Work/Private

Masterthesis Communicatie en Multimedia Design

WORK/PRIVATE Dennis Janssen Promotoren: Niels Hendriks & Liesbeth Huybrechts

Dankwoord Deze thesis was een werk van lange adem. Ruim anderhalf jaar, van eerste idee tot de uiteindelijke presentatie, stond alles in teken van dit onderwerp.

Er zijn dan ook heel wat mensen die, bewust of onbewust, een invloed hebben gehad op het resultaat. Eerst en vooral zijn er mijn promotoren, Liesbeth en Niels, die op tijd en stond goede van slechte ideeĂŤn wisten te onderscheiden. Door de regelmatige feedback wanneer ik ze nodig had, kreeg deze thesis richting.

Daarnaast wil ik zeker ook de werknemers van Inventis bedanken, de verschillende testpersonen die hun leven wilden blootleggen voor Contextm.app en de personen die het uiteindelijke prototype wilden testen. Ook deze personen hadden een stevige invloed op het eindresultaat, zij toonden me hoe divers een ervaring van een

product kan zijn. Maar tegelijk toonden ze me ook hoe het beter kon, waar voor hen de ervaring gaten toonde.

Tenslotte wil ik zeker ook alle vrienden, familie, klasgenoten en anderen bedanken met wie ik over het onderwerp sprak. Heel wat mensen gaven me graag nieuwe inzichten, vertelden over hun ervaring of toonden me dingen die ik nog niet bekeken had. Maar zeker ook de motivatie en steun van mijn vriendin en klasgenoten brachten deze thesis tot het niveau waar het nu staat.

Daarom, voor deze personen: “Bedankt!�

Abstract Contextm.app Het in kaart brengen van onze ecologie van contexten in een mobiel tijdperk.

Sinds de komst van smartphones zijn een groeiend aantal mensen voortdurend verbonden met het internet. Hierdoor ontvangen we op dagelijkse basis heel wat nuttige, maar ook minder zinvolle meldingen. De relevantie van deze meldingen is sterk afhankelijk van de context waarbinnen ze ontvangen worden. Zo bevinden we ons altijd in een ingewikkelde ecologie van contexten, afhankelijk van waar we zijn, op welk tijdstip, met wie en in welke rol. De context van inkomende meldingen conflicteert wel eens met de context waarin wij ons bevinden, wat als storend kan ervaren worden. Zo kan een e-mail van je baas relevant zijn op het werk, maar minder tijdens een

zaterdagavond in de cinema. De spanningen tussen onze verschillende rollen kunnen mogelijk storend werken en ons zelfs de mogelijkheid ontnemen om echt vrije tijd te nemen. Deze vrije tijd is nochtans nodig om te herbronnen en te recupereren van stress-symptomen zoals slapeloosheid en een lage levenstevredenheid (G. Strauss-Blasche, C.Ekmekcioglu, W. Marktl, 2000, p. 169).

Mensen springen echter verbazend creatief om met deze probleemstelling in hun dagelijks leven. Ze gebruiken verschillende low- en high-tech oplossingen om de spanningen tussen hun rollen te negotiÍren. Zo vind ik doorheen mijn desk research voorbeelden van personen die 4 verschillende toestellen meedragen (GSM & iPad VS Blackberry & laptop) anderen laten hun toestel enkel in de buurt van de werkplaats verbinden met het internet en enkelen kozen zelfs bewust hobby’s waar smartphones niet mee kunnen. De oplossingen zijn

vaak bijzonder vindingrijk. Doorheen mijn desk- en veldonderzoek verdiep ik mij in deze creatieve alledaagse oplossingen, startend met een onderdompeling in een realistische werksfeer, om te zien hoe de probleemstelling leeft op de werkvloer. Doorheen een participerende observatie breng ik zelf mogelijke tools binnen om werk van privĂŠ te scheiden. Het werd echter snel duidelijk dat de verdeling veel genuanceerder is dan werk/privĂŠ en dat tools als Locale, een mobiele applicatie die de functies van je telefoon strikt indeelt per context, eerder beperkt zijn in hun werking. Door alles in hokjes te verdelen laten deze tools geen ruimte voor uitzonderingen, waardoor het de complexiteit van een realistische situatie niet kan vatten.

Om tot een dieper zicht op deze ingewikkelde ecologie van contexten te komen, ontwikkel ik een tool om deze te visualiseren. Door gepersonaliseerde berichten te sturen met verschillende afzenders, inhoud, tijdstippen,

locaties en algemene contexten verzamel ik feedback van gebruikers. Ik wil achterhalen in welke contexten gebruikers aangeven dat berichten storend zijn en hoe ze daar creatief mee omspringen. Als eindresultaat van deze thesis wordt een applicatie ontwikkeld waarmee we ons terug bewust worden van deze verschillende contexten en die ons helpt de focus op de huidige te bewaren. De applicatie wijst mensen op de context waarin ze zich bevinden, toont hen een mogelijk spanningsveld waarbinnen ze zich bevinden en een mogelijke reactie op die spanning.

Bijvoorbeeld: een subject krijgt een melding dat de baas een vraag stelde per e-mail, maar bij het opstellen van een antwoord laat de smartphone weten toch liever te relaxen. Op deze manier gaat die man in dialoog met zijn smartphone en kan hij beslissen terug te genieten van een avond tv.

Inhoudstafel Inleiding .........................................................................................................................................10 Persoonlijke motivatie!.............................................................................................................10 Probleemstelling!......................................................................................................................11 Onderzoeksvraag!....................................................................................................................14 Onderzoek ......................................................................................................................................16 Literatuurstudie!........................................................................................................................16 Privacy definiëren!...............................................................................................................................16 Historische duiding!..............................................................................................................................18 Work-life balance!.................................................................................................................................21 Privacy en nieuwe media!....................................................................................................................23 Privacy en het internet!.......................................................................................................................................23 Privacy en mobiele toestellen!............................................................................................................................25

Work-Life Balance herbekeken!...........................................................................................................29 Designs!...............................................................................................................................................32 Ambiguous design!..............................................................................................................................................32 Reflective design!................................................................................................................................................34

Methodologie!.......................................................................................................................................35 Persona’s!...........................................................................................................................................................35

Onderdompelen in de context!.................................................................................................37 Motivatie methode!...............................................................................................................................37 Inventis !...............................................................................................................................................38 Concreet!.............................................................................................................................................39

Tests oplossingen!...............................................................................................................................41 Locale!.................................................................................................................................................................41 Bzzy!...................................................................................................................................................................42 Profielen!.............................................................................................................................................................44

Oplossingen uit de designwereld!........................................................................................................46 Ideo Social Mobiles!............................................................................................................................................46 Soular Phone!.....................................................................................................................................................48

Observaties !.........................................................................................................................................49 Moeiteloze integrator!..........................................................................................................................................49 Gefocuste separator!...........................................................................................................................................50 Afgeleide separator!............................................................................................................................................51 Verwachtingenpatroon!.......................................................................................................................................51

Conclusies !..........................................................................................................................................52 Een ecologie van contexten!...............................................................................................................................52 Wat beweegt er door onze ecologie van contexten?!.........................................................................................53 Verdere stappen!.................................................................................................................................................54

Mappen van de context!...........................................................................................................55 Concept Contextm.app!.......................................................................................................................55 Motivatie methode!..............................................................................................................................................55 Contextmapping!.................................................................................................................................................56 Doelstellingen!....................................................................................................................................................56 Technische keuzes!............................................................................................................................................59 Demo!.................................................................................................................................................................62

Interface design!...................................................................................................................................65 Persona's!............................................................................................................................................67 Moeiteloze integrator!..........................................................................................................................................67 Gefocuste separator!...........................................................................................................................................68 Eenzijdige gebruiker!...........................................................................................................................................69

Algemene conclusie!............................................................................................................................69

Prototype .......................................................................................................................................72 Aanleiding prototype!...............................................................................................................72 Intrinsieke/extrinsieke motivatie!...............................................................................................73 Reflective design!.....................................................................................................................74 Ambiguous Design!...................................................................................................................75 N.app !......................................................................................................................................76 Conceptvoorstel!..................................................................................................................................76 Technische uitwerking!.........................................................................................................................77 Doel!.....................................................................................................................................................78 Vorm !...................................................................................................................................................79 Experimenten!.....................................................................................................................................................79

Mobiele applicatie!...............................................................................................................................87 Evaluatie!.............................................................................................................................................90 Usertest!...............................................................................................................................................92

Conclusie ........................................................................................................................................95 Bronnen ..........................................................................................................................................98

Inleiding

competenties 3 maanden lang toetsen aan een realistische werkomgeving. Zo kon ik dus voor het eerst proeven van het leven van een werkende mens. Doorheen deze stage bleek al snel dat we niet bepaald in een 9-to-5-business zitten: deadlines moeten gehaald worden en time=money.

Door de opkomst van smartphones en mobiel internet is iedere eigenaar van zo een toestel altijd verbonden met het internet. Dit heeft zeker zijn voordelen door een constante bereikbaarheid van een enorme schat aan informatie. Maar het heeft ook zijn nadelen omdat we constant bereikbaar blijven voor andere gebruikers van het medium.

Sinds het ontstaan van het internet verloopt communicatie meer en meer over de grenzen van tijd en ruimte. Dit heeft als gevolg dat je je smartphone bijna moet uitschakelen om eraan te ontsnappen. De e-mail van je baas zal je bereiken, waar je ook bent, op welk tijdstip dan ook.

Aan het begin van de stage werd mijn emailaccount aangemaakt, voortaan was ik bereikbaar op 'dennis@inventis.be'. Enthousiast als ik was stelde ik meteen dit adres in op ieder mogelijk toestel dat ik kon vinden, ook mobiel. Ik ontdekte toen natuurlijk snel dat op zo'n emailadres ook e-mails aankomen. En dit gebeurde op alle mogelijke uren van de dag. Op een weekdag, overdag, wanneer ik ze wou ontvangen, maar ook op zaterdagavond als ik ze niet wou ontvangen. Mijn laptop of smartphone bleek niet in staat om in te stellen wanneer ik wel of niet deze meldingen van nieuwe e-mailberichten wilde ontvangen, noch vond ik iemand die er een goede

Persoonlijke  moBvaBe Mijn persoonlijke motivatie voor dit onderwerp kwam er tijdens mijn stageperiode bij Inventis. Bij dit bedrijf kon ik mijn bij C-MD aangeleerde 10

Probleemstelling

oplossing voor uitgevonden heeft.

Maar het was pas halverwege de stage, toen ik overstapte naar een provider met permanent mobiel internet (Mobile Vikings) dat het probleem echt relevant werd. Niet alleen ontving ik nu e-mails op de foute momenten, vanaf dan kwamen ze ook nog eens binnen op de foute plaatsen. Een avondje cafĂŠ werd zelfs verstoord door plotse feedbackmomenten van klanten en opdrachten van de baas. Hoewel het uiteraard de rustgevende momenten maar even verstoort, blijft er toch een wrang gevoel achter na zo'n 'interventie'.

We zijn meer en meer op weg naar een wereld waar iedereen constant verbonden is met het internet, met verschillende types van toestellen.

Allerlei kanalen en platformen sturen ons maar wat graag updates over alle aspecten van ons online leven of bieden nieuwe manieren om ons te contacteren. Door het mobiel internet komen al deze meldingen nu binnen op ĂŠĂŠn centraal toestel, dat we ten alle tijde bij hebben: de smartphone.

Het is dan ook niet verwonderlijk dat voor velen een smartphone een onweerstaanbaar medium wordt (DuBois, 2010). Naar je toestel kijken en de gok wagen of je weer een melding gaat terugvinden is sterk te vergelijken met de gokmachineverslaving, iedere trek aan de hendel is opnieuw verlangen naar een prijs. Hoewel het niet exact hetzelfde effect heeft in de hersenen, verklaren velen toch geen afstand te kunnen doen van hun mobiel toestel. 75% van de subjecten in

Ik wilde me graag verder verdiepen in deze problematiek en, wie weet, zelfs een oplossing vinden die ook anderen kan helpen. Het onderzoeken van deze contextgevoelige materie leek mij een boeiend onderwerp om een jaar aan te werken en ik startte met het onderzoeken van de probleemstelling.

11

een enquĂŞte van de universiteit van Stanford gaf aan zelfs met de iPhone te gaan slapen.

(Luhrmann, zoals geciteerd door DuBois, 2010) Het duidelijkst bewijs dat we veel tijd verliezen met het toestel is dat simpelweg in het bezit zijn van een smartphone ertoe bijdraagt dat een werknemer jaarlijks 10 dagen meer werkt, volgens onderzoek. (van Nieuwerburgh, 2010). Het niet uitschakelen van een smartphone na de gebruikelijke werkuren wordt ervaren als stresserend door meerdere onderzoeken. Zo is er het onderzoek van de Crowne Plaza Hotels, die een "switch-off-call" aanbieden aan zakelijke klanten, om hen er aan te herinneren dat ze hun toestel moeten uitschakelen na 19u. Uit tests blijkt dat 75% van de gasten opvallend meer ontspannen waren dan zonder dit telefoontje. (Carmichael, 2010) Ook weg zijn van het werk heeft zijn effect op stress. Een rustgevende vakantie heeft tot 5 weken erna een positief effect op de stressniveaus volgens onderzoek. (Strauss-Blasche, Reithofer,

Schobersberger, Ekmekcioglu Wolfgang, 2005) Te vaak worden momenten van vrije tijd echter onderbroken, aangezien 85% in een onderzoek door Osterman Research aangeeft niet langer dan een uur onbereikbaar te kunnen zijn. (Osterman Research, zoals geciteerd door Janakiraman, 2010) Andere onderzoeken geven dan weer aan dat 25% van de werknemers denken dat het verwacht wordt na de uren beschikbaar te zijn.

(Wade, 2010) Verbonden aan onze problematiek, als oorzaak van stress wordt vaak 'onregelmatige werktijden' en daarbij aansluitend 'geen extra vergoeding hiervoor' als belangrijkste oorzaken van stress aangeduid. (Sepmeijer & Schreurs, 2010) De gevolgen van die smartphone-stress kunnen drastisch zijn. De CFO van France Telecom wijt de hoge golf van zelfmoorden in zijn bedrijven zelfs aan het overmatig gebruik van smartphones en de stress die het meebracht. (Gervais Pellissier, zoals geciteerd door The Sydney Morning Herald, 2009) 12

Het onvermogen onbereikbaar te zijn lijkt dan ook meer dan ooit verbonden aan stress.

Een bijkomend probleem is dat we zelfs wanneer we denken dat het kan er niet in slagen het toestel uit te schakelen, omdat ze niet alleen hun nut bewijzen voor werk-gerelateerde toepassingen. Het is ook een toestel voor contact met vrienden, familie en partner, wat het vrijwel onmogelijk maakt het zomaar uit te schakelen in een andere context.

Kort samengevat is het probleem van deze toestellen dat ze de centrale hub zijn van al onze communicatie, maar dat niet al deze communicatie in iedere context relevant is. Zo is niemand iets met een e-mail van de baas in de cinema en hoef je echt geen FarmVille-uitnodigingen op het werk te ontvangen. Toch is het zo strikt niet te nemen, want een dringend telefoontje van je partner op het werk kan weer net hĂŠĂŠl relevant zijn. Een ingewikkelde materie dus.

Figure 1: ...but it also has its drawbacks (Source: The Oatmeal, 2011)

13

Onderzoeksvraag

Ik stelde m'n hoofdonderzoeksvraag als volgt:

Met deze persoonlijke motivatie en na wat verdieping in de concrete probleemstelling ging ik aan de slag om een onderzoeksvraag op te stellen. Ik besloot mij te focussen op de 'boundaries', de grenzen tussen de contexten van werk en privé (Kossek & Lautsch, 2007). Uit eerdere onderzoeken leerde ik bijvoorbeeld al dat mensen op verschillende manieren met deze grenzen omgaan. Zo heb je 'integrators', die alles gaan samenbrengen (één laptop, één smartphone, één sleutelbos) en 'separators', die liever alles strikt scheiden in werk en privé. (Kossek & Lautsch, 2007) Hoe mensen omgaan met deze grenzen in realistische omgevingen boeide me in het bijzonder en werd dan ook een centraal deel van het onderzoek.

- Hoe kan de smartphone ons helpen om grenzen tussen werk- en privé-contexten te negotiëren?

Om het verdere verloop van het onderzoek te gaan bepalen, deelde ik deze vraag op in enkele deelvragen, die samen, in de juiste volgorde deze hoofdvraag dienen te beantwoorden: - Hoe ervaren mensen deze grenzen?

Het is zeer belangrijk in het onderzoek om uit te zoeken hoe mensen de grenzen tussen contexten ervaren. Vooral interessant om te weten was wat er gebeurde als meldingen en berichten over die grenzen gaan. In welke context is dit gewenst, in welke dan weer niet. Is dit locatie-, tijd-, persoonsof inhoudsgebonden?

14

- Op welke manier veranderen de smartphone en andere mobiele toestellen de ervaring van de grens tussen werk en privĂŠ?

Wordt het overschrijden van grenzen storender ervaren als men over de werk-privĂŠ grens gaat?

Ervaren mensen werk anders dan vroeger?

- In welke mate storen mensen zich aan het overschrijden van hun grenzen.

Wanneer berichten over de grenzen van contexten gaan, welke invloed heeft dit op de huidige context? Ik las bijvoorbeeld over de families van workaholics die BlackBerries verboden op vakanties, omdat ze die reis niet weeral in de hotelkamer wilden doorbrengen. Maar iedereen kent wel de beltoon die net tijdens een eucharistieviering of theatervoorstelling door de zaal moet schallen. Welke irritaties wekt dit op?

Waarom?

15

Onderzoek

werknemer door de afgelopen 2 eeuwen.

Privacy definiëren Privacy is een vaag concept waar men veel onder kan begrijpen. In een publicatie als Open 19: Voorbij Privacy (2010), waar verschillende personen hun visie geven op privacy, merken we dat 'privacy' uiteenlopende meningen en visies kan omvatten. Het is daarom ook heel belangrijk in een thesis als deze de verschillende visies en definities binnen privacy af te wegen en te bepalen welke het meest geschikt is binnen het uitgangspunt.

Een thesis vergt heel wat onderzoek, voor het trekken en staven van conclusies. Vanuit de probleemstelling vertrokken werd het onderzoek afgebakend en kon een verruimende literatuurstudie beginnen. Hierin gaan we op zoek naar de historische en maatschappelijke context van het probleem en gaan we op zoek naar oplossingen.

Literatuurstudie

Privacy definiëren is dan ook lastig, maar de definitie waar dit onderzoek zich het meest mee kan identificeren is de beschrijving ‘de mogelijkheid om in eigen omgeving helemaal zichzelf te zijn’ (Van Dale, zoals geciteerd door Polak, 2011).

Privacy wordt echter vaak anders begrepen, zeker in de tijd van sociale media, extreme veiligheidsmaatregelen tegen terrorisme en

Om te starten met een onderzoek naar work-life balance en op welke manier we dit schenden, dienen we eerst het concept van privacy te schetsen. Tenslotte is een deel van het probleem net dat ongeveer iedereen ons via onze smartphone overal kan storen. Vervolgens duiden we ons concept van privacy historisch en koppelen dit aan de geschiedenis van de gemiddelde 16

technologie als RFID. Solove (2010) weet echter 4 types van privacyschending te ontwaren: § Informatievergaring § Informatieverwerking § Informatieverspreiding § Schending (van huisrecht)

privégegevens verkocht aan bedrijven?

Dit is echter niet het punt waar deze thesis rond zal draaien. De schending van het huisrecht is een 4e vorm van privacyschending, een die zeker tegenwoordig even relevant is. Mensen zijn erg op hun privésfeer gesteld. Een thuis waar ze ongestoord kunnen doen waar ze zin in hebben is voor velen dan ook belangrijk. Hoewel velen het nog enigszins kunnen appreciëren dat vrienden onverwachts even binnenspringen tijdens een ontspannende avond, is dit vast al heel wat minder het geval voor een baas of klant. Deze gedeeltes willen mensen gescheiden houden, aangezien het ze toelaat om op adem te komen van de andere levenssfeer. Het meest extreme voorbeeld vinden we bij gespecialiseerde politiekrachten, die nooit hun gezicht zullen tonen in het uitvoeren van hun job, simpelweg om hun privésfeer veilig te stellen.

Nochtans halen we met de smartphone onze baas in huis. In onze broekzak bevindt zich een directe lijn met ons. Dit is echter niets nieuws, deze

De eerste 3 gaan over het vergaren, verwerken en verspreiden van privégegevens. Een voorbeeld hiervan is een hacker die inbreekt in je computer, een reeks privégegevens weet te verwerken en publiceren. Ook een paparrazzi die een bekendheid volgt doorheen de publieke sfeer en een reeks foto’s verzamelt om te publiceren valt hier onder. Recentelijk is er veel te doen geweest over alle gegevens die Facebook van ons weet te bewaren (Raphael, 2010). Mensen zijn onzeker wie wat allemaal kan zien van hen, of ze hun baas moeten toevoegen, welke foto’s er allemaal getagged worden, etc. Ook is er heel wat onzekerheid over wat Facebook allemaal met die gegevens aanvangt: in welke mate worden 17

bewegingen tussen werk en privé vinden we sterk terug in de moderne geschiedenis.

waarbij duizenden mensen op een minieme oppervlakte gingen wonen, soms met 3 gezinnen in een enkel huis. Deze dichtheid bracht grote problemen met zich mee in de maatschappij, transport, infrastructuur en zelfs toiletten moesten herdacht worden. Tot die tijd was privacy nooit een probleem geweest, nu wilden mensen toch meer op zoek naar privacy. Met soms zelfs wildvreemden in je huis was er geen plaats om jezelf te zijn en te ontspannen in een huiselijke en ontspannen sfeer.

Hoewel er in iedere cultuur wel het gebruik bestond om samen te baden, onafhankelijk van geslacht, stand of ouderdom (Goodson, 1991), ging de populatie meer en meer zijn persoonlijke ruimte opeisen en werd het privéleven afgeschermd van de rest. Met de komst van de industrie, werd het gemakkelijker in iemands leven binnen te dringen, door vliegtuigen, telefoons, auto’s, ... Waar het vroeger de norm was door de achterdeur een huis te betreden, ging men snakken naar een voordeur, waar beoordeeld kan worden of iemand binnen

Historische duiding Doorheen de geschiedenis en voornamelijk de afgelopen 2 eeuwen zijn er heel wat veranderingen gekomen in de werksituatie van de gemiddelde mens. De Industriële Revolutie wordt nog steeds gezien als de grootste revolutie in het leven van de werkende mens. Aan de start van de Industriële Revolutie trokken heel wat mensen van het platteland naar de steden om meer geld te verdienen in de fabrieken die er verschenen. Dit betekende een nieuwe manier van samenwonen voor de mensheid, die massaal gingen samentroepen rond de fabrieken. Ze trokken in kleine rijwoningen, vaak schamel opgetrokken door de burgerij die de fabrieken in bezit hadden om hun werknemers een dak boven het hoofd te bieden en dicht bij de fabriek te kunnen houden.

Dit bracht een nieuwe situatie met zich mee,

18

mag of niet. Het recht om anoniem door de massa te bewegen en het recht om met rust gelaten te worden werden opgenomen in de rechten van de mens (United Nations, 2011) Ook in de werksituatie wijzigde er heel wat doorheen de IndustriĂŤle Revolutie. De ambachten zoals die vroeger bestonden stierven voor een groot deel uit omdat machines het werk nu eenmaal beter en sneller konden. Waar de ambachtslieden hun job uitvoerden van grondstof tot eindproduct, wordt hun inbreng gereduceerd tot een repetitieve, eenvoudige taak, om het proces zo vlot mogelijk te laten verlopen. Producten worden in massa geproduceerd en de creativiteit van een afzonderlijk product valt weg. Aan dit productieproces werd zodanig gesleuteld dat de volledige machine zo efficiĂŤnt mogelijk is en ieder stukje snel vervangbaar is, inclusief de mensen die ze bedienden.

Dit had natuurlijk gevolgen voor die werknemer. De

Figure 2: Victorian slum (Cactus Mouth Informer, 2010)

19

werkloosheid was enorm, aangezien machines het werk van veel mensen verving en doordat ieder radertje zo vervangbaar was, stonden er steeds rijen van vrijwilligers voor de fabriekspoorten. De werknemers durfden dan ook niet klagen over de erbarmelijke werktoestanden, de honger en de slechte huizen waarin ze met velen woonden, want er stonden steeds honderden klaar om ze te vervangen. De vergelijking met slavenarbeid is dan ook snel gemaakt. De arbeiders draaiden werkdagen van 13 uur, soms langer. Verlof, weekends en sociale zekerheid kende men in die tijd niet. (sp.a, 2011) Bijkomend was het hoge loon dat ze ontvingen relatief omdat ze daarmee weer producten bij hun bazen gingen kopen. Ook door het eigenhandig bouwen van arbeiderswoningen, lijkt het eerder dat de bazen destijds simpelweg kost en inwoon verleenden in ruil voor noeste arbeid.

De werknemers gingen echter akkoord, want de bazen deden tenslotte (volgens hen) ook veel

terug. Hij bouwde huizen, bracht brood op de plank, betaalde een stabiel loon uit en maakte het leven in de stad net draaglijk genoeg om te blijven.

Dit woog voor hen op tegen de vele misbruiken, er waren er tenslotte velen die het slechter hadden.

Een van die misbruiken was de schending van het huisrecht waar veel fabriekseigenaars zich schuldig aan maakten.

Het kwam tot een breekpunt, een punt waarop de publieke opinie het niet meer akkoord kon zijn met de situatie van de arbeiders. Toen er doden vielen, zelfs kinderen, kwamen mensen op straat om de burgerij te laten merken dat het zo niet verder kon.

De kracht van de massa kwam boven en dwong een stem in het beleid af. Er werden regels vastgelegd voor arbeiders, die kregen een verbetering in hun situatie en vakbonden om die regels na te volgen. De steden groeiden nog verder uit en werden beter voorzien op een hoge dichtheid van mensen, grotendeels door hogere gebouwen 20

te bouwen en een betere infrastructuur te voorzien.

Er kwam een nieuw evenwicht in het leven van de Westerse mens, met meer vrije tijd en een rijke consumptiemaatschappij. Er kwam een balans in het leven van de mensen, een die ze graag beschermden en benoemden als de ‘work-life balance’ (Wikipedia, 2011), later besproken in deze thesis.

werken. Vanaf dan diende men nog maar 10 uren per dag te gaan werken in plaats van de gebruikelijke 15. (Peacock, 2007) Ook het onderwijs werd beter ontwikkeld en kinderarbeid werd afgeschaft. Dit betekende een nieuw concept van vrije tijd, uitgebreide momenten waarop inwoners van steden niets te doen hadden.

(Axelrod, 2010) De vrije momenten werden al snel opgevuld met hobby’s, zoals jeugdbewegingen, sporten, cafés, theater, later ook cinema’s, speelhallen, etc.

Mensen leerden ontspannen en ontdekten een heel andere levenskwaliteit dan ervoor gekend was. Een groot deel van de inspanning om een maatschappij draaiende te houden werd verricht door machines, die door technologische ontwikkelingen de werktijden almaar meer inkort. Er kwam een nieuw concept op, dat van het streven naar een goede work-life balance.

Work-­‐life balance Vanaf de Industriële Revolutie kwam het concept van vrije tijd op. Machines maakten het leven gemakkelijker en de maatschappij in zijn geheel diende minder te werken om dezelfde welvaart te kunnen behouden. Door de verkregen stem, via vakbonden en aanpassingen van het stemrecht, kwam de mens meer op voor vrije tijd, tijd ‘na de uren’ die op te vullen is met ontspannende activiteiten. Zo werd er een maximum aantal uren vastgelegd waarop men in de fabrieken mocht

21

Dit concept omschrijft de massa als volgt:

een 50-50 verdeling kwam tussen werk en leven, de verdeling is eerder iets persoonlijks. Een worka-holics work-life balance zal nooit dezelfde zijn als die van iemand die meer prioriteit geeft aan zijn familie. Een work-life balance is op die manier een gevoelige zoektocht naar de juiste prioriteiten die een individu gelukkiger maakt. (Harvey, 2009).

Deze nieuwe vrije tijd is ondertussen onmisbaar geworden voor onze economie. Een enorme hoeveelheid bedrijven en zelfs volledige sectoren zijn opgebouwd rond de vrijetijdsbesteding van de mens. Het aantal mensen dat nog werkt aan de productie van levensnoodzakelijke goederen is zodanig laag dat onze huidige economie gedragen wordt door onze consumptie van goederen en diensten, vaak in privĂŠverband.

Sinds 1847, toen de Ten-Hour Act actief werd voor Engelse arbeiders (Peacock, 2007), is er dan ook heel wat veranderd in het privĂŠleven van de gemiddelde werknemers, of dat nu een arbeider of bediende is. Gaandeweg werd het minder

Work–life balance is a broad concept including proper prioritizing between "work" (career and ambition) on one hand and "life" (Health,pleasure, leisure, family and spiritual development) on the other.

(Wikipedia, 2011) Mensen gingen op zoek naar een gouden balans in hun leven, tussen werk en hun leven. Naast werken om hun gezin te kunnen voeden, maakte men nu ook tijd om samen te zijn, om ontspannende activiteiten in te lassen en van het leven te genieten. Sportevenementen gingen alsmaar hogere toppen scheren, mensen gingen op vakantie en op latere momenten gingen bioscoop, radio en zelfs TV voor afleiding zorgen.

Het mentale welzijn van de (gemiddelde) mens ging centraler staan, hun welvaart ging op termijn de hoogte in.

Een work-life balance betekende echter niet dat er 22

belangrijk om een job te hebben om te overleven.

We zijn tegenwoordig zelfs zo welvarend dat iemand zonder job gemakkelijk overleeft met ondersteuning van de staat, een job dient enkel nog om een luxueuzer leven te kunnen betalen en werd dan ook minder belangrijk.

Met de nieuwe vakbonden kregen arbeiders een stuk meer rechten, zoals vrije tijd, en gaandeweg steeg ook de welvaart van de bevolking, productieprocessen werden steeds meer geautomatiseerd etc. Mensen gingen nog steeds samentroepen in steden, maar vonden betere manieren om compact samen te leven, met voldoende aandacht voor privacy.

Appartementsgebouwen werden gebouwd om zoveel mogelijk mensen een thuis te kunnen bieden op een minieme oppervlakte. Mensen gingen die appartementen inrichten als cocons om te ontsnappen aan de publieke sfeer. In deze zelfcontainers ging één familie wonen (niet altijd het geval in de arbeiderswoningen), die dat inrichten als een veilige haven. Aan de voordeur hing men een een parlofoon, zodat iedere bezoeker dient zijn bezoek te kunnen verklaren om door die voordeur te geraken. (Laermans, 2010)

Privacy en nieuwe media Sinds de intrede van de nieuwe media, waarmee we spreken over de komst van de computer (en vooral het internet), is er heel wat gewijzigd wat privacy betreft. Recente schandalen rond Facebook en andere sociale media, die bij wijze van spreken onze levens online (laten) publiceren, spreken boekdelen: privacy is een ‘hot topic’ tegenwoordig. We schetsen kort de gewijzigde situatie sinds de Industriële Revolutie en brengen ze in verband met het internet en mobiele toestellen.

Privacy en het internet Sinds de Industriële Revolutie is er veel veranderd.

23

sinds de Industriële Revolutie was vrijgekomen werd deels opgevuld door hobby’s in de publieke sfeer, zoals het wekelijks bezoek aan een fitnesscentrum, maar ook deels door deze media.

Het aantal uren dat een gezin voor de radio en TV besteedde ging in stijgende lijn tot het internet kwam. Mensen waren aangetrokken tot het idee dat ze in het leven van anderen konden kijken zonder hun leven bloot te geven. Hoewel de zenders beslisten wat we keken, hadden wij de controle over wanneer we deze communicatie met de buitenwereld lieten plaatsvinden. Ook later, met de komst van het internet op de thuiscomputer, speelde dit aspect erg mee. Een sociaal netwerk als Facebook geeft ons de mogelijkheid het leven van anderen in onze cocon binnen te trekken en zelf te beslissen hoeveel gegevens we willen delen met de buitenwereld (al blijft er een discussie of dit wel klopt als anderen ons kunnen ‘taggen’ in foto’s, locaties, ...). (Laermans, 2010)

Ook nieuw waren de komst van radio en TV, later ook nog computer en internet. Zeker de nieuwe media brengen sterke veranderingen aan in menselijk contact. Contact met elkaar hoeft niet meer fysiek te gebeuren, maar kan via een breed assortiment aan communicatiemogelijkheden, via internet en mobiele verbindingen. In de cocons die we bouwden in de steden kregen we manieren om te kiezen wanneer we communiceerden en op welke manier. (Laermans, 2010) De vrije tijd die 24

Privacy werd een moeilijk te beschermen recht.

Zelfs al heeft men geen toegang tot het internet, je verschijnt vast wel ergens in een foto van iemand, op Facebook, zonder dat je daar enige controle over hebt. Tegenwoordig worden zelfs heuse pagina’s gewijd aan de schattige foto’s en filmpjes van de kinderen, die zelf nog niet kunnen beslissen of ze dat wel willen of niet. Anderen gaan dus informatie over je vergaren en gebruiken, zonder dat je daar enige controle over hebt.

onze veilige cocon gaan en onze privé-computer inschakelen.

Privacy en mobiele toestellen Mobiele toestellen gooiden dat landschap opnieuw om. Het was niet langer nodig om een vaste bureau in te richten, want een laptop viel simpel mee te nemen. In het begin was een laptop enkel bestemd voor zakenmensen die veel onderweg waren. Een vliegtuig werd bijvoorbeeld snel omgevormd tot een werkplaats, later zelfs met internetverbinding met de fysieke werkplaats.

Werkgevers vonden het uiteraard schitterend dat deze verplaatsingen, waar ze hun werknemers toch voor moeten betalen nu ook opgevuld kunnen worden met nuttige taken. Ze beslisten dan ook massaal om werknemers een laptop cadeau te doen, die de werknemer graag accepteerde. Een thuiscomputer aankopen was tenslotte een prijzige zaak en van de werkgever kreeg men natuurlijk toestemming om de laptop ook nog mee naar huis

Door de nieuwe media is het ook enorm gemakkelijk geworden om vlot te communiceren voor je werk: bestanden en informatie werden nooit zo snel uitgewisseld als per e-mail, telefoons, fax, ... Ondertussen zijn we zelfs zo ver gekomen dat in bepaalde bedrijven werknemers de helft van hun werkdag besteden aan het filteren en beantwoorden van e-mails (Rubin, 2010). Eenmaal de werkuren gepasseerd kunnen we echter de computer op het werk uitschakelen, terug naar 25

te nemen. Hiermee verliest men een belangrijke grens tussen aparte fysieke toestellen. Een werkcomputer was bijvoorbeeld heel anders ingericht dan een privĂŠ-computer: de ene volledig ingericht met snelle toegang tot kalenders, tekstverwerkers, spreadsheets, de andere gericht op Instant Messengers, surfen op sociale netwerken en zelfs videogames. Pat Flynn is hiervan het duidelijkste voorbeeld, hij wist zijn work-life balance enorm te verbeteren door zijn bezigheden opnieuw in te delen in 2 laptops. (Flynn, 2010) De komst van laptops veranderde de manier waarop velen werkten, zelfs de locatie waarop velen werkten. Waar in de nasleep van de IndustriĂŤle Revolutie speciale gebouwen werden opgetrokken voor iedere functie (een huis om in te slapen, een kantoor om te werken en een cafĂŠ om iets te drinken), steeg de nood aan publieke en private plaatsen die multifunctioneel inzetbaar zijn (Dempsey, 2009). In de VS vindt men tegenwoordig een Starbucks op elke hoek, maar

die worden al lang niet meer gebruikt om enkel koffie af te halen. Een Wi-Fi netwerk wordt door de organisatie voorzien, waardoor het de perfecte plaats is om nog snel wat e-mails te verwerken, de koffie is een leuke bijkomstigheid. Men is op allerhande manieren verbonden met het fysieke kantoor, daar ook fysiek aanwezig zijn wordt minder en minder een vereiste, waarvan de groeiende groep thuiswerkers de beste illustratie is.

De situatie werd extremer met de komst van smartphones. Een smartphone kan beschreven worden als een laptop in zakformaat, maar een samenwerking van de massa definieert het als volgt: A smartphone is a mobile phone that offers more advanced computing ability and connectivity than a contemporary feature phone. Smartphones and feature phones may be thought of as handheld computers integrated with a mobile telephone, but 26

while most feature phones are able to run applications based on platforms such as Java ME, a smartphone usually allows the user to install and run more advanced applications. Smartphones run complete operating system software providing a platform for application developers. Thus, they combine the functions of a camera phone and a personal digital assistant (PDA).

(Wikipedia, 2011)

maken van bestaande GSM-antennes. We hebben momenteel in heel België een constante dekking van breedbandinternet via mobiele toestellen die het mogelijk maakt om van iedere plaats een publieke plaats te maken, waar we vrienden of collega’s ‘ontvangen’. Dit gaat ook ten koste van private plaatsen, waar we niet iedereen even graag over de vloer zien komen.

Ook deze verandering werd mee naar huis gebracht. Meer en meer worden vaste telefoonlijnen opgegeven voor een mobiele telefoon, vaak betaald door het werk. Dat de kosten betaald worden door het werk is voor hen voldoende motivatie om de nadelen er opnieuw bij te nemen. Jammer genoeg zijn deze toestellen zich, in tegenstelling tot ons, niet bewust van hun context. Waar wij aan de deur van ons appartement onze schoenen uitdoen, de das lostrekken en een glas wijn inschenken, trekt een smartphone die grens niet. Toestellen die zich bewust zijn van hun

Mobiele telefoons met een constante dataconnectie, waar ontwikkelaars uitgebreide applicaties voor kunnen ontwikkelen en met een breed assortiment aan functies werden de nieuwe tool om op de hoogte te blijven. Ook deze toestellen werden graag uitgedeeld door werkgevers, zodat ze hun werknemers ook konden bereiken wanneer een laptop opendoen geen optie was. Laptops zijn in de meeste gevallen ook pas nuttig in de buurt van een draadloos netwerk, iets wat smartphones overwinnen door gebruik te 27

context zijn nog een verre toekomst, maar toch al in 1997 beschreven als een doel om naar te streven. Context-awareness voor draagbare toestellen (Abowd, Dey, Orr & Brotherton, 1997) is wanneer een toestel zich bewust kan worden van de context rondom het toestel. Een eerste stap daarin is al genomen met location-awareness, maar er is nog veel werk te doen rond de emoties van de gebruiker, andere aanwezigen, etc. Een smartphone kan bijgevolg misschien wel bepalen dat we ’s middags in een restaurant zitten (bv.

Foursquare doet deze dingen al), maar het is er zich niet van bewust of het een belangrijk zakendiner of persoonlijk etentje is.

wandelen via de smartphone in onze binnenzak recht onze veilige cocon binnen om ons alvast opdrachten te geven voor de dag erna en ons te herinneren aan werk-gerelateerde feiten. Opnieuw nemen we dit erbij, de werkgever betaalt tenslotte voor de toestellen, die de werknemer ook privé mag gebruiken. De tijd die we doorheen de Industriële Revolutie hebben gewonnen wordt zo opnieuw opengesteld voor onze werkgever, deze mag ons steeds contacteren via dit mobiel toestel.

Door het vaak ontbreken van een vaste lijn kunnen we hem echter niet uitschakelen, want dat zou een volledige staat van onbereikbaarheid betekenen, ook voor privé-aangelegenheden.

Op deze manier is de link met de historische duiding gelegd. Werknemers krijgen een reeks ‘cadeau’s’ van de werkgever, zoals een laptop en een smartphone, maar de e-mail die na de werkuren verzonden wordt krijgt wel evenveel aandacht als tijdens de werkuren. De bazen

Met een evolutie in de richting van Internet of Things (van Kranenburg, 2007) en Ubiquitous Computing (Weiser, 1991), waar interactie met dingen en informatie verwerkt wordt in een onzichtbare laag over onze werkelijkheid, is het zorgwekkend dat we er zelfs met deze 28

geavanceerde toestellen nog steeds niet in geslaagd zijn ze te laten functioneren naar onze wensen. Het is daarom aangeraden om op zoek te gaan naar digitale filters, die de context van iedere communicatie kunnen bepalen en indien nodig filteren of schikken in belangrijkheid. Op die manier vermijden we dat een inkomend bericht over het leeg zijn van de fles melk (verzonden door de koelkast) even belangrijk wordt gesteld als een bericht over een ongeluk van een familielid: beide berichten bliepen op dit moment even luid.

contexten en eventueel op gepaste wijze afhandelen (blokkeren, minder aandacht laten trekken of helemaal geen actie?) is dan ook iets wat vaak terugkomt doorheen het onderzoek en een belangrijk onderdeel van deze thesis is.

Work-­‐Life Balance herbekeken Het leven van de gemiddelde werknemer in WestEuropa maakte heel wat veranderingen door, van agrarische cultuur in dorpen, tot industriële activiteiten in steden, tot steden die meer in balans waren en nu tot de genetwerkte steden. De drijvende kracht achter de meest recente veranderingen in het leven van een werknemer zijn de tegenwoordig prominente principes als ‘Just-InTime’ en ‘Overnight Shipping’. De tijd dat je een brief stuurde en vervolgens meer dan een week diende te wachten op het antwoord zijn lang vervlogen tijden. De huidige economie staat of valt met digitale diensten die geen vertraging dulden.

(Haspiel, 2010)

De verschillende types waarmee een smartphone onze aandacht trekt wordt vanaf hier samengebracht in de term ‘melding’. Een melding is ieder type van opvallen door het toestel, door een visuele weergave van een pop-up, een vibratie, een geluidsignaal, een flikkerende LED, etc. Het eerder vermelde gebrek aan onderscheid in deze meldingen zorgde voor deze verzamelende benaming. Het indelen van deze meldingen in 29

De opkomst van het internet en mobiele toestellen laten deze evolutie enkel sneller verlopen. Nooit eerder werd de volledige wereld zodanig verbonden door een netwerk dat toelaat razendsnel te communiceren zoals we dat nu kennen. De vroegere verbazing als we communiceerden met een Amerikaan via ICQ heeft ondertussen plaats gemaakt voor een netwerk van internationale handel, sterk geĂŤvolueerd en gericht op het snel verspreiden van producten. Met de recente Collect&Go applicatie van Colruyt (Colruyt, 2011) worden mobiele toestellen zelfs ingezet om producten nog sneller van de plaatselijke supermarkt naar de klant te krijgen. Dit toont aan dat internet en voornamelijk mobiel internet steeds verder doordringt in onze wereldeconomie en ze weet te verbeteren.

inspanningen van werknemers, die razendsnel moeten kunnen inspelen op inkomende berichten.

Iedere vertragende schakel telt op bij de uiteindelijke oplevering. Dat telecombedrijven tegenwoordig charters onderteken die bepalen dat ze telefonisch support leveren binnen de 2,5 minuten (Van Oost, 2011) toont dat bedrijven en consumenten veel verwachten van hun communicatiemogelijkheden en dat problemen onmiddellijk dienen opgelost te worden. Sleutelen aan een ultieme workflow om zoveel mogelijk gedaan te krijgen op een enkele dag komt meer en meer voor, wat doet terug denken aan de eerste lopende banden in de Ford-fabrieken. Er heerst opnieuw een werkethiek die zich sterk richt op productiviteit van werknemers. Een werknemer die veel overwerkt, altijd bereikbaar is en zonder afleiding werkt, wordt gezien als een ideale werknemer, door de baas en vaak door collega’s.

Door snelle communicatie, over landen en tijdzones heen, kunnen we deze snelle manier van handelen behouden. Dit vergt natuurlijk extra 30

Het diepere probleem bij het maken van een balans tussen werk- en privétijd, is dat privétijd niet dezelfde waarde krijgt als werktijd. Onze werkuren worden in de gaten gehouden met applicaties, iedere actie van een werknemer wordt strak ingepland en in kaart gebracht. Onze privétijd is niet aan dezelfde regels onderworpen en is ‘vrij in te vullen’, eenvoudigweg omdat mensen ook graag tijd besteden zoals ze dat op dat moment willen. Dit geeft echter de illusie dat men dan ‘niets’ te doen heeft. Een uurtje spelen met de kinderen wordt zelden in een agenda geplaatst, maar is minstens even vitaal dan pakweg een meeting voor het werk.

In boeken populair in onze branche, zoals Rework (Fried & Hansson, 2010) gaan ze er prat op dat onderbrekingen dodelijk zijn voor de productiviteit.

Fried en Hansson beschrijven in dat boek hoe ‘Alone time’, tijd die je alleen en zonder onderbrekingen kan weiden aan 1 taak, de meest productieve tijd is. Het is dan ook exact daarom dat bepaalde mensen liever ’s avonds laat of ’s

morgens vroeg nog door hun mails gaan.

Onderbrekingen overdag, door e-mails, Twitter, Facebook, collega’s, enzovoorts zorgen ervoor dat je werktijd opgedeeld wordt in kleinere chunks van zelden meer dan een uur, wat de productiviteit drastisch doet dalen.

Persoonlijk geloof ik dan ook sterk dat diezelfde aanpak door te trekken valt in de privétijd. Een langere periode van ontspannen, alleen of met de familie, kan het welzijn van een mens zeker ten goede komen. Dat het effect van een langere vakantie nog wekenlang voelbaar is (zoals reeds eerder vermeld en bewezen) is daar het grootste bewijs van. Het is dan ook net daarom dat onderbrekingen in die rusttijd nadelig zijn, zeker als ze uit de werk-context komen. We maken hier echter minder een probleem van, aangezien er in privétijd geen deadlines of time-management van toepassing is. In onze agenda staat deze tijd in de zetel of op café niet aangeduid, wat deze ‘vrij’ maakt om in te vullen. Voor veel mensen lijkt de 31

work-life balance in orde, maar bouwt de stress toch op door de onderbrekingen, tijd om bewustzijn te creĂŤren rond deze problematiek.

verwachten. Op het werk moet het bijvoorbeeld onze e-mails snel ontvangen en onze afspraken beheren, maar thuis moet het onze loopsessie bewaren en Facebook updaten. Dit zorgt voor een nieuw probleem, vroeger hadden we een telefoon en computer op het werk en een telefoon en computer thuis, deze hadden hun eigen ruimte en functie. Nu we de toestellen altijd meenemen, zit het tussen die ruimtes, maar tegelijk in al die ruimtes. Toch gaan mensen bewust op zoek naar deze tweeledigheid in context, door allerlei alternatieve oplossingen.

Designs Vanuit de designwereld zijn er al heel wat theorieĂŤn ontwikkeld die op de problematiek van deze thesis toe te passen zijn. Bepaalde gedachtegangen bieden elk op hun manier oplossingen voor problemen, of bieden een nieuw inzicht in de problematiek waar anderen mee verder kunnen.

We lijsten kort de voornaamste design-oplossingen op, de enkele die voor deze thesis van groot belang waren.

Tijdens de literatuurstudie waren er heel wat Ambiguous Designtoepassingen te vinden.

Vooraleer we later dieper op deze voorbeelden kunnen ingaan, verklaren we even wat een Ambiguous Design net is. Een Ambiguous Design is een ontwerp dat bewust terug op zoek gaat naar verschillende facetten van een gebruiksvoorwerp.

Dit om dat voorwerp terug te laten voldoen aan het

Ambiguous  design Mobiele toestellen worden in allerlei contexten ingezet als de handige assistent in de broekzak, maar dit zorgt voor een 'ambiguity in context' (Gaver, Beaver & Benford, 2002). Dit betekent dat doordat het toestel zich in een andere context bevindt, we er ook andere functies van 32

verwachtingspatroon dat we op dat moment van het voorwerp hebben. Terug op zoek gaan naar die tweeledigheid van een smartphone is dan ook een goed voorbeeld van Ambiguous Designproces.

andere aan, om vanaf dan volledig in het teken van hun privéleven te plaatsen. Op deze manier vond ik veel voorbeelden van personen die op zoek gingen naar manieren om hun contexten in te delen, op basis van toestel, contactpersoon, tijd en ruimte.

De high-tech Ambiguous Designtoepassingen prikkelden vooral de interesse, gezien ze in mijn interesseveld van mobiele applicaties liggen. Er circuleren een aantal applicaties die het probleem ieder op hun manier aanpakken, zoals Locale en Bzzy, die later in de thesis besproken worden.

Mensen gaan ook op zoek naar kiertjes in hun toestellen om de verdeling te maken, zonder dat die kiertjes daarvoor bedoeld waren. Zo kwam ik later, op de werkvloer iemand tegen die zijn identiteit letterlijk in twee delen had gedeeld, als werknemer en privépersoon, door deze twee afzonderlijke gebruikersprofielen te geven. Het biedt een interessante kijk op hoe we onze mobiele toestellen behandelen: bevat iedere persoon een aantal verschillende ‘rollen’, die aparte personen

Mensen gaan massaal op zoek naar seams (Chalmers, 2003) in toestellen om een soort indeling in werk en privé te bekomen, sommigen high-tech, anderen weer enorm eenvoudig. Ik vond doorheen mijn onderzoek voorbeelden van mensen die 4 verschillende toestellen hadden: een iPad en GSM voor persoonlijk gebruik, een laptop en een BlackBerry voor werkgerelateerde doeleinden. Op die manier grijpen ze terug naar de scheiding in toestellen zoals die er vroeger was. Anderen gingen, zeker personen die thuis werken, hun huis indelen in functie: laptops niet toegelaten in de woonruimtes, enkel in een ingerichte werkruimte.

Tijd is ook een populaire factor voor het indelen in werk- en privécontexten, zoals de personen die op vrijdagavond de ene telefoon uitschakelen en de 33

voorstellen en aparte toestellen wensen? Op welke manier kunnen we deze ambiguiteit in contexten uitwerken in een toestel dat hier rekening mee houdt? Vragen waarop deze thesis een antwoord gaat zoeken.

Deze processen zichtbaar maken is iets wat deze thesis dient te bereiken. Reflective Design is een techniek die daarbij handig kan zijn. Met Reflective Design gaan we dingen die onzichtbaar zijn voor het menselijk bewustzijn zichtbaar maken. Een eenvoudig voorbeeld zijn de foutmeldingen die Printers vaak tonen, bijvoorbeeld ‘Printerfout’. Wat er effectief mis is met de printer blijft onzichtbaar voor de gebruiker, er is heel wat onderzoek nodig om het probleem op te lossen. Een Reflective Design kan dan zijn ‘Papier is op’. Dit maakt het beschikbaar voor menselijke keuze: voer ik nu nieuw papier in of wacht ik nog even? Een ander voorbeeld is een GSM die toont uit welke richting het GSM-signaal komt, zodat in gebieden met lage dekking iemand in de juiste richting kan wandelen voor een betere ontvangst. Dit maakt een momenteel onzichtbaar proces terug zichtbaar en beschikbaar voor vrije wil. Het maakt een toestel dan misschien wel ingewikkelder, het opent deuren voor mensen die ermee om kunnen.

Reflec8ve design Vaak hebben mensen niet door dat hun omgang met mobiele toestellen niet alleen negatief kan werken voor hun eigen gemoedstoestand, maar ook nog eens storend ervaren kan worden door mensen in de omgeving. Dit kon bijvoorbeeld zijn in privécontexten, door het lezen van e-mails en sociale netwerken tijdens ontspannende momenten, maar ook in werkcontexten, door het lezen van e-mails tijdens meetings. De reactie van de omgeving en van henzelf ontgaat de gebruiker van de smartphone, op dat moment is hij even in een afgescheiden wereld met de content die hij leest.

34

mensen (zoals de eerder besproken ‘integrators’ en ‘separators’), komen we al snel uit bij persona’s.

Cooper (1999) beschreef deze persona’s als gezichtloze personen die een type gebruiker uitbeelden, bekomen uit onderzoek. Dit houdt in dat je een reeks subjecten onderzoekt, hun kenmerken, aanpak en doelen analyseert en vervolgens samenbrengt in een aantal ‘types’ van mensen. Bijkomende aansluiting bij dit onderzoek is dat een persoon tot meerdere persona’s kan bijdragen. De werknemer die er elke dag opnieuw voor gaat op het werk is een heel andere persona dan diezelfde persoon die ’s avonds alle communicatietoestellen uitschakelt en zich op zijn gezin focust. Een persona is bijgevolg een soort masker dat mensen opzetten en dat indeelbaar is in een reeks types van maskers.

Reflective Design houdt ook mensen de spiegel voor, toont hen bepaalde gedragingen van zichzelf of anderen en geeft mensen de keuze dit gedrag verder te zetten of net te gaan wijzigen. Verder onderzoek is echter net nodig om te gaan zien of gedragswijzigingen nodig zijn en bij wie dat dit nodig is (zender of ontvanger?).

Methodologie De probleemstelling die ik reeds beschreef is een zeer persoonlijke ervaring. Reeds vroeg in het onderzoek werd duidelijk dat sommige mensen niet kunnen leven met een smartphone, maar anderen weer niet zonder. Om deze persoonlijke ervaring te vatten in deze thesis, werden verschillende methodieken toegepast om verkregen gegevens te duiden.

In dit onderzoek zijn 2 onderzoeken gericht op bepaalde personen, omgezet in specifieke persona’s die de verschillende types duidelijk

Persona’s Wanneer we onderzoek doen naar de verschillende rollen die we spelen en verschillende types van 35

maken. Hun verwachtingen van hun toestellen lopen sterk uit elkaar en brengen dus interessant studiemateriaal.

36

Onderdompelen in de context Enkel observeren bleek echter geen optie. Deze thesis speelt zich voor een groot deel af na de werkuren en tijdens de werkuren grotendeels verborgen. Dat een collega stiekem een berichtje stuurt naar het thuisfront kan met observatie opgepikt worden, een e-mailtje na de werkuren al een stuk minder. Een participatory observation (Laurier, 2008), een observatie waarin ook geparticipeerd wordt in de omgeving leek een beter pad om te bewandelen. Een participatory observation, waarin men eerder gaat deelnemen dan kijken vanaf de zijlijn, geeft meer contact met de werkvloer. Dit laat toe om persoonlijke inzichten te verzamelen vanuit de echte situatie. De onderzoeker krijgt enerzijds de mogelijkheid om beter te peilen naar de meningen van de omgeving, maar maakt ook mee wat zij meemaken.

MoBvaBe methode Onderzoek naar work-life balance en contextgevoelige apparaten kan niet gevoerd worden zonder een onderdompeling in de contexten van een realistische werksituatie. Voor dit onderzoek werd er dan ook opnieuw naar de stageplaats getrokken, om er als onderzoeker de gedragingen anders te bekijken. Naar mijn mening kon dit deel van het onderzoek niet ontbreken.

Hoewel er op het internet veel bronnen te vinden zijn over de work-life balance en de invloed van smartphones, kan dit heel anders leven op de gemiddelde werkvloer. Ook een reeks tools die ik online gevonden had, die zich specifiek richten op dit probleem, verdienden een test in een realistische werkomgeving. Enkel daar zou ik kunnen bepalen op welke manier de werknemers het probleem aanpakken en in welke mate ze slagen in hun opzet.

Deel 1 van het onderzoek vond dan ook plaats in een realistische werkomgeving. Ik ging als 37

onderzoeker op zoek naar een bedrijf waar ik deels kon meedraaien in de dagelijkse werking, zodat ik enerzijds een beter beeld van het probleem kan ontwikkelen en anderzijds bestaande oplossingen kan gaan uitproberen. Ik koos als realistische werkomgeving Inventis, een bedrijf actief in multimedia en met een brede basis van smartphone- en tablet-gebruikers.

meer hebt voor de kleinere gedragingen. De keuze voor Inventis had echter ook zijn voordelen.

Inventis is een kleiner bedrijf (circa 20 werknemers) waar een stage van 3 maanden tijd ruim voldoende is voor uitgebreide kennismaking met de collega's.

Ik kon als onderzoeker dus ook starten met een uitgebreide kennis van de werknemers en zelfs hun familie en vrienden. Deze is later ook zeer nuttig gebleken, omdat dit als een voet tussen de deur naar het privĂŠleven kon dienen. In een omgeving waar ik een onbekende ben, was polsen naar het privĂŠleven vast argwanend onthaald geweest.

InvenBs De keuze voor Inventis als bedrijf was niet evident.

Er waren zeker ook voordelen aan bedrijven waar ik nog nooit een voet had binnen gezet, aangezien er daar nog sprake was van een zekere 'verwondering' voor wat er daar gebeurde. Binnen Inventis, het bedrijf waar ik 3 maanden stage liep, kende ik reeds het reilen en zeilen. Begeleidende docenten haalden aan dat dit een zeker risico inhield, zoals het ontbreken van die verwondering voor wat er gebeurt. Ze argumenteerden dat je door al te weten hoe het daar werkt, geen oog

Om verder een zekere afstand te bewaren, ging ik bewust op zoek naar een andere taak binnen het bedrijf, een waarbij ik in pole position zat om veel van de bedrijfscommunicatie te observeren. Jan Raedschelders, oprichter en zaakvoerder van Inventis, stelde voor hem persoonlijk tijdelijk te assisteren in het opvolgen van het bedrijf. Dit was een unieke kans als onderzoeker, aangezien ik zo 38

voor enkele zaken de schakel tussen zaakvoerder en werknemers kon zijn. Veel e-mailverkeer kon zo langs mij passeren en ik kon op die manier ook de invloed van 'de baas' uitdiepen. Gezien deze opvolgende taken ook vooral uit communiceren bestaan, kon ik ook een idee vormen van de manier waarop collega's elkaar e-mailen om vooruitgang te melden, iets wat me als stagiair volledig ontgaan was binnen Inventis. Ten slotte zou ik ook een tijd contactpersoon zijn voor externen, op die manier kreeg ik volledig een beeld van hoe Jan zijn communicatiemogelijkheden inzet.

Jan beschrijft zichzelf als 'work-a-holic' en vormde dan ook een interessant subject voor observatie.

werkgever en werknemer, maar ook tussen bedrijf en klant. Mijn rol was op aangeven van Jan (de werkgever) een aantal coördinerende taken op te nemen, waarmee ik dus in een goede positie zat om rondom te observeren wat er gebeurde. Ik ging letten op hoe verschillende werknemers omgingen met hun e-mailverkeer, hoe reageerden ze op mijn e-mails, hoe ervaar ik hun reacties, wanneer en hoe kan ik die reacties verwachten, etc. Ik besloot voornamelijk rondom mij te observeren wat er gebeurt en die observaties samen te vatten in een reeks persona’s, types van werknemers die hun werk en privé in een bepaalde manier weten te ‘stroomlijnen’. Ik verwachtte sterk verschillende types terug te vinden, zoals mensen die graag combineren en mensen die het net graag scheiden.

Ik was ook erg benieuwd naar de meningen van die persona’s op elkaar. Met dit startpunt ging ik mijn observatie van start en trok ik mijn ogen goed open, nam veel notities en verzamelde ik heel wat data in de mailbox.

Concreet Over een periode van 2 maanden (vanaf midden januari tot midden maart 2011) ging ik halftijds aan de slag bij Inventis. Als assistent van Jan was ik voor een reeks projecten de schakel tussen

39

40

Tests  oplossingen Doorheen mijn desk research kwamen een aantal oplossingen naar voren, sommigen high-tech applicaties die gebruik maakten van allerlei gegevens van m'n smartphone. Andere oplossingen waren dan weer simpele trucjes die het indelen of filteren vergemakkelijkten. Ik bespreek een aantal oplossingen die aan de test van de werkvloer onderworpen werden.

Locale Locale is ontstaan als tool voor het strikt indelen van contexten. Aan de hand van locatie en tijd ("als ik op locatie X ben tussen 9 en 5, is dat waarschijnlijk een werk-context") deelt deze ieder moment van de dag in en kunnen hier handelingen aan gekoppeld worden. Locale opzetten bleek zeer gemakkelijk: je voegt enkele regels in (Als locatie = X en tijdstip = Y) en vervolgens het gevolg (dan zet je het mobiel internet uit en Wi-Fi aan). Ik zag voor mij persoonlijk voornamelijk 3 contexten: werk

41

(Inventis, locatie Houthalen, tijdstip tussen 8 en 16u30), school (MDA, locatie Genk, tijdstip tussen 9u30 en 16u) en thuis (locatie Overpelt, tijdstippen buiten de andere contexten).Â

en ook niet aangeleerd kan worden. Ten slotte is een strikte indeling zoals Locale die maakt niet wenselijk. Zelfs als Locale het verschil wist te achterhalen tussen contexten van contactpersonen, de inhoud van het bericht kan het nooit interpreteren. Een dringend telefoontje van een familielid kan op het werk bijzonder relevant gaan zijn, maar zou in het systeem van Locale simpelweg geblokkeerd worden. De indeling in hokjes is strikt, maar daarom ook net beperkend.

Deze contexten bleken echter al snel onvoldoende, de context 'thuis' kan ook nog opgedeeld in 'in de zetel TV kijken', 'Slapen', 'Bezoek over de vloer', ...

Deze contexten verlangden allen weer een andere reactie van het toestel, wat al snel een lange lijst van contexten met zich meebracht. Toch bleek deze strikte indeling in contexten problemen met zich meebrengt. Functies afsluiten kan in bepaalde gevallen wenselijk zijn, maar brengen ook snel een beperkend gevoel met zich mee. Locale laat bijvoorbeeld perfect toe het mobiel internet van de telefoon af te sluiten na de werkuren, maar bijvoorbeeld enkel e-mails van je vrienden doorlaten en van collega's tegenhouden is iets wat Locale niet kan. De context van inkomende communicatie interpreteren is iets wat het niet kan

Bzzy Een andere, beperktere applicatie met een soortgelijke functie is Bzzy. Deze applicatie focust zich eerder op 1 bepaalde probleemstelling: het ontvangen van berichtjes op ongepaste momenten.

Het gaat daarbij uit van een zekere 'dringendheid' van het bericht: als het dringend is, zal de persoon wel bellen. Met Bzzy stel je een reeks contexten in, zoals 'autorijden', 'dineren', 'in de cinema', etc. die

42

je vervolgens handmatig kan activeren. Krijg je een berichtje tijdens een van deze actieve contexten, dan krijgt de verzender automatisch een bericht terug dat je je in die context bevindt en dat voor dringende zaken altijd gebeld kan worden.

Het doet alvast 1 dingen beter dan Locale: het werkt handmatig. Het is daarmee beter bestand tegen de uitzonderingen op de regels waar Locale zo aan vasthoudt. Alle regels die je in Locale voor een bepaalde context aangaf kunnen vervuld zijn, maar soms ga je toch wensen die bepaalde melding te ontvangen. Dat Bzzy handmatig werkt is echter ook een nadeel: de gebruiker moet er iedere keer zelf aan denken dit te activeren. Het is daarmee handig voor iemand die veelvuldig gestoord wordt in restaurants en cinema's per SMS, maar iemand die maar zelden in die contexten gestoord wordt, zal het eerder vergeten.

Ten slotte werkt Bzzy enkel voor SMS-berichten.

Het is daarom te beperkend voor het uitgangspunt 43

van deze thesis. Wel neem ik een aantal punten uit deze applicatie mee: in bepaalde contexten zijn storende elementen vervelender, een handmatige activering werkt beter dan strikte regels en het toont een mooi overzicht van gemiste meldingen wanneer de gebruiker zich opnieuw in een communicerende context bevindt.

In wezen grijpt deze oplossing terug naar hoe het vroeger was: de gebruiker splijt zijn mobiel toestel opnieuw in een werkcomputer en een privécomputer. Het is daarom ook vooral een oplossing voor separators, die liever werk en privé scheiden dan proberen succesvol te integreren.

Positief aan deze oplossing is dat het toch een zekere integratie betekent in een enkel toestel. De separator die deze oplossing gebruikt heeft niet langer 2 toestellen nodig.

Profielen Een andere, minder high-tech oplossing die ik tegenkwam was het indelen van je toestellen in verschillende 'users'. Deze oplossing gaat uit van een zekere 'gespleten persoonlijkheid', alsof we bestaan uit verschillende persona's, die ieder andere dingen verwachten van hun toestel. Een computer, of er nu Windows of Mac OS op staat, ondersteunt verschillende gebruikers, aangezien de ouders in een gezin heel andere functies verwachten dan de kinderen, etc. Deze verschillende gebruikersprofielen worden voor deze oplossing ingezet om privé en werk te scheiden.

De oplossing werkt verwonderlijk goed en weet het probleem goed op te lossen voor een separator die zijn laptop thuis voor privédoeleinden wenst te gebruiken. Het mobiele toestel kan opnieuw in 2 verschillende computers gespleten worden, met de instellingen het meest gepast voor die context.

Privé kunnen de werkmeldingen opnieuw uitgeschakeld worden en kan men weer schaamteloos vakantiefoto's als achtergrond 44

45

Oplossingen uit de designwereld

instellen, in de werk-gerelateerde context kunnen Facebookmeldingen en Instant Messengers dan weer uitgeschakeld worden. Men hoeft enkel maar uit te loggen uit de context bij vertrek en in te loggen in de andere bij aankomst.

In de designwereld is de beschreven probleemstelling ook relevant opgekomen.

Doorheen het zoeken en uitproberen van technische oplossingen, kwam ik ook terecht bij een reeks concepten die het probleem anders benaderen.

Het negatief aspect aan de methode is de beperking tot de laptop. Smartphones en tablets hebben geen mogelijkheden om van users te wisselen en kunnen dus niet simpel hun volledige functies omdraaien met enkele interacties. Het is echter het idee van onszelf zien als 2 of meer verschillende personen op z'n minst bijzonder te noemen, wat doet vermoeden dat mensen verschillende persona's bezitten voor de verschillende contexten. We verwachten dan blijkbaar ook dat onze toestel mee kunnen veranderen met die persona's die we op dat moment spelen.

Ideo Social Mobiles Ideo werkte een reeks conceptuele telefoons uit, elk met een eigen feature om een sociaal probleem rond mobiele telefoons op te lossen. (Ideo, 2002) Hoewel geen van de telefoons ooit in massaproductie zal gaan, brengen ze toch sterke features die op een zekere manier kritiek leveren op onze omgang met mobiele toestellen. Zo bedachten ze oa. een telefoon die enkel toelaat te bellen als het nummer er op gefloten kan worden.

Dit is niet zomaar om een spelend element aan de telefoon toe te voegen, het verplicht de gebruiker ook om te wachten met zijn telefoontje tot hij

46

Een ander toestel uit de reeks laat toe om extra data mee te sturen met verstuurde communicatie.

Zo kan er tijdens het opbellen van de gesprekspartner op de telefoon geklopt worden, zodat een dringender bericht bijvoorbeeld net wel opgenomen kan worden. Dat dit als een goed concept gezien wordt, duidt het belang van deze thesis: er komt zoveel communicatie binnen, dat we extra data nodig hebben om de berichten te gaan filteren. Het duidt de nood aan filters, zodat we de juiste aandacht kunnen besteden aan de belangrijke elementen en de overige kunnen negeren of zelfs blokkeren.

Figure 3: Ideo Social Mobiles (2002)

opnieuw in een privĂŠsfeer is, waar dat telefoontje wel de gepaste communicatie is. Zo kan men onmogelijk bellen op een plaats waar fluiten ook ongepast is, wat het probleem van telefoontjes op ongepaste plaatsen en tijdstippen verhelpt. Als iemand moet bellen, dient deze ook een bepaalde drempel te overschrijden, iets wat momenteel amper het geval is.

Deze concepten zijn in zekere zin maatschappijkritische ontwerpen, omdat ze een probleem aanpakken dat we zelf creĂŤrden. Ik leerde hier uit dat een mobiele telefoon ook gewoon vervelend mag zijn, als dit de mens opnieuw toont hoe asociaal ons gedrag aan het worden is. De mens een spiegel voorhouden 47

wanneer deze opnieuw luidruchtig belt in een publieke plaats zou ooit niet slecht zijn.

Soular Phone De eerder besproken context-awareness kan nog een stap verder, wat wordt bewezen door het Soular Phone concept (Daniel Lara, 2010). Deze telefoon gaat niet alleen de context van gebruik kunnen aflezen, maar ook de energie en emoties van de gebruiker. De Soular Phone maakt gebruik van onze huidige chemische samenstelling om uit te lezen in welke mentale toestand we ons bevinden: is dit hyper-actief, met gierende suikers, of eerder achteroverliggend in een rust-moment?

Met deze gegevens maakt de Soular Phone vervolgens een conclusie, één die bijzonder relevant is voor deze thesis: hebben we in een bepaalde gemoedstoestand wel even veel energie nodig voor ons toestel? Waarom gebruikt een toestel niet minder energie als we dat zelf ook

Figure 4: Soular Phone (Lara, 2010)

doen? Of zelfs al is dit niet nodig, waarom hebben we daar geen controle over?

48

Tegelijk legt dit concept het fenomeen van een smartphone als verlengstuk van een mens uit. De GSM en smartphone in het bijzonder is geen eenvoudig toestel meer, het is een verlengstuk van onze communicatiemogelijkheden (stem en e-mail, overbrugt ruimte en tijd) en ons geheugen, door het tonen van allerhande meldingen en het bewaren van onze afspraken. Door de smartphone een deel te maken van onze samenstelling maakt de maker (Daniel Lara) een duidelijk punt: vergroeien we met onze toestellen die we zo vaak gebruiken? Ik besloot eerder te focussen op het tegenovergestelde element: op welke manier kunnen we net verhinderen dat dit nodig is?

gewone werkleven doorgetrokken: je kan niet simpel een grens trekken tussen werk en privé.

Ook verwacht ieder individu andere dingen van zijn toestel, maar zijn er toch zekere lijnen. De verdeling in separators en integrators was hier ook vlot te maken. Toch dient de categorie separators opgedeeld te worden in nog 2 extra categorieën: de gefocuste en afgeleide separator. Ik bespreek de 3 categorieën van persona’s:

Moeiteloze integrator De moeiteloze integrator krijgt door zijn dag een enorme hoeveelheid communicatie te verwerken.

Aangezien een lege mailbox bewaren voor deze integrator onmogelijk lijkt, gaat hij communicatie net verwerken wanneer het komt, onafhankelijk van de context. Bij het ontwaken worden werkgerelateerde e-mails al gesorteerd, op de werkplaats worden dan de nodige acties ondernomen. Op het mobiele toestel heerst er

ObservaBes Naast het testen van de applicaties observeerde ik de werknemers van het bedrijf. De voornaamste observatie was dat de situatie ingewikkelder was dan men doet vermoeden. De lijn die ik tijdens het testen van de applicaties ontdekte werd ook in het

49

Gefocuste separator De gefocuste separator besteedt wel aandacht aan het gesplitst houden van communicatie. Collega’s en klanten hebben ook niet vaak een persoonlijke GSM-nummer van deze persoon (werknemers bij Inventis krijgen geen smartphone van het bedrijf), en e-mailaccounts worden vaak niet ingesteld. Het zijn deze personen die op zoek gaan naar slimme manieren om de e-mails te vermijden buiten de werkuren, zoals een aparte computer te gebruiken of aparte gebruikersprofielen aan te maken.

absoluut geen onderscheid tussen werk en privé, de integrator heeft er dan ook geen bezwaar tegen dat zijn partner belt tijdens de werkuren, of een belangrijke klant na de werkuren. Voor hem lijken verschillende rollen spelen nutteloos en hanteert dan ook een meer ontspannen manier van werken.

Voor hem gaat de werkdag immers niet aflopen om 17u, indien nodig doet hij thuis graag wat verder.

Van integrators ontving ik doorheen de observatie vaak e-mails buiten de gebruikelijke uren.

Aangezien hij op zondagavond al begint aan de mailbox van het weekend, begint voor iedereen met een ingestelde mailbox de week dan ook. De integrator begrijpt de frustratie van een separator niet. Daarom noem ik deze categorie moeiteloze integrators, deze mensen besteden geen moeite aan een verdeling tussen werk en privé en zullen ook niet begrijpen waarom anderen dit wel doen.

De separator steekt zijn smartphone (en tegelijk enige band met privéleven) weg en besteedt zijn volle aandacht aan het werk. Deze focus op het werk overtuigt hem ervan een goede werknemer te zijn en dat hij zijn vrije tijd verdiend heeft. Niet antwoorden op e-mails in het weekend wordt door hem dan ook zo verantwoord. De focus gaat altijd naar de huidige context, al de rest wordt eerder als storend ervaren.

50

Afgeleide separator Sommigen hebben een druk persoonlijk leven en kunnen die communicatie ook niet missen op het werk. Belangrijke telefoontjes voor een vereniging zijn bijvoorbeeld moeilijk te bannen, door samen te werken met bedrijven. De afgeleide separator deelt zijn toestel dan ook in naar één functie en doen er de andere taak halfslachtiger mee. Het zijn vaak deze types die hun werkdagen onefficiënt invullen en dus ook vaak overwerken. Het schuldgevoel voor de veelvuldige telefoontjes tijdens het werk houdt hen echter automatisch wat langer daar, wat de situatie weer gelijk trekt. Ook deze separator is buiten de uren niet bereikbaar.

uitgesteld, wat een zeker verlies van aandacht veroorzaakt in de werkcontext. Deze separator besteedt dan ook extra tijd op de werkplaats, want eenmaal thuis probeert deze verder werken te vermijden. Echter kan collega ook in de privécontext ontmoet worden, als deze relatie goed ligt.

Verwach8ngenpatroon Wat men echter verwachtte te vinden bleek niet te kloppen met de realiteit. Ik had zeker verschillende types van mensen verwacht, verdeelbaar in persona’s, maar de grenzen tussen werk en privé bleken een stuk ingewikkelder te liggen. Soms was een SMS van de vriendin vervelend, anders weer niet, die mail op zondagavond werd als onaangenaam ervaren, die avond met collega’s dan weer niet. De contexten die ik verwachtte te vinden bleken opgedeeld in een hele reeks ‘subcontexten’, met veel dunnere grenzen dan ik dacht. Dat een integrator dunne grenzen had was

Via meer ‘privé’ kanalen, zoals de sociale netwerken zijn deze personen steeds te bereiken.

Hun smartphone ligt ook steeds in het zicht op hun bureau, om snel in te kunnen spelen op onderbrekingen. Alle berichten uit het persoonlijk leven worden meteen afgehandeld in plaats van 51

nu eenmaal te verwachten, maar dat een separator ook selectief te werk ging was zeker onverwachts.

Ik ga dieper in op de conclusies die ik hier uit trek:

kinderen, vrienden, collega's, familie), die de ene SMS van de vriendin als storend ervaren en de andere net helemaal niet. Ik leerde vooral dat men niet simpel op het werk alle communicatie van anderen kan afsluiten en elders alle communicatie van collega's en klanten. Zoals Locale reeds aantoonde: het valt zo simpel niet in vakjes in te delen en de inhoud doet er meer toe dan we denken. Zo stoorde een e-mail met instructies van de baas op een zondagavond, maar een e-mail over een traktatie van de baas helemaal niet.

Conclusies Vanuit deze observaties en testen kunnen een aantal conclusies geformuleerd worden: Een ecologie van contexten De voornaamste conclusie die uit de observatie getrokken kan worden is dat ons leven niet bestaat uit een werk- en privécontext, maar uit een ingewikkeld netwerk van contexten die elkaar beïnvloeden. Deze conclusie trek ik uit allerlei anekdotes die ik meemaakte doorheen de observatie. Wat men na de literatuurstudie verwachtte te vinden was een groep werknemers die een strikte indeling maakt in werk en privé en zo min mogelijk overtredingen duldt. Wat ik vond was een groep werknemers die na de uren ook met elkaar optrekken ter ontspanning, die hun privétijd verdelen over verschillende groepen (partner en

Simpelweg het in privétijd optrekken met collega's in een privécontext (zoals een cinéma) spreekt het idee van een splitsing werk-privé tegen. Het toont dat de splitsing niet simpel daar te maken valt, maar ingewikkelder in elkaar zit. We bestaan daarom als het ware uit een ingewikkelde ecologie van contexten, die allemaal een onmeetbare invloed op elkaar uitoefenen, die overlappen en sterk afhankelijk zijn van locatie, tijdstip, persoon, 52

maar zeker ook van inhoud. De reactie op inkomende berichten is daarom bijzonder moeilijk in te schatten op dit punt in het onderzoek: aan welke factoren moet een inkomende melding voldoen om niet als storend ervaren te worden?

Zijn er contexten waarin niets storend is? Of net alles, zoals in een cinéma of tijdens een etentje?

principe is deze vraag zeer simpel te beantwoorden: alles en iedereen vormt onze ecologie van contexten. Ieder persoon in onze omgeving zal de nodige aandacht opeisen of de context veranderen. Zelfs een wildvreemde kan onze context drastisch wijzigen. Maar zeker partijen als partner, gezin, familie, vrienden, collega's, baas, leerkrachten, klasgenoten en anderen die dicht bij ons staan geven vorm aan onze ecologie en hoe die aan elkaar relateren.

Botsingen tussen verschillende contexten zijn daar een vorm van. Nu lijkt het maar een beperkte frustratie op te wekken als je tijdens het werk een bericht ontvangt van je vrienden, maar als je in het bijzijn van je collega's enkele vrienden tegenkomt geeft dit een vreemd gevoel. Je weet geen houding aan te nemen omdat je 2 persona's, de rollen die je speelt, botsen. Het is ook dit fenomeen dat gaat spelen in deze ecologie van contexten.

Een volgende stap in het onderzoek was dan ook het in kaart brengen van zo'n ecologie. Waar openen mensen hun meldingen, in wat voor context bevinden ze zich dan, in welke mate is de afzender en medium belangrijk en ten slotte: kunnen we door de inhoud te veranderen de perceptie wijzigen?

Wat beweegt er door onze ecologie van contexten?

Wie onze ecologie van contexten vormgeeft is een volgende vraag. Een oorzaak vinden voor een ongunstige work-life balance blijkt moeilijk. In

Hier lijnen in trekken blijkt echter een ingewikkelde 53

zaak, je kan de personen die je als 'vrienden' beschouwt moeilijk in één groep 'vrienden' steken.

Collega's die je na de uren ontmoet vallen tenslotte ook in een grotere groep 'vrienden'. Nochtans zal je zelden oude schoolmakkers en collega's in één ruimte samenbrengen voor je vrijetijdsbesteding.

Ook zijn het niet enkel personen die invloed uitoefenen op contexten, organisaties en regels hebben ook hun invloed. Een vakbond heeft bijvoorbeeld invloed op je relatie met je baas, de context wordt gezet door wat de verschillende wetgevingen dicteren.

gevolgen voor de context.

Jammer genoeg hebben wij weinig controle over de manier waarop de applicatie feedback geeft. Zo zal een Twitter Direct Message van een vriend liefst zo snel mogelijk aankomen, maar die van een wildvreemde liefst wat minder. De functie heeft in de officiële Twitter-applicatie enkel een aan- en uitknop, iedere gradatie er tussen blijkt onmogelijk. De Twitterapplicatie is dan nog maar één voorbeeld, maar niet veel applicaties laten een personalisatie toe in hun melding-settings.

Zelfs de manier waarop een ontwikkelaar zijn software in je smartphone plaatst kan een invloed hebben op je ecologie van contexten. Zo zullen studenten zelden een persoonlijk GSM-nummer hebben of krijgen van hun docenten, nochtans zijn ze via Twitter Direct Messages even snel bereikbaar als per SMS. De manier waarop wij interacties hebben met apps heeft zelfs zijn

Verdere stappen Met deze conclusies werd het interessant om die ecologie van contexten en de mensen die er in bewegen in kaart te gaan brengen. Een interessante manier om het probleem te bekijken is het mappen van alle connecties tussen personen

54

en de rol van de smartphone erin. Een nieuwe onderzoeksmethode leende zich perfect voor verder onderzoek.

rollen dan enkel 'werknemer' en 'privépersoon', zo kan de privécontext bijvoorbeeld uit elkaar getrokken worden in 'huisvader', 'speler bij een cafévoetbalploeg', 'leider bij de jeugdbeweging', etc. Ieder van die contexten heeft andere verwachtingen en dus spelen we daar in een andere rol. Deze verschillende contexten waarin we meldingen ontvangen onderzoeken is dan ook een essentiële stap in het onderzoek.

Mappen van de context Voor het in kaart brengen van de ecologie van contexten werd de applicatie Contextm.app ontwikkeld. Met behulp van deze applicatie nam ik een blik in de contexten van enkele test-subjecten.

Concept Contextm.app

Bijkomende doelstelling is uiteraard de inbreuken van die contexten evalueren. Voornamelijk interessant in dit geval is weten welke meldingen als storend ervaren worden in welke context. We kunnen bijvoorbeeld veronderstellen dat een bericht van een vriend minder storend is op een avond in de zetel dan tijdens het verrichten van belangrijke taken, maar dit moet uiteraard onderzocht worden vooraleer we deze conclusies kunnen trekken.

Mo8va8e methode De methode richt zich vooral op het aftasten van de grenzen van contexten. Het in kaart brengen van de eerder vernoemde 'ecologie van contexten' is hierin de voornaamste doelstelling. Doorheen de voorgaande stap in het onderzoek, de participatory observation bij Inventis, was de algemene conclusie dat de contexten van een persoon ingewikkelder aan elkaar verbonden zijn dan oorspronkelijk verwacht. Ook spelen we meer 55

Contextmapping Wanneer we spreken van het in kaart brengen van contexten, is ‘contextmapping’ een concept dat we zeker dienen te bekijken. Het idee achter contextmapping is dat we, samen met de gebruiker, in kaart brengen welke ervaring de gebruiker heeft bij een voorwerp in een bepaalde context (TU Delft, 2008) Contextmapping, zoals TU Delft ze beschrijft, is het bekijken van de gebruiker als expert in zijn context en van het voorwerp, om vervolgens zijn visie op het gebruik ervan vast te leggen.

Interessant hierbij is uitzoeken welke factoren allemaal invloed hebben op onze ervaring met een toestel, of deze nu sociaal, cultureel of in de omgeving zijn.

vergelijken en grenzen te kunnen bepalen. Door de ervaring van de gebruiker te mappen worden hopelijk de grenzen duidelijk waartussen een smartphone een zeker gedrag mag vertonen.

Doelstellingen Aangezien ik niet 24 uur aanwezig kon zijn bij subjecten en tijdens een observatie al helemaal geen realistisch gedrag kon observeren (tenslotte is het smartphonegedrag anders wanneer de context gewijzigd wordt), moest er gezocht worden naar een andere oplossing. Het idee was eenvoudig: laat enkele subjecten hun emoties bij inkomende communicatie op hun smartphone noteren en vorm een beeld van de context waarin ze zich bevinden. Dit bleek echter niet simpel, gezien de complexiteit van het onderwerp. Ik botste op enkele barrières die overwonnen dienden te worden:

Een extra moeilijkheid bij deze thesis is echter dat we de ervaring van de gebruiker bij z’n smartphone in verschillende contexten moeten vastleggen. Met andere woorden: contexten van smartphonegebruik gaan mappen om ze met elkaar te kunnen

Frustra'e Wat we onderzoeken is de frustratie van een 56

onderbreking waar ons testpersoon op dat moment mee bezig is. Bij het uitwerken van de methode moest dus een beperkte extra frustratie in gedachten gehouden worden. Indien het binnengekomen bericht het subject al frustratie bezorgde, is een uitgebreide extra feedback-stap uitgesloten. Een van de opties was een notitieboekje, maar bij het ontvangen van een bericht op café wordt dit hoogstwaarschijnlijk niet ingevuld.

Samen leidde dit tot de mobiele applicatie Contextm.app, een feedbackapplicatie die op je smartphone staat. Een korte extra stap toevoegen aan het lees-proces is het minst frustrerend, neemt geen extra ruimte in en kan zeer kort gebeuren.

Conceptbeschrijving Met Conceptm.app wordt het mogelijk de grenzen van de verschillende contexten af te tasten en in kaart te brengen. De onderzoeker stuurt (fictieve) berichten naar enkele subjecten, uit naam van personen uit verschillende contexten in zijn omgeving. Het subject krijgt onmiddellijk een melding van een nieuw bericht, net zoals dat zou gebeuren met een e-mail, SMS, Facebooknotificatie en andere meldingen. Bij het openen van de applicatie toont het het verzonden bericht op het scherm, samen met een aantal feedbackmogelijkheden:

Tijd & loca'e Aansluitend bij 'frustratie' is het element van de tijd en locatie. Het invullen van de feedback mag maar enkele seconden duren, anders wekt het opnieuw frustratie op of wordt het simpelweg niet gedaan.

Ook moet de methode mobiel zijn, iets wat in de broekzak van de subjecten past en overal mee kan.

De methode wordt pas interessant als er wat gebeurt op verplaatsing, bijvoorbeeld in een café, dus moet de methode daar ook kunnen meegaan.

Leuk VS Niet leuk Hier kan simpelweg gekozen worden of het bericht 57

als aangenaam werd ervaren of niet. De keuze is redelijk beperkt, rood of groen, zonder gradaties.

Enerzijds kwam dit door een technische beperking van enkele toestellen, anderzijds dwingt het de gebruiker tot een keuze. Waar bij gradaties kan gekozen worden voor een middenweg, moet er nu uitgemaakt worden of het overwegend positief of negatief is. Doel van dit element is vooral om te ondervinden in welke mate een bericht als storend wordt ervaren. Ook kunnen we op deze manier berichten een kleur geven (rood of groen) om zo patronen te kunnen ontwaren.

Camera-­‐knop Toch was er een extra optie nodig om nog wat vlotter dan met tekst extra informatie over de context aan het bericht te koppelen. Een cameraknop werd toegevoegd die snel een foto toevoegt van de context. Kan het subject het bijvoorbeeld niet appreciëren dat er mails binnenkomen van de baas op een avondje in het restaurant, dan kan hij vlot een foto van zijn omgeving nemen en het bericht opslaan. Dit kan sneller gaan dan een stukje tekst uittikken op een mobiel toestel en kan voor het onderzoek zelfs waardevoller zijn.

Tekst: Waarom?

In dit tekstveld kan extra feedback meegegeven worden, maar in principe is enkel de Leuk/Niet leuk- knop verplicht in te vullen. Op die manier houden we de feedback-momenten kort, met toch voldoende mogelijkheden voor extra's. In het tekstveld kan het subject dan een reden van zijn keuze voor leuk of niet leuk ingeven.

Loca'e Om alle feedback weer te geven op een overzichtelijke kaart, geeft de applicatie ook de locatie van de smartphone mee. Deze gegevens worden bewaard door deze toestellen en zijn open beschikbaar. De 'markers' voor de feedback, in groene of rode kleur, kunnen zo op de juiste locatie geplaatst worden, met bijhorende feedback.

58

Tijd tot antwoorden Bij het verzenden van het bericht wordt een timestamp meegegeven en bij het ontvangen van de feedback een andere. Dit geeft een beeld van hoe lang een gebruiker er over doet om berichten te lezen, laat hij deze langer staan? Wanneer is hij gewoon onbereikbaar? Is er hier een invloed van omgeving, bijvoorbeeld een luidruchtige plaats waar meldinggeluiden overstemd worden?

Technische keuzes De applicatie werd ontwikkeld met behulp van jQuery Mobile, een mobiel Javascript-framework dat toelaat een mobiele website te bouwen, aangepast aan controle met een touchscreen.

Eenmaal opgebouwd in HTML, CSS en JS, werd de applicatie met behulp van Phonegap omgezet in een native applicatie. Op die manier krijgt de applicatie toegang tot de meer native functies zoals de camera en meldingen. Deze manier van ontwikkelen kon ten eerste vlotter gebeuren, aangezien het gebruik maakt van gekende programmeringen binnen onze opleiding (HTML, CSS en JS), maar is tevens een vlotte manier om prototypes te ontwikkelen zonder aan veel functies in te boeten.

Met deze methode verzamel ik bijgevolg een reeks gegevens over de context van de gebruiker en kan ik afzender en inhoud zelf invullen om op zoek te gaan naar de grenzen van de contexten. Op deze manier kan een ecologie van contexten van enkele personen deels bloot komen te liggen. Voorwaarde voor de onderzoeker is uiteraard een goede kennis van zijn subjecten om op de juiste knoppen te kunnen drukken om zo goede feedback te verzamelen.

De berichten, feedback en gebruikersinformatie wordt opgeslagen in een MySQL-database, opnieuw een technologie die ons aangereikt werd binnen C-MD, maar ook Open Source is (zoals alle 59

andere gebruikte programmeertalen). De communicatie met de database gebeurt via AJAXcalls naar een PHP-script op mijn server. Deze manier van communiceren met de backend laat toe om dat te doen op basis van een reeks voorwaarden, zoals op basis van tijd of gewijzigde locatie. Een nieuwe pagina inladen of een 'Refresh'-knop zijn op die manier overbodig. Ook kan de applicatie op deze manier in een regelmatig interval een controle op nieuwe berichten uitvoeren.Â

ontwikkelaars al eens heel wat tijd over kan gaan.

En tenslotte zijn er een aantal technische beperkingen, zoals het meldingensysteem van iPhone dat een aantal dingen niet toelaat die Android wel kan. De applicatie werd dus uitsluitend met Android in het achterhoofd ontwikkeld, wat dan ook een bijkomende selectiefactor werd bij het zoeken van subjecten.

Oorspronkelijke bedoeling van de ontwikkeling was het voor Android en iOS te doen, om zo de meeste subjecten te kunnen bereiken. iOS bleek echter toch een reeks beperkingen te hebben, die het Open Source platform Android niet had. Zo zijn er enerzijds betaalde licenties nodig om applicaties te publiceren, wat bij Android niet het geval is. Tevens moet men in het geval van iOS door een uitgebreid goedkeuringsproces, waar volgens andere 60

61

Demo

62

63

64

Interface design Bij het ontwikkelen van de interface moest er rekening gehouden worden met een aantal factoren. Zo is er enerzijds de extra moeilijkheid van het medium: een mobiele telefoon is tenslotte niet hetzelfde als een laptop. De manier waarop personen je applicatie ervaren is dan ook helemaal anders dan de manier waarop een website wordt ervaren op een stabiele computer. Smartphones worden mobiel gebruikt en er is dan ook zeker sprake van een 'blurry vision'. (Clark, 2010)

Figure 5. Blurry Vision. From Tapworthy (p. 7), by J. Clark, 2010, Sebastapol: O'Reilly Media, Inc.

65

Bij het bouwen van een mobiele applicatie dient men dan ook rekening te houden met de manier waarop gebruikers ze hanteren. Daarom is het belangrijk na te denken over de plaatsen van knoppen en tekst, zodat ze optimaal zichtbaar en bereikbaar zijn in de omgeving waarin de gebruikers ermee omgaat. De knoppen, die het belangrijkst zijn bij het invullen van de feedback staan daarom overwegend onderaan, binnen het bereik van de duim. Ook zijn ze voldoende breed, zodat ze nooit volledig onder de duim verdwijnen en dus onzichtbaar zijn voor de gebruikers.

maar misschien heeft hij enkel een knop 'Opstijgen' en 'Landen' nodig.

Ook door deze Blurry Vision is het aangeraden om iedere mobiele interface simpel op te bouwen, overbodige elementen worden best weggehaald.

Je kan een mobiele gebruiker alle functies van een desktop-applicatie aanbieden, maar deze zijn enerzijds vaak overbodig en anderzijds te moeilijk in gebruik op het kleinere scherm. Je kan een hele vliegtuigcockpit verwerken in een smartphone,

Figure 6. Get It Done Quick. From Tapworthy (p. 8), by J. Clark, 2010, Sebastapol: O'Reilly Media, Inc.

66

Persona's

De feedback werd dan ook iedere keer beter.

Volgende persona’s herkende ik terug en er waren sterke verbanden met het eerder onderzoek:

Als resultaat van deze methode verzamelde ik een berg gegevens van een aantal personen met zeer verschillende achtergronden, maar alleen met een smartphone. Door de subjecten te bedelven onder berichten van allerlei bronnen werd er enerzijds een reeks feedback verzameld met de applicatie, anderszijds kreeg ik van hen een hoop feedback over de manier waarop het aangepakt werd.

Moeiteloze integrator Eén van de subjecten was een ‘moeiteloze integrator’, iemand die werk en privé perfect wist samen te brengen, in een familiebedrijf met zijn ouders. Hij woonde enerzijds thuis bij zijn ouders en deels boven de familiezaak, dus de aparte locaties bestonden niet voor hem. In het bedrijf werkten ook vrienden, en iedere communicatie met hem was wel op een of andere manier gerelateerd aan de zaak of de locaties errond.

De feedback die via de applicatie vergaard werd, werkte ik uit in drie duidelijke persona’s, waarin je ook de duidelijke separator- en integrator-rollen zal kunnen herkennen. De indirecte feedback, die vergaard werden uit gesprekken met hen, hielpen me bij ieder subject het beter aan te pakken. Zo was het bijzonder moeilijk om berichten te sturen die inspeelden op de realiteit. Bij ieder nieuw subject ging ik dan ook meer op zoek naar gebeurtenissen rondom de personen en vrienden van hen die een bron konden zijn van informatie.

Deze persona kent amper stress in zijn job en geniet van wat hij doet. Hij kan dan ook perfect na een dag werken een avondje uitgaan met collega’s of ’s avonds nog wat e-mails beantwoorden. De omgekeerde werking klopt ook, vrienden mogen hem altijd lastig vallen, ook tijdens het werk,

67

behalve als het de werking van het bedrijf in de weg staat. Van aparte toestellen of enige verdeling is voor deze persoon geen sprake, zijn job in de familiezaak is bijna zijn privé-leven. Toch kan zelfs de integrator genieten van een moment rust, een uurtje of twee in de zetel, waarin niemand hem hoeft lastig te vallen. Maar zelfs dan zal hij zijn telefoon erbij nemen bij de minste kik.

Berichtjes die de grenzen van de context overschreden werden redelijk negatief onthaald, ook tussen de kleinere contexten. Zo was er een negatieve reactie op een e-mail van de baas in het weekend, maar evengoed op een Facebook-bericht van een vriend als hij bij zijn partner was. Over het algemeen is een separator van mening dat je aandacht moet gaan naar de mensen rondom je (op die fysieke plaats), voor sociale netwerken en e-mails maak je aparte tijd (vooral bij momenten van verveling, zoals busreizen).

Gefocuste separator Eén van de subjecten was dan weer een ultieme separator, die in het bezit was van een smartphone, maar als een collega of baas hem te pakken wou krijgen buiten de uren, moest dat telefonisch gebeuren, of via een van de sociale netwerken. Vreemd genoeg had deze wel grote delen van de collega’s en zelfs de baas toegevoegd op Facebook, naar eigen zeggen zelfs zonder tegenzin. Zolang alles daar niet-werkgerelateerd bleef kon dat best volgens hem.

Vrijwel iedere onderbreking van het huidige moment is voor de separator negatief, al bekijkt hij ze doorgaans wel, voor het geval de inhoud het verschil kan maken. Dit blijkt dan ook het enige te zijn wat hem tegenhoudt iedere synchronisatie handmatig in te stellen: wat als het wel eens de moeite is?

68

Eenzijdige gebruiker Een derde persona diende zich echter aan, al valt deze buitend de focus van deze thesis. Hoewel deze onderzoeksmethode reeds toonde dat je absoluut niet in de multimedia-wereld actief moet zijn om een smartphone in te zetten in je dagelijks werk- en privéleven, zijn er toch ook heel wat mensen voor wie deze probleemstelling onbestaande is. Zo was er één subject die simpelweg geen contact had met baas of collega’s buiten de werkuren. Zijn job vergde geen bijkomende communicatie dan wat gewoon op de werkvloer kon gebeuren, moest het werk hem dringend contacteren, kon dat enkel telefonisch.

Een e-mail van zijn baas krijgen na de uren was voor dit subject dan ook zodanig onrealistisch dat de reactie het duidelijk maakte.

antwoord op het einde van de dag, wanneer het subject de werkdag kon afronden. Die berichten werden dan wel niet vaak negatief bevonden, ze werden duidelijk genegeerd tijdens de werkuren.

Naavraag leert dat hij het tijdens de werkuren vaak zelfs niet doorheeft, dus dat dit puur toeval kan zijn.

De ‘eenzijdige gebruiker’ is dus iemand die simpelweg niet bereikbaar is via de nieuwe media door baas en collega’s, of waar dit simpelweg geen zin heeft. Lang niet alle jobs in België zijn dan ook vervangen door locatie-onafhankelijke, internetafhankelijke jobs, bepaalde jobs moeten nog gebeuren op een vaste locatie. Het zijn dan ook voornamelijk dezen die een smartphone niet als werk-instrument inzetten, maar het als communicatie-hub voor zijn privé-omgeving inzet.

Zijn smartphone is dan ook enkel voor privégebruik beschikbaar, al vallen daar wel grenzen te trekken tussen de contexten. Zo kreeg ik geregeld pas

Algemene conclusie De meest opmerkelijke conclusie was echter niet

69

dat er verschillende merkbare persona’s zijn, maar dat de negatieve reactie op overtredingen al bij al blijkt mee te vallen. De testsubjecten blijken werk en privé veel beter te combineren dan ik anticipeerde. Hoewel in een aantal vakgebieden de problematiek absoluut niet relevant is (en dus ook niet realistisch over kwam in de test), was de reactie van de anderen gematigd. Ook lijken de reacties amper aangepast aan de content waarin ze zich bevinden, hoewel ik dit enigszins verwachtte.

Wat er veranderd is tegenover vroeger is dat jobs veel diverser zijn geworden in dit informatietijdperk.

Meer en meer mensen vinden een job waarin ze hun hobby kunnen terugvinden. Hoewel het nog steeds werk blijft, is de gemiddelde werknemer actief in onze sector bezig met zijn passie: multimedia. Er is dan ook een groot verschil tussen de testpersoon die een job als arbeider in een fabriek uitoefent en de testpersonen die werken als webontwikkelaar (al een hobby sinds zijn 14e) en als sous-chef (kookt en eet al graag sinds zijn geboorte volgens zijn moeder). De personen in het 2e geval staken veel minder tijd in het scheiden van hun zaken: het wordt deels ontspanning om in de vrije tijd bepaalde zaken te gaan opvolgen (en anderen te laten liggen tot de werkuren). Een perfect voorbeeld is de collega die tijdens mijn observatie in zijn vrije tijd een nieuwe technologie aanleerde (leuk) om de dag erna in zijn job toe te passen (minder leuk, maar nog steeds dichtbij de hobby).

Er lijkt daarmee een toestand gekomen te zijn waarin we, mede door sociale media, onze verschillende rollen dichter bij elkaar gaan plaatsen. Net zoals we ons een nieuw evenwicht moeten aanmeten als we vrienden en collega’s tegelijk ontmoeten, gebeurt dit nu ook op netwerken als Facebook, waar deze zich allemaal in onze vriendenkring bevinden.

70

Dit combineren van werk en privĂŠ neemt echter niet weg dat mensen tijd dienen te nemen voor zichzelf en de mensen uit de nauwe omgeving. Ook dit kwam naar voor doorheen de test met Contextm.app: soms irriteert gewoon alle communicatie, onafhankelijk uit welke context die komt. Daarom dient een telefoon misschien niet de privĂŠ-berichten te filteren op het werk, maar dient een contextgevoelig apparaat zich eerder aan te passen aan onze gevoelstoestand: wanneer wil de gebruiker met rust gelaten worden?

71

Prototype

is voor het probleem, maar ook dat we er technologisch nog lang niet toe in staat zijn.

Momenteel werken context-gevoelige apps voor bestaande smartphones nog beperkend, omdat ze de inhoud niet voor ons kunnen beoordelen op relevantie. Dit werd aangetoond door de tests van andere applicaties, die duidelijk lang niet voor iedereen een oplossing konden betekenen. Hoewel 1 blik op een melding ons voldoende leert over de context, lijken wij dan weer niet in staat om ons te focussen op de dingen binnen onze context.

Doordat alle meldingen hetzelfde zijn (of dat nu gaat over een familielid of de melk in de koelkast), merkt de gebruiker pas het verschil als ze het bekijken, waarna het ze vaak niet meer loslaat.

Met het oog op behaalde resultaten doorheen het onderzoek, was de algemene conclusie dat we allemaal behoefte hebben aan een moment van vrije tijd, waarin zelfs Facebook-meldingen van vrienden niet hoeven. Opvallend is dat zeker in branches waar mensen veel bezig zijn met digitale communicatie, de behoefte aan communicatie-vrije tijd sterker aanwezig is. Maar het is ook deze groep die extra veel moeite heeft om de grens te trekken om eens een melding te negeren. Voor het prototype van deze thesis moesten we dus op zoek gaan naar een methode om mensen te motiveren om van vrije tijd te genieten.Â

Dit maakt het opvallend doorheen het onderzoek dat de meldingen vaak een gaande activiteit doorbreken. Het vult tijd op die reeds aan iets besteed werd omdat het de aandacht vrij letterlijk opeist. Samen met dit fenomeen is er nog een

Aanleiding  prototype Doorheen het onderzoek werd duidelijk dat een context-gevoelige telefoon een prachtige oplossing 72

andere trend: ontspannen geraakt minder en minder ‘in’. Zoals reeds uitgebreid besproken doorheen het onderzoek krijgen werknemers meer en meer tools waarmee ook thuis en op verplaatsing gewerkt kan worden, tools die iedereen moeten pushen om een integrator te worden. Inkomende meldingen worden daardoor in die ontspannende tijd achter de TV dan ook maar gelezen, de gebruiker heeft toch alweer wat onwaardevolle tijd om op te vullen. De functie van het moment als familietijd gaat dan ook verloren, de gebruiker is mentaal alweer aan het werk. Deze observaties werden gemaakt doorheen de participerende observatie bij Inventis.

ik een soort spiegel voorhouden, een motivatie om het toestel op te bergen. Een nieuwe literatuurstudie bracht dan ook snel meer informatie over reflective design en manieren om te motiveren.

Intrinsieke/extrinsieke  moBvaBe Wanneer men spreekt van motivatie zijn er 2 methodes: intrinsieke en extrinsieke motivatie.

Intrinsieke motivatie komt voor wanneer bijvoorbeeld een student graag studeert en bijgevolg een moeilijke opleiding kiest. De motivatie zit hem niet in het papier dat op het einde van de rit overhandigd wordt, hij put zijn motivatie uit de wens om iets bij te leren. Er is sprake van extrinsieke motivatie wanneer een externe factor in het spel is.

Een student kan bijvoorbeeld even goed studeren met het oog op een hoog loon of diploma. De beloning zit hem in dat externe dat bij de handeling komt.

De gebruiker lijkt jammer genoeg niet gemotiveerd om eigenhandig het toestel op te bergen en meldingen te negeren. De gedachte dat net deze melding wel eens belangrijk zou kunnen zijn, overwint van het gezond verstand dat het op bepaalde tijdstippen niet hoeft. In het prototype wil 73

Het verband met dit prototype is ingewikkelder dan een simpele keuze maken tussen de twee. Idealiter is er sprake van een intrinsieke motivatie, aangezien die loont op de lange termijn (ook wanneer de externe motivatie wegvalt). Maar aangezien eerder onderzoek toont dat er weinig motivatie aanwezig is om deze vrije momenten terug op te eisen, werk ik een methode uit aan de hand van beide soorten motivatie. Extrinsieke motivatie kan een eerste zet zijn om de intrinsieke motivatie te ontdekken. Ten slotte, hoe dichter bij het doel, hoe meer motivatie naar intrinsiek verschuift. (Behrend & van Riet, 1995)

dat moment wel bezig zijn met vrije tijd te nemen.

Wanneer de aandacht gevestigd wordt op de actie in plaats van op de content, kan het pijnlijk duidelijk worden voor de gebruiker dat zijn gedrag ongepast is.

Hier komt de eerder vermelde Reflective Design in beeld. Een onzichtbaar proces zichtbaar gaan maken is precies wat we moeten doen. De problematiek brengt heel wat verborgen frustraties met zich mee, deze zichtbaar maken kan een belangrijk gevolg hebben voor het gedrag dat de gebruiker vertoont. Dit maakt de keuze bewust, iets om over na te denken.

ReecBve  design Een manier van extrinsieke motivatie is het gedrag dat we wensen te bestraffen pijnlijk duidelijk te maken. Een veel gehoord antwoord op de vraag 'ben je veel bezig met de smartphone?' was 'mijn partner vindt van wel'. Blijkbaar merkt onze omgeving sneller dit gedrag op, aangezien zij op

Een 'critical reflection' gaat onbewuste processen die een negatief effect hebben op ons blootleggen en ons de mogelijkheid geven er iets aan te doen.

Op deze manier veranderen we in de eerste plaats dit gedrag op een extrinsieke manier. Het gebeurt tenslotte door deze critical reflection en niet door 74

Ambiguous Design

de gebruiker zelf. Maar anderzijds kan dit snel veranderen in intrinsieke motivatie, omdat de gebruiker kan leren dat het toestel negeren loont.

Ook voor Ambiguous Design kunnen een aantal regels gedistileerd worden: • Een Ambiguous Design is eerder mysterieus dan gebruiksvriendelijk.

• De interactie is voor interpretatie vatbaar.

• Iedere gebruiker haalt er andere dingen uit.

• Het verandert de interactie tussen mens en voorwerp.

Ook deze regels kunnen gebruikt worden voor het prototype, aangezien iedere gebruiker het probleem anders ervaart en veel gebruikers aangeven dat een wijziging in hun relatie met hun smartphone net wenselijk zou zijn.

Uit de theorie van Sengers, Boehner, David & Kaye (2005) halen we volgende regels: • Een Reflective Design maakt iets onzichtbaar net zichtbaar en dus beschikbaar voor keuze en vrije wil.

• Het reflecteert ook als het buiten onze aandacht werkt, in ons dagdagelijkse bezigheden.

• Het toont designfouten die een negatieve invloed hebben op onze levenskwaliteit.

• Het vormt een eerste stap in de richting van verandering.

• Een ludieke aanpak is niet verplicht, maar zeker een plus. Mensen zijn speelse wezens.

Deze regels worden alvast in het achterhoofd gehouden bij het ontwerpen van een prototype.

75

N.app

heel wat gegevens uitlezen. Oriëntatie en veranderingen in die oriëntatie kunnen bijvoorbeeld een belangrijke pointer zijn voor beweging. Ook veranderingen aan het kompas zijn belangrijke aanduidingen. Wordt de smartphone bewust voor een langere periode wakker gehouden wanneer dat niet nodig is, dan kunnen we deze daar een bepaalde reactie op laten geven.

Als uiteindelijk prototype werd N.app ontwikkeld.

De doelstelling van N.app is het reflecteren van wat de gebruiker ermee doet. Het dient zijn ‘baasje’ te tonen dat een smartphone op allerlei momenten zijn tijdsbesteding weet te dicteren en aan te geven in welke mate dit als storend wordt ervaren door hemzelf en door zijn omgeving. Dit als bewust proces duidelijk maken op een verborgen manier biedt de mogelijkheid een bewuste keuze te maken. Door negatieve aandacht te vestigen op de onwenselijke handeling, smartphone-gebruik op bepaalde familie-momenten, kan een appreciatie van smartphone-vrije tijd optreden. Ten slotte denken we er vaak zelf niet aan, zoals de eerder vermelde 'Switch Off'-service van bepaalde hotels doet vermoeden, een 'vriendelijke' reminder kan dan zeker helpen.

De applicatie gaat bijgevolg al de mogelijke gegevens uitlezen en verkiest een stabiele positie, liefst in een horizontale positie (zoals in de zak van een zittend persoon of ergens op tafel). Langdurige afwijkingen van deze positie, zoals het lezen van emails of het typen van een Tweet zullen de smartphone 'storen in zijn rust' en dit reflecteren naar de gebruiker. Concreet: de smartphone zal trillen, roepen en humeurig worden hoe meer het gedrag zich verder zet.

Conceptvoorstel Zelfs zonder context-awareness kan je telefoon

Deze aanpak heeft verschillende gevolgen: de 76

gebruiker wordt er hardhandig mee geconfronteerd dat hij ongewenst gedrag vertoont en kan er dan voor kiezen dit te negeren of te volgen. Hij kan dus kiezen tussen een storend element zijn in een moment van rust (een overdreven versie van zichzelf zonder de applicatie) of toch beslissen dat het kan wachten tot het weer het juiste moment is.

Druk uit de omgeving wordt zo een nieuwe motivatie om opnieuw in te schatten of een e-mail beantwoorden echt wel nodig is op dat moment.

applicatie activeren om te ontspannen, zijn ze ooit niet in staat de smartphone aan de kant te laten liggen.

Het beantwoordt ook aan de observaties die ik maakte bij separators en integrators: vaak worden huidige taken doorbroken door de meldingen die de aandacht opeisen. Of de gebruiker dit storend vindt of niet: het doet ons de focus op de huidige activiteit verliezen en doet denken aan de Ideo Social Phones in de zin dat het ons regelmatig asociaal maakt. Meldingen lezen in gezelschap of tijdens andere bezigheden wordt vaak beter vermeden. Het concept dient de gebruiker te tonen dat meldingen ook kunnen blijven liggen tot iets anders afgerond werd.

Het beantwoordt aan de eerder opgestelde regels van Reflective en Ambiguous Design. Het maakt het proces duidelijk, maar op een manier die voor interpretatie vatbaar is. Het gebruikt een ludieke, mysterieuze manier om zijn punt te brengen.

Gebruikers zullen zeker ook even nodig hebben om te ontdekken wat het toestel net doet reageren. Ze moeten op zoek gaan naar een nieuwe manier om met hun toestel om te gaan. Tenslotte houdt het de gebruiker een spiegel voor: zelfs als ze bewust de

Technische  uitwerking Technisch gezien maakt de gebruiker uitgebreid gebruik van de features van een moderne smartphone. Accelerometer, Kompas, Geolocatie,

77

de mogelijkheid om MP3-bestanden af te spelen, meldingen doorgeven, ... Een groot deel van deze features zijn gebruikt om de staat van het toestel te evalueren: is het in rust of net heel actief. De andere dienen het gewenste effect te bereiken: ze geven de gebruiker het gevoel dat hij de controle over zijn smartphone kwijt is. De standen van accelerometers en kompas zullen onder bepaalde voorwaarden een reeks reacties ontketenen, zoals vibratie, afspelen van bepaalde storende geluiden, een vloed van meldingen en lampjes, etc.Â

extrinsieke motivatie aanwezig om de gebruiker op een ander spoor te brengen, tenzij druk van andere partijen, zoals de partner of vrienden. Het doel van de applicatie is om de gebruiker een intrinsieke manier van motivatie bij te brengen, die hem toont hoe het anders kan.

Een middel om dit te bereiken is de eerder vermelde Reflective Design. Het ongewenste gedrag dat de gebruiker vertoonde, maar bij zichzelf niet kon waarnemen, op deze manier duidelijk maken kan waardevol zijn. Partner, kinderen, vrienden en familie worden nu al als een partij gezien die druk levert om het toestel op te bergen, een opvallende manier om de aandacht op het gedrag te vestigen kan dit alleen maar versterken. Een partner kan misschien nog net verdragen dat je een 'slaapwel' tweet vanuit bed, maar met een hoop lawaai en licht erbij zal dit begrip een eindje minderen.

Eenmaal terug in rustige stand kan de telefoon even afkoelen en gaat het terug het gewenste gedrag vertonen.

Doel Het doel van de applicatie is een verandering in het gedrag van de gebruiker te veroorzaken. Dit blijkt geen simpele taak, omdat deze zich niet bewust is van het probleem. Er is dan ook geen intrinsieke of

78

Het uiteindelijke doel is de gebruiker tonen dat er waardevolle tijd met de familie verloren gaat en hem de keuze geven om voor een andere levensstijl te kiezen. De applicatie levert extrinsieke motivatie, de keuze om er naar te luisteren levert een intrinsieke motivatie.

mis is, zodat hij opnieuw stopt met huilen. Toch leek een menselijk gezicht niet aangewezen, omdat dat opnieuw te overduidelijk is. Een fictief karakter, een ander soort voorwerp of wezen dat feedback geeft kan opnieuw die speelse aanpak naar voor brengen en toch duidelijk maken aan de gebruiker wat er aan het gebeuren is.

Vorm Uiteraard was de vorm van de applicatie van groot belang. Een manier van feedback en reflectie zoeken die op een duidelijke manier de gebruiker toont wat er gaande is, is geen eenvoudige opdracht. Een subtiele, ludieke manier was aangewezen, anders was de applicatie te belerend en te bemoederend. Een gebiedende manier die te fel ‘in your face’ is, wordt snel als vervelend ervaren.

Een karakter dat de reflectie aandiende bleek aangewezen, zodat het op een speelse manier kon gebeuren. Dit kan een soort ‘wenende baby’ zijn, waarbij uitgezocht dient te worden wat er precies

Experimenten Om tot een uiteindelijke vorm te komen, werden eerst een aantal experimenten uitgewerkt, geïnspireerd door de ervaringen in het masterjaar.

Een eerste was een vertaling van Susketweet, een vervelend vogeltje dat communicatie in de gangen van de school diende te bevorderen door een gemeenschappelijke vijand.

Deze vorm bleek echter al snel ongeschikt, voornamelijk door zijn tegengestelde bedoeling: Susketweet dient te irriteren, aandacht te trekken en is in geen geval een partner voor een rustgevende avond. Hoewel dit karakter zeker

79

be誰nvloedende factoren omvat, brengt het niet de juiste boodschap over, een mobiele adaptatie werd dan ook een moeilijke en nutteloze opdracht.

Een ander experiment was een uitwerking van een concept zonder bepaald karakter. Ge誰nspireerd door technieken die mensen ontspannen werd een concept rond water ontwikkeld. Niet zelden worden watervallen en stromend water geassocieerd met rust, het geluid van de oceaan wiegt zelfs velen in slaap. Een kabbelend beekje dat wilder wordt naargelang de toestand van het toestel is een reflectie van het gedrag van de gebruiker en dringt aan het beekje kalm te houden. Dit concept ontbrak echter een belangrijk kenmerk van het vorige: persoonlijkheid. Water als een fictief karakter voorstellen is lastig en zonder dit aspect bouwt het geen band op met de gebruiker. De impact van een wilde rivier op een gebruiker is miniem, de gebruiker hoeft geen karakter in de ogen te kijken en teleur te stellen.

80

Ook technisch gezien was een uitwerking met water bijzonder moeilijk om op een realistische manier te brengen. Zeker op tragere toestellen zou dit problemen opleveren.

Het uiteindelijk gekozen karakter werd een wolk.

Een wolk wordt meer dan eens gerelateerd met relaxeren, liggend staren naar de wolken blijft een boeiende bezigheid om alles even los te laten. Ook is een wolk perfect aangewezen voor het tonen van emoties, aangezien wolken ons humeur eenvoudig kunnen be誰nvloeden. Van een zwevend wit wolkje tot een duistere donderwolk, het is een hele overgang die voor onze ogen gebeurt en gekoppeld wordt aan emotie. Het wolkje kreeg al snel de naam N.appy, enerzijds om de naamgeving doorheen de applicaties verder te zetten (contextm.app, N.app), anderzijds omdat de applicatie hopelijk mensen terug kan helpen ontspannen, zoals in een dutje ('nap').

81

Specifiek voor het uitzicht van de applicatie ging ik op zoek in mijn foto-archief naar afbeeldingen van rustgevende wolken. Een aantal voorbeelden werden er uit gepikt, voornamelijk door de hemelsblauwe lucht erachter. Zo realiseerde ik me dat de gemoedstoestand van de lucht lang niet enkel door de wolken bepaald worden, maar ook door de kleur van de achtergrond: naargelang de lucht grijzer wordt, straalt het een ander gevoel uit dan de foto op de volgende pagina. Een vereiste voor de applicatie werd dan ook een verkleurende achtergrond.

In de eerste schetsen werden een aantal aanzetten gegeven tot een geanimeerde wolk, maar het was de schets op de volgende pagina die de bal aan het rollen bracht. Het bijna overdreven vrolijk wolkje kreeg een simpele gezichtsuitdrukking, iets wat me later goed zou uitkomen als er nieuwe gezichtsuitdrukkingen gemaakt diende te worden.

Dit wolkje was een eenvoudig begin van een karakter dat vlot aan te passen is naar verschillende gemoedstoestanden.

Voor het karakter zelf, werd reeds besloten dat het zekere menselijke trekken dient over te nemen om de mensen effectief een spiegel voor de neus te kunnen houden. Een karakter met een gezicht kan tenslotte veel meer emotie overbrengen dan ĂŠĂŠn zonder. Een eerder geanimeerd karakter werd gekozen, zodat het ludieker vormgegeven kon worden en ook eenvoudiger te animeren.

82

83

84

Het wolkje kreeg in de ontwerpfase een wit en rustgevend uitzicht en werd kunstmatig in een 3Duitzicht gestoken. Het concept werd volledig op mobiele applicaties toegestemd, met een reeks ideeën voor de mobiele applicatie: § Een zachtjes zwevende animatie dient het wolkje een soort ‘relaxerende’ status mee te geven. § Een verkleurende achtergrond is niet enkel een aangenaam visueel effect, maar draagt bij tot de huidige gemoedstoestand van Nappy. § Het uitwerken van een aantal weerseffecten blijft een absolute must in de applicatie. § Dit alles dient sterk afgestemd te worden op het gedrag van de gebruiker, dus Nappy dient de gebruiker sterk van feedback te voorzien op zijn gedrag.

Met de uitgewerkte basisversie van het karakter kon het werk aan een uitgewerkte versie beginnen, geanimeerd in Javascript, zodat het zichtbaar is in de browser.

85

86

Mobiele applicaBe Een eerste versie werd geanimeerd uitgewerkt in de browser (zichtbaar op http:// www.dennisjanssen.be/contextm.app/ napping), maar een versie maken die op zichzelf kan werken op een smartphone vergt heel wat aanpassingen. Er zijn echter tools die helpen bij dergelijke uitwerkingen: § jQuery Mobile: Dit raamwerk maakt het eenvoudiger om mobiele webapplicaties vorm te geven zodat ze correct weergegeven worden over alle resoluties en platformen. Het bouwt ook de mogelijkheid in om animaties te ontwikkelen. § PhoneGap: jQuery Mobile blijft echter een raamwerk voor webapplicaties, het maakt het niet mogelijk om deze applicaties van native ondersteuning te

voorzien. Met PhoneGap kan je echter wel aan de slag met allerlei functies van het toestel, zoals vibratie, meldingen, camera, ...

87

88

89

EvaluaBe Met deze eerste versie van de applicatie contacteerde ik Koen Gabriëls, een ex-student van de MAD-Faculty afgestudeerd in animatie, voor tips rond mijn karakter. Hij was enthousiast over het karakter en vond de uitwerking leuk, maar gaf nog enkele tips mee: § Extra animatie/interactie is een must.

Daarom niet meteen om mensen geboeid te houden, maar om het karakter diepte te geven, een persoonlijkheid. § In het huidige concept zit te weinig een belonend element, iets voor de gebruiker om zich goed over te voelen. Inspiratie kan hiervoor gehaald worden in videogames. § Maak het eerder vervelend dan interessant om tegendraads gedrag te vertonen.

In een volgende versie diende alvast zeker meer animatie te zitten, wat punt 2 en 3 betreft was er meer onderzoek nodig. Een verdieping in ‘straf & 90

beloning systemen’ in videogames bleek een goede weg om te bewandelen, waar ook een schat aan informatie over terug te vinden bleek. EÊn artikel trok mijn aandacht voornamelijk, omdat het sprak over het P&R Systeem, oftewel Punishment & Rewards System, en de gevolgen ervan op het menselijk gedrag. (Morrison, 2011) Het artikel toont straffen en beloningen als een belangrijke stap om een nieuw gedrag uit te lokken. Tenslotte, als ze gedrag X vertonen, krijgen ze een beloning, wat hen dat gedrag zal doen herhalen. Wordt de speler gestraft, zal hij het gedrag vermijden.

op de handeling van de gebruiker, kan deze niet anders dan met schaamrood op de wangen de telefoon neer te leggen. De wolk stuurt dan ook bliksemflitsen en donder door de telefoon, ook vanuit de achtergrond als de gebruiker pakweg Facebook bekijkt. Het wenselijke gedrag: de telefoon met rust wordt zo tijdelijk gepromoot.

De gevolgen van positief gedrag diende dan ook positief getoond te worden in de applicatie, door een eindevaluatie als het wel goed was te tonen.

De gebruiker krijgt een korte boodschap dat de tijd afgelopen is en de applicatie bedankt hem voor de tijd dat ze samen konden ontspannen. De positieve beloning in het echte leven volgt door meer gefocust werken of meer tijd kunnen investeren in familie en vrienden. De applicatie biedt op zijn minst opnieuw een keuze: is het echt nodig dat ik deze melding onmiddellijk bekijk?

Een dubbele bodem werd in de applicatie verwerkt, door een opvallend P&R systeem, maar ook een verdoken P&R systeem. Door de speler op een opvallende manier te straffen in het spel, werd dit een beschamende straf in het echte leven. Ik koos er dan ook voor het storend element voor de omgeving (een afgeleide vriend/partner/collega) te versterken. Door ook nog de aandacht te trekken 91

Usertest De applicatie werd aan een test met een gebruiker onderworpen in een context waarin het diende te werken: tijdens een ontspannend avondje voetbal kijken met vrienden. Ik koos bewust een context waarin het gebruik van de smartphone dan wel minder voorkomt, maar daarin des te storender is, voor de gebruiker zelf en de personen in de omgeving. Zonder te verklaren wat precies de bedoeling is werd het toestel van het subject voorzien van de software, het was vanaf dan aan hem om zich normaal te gedragen. Robin, het subject in kwestie, vertoonde al snel het (in dit geval) gewenste gedrag: hij greep naar de smartphone voor het volgen van de sociale media over de wedstrijd, ondertussen miste hij essentiĂŤle delen van de voetbalmatch. Op de achtergrond deed Nappy echter zijn werk en ging aan de slag met de positie en beweging van het toestel. Al snel protesteerde Nappy tegen het afnemen van zijn rustpositie en werd de gebruiker op de hoogte

gebracht van zijn bezwaren. Na een korte duiding van hoe het systeem werkte ging de gebruiker op zoek naar de gaten in hoe het werkte. Als de smartphone bijvoorbeeld horizontaal in een stille positie gehouden werd, kon een rustige Nappy bewaard blijven, maar die positie bleek niet samen te gaan met de positie waarin de gebruiker zich wenste te verkeren: liggend met de telefoon rechtop in het gezichtsveld. Al snel ging het toestel

92

dan ook aan de kant om nog maar op enkele momenten opnieuw er bij genomen te worden.

Deze geslaagde evaluatie motiveerde mij het systeem verder te tweaken naar de presentatie toe.

Een leuke extra feature werd nog toegevoegd om het geheel wat leuker te maken, zonder de hoofdbedoeling in de weg te staan...

93

94

Conclusie

opnieuw uit te denken, maar we staan op dit moment technologisch niet ver genoeg om dit probleem op te lossen. Er zijn echter reeds heel wat technieken gevonden om het probleem te verlichten, een reeks waarvan mijn prototype er hopelijk eentje kan zijn. Nappy laat zijn gebruikers reflecteren over hun smartphonegebruik en kan mensen die dat willen hopelijk helpen met het wegleggen van hun toestel.

Dit eindwerk startte ondertussen meer dan een jaar voor het schrijven van deze conclusie, in die periode is er heel wat onderzoek gedaan en zijn er nieuwe wendingen aan het proces gegeven. Wat startte als een thesis over de scheiding tussen werk en privĂŠ, is uiteindelijk uitgedraaid op een onderzoek naar de verschillende rollen die we spelen en een ingewikkelde ecologie van onze contexten. Het doel dat oorspronkelijk gesteld werd was het vinden van een manier om alle inkomende communicatie in te gaan delen en slim te filteren.

Met het uiteindelijke prototype duwen we het in een andere richting. Onze persoonlijkheid en contacten zijn zodanig ingewikkeld dat een filterend systeem enkel frustrerend kan werken.

De smartphone is momenteel een belangrijke tool om op de hoogte te blijven van alles en iedereen die momenteel niet in de omgeving is, het communiceert waardat face-to-face dat niet kan.

Dit doet het echter ook ongewenst. Een smartphone helpt ons bijgevolg de grenzen tussen contexten open te zetten, wanneer we dat willen maar ook wanneer we dat niet willen. Het blijft echter een belangrijke tool voor zijn gebruikers.

Met de veranderende manier van communiceren naar een digitaal tijdperk dienen we heel wat

Grenzen tussen contexten zijn door de nieuwe 95

media en recente veranderingen veel variabeler dan vroeger. Door een constante verbinding met internet zijn we op alle plaatsen verbonden met andere plaatsen en personen, iedereen kan met ons communiceren alsof ze in dezelfde ruimte aanwezig zijn. Dat mensen steeds meer opteren voor thuiswerken of kunnen werken in vliegtuigen en koffiehuizen toont een sterke versmelting tussen de contexten. Meer dan ooit worden ruimtes losgetrokken van functie: plezier en werk vallen naast elkaar in de gemiddelde Starbucks. Er wordt dan ook meer dan ooit van gebruikers verwacht dat ze zelf de overschakeling tussen contexten kunnen maken. Dit, samen met meer en meer mensen die een job vinden in hun interessegebied, zorgt dan ook voor een vervloeien van werk- en privĂŠcontexten. De perceptie van werk en ontspanning is daarom in veel bedrijven reeds op zijn kop gezet. Bepaalde werkgevers pleiten dat werknemers die hun vrije tijd opofferen aan het beantwoorden van e-mails en het leren van nieuwe

technieken beloond dienen te worden met mogelijkheden tot ontspanning op kantoor. Het beste voorbeeld is Google, dat zelfs een beach volleybal veld op hun campus plaatste.

Meer dan ooit wordt van ons verwacht dat we zelf een gezond evenwicht tussen werk en ontspanning kunnen opbouwen, in een situatie waar dat minder dan ooit mogelijk is. Werk en privĂŠ lopen immers door elkaar, ze vinden plaats op dezelfde locaties, bevatten soms dezelfde mensen (de werkplek is ook een plaats waar we gelijkgestemden ontmoeten) en gaan in veel gevallen beiden over onderwerpen die ons interesseren. De nood aan een toestel dat het onderscheid tussen beiden kent is daarom niet steeds de betere oplossing, een toestel dat het tijdig weet los te laten des te meer.

Daarom werd er besloten als prototype voornamelijk de gebruikers een spiegel voor te houden en de vraag te stellen: kan je 2 uur lang 96

doorbrengen zonder het wolkje kwaad te maken?

Dit dient het gedachtenproces op te starten of we wel ten alle tijden die push-meldingen nodig hebben.

Naar de toekomst toe blijft het hopen dat we een manier vinden om onze ontspanning even hoog in het vaandel te dragen als onze werk-ethiek. De smartphone die onze momenten van rusten erkent en respecteert is daarbij al een sterk vertrekpunt, iets waar deze thesis geen antwoord op vindt maar zeker wel de relevantie ervan aantoont.

97

Bronnen §

§

§

§

DuBois, S. Addicted to bits: Smartphones are our new drug of choice, Geraadpleegd op 24 februari 2011, http:// tech.fortune.cnn.com/2010/10/20/addictedto-bits-smartphones-are-our-new-drug-ofchoice/ Carmichael, S. Crowne Plaza hotels help business travelers "switch off", Geraadpleegd op 11 april 2011, http:// www.gadling.com/2010/04/28/crowneplaza-hotels-help-business-travelersswitch-off/ Strauss-Blasche, G., Reithofer, B., Schobersberger, W., Ekmekcioglu, C. and Wolfgang, M. (2005), Effect of Vacation on Health: Moderating Factors of Vacation Outcome. Journal of Travel Medicine, 12: 94–101.

§

§

§

§

98

Rubin, C. Study: Employees Are Unproductive Half the Day, Geraadpleegd op 23 april 2011, http://www.inc.com/news/ articles/201103/workers-spend-half-daybeing-unproductive.html Kossek, E.E., & Lautsch, B.A. (2007). CEO of Me: Creating a Life That Works in the Flexible Job Age. New Jersey: Prentice Hall.

Solove, D.J. (2010). De betekenis en waarde van privacy. Open 19: Voorbij Privacy (pp.34-44). Rotterdam: NAi Uitgevers.

Laermans, R. (2010). De betekenis en waarde van privacy. Open 19: Voorbij Privacy (pp.6-17). Rotterdam: NAi Uitgevers.

Gaver, W., Beaver, J., & Benford, S. Ambiguity as a Resource for Design, Geraadpleegd op 27 april 2011, http:// www.equator.ac.uk/var/uploads/2002-

§

§

§

§

gaver-0.pdf van Nieuwerburgh, S. Met smartphone op zak werk je 10 dagen meer, Geraadpleegd 2 maart 2010, http:// www.zdnet.be/ itprofessional/113408/met-smartphone-opzak-werk-je-10-dagen-meer-/ Janakiraman, S. Mobile Messaging Study Shows E-mail Addiction on the Rise, Geraadpleegd op 27 mei 2010, http:// unified-communications.tmcnet.com/topics/ business-email/articles/76024-mobilemessaging- study-shows-e-mail-addictionthe.htm Sepmeijer, K.J., & Schreurs, P. Wat is werkstress en hoe voorkom je het?, Geraadpleegd op 16 november 2010, http://www.werkenstress.nl/ downloads/Werkstressdef.htm The Sydney Morning Herald. Boss blames smartphones for stress as company suicide rate comes under scrutiny, Geraadpleegd

§

§

§

§

§

99

op 16 november 2010, http:// www.smh.com.au/technology/biz-tech/ boss-blames-smartphones-for-stress-ascompany-suicide-rate-comes-underscrutiny-20090925-g5g1.html Wade, F. (2010). It's a smartphone world. http://thenewblackmagazine.com/ view.aspx?index=2327 Clark, J. (2010). Tapworthy - Designing great iPhone Apps. Sebastapol (CA): O'Reilly Media, Inc. Library of Congres. Rise of Industrial America, 1876-1900, Geraadpleegd op 16 november 2010, http://memory.loc.gov/ learn///features/timeline/riseind/work/ work.html Wikipedia. Smartphone, Geraadpleegd op 27 april 2011, http://en.wikipedia.org/wiki/ Smartphone Laurier, E. Participant - Observation, Geraadpleegd op 2 maart 2010, http://

§

§

§

§

§

§

mathison.edublogs.org/files/2008/02/ participant-observation.pdf Behrend, E., & van Riet, N. (1995).

Individuele hulpverlening. Houten (NL): Bohn Stafleu van Loghum.

Sengers, P., Boehner, K., David, S., & Kaye, J. Reflective Design, Geraadpleegd op 26 april 2011, http://www.nyu.edu/ projects/nissenbaum/papers/ reflectivedesign.pdf sp.a, van sociale beweging tot sp.a, Geraadpleegd op 4 mei 2011, http://www.sp-a.be/partij/geschiedenis/van%20sociale %20beweging%20tot%20sp.a/ Goodson, A. Nudity in Ancient to Modern Cultures, Geraadpleegd op 4 mei 2011, http://www.primitivism.com/nudity.htm United Nations. Universele verklaring van de rechten van de mens, Geraadpleegd op 4 mei 2011, http://www.ohchr.org/en/udhr/ pages/Language.aspx?LangID=dut

§

§

§

§

100

Polak, J. Ik heb toch niets te verbergen – checklist, Geraadpleegd op 5 mei 2011, http://www.security.nl/artikel/35027/1/ Ik_heb_toch_niets_te_verbergen__checklist.html Raphael, J. Facebook Privacy: Secrets Unveiled, Geraadpleegd op 5 mei 2011, http://www.pcworld.com/article/196410/ facebook_privacy_secrets_unveiled.html Weiser, M. The Computer for the 21st Century, Geraadpleegd op 12 maart 2011, http://www.ubiq.com/hypertext/ weiser/SciAmDraft3.html van Kranenburg, R. (2007). Internet of Things. Amsterdam: Institute of Network Cultures.

Abowd, G., Dey, A., Orr, R., & Brotherton, J. (1997). Context-awareness in wearable and ubiquitous computing, Geraadpleegd op 5 mei 2011, http://www.cc.gatech.edu/ fce/pubs/iswc97/wear.html

§

§

§

§

§ §

Cooper, A. (1999), The Inmates are running the Asylum. Indianapolis (US): SAMS Publishing.

Axelrod, L. The Second Industrial Revolution During the 19th Century, Geraadpleegd op 8 mei 2011, http:// factoidz.com/the-second-industrialrevolution-during-the-19th-century/ TU Delft. Background of contextmapping, Geraadpleegd op 9 mei 2011, http:// studiolab.io.tudelft.nl/contextmapping/ background/ Dempsey, L. Always on: Libraries in a world of permanent connectivity, Geraadpleegd op 17 mei 2011, http:// firstmonday.org/htbin/cgiwrap/bin/ojs/ index.php/fm/article/view/2291/2070 Fried, J., & Heinemeier Hansson, D. (2010). Rework. Crown Publishing Group.

Peacock, D. Leisure: The Slow Move to a Better Life, Geraadpleegd op 23 juni 2011,

§

§

§

§

§

101

http://www.cottontimes.co.uk/leisureo.htm Harvey, A. Work-Life Balance is Essential for Happiness, 2009, http:// www.articlesbase.com/self-improvementarticles/work-life-balance-is-essential-forhappiness-1312541.html#axzz1Q6zpVuyb Van Oost, J. Telecombedrijven beloven meer klantvriendelijkheid, 2011, http:// www.zdnet.be/news/128664/ telecombedrijven-beloven-meerklantvriendelijkheid/ Colruyt. “Mijn boodschappen? Die doe ik waar en wanneer ik wil!”, 2011, http:// www.collectandgo.be/cogo/nl/static/ banners/201106_iphone/ 201106_iphone_n.htm Chalmers, M. Seamful Design and Ubicomp Infrastructure, 2003, http:// www.dcs.gla.ac.uk/~matthew/papers/ ubicomp2003HCISystems.pdf Ideo. Social Mobiles for Ideo, 2002, http://

§

§

§

§

§

www.ideo.com/work/social-mobiles/ Daniel, L. Soular Phone, 2010, http:// www.daniellara.com/2010/soular-phone/ Morrison, B. The Game Design Canvas: Punishment and Reward Systems, 2011, http://thegameprodigy.com/the-gamedesign-canvas-punishment-and-rewardsystems/ The Oatmeal. (2011). ...but it also has its drawbacks. Opgehaald van http:// s3.amazonaws.com/theoatmeal-img/ comics/smartphone/4.png Flynn, P. The Most Important Conversation I’ve Had About My Business Ever, 2010, http://www.smartpassiveincome.com/themost-important-conversation-ive-hadabout-my-business-ever/ Haspiel, J. The Internet and the digital economy, 2010, http://www.umsl.edu/ ~sauterv/5800/The%20Internet%20and %20the%20Digital%20Economy%20-

§

102

%20Handout.pdf Cactus Mouth Informer. (2010). Victorian slums. Opgehaald van http:// 3.bp.blogspot.com/_t6Gs_TbZqnY/ TAq3ZK-SFII/AAAAAAAADcs/ oiNgJP4G87U/s1600/slum_housing.jpg

103