Tijdschrift de Klarinet 116 by Magazine de Klarinet

mei / juni

jaargang 20

Gypsy brassband

ISSN 1568-119X

no 116

116

La Panika

Bladmuziekbijlage: klarinetduet Adams Win kaarten voor

nu ook in Lummen (BelgiĂŤ)

Holland Festival

de Klarinet 116 mei - juni 2018

3005

297

Friday July 6, 2018 20.00 (8pm) Kursaal Oostende

Nicola Piovani, Oscar winner for ‘La Vita e Bella’

conducts his filmmusic & Worldpremiere of his clarinet concerto CIBER KNIFE

BRUSSELS PHILHARMONIC Eddy Vanoosthuyse

de Klarinet 116

TICKETS VIA WWW.CLARINETFEST2018.COM

de Klarinet

nummer

mei / juni 2018

116

jaargang 20

Buma/Stemra: weg ermee!

KV116

Vroeger was echt niet alles beter, maar veel dingen wel. Vooral ook veel eenvoudiger, minder bureaucratisch en het ging sowieso vaak om minder geld. Een voorbeeld van een organisatie die wat mij betreft direct mag verdwijnen is de Buma/ Stemra. Weliswaar heeft dit bedrijf geen winstoogmerk en ik zeg niet dat niemand er iets aan heeft, maar er werken volgens het jaarverslag 2016 (ruim 100 pagina’s, in te zien via internet) bijna 190 medewerkers! De in 2016 aangestelde ‘zuinige’ directeur Wim van Limpt verdient jaarlijks € 180.000 (zijn voorganger verdiende het dubbele), maar had in datzelfde jaar ook een zakelijk golfabonnement van ruim € 42.000 afgesloten …. Alle bij Buma/Stemra aangesloten personen, orkesten etc. betalen dus voor een deel om die 190 medewerkers aan het werk te houden en de directeur te voorzien van zijn mooie salaris plus extraatjes. Volgens eigen zeggen gaat het allemaal hierom: Buma en Stemra “verlenen licenties aan muziekgebruikers en keren de geïnde gelden uit aan de rechthebbenden: componisten, tekstschrijvers en muziekuitgevers.” Nou ben ik maar een heel simpele ziel en ik denk dus ook heel simpel, bijvoorbeeld zo: een amateurensemble koopt een muziekstuk en mag het daarna gaan spelen. Maar zo is het dus niet! Buma/Stemra zegt: “Om muziek te gebruiken heeft u toestemming nodig van de maker van de muziek, de muziekauteur of de -uitgever. Buma/Stemra verleent u deze toestemming.” Dus eerst koop je een stuk en vervolgens mag je het niet gaan spelen, behalve als je aan Buma/Stemra geld betaalt?! Kan het nog gekker? Jazeker, maar de ruimte is daarvoor hier te beperkt. Lees verder op pagina 30! Veel leesplezier!

Karin Vrieling

op de voorkant: Eddy Vanoosthuyse, artistiek directeur ClarinetFest 2018 © Denis Gliksman / Buffet Crampon

Poèmes Musicales voor twee klarinetten 1. Limerick 1

Klarinet 1

& 43 œ

&”

Kl. 1

Win kaarten

voor concert met Kinan Azmeh en Metropole Orkest tijdens Holland Festival

œ œ œ

#œ œ œ

#œ œ œ œ Œ œ

œ œ

œ œ #œ

2. Sonnet

Klarinet 1

#œ œ œ œ Œ & 44 œ œ œ œ œ œ

Klarinet 2

& 44 œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ Œ

” œ Œ œ

Jan Willem van Dormolen

œ œ œ

œ œ Œ

œ œ

#œ œ œ

œ œ œ

œ œ #œ œ œ œ œ œ œ œ Œ œ œ œ œœœœ œ œœ Œ

œ œœœ

44 œœ

œ œ œ #œ nœ œ

œ œœ œ œ œœœ œ #œ œ œ œ Œ œ œœ œ œœ Œ # œ n œ œ # œ œ n œ œ œ œ œ œ œ œj œ œ & J J J

Kl. 1

Kl. 2

j œ j j & œ œ œ œ Œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ Œ œ œ œJ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ # œ œ œ # œ œ n œ œœ œœ # œ œ œ œ œ œ œ Œ œ œ œ œ œ œ œ # œ œ œ œ Œ œ œ &œœ Œ J J œ J J

Gratis Bladmuziekbijlage 12

Kl. 1

Kl. 2

j œ œ œ . & œ œ œ Œ œJ œ œj œœ œ œ œ œ œœ œ œ œ œjœœ œœ œ œ œ Œ œ œJ Jœ œ .

œ œœœ Œ

Poèmes musicales voor 2 klarinetten van Jan Willen van Dormolen 19

œ #œ œ œ œ œ nœ œ #œ œ œ œ Œ œ

Kl. 1

Kl. 2

& œ.

œ œ œ. JJ

Kl. 2

œ Œ œ œ œ #œ œ œ nœ

œ œ œ œ Œ œœœ œœœœœ œ œ œ œ Œ œ. œ œ œ

#œ œ nœ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ #œ œ nœ œ œ œ &œ jj & œ œ œ œ œ œ œ. œ œ œ.

j œ. œ œJ

œœœœœ œ œœ

œ œ œ œ œ œ œ œ œœœœœœœœ œœœœ œ œ œ Œ

Kl. 1

œ œ œœœ œ œ œ

ClarinetFest:

6 t/m 11 juli 2018 in Oostende

Gypsy brassband La Panika: In gesprek met klarinettist Rezak Demirov

door Eddy Vanoosthuyse (artistiek directeur)

door Henk Jansen

4 Kort 9 Moderne componist: Jonathan Harvey 10 Fotoalbum: de Belgen 12 Column Jos Valster 19 CD-besprekingen 21 Beginnerservaringen (8) 24 Adams nu ook in Lummen 26 Column Wieke Karsten 27 Marlimasa klarinetkwartet 29 Lezersbrief 31 vervolg KV116 32 Nieuwe Noten 33 Nieuws van Uitgeverij de Klarinet 34 Concertagenda 35 Vacatures 35 Vooruitblik en Colofon

de Klarinet 116

Berichten voor deze rubriek kunt u sturen naar het redactieadres: zie colofon, pagina 35

Solo-cd Nienke Dekker Klarinettist Nienke Dekker brengt binnenkort een cd uit met daarop 17 solowerken. Alle stukken zijn oorspronkelijk bedoeld voor klarinet, op twee uitzonderingen na. Nienke: “Die twee bewerkingen – Bach en Debussy – speel ik op een a-klarinet. Daarbij hoef je geen rekening te houden met transpositie en ik laat graag de mooie lage klank ervan horen.” Behalve van bekende namen, zoals Stravinsky, staat er vooral werk op van minder bekende componisten, bijvoorbeeld van Peter Ruzicka. Nienke: “Het blijkt de moeite waard catalogi van uitgeverijen door te nemen en op goed geluk iets te bestellen. Zo vond ik zijn Drei Szenen für Klarinette solo, een werk dat me meteen heel goed beviel. Het is geen tonale muziek, maar past bij liefhebbers van muziek als een expressieve en suggestieve klankwereld. Zo hoop ik eigenlijk ook dat luisteraars mijn cd ervaren.” Op Vimeo zijn fragmenten te beluisteren: https://vimeo.com/259468184 (inclusief een prijsvraag met kans op een cd). De cd-presentatie vindt plaats op donderdag 20 september om 20.00 uur in de Oosterparkkerk te Amsterdam; nadere info: www.nino-kunstservice.nl.

Nienke Dekker vormt samen met pianist Nelly Koetsier het duo Bumble Bee (klarinet/ tenorsax en piano). Sinds enige tijd schrijft ze composities onder het pseudoniem Roberta Runtentans. Onder de naam NINO-Kunstservice biedt ze kunstzinnige producten en activiteiten aan, zoals muziekles, les in Indonesische dansen gevechtskunsten (gebaseerd op pentjak silat en Javaanse hofdans), concerten en voorstellingen. 4

de Klarinet 116

Kinan Azmeh bij Holland Festival De 71ste editie van het Holland Festival vindt plaats van 7 juni tot en met 1 juli 2018. Er wordt een breed programma gepresenteerd met opera, muziek, muziektheater, film, beeldende kunst en theater. Dit jaar zal klarinettist en componist Kinan Azmeh tweemaal optreden tijdens het festival, namelijk tijdens de voorstelling ‘Metropole orkest & soloists of the Syrian Big Band’ en tijdens het concert ‘Gurdjieff Ensemble meets Hewar’. De Syrian Big Band was de eerste in zijn soort in de Arabische wereld en gaf bigbandmuziek een stem in Syrië. Samen met het Metropole Orkest, onder leiding van James Buckley, speelt een aantal solisten van de Syrische bigband een programma vol traditioneel repertoire en eigen werk. Kinan Azmeh treedt samen met de Nederlandse trompettist Eric Vloeimans aan voor de wereldpremière van een grensoverschrijdend dubbelconcert voor klarinet en trompet. Deze compositie is speciaal voor hen geschreven door de Grieks-Nederlandse Calliope Tsoupaki, die zich in haar werk vaak laat inspireren door traditionele muziek uit Griekenland en het Midden-Oosten. Deze concerten zijn op 8 en 9 juni in Koninklijk Theater Carré. De Klarinet mag voor dit concert vrijkaarten weggeven (zie pagina hiernaast). Op 22 juni speelt het Syrische ensemble Hewar in het Muziekgebouw aan ’t IJ samen met het Armeense Gurdjieff Ensemble. Ze spelen twee nieuwe stukken: een van Tigran Mansurian uit Armenië en een van Issam Rafea uit Syrië. Daarnaast zijn ook door Levon Eskenian gearrangeerde werken van de Armeense componisten George Gurdjieff en Komitas Vardapet te horen en muziek van onder andere Kinan Azmeh. Dit concert is een samenwerking tussen twee verschillende, maar fysiek nabije culturen die door de eeuwen heen een rijke culturele uitwisseling hebben gekend.

Annemiek de Bruin naar KCO De uit Goes afkomstige Annemiek de Bruin (25) gaat vanaf september 2018 meespelen in het Koninklijk Concertgebouworkest in Amsterdam. Ze heeft dat bereikt door in april de auditie voor de orkestacademie te winnen. De Academie van het Koninklijk Concertgebouworkest biedt jaarlijks plaats aan enkele talentvolle jonge musici. Gedurende een heel orkestseizoen (september-juni) nemen zij deel aan orkestproducties en worden ze begeleid door leden van het orkest. Ook volgen de academisten lessen, workshops en trainingen en spelen ze kamermuziekconcerten op diverse locaties. De orkestacademie heeft sinds 2003 tientallen orkestmusici opgeleid, waarvan een aantal inmiddels ook vast orkestlid zijn geworden. Annemiek de Bruin studeert in juni af aan het Conservatorium in Amsterdam. Ze maakte eerder al furore op het Prinses Christina Concours.

Annemiek de Bruin

foto: Emelie Schäfer

Klarinetdag Zwolle: 13 oktober BIN/Selmer organiseert in samenwerking met het Mpingo Clarinet Choir op zaterdag 13 oktober 2018 een Klarinetdag in Zwolle. Deze Selmer Klarinetdag staat onder leiding van Lute Hoekstra (voormalig solo-klarinettist en concertmeester Orkest van de Koninklijke Luchtmacht en internationaal solist) en is geschikt voor klarinettisten vanaf muziekschoolniveau B/C of met minimaal vier jaar speelervaring. Deelname is mogelijk op alle merken en types klarinetten (bes, es, alt, bas, contra-alt of contrabasklarinet). Met alle spelers samen wordt

een klarinetorkest gevormd, waarmee onder andere klezmermuziek zal worden gespeeld. Lute Hoekstra zal aandacht besteden aan onderwerpen als ademhaling, klank, techniek, samenspel, het voorbereiden van een solo, podium/examenvrees, rieten, mondstukken en de keuze van een set-up. Kinan Azmeh

foto: Martina Novak

Win kaarten voor Metropole orkest & solisten van de Syrian Big Band

Lute Hoekstra

Lute speelt ook een solowerk, samen met het gelegenheidsensemble, dat bij dit werk geleid zal worden door Karin Vrieling, dirigent van het Mpingo Clarinet Choir. Tevens is op deze dag Martin van Zanten aanwezig met een aantal historische klarinetten uit zijn verzameling. Ondersteund door een powerpointpresentatie laat hij de geschiedenis en historische ontwikkeling van het instrument zien. Aanvang is 9.30 uur, omstreeks 16.00 uur zal worden afgesloten met een slotpresentatie. De locatie is De Zevensprong, Mannagras 30, 8043 KD Zwolle. Het inschrijfgeld bedraagt € 20,- (dit is inclusief koffie/thee/fris). De bladmuziek wordt vooraf toegestuurd. Inschrijven kan via www.selmer.nl.

Tom Myles geen Young Musician of the Year Begin februari werden de finalisten voor de 40e editie van de BBC Young Musician of the Year bekend. Eén van hen was de zestienjarige klarinetspeler Tom Myles uit Noord-Ierland. Tijdens de houtblazersfinale op zondag 18 maart 2018 speelden vijf houtblazers voor een jury bestaande uit onder andere klarinettist Emma Johnson (die zelf in 1984 BBC Young Musician

Op 8 en 9 juni speelt (o.a.) klarinettist Kinan Azmeh met het Metropole Orkest in Koninklijk Theater Carré. De Klarinet mag twee kaarten weggeven voor het concert op zaterdag 9 juni. Wie de goede antwoorden weet op de vragen, komt hiervoor in aanmerking. Hint: bij de goede antwoorden komt geen een letter twee keer voor. 1. Waar woont Kinan Azmeh? A. Syrië B. Amerika C. Nederland

3. Hoe heet de in 2018 uitgekomen cd waarop Kinan Azmeh te horen is met trompettist Eric Vloeimans en pianist Jeroen van Vliet? A. Tulpen uit Amsterdam B. Warme Wind C. Levanter Stuur de juiste antwoorden naar: deklarinet@ziggo.nl of de Klarinet, Postbus 40008, 8004 DA Zwolle (NL). Uw bericht moet uiterlijk 1 juni binnen komen. De winnaar krijgt op 2 juni te horen dat hij/zij de twee kaarten heeft gewonnen.

2. Met welk Nederlands klarinetorkest speelde Kinan Azmeh in 2016 in AZC’s in Oude Pekela en Musselkanaal? A. Clarinets Unlimited (Groningen) B. Lignum (Leiden) C. KlarinetNsemble (Hilvarenbeek)

werd) en fluitist Juliette Bausor. De houtblaasfinale werd gewonnen door saxofonist Robert Burton, Tom Myles ging dus helaas niet door naar de finale.

Nieuwe website met klarinetdocenten en -ensembles Als dit nummer uitkomt, is de nieuwe website van de Klarinet in de lucht gegaan. Op de site geven we onder andere (nog duidelijker) een overzicht van de klarinetdocenten, klarinetensembles en klarinetactiviteiten die er in België en Nederland zijn, zodat iemand die op zoek is, heel snel informatie kan vinden.

Ben je klarinetdocent, speel je in een ensemble of organiseer je een activiteit? Stuur dan de informatie in via deklarinet@ziggo.nl. Indien relevant, worden de gegevens doorgaans binnen een week geplaatst. Voor abonnees van de Klarinet zijn hieraan geen kosten verbonden, anderen betalen een klein bedrag.

Basklarinetdag A’dam: 17 november Op zaterdag 17 november vindt in Amsterdam tijdens het Basklarinet Festijn 2018 een basklarinetdag voor amateurs plaats. Meer informatie volgt, maar inschrijven is al mogelijk via info@bassclarinet.nl. de Klarinet 116

door Eddy Vanoosthuyse Het team van ClarinetFest 2018 werkt extreem hard aan de organisatie van het festival in Oostende (6-11 juli). Belangrijk om te weten is dat dit festival er voor iedereen is: topsolist, orkestmusicus, harmonieorkestmuzikant, kamermuziekspeler, choirspeler, klarinetdocent, klarinetleerling, amateur- of beroepsklarinettist, instrumentenbouwer, jazz- of klezmerfan. We hebben een grote groep topsolisten bereid gevonden om naar Oostende te komen voor een recital, een masterclass, een soloconcert, een kamermuziekconcert of een lezing. Omdat ik geen een van hen als belangrijker wil noemen dan een andere, heb ik alle namen onderaan het artikel vermeld.

Doe mee aan het Clarinet Choir Festival!

Meer dan 1000 klarinettisten zullen optreden in alle soorten muziek, uiteraard heeft het eerste Guido Six Clarinet Choir Festival daar een mooi aandeel in. Als er nog choirs zijn die mee willen doen, neem contact op via info@clarinetfest2018.com, maar handel zeer snel! We bieden de choirs, indien ze dit wensen, naast een optreden op het festival ook een optreden in de prachtige badstad Oostende aan!

50 premières!

Naast de elf orkesten en bands (uit België, Frankrijk en Luxemburg) staan het Roman String Quartet als strijkkwartet in residentie en tal van pianisten klaar om met de klarinettisten op te treden. Iedere dag staan ook masterclasses en lezingen gepland. Zo zijn meer dan 50 wereldcreaties geprogrammeerd, zeer veel van de componisten zullen ook aanwezig zijn. Het ClarinetFest gaat door in tien zalen in Oostende. Een shuttlebus zal met een regelmaat van ieder kwartier van 8.30 tot 18.00 alle zalen aandoen zodat niemand iets zal missen! In het Thermae Palace is een concertzaal, maar ook de expo – met zowat alle instrumentmerken, maar ook accessoires, bladmuziek en opnamemateriaal – is aanwezig, in de Kinepolis wordt in drie verschillende zalen gemusiceerd, in het conservatorium gebeurt dat in vier zalen en de galaconcerten (’s middags en ’s avonds) vinden plaats in het Casino Kursaal. Iedere avond wordt, na het laatste concert in het Casino, verder van de klarinet genoten in het jazzcafé dat gesitueerd is in het Thermae Palace (op wandelafstand van het Casino). Een jazztrio zal klaar staan om iedere klarinettist die zich geroepen voelt om te spelen, te begeleiden.

Claribel opent, Bon Becs sluit af

‘Claribel Clarinet Choir Guido Six’ opent op 6 juli het festival met een hommage aan zijn oprichter. Onmiddellijk daarna begeleidt het Lummen Symphonicum vier ereleden van de International Clarinet Associaton (ICA): Karl Leister, Luis Rossi, Antonio Saiote en Charles Neidich. 6

de Klarinet 116

Op woensdag 11 juli sluiten Les Bons Becs het festival in het Casino Kursaal af. Het ensemble komt speciaal voor die avond vanuit het Festival van Avignon over. Ze treden daar iedere avond op, iets wat ze enkel voor dit concert in Oostende onderbreken. Ze brengen hun nieuwe show, muziektheater van wereldklasse. Het eigenlijke festival wordt afgesloten met een enorm groot clarinetchoir, dat The Royal Fireworks in een bewerking van Severine Sierens brengt met live vuurwerk.

Brussels Philharmonic speelt Nicola Piovani

Er staat één extra concert gepland: het concert met het Brussels Philharmonic dat onder leiding van Oscarwinnaar Nicola Piovani (La Vita è Bella) zijn filmmuziek brengt (zie pag. 2 in dit nummer, red.). Piovani is een rasmusicus en -componist die het publiek kan begeesteren … een aanrader! Ik heb de eer om zijn nieuw klarinetconcerto Cyber Knife in wereldpremière te brengen. De galaconcerten (zowel ’s middags als ’s avonds) kunnen afzonderlijk worden bijgewoond, er is de mogelijkheid te werken met een dagticket en uiteraard kan u een abonnement kopen voor het volledige festival. Alle info staat op www.clarinetfest2018.com. Het Clarinetfest 2018 staat onder de Hoge Bescherming van H.K.H. Koningin Paola. De organisatie dankt haar sponsors en partners, en vooral de Nationale Loterij en de Vlaamse Gemeenschap. Les Bon Becs

foto: Paule Thomas

ClarinetFest 2018: • klarinettisten Thomas Aber Jason Alder Acs Akos Dirk Altmann Cristiano Alves Herson Amorim Amandy Araujo Laura Armstrong Guillermo Astudillo Nicolas Baldeyrou Joszef Balogh Christy Banks Gregory Barrett Steve Becraft Daniel Bellovi Béatrice Berne Philippe Berrod Sauro Berti Giovanni Bertoni Deborah Bish Anne Boeykens Jean-Guy Boisvert Henri Bok Dimitry Bokolishvili Jakub Bokun Timothy Bonenfant Mario Cesar Borges Marques Barbara Borowicz Carmen Borregales Sergio Bosi Aude Camus Alessandro Carbonare Stefano Cardo Laura Carmichael Kevin Casteleyn Martin Castillos Carlos Cespedes Jean-Michel Charlier Stephane Chausse Victor Chavez, Jr. Michael Chesler Yong Ki Choi Peter Cigleris John Cipolla Anat Cohen Jonathan Cohler Roger Cole Michael Collins Jérôme Comte David Cook Danny Corstjens Nicolas Cox Philippe Cuper Veerle Daenen Eddie Daniels Joseph D'Auguste Vanessa Davis

Raf De Keninck Jonas De Smedt Andrew DeBoer Miles DeCastro Julie DeRoche Robert DiLutis Karl Dohnal Vincent Dominguez Paquito D'Rivera Maria Du Toit Sebastien Duguet Suzu Enns Gerard Errante Giora Feidman Vitor Fernandes Juan Ferrer Jean-Marc Fessard Virginia Figueiredo Stacia Fortune Stephen Fox Ricardo Freire Heike Fricke Wenzel Fuchs Denise Gainey Kathya Galleguillos Yuan Gao Peter Geldrich Pierre Génisson Yehuda Gilad Corrado Giuffredi Soo Goh Lacey Golaszewski Melissa Goodchild David Gould David Gresham Elisabeth Gunlogson Caroline Hartig Colleen Hartung William Hayter Steven Henry Manuel Hernandez Aguilar Julien Hervé Annaka Hogelin Andy Hudson Paul Hunt Maureen Hurd Hause Jan Jansen Marie Jordan Lisa Kachouee Cecilia Kang Tod Kerstetter Min Jo Kim Christopher Kirkpatrick Szymon Klima Howard Klug Miura Koji Keith Koons Jesse Krebs

Maryanne Lacaille Nathalie Lefevre Ulrich Lehna Fan Lei Karl Leister Suchy Libor Cindy Lin Jessica Lindsey Xiao Liu Javier Llopis Jenny Maclay Eric Mandat Magliony Marquez Andrew Marriner Marco Mazzini Anthony McGill Malena McLaren Jacques Merrer Patrick Messina Paul Meyer Alfonso Montanha Jorge Montilla Madelyn Moore Leslie Moreau Midori Mori Matthias Müller Nora-Louise Müller Charles Neidich Matthew Nelson Christopher Nichols Keith Northover Dennis Nygren Lisa Oberlander Sean Osborn Christhatai Paksamai Katie Palmer Rocco Parisi Felix Peikli Michel Pelligrino Dmitry Perevertailenko Timothy Perry Friedrich Pfatschbacher Anne Piirainen Nuno Pinto Trevor Pittman Spencer Prewitt Hugo Queiros Milan Rericha Jeremy Reynolds Robert Riseling Andrew Roberts Valdemar Rodriguez Sheri Rolf Luis Rossi Antonio Saiote Carlos Saldana Fie Schouten Ilan Schul

Jochen Seggelke Robin Seletsky Raphael Sévère Severine Sierens Nuno Silva Sunshine Simmons Henk Soenen Sunho Song Dominique Sottieux Robert Spring Andrew Sprung Elisabeth Stimpert George Stoffan Danre Strydom Zhen Sun Gi-Hyun Sunwoo Hedwig Swimberghe Bence Szepesi Vanguel Tangarov Aleksander Tasic Stacie Thompson Michael Thrasher Rui Travasso Ian Tyson Marij Van Gorkom David Van Maele Erin Vander Wyst Eddy Vanoosthuyse Gabor Varga Inaki Vermeersch-Amor Dominique Vidal Amaury Viduvier Piero Vincenti Jean-Luc Votano Paul Vowles Kris Vuylsteke Mingzhe Wang Tasha Warren Beth Weismann Vlad Weverberg Kennen White Reinhard Wieser Lucas Willsie Kornel Wolak Catherine Wood Pierre Xhonneux Guy Yehuda Su Yu-Hin Stephanie Zelnick Celeste Zewald Shuang Zhu • klarinetensembles (Des)Concertante Ensemble 775 Clarinetes Ensemble Amicitia Clarinet Quartet Amicitia Duo Barcelona Clarinet Players de Klarinet 116

Bearfoot Trio Beyond The Music Ensemble Calamus Ensemble Canabrava Clarinet Quartet Candela Negra Cavell Trio Clarinet Quartet Piri Clarinet Trio Frankfurt Clarinettes Ligature Cuarteto Claresencia Cuarteto de Clarinetes de Bogotá DeuxEaux Duo Antwerp Duo Claripiano Duo Entre-Nous Duo Hevans Duo Inspiro Duo Laro Duo Pilipendule Duo Scaw Duo Y Ebano Quartet Ebony Pass Egide Duo Ensemble Liaison Four New Brothers & Friends International Clarinet Quartet Krakow Academy of Music Clarinet Octet Les Bons Becs Lisbon Clarinet Quartet Made in Quebex Magic Clarinet Quartet Meraki Miami Clarinet Music To Never Forget Neubauer Duo Not Today Bass Clarinet Trio Olivia Moonitz & Shenwen Wu Duo Osvaldo Lichtenzveig Quartet Preview Basklarinet Festijn 2018 Project Espanyid Quatuor Anches Hantées Quatuor Flexible Quo Vadis Clarinets Sing Your Soul Taj Trio Texas Clarinet Consort The Ambassador Trio The Aubarra Clarinet Duo ft. Jonathan Russell The Boreas Ensemble The Mementos Trio The Quattrotonic Quartet The Spatial Forces Duo The Sunshine Clarinets The Washington Street Trio Trebuchet Trio Au Bois 8

de Klarinet 116

Trio Contrastes Trio di Bassetto Trio Julia Heinen Trio Marc Matthys Trion en 4 University of Missouri Graduate Clarinet Quartet Woodwired Duo Woody Black 4 • clarinet choirs Austrian Clarinet Choir British Clarinet Ensemble Capriccio Clarinet Orchestra Choeur de Clarinettes de Versailles Chulagongkorn University Clarinet Ensemble Claribel Clarinet Choir Guido Six Clarinets Unlimited Ensamble De Clarinetes ASAB Colombia Ensamble De Clarinetes De Mexico Ensemble Borée Esart Clarinet Choir Instanbul Clarinet Choir Israel Clarinet Choir KlarinettenChor der Deutschen-Klarinetten-Gesellschaft Luxembourg Clarinet Choir North Florida Clarinet Choir Orchestra Italiano Di Clarinetti Orquestra Pernambucana De Clarinete Orquestra Potiguar De Clarinetas Brasil Royal Brazilian Clarinet Choir The Cyprus Clarinet Choir The International Clarinets The Japanese Clarinet Association The UT-RGV Clarinet Symphony University of Maryland Clarinet Choir • orkesten & strijkkwartetten Brussels Jazz Orchestra Brussels Philharmonic Garde Républicaine/Paris Kamerfilharmonie Vlaanderen Koninklijke Muziekkapel van de Belgische Luchtmacht Koninklijke Muziekkapel van de Gidsen Koninklijke Muziekkapel van de MarineString Quartet Metropolitan Opera N.Y. Lumen Symphonicum Luxembourg Military Band Roman Quartet • masterclasses Nicolas Baldeyrou Philippe Berrod Sauro Berti

Henri Bok Aude Camus Jonathan Cohler Michael Collins Nicholas Cox Philippe Cuper Eddie Daniels Julie DeRoche Paquito D’Rivera Giora Feidman Wenzel Fuchs Yuan Gao Yehuda Gilad Corrado Giuffredi Nathalie Lefevre Karl Leister Anthony McGill Matthias Müller Stephan Neubauer Charles Niedich Michel Pellegrino Milan Rericha Piero Vincenti Reinhard Wieser • lezingen Jason Alder Morrie Backun Jean-Guy Boisvert Tamara Cuypers Miles Decastro Vincent Dominiguez Gerard Errante Stacia Fortune Heike Fricke Lacey Golaszewsky Annaka Hogelin Nora-Louise Müller Dennis Nygren Sean Osborn Katie Palmer Jean-Marie Paul Friedrich Pfatschbacher Timothy Perry Anne Piirainen Jochen Seggelke Olivia Seletsky Rui Travasso Vlad Weverbergh Kornel Wolak

Jonathan Harvey door Fie Schouten

onathan Harvey (1939-2012) was een Engelse componist, geboren in Sutton Coldfield, 12 kilometer ten noorden van Birmingham. Zijn vader was een fervent amateurmusicus en componist, die de liefde voor de muziek doorgaf aan zijn beide zoons. Jonathan Harvey wist toen hij zes jaar was al dat hij componist wilde worden. Hij studeerde in het Verenigd Koninkrijk, ging op reis in zijn werkende leven, maar bleef altijd in Engeland geworteld. Zijn koormuziek is zeer geënt op de Engelse kerkkoortraditie en is in sterk contrast met de muziek die meestal op het vaste land van hem te horen is. Harvey ontwikkelde ook een fascinatie voor elektronische muziek, iets waar hij veel mee bezig was toen hij in Parijs een tijdlang aan IRCAM1 werkte. Het motto van Harvey: ‘Het is belangrijk om te proberen iets voor mensen te doen met je muziek, om ze zich iets te laten realiseren wat ze zich voorheen niet realiseerden’. Ik wil hier graag drie werken in de spotlights zetten waarin de klarinet een belangrijke rol speelt. The Riot (1993, 9 minuten) voor fluit/piccolo, basklarinet en piano. Het is geschreven voor Het Trio (Harrie Starreveld, Harry Sparnaay, René Eckhardt) en de titel van het stuk (‘opstootje’) is een anagram van hun ensemblenaam, het weerspiegelde voor Harvey het karakter van Het Trio. Maar ik weet van Harry Sparnaay dat zij Harvey juist gevraagd hadden omdat zij dachten dat zij een rustig werk van hem zouden krijgen! Vrolijke virtuositeit is dominant in het werk, verschillende thema’s duikelen over elkaar heen en het gebruik van specifieke intervallen die steeds terugkomen maakt het stuk heel herkenbaar en uniek. Na negen minuten eindigt het werk met een deel dat steeds fragmentarischer wordt en ad random lijkt, maar het niet is. Een grote uitdaging voor de uitvoerders is het samenspel in het hele stuk, maar misschien nog wel het lastigst is de laatste noot: piccolo en piano moeten samen één hoog kort nootje spelen … Een goede uitvoering vind ik die met Lori Freedman op basklarinet, in een live-uitvoering in 2011, te vinden op YouTube. Chu (2002, 12 minuten) voor sopraan, klarinet/contrabasklarinet en cello. Het is geschreven voor ensemble Accroche Note uit Straatsburg, met artistiek leiders klarinettist Armand Angster en sopraan Françoise Kubler. Chu (‘vogel’) is een hommage aan de moedige en vreedzame ziel van de Tibetanen die onderdrukt worden in hun land en een eerbetoon aan de twee miljoen mensen die overleden. De tekst die de zangeres zingt, is in het Tibetaans, tweederde van het stuk bestaat uit een traditioneel eerbetoon aan de godin Tara en het coda is op een gedicht van Soname Yangchen, die vluchtte uit Tibet en zich in Engeland vestigde.

Jonathan Harvey

foto: Anna Harvey

De zang doet zeer denken aan wereldmuziek, de klarinet en de cello ondersteunen dit deels met etherische en vogelachtige geluiden en het midden van het werk is diep geaard met verlaagde cellosnaren en een ronkende contrabasklarinet. Cirrus Light (2012, 9 minuten) voor soloklarinet. Het is geschreven in opdracht van de ARD, Internationalen Musikwettbewerb. Cirrus, windveren of vederwolken zijn een type wolken die op een hoogte van zes tot twaalf kilometer voorkomen. Ze bestaan volledig uit ijskristallen. Deze wolken, die vaak te zien zijn als het (nog) mooi weer is, hebben een draderige structuur en kunnen zich ook rangschikken in kleinere of grotere plukken of smalle banden. Harvey zat in de zomer van 2012 – zijn laatste zomer – urenlang in zijn rolstoel te kijken naar de zomerse hemel met de cirruswolken die vaak prachtig verlicht werden door de zonnestralen. In dit klarinetwerk ‘zoekt’ de klarinet in de hemel naar de wolken, het zijn veel etherische en zachte klanken die de klarinet voortbrengt. Dit was een van de laatste stukken die hij componeerde, hij werd ziek en kon steeds minder ondernemen, maar de verwondering over het leven bleef, en dat is ook te horen in zijn muziek. Website: https://jonathanharveycomposer.com

Het Institut de recherche et coordination acoustique/musique in Parijs is een

vooraanstaand instituut op het gebied van nieuwe (al dan niet elektronische) muziek, dat specialisten uit verschillende disciplines (muziek, informatica, akoestiek e.d.) samenbrengt. Veel hedendaagse componisten hebben er gestudeerd of stage gelopen. de Klarinet 116

Martin van Zanten heeft een unieke collectie historische klarinetten. Elk van deze instrumenten brengt een eigen verhaal met zich mee. In een serie artikelen stelt hij een aantal bijzondere exemplaren aan u voor.

De Belgen

In het zeventiende deel aandacht voor klarinetten van Belgische bouwers.

door Martin van Zanten Op foto 1 staan (van links naar rechts) vier klarinetten van Belgische bouwers. a

Buxushouten besklarinet met ivoren ringen van Tuerlinckx Mechelen (Malines), een 12(!)-kleppige klarinet, rond 1815. Jean Arnold Antoine Tuerlinckx en zijn zoon Corneille Jean Joseph bouwden muziekinstrumenten in de periode 1782 tot 1840, voornamelijk in de stad Mechelen. Rond 1810 hadden ze daar twee ateliers waar 40 mensen werkten. Ze maakten zowel hout- als koperblaasinstrumenten en verkochten instrumenten aan het leger, maar ook aan burgerorkesten.

Grenadille besklarinet met ebonieten beker van Mahillon Brussel, uitgebreid Albertsysteem met Pupeschimechanisme, rond 1895. Charles Borromee Mahillon (1813-1887) richtte in 1836 de firma Mahillon op. Rond 1860 was het al de grootste muziekinstrumentenfabriek van België. In 1848 openden ze een filiaal in Londen. Zoon Victor (1841-1924) nam in 1865 de zaak over. Victor was de eerste curator van het Muziekinstrumentenmuseum te Brussel (MIM). Onder zijn leiding groeide de collectie tot een van de belangrijkste in Europa. In 1935 hield het familiebedrijf op te bestaan. M. Pupo Pupeschi (1859-1932) was een instrumentmaker uit Florence (It.) die in 1892 een speciaal mechanisme uitvond om de cis/ gis te verbeteren (foto 2). Mahillon nam het patent over.

Palissander a-klarinet van E.J. Albert Brussel, eenvoudig Albertsysteem, rond 1900. De firma Albert (1842-1949) was een andere grote bouwer in de 19e eeuw. Stamvader Eugène, leerling van Adolphe Sax, bouwde voort op de ideeën van Iwan Müller en vond het Albertsysteem uit. Dit systeem werd veel bespeeld, vooral door jazzklarinettisten. Een ander lid van de familie, zoon Joseph Eugène Albert, signeerde zijn klarinetten met E.J. Albert. Dit tot groot ongenoegen van zijn broers Jean en Jacques die er op stonden dat hij zijn echte naam zou gebruiken. Joseph accepteerde zelfs een prijs die bedoeld was voor zijn broer en hij verkocht, onterecht, de naam Albert aan de Engelse zakenman Heyworth. Hiermee werd de naam Albert enorme schade aangedaan. Na de Tweede Wereldoorlog kwam door de opmars van het Böhmsysteem langzaam een einde aan het eenmaal zo populaire Albertsysteem. De firma Albert was een van de laatsten die ook instrumenten maakte in de zogenaamde ‘hoge stemming’ (455 Hz), die gebruikt werd bij de blaasorkesten. Nadat de stemming begin jaren 50 van de vorige eeuw werd gelijkgetrokken naar 440 Hz, schakelden veel klarinettisten over naar het Duitse systeem, wat qua grepen veel leek op het Albertsysteem. 10

de Klarinet 116

Grenadille besklarinet in hoge stemming van Alp. Croes Brussel, hybride Albert/Böhmklarinet, rond 1900. Alphonse Croes (1900-1930), opgevolgd door zijn neef Nestor in 1930, was een van de vele Belgische klarinetbouwers van de 19e en 20e eeuw (andere Belgische bouwers uit deze periode: Sax, De Prins, Rottenburgh, Bachmann). De besklarinet op de foto is een zogenaamde hybride klarinet, met als basis het Albertsysteem, met typische Böhmbrillen en een b/fistrillerklep/hulpgreep voor de rechterhand (foto 3).

a b

Detail hybride Albert/Bรถhmklarinet van Alp. Croes

Cis-gis-verbeteraar Pupeschi

Beeldmerk Albert

Beeldmerk Croes

Beeldmerk Tuerlinckx

Beeldmerk Mahillon

de Klarinet 116

Jos Valster In elke uitgave van de Klarinet verschijnt de column van Jos Valster. Contact met Jos? Mail naar: jos@josvalster.nl

Over taboes en heilige huisjes

et lot van zeer veel muzikanten die hun hele leven letterlijk en figuurlijk in de muziek zitten en zaten is: doofheid. Jazeker, ik heb weer een heilig huisje gevonden waar ik lekker tegenaan kan schoppen. Vaak zit doofheid ‘in de familie’, maar voor het overgrote deel wordt het veroorzaakt door werkomstandigheden. Je zal maar een jaar of dertig met trompetjes en/of trombones rechtsachter je hebben moeten werken, nou dat retteketet laat echt wel zijn sporen na. Of al die monitors die de versterkte muziek hoorbaar moeten maken voor de muzikanten die wij gekscherend ‘mooi niet hoor’ noemden … knetter en knetterhard … want het moest boven het totaal uit, want als je jezelf niet hoort dan kan je niet intoneren en spelen. Kortom, de term gehoorverlies wint aan betekenis bij het klimmen der jaren. Dit fenomeen vindt dus plaats in alle lagen van de beroepsgroep, of je nu klassiek speelt, pop of folk, of dj bent, – ja zelfs een dj wordt tegenwoordig als musicus gezien – iedereen is de pineut. Vervelend, lastig, irritant en onomkeerbaar. Nu overkwam mij dit ook, ik schaam mij er niet voor, je kan er toch niks aan doen en het verbergen is vrijwel onmogelijk. Het rare en eigenaardige is dat bij het maken van muziek er bij velen meestal hoegenaamd geen last is. Ik weet nog goed dat ik een paar dagen bij Tony Scott verbleef in zijn huis in een voor12

de Klarinet 116

foto: Odilia Dreissen

stad van Rome (zie DK30, red.) en dat je bijkans moest schreeuwen om je verstaanbaar te maken, maar hij speelde als een reiger en hoorde alles wat er muzikaal om hem heen gebeurde. Ik weet nog dat het me hoogst verbaasde. Ook Ouwe Piet, Piet Leblanc, de reeds lang overleden Rotterdamse iconische saxofonist/violist die tot op late leeftijd overal in diverse kroegen met alles zat mee te spelen, hoorde alles, behalve wat je tegen hem zei. Hij antwoorde meestal in sproeiend Nederlands met een rijke jeneverlucht. “Wat zeg je Moos?”, tegen mij, “Ik heet Jos, Piet”, “Dat zeg ik toch Moos”. Afijn, het gaf een hoop hilariteit … Soms als ik terug van mijn schnabbeltje naar huis reed, kwam ik hem wel eens middenin de nacht scheldend en tierend, een beetje ladderzat met zijn saxkoffertje ergens in de stad tegen, vaak reed ik hem dan naar de Gouvernestraat, waar hij destijds woonde. Zoals jullie waarschijnlijk wel zullen raden, ontkwam ook ik de dans niet. Mijn lief Odilia werd zo nu en dan een beetje simpel om alles te herhalen. Ook in gezelschap is het lastig, er ontgaat je een hoop. Aangespoord door mijn lief ging ik naar Beter Horen. Afijn, je maakt een afspraak en na een week of twee (!) mag je langskomen. Je zit dan in een kamer met vier mensen, die ná jou komen en die dus alles horen … “Zo meneer is muzikant, zeker wel lastig”. Nou, als je je een beetje geneert dan is zoiets niet fijn, je privacy is ver te zoeken. Ook het

uitproberen is niet mogelijk. Ja, je wordt opgemeten door een ‘specialist’ die van het woord respect nog nooit gehoord heeft. Er is een ‘intake-gesprek’ en een piepjestest, die je mag doen met al die andere mensen erbij, die alles zeer geïnteresseerd zitten te volgen. Na een week of twee, drie mag je terugkomen en dan laten ze je de verschillende modellen zien en bespreek je die samen. Je kiest iets uit en mag ze dan na een week of twee uitproberen. Time waits for no man. Hier kreeg ik op zijn zachts gezegd een beetje – op zijn Rotterdams – de tering in en ik besloot naar de KNO-arts te gaan. Zeer goed behandeld in het Havenziekenhuis, ook weer zoiets, een fijn ziekenhuis wat in ene polikliniek wordt, weg voorziening in de wijk, maar dat is een ander verhaal. Ik kreeg een audicien aangewezen waar ze zeer goede resultaten mee bereikt hadden in het verleden. Na een week of twee mocht ik op audiëntie. Na een gesprek van een uur, waarbij ik diverse keren vroeg: “Wat kost zo’n ding? “ – nooit antwoord op gehad, er wordt overheen gepraat – krijg ik er nou een op m’n harses, zodat ik eindelijk na weken eens mag ervaren hoe dat nou is? Neen. Na een uur zei ze dat haar organisatie niet samenwerkte met Menzis, mijn verzekeraar. Ik had geen zin om het zelf te betalen dus … wederom een weinig grimmig het desbetreffende pand verlaten. Hans Anders: we gaan naar Hans toe, na een week of twee mocht ik wederom op audiëntie bij een van de vele vestigingen. Na

op tijd aangekomen te zijn, mocht ik nog een half uur wachten op mijn afspraak omdat de man in een computer zat te rommelen. Ik had de uitslag van de zeer professionele gehoortest van het Havenziekenhuis bij me, ik vertrouw een arts meer dan een ‘degelijk opgeleide audicien’ die me alleen maar laat wachten. Goed, de man was aardig en liet me diverse modellen zien, eentje uitproberen? Nee, dat gaat zo maar niet. Ik mocht een model uitkiezen … wat heb je nou uit te kiezen als je het niet probeert? Koop eens een auto: “Ja meneer hier hebben we een Mercedes en hier een Audi en een Volkswagen, kies er maar een uit, over twee weken kan u komen kijken …” De Hans Andersmeneer waarschuwde me wel dat het geluid kon tegenvallen, de prijs was maar zo’n 750 per stuk, maar het geluid kan tegenvallen, zeker voor een muzikant en je hoeft maar een kleine 250 euro eigen bijdrage betalen … Eindelijk, eindelijk had ik zulk een apparaat op m’n harses. Je weet niet wat je hoort! “Nou meneertje, nu zal ik hem op de computer even instellen op uw instelling.” Dat was werkelijk een ramp. Als ik zulk een geluidsman had gehad in het verleden, dan had hij een andere tandarts mogen gaan zoeken. Ik ben maar even naast hem gaan zitten, ik heb namelijk meer nummers uitgemixt en ge-eq’t dan hij gehoorapparaten gezien heeft in zijn leven, afijn, top eraf, laag erbij het midden, wat aangepast voor de duidelijkheid en wat denk je … zwaar kut (excusez le mot). Misschien begrijpen jullie dat ik in een staat van zwaar beledigd,

teleurgesteld en boos begon te geraken. Vooral dat laatste kostte me een hoop energie om dat te onderdrukken. Ja, hij had wel vaker muzikanten gehad die teleurgesteld werden van het resultaat. Het is gewoon dure troep en het zijn allemaal boeven! Als ze in het begin zulk een apparaat op je kop zetten, dan hoor je gelijk hoe rottig het klinkt. Onbegrijpelijk. We kennen allemaal die oordopjes die je voor 1,99 bij de Action kan halen … wel 100.000 x beter. Een ‘in ear monitor’, iets wat wij muzikanten wel eens gebruiken: … er gaat een wereld voor je open. Kortom, een illusie armer en een ervaring rijker. Ik heb geleerd om te gaan met mijn irritante tekortkoming, maar heb gemerkt dat 80% van de muzikanten die ongeveer even oud zijn als ik er last van hebben. Maar spelen kunnen ze ‘als de Jan Tering’ zoals we hier zeggen. Het is werkelijk onbegrijpelijk dat er zulke slechte dingen voor zoveel geld verkocht worden. Het is een klein elektronisch apparaatje en we weten allemaal dat de kosten voor zo’n ding een habbekrats zijn. Waarschijnlijk gemaakt in lagelonenlanden, net zoals Apple en alle andere elektronica. Er zitten zo hier en daar een paar grote oren erg rijk te worden en de ziektekostenverzekeringen blijven stijgen … Niet alleen door dit dingetje hoor, maar het laat wel even zien hoe we met onze patiënten omgaan. Mijn conclusie: het is een wespennest waar zeer veel geld in verdiend wordt …

Trouwens, het is soms best wel leuk. Zo zijn er bijvoorbeeld mensen waar je mee moet praten die in een positie zitten waar je van afhankelijk bent. Een van de dingen die de mensen doen om je aandacht vast te houden, is vaak wat zachter praten. Nu mogen wij, de nieuwe gehoorgestoorden, met luide stem zeggen ‘IK VERSTA JE ZO NIET’. Je wordt er wel assertiever van. Helaas worden ook zeer velen onzeker, verdrietig en in zichzelf gekeerd. Ook paranoia schuilt om de hoek: ”Ze hebben het over me”, maar geloof me als je zo’n lieve en begrijpende vrouw als ik naast je hebt en als er nog wat werk is en je fijne collega’s hebt, dan is er niks aan de hand (maar wel aan het oor …). Groeterdetoetziens en tot horens uit Rotjeknor, Jos Valster

rietopmaat Nu ook op YouTube!

Nieuw! Instructiefilmpjes over: de zonringen, de rietvork en de opbergdozen en strips.

www.rietopmaat.nl de Klarinet 116

Poèmes Musicales van Jan Willem van Dormolen In het middenkatern van deze editie van de Klarinet treft u een klarinetduet aan dat Jan Willem van Dormolen in 1974 componeerde.

an Willem van Dormolen is opgeleid als klassiek klarinettist, altsaxofonist en basklarinettist aan het Utrechts Conservatorium, maar heeft in de loop der jaren zijn horizon sterk verbreed en heeft hij naast klassiek ook avant-garde, jazz, volksmuziek (met name Balkan), funk en hip-hop gespeeld. Inmiddels speelt hij ook esklarinet, elektrische saxofoon en húlúsī, een Chinese volksklarinet.

Schande

Jan Willem heeft aan verschillende muziekscholen lesgegeven, het langst aan de (nu opgeheven) Muziekschool Leusden. Hij gaf les in klarinet, saxofoon en leidde een aantal ensembles. Voor de ensembles schreef hij onder andere arrangementen van bekende en minder bekende pop- en rocknummers. Inmiddels is hij gestopt met muziekles geven. ‘Muziek is nu weer geheel en al hobby – al is het natuurlijk een schande hoe weinig Nederland over heeft voor kunstzinnige vorming.’ Tegenwoordig werkt hij als vertaler: ‘Ik vertaal vanuit het Engels, Duits en Frans naar het Nederlands. Mijn specialisaties zijn IT, machines en overige techniek.’

Composities en arrangementen

Jan Willem van Dormolen componeerde werken voor allerlei bezettingen. Het meeste is ‘eigentijds klassiek’; invloeden zijn aan te wijzen van Xenakis, Cage, Ligeti, en van diverse soorten uitheemse muziek (Afrika, Japan, India). Op zijn site – https://dormoljw.home.xs4all.nl – staat een overzicht. In een aantal gevallen zijn de stukken ook te beluisteren. Enkele titels zijn uitgegeven bij Donemus Amsterdam en zijn daar te bestellen. De overige werken zijn (vooralsnog) in eigen beheer. Bent u geïnteresseerd, dan kunt u de bladmuziek rechtstreeks bij de componist bestellen. Ook schreef hij muziek voor educatieve doeleinden en voor specifieke gelegenheden, zoals ballet-, toneel- en filmmuziek. Jan Willem: ‘Daarnaast heb ik het één en ander gearrangeerd en die stukken zijn te vinden in een lijst met arrangementen. Als u graag een bepaald muziekstuk gearrangeerd zou willen hebben, dan kunt u contact met me opnemen voor een offerte. Ik draai nergens mijn hand voor om, ik lever kwaliteit in alle stijlen (klassiek, jazz, pop, folklore).’ 14

de Klarinet 116

Poèmes Musicales

De Poèmes Musicales (muzikale gedichten) zijn stukjes die zijn geschreven in de vorm van meer of minder bekende dichtvormen: limerick, sonnet, haiku etc. Van die dichtvormen zijn karakteristieke elementen overgenomen: het ritmische patroon, het rijmschema, de lettergrepenverdeling ... De limerick loopt als rode draad door het geheel heen – niet alleen zijn er meerdere versies van, maar ook komt de melodie in alle stukjes weer terug, al hoor je dat niet altijd meteen.

Poèmes Musicales voor twee klarinetten 1. Limerick 1

Klarinet 1

& 43 œ

&”

Kl. 1

œ œ œ

#œ œ œ

#œ œ œ œ Œ œ

œ œ

œ œ #œ

2. Sonnet

Klarinet 1

#œ œ œ œ Œ & 44 œ œ œ œ œ œ

Klarinet 2

4 &4 œ œ œœœœ œ œœœ Œ

”

œ œ œ

œ Œ œ

Jan Willem van Dormolen

œ œ œ

œ œ Œ

œ œ

#œ œ œ

œ œ œ

œ œ #œ œ œ œ œ œ œ œ Œ œ œ œ œœœœ œ œœ Œ

œ œœœ

44 œœ

œ œ œ #œ nœ œ

œ œœ œ œ œœœ œ #œ œ œ œ Œ œ œœ œ œœ Œ # œ n œ œ # œ œ n œ œ œ œ œ œ œ œj œ œ & J J J

Kl. 1

Kl. 2

j œ j j & œ œ œ œ Œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ Œ œ œ œJ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ Œ œ œ œ œ œ# œ œ œ# œ œn œ œ œ œ œ# œ œ œ œ œ œ œ Œ œ œ œ œ œ œ œ # œ œ œ œ Œ œ œ œ œ & J J œ J J

Kl. 1

Kl. 2

j œ œ œ . & œ œ œ Œ œJ œ œj œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œjœ œ œ œ œ œ œ Œ œ œJ Jœ œ . œ #œ œ œ œ œ nœ œ #œ œ œ œ Œ œ &

Kl. 1

Kl. 2

& œ.

œ œ œ. JJ

Kl. 2

#œ œ nœ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ #œ œ nœ œ œ œ &œ jj & œ œ œ œ œ œ œ. œ œ œ.

œ œœœ Œ

œ Œ œ œ œ #œ œ œ nœ 3

œ œ œ œ Œ œœœ œœœœœ œ œ œ œ Œ œ. œ œ œ

j œ. œ œJ

œœœœœ œ œœ

œ œ œ œ œ œ œ œ œœœœœœœœ œœœœ œ œ œ Œ

3 4

Kl. 1

œ œ œœœ œ œ œ

Bladmuziekbijlage bij tijdschrift de Klarinet 116

2 Klarinet 1

Klarinet 2

œ œ œ œŒ ” œ œœ œ œœ œ # œ #œ œ Œ œ 3 œ œ Œ ” œ œ œ œ œ &4 œ œ Poèmes Musicales

3. Limerick 2

œ 3 & 4 œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ Œ ” #œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ Œ ” œ œœ œ Œ œ Œ œ

œ œ œ œœ 7 œœœ œ œ œ ### #œ œ Œ œ œ œ œ #œ œ œ œ œ œ 5 5 œ œ œœœ 8 œ & 8 œ 8 4. Haiku

Kl. 1

Kl. 2

& œœœ Œ œ Œ œ œ œœœ

5 5 œ œœ 7 œ œ œœœ œœœ 8 œœœ 8 œœœœœœ 8 œ œœœ

### œ œ œ œ 7 œ œ œ œ œ œ œ 5 œ œ œ œ 7 œ œ œ œ œ œ œ 5 œ œ œ œ œ 7 œ œ œ œ œ œ œ œ 8 œ & 8 8 8 8 F molto staccatissimo œ œ 78 œ œ œ œ œ œ œ 85 œ œ œ 78 œ œ œ œ œ œ 85 œ œ œ œ œ 78 œ œ œ œ œ œ œ œ & œœ œœ œ F 5. Poème symboliste

Klarinet 1

Klarinet 2

Kl. 1

Kl. 2

### 8 œ . œ œ . œ . œ œ . œ . œ œ . œ . œ œ . œ . œ œ. œ œ. œ Œ. 5 . œ œ . œ œ. & 8 œ. 8 π molto espressivo dolce, ma ritmico . . 8 & 8 œ . œ . œ œ . œ . œ œ . œ . œ œ œ . œ œ . œ . œ œ . œ . œ œ œ . œ œ . œ . Œ 85 π

### 5 œœœœ 7 œœ œ œœœœ & 8 œ 8 F molto staccatissimo 5 7 œ & 8 œœœœœ 8 œœ œœœœ F

Kl. 1

bœ œ #œ œ nœ b œ œ 3 œ œ œ bœ &4 œ F bœ & 68 Œ . œ œ œ œ b œ œ # œ b œ P 6. Atonale poëzie

Klarinet 1

Klarinet 2

œ œ 5 œ œ œ œ œ 7 œ œ œ œ œ œ 5 œ œ œ œ œ 7 œ œ œ œ œ œ œ 5 œœ œœ n n n 43 8 8 8 8 8 ƒ 68 5 7 œ 5 7 5 8 œ œ œ œ œ 8 œ œ œ œ œ œ 8 œ œ œ œ œ 8 œ œ œ œ œ œ œ 8 œœ œ œœ ƒ

de Klarinet 116

œ œ bœ #œ œ bœ bœ ˙ ˙ bœ J ‰ bœ bœ œœ œœ p œ. œ. œ ‰ œ bœ #œ bœ œ bœ œ œ bœ œ œ. nœ œ F

œ œ bœ &

Kl. 1

Kl. 2

œ. & œ.

#œ œ bœ

œ œ œ bœ œ#œ œ œ œ #œ b œ œ œ œ œ bœ œ œ œ œ œ bœ bœ œ F p

œ.

bœ

Kl. 2

œ.

œ b œ œ œ # œ œ œ œ # œb œ œ œ b œ U̇. bœ œœ bœ bœ bœœœ & œ œ œ F bœ œ œ œ U b œ b œ œ b œ b œ bœ œ#œ œ œœ œ ˙. & b œ . œ# œ œ œ œ F

Kl. 1

Kl. 2

Klarinet 1

Klarinet 2

###

### ” &

Kl. 1

Kl. 2

œ œ œ œ Œ ” # œ œ œ œ œ 7. Limerick 3

### 3 & 4 œ œ œœœ

### ” &

œ œ œ #œ

Klarinet 1

Klarinet 2

œ œ œ œ œ œ bœ œ œ œ œ œ p œ. œ. œ. œ. p

˘ . œ. b œ. œ. b œ. # œ. œ. b œ œ. œ. b œ. œ. n œ # # # ƒ ### 3 œ œ b œ 4 œ. b œ œ. . # œ. œ. b œ. . œ b œ. . n œ . .  ƒ

œ œ œ œ œ œ œ œ œ Œ

#œ œ œ œ œ œ œœœ œœœ Œ œ œœœ œœœ Œ ” œ Œ œ œ œ #œ œ Œ œ œ œ œ œ œ œ œ #œ

Œ œ Œ œ œœœ Œ œ Œ œ œœœ œ œ œœœ

8. Poema

bœ nœ œ

b œ œ j b œ j b œ j b œj œ. œ ‰ ‰ œ œ bœ œ œ bœ b œ œ # œ nœ œ œ #œ œ J œ p

œ bœ œ œ #œ bœ nœ œ œ œ bœ œ bœ bœ œ œ œ F bœ bœ œ œ bœ œ œ bœ #œ bœ œ bœ œ œ . & œ Jœ Jœ œ œj œ Jœ nœ J œ F œ œ & bœ

Kl. 1

Poèmes Musicales

œ œœ 5 # œ # œ b œ b œ# œ œ œ œ & 4 F œ œ &œœ 45 œ œ# œ œ# œ #œ F

œ œœœ œœœ

nnn nnn

œ b œ œ # œ œ œ œ œ # œœ œœ œ œ œ 34 b œ# œ œ œ 45 24 #œ 46 24 43 b œ œ# œ œ œ 45 œ œ # œ œ 46 # œ œ œ œ œ #œ œ #œbœ œ#œ de Klarinet 116

‰œ

œ bœ œ #œ œ œ œ œ ˙ œ 2 # œ- Œ 3 œ # œ œ œ 3 5 # ˙ œ 4 Kl. 1 4 4 4 ‚ f f F 2 6 2 3 5 Kl. 2 & 4 œ 8 œ œ œ œ œ œ œ œ 4 œ- Œ 4 b œ œ # œ œ œ 4 œ œ #œ œ #œ œ > œ> œ > œ> œ ‚ œ F f f‚ 12 ‰‰ ˙ ˙. 3 #œ œ œ ˙ œ 2 # œ- Œ 3 ˙ # œ ˙ # œ 2 œ Œ 5 # ˙ œ Kl. 1 & 4 4 4 4 4 ‚ f π f 3 2 6 2 5 Kl. 2 & b ˙ ˙ . 4 # œ œ 68 œ œ œ œ œ œ œ œ 4 œ- Œ 8 œ œ œ œ 4 œ- Œ 4 >œ œ>œ œ >œ œ>œ œ ‚‚ π f> œ > œ > œ > œ f ‚œ œ œ #œ . œ. ‰ 20 . ‰ b œ b œ. # œ. œ. œ # œ . # œ œ ˙ ˙ . . 24 # œ. 43 œ 24 # œ. b œ Kl. 1 & 45 43 43 3 ‚ F ƒ F f 3 p F 3 3 24 3 2 68 Kl. 2 & 45 b ˙ ˙ . 43 # œ œ # œ. b œ. 4 # œ. œ. œ. # œ œ. 4 # œ œ ‚ ‚ œ . œ. . œœ # œ. b œ. . ƒ œ f . p F . ‚ F F 25 ˙ ˙ #œ ˙ # œ 2 œ#œ ˙ œ 2 # œ- Œ 3 3 Œ Kl. 1 &4 4 4 4 π ∏ 24 6 24 Œ Kl. 2 & 68 œ œ œ œ œ- Œ 8 # œ œ # œ œ # œ >πœ œ > œ œ > œ œ > œ œ >œœ>œœ >œœ>œœ ∏ . œ. # œ œ # œ 31 . b œ b œ. # œ. œ. . #œ œ . 3 2 # œ. 43 œ # œ b œ œ 45 # œ œ œ œ b œ # œ œ 43 Kl. 1 & # œ. b œ 4 4 3 f ƒ 3 F p 3 3 œ œ 6 3 2 3 5 Kl. 2 & 4 œ œ 4 œ œ #œ œ #œ 8 # œ. b œ. 4 # œ. œ. œ. # œ œ. 4 # œ œ # œ . b œ ƒ . œ. f . œ. œ F œ. # œ. . p ‰ 36 ˙ #œ ˙ œ 2 # œ- Œ 6 œ # œ œ œ œ # œ œ œ œ 2 œ œ 3 Kl. 1 &4 4 4 4 f ‚ ∏ F 4

Kl. 2

& 24

& 68

#œ œ œ œ #œ œ œ œ > œ> œ > œ> œ ∏

de Klarinet 116

Poèmes Musicales

# œ-

24 46 # œ œ œ œ œ œ #œ bœ œ #œ ‚ F f ‚œ

Memories in Future André Kerver, Orkest van het Oosten Oak Tree Records (bestellen: andrekerver@gmail. com; € 15, incl. verz.)

In maart 2017 nam André Kerver afscheid als soloklarinettist van het Orkest van het Oosten, na een dienstverband van bijna 33 jaren. Ernstige problemen met zijn ogen en een langzaam intredende blindheid weerhielden hem ervan nog langer in het orkest te spelen. In die vele jaren in Enschede heeft André zich niet alleen in het orkest onderscheiden, maar evenzeer ervoor, als solist, en als medeoprichter en mede-artistiek leider van het Valerius Ensemble. In elk van deze posities heeft hij zich bovendien met geestdrift ingezet voor het uitvoeren van nieuwe muziek, waarvan de meeste werken speciaal voor hem geschreven werden. In de loop van de vele jaren ontwikkelde André bovendien andere kanten van zijn muzikale persoonlijkheid, namelijk zijn liefde voor Braziliaanse muziek en voor geïmproviseerde muziek in het algemeen. Zo heeft hij zich inmiddels al weer geruime tijd een geheel eigen weg gebaand die hem ook zonder optimaal zicht in staat stelt een veelheid aan muzieksoorten uit te voeren. Een staalkaart daarvan, deels als bonus, is op de cd Memories in Future vastgelegd. De cd opent met het nog altijd beeldschone Klarinetconcert in A (KV622) van Mozart. André Kerver speelt Mozart op een bassetklarinet, zoals het hoort. Daardoor klinkt alles heel natuurlijk en kunnen alle lage tonen gespeeld worden als genoteerd. Belangrijker is dat de uitvoering in alle opzichten

zowel gerijpt is door decennia ervaring als luchtig is gebleven, bijna zwevend, alsof Kerver tijdens het spelen in andere sferen verkeerde. Het orkest onder leiding van Julia Jones (sinds 2016 Generalmusikdirektorin in Wuppertal) is daarin niet achtergebleven. Wellicht had de cadans van de snelle delen nog iets swingender gekund (Mozart leefde immers dichter bij de barok van Bach dan bij de late romantiek van Brahms), maar elke gedachte aan oudroze brokaat, een wit gepoederde zwevende engel en de smart om het jong gestorven genie is gelukkig afwezig. Mozart was toen hij zijn klarinetconcert schreef nog steeds een jongeman, zij het met een lange loopbaan achter zich. Na het terecht zeer enthousiaste applaus dat hem op 10 maart 2017 na zijn uitvoering van Mozart te deel viel, toverde André samen met trompettist en componist Eric Vloeimans een prachtige verrassing uit zijn muzikale hoed tevoorschijn: Mine Own King am I van Vloeimans. Halverwege voegt het orkest zich bij de twee blazers, die beiden de kunst verstaan werkelijk verstild te spelen. Zij zuigen het publiek bij zich op het podium, zoals ook in deze opname goed is te horen en scheppen zo een unieke intieme atmosfeer. De drie bonustracks op de door Oak Tree Records geproduceerde cd bestaan uit een door Maarten Jense gemaakt arrangement van Oblivion van Astor Piazzolla door KlarinetNsemble, Memory Lane van Mari Nusa (dat al eerder op de cd Fifty-Nine was uitgebracht) en Er was eens een groot bos, dat indertijd al als aanvulling bij de cd het Carnaval der Dieren van Saint-Saëns stond, met teksten van en verteld door de onvolprezen Herman Finkers. In elk van deze tracks betoont André Kerver zich de ideale muzikale partner. Daarmee is dit een prachtige afscheids-cd, maar tegelijk een teken van ook een mooi nieuw begin! Leo Samama

Bernhard Crusell: Three Quartets for clarinet and strings Eric Hoeprich Glossa GCD 920609

Vroeg of laat kom je als klarinettist in aanraking met het werk van Bernhard Crusell. De van oorsprong Finse vroeg-negentiendeeeuwer was, naast gevierd klarinettist, ook een begenadigd componist. Hij liet een aantal sleutelwerken voor zijn eigen instrument na. Het bekendst zijn de twee klarinetconcerten, maar ook de drie kwartetten voor klarinet en strijktrio zijn geliefde en vaak gespeelde werken van zijn hand. Eric Hoeprich bracht onlangs samen met leden van het London String Quartet een nieuwe opname uit van deze kwartetten. Met al meer dan 25 jaar ervaring is Hoeprich een routinier in de authentieke muziekpraktijk. Hij speelde onder grote namen als Christopher Hogwood en Frans Brüggen, en was bovendien lid van het eerste uur van het Orkest van de Achttiende Eeuw. Die schat aan ervaring betaalt zich uit in deze schitterende nieuwe opname met de kwartetten van Crusell. Voor deze cd is goed gekeken naar de geschiedenis en de context waarbinnen Crusell leefde, door ook naar het instrumentarium te kijken dat hij bespeelde. In Dresden bezocht Crusell de toen al bekende werkplaats van de achttiende-eeuwse instrumentenbouwer Heinrich Grenser. Hij was dusdanig onder de indruk van de kwaliteiten van de klarinetten die Grenser vervaardigde, dat dit de instrumenten waren die hij de rest van zijn carrière bleef bespelen. De klarinetten die op deze cd worden gebruikt zijn gebaseerd op diezelfde modellen. De instrumenten die Hoeprich bespeelt, zijn gemaakt van buxushout en hebben tien kleppen. Ze hebben ook een veel kleurrijker de Klarinet 116

geluid dan de meeste nieuwbouw-instrumenten, een kleurenpracht die nog versterkt wordt door het gebruik van darmsnaren bij de strijkers en de ‘klassieke’, lagere stemming op 430 Hz. Op die manier slagen de spelers er goed in om het geluid van Crusells tijd zo nauwkeurig mogelijk te benaderen. Crusell schreef zijn kwartetten tussen 1807 en 1823, een kleine twintig jaar nadat Wolfgang Amadeus Mozart zijn klarinetkwintet schreef – het stuk dat toch wel als de blauwdruk voor kamermuziek voor klarinet en strijkers kan worden beschouwd. Ook Crusells muziek is sterk schatplichtig aan dat geluid, maar de kwartetten klinken niettemin fris en onderhoudend en er komen meer dan genoeg leuke vondsten en kwinkslagen voorbij. De meeste diepgang is te vinden in de lyrische langzame delen, die qua dramatiek soms bijna richting de vorm van een aria gaan – een genre waar Crusell zich overigens diverse malen ook meester in heeft getoond. Het risico van kamermuziek uit de klassieke periode is vaak dat het een ‘concert voor solo-instrument en strijkers’ wordt: misschien een fantastische solopartij, maar beduidend minder interessante begeleidingsstemmen. Crusell trapte niet in deze valkuil en wist goed wat hij deed: de verschillende partijen zijn aan elkaar gewaagd, en er wordt vaak een uitdagend contrapunt ontwikkeld waarbij alle spelers op het puntje van hun stoel moeten zitten. Het is moeilijk om niet op te merken dat het instrumentarium zich sinds het klassieke tijdperk nog flink heeft doorontwikkeld: er zijn nog genoeg rauwe randjes te ontdekken aan het spel en aan de techniek, bijvoorbeeld in de oneffenheden in de chromatische passages. De worsteling met het instrument is soms goed hoorbaar – misschien dezelfde worsteling die Crusell bij het schrijven en uitproberen van de lastige loopjes moet hebben meegemaakt. Maar de waanzinnige klankkwaliteit, vele malen warmer en doorleefder dan de perfectie van de instrumenten waar we vandaag de dag zo aan gewend zijn, compenseert dat ruimschoots. Een absolute lust voor het oor. Bram Faber 20

de Klarinet 116

Darmadan La Panika Zephyrus Records

Tien jaar na de release van hun eerste album komt La Panika in 2018 met haar tweede album Darmadam. La Panika heeft de bezetting van een ‘klassieke’ Balkan brassband: 2 keer trompet, 2 keer riet, 2 keer saxhoorn, tuba, accordeon en gitaar/ oud. Het repertoire is zoals we dat kennen van orkesten als Ciocarlia en Kocani Orkestar, er zijn zelfs familiebanden met de laatste groep. De groepsleden komen echter uit verschillende Europese landen: Frankrijk, Macedonië en België, al ademt het repertoire niet de pan-Europese gedachte. Laten we het maar de pan-Balkan gedachte noemen. De muziek is het resultaat van eeuwenlange culturele beïnvloeding van Turkse, Griekse, Europese (het instrumentarium!) muziek op de volksmuziek uit de Balkan. Resultaat is een bezwerende, emotionele en virtuoze synthese. Trouwens: cultureel antropoloog en musicoloog Rob Boonzaayer Flaes heeft in zijn in 1993 verschenen studie Brass Unbound beschreven hoe Europese kopermuziek en fanfareorkesten, via de militaire kapellen, het voetspoor van de imperialistische uitbreidingen over de wereld volgden (www. trouw.nl/cultuur/het-wereldblaasorkestvan-rob-boonzajer-flaes~ae9cc509/). Toen de Belgische saxofonist Benito Blanquaert tien jaar geleden de Bulgaarse accordeonist Petar Elmazov ontmoette klikte dat direct. Gekoppeld aan de Franse trompettist Jean-Pierre Lietar vormden zij de basis voor La Panika. In 2008 brachten de groep zijn eerste, goed ontvangen, album uit: Afan Toufan. Honderden optredens door Europa, de Balkan en Marokko waren het gevolg. Half januari 2018 was het dan tijd

voor het tweede album, geproduceerd door Reinhard Vanbergen, met gastoptredens van Neshko Neshev, voormalig accordeonist van Ivo Papasov, en Osama Abdulrasol, de Irakese qanunspeler. De optreedervaring van La Panika is terug te horen in de routine van de groep, zonder dat het routineus klinkt. De spelers zijn uitstekende muzikanten en er zijn een paar sterke solisten (accordeon, trompet, klarinet). Het album begint met Dusty Road, een nummer voor de koperblazers dat inderdaad de suggestie opwekt van stoffige, modderige wegen, waarin de accentplaatsingen een gewone vierkwartsmaat doen klinken als een afwisselende vijfkwarts-/ driekwartsmaat. Vrolijk modulerend werkt het stuk naar het einde toe. Dance of the Turtles is zo’n onbedwingbaar tot dansen neigend stuk waarmee je in zweterige zaaltjes een door alcohol verhit publiek de vloer op jaagt. Het swierige Fustani klinkt als een stuk van Rogier van Otterloo uit de jaren 70, maar dan met het kenmerkende ‘cocek’-ritme: 123-12-12-12. Ibrolof Cocek begint tergend melancholiek (als het liefdesverdriet van een heel leven samengeperst in een minuut) om dan weer hopsend alle remmen los te gooien. Met tussendoor een soort Lee Perrykoeiegeloei uit een lapsteel getoverd. Hora Din Moldova neemt het leven met een gepast korreltje zout in een hopsende polka die tempoverdubbeling op tempoverdubbeling stapelt, eindigend in een krankzinnig tempo. Daar heb je als trompettist jarenlang je Arban-etudes voor gestudeerd. Een glansrol voor de eerste trompettist! Af en toe stapt La Panika buiten de Balkangrenzen, bijvoorbeeld met de Arabische melodie in het door de ud gedragen Zmiya. De afsluiter Turtle Dance is een soort Balkancumbia in een ‘extended dance-remix’ van Dance of the Turtles uit het begin. Boodschap: de nacht is net begonnen en er komt voorlopig geen einde aan! In Leaving is er weer ruim baan voor de melancholieke stersolisten op accordeon en klarinet. Curieus genoeg klinken de eerste twee maten van de melodie exact als Ik verloor mijn hart aan het Wolga-strand, een hit

uit 1992 van de Vlaamse zanger Joe Harris. Toeval of de Vlaamse connectie? Het voorlaatste nummer heeft de curieuze titel Sillicon Madonna, maar roept met zijn hijgerige dansritme meer associaties op met rondborstige dames op een dansvloer dan met de moeder van Jezus. Het zal wel een ‘inside joke’ zijn geweest. Muzikantenhumor! Darmadam is een heerlijke plaat! Arno Duivestein

elevenissen van een eginnende klarinettist

et voelt of ik weer een leuk sprongetje voorwaarts heb gemaakt. Mijn allereerste podiumoptreden van een paar maanden geleden zat me toch wel wat dwars. Dat was het optreden met fluitist Herman waarbij ik bevangen werd door acute podiumangst, inclusief ‘bevroren’ embouchure (zie DK114, red). Geen noot boven de break kwam er behoorlijk uit. Na de eerste schrik heb ik geprobeerd alle bemoedigingen die ik van diverse kanten kreeg goed op me te laten inwerken. Van die mensen die zeiden: “Er ging toch ook veel wél goed. Je bent pas ruim een jaar bezig met de klarinet!” Of: “Je mág fouten maken. Je speelt omdat je het leuk vindt en als je het niet meer leuk vindt, mag je stoppen”. Het is wel even wennen om dit in de praktijk toe te passen als positieve selftalk. Maar ik merkte dat ik in de loop van de weken minder gespannen werd. Bijvoorbeeld bij de repetities van het fijne blaasorkestje Princehof waar ik sinds oktober deel van ben. Stukjes die ik echt niet kon spelen, besloot ik ook niet te spelen. Alleen dát deel van de maat dat wel lukte. Wat een vrijheid gaf dat! En zo kwam de datum van ons optreden met het orkest dichterbij. We hadden wekelijks geoefend, het repertoire zat er goed in. Bovendien: het orkest is met ruim twintig man en vrouw groot genoeg om je met je klarinet lekker in te kunnen verschuilen. Ware het niet dat ook de klarinetsectie zelf had besloten tijdens het optreden drie korte stukjes te spelen. Net even méér in de spotlight dus. Maar: de stukjes die we kozen, waren niet te moeilijk. Eigenlijk best goed te doen, besloot ik gaandeweg. Het vertrouwen was aan de winnende hand. En de ambities die ik blijkbaar telkens weer heb, zijn net even sterker dan de faalangst. Grappig is dat.

Marilou den Outer begon in 2016 enthousiast met het bespelen van de klarinet en vertelt in deze

(8)

rubriek over haar ervaringen. Contact met Marilou? Mail: mariloudenouter@gmail.com.

Dat ik zelfs heel veel zin in het optreden kreeg, werd me duidelijk op de generale repetitie. Een van de klarinettisten was afwezig. Ik had niet door wat dit betekende tot een van de collega’s me er vlak voor begin van onze stukjes op wees: "Hé, dus jij speelt partij drie nu helemaal alleen!” Oeps. Maar tegelijkertijd dacht ik: Oké, laat maar komen, ik kan het. Een extra grapje van de dirigente zorgde voor een nog meer ontspannen gevoel. Een week later was de uitvoering zelf. De dag ervoor merkte ik het opkomende oude vertrouwde zenuwengevoel, maar dat verdween toch ook weer. Op weg naar het optreden scheen een heerlijke aprilzon. Ik was vroeg aanwezig en kon lekker bezig zijn door te helpen met stoelen klaarzetten. Iedereen was vrolijk, enthousiast en blij elkaar te zien. Het stemmen, achter nog gesloten deuren, verliep ontspannen. Langzaamaan vulde de zaal zich met bezoekers. Met zo’n vijftig toehoorders zat het zaaltje vol. Deels uiteraard fans van de orkestleden. Het was een gratis concert, jaarlijks aangeboden door de welzijnsorganisatie WIJ Heemstede. Het Princehof Orkest is daar ook onderdeel van. We zetten de Intrade in van Johann Pezelius. Een mooie en lichte ‘binnenkomst’. Voor mijn gevoel ging alles van een leien dakje, ook ons klarinetoptreden. Na afloop merkte ik een lichte teleurstelling zelfs: is het nu al afgelopen? Mijn oog viel op de eerste rij. Precies een jaar geleden zat ik daar zelf als bezoeker. Om eens te kijken naar het orkest. Na hun optreden wist ik: dáár wilde ik bij. En nu speelde ik er dus echt. Fantastisch. Marilou den Outer

de Klarinet 116

La Panika in voorhoede van de Europese gypsy brassbands door Henk Jansen

In een rommelige kleedkamer in het pakhuis in Amsterdam, waarin het podium Mezrab gevestigd is, sprak Henk Jansen op 25 januari 2018 met de jonge Macedonische klarinettist Rezak Demirov, speler in de internationale band La Panika, die haar basis heeft in België. Onlangs bracht La Panika de nieuwe cd Darmadan uit (zie ook de recensie over deze cd door Arno Duivestein op pag. 20). Rezak is kort geleden vaste klarinettist in deze band geworden. Mooie cd hebben jullie gemaakt! Wat is je leeftijd? Ik ben nu twintig. Ah, dat is de reden dat ik zo weinig over je op het web kon vinden. Ben je met klarinet begonnen of heb je nog een ander instrument gedaan? Ik begon met blokfluit op de muziekschool. En na twee jaar stapte ik over op klarinet. Toen woonde ik nog in Macedonië. Op welk type instrument speelde je? Ik had toen een Noblet. Nu speel ik Buffet-Crampon. Hoe is het verder gegaan: heb je les gehad van je vader? Op de muziekschool had ik altijd klassiek les en van mijn vader, die ook klarinettist is, leerde ik Balkanmuziek, Turkse muziek en andere Oost-Europese muziek. Hoe kwam je in België verzeild? Eerst kwam mijn vader hiernaartoe, met concerten. En toen ben ik ook naar hier gekomen. Ik ging toen naar de muziekschool en de hogeschool in Antwerpen. Hoe kwam je bij La Panika? Mijn neef Djemsid Zejnelov speelde er al in, hij speelt tapan (een soort trom, red.). Ik speelde met hem en mijn vader ook Turkse muziek en zigeunermuziek in de groep Shen. Je hebt toch ook in Bijloke bij Gent gespeeld in een ensemble met moderne muziek? Ja, dat was een project van bands uit drie steden: Brussel, Antwerpen en Gent. Een zigeunermuzikant en een Belg speelden dan steeds met elkaar. Ik heb daar twee jaar aan meegedaan. Dat was heel tof. Spelen jullie veel met La Panika? Zeker, met de nieuwe cd hebben we wel veel werk. 22

de Klarinet 116

Hebben jullie al vaak in Nederland opgetreden? Ja, dit is ook al de tweede keer dat we in de Mezrab spelen. We speelden eind december in Paradiso. Gaan jullie ook naar Oost-Europa? Ja, nu we weer opnieuw begonnen zijn, is dat wel de bedoeling. Met welke muziek zijn jullie opgegroeid? En wat is je favoriete ritme? Hm, ja, dat ritme zit gewoon in je bloed. Mijn vader speelde dat, maar zijn vader ook al. Als je jong bent, leer je sowieso de Macedonische muziek, die wordt dan op feestjes en zo gespeeld. Macedonische muziek is keileuke muziek. Gypsymuziek is weer anders. De ritmes zijn anders en de techniek ook. (Op YouTube is een filmpje te zien waar Rezak speelt, met begeleiding van een trommel, terwijl er gedanst wordt, HJ.) Komen jullie nog wel eens in Macedonië? Hebben jullie nog familie daar? Ja, er woont zeker veel familie en we gaan er heen met vakantie, maar we wonen in België, dus niet zo vaak. Hoe oud is La Panika? Dat weet ik niet, moet je aan de chef vragen! (Hij bedoelt de Klarinet 116saxofonist Benito Blancquaert, die de groep met Petar Elmazov en de Franse trompettist Jean-Pierre Lietar mei - juni 2018 oprichtte, HJ.)

3005

297

Over La Panika Van de site www.concertmonkey.be: “Wanneer Benito Blancquaert, Belgisch saxofonist en bandleider, de Bulgaarse gypsyaccordeonist Petar Elmazov ontmoette, was het (muzikale) liefde op het eerste zicht. Flamboyante trompettist Jean-Pierre Lietar verenigde zich en de ziel van La Panika was geboren. Met formaties van acht tot twaalf getalenteerde muzikanten uit Bulgarije, Macedonië, Frankrijk en België zet de band sinds 2008 talloze podia in vuur en vlam. Ten tijde van het debuutalbum Afan Toufan (2008, Compagnie Tire-Laine) toerde La Panika intens doorheen Europa en werkte samen met grootheden zoals Serkan Cagri, Ivo Papasov, Nesko Neshev, Mladen Malakov. Met een titel die verwijst naar de ultieme chaos, de oerknal, zet La Panika een daverend tweede album (Darmadan) neer. Ontelbare ontmoetingen hebben deze Macedonisch-Bulgaarse, Franco-Belgische formatie gemaakt tot wie ze zijn. Hun traditioneel gypsyrepertoire uit het Zwarte Zeegebied is onderhevig aan invloeden uit West-Europa en maakt hier en daar een zijsprong naar Turks-oriëntaalse muziek.

Er werd samengewerkt met o.a. Nesko Neshev op accordeon en top-producer Reinhard Vanbergen (Das Pop, Drums are for Parades). Met virtuositeit, melancholie en een gezonde dosis waanzin serveert La Panika een onweerstaanbaar feest. Darmadan is de plaat waarmee La Panika zich opnieuw op de voorhoede van de gypsybrassbands in Europa plaatst.” Bezetting: Jean-Pierre Lietar – trompet, Thomas Morzewski – trompet, Rezak Demirov – klarinet, Benito Blancquaert – saxofoon en klarinet, Bastien Charlery – accordeon, Gaspard Vanardois – gitaar, Christian Laisne – bariton (saxhoorn), Hendrik Dobbelaere – bariton (saxhoorn), Cedric Gillemend – sousafoon, Dzemsid Zejnelov – tapan, Seven Zejnelov – percussie, en special guest Nesko Neshev – accordeon. Op de site http://lapanika.com valt meer informatie te ontdekken over La Panika. Ook staan daar een aantal nummers op. Op 1 juni speelt de groep bij het Airbag Festival in Brugge.

Is er voor jullie een verschil tussen spelen in Nederland en België? In België is men het al meer gewoon, daar spelen we ook al een tijd. Hier in Nederland zijn echter meer geïnteresseerde mensen. Heb je plannen om ook andere muziek te spelen? Ik speel al andere muziek! Naast Shen (zie boven, red.) ga ik beginnen met een nieuwe band van tien á elf mensen waarmee we allerlei soorten muziek spelen, niet alleen Balkan. We gebruiken ook een mix van meer instrumenten: niet alleen tuba’s en baritons, maar ook sologitaren en basgitaar, cajun, drums en klarinet. Schrijven jullie zelf alle stukken? Ja, dat doen we! Hebben jullie bepaalde voorbeelden of Helden? Fanfare Ciciorlia? Taraf de Haidouks of Kocani Orkestar? Er heeft iemand uit de Kocani Orkestar bij ons meegespeeld. We zijn ook familie in de verte, maar vooral gewoon keigoede vrienden. La Panika gaf een spetterend concert waarbij de beentjes van de vloer gingen.

de Klarinet 116

Adams nu ook in Lummen (België) door Karin Vrieling De vestiging van Muziekcentrale Adams in Lummen

Daar waar veel muziekzaken de afgelopen jaren hun deuren hebben moeten sluiten vanwege tegenvallende verkopen, opende Muziekcentrale Adams nog niet zo lang geleden een spiksplinternieuwe vestiging in het Belgische Lummen. Karin Vrieling sprak met Frans Philippens en Rudi Jongen over deze nieuwe ontwikkeling.

p zaterdag 27 en zondag 28 januari 2018 opende Muziekcentrale Adams te Lummen officieel haar deuren. Lummen is een gemeente in de Vlaamse provincie Limburg. De vestiging van Adams is aan de Bosstraat 73, op een bedrijventerrein dichtbij afrit 26 van de E314. Als ik het pand – ca. 2700 m² – begin april bezoek, wordt er de laatste hand gelegd aan de raamdecoratie en is de parkeerplaats nog niet helemaal af, maar het gebouw zelf oogt zeer fris, modern en er zijn heel veel ramen: dus er is ook heel veel lichtinval. Het compleet nieuwe winkelpand heeft een ruime winkelvloer, meerdere testruimtes, een koffiehoek, een reparatieatelier en groot evenementenpodium voor allerlei optredens en presentaties en een ruimte voor clinics. Om de twee weken is er een activiteit, één van de eerstvolgende betreft de ‘Junior Clarinet Competition’ op 27 mei (kijk voor meer informatie op www. international-music-promotion.be).

Scanners

Direct rechts in het pand is een enorme voorraad aan accessoires en mijn oog valt daarbij op de handscanners (zoals in de supermarkt). Rudi Jongen – de verkoopmedewerker met wie ik heb afgesproken – vertelt me dat klanten met de handscanners de actuele prijzen kunnen checken via de streepjescode op de producten. Die prijzen kunnen namelijk nogal eens wisselen en op deze manier hoeft niet elk product een eigen prijslabeltje te hebben. Voorheen had Adams een winkel in Diest (in de Belgische provincie Vlaams-Brabant). Rudi: “Daar hebben we 28 jaar gezeten, maar het werd echt te klein. Als zo’n jaar of tien zijn we bezig met het realiseren van dit pand in Lummen.” 24

de Klarinet 116

Rudi Jongen heeft het druk: regelmatig moet hij ons gesprek onderbreken om een klant te woord te staan en verder te helpen. Niet dat hij de enige medewerker hier is: er werken vier fulltimers, een parttimer en er zijn nog vijf vertegenwoordigers, die in verschillende delen van België het bedrijf promoten. Veel muziekzaken lukte het de afgelopen jaren niet om overeind te blijven, hoe kan het dat Adams een heel nieuw gebouw kan neerzetten? Rudi: “Daar zijn verschillende redenen voor. Eén van de belangrijkste is dat we bij Adams een eigen productielijn hebben, we maken koperinstrumenten en slagwerk. Die worden goed verkocht en dat hebben veel andere winkels niet. Die concullega’s hebben natuurlijk, net als wij, ook de andere merken zoals Buffet, Besson, Yamaha, maar zij verdienen niet met een eigen merk. En op sommige merken is tegenwoordig zo weinig winst te behalen, omdat het – vooral ook via internet – kapot wordt geconcurreerd. Daarnaast hebben we ook nog een aantal huismerken en we hebben heel goede reparateurs. We proberen mensen een volledig pakket aan te bieden: naast een goed instrument, ook een prima service wat betreft reparaties en onderhoud. Dat lukt de andere winkels niet altijd.” Bijzonder in deze tijd is ook dat er een behoorlijke voorraad aan klarinetten staat. Rudi: “Ja, dat is ook onze politiek, dat je beter één grote zaak in Nederland en één grote zaak in België kunt hebben waar een goede voorraad staat, dan dat je een aantal kleine filialen hebt waar maar een heel beperkt aantal staat. Als je hier komt dan hebben we van veel types klarinetten meerdere exemplaren staan. We proberen de mensen ook echt vanuit de andere kant van België naar hier te halen.” Dat laatste lukt al goed gezien de bedrijvigheid op deze woensdagmiddag! Wat betreft de kleine reparaties aan instrumenten: deze worden in Lummen door de eigen reparateur gedaan, maar voor grote revisies gaan de instrumenten naar de vestiging in Ittervoort, waar een heel grote reparatieafdeling met veel kennis en kunde is. Twee dagen per week is er transport tussen Lummen en Ittervoort.

Indrukwekkend

Voordat ik naar het bedrijf in Lummen reed, sprak ik op de vestiging te Ittervoort met Frans Philippens, houtblaasreparateur. Ik stond versteld van de enorme ruimte die ik hier aantrof en ik was nog meer onder de indruk toen Frans me de fabriek liet zien. Hier worden onder meer de wereldberoemde Adams pauken en ander slagwerk gemaakt en sinds ongeveer vijftien jaar ook koperblaasinstrumenten. Frans: “Ongeveer 95% van onze productie betreft export, er gaat heel veel naar Azië en Amerika.” In de vestiging Ittervoort – winkel plus fabriek – werken ruim 150 mensen, de meeste van hen werken in de fabriek. André Adams is ongeveer 45 jaar geleden met het bedrijf begonnen in het nabijgelegen ‘witte stadje’ Thorn (vanuit de winkel in Ittervoort is de kerktoren van Thorn goed te zien). Hij begon in het schuurtje bij z’n ouders in de tuin met repareren. Frans: “Hij was trompettist bij Harmonie St. Michaël van Thorn en zat daar vóór de pauken. En zo is het een beetje begonnen: met het herstellen van pauken en daarna ook het fabriceren ervan. Uiteindelijk heeft dat ertoe geleid dat we marktleider zijn op het gebied van concertslagwerk, wereldwijd!” Op mijn vraag hoe het komt dat Adams zo’n succes is geworden, heeft Frans direct een antwoord: “Het is een bedrijfsfilosofie dat we altijd anders willen zijn dan anderen. We hebben ons altijd willen onderscheiden, zijn een eigen weg ingeslagen en hebben onze eigen strategieën gevolgd. Ook stonden en staan we altijd garant voor een kwalitatief goed product. Die combinatie heeft er denk ik toe geleid dat we gegroeid zijn. Daarnaast zijn wij wat betreft verkoop en reparatie geen lokaal bedrijf. Mensen komen van ver over de landgrenzen hier naartoe om instrumenten te testen en te kopen. Naast het grote assortiment hebben we ook veel verschillende akoestische mogelijkheden.” Vinden mensen het niet bezwaarlijk dat het bedrijf zo ver weg is, voor het geval er iets met hun instrument is? Frans: “Gelukkig bestaan er ook koeriersbedrijven! Uiteindelink worden alle instrumenten die in een winkel komen, vanuit de fabriek, ook altijd verscheept. Als instrumenten goed verpakt zijn, dan is dat helemaal geen probleem.”

Onderscheiden

Dan praat ik met Frans over Buffet, de grote marktleider wat betreft klarinetten. “Dat zijn vaak prima instrumenten, maar ik vind het wel jammer dat veel klarinettisten andere merken klarinetten helemaal geen kans geven. Het komt zelfs voor dat mensen hier in de testruimte ook klarinetten van andere merken proberen en daarvan onder de indruk zijn, maar dan toch voor de gevestigde naam kiezen. Men is dan terughoudend of bang

dat men zich qua klank onderscheidt van de anderen in de klarinetgroep waarin men speelt. Ik vind dat bijzonder jammer en begrijp het ook niet goed. Want juist als je bijvoorbeeld soloklarinettist bent in een harmonieorkest, dan is het toch heel mooi dat je je kunt onderscheiden van de rest?” Is dit iets specifieks voor de klarinetwereld? “Ja, absoluut, bij fluitisten bijvoorbeeld speelt dit totaal geen rol, die zitten veel minder vast aan een bepaald merk.”

Een medewerker van Adams aan het werk met een klarinet(revisie)

Origineel

Tot slot spreken we over revisies. Frans: “We werken daarbij het liefst met de originele materialen. Dus als iets vervangen moet worden, dan doen we dat in principe met iets van hetzelfde merk als wat erop zit: dezelfde polsters, dezelfde kurken, zelfs dezelfde polsterlijm. Maar als iemand specifiek iets anders erop wil hebben, dan kan dat natuurlijk ook. Onze voorkeur is echter wel om te kiezen voor het origineel, want op die manier krijg je het instrument weer in de staat waarin het verkeerde toen je het voor het eerst uitzocht. Als je ander materiaal gaat gebruiken, dan gaat het instrument anders resoneren en krijg je dus een ander geluid dan hoe het klonk toen je dat instrument uitkoos. Dit kan wel betekenen dat bij ons de revisie misschien wat duurder is, maar je krijgt het instrument dan wel in die beginstaat weer terug. Veel mensen realiseren zich niet en zelfs vakmensen zijn zich er niet altijd van bewust dat ander materiaal een ander klankspectrum ten gevolg heeft.” Het is raadzaam om tijdig een afspraak te maken voor een revisie. Frans: “Anders loop je het risico dat je je instrument vijf of zes weken kwijt bent. Wij nemen er graag goed de tijd voor, zodat we ook echt kwaliteit kunnen leveren.” de Klarinet 116

Wieke Karsten schrijft sinds 2002 columns voor het tijdschrift Fluit van het Nederlands Fluit Genootschap. De teksten gaan over musiceren, studeren en het brein en zijn ook voor klarinettisten zeer de moeite waard. De columns worden in de Klarinet geplaatst met illustraties van Dik Klut. Meer informatie over Wieke Karsten: www.wiekekarsten.nl. Volg Wiekes blog op: https://aandachtvoordemusicus.nl/.

illustratie: Dik Klut

Rake Vingers

outloos en snel spelen is belangrijk. Het is immers een hoorbaar bewijs van kwaliteit: een goede musicus is meestal ook een virtuoos musicus. We besteden allemaal veel tijd aan het studeren van techniek. En met techniek bedoelen we: ‘goede’ vingers. Het interessante is dat vingers weinig met virtuositeit te maken hebben. We tillen ze op en doen ze naar beneden. De vingerbewegingen van de meeste blazers zijn bovendien eenvoudig. Zeker als we het vergelijken met een gitarist, violist of pianist. Snel en foutloos spelen komt uit een andere bron en voor de verbetering van onze techniek moeten we bij de werkelijke opdrachtgever zijn: onze hersenen. Iets, bijvoorbeeld het lezen van noten, brengt een drang om te spelen op gang en vervolgens gaat er vanuit de hersenen een signaal naar de vingers. Zoals mijn vingers hebben bewogen voor het typen van deze column. Stel, we spelen van bladmuziek. Simpel gezegd zien de ogen een notenbrij en geven deze door aan de hersenen. De hersenen vertalen de notenbrij naar een vingerbeweging. Zo’n route kan ook door onze oren op gang worden gebracht. We horen muziek, bijvoorbeeld omdat iemand iets voorzingt, onze hersenen vertalen dit en onze vingers gaan bewegen. De muziek kan ook denkbeeldig zijn: onze hersenen sturen onze vingers aan als we een klankvoorstelling hebben. Als we enige logica in de notenbrij kunnen ontwaren, verlopen de vingerbewegingen 26

de Klarinet 116

soepeler. Door toonladders, akkoorden en liedjes door alle toonsoorten te studeren, creëren we bovendien een neuraal vangnet waar ons brein op terug kan vallen. Dat verklaart ook waarom het spelen van atonale muziek veel lastiger is; daar is het tonale vangnet helaas niet op berekend ... Als iemand ‘slechte vingers’ heeft en bijvoorbeeld foute noten speelt, kunnen we een muzisch rijtje langs lopen: heeft de leerling goed gelezen, weet hij hoe het klinkt en begrijpt hij wat er staat? En als dat allemaal klopt: zingt hij dan ook innerlijk mee? Hieraan werken levert veel meer op dan lastige passages alleen met ritmes en een opschroevende metronoom studeren. Letterlijke oog/leesfouten komen ook voor. Daarmee bedoel ik dat de ogen van een leerling blijven ‘hangen’ bij de noot die hij speelt. Waardoor hij p e r n o o t i nplaatsvanpermelodielees t,zoalsjongekinderenperl e t t e r l e z e n, in plaats van per woord. We kunnen hem dan leren om patronen te herkennen, in groepjes te lezen (2 tot 6 noten) of om vooruit te lezen, zoals we dat ook bij het lezen van teksten doen. En jawel, vingerbewegingen moet ook apart gestudeerd worden. Dan hebben we het bijvoorbeeld over lastige greepwisselingen. Door op een aandachtige en langzame manier te studeren, waarbij de vingers soepel blijven bewegen, werken we aan een ander neuraal netwerk dat we kunnen gebruiken.

Maar de meest bepalende factor bij virtuositeit is het trainen van ontspanning: we reageren immers fysiek en mentaal als het moeilijk wordt. We verstijven als we bang zijn voor een bepaalde passage en gaan te hard werken als iets lastig is. Hoe sneller de noten, hoe meer we ons ‘schrap’ zetten. Deze stress en spierspanning blokkeren onze vingerbewegingen en de aansturende werking vanuit onze hersenen. Waardoor al onze pogingen om virtuoos te spelen weer teniet worden gedaan. Laten we onze leerlingen leren hoe ze met beweeglijke ogen, een prachtige toon, meezingend in hun hoofd, met precieze, soepele vingers, stevig op de voeten staand, met ontspannen armen en met veel plezier techniek kunnen studeren. Opdat virtuositeit voor iedereen haalbaar wordt! Wieke Karsten

illustratie: Rinus Baak

Marlimasa wordt gevormd door vier fanatieke klartinettisten, die alle vier spelen bij Philharmonie Gelre in Arnhem (zie artikel in DK113): Martine Rittersma (basklarinet), Lisette Kamps (besklarinet), Martine Baar (besklarinet) en Sanne van der Zee (bes- en esklarinet). “Onze ambitie? Dat we onze baan kunnen opzeggen en van Marlimasa kunnen leven, haha”. De dames kunnen er zelf wel om lachen en dat doen ze dan ook. Sowieso wordt er binnen het kwartet heel veel gelachen. “Hoewel we heel serieus met de muziek bezig zijn, kunnen we ontzettend de slappe lach krijgen. Dan komt er geen noot meer uit. Maar ook het tegenovergestelde komt voor, we kunnen erg geraakt worden door een muziekstuk of een optreden. In december speelden we op de Intensive Care van het UMCU in Utrecht. Dat was zo ontzettend mooi om te doen. Toen we één van de patiënten emotioneel zagen worden, moesten we allemaal even slikken … Dat optreden staat als een zeer bijzonder moment in ons geheugen gegrift. Het krijgt zeker een vervolg.” Het idee voor Marlimasa is spontaan ontstaan tijdens een voorspeelochtend van de Gelderse Klarinetstudio, in Arnhem. Oorspronkelijk was de naam Marlimama, maar Marieke had te weinig tijd voor zoveel fanatisme. Gelukkig wilde Sanne wel instappen en zo werd het dus Marlimasa. Het kwartet speelt veel licht klassiek, maar ook film- en popmuziek en jazzy arrangementen. “We kunnen onszelf heerlijk verliezen in allerlei creativiteit en uiterlijke zaken zoals kleding, schoenen, foto’s en visitekaartjes. We hadden de eerste fotoshoot al achter de rug voordat we ons eerste optreden hadden gehad. Dat eerste optreden was er trouwens eentje om heel snel te vergeten. We hadden ons zo slecht voorbereid … Dat weerhield ons er niet van om na afloop op een terras visitekaartjes te ontwerpen en rode pumps te kopen. Te goedkoop hoor, die pumps. We konden er prima mee spelen, maar niet op lopen … Tegenwoordig doen we de voorbereiding én de optredens veel beter, maar we leren nog steeds van elk optreden.” Het kwartet is creatief: "Lisette ontwierp het enige echte ‘Marlimasakwartetspel’ met hilarische categorieën, waaronder de categorie ‘vinden we wel weer terug’. De gestolen basklarinet is trouwens inderdaad weer terug en het klarinetpotlood ook. De partituur van Vocalise mist nog steeds …”

Marlimasa treedt gemiddeld eens per maand ergens op. Af en toe in een mooie concertzaal of een oud kerkje, maar het kwartet is ook populair in een plaatselijk verzorgingshuis. Daar begeleiden ze soms herdenkingsdiensten. “Dat zijn mooie, dankbare optredens, dan merk je goed wat muziek kan doen voor mensen. Verder spelen we als achtergrondensemble op verjaardagsfeestjes en recepties. Nerveus zijn we alleen als we voor zeer kritisch publiek spelen, bijvoorbeeld voor onze eigen collega’s van Philharmonie Gelre … Eén van de mooiste concertlocaties was Schloss Anholt, in Duitsland. Dat was op verzoek van Omroep Gelderland. Er was veel publiek en een deel van de middag werd live op de radio uitgezonden. Ook wel spannend trouwens, maar gelukkig klonk het goed.” De Marlimasaleden spelen sinds hun kindertijd klarinet, met hier en daar een pauze of een uitstapje naar een ander instrument. Sanne heeft bijvoorbeeld ook trompet gespeeld en Lisette gitaar. Martine Rittersma is wel altijd bij de klarinet gebleven, maar dat kwam omdat ze te klein was voor hoorn toen ze op haar achtste jaar een blaasinstrument wilde gaan spelen. Stiekem verlangt ze nog steeds naar de hoorn. Misschien is zij daarom wel degene die de basklarinet heeft geadopteerd. Martine Baar wilde als 13-jarige zo graag bij de plaatselijke harmonie dat ze het instrument koos dat er het gemakkelijkst uitzag … “Alle vier hebben we een brede muzieksmaak en staan we overal voor open. We zijn het meestal ook vrij snel eens over het repertoire dat we spelen, al heeft iedereen een vetorecht. Het publiek, zo merken we, waardeert bekende ‘liedjes’, zoals Mr. Sandman of The Baby Elephantwalk. Daar hebben we een soort flashmob bij, daar wordt altijd enthousiast op gereageerd.” “Binnenkort zijn we te beluisteren in het Atrium van ziekenhuis Rijnstate in Arnhem. Verder organiseren we nog een huiskamerconcert, begeleiden we een klarinettist bij haar D-examen en zijn we op 1 juli van de partij op het festival Muziek in de Tuin in Arnhem. En in het najaar spelen we nog een keer op de Intensive Care, zowel in Utrecht als ook in Haarlem. Wil je ons volgen, like dan onze MarlimasaFacebookpagina en bezoek onze website: www.marlimasa.nl.”

de Klarinet 116

Waarom een Viotto mondstuk op een voetstuk hoort? Voor een uitgebreide technische verhandeling is deze advertentie te kort. Dus bieden we u graag de mogelijkheid om, geheel vrijblijvend, onze Viotto mondstukken uit te proberen. U zult uw oren niet geloven en het onmiddellijk met ons eens zijn: Viotto mondstukken verdienen een voetstuk. De mondstukken worden op verzoek ook verstuurd.

Viotto mondstukken.

De keuze van vele vooraanstaande Nederlandse topklarinettisten

Bert Wijnand Aaltje Noordewierstraat 220 2551 SK Den Haag 070 - 39 60 235

Klarinetreparateur

www.bertwijnand.nl

Bert Wijnand Aaltje Noordewierstraat 220

Klarinetreparateur

Klarinetreparateur Bertin Wijnand 2551 SK Den Haag gespecialiseerd het repareren Aaltje- 39 Noordewierstraat 220 070 60 235 en onderhouden 2551 SK Den Haag van klarinetten 070www.bertwijnand.nl -Duits 39 60 235 zowel als Frans systeem

www.bertwijnand.nl

aanschaf en verkoop van uw (tweedehands) instrument mondstukken, muziekstandaards, rieten en andere accessoires

Bert Wijnand Aaltje Noordewierstraat 220 2551 SK Den Haag 070 - 39 60 235 bertwijnand@planet.nl Bert Wijnand Aaltje Noordewierstraat 220 2551 SK Den Haag 070 - 39 60 235

Klarinetreparateur

www.bertwijnand.nl

Bas de Jong/ Bert Wijnand: Gespecialiseerd in de in- en verkoop van nieuwe en gebruikte Franse en Duitse klarinetten. Voor meer informatie: Bas de Jong, Klarinettist Residentie Orkest tel/fax: 070 â&#x20AC;&#x201C; 381 74 40 dejong@jomuma.demon.nl / www.basdejong.com

www.bertwijnand.nl

Bert Wijnand, Klarinetreparateur Aaltje Noordewierstraat 220, 2551 SK Den Haag, tel/fax: 070 â&#x20AC;&#x201C; 396 02 35 bertwijnand@planet.nl / www.bertwijnand.nl

Te bestellen via: klarinetschoolpaula@gmail.com 28

de Klarinet 116

Beste redactie, Graag wil ik reageren op een artikel in het laatste nummer van De Klarinet (nr. 115, red.). Maarten Mestrom doet verslag van een concert door Wenzel Fuchs tijdens het Walter Boeykensfestival. Helaas was ik niet in de gelegenheid om dit concert bij te wonen. Dus las ik met grote nieuwsgierigheid het verslag. Tot mijn verbazing maakt de recensent nogal een punt van het niet uit het hoofd spelen van het Copland klarinetconcert. In twee alinea’s wijdt hij hierover uit. De tweede alinea heeft zelfs als kop ‘Onder de maat’. Een enkele kanttekening hierbij: Ik zie regelmatig grote solisten in het Concertgebouw van blad lezen. Vorige week

nog bij het KCO onder Chailly met een vioolconcert van Shostakovich. Wenzel Fuchs, die een uitmuntende soloklarinettist is van de Berlijners, is in de eerste plaats orkestklarinettist. Solo-optredens zullen schaars zijn. Zijn eerste zorg is foutloos en op het hoogste muzikale niveau zijn partijen spelen. Dat is niet te vergelijken met een Martin Fröst of Sabine Meijer, die in de eerste plaats solist zijn (van wereldformaat). Het Copland concert wordt helaas niet vaak geprogrammeerd in de concertzaal. Heeft misschien ook meegespeeld? Een bezielde en gloedvolle vertolking hangt ook niet af van het uit het hoofd spelen. Althans dat is mijn mening en ervaring bij

concertbezoek. Overigens speelde Wenzel Fuchs een aantal jaren geleden tijdens een Openluchtconcert Waldbuhne in Berlijn de 1e Rhapsodie van Debussy uit zijn hoofd. Daarvoor en daarna was hij in het orkest de soloklarinettist. Dat vond ik wel heel bijzonder. Tot slot: heel lang geleden was Walter Boeykens de solist in het klarinetconcert van Mozart bij het Gelders Orkest. Ik heb toen ademloos geluisterd naar zijn interpretatie. Hij speelde het van blad ...

vast zijn gevatte antwoord: “omdat ik noten kan lezen”. Toch kun je vaststellen: bij strijkers en pianisten is de gewoonte: uit het hoofd tenzij … bij klarinettisten lijkt het vaak net andersom: van het blad tenzij … (ik het stuk zo goed ken dat, enz.). Mijn oprechte pleidooi is: laat klarinettisten toch iets vaker gaan denken als strijkers en soloconcerten indien enigszins mogelijk uit het hoofd spelen. Wat betreft Enschede: het concert was onderdeel van de gewone symfonische serie van het OvhO. Dat betekent dat de zaal voor een flink deel gevuld is met mensen die voor het brede orkestrepertoire komen

en niet specifiek voor dit soloconcert. Dus geen incrowd-feestje voor klari’nerd’tisten, maar een breed geprogrammeerd concert waarin de klarinet nu eens een hoofdrol kan vervullen. Een mooie kans om het instrument in het zonnetje te zetten! En in zo’n setting is het mijns inziens écht overtuigender als de solist uit het hoofd speelt. Overigens interessant dat de heer Den Hartog verwijst naar de óók niet vaak geprogrammeerde Rhapsodie van Debussy door dezelfde Fuchs. Blijkbaar vond Wenzel Fuchs het zélf óók beter om het solostuk uit zijn hoofd te doen …

concert

Met vriendelijke groet, Hans den Hartog, IJsselstein

Reactie van Maarten Mestrom, schrijver van het concertverslag: De heer Den Hartog heeft gelijk: Wenzel Fuchs is een uitstekende soloklarinettist. En ja, het klopt: het komt zeker ook voor dat viool- en pianosolisten van het blad spelen. Naar mijn ervaring overigens niet zo héél vaak; misschien in hooguit 10% van de (symfonische) soloconcerten. Soms is daar praktische reden voor, bijvoorbeeld te weinig voorbereidingstijd als gevolg van ziekte/invallen. Soms is het de bewuste keuze van de solist, zoals bijvoorbeeld bij de beroemde pianist Svatoslav Richter die altijd van het blad speelde (nadat hij een keer een ernstige black-out had gehad). Op zijn vraag van bezoekers en recensenten waarom hij van het blad speelde was stee-

de Klarinet 116

MET DE HAND MM EA TA DK ETHV AO NO DR GE GIETM TRAD I OANAEKLTE V CO HO AR RME. TRADITIONELE CHARME. L A S E R S Z O R G E N VO O R L A SD EE RS ZR OFREGCETNI EV. O O R PE DE PERFECTIE.

N I E U W A M B A C H T E L I J K VA K M A N S C H A P V O O R D E 2 1 e E E U W. N I E U W A M B A C H T E L I J K VA K M A N S C H A P V O O R D E 2 1 e E E U W. Distribution: MUSIK MEYER BENELUX Division of MUSIK MEYER GmbH · Industriestraße 20 · 35041 Marburg (Germany) · www.musik-meyer-benelux.com Distribution: MUSIK MEYER BENELUX Division of MUSIK MEYER GmbH · Industriestraße 20 · 35041 Marburg (Germany) · www.musik-meyer-benelux.com

de Klarinet 116

Pleidooi voor opheffing Buma/Stemra (vervolg van KV 116, pagina 3)

lk amateurorkest of -ensemble is verplicht om een bijdrage aan Buma/ Stemra te betalen, tenminste: áls je de door jezelf gekochte stukken wilt gaan spelen, maar dat lijkt me per definitie de bedoeling van zo’n groep. Stel je koopt als ensemble of groot orkest heel braaf elke keer al je werken netjes zoals het hoort, dus je gebruikt niet steeds kopieën van een andere groep (ik zou denken: controleer daar iets meer op). Dan nog moet je om dat werk überhaupt op een repetitie te mogen spelen, geld betalen aan Buma/Stemra! Een harmonieorkest moet daarvoor per lid (!) per jaar € 16,27 betalen. Dat is dan voor het spelen van die muziek op de repetities, op eigen concerten, bij concoursen en op (onbetaalde) concerten in de eigen gemeente. Maar er zijn ook nog de uitzonderingen voor bijvoorbeeld uitvoeringen samen met een ensemble met spelers uit een beroepsorkest of militair orkest, een optreden op een feestavond van het orkest, voor muziek die klinkt via geluidsapparatuur en voor uitvoeringen waarbij (mede) door derden gemusiceerd wordt, tenzij die derden een overeenkomst met Buma hebben. In die gevallen moet dan een uitgebreid formulier worden ingevuld, waarbij het te betalen bedrag onder andere afhangt van de oppervlakte waarop je speelt. Dus als je in een grote kerk speelt, omdat dat beter bij je programma of je (koper?)ensemble past, dan betaal je meer dan wanneer je in een kleinere ruimte speelt. Ook moet je vooraf al aangeven wat de opbrengst van het concert is. Kan het nog gekker? Ongelooflijk: er worden bij Buma/Stemra dus mensen betaald om al die formulieren te bestuderen! En weer anderen om facturen uit te schrijven. Stel je bent componist en krijgt een opdracht om voor een paar honderd of paar duizend euro een stuk te schrijven. Je kijkt of dat bedrag opweegt tegen het aantal uren dat je erin moet steken en stelt voor jezelf vast of je het wel of niet voor dat loon wilt doen. Je schrijft je stuk en je ont-

vangt je loon. Klaar, volgende klus. Als je geluk hebt (en misschien heb je dat vooraf al bedongen) dan wordt je stuk uitgegeven en ontvang je daar ook een bedrag voor. Meestal is er dan een afspraak dat je elke keer als je stuk wordt verkocht een bedrag krijgt via de uitgeverij. En de 5% (van de opbrengst) die de meeste uitgeverijen daarbij hanteren is natuurlijk veel te weinig! Maar waarom moet een componist ook nog geld via Buma/Stemra ontvangen? En waarom zou een muziekuitgever geld moeten ontvangen van Buma/Stemra? Ik vind dat zoiets als dat een schilder bij klanten gaat verven en daar een bepaald bedrag voor krijgt en dan vervolgens aan het eind van het jaar al z’n opdrachten van dat jaar aanmeldt bij de overkoepelende schilderorganisatie en dan nog een keer een bedrag vangt. Wie zou dat normaal vinden? Maar, inderdaad het kan nóg gekker: stel je hebt een bedrijf met minder dan tien werknemers en die mensen vinden het leuk om tijdens het werk naar de radio of een cd te luisteren. Als werkgever moet je daarvoor jaarlijks € 109,93 betalen aan Buma/Stemra. Als je meer dan 100 werknemers hebt, is dit bedrag € 879,40. Nu gaat het er mij niet om dat je dit bedrag als werkgever niet zou kunnen betalen, maar het gaat om het principe dat je überhaupt moet betalen om de radio aan te zetten of een door jezelf gekochte cd te draaien. En dan is er bijvoorbeeld ook nog dit: elk jaar worden in maart de Buma Awards uitgereikt. Tijdens een feestelijke gala-avond worden componisten, tekstschrijvers en hun muziekuitgevers geëerd met een Buma Award in diverse categorieën. Er wordt bijvoorbeeld gekeken wie de meest gedraaide en bestverkochte nummers heeft. Daarnaast eert Buma de componist die de muziek schreef voor de meest succesvolle Nederlandse film en zo zijn er nog wat prijzen. Dus bij Buma werken mensen die al die cijfers bijhouden en dan worden op een avond prijzen gegeven aan mensen die gewoon hun werk doen en sowieso al heel

succesvol zijn. Wat zou zo’n avond kosten? Ik denk meer dan het gemiddelde jaarsalaris van de meeste mensen. Ik zou nog heel lang door kunnen gaan met vreemde dingen van Buma/Stemra opnoemen. Er worden jaarlijks miljoenen euro’s in rondgepompt, de ‘auteursgeldenopbrengst’ in 2016 was: € 204.877.000; en in dat jaar werd € 183.833.000 uitgekeerd. Dat betekent dat ruim 21 miljoen euro (!) gebruikt werd voor het betalen van de 190 mensen die bij Buma/Stemra werken en het instandhouden van de organisatie (in 2015 was dat bedrag trouwens ruim 29 miljoen!). Ik zou zeggen: geef ze alle 190 een instrument en een proeflidmaatschap van een amateurorkest, doek de organisatie op en laat componisten, tekstschrijvers en muziekuitgevers net als iedere andere Nederlander hun brood op een normale manier verdienen. Vroeger waren sommige dingen echt veel beter … Karin Vrieling Ben je/bent u het helemaal niet eens met dit artikel? Is het te kort door de bocht, wilt u iets toevoegen of juist laten weten dat u het ermee eens bent? Reageer via deklarinet@ziggo.nl of schrijf een brief naar: de Klarinet, Postbus 40008, 8004 DA Zwolle (Ned.). In overleg wordt uw reactie al dan niet gepubliceerd in een volgend nummer.

de Klarinet 116

Regelmatig verschijnt er nieuwe klarinetmuziek. In deze rubriek wordt aandacht geschonken aan bladmuziek die de Klarinet ontvangt ter bespreking. Nieuw: voortaan wordt bij alle besproken muziek(boeken) het niveau vermeld. Dit loopt vanaf A (beginner) tot D+ (zeer ver gevorderde speler of beroepsklarinettist).

Première Rhapsodie Claude Debussy redactie: Douglas Woodfull-Harris uitgeverij: Bärenreiter / prijs: € 13,95 bezetting: klarinet en piano / niveau: D(+)

Eindelijk is er dan een wetenschappelijke Urtextuitgave van de Première Rhapsodie van Claude Debussy! Honderd jaar geleden, op 25 maart om precies te zijn, overleed deze grote Franse componist, hetgeen aanleiding was voor uitgever Bärenreiter om veel van zijn werken opnieuw kritisch te bestuderen en uit te geven. Ruim twintig werken zijn inmiddels te verkrijgen en gelukkig is daar ook ‘onze’ Première Rhapsodie bij. Redacteur Douglas Woodfull-Harris is in de materie gedoken en heeft zeer grondig onderzoek gedaan naar het stuk. Niet alleen de muzikale bronnen, maar ook de gehele persoonlijke, muzikale en esthetische achtergrond van de componist heeft hij daarbij meegenomen. Dit heeft geleid tot een buitengewoon interessante uitgave. De redacteur neemt hierin een standpunt in over de volgens hem vermoedelijk juiste interpretatie, maar biedt door middel van voetnoten en een hoofdstuk ‘Kritisch commentaar’ de uitvoerenden ook de mogelijkheid op basis van alle beschikbare informatie zelf een alternatief te kiezen. Groot twistpunt onder klarinettisten is bijvoorbeeld welke noten gespeeld dienen te worden op de triool in maat 201: d-es-g of dis-e-g. Tien jaar geleden schreef Guy Dangain nog in tijdschrift de Klarinet (nr. 55) hoe hij hier 32

de Klarinet 116

over twijfelde. Woodfull-Harris toont in het ‘Kritisch commentaar’ van de nieuwe Bärenreiter-uitgave het notenbeeld van alle vijf beschikbare bronnen en hij beschrijft in de introductie hoe deze bronnen op basis van de beschikbare informatie uit die tijd geïnterpreteerd kunnen worden. Met grote overtuiging weet hij te brengen dat het toch echt dis-e-g moet zijn! Mocht u nog twijfelen, weet dan dat de hemelsblauwe kaft prachtig op uw muziekstandaard zal staan, en ook voor het geld hoeft u het niet te laten. Het is bijna onvoorstelbaar hoe zo’n diepgaande studie voor deze prijs kan worden gemaakt. Het commentaar is in het Engels, Duits en Frans. Corien Hoepman

Zoo Time! James Rae uitgeverij: Universal Edition / prijs: € 14,95 bezetting: klarinet en piano / niveau: A

Voor mij ligt Zoo Time! van de Amerikaanse componist James Rae. Rae heeft al veel muziek voor klarinet geschreven. Hij componeert in lichte stijl en zijn stukken zijn doorgaans erg toegankelijk én leuk om te spelen. Zoo Time! bevat twaalf

stukken met allemaal verschillende dieren die elk een ander soort dans uitbeelden. Hierbij kun je denken aan de Tiger Tango, de Chimpanzee Cha-Cha-Cha of de Hippo Hop. Dit boek is een soort opvolger van Child’s Play, ook van James Rae en voor klarinet en piano. Alle stukken zijn prettig wat lay-out betreft en zijn geïllustreerd met een plaatje van de dansende dieren. Het totaal oogt voor jong én oud heel uitnodigend om te gaan spelen. Voor de beginnende klarinettist zijn het leuke, speelbare stukken met een bereik van de a klein (lage a) tot en met bes’ zonder lastige ritmes en met een duidelijke opbouw en karakter. Vooral geschikt voor het eerste lesjaar en goed te gebruiken voor het jaar erop om stukken uit je hoofd te oefenen. Wat ook heel plezierig is, is dat de pianopartij heel goed speelbaar is. Je zou gebruik kunnen maken van de akkoorden die erbij genoteerd staan, maar de uitgeschreven partij is vanuit akkoorden gedacht en speciaal bedacht voor de docent. Als je een beetje handig bent op de piano, is dit al snel goed te doen. Ik word erg enthousiast van Zoo Time! Monique Gruppen

van uitgeverij de Klarinet

Introduction to cantata St. John of Damascus (clarinet choir) De aan het tijdschrift gelieerde muziekuitgeverij de Klarinet publiceert incidenteel composities en arrangementen waarin de klarinet een grote rol speelt. Het betreft vaak gelegenheidswerken die voor een bijzonder evenement, concert of voor een bepaald ensemble zijn geschreven en daarna ‘onder in de kast’ belandden. De Klarinet wil deze werken graag voor een groter publiek beschikbaar stellen. Uitgangspunt is hierbij dat de componist of arrangeur 30% van de opbrengst ontvangt.

Van Uitgeverij de Klarinet verscheen tot nu toe: Voor klarinetorkest: • Bert Heikema: Parade (met 2 marimba’s); niveau C+; € 35,00. • Anatoli Lyadov (arr. Alard de Boer): Acht Russische volksliedjes; niveau C+; € 35,00. • Ronald Dorenbos: Amazone voor klarinetorkest; niveau C; € 27,50. • Frans Vuursteen: Quips; niveau C/D; € 27,50. • Hans Tolhuijs: Wervelingen; niveau C/D; € 27,50. • Camille Saint-Saëns (arr. Alard de Boer): 5 delen uit Carnaval des animaux; niveau C; € 35,00 • Robert Kahn: Daedalus & Icarus; niveau C+; € 27,50 • Paul Dzon: Serenade; niveau C; €17,50 • Sergei Taneyev (arr. Alard de Boer): Introduction to cantata St. John of Damascus; niveau C; € 17,50

Onlangs verscheen: Introduction to cantata St. John of Damascus voor klarinetorkest (clarinet choir). Sergei Taneyev (1856-1915) was een befaamde Russische componist die leefde op het grensgebied van de negentiende en twintigste eeuw. Hij studeerde aan het conservatorium te Moskou piano en harmonieleer bij Nikolaj Rubinstein en compositie bij Pyotr Ilyich Tchaikovsky. Taneyev was bijzonder bedreven in het contrapunt. Hij maakte uitgebreid studie van oudere Renaissancecomponisten zoals Josquin des Prez, Ockeghem en Orlando di Lasso. Hij volgde Tchaikovsky op aan het conservatorium als docent Voor andere bezettingen met klarinet: harmonieleer en later compositie (1878–1905). Tot zijn bekend- • Bert Heikema: Four Miniatures voor klarinetkwartet; ste leerlingen behoren Alexander Scriabin, Sergei Rachmaninoff, niveau C+; € 27,50 Reinhold Glière en Nikolai Medtner. In 1881 werd hij ook piano- • Marieke voor de Wind: Trioique voor klarinettrio of kl-hb-fg; docent aan het conservatorium en in 1885 tot 1889 werd hij tevens niveau C+; € 27,50 directeur, op slechts 29-jarige leeftijd. • Ivar Römer: The Skating Bear voor 4 klarinetten; In de driedelige cantate St. John of Damascus uit 1884 (opus 1) niveau B+/C; € 17,00 – ook bekend onder de naam Russian Requiem – is Taneyevs ta- • Mihai Scarlat: Moldavische Suite voor klarinetkwartet; lent voor contrapunt goed te horen. Het is een werk voor koor en niveau C+; € 27,50 de Klarinet 116 orkest, opgedragen aan Nikolaj Rubinstein. St. John was een uni• W.A. Mozart mei - juni 2018 (transcr. Coen Wolfgram): Sonate KV 292 voor versele zevende-eeuwse geleerde uit Damascus, wiens hymnen nog 2 klarinetten (of klarinet met cello/fagot); niveau C; € 12,50. altijd gezongen worden in de oosterse christelijke kerken. • George Gershwin (arr. Henk Greven): Three Preludes voor Door Alard de Boer is de introductie van de cantate gearrangeerd klarinetkwartet; niveau D; € 17,50 voor klarinetorkest. Dit arrangement werd voor het eerst uitge- • Edvard Grieg (arr. Wim Handels): 3005 Alfedans & Trolltog 297voor voerd door het Groninger klarinetorkest Clarinets Unlimited onder klarinetkwartet; niveau C; € 17,50 leiding van Karin Vrieling in februari 2012 tijdens de afsluiting van • Paul Dzon: Serenade voor klarinetkwartet; niveau C; € 17,50 een Klarinetdag in de Stedelijke Muziekschool te Groningen. Later • Cornelis Dopper (arr. Joost Volkers): Oudt Liedeken voor maakte het stuk deel uit van een Russisch programma dat door mezzosopraan en klarinetkwartet; niveau B/C; € 17,50 hetzelfde orkest in de Kloosterkerk in Ten Boer en in de Jozefkerk in Groningen gespeeld werd. Abonnees van de Klarinet krijgen op alle stukken 10% korting. Kijk op www.deklarinet.com voor uitgebreide informatie over alle Dit werk is exclusief bij Muziekuitgeverij de Klarinet verschenen. uitgaves of om te bestellen. De meeste werken zijn ook verkrijgbaar Kijk voor meer informatie in de bladmuziekshop op www.deklari- bij June Emerson te Ampleforth, York (Groot-Brittannië, net.com of bestel direct via deklarinet@ziggo.nl. www.juneemersonwindmusic.com). de Klarinet 116

Berichten voor de volgende agenda (vanaf 15 juli 2018) kun je tot 20 juni 2018 (laten) doorgeven via deklarinet@ziggo.nl. Wil je tijdig herinnerd worden aan de deadline? Meld je dan met jouw e-mailadres aan voor de deadlineherinneringslijst!

woensdag 16 mei 11u Four Freedoms Awards 2018, met oa Harlekijn Kamerorkest: oa Marieke Vos en Herman van uitgelicht Veen. Nieuwe Kerk, Middelburg vrijdag 18 mei 12u30 ClariNext (klarinetstudenten van HKU Utrechts Conservatorium). TivoliVredenburg, Utrecht zondag 20 mei 20u30 Fragile Quartet: Michael Moore (klarinet/altsax), Harmen Fraanje (piano), Clemens van der Feen (contrabas) en Gerry Hemingway (drums). Bimhuis, Amsterdam

Paltz Kamermuziekfestival

In het weekend van 9 en 10 juni 2018 zal het Paltz Kamermuziekfestival plaatsvinden in het Herman van Veen Arts Center te Soest. Klarinettist en artistiek leider Marieke Vos (zie foto) nam vorig jaar het initiatief voor dit festival. Tijdens de tweede editie klinkt onder andere het dubbelconcert van Max Bruch voor soloklarinet & altviool (in een arrangement voor nonet). Ook zal de concertante versie van de familievoorstelling ‘Robin & Robel’ uitgevoerd wor34

de Klarinet 116

zaterdag 26 mei 16u Peter Koetsveld, muziek voor soloklarinet van cd ‘ROOTS!’ (zie pag. 4 in DK115). Westerkerk, Goudvink 2, Veenendaal zaterdag 26 mei 19u30 Clarinet Choir Mpingo olv Karin Vrieling en Accordeonorkest Kunst en Vermaak olv Simone Colicchia, werken van oa Henry VIII, De Haan en Bruno Mars. Oosterkerk, Bagijnesingel 17, Zwolle zondag 27 mei 20u Kamermuziek Ensemble Nederland: Marieke Vos, Koen Stapert (viool), Maya Fridman (cello) en Annemieke IJzerman (harp), presentator: Ab Nieuwdorp, werken van oa Loeillet, Ravel, Purcell en Piazzolla. Herman van Veen Arts Center, Soest; www.hermanvanveenartscenter.com zondag 3 juni 16u Trio Arti: Fie Schouten, Eva van

de Poll (cello), Keiko Shichijo (piano), muziek van Isang Yun, Helmut Oehring, Wolfgang Rihm en Karlheinz Stockhausen. De Roode Bioscoop Amsterdam; www.nieuwenoten-amsterdam.nl vrijdag 8 juni 20u30 Holland Festival: Metropole orkest & soloists of the Syrian Big Band, oa Kinan Azmeh, zie pag. 4 in dit nummer. Koninklijk Theater Carré, Amsterdam; www.hollandfestival.nl vrijdag 8 juni 20u30 Matangi Kwartet en Céleste Zewald, oa Brahms: klarinetkwintet. De Nieuwe kerk, Den Haag 9 en 10 juni, hele dag Paltz Kamermuziekfestival, zie uitgelicht en www.hermanvanveenartscenter.com zaterdag 9 juni 16u30 Michael Moore en Capella Groningen, ‘Renaissance’: eeuwenoude muziek uitgevoerd in

nieuwe bewerkingen van noordelijke componisten Knut Nysted, Sanström e.a. Magnuskerk, Anloo; www.capellagroningen.nl zaterdag 9 juni 20u30 Holland Festival: Metropole orkest & soloists of the Syrian Big Band, oa Kinan Azmeh, win kaarten voor dit concert, zie pag. 5 in dit nummer. Koninklijk Theater Carré, Amsterdam; www.hollandfestival.nl

zondag 10 juni 14u30 Clarinet Choir Weert olv John van Peij en koperensemble Brasspack, oa Canterbury Chorale van Van der Roost en The Washington Post van Sousa. Theaterzaal Wresinski Cultuurstichting, Floresstraat 21 in Zwolle zondag 10 juni 15u Herdenkingsconcert ter ere van Harry Sparnaay met optredens door: basklarinettisten Fie Schouten, Tobias Klein, Lothar Ohlmeier, Maarten Ornstein,

den door Herman van Veen, Dennis de Groot en musici uit het Harlekijn Kamerorkest & het Harlekijn Theater (muziek: Herman van Veen en liedteksten: Mark Haayema). Verder wordt gespeeld door het Harlekijn Tango Kwartet, waarin onder andere Simone van der Weerden (bandoneon) en Marieke Vos spelen. Kijk voor de gehele programmering op: www.hermanvanveenartscenter. com. Het festival is gratis toegankelijk. Marieke Vos

Oguz Büyükberber, Jelte vacatures Alt- benfeld, Michael Moore en huis, Laura Carmichael, Marij Giuseppe Doronzo (baritonvan Gorkom, Frans Moussault, sax). Splendor, Amsterdam Petra & Heinz-Peter Linshalm, Jacques Dubois, Ainhoa Miranda, vrijdag 22 juni 20u30 Jan Weyenberg, Peter Beerkens Holland Festival: Gurdjieff Enen Polo de Haas (piano), Har- semble meets Hewar, met oa rie Starreveld (fluit), Theo Loe- Kinan Azmeh. Muziekgebouw vendie (spreker), Guus Janssen aan ’t IJ, Amsterdam; (piano), op het programma www.hollandfestival.nl staan oa basklarinetnonetten Vortice van Enric Raxach en zondag 24 juni 12u Ladder of Escape van Michael Chimaera Trio: oa Annemiek de Smetanin. Bimhuis Amster- Bruin. Dorpskerk, Barendrecht; dam; www.bassclarinet.nl www.barendrechtklassiek.nl

maera Trio: oa Annemiek de Bruin. Paushuize, Utrecht; www.kamermuziekfestival.nl zondag 1 juli 12u Fie Schouten, James Aylward (fagot) en Sasja Janssen (poëzie). Vondelpark, Openluchttheater, Amsterdam 6 t/m 11 juli ClarinetFest, met optredens, lezingen en masterclasses, zie artikel op pag. 6. Oostende, België Wijzigingen voorbehouden! Controleer

zondag 10 juni 15u15 Michael Moore en Capella Groningen, zie 9 juni. Jacobuskerk, Zeerijp; www.capellagroningen.nl zondag 10 juni 15u30 Matangi Kwartet en Céleste Zewald, oa Brahms: klarinetkwintet. Amstelkerk, Amsterdam donderdag 14 juni 20u30 Horn Guys met oa Ziv Tau-

zondag 24 juni 14u30 Clarinets Unlimited olv Karin Vrieling, muziek die is gebruikt in films, oa La Forza del Destino van Verdi, Polovetser dansen van Borodin en Miserere Mei Deus van Allegri. Muziekschool Vrijdag, Sint Jansstraat 7, Groningen; www.clarinetsunlimited.nl

In gesprek met basklarinettist/componist Ziv Taubenfeld Muziekonderwijs aan dyslectische leerlingen Nieuw: Tips van een ervaren reparateur Oude meesters: Armand Vanderhagen De Klarinetsectie van Da Capo Leeuwarden

verschijnt rond 15 juli 2018

concert daadwerkelijk plaatsvindt.

Frankrijk: Orchestre national de Lille: soloklarinettist; sluitingsdatum 21 juni 2018; auditie: 4 en 5 juli 2018; www.onlille.com. Meer (internationale) vacatures en leerplekken: www.musicalchairs.info www.auditienieuws.nl www.muv.ac www.vioworld.de

conce conce conce conce conce conce conce

zaterdag 30 juni 11u en 12u15 Internationaal Kamermuziek Festival Utrecht met oa Chi-

In de volgende nummers van de Klarinet onder andere:

De Klarinet 117

voordat u op pad gaat altijd eerst of het

België: klarinettist voor een van de drie professionele muziekkapellen van de Belgische Defensie (per oktober 2018); leeftijd: > 18 en <34; sluitingsdatum 31 mei 2018; www.mil.be/nl/jobs/ onderofficier-muzikant.

colofon Dit blad is een uitgave van de Klarinet te Zwolle en wordt toegezonden aan klarinettisten en overige klarinet-geïnteresseerden die zich geabonneerd hebben. Abonnementen worden na het eerste jaar steeds met 3 maanden verlengd. De opzegtermijn is 1 maand.

Aan dit nummer werkten mee: Nienke Dekker, Jan Willem van Dormolen, Odilia Dreissen, Arno Duivestein, Bram Faber, Monique Gruppen, Henk Jansen, Corien Hoepman, Lisette Kamps, Wieke Karsten, Dik Klut, Mark Naus, Andrea Nijland, Leo Samama, Fie Schouten, Jos Valster, Eddy Vanoosthuyse, Martin van Zanten

De Klarinet verschijnt 6 keer per jaar.

Eindredactie: Karin Vrieling

Schriftelijke bijdragen voor de Klarinet zijn welkom op het redactieadres (zie hiernaast) en worden geplaatst wanneer de ruimte dit toelaat en zij niet in tegenspraak zijn met de uitgangspunten en beoogde doelen van het tijdschrift. Personen die een bijdrage leveren, ontvangen hiervoor geen vergoeding. Overname van artikelen slechts na toestemming van de uitgever.

Redactie- en contactadres voor de Klarinet: Postbus 40008, 8004 DA Zwolle, tel 0031 (0)38 2302084, deklarinet@ziggo.nl, www.deklarinet.com, IBAN: NL10RABO0186775121

Advertentie-informatie is op te vragen via het redactieadres.

Deadline voor het volgende nummer: 15 juni 2018 Vormgeving: Sigrid Spier, www.sigridspier.nl Druk: Damen Drukkers, Leemansstraat 7, 4251 LD Werkendam de Klarinet 116

AMBACHTELIJK gemaakte

RIETEN&

ONLINE bestellen ACCESSOIRES