BARWA I KSZTAŁT

W latach 60. Anuszkiewicz cieszył się już międzynarodowym uznaniem w kręgach artystycznych. W 1955 artysta ukończył Wydział Sztuki i Architektury na prestiżowym Yale University. Edukację artystyczną odbywał pod okiem Josepha Albersa. Wówczas jego zainteresowania powędrowały w stronę sztuki abstrakcyjnej. Swoją pracę dyplomową poświęcił tematowi kreowania przestrzeni poprzez rysunek liniowy. Racjonalne myślenie o przestrzeni i liniach pozwoliły mu dojść do zaskakującego przeświadczenia, że kolor nigdy nie jest płaski, a także, że pewne kontrasty potrafią generować niespodziewane efekty. W jednej ze swoich wypowiedzi wyznał także, że starał się wcześniej przewidzieć rezultat, a następnie korzystać z wiedzy zdobytej z obserwacji, m.in. w czasie kolejnych realizacji.

Richard Anuszkiewicz od 1957 zaczął już świadomie i dojrzale budować swoją karierę. Wówczas wyprowadził się z Ohio do Nowego Jorku. „Byłem gotowy. Przyjechałem do Nowego Jorku ze znaczną ilością prac, byłem gotowy na to, żeby zaprezentować je w galeriach. Byłem przygotowany, bo wiedziałem, że coś rzeczywiście mam do powiedzenia” – wspominał po latach. Jednak abstrakcyjny ekspresjonizm był wówczas nad wyraz popularny, a to zniechęcało marszandów do jego prac. „Moje rzeczy były bardzo silne w kolorze, miały wyraźne, ostre krawędzie. Wszyscy mówili: oo, to jest ciekawe, ale tak ciężko się na to patrzy. Oczy mnie bolą”. Wystawianie prac Anuszkiewicza poważnie rozważali m.in. tak znani i szanowani marszandzi jak Leo Castelli i Martha Jackson, ale w efekcie do ekspozycji w tamtym czasie nie doszło. Debiutancka, nowojorska wystawa młodego absolwenta Cleveland odbyła się w The Contemporaries Gallery przy Madison Avenue 992 w marcu 1960. Z początku wystawa nie okazała się dużym sukcesem z komercyjnego punktu widzenia. Jednak ostatniego dnia jej trwania do galerii wszedł Alfred F. Barr Jr. i kupił jedno z płócien do stałej kolekcji MoMA. Reszta prac znalazła nabywców głównie wśród prywatnych kolekcjonerów.

W twórczości Anuszkiewicza następowała powolna ewolucja. Zmiany można dostrzec zarówno w myśleniu artysty o barwach, jak i sposobie ich eksplorowania. To, co pozostało niezmienne dla artysty, to stawianie koloru w centrum swoich zainteresowań i eksperymentów malarskich. Jego twórczość pozostawała ściśle połączona z pracą intelektualną, skupioną na analizie i właśnie eksperymentowaniu. Badając możliwości, jakie niesie ze sobą operowanie kolorowymi liniami przeszywającymi kolorowe pola, prowadziło do sytuowania ich w coraz to nowszych układach i zestawieniach. Płótna już nie były płaską powierzchnią, ale polem otwierającym nieskończone możliwości. Anuszkiewicz twierdził, że próbowanie pozostawało dla niego czymś nie tylko pożytecznym, ale i w pewien sposób pięknym, ponieważ w pozornie perfekcyjnej konstrukcji kolorowych linii i pól zawsze ujawnia się jakiś niespodziewany aspekt, o którego istnieniu nie zdawał sobie wcześniej sprawy. Anuszkiewicz stał się jedną z najważniejszych postaci badających w swoich abstrakcyjnych realizacjach wpływ kolorów na percepcję ludzkiego oka.

Prezentowana na aukcji praca pochodzi z wczesnego okresu twórczości Richarda Anuszkiewicza. Zwiastuje ona już dopracowany i dojrzały styl artysty. Jego kompozycje cechują się opanowaniem i precyzją. Za pomocą relacji barw i kształtów uzyskiwał on wrażenie ruchu w obrazie. Malował przy wykorzystaniu bardzo intensywnych kolorów, często ograniczając się do barwy ciepłej, nakładanej na tło utrzymane w zimnej tonacji. Zabieg ten dawał efekt ekspansji i cofania się form, dzięki czemu obraz zdawał się „oddychać” (John Thomas Spike, Richard Anuszkiewicz [w:] Anuszkiewicz. Painting & Sculptures 1945–2001, Florencja 2001). W 1962, czyli w roku, w którym został namalowany prezentowany obraz, artysta wziął udział w wystawie „Geometric Abstraction in Amercia”, która miała miejsce w Whitney Museum of American Art. Jego obrazy zawisły wtedy obok prac takich twórców jak Alexander Calder czy Ellsworth Kelly, stając się zapowiedzią jego dużej popularności i sukcesów, które pozwolą na stałe zapisać się na kartach światowej historii sztuki.

14

VICTOR VASARELY

1906-1997

"VP. 120", 1970 akryl/płótno, 120 x 60 cm sygnowany w kompozycji: 'vasarely-' sygnowany, datowany i opisany na odwrociu: 'VASARELY- | 2198 | "VP. 120" | 120 x 60 | 1970' na odwrociu nalepka Studio d'Arte Condotti oraz nalepka Christie's estymacja: 250 000 - 400 000 PLN

53 000 - 85 000 EUR kolekcja prywatna

POCHODZENIE: Studio d'Arte Condotti, Rzym kolekcja prywatna (zakup od powyższego w latach 70.)

Christie's, Paryż, 2020 kolekcja instytucjonalna, Polska

Victor Vasarely tworzył obrazy, które od samego początku hipnotyzowały widzów swą intensywnością. Artysta jako jeden z pierwszych zaczął poszukiwać i badać mechanizmy widzenia w sztukach plastycznych. Fascynował się sformułowaną przez twórców Gestaltu teorią percepcji. Własne teorie opierał na plastycznych eksperymentach, koncentrując się na zależnościach zachodzących pomiędzy formą i barwą. Victor Vasarely obecnie jest uważany za jednego z prekursorów nurtu op-art, czyli sztuki operującej złudzeniami optycznymi. Stał się również jedną z najbarwniejszych postaci związanych z sztuką abstrakcyjną XX wieku, pozostawiając po sobie ogromny dorobek artystyczny.

W latach 30. zarysowały się główne kierunki poszukiwań artysty: dynamika, geometria i złudzenia optyczne. Mimo to był daleki od dogmatyzmu i eksperymentował również z figuracją, surrealizmem, kubizmem oraz ekspresjonizmem. We wczesnych pracach artysta podjął się przede wszystkim analizy związków, jakie zachodziły między pojedynczymi motywami a całością. Z początku wykorzystywał ograniczoną paletę barw zestawianych ze sobą na zasadzie kontrastu, np. bieli i czerni oraz konkretnych figur. Za pomocą wybranych środków wyrazu uzyskiwał efekt iluzji rozwibrowanej struktury. Również stosując naprzemiennie białe i czarne linie – stopniowo pokrywając nimi obraz – wydobywał z ich nieregularności drgający kształt. Nieco później, bo w latach 60. artysta zaczął wprowadzać kolor do swoich realizacji. Obrazy powstające w końcu lat 60. pełne już były wibrujących barw, stając się opozycją do wcześniejszej serii czarno-białej. Wówczas Vasarely zaczął też postulować używanie komputerów w sztuce. Uważał bowiem, że powinna się ona dostosować do dynamizmu swoich czasów.

Lata 70. to czas, gdy węgiersko-francuski modernista stał się artystą globalnym, docenianym przez krytyków, podziwianym przez widzów, zapraszanym do współpracy przez najważniejsze instytucje. Był wówczas u szczytu swej popularności. Prezentowana w katalogu praca Victora Vasarelyego z 1970 wykazuje cechy charakterystyczne dla tego okresu twórczości artysty. Dzieła powstające między 1964 a 1970 należą bowiem do okresu zwanego „Vonal”. Obraz „VP. 120” jest zatem późnym przykładem twórczości określanej właśnie tym terminem. Prace z okresu „vonal” cechowały się linearyzmem oraz wykorzystywaniem struktury siatki. Jest to dobrze widoczne na prezentowanym obrazie. Kompozycja została podzielona na dwie części: dwa kwadraty, w których artysta właśnie przez wykorzystanie struktury siatki uzyskał efekt iluzji wklęsłości i wypukłości oraz optycznego pulsowania kompozycji w oczach odbiorców. Okres „vonal” był powrotem zainteresowań Vasarelyego do liniowych struktur. „Vonal” w stosunku do wczesnych prac artysty wyróżniał się bogactwem barw i pulsujących w oczach widzów kolorów. Pulsowanie barw to jedna z podstawowych cech sztuki optycznej.

Victor Vasarely zdecydowanie wyprzedzał swoją epokę. Przewidując erę technologii komputerowej, tworzył swoje nieskazitelne geometryczne kształty. Wykorzystywał w tym celu jedynie podstawowe środki wyrazu artystycznego, które w rezultacie były bardzo blisko grafiki cyfrowej. W tym sensie Vasarely przewidział obszary, gdzie technologia będzie miała gruntowny wpływ na ludzkość w następnych dekadach. Ku udoskonalaniu swojej techniki artysta badał związki pomiędzy sztuką a nauką, mawiał, że te dwie formy ludzkiej ekspresji powinny pozostawać ze sobą w bliskiej styczności, aby tworzyć nową, wyimaginowaną jakość, która jest w zgodzie z ludzką wrażliwością i dotychczasową wiedzą. Dzięki temu rosła świadomość działalności twórcy w późnych latach 40. i początku lat 50. XX wieku. Jego pomysły zostały zaadaptowane przez wiodące media, w tym reklamę i modę. Koncepcja przenikania idei z jednej dziedziny życia do drugiej była bliska wizji Vasarelyego, który optował za tym, by wszyscy twórcy, począwszy od architektów, skończywszy na malarzach i rzeźbiarzach, współpracowali ze sobą, aby dążyć do stworzenia nowej jakości, która powinna pozostawać dostępna dla wszystkich ludzi w równym stopniu.

15

CRISTIAN MAC ENTYRE

1967

"Secuencia generativa" akryl/płótno, 80 x 80 cm sygnowany, datowany i opisany na odwrociu: '"SECUENCIA | GENERATIVA" | ACRILICO SOBRE TELA | 80 X 80 cm | CRISTIAN MAC ENTYRE | [sygnatura] | ANO: | DIRECCIONES | PARA COLGAR' oraz wskazówki montażowe estymacja: 9 000 - 15 000 PLN

2 000 - 4 000 EUR

POCHODZENIE: kolekcja prywatna, Polska

Cristian Roy Maria Mac Entyre, urodzony w 1967 w Argentynie, to artysta, którego twórczość skupia się na sztuce geometrycznej, kinetycznej i optycznej. Jest synem artysty Eduardo Mac Entyre’a (współtwórcy Sztuki Generatywnej) i Marii Carmen Apicella, po której odziedziczył pasję do muzyki. Mac Entyre w bardzo młodym wieku zainteresował się grą na instrumentach, a jego umiejętności gry na gitarze i wiolonczeli miały duży wpływ na jego prace wizualne. Sztuki plastyczne i muzyka ukształtowały jego główne obszary zainteresowań, a nauki humanistyczne i filozofia stopniowo komplementowały je podczas jego rozwoju artystycznego. W swoich pracach kinetycznych i opartowych artysta wykazuje zainteresowanie obszarami psychologii, próbując uchwycić grę pomiędzy wyglądem/odbiciem a rzeczywistością, tym, co widoczne i tym, co ukryte. Wykorzystuje do tego lustra, prowadzi poszukiwania wśród wielości możliwych znaczeń i przypomina nam, że obiekt jest przedstawiany jeszcze jeden raz na powierzchni lustrzanej poprzez obraz, który zwraca to odbicie. Jego prace można znaleźć w kolekcjach muzealnych w Argentynie (MBAS, MACLA, Ambasada Hiszpanii), USA (MOLAA w Kalifornii) oraz Rosji (Art-Center Exposed w Moskwie). Od 1997 do dziś, zmieniając tematykę oraz wykorzystywane materiały, Mac Entyre podejmuje działania artystyczne (jak uratowanie starego domu malarza Benito Quinquela Martina i przekształcenie go w galerię sztuki) oraz uczestniczy w bardzo wielu wystawach, zarówno indywidualnych, jak i grupowych – dotychczas w Argentynie, USA i Rosji.

ED (EDWIN) MIECZKOWSKI

1929-2017 "Monoframe", 1966 akryl/płyta, 91 x 91 cm sygnowany, datowany i opisany na odwrociu: 'Property of Baldwin-Wallace College | […] | Return to Department of Art | "MONOFRAME" | E. MIECZKOWSKI | DECEMBER 1966 | 5-3-1-67' na odwrociu nalepka D. Wigmore Fine Art., Inc. estymacja:

150 000 - 200 000 PLN

32 000 - 43 000 EUR

POCHODZENIE:

Baldwin-Wallace College, Berea, Ohio

Rachel Davis Fine Arts, Cleveland, Ohio, 2009

D. Wigmore Fine Art, Inc., Nowy Jork kolekcja prywatna, Polska (zakup w 2012)