! !
De werking van de muzen in coaching, therapie en training ! ! ‘De muze komt en gaat Mooier dan ik ooit heb durven dromen Alsof ze in verre vergeten tijden Aan mij beloofd was En ik haar Ondanks het leven Nooit ben vergeten Ze kruipt tussen de uren Waarin ik me slapeloos wentel Tot zij zichzelf aan mij openbaart Duidelijk als een uitgekiend verhaal’ Claire vanden Abbeele1
! !
In dit artikel beschrijven wij de werking van de muzen in begeleidingswerk. Met de muzen bedoelen wij de kunsten. Wijzelf zijn van oorsprong geschoold in beeldend werken en muziek. We leren ervaren coaches, therapeuten en trainers hoe ze de muzen kunnen toevoegen aan hun vakmanschap. Zodat ze ‘de muzen aan het woord’ kunnen laten, ofwel met hun cliënten op een onbewuste en intuïtieve laag betekenisvol kunnen werken. Een korte uiteenzetting van onze visie hierover vind je in het onderstaande artikel.
! ! De hand volgt het penseel, de vingers de tonen die al gehoord zijn !
Als een cliënt met een leervraag bij je komt, heeft hij vaak wel een idee waar het hem aan schort, wat nog niet lukt en wat hij zou willen leren, maar meestal niet zo’n zicht op de onbewuste processen die zijn verlangens saboteren. Was het zo makkelijk om zijn leerdoelen te realiseren, dan was de hulp van een coach of therapeut immers niet nodig. Het is juist datgene wat de cliënt onbewust tegenhoudt om zijn leerdoelen te realiseren, waarvoor hij de hulp van een derde inroept. Dan is het belangrijk om buiten de rationalisaties te blijven - in het bewuste denken is de oplossing niet voorhanden - en met een concrete ervaring of beleving zelf te werken. Immers, het bewuste denken kan onbewuste processen maar moeilijk sturen, terwijl het omgekeerde ongewild en ongewenst gebeurt. Wij geven onze cliënten na een korte uitleg van hun leervraag direct een afgebakende opdracht, en nodigen ze uit om onbewuste zielenbeelden en -klanken tot expressie te brengen, om ze te ontdekken en te exploreren. ©demuzenaanhetwoord
!
‘De muze komt en gaat’ dicht vanden Abbeele, ‘tot zij zichzelf aan mij openbaart als een uitgekiend verhaal’. Zo vergaat het ons, en zo vergaat het onze cursisten en cliënten als we met een concrete teken- of improvisatieopdracht bezig zijn. De vingers zoeken de tonen die van binnen al gehoord zijn, raken ze af en toe weer kwijt, zoeken verder en vinden ze weer; dit alles zonder dat je de betekenis ervan al kunt doorgronden. De hand volgt het penseel en er ontstaat een lijnenspel waarin je opgaat terwijl de zin ervan je nog ontgaat. Als je tekent, schildert, boetseert, zingt of op een trommel slaat werk je vol met je lijf, met je handen, je armen, je ademhaling. Het lijf creëert en het begrip is nog op afstand.
! !
Naar aanleiding van een bijeenkomst met collega-coaches, waar ik me onprettig over voel, ga ik tekenen. Eerst verschijnt er onder mijn hand een ballon. Daarin teken ik een raampje, waardoor je naar buiten kunt kijken. En het ene raam worden er vervolgens zes. Door elk komt een persoon naar buiten gewurmd. De een klimt met veel moeite, de ander kijkt eerst even over de rand, de volgende maakt er een grapje van en steekt zijn jubeltenen door het raam. Als de tekening helemaal naar mijn zin is, en alle kleuren en lijnen precies passend zijn, hang ik de tekening in mijn werkkamer. Elke keer als ik er aan voorbij loop, kijk ik even een paar minuten. Een paar dagen later, als ik voor mijn tekening sta, schieten de tranen in mijn ogen. Plotseling herken ik het beeld: ik voel me tussen mijn collega’s soms zo opgesloten, alsof er tussen mij en hen een ondoordringbare tussenruimte zit, waardoor ik wel kan kijken maar niet echt kan meedoen.
! ! Duidelijk als een uitgekiend verhaal !
Telkens weer verbaast het ons hoe duidelijk en precies het verhaal is dat de muzen toont. Zoals in het voorbeeld hierboven, waarin er eerst gewoon een tekening is gemaakt met een bijna naïeve en ambachtelijke insteek, zonder een vooropgezet plan. En vervolgens onthult die tekening na enige tijd een veel dieper verhaal, wat ontroerend en betekenisvol is voor de maker. Zo maken de muzen iets wat in beginsel onbenoembaar is, via kleuren en lijnen, samenklanken of ritmes, benoembaar in een taal die het onbewuste insluit. Het werk onthult zijn betekenis, en het inspireert de maker tot het zetten van nieuwe stappen in een tot dan toe onbekend gebied. Zo besloot de maakster van de ballonnen-tekening om haar collega’s aan de hand van deze tekening te vertellen over haar eenzaamheid in de groep en haar verlangen om echt uit te wisselen. En met deze onthulling deed ze dat vervolgens.
!
Voor ons als coach zijn de Muzen een derde kracht, die het werken met cliënten eenvoudiger maakt. Onze rol is minder prominent dan wanneer we slechts met de relatie tussen onszelf en onze cliënten werken, want de cliënt boort zijn eigen creatieve vermogen aan, hij gebruikt zijn vindingrijkheid en scheppingskracht. Zowel zijn vrije kind deel als zijn volwassen ofwel oplossend vermogen worden aangesproken. Of we nu actief werken met de muzen, of cliënten alleen laten luisteren of kijken naar een werk; de muzen raken mensen aan in hun eigen verhaal en stimuleren het vinden van de eigen-wijze antwoorden.
! ! ! ! !
©demuzenaanhetwoord
Ze vertelt hoe moeilijk ze het vindt om haar collega aan te spreken. Dat ze enerzijds heel veel begrip toont, en zich tegelijkertijd heel boos voelt wanneer haar collega zijn werkafspraken niet nakomt omdat er bij hem thuis van alles speelt. Terwijl ze het vertelt zie ik haar gedachten ratelen in haar hoofd, ze zoekt naar oplossingen vanuit het bekende kader dat ze er alleen voor staat. Ik zet de koptelefoon op haar hoofd en laat haar luisteren naar een stukje uit de ‘Little Match Girl Passion’ waarin de moeder de eenvoudige maar aangrijpende woorden ‘Come daughter, help me daughter, help me cry’ tot het meisje met de zwavelstokjes zingt. De tranen stromen over haar wangen. ‘Zo deed ik dat vroeger thuis’ , vertelt ze. ‘En zo doe ik het ook met mijn collega’. Als ik denk dat iemand het niet aankan, dan ga ik het ga oplossen, ook al gaat het ten koste van mezelf’. Ik doe een schietgebedje en dank de componist voor zijn rake tonen die mijn cliënte zo snel bij betekenisvolle parallelprocessen brachten.
! ! Omhullend en onthullend !
De beeldend therapeute Suzanne Haeyen2 deed onderzoek naar de werking van beeld in therapie, en zij schrijft dat haar respondenten beelden zowel verhullend als onthullend ervaren, en zowel beschermend als verankerend. Volgens ons werkt dit overigens niet alleen met beelden, maar ook met alle andere kunstvormen precies zo. De muzen kunnen dus zowel direct en confronterend zijn, zoals in het bovenstaande voorbeeld van de ‘Little Match Girl Passion’. En zo kunnen ook troostend en omhullend zijn, of een ervaring zachter maken, zoals in het onderstaande voorbeeld:
!
©demuzenaanhetwoord
Hij komt omdat hij met een dilemma zit. Hij moet, voor zijn gevoel tenminste, een keuze maken in zijn carrière. Gaat hij verder als praktiserend arts of kiest hij voor een management functie binnen de gezondheidszorg? Voor hem lijken het twee werelden. Ik vraag hem van verschillende materialen voor beide richtingen een landschap te maken. Voor de een maakt hij een berglandschap met fikse uitdagende punten, voor de ander een zee met kleine eilandjes erin. Vervolgens vraag ik hem met zijn vinger door het gehele landschap te wandelen en deze zo in alle hoeken en gaten te ervaren. De volgende stap is dat hij van alle gekozen materialen een nieuw landschap maakt. Een landschap waar zowel comfort als uitdaging is. Als hij symbolisch door dit nieuwe landschap wandelt, komt er rust en richting. Hij heeft niet meer het gevoel dat hij of het één of het ander moet kiezen, hij ziet een weg voor zich waarin hij zelf invloed heeft op alle kleine deelstapjes.
!
Het werken met de muzen als begeleider is niet moeilijk. Elke begeleider heeft een muze, de uitnodiging is deze te leren kennen en te leren vertrouwen op dat wat ‚als een uitgekiend verhaal’ verschijnt in de relatie met jouw cliënten. Dan kan je de muzen inzetten om te omhullen en onthullen, voor datgene wat de client nodig heeft. Zodat zowel jezelf als de cliënten geïnspireerd zijn tot nieuwe en verdere stappen. Hierbij ter inspiratie de oefening van bovenstaand voorbeeld:
! ! !
Oefening: Integratie
!
Thema: Integratie van binnen en buiten/het maken van keuzes. Inleiding: Doordat de client symbolisch door zijn eigen innerlijke landschap ‚loopt’ kan hij deze vrijuit ervaren en vandaar uit opnieuw vormgeven. Begeleiding: Verzamel allemaal verschillende materialen. Vraag de client een landschap te maken van de materialen. Mogelijk maakt de client meerdere ‚landen’ voor de keuzes die er zijn. Vraag de client om met zijn vinger door het landschap te ‚wandelen’. en zo stil te staan bij alle perspectieven. Vervolgens kan de client van alle materialen een nieuw landschap maken. Laat de client ook met zijn vinger door dit landschap ‚lopen’. Samenstelling: Deze oefening kan zowel individueel als in een groep gedaan worden (in tweetallen) Beeldsaspecten: ruimte, compositie, vorm. Materiaal: gekleurd papier, klei, stenen, wol. stof, rest materiaal.!
! ! Training De werking van de muzen !
In onze training ontdek je welke werking de muzen hebben voor jou als begeleider, voor de ontwikkeling van je cliënten en leer je in stappen hoe je de muzen kunt inzetten. Je kijkt en luistert naar muziek en beeldende kunst. En je gaat zelf aan de slag met creatieve werkvormen. Je leert de woordeloze, expressieve taal van de muzen in te zetten in coaching, therapie en training . De volgende thema’s komen aan bod:de werking van creativiteit, de muzen als toegangspoort tot onbewuste patronen, creatie, contact en het belang van de ontmoeting, de muzen als inspirerend kader in een begeleidingstraject en praktische werkvormen.
©demuzenaanhetwoord
De training is voor ervaren coaches, therapeuten en trainers en wordt geaccrediteerd door het SKB voor 24 studie uren (SKB-E).
!
De eerstvolgende training vindt plaats op donderdag 6 en vrijdag 7 november in het coachhuis Oorsprongpark in Utrecht. Voor meer informatie en/of opgave ga naar www.demuzenaanhetwoord.nl
! !
Annemijn Birnie en Mirjam Dirkx werken als coach en trainer vanuit www.demuzenaanhetwoord.nl. Zij leren ervaren begeleiders om te werken met de muzen in hun trainingen en supervisietrajecten, en ze ontwikkelen een opleiding. Daarnaast geven ze lezingen met de muzen als inspiratie. Hun boek ‘de muzen aan het woord; werken met beeld en muziek in coaching, therapie en training’ is te bestellen via bol.com onder ISBN nummer 978-90-816771-3-4.
! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! 1
Claire vanden Abbeele, Ik lees je met vrouwenogen, Lannoo 2003
2
Suzanne Haeyen, De verbindende kwaliteit van beeldende therapie, Garant 2011
©demuzenaanhetwoord