot. Deze plot is echter niet altijd leeg geweest, voor de tweede wereldoorlog werd het kavel opgevuld met de linkerzijde van de oorspronkelijke twee onder één kapwoning. Het linker gedeelte van deze woning is echter tijdens een bombardement geraakt en ernstig
beschadigd geraakt. Na het bombardement is het gebouw gestut en bewaard gebleven met als oorspronkelijke idee om het gebouw te restaureren, hier is echter niks van gekomen. Omdat het gebouw nooit hersteld is werd het daarna gesloopt.
Wie tegenwoordig door de “in de Betouwstraat” loopt in Nijmegen zal het opvallen dat het vroegere gat in de straatwand gedicht is. Als nieuwe toevoeging aan de klassieke straatwand is een modern volume toegevoegd. Dit volume voegt zich dienend in de bestaande straatwand en maakt deze af, het zorgt voor een duidelijke doorgaande wand. Het meest opvallend in deze gevel is de zwevende deur die het hoogteverschil met de achterliggende straat laat zien. Voor de rest is de gevel weinig opvallend, het is een groot dicht volume met weinig plasticiteit. Dit staat in schril contrast met de gevel van het volume aan de andere kant, de eerste walstraat. Deze gevel lijkt in weinig op de
gevel aan de “in de Betouwstraat” de gevel is aan deze kant grillig van aard, het is een schuin aflopend vlak welke de gevels van de buren als grens gebruikt. Door dit grillige vlak steken verschillende blokken met grote glazen puien, deze blokken lijken door een schil heen gebroken te zijn en zich te openen naar de buitenwereld. Naast deze grote, om aandacht schreeuwende blokken, bevindt zich een kleine gesloten deur die niet opvalt in het straatbeeld. Deze deur is de toegang tot het studentenhotel wat zich achter deze spectaculaire gevel schuilhoudt. Het gebouw is in zijn voorkomen een weerspiegeling van de twee zijden van de kavel, de formele “in de Betouwstraat” en de grillige eerste Walstraat.
20
Door de sloop van de woning ontstaat een plot tussen de bestaande woningen in de binnenstad van Nijmegen. De locatie is altijd beschikbaar geweest voor ontwikkeling, maar er is gedurende lange tijd geen ontwikkeling geweest op deze locatie. De geschiedenis van deze locatie gaat echter veel verder terug in de Nijmeegse geschiedenis. De Eerste walstraat bevond zich
Het nieuwe ontwerp van het studentenhotel voor de locatie aan de “in de Betouwstraat” heeft duidelijk twee kanten. Het ontwerp laat zich aan de kant van de “in de Betouwstraat” het beste beschrijven als een streng gebouw wat zich strak voegt in de bestaande rooilijn van de straat. Het gebouw voegt zich niet alleen in de rooilijn, maar het gebouw volgt ook de bestande gevelindeling. Het heeft een duidelijke plint met daarboven een afwijkende gevelindeling met grote raamopeningen net zoals de belendende gebouwen, achterdeze grote raamopeningen bevinden zich de verschillende hotelkamers.
21
altijd direct achter de eerste wal van Nijmegen, de eerste linie in het verdedigingsnetwerk van de stad. Nadat deze verdedigingswerken niet meer benodigd waren, en Nijmegen van hogerhand toestemming kreeg om uit te bereiden is de oorspronkelijke muur gesloopt en zijn er woningen op deze plek teruggekomen. De erfenis van deze muur is nog terug te vinden in het hoogteverschil tussen de twee straten en het stratenpatroon.
Deze zijde van het gebouw straat in schril contrast met de andere zijde van het gebouw, de kant van de Eerste walstraat. Aan deze kant wordt de gevelindeling gemaakt door de verschillende hotelkamers die zich door het bestaande volume breken, ze zoeken hierbij aansluiting bij de gevels aan de Eerste walstraat welke zich ook ontdaan hebben van de strengheid van de Eerste Walstraat.
GSEducationalVersion
De opgave bestond uit het ontwikkelen van een studentenhotel, een verblijfplaats voor voornamelijk buitenlandse studenten die een langere tijd in Nijmegen blijven studeren. Het programma bestaat onder andere uit 10 studio’s, gemeenschappelijke ruimte en een fietsenstalling. Het gevraagde programma was groter dan de beschikbare ruimte op de locatie, als bouwgrenzen van de locatie moesten de omliggende gebouwen als leidraad dienen. Aan de ontwerper van het gebouw was de opgave om hierop te reageren.
Als concept voor het studentenhotel is gekozen voor “scheiden”. Deze scheiding komt voort uit de scheiding die precies loopt over de kavel. Het is een scheiding tussen twee werelden. De ene kant van de kavel bestaat uit de “in de Betouwstraat” een formele, nette en goed onderhouden straat. Deze straat is opgebouwd uit verschillende woningen welke naadloos op elkaar aansluiten, ze maken een doorgaande wand. Deze wand zorgt samen met het brede, goed onderhouden straatprofiel voor een formele sfeer. Deze sfeer is het tegenovergestelde van de sfeer aan de “eerste Walstraat”. De “eerste Walstraat” bestaat voornamelijk uit de achterkant van de woningen aan de “in de Betouwstraat” aangevuld door een aantal zijgevels van andere gebouwen.
22
Aan de achterzijde van de gebouwen zijn verschillende uitbouwen gemaakt met allemaal verschillende vormen, steensoorten en kleurschakeringen. Een aantal van deze gebouwen is beklad met graffiti. Al deze elementen samen zorgen voor een rommelige, informele sfeer. Deze sfeer is een andere dan die van de “in de Betouwstraat”, vandaar het Concept scheiden. Deze twee sferen hebben niks met elkaar te maken maar zijn op dit moment wel met elkaar verbonden. Om deze grens duidelijk te maken is ervoor gekozen om deze twee te scheiden.
23
Het plot wordt ingevuld door een volledig betonnen volume. Het volume wordt gemaakt door de grenzen van de woningen naast de locatie. Deze gebouwen worden als het ware gebruikt als bekisting voor een gestort betonnen volume, in dit volume worden de hotelkamers gemaakt. Aan de zijde van de “in de Betouwstraat” worden deze kamers uit het volume gespaard, de kamers voegen zich in de bestaande rooilijn, het zijn kamers die zich bescheiden opstellen achter de bestaande rooilijn. Er is voor gekozen om op de begane grond geen studio’s te maken aan de “in de Betouwstraat” zijde. , dit komt voort uit het gegeven dat de woningen in de omgeving op deze verdieping een afwijkende functie hebben dan de verdiepingen daarboven. Op de eerste verdieping is aan deze zijde alleen één deur gecreëerd, een zwevende deur. Deze deur is
hier gecreĂŤerd om het hoogteverschil tussen de twee zijde van de kavel te benadrukken. Op de begane grond aan de eerste Walstraat zijde is wel een appartement gecreĂŤerd, de plaatsing hiervan wordt gerechtvaardigd door het wonen op maaiveld aan deze zijde van het gebouw.
Om ruimte te creĂŤren op de beperkte kavel is ervoor gekozen om een gedeelte van de benodigde functies in de grond te plaatsen. Door de fietsenstalling en de was voorziening ondergronds te situeren is er ruimte gemaakt om op de begane grond een grote, gemeenschappelijke ruimte te maken. Deze ruimte is bedoeld als ruimte waarin de verschillende studenten elkaar kunnen ontmoeten en ervaringen uit kunnen wisselen. Deze ruimte is dan ook de centrale spil in het ontwerp, de gehele ontsluiting van het gebouw gebeurd doormiddel van dit sociale hart.
24
C4
Locatie: In de Betouwstraat Nijmegen Ontwerper: Robert-Jan Altink Opdrachtgeven: Artez Arnhem Jaar: 2017 Tekst & Afbeeldingen: Robert-Jan Altink Contact: GJaltink@gmail.com Datum Uitgave: 1-06-2017
C4
C4
C4
C4
C4
C4
C4
C4
C4
C4
C4
25
Aan de andere kant van de kavel ontstaat een grilliger blok. Het hoogteverschil tussen de hoofdgebouwen en de bijgebouwen van de belendende gebouwen veroorzaakt een steil aflopend volume. In dit volume zijn de verschillende hotelkamers gemaakt door blokken toe te voegen met daarin de verschillende studio’s. Doordat deze verschillende blokken toe te voegen aan de ontstane gevel ontstaat een zeer afwisselend gevelbeeld dat aansluiting zoekt bij het wisselende gevelbeeld aan de “eerste Walstraat”. Aan deze zijde van het studentenhotel bevindt zich ook de hoofdingang. Deze hoofdingang is niet vormgegeven als een groot uitnodigend gebaar maar als een enkele haast weggestopte deur. Het niet articuleren van de entree draagt bij aan de functie van het gebouw als grens.
CAIRNS Andy Goldsworthy
Het werk “Three Cairns” is opgebouwd uit 3 permanente cairns, 3 tijdelijke cairns, geplaatst nabij de permanente cairns, en 3 exposities. Cairns zijn traditionele Schotse “wegwijzers”, ze worden gebruikt om een bepaalde route te markeren. De cairns die Andy Goldsworthy heeft gemaakt, staan symbool voor de reis die hij als kunstenaar door Amerika heeft gemaakt. De eerste Cairn is geplaatst aan de Oostkust van Amerika in het Neuberger Museum of Art. Ook heeft hij hier een tijdelijke cairn geplaats. Deze tijdelijke cairn is opgeslokt door het water en deze bestaat dan ook niet meer. De tweede cairn is geplaatst aan de Westkust in het Museum of Contemporary Art in San Diego, hierbij heeft hij ook een tijdelijk werk gemaakt die eveneens is opgeslokt door het water. De cairn in Midden-Amerika staat in het Des Moines Art center, hier is niet alleen een Cairn gebouwd maar ook een “holle wand” met een open zijde. Uit 3 van de wanden zijn negatieven van de cairn gehaald. Je zou deze 3 van buiten kunnen zien als alleen een negatief van deze cairns. Als men echter door de vierde, weggelaten, muur de wand betreedt staat men in een ruimte waarbij de negatieven van de cairns een uitstulping naar binnen creëren. Deze uitstulping zorgt ervoor dat de cairns binnenin de ruimte te beleven zijn. Als men deze ruimte op een conceptuele manier benadert, zou men kunnen zeggen dat je de negatieve
ruimte van de muur betreedt. Dit is een ruimte die een tactiele ervaring biedt van een anders verborgen, opgevulde ruimte. Waar de losstaande cairns aan de Oost- en Westkust een teken zijn van isolatie en alleen staan, is de derde cairn een cairn die een bepaalde context laat zien en zich daar sterkt toe verhoudt. De “tijdelijke” cairn in Midden-Amerika is op dit moment nog steeds aanwezig. Het is geplaatst als solitair element op de prairie, waar het weerstand biedt aan brandend gras. Het stenen geheel staat door de verschillende branden van gras als een solitair, lichtgekleurd element op een zwartgeblakerde vlakte. De gemaakte cairns markeren de reis van Andy Goldsworthy door Amerika. Daarnaast verbinden ze op een ver uitgezoomde schaal een lijn van de Oostkust naar de Westkust van Amerika. Mijns inziens is dit een gedachte die alleen op een theoretische manier beleefd kan worden. Het kunstwerk wordt op de locatie zelf niet zo beleefd, echter zorgt het wel voor een samenvoeging van de werken. De tijdelijke cairns, die onderhevig zijn aan de natuur waarin ze staan, en zich voegen in deze natuur is een principe wat goed past bij het werk van Andy Goldsworthy. Hij is als kunstenaar er niet op uit om kunst te maken die boven de natuur staat en deze ondergeschikt maakt aan het kunstwerk. Ik vind dit
26
passend bij zijn werk. Het meest interessante aan het kunstwerk vind ik de muur waarin de negatieve ruimte te zien is en de negatieve ruimte van deze cairns. Het laten beleven van een ruimte die er altijd is maar nooit opgemerkt wordt, is volgens mij hetzelfde principe als het principe wat ten grondslag ligt aan het werk van Andy Goldsworthy: het laten zien van het gewone.
27
BRONNE Interview: Auteur: Tom Slots Datum: 08-02-2017 In Opdracht van : C.Kruit ArtEZ Research artikel: Bohtlingk, 2016. Living lab Enci. [Online] Available at: http://www.bohtlingk.nl/ living-lab/ [Geopend 29 03 2017]. Boosting, 2015. Dag van Warmtebeton. [Online] Available at: https://booosting.nl/event/ show/id/165 [Geopend 29 03 2017]. Bouw en uitvoering, 2015. Warmtebeton; het nieuwe bouwmateriaal?. [Online] Available at: http://bouwenuitvoering.nl/ vernieuwing/warmtebeton-het-nieuwebouwmateriaal/ [Geopend 29 03 2017]. Cement&BetonCentrum, 2014. Warmbeton - van labaratorium naar uitvoering. sl:Cement&BetonCentrum. Cement&BetonCentrum, 2015. Proefwand Warmbeton gestort. [Online] Available at: http://www.cementenbeton. nl/materiaal/warmbeton/proefwandwarmbeton [Geopend 29 03 2017]. Cement&BetonCentrum, 2015. Wat is Warmtebeton: Cement&BetonCentrum. [Online] Available at: http://www.cementenbeton. nl/materiaal/warmbeton/wat-iswarmbeton
[Geopend 29 03 2017]. Cobouw, 2014. Warmbeton: ultralicht met voldoende draagkracht voor vier lagen. [Online] Available at: http://www.cobouw.nl/ artikel/1025151-warmbeton-ultralichtmet-voldoende-draagkracht-voor-vierlagen [Geopend 29 03 2017]. De Ingenieur, 2014. Isolatiebeton. [Online] Available at: https://www.deingenieur.nl/ artikel/isolatiebeton [Geopend 29 03 2017]. Donners, M., 2015. Warmbeton de invloed van hydratatiewarmte op de toepassing in de praktijk, Eindhoven: Universiteit Eindhoven. Kรถhne, H. &. G. A. d., 2015. Ontwikkelingsproject warmbeton TU/E. Stedenbouw & Architectuur, 05, pp. 3739. MBA/S, 2015. Haus 36. [Online] Available at: http://www.mbas.de/ projectsheets/MBAS_Projectsheet_ Haus_36.pdf [Geopend 29 03 2017]. RenovatieProfs, sd Vijf vragen over warmbeton. [Online] Available at: https://www.renovatieprofs. nl/kennisbank/vijf-vragen-overwarmbeton [Geopend 29 03 2017]. Schaap, H., 2015. Paviljoen van warmtebeton te bezichtingen. [Online] 28 Available at: https://www.betoniek.nl/
EN paviljoen-van-warmbeton-te-bezichtigen [Geopend 29 03 2017]. Stark, C., 2014. Concrete in Architecture 2014 Winner 2014. [Online] Available at: https://backstage. worldarchitecturenews.com/wanawards/ project/villa-h36/?source=sector&selecti on=shortlist [Geopend 29 03 2017]. Tektoniek, sd Ontwikkelingsproject Warmbeton van research naar bouwpraktijk. Tektoniek. Warmbeton. 2015. [Film] Regisseur: bureaubakker. Nederland: bureabakker. Boekrecensie: Herman van Bergijk – Jan Wils de stijl en verder Artikel Twee Werelden: Ontwerper: Robert-Jan Altink Auteur: Robert-Jan Altink Datum: feb 2017- maart 2017 In Opdracht van: Sabine Berndsen & Maricke Hiddink Cairns, Andy Goldsworthy: Goldsworthy, A., 2017. Natural Talent [Interview] (11 maart 2017). Metrick, L., 2003. Sculpture. [Online] Available at: http://www.sculpture. org/documents/scmag03/june03/ goldsworthy/gold1.shtml [Geopend 16 juni 2017]. Moines, P. a. f. D., sd Three Cairns Andy 29Goldsworthy. [Online]
Available at: https:// dsmpublicartfoundation.org/publicartwork/three-cairns/ [Geopend 16 juni 2017]. Rowles, G., sd Three Cairns. [Illustraties].
MASSIEF Redactie: Robert-Jan Altink
Aan deze uitgave werkten mee: Tom Slots Caroline Kruit Dit is een uitgave van: ArtEZ Hogeschool van der Kunsten Postbus 49 Arnhem Uitgever: Caroline Kruit