ԽÙբ³գր³կ³Ý §²½¹³կ¦Ç
ապրուած եւ ապրեցնող օրեր
ÚÇßáõÙ »Ù »õ å³Ñ³ÝçáõÙ
äáõ¿Ýáë ²Ûñ¿ë, ²ñųÝÃÇÝ - 83ñ¹ ï³ñÇ - ÂÇõ 13.554 - 21 ú·áëïáë 2014 - лé. (54 11)4775 7595
Վատիկան իր գաղտնի արխիւներէն Հայոց ցեղասպանութեան մասին նոր փաստաթուղթեր կը հրապարակէ
Վ
աթիքըն Ինսայտըր» 15 Օգոստոսի իր թիւին մէջ հաղորդած է, որ սահմռկեցուցիչ վկայութիւններ պիտի հրատարակւին գիրքի մը մէջ: Օրաթերթը կը նշէ, որ Վատիկանի գաղտնի արխիւներուն մէջ պահուած են փաստաթուղթեր, որոնք կը պատմեն Համաշխարհային ա. պատերազմի ընթացքին Օսմանեան կայսրութեան կողմէ հայերուն դէմ գործըւած «աննախադէպ եւ ցնցիչ ցեղասպանութեան» մասին: Փաստաթուղթերը մօտ օրէն պիտի հրապարակուին Վատիկանի արխիւներու բաժանմունքին կողմէ խմբագրուած գիրքի մը մէջ: Յառաջիկայ Փետրուարին նախատեսուած «Լիւքս արքանա» ցուցահանդէսին ընթացքին առաջին անգամ ըլլալով հանրութեան պիտի ներկայացուին աշխարհի ամէնէն հին եւ համապարփակ արխիւներէն
Հռոմի պապը Հայոց ցեղասպանութեան 100ամեակի տարելիցին պատարագ պիտի մատուցէ
Հ
ռոմի Ֆրանսիսքօ պապը 2015 թուականի ապրիլ 12ին Վատիկանի Ս. պետրոս Մայր տաճարին մէջ Հայոց ցեղասպանութեան 100ամեակին առիթով պատարագ պիտի մատուցէ: Վերոնշեալ յայտարարութիւնը կատարած է պուէնոս այրէսի կարտինալ Մարիօ Փոլի Օգոստոս 17ին պուէնոս այրէսի Հայ կաթողիկէ Ս. Նարեկի տիրամօր եկեղեցւոյ մէջ կայացած պատարագի ընթացքին: «Հռոմի պապը դրական պատասխանած եւ ընդառաջած է ցեղասպանութեան 100ամեակին նուիրւած պատարագ մատուցելու 2013ին Ներսէս պետրոս ԺԹ.ի կողմէ ուղարկուած Հայ կաթոլիկ եկեղեցւոյ հրաւէրին», յայտարարած է Ս. Նարեկի տիրամօր եկեղեցւոյ հոգեւոր հովիւ Փապլօ Հաքիմեանը:
մէկուն գանձերը: Գաղտնի արխիւներու պատասխանատու Սերճիօ եպս. Փականօ յայտնեց, որ վկայութիւնները «մանրամասն» կերպով կը ներկայացնեն «հայերուն դէմ թուրքերուն օգտագործած չարչարանքները»: ան իբրեւ օրինակ նշեց, որ օսմանցի զինուորները գրաւ կը դնէին «յղի կիներու արգանդին մէջ եղած մանուկներուն սեռին վըրայ` նախքան արգանդը բանալն ու նոյն դանակով մանուկները սպաննելը»:
ան կը նշէ, որ այդ դրուագները «զիս մարդ ըլլալուս համար ամօթով կը ձգեն, եւ եթէ հաւատքը չըլլար, միայն խաւար պիտի տեսնէի»: Օրաթերթը կը գրէ, որ այդ փաստաթուղթերուն հրապարակումը Վատիկանի եւ Թուրքիոյ միջեւ լարուածութիւնը պիտի վերահրահրէ, մանաւանդ որ 3 Յունիս 2013ին անատոլուի առաքելական առաջնորդ Լուիճի եպս. Փատովեզի սպանութեան յիշողութիւնը տակաւին թարմ է:
Թուրքիոյ մէջ Էրտողանին կը քննադատեն հայերը վիրաւորելու համար
Թ
ուրքիայի վարչապետ, նախագահի թեկնածու Ռեճեփ Էրտողանը նախագահական ընտրութիւններէն օրեր առաջ լուրջ քննադատութեան կ՚արժանանայ՝ հայերու հասցէին վիրաւորական արտայայտութեան համար, որ ունեցաւ հրապարակային իր ելոյթին մէջ: Էրտողանը մեղադրած էր իր ընդդիմախօսները իր դէմ կեղտոտ քարոզարշաւ իրականացնելու համար եւ ըսած էր թէ՝ «Իմ մասին ինչեր կ’ըսեն: Ըսած են, որ վրացի եմ: աւելի գէշ, կը ներէք արտայայտութեանս համար, ըսած են նաեւ որ հայ եմ»...: Թրքական մամուլին մէջ տեղ գտած է վարչապետի այս արտայայտութիւնը: «Զաման»ը կը գրէ որ վարչապետի ակնյայտ ցեղապաշտական խօսքերը վիրաւորանք են երկրին մէջ ապրող փոքրամասնութիւններու հասցէին, «փորձելով պաշտպանել իրեն՝ Էրտողանը շատ աւելի դժուար կացութեան մէջ յայտնուեցաւ», կ’ընդգծէ «Հիւրիյէթ»ը, մինչդեռ ձախակողմեան «պիրգիւն»ը, շատ աւելին կ’երթայ գրելով թէ՝ «Քըլըչտարօղլուն ալեւի է, տեմիրթաշը՝ զազա, Իհսանօղլուն եգիպտացի է, իսկ դուն՝ գող»: Հարցը այն է, որ քարոզարշաւի ընթացքին Էրտողանը առաջին անգամ չէ որ կ՚օգտագործէ ազգային կամ կրօնական պատկանելիութիւնը՝ ընդդիմախօսները քննադատելու կամ վիրաւորելու համար: Էրտողանի նախընտրական հռետորաբանութենէն դժգոհ են նաեւ ուրիշներ: աՄՆ գոնկրեսականներ կը զգուշացնեն թէ այսպիսի խօսքերով վտանգի տակ կը դրուին աՄՆի հետ յարաբերութիւնները, եւ թէ շատ դժուար կը դառնայ պաշտպանել Թուրքիոյ շահերը Ուաշինկթընի մէջ:
(պանք Օթոմանի գրաւման 118-ամեակին առիթով)
Հ
այ Յեղափոխական դաշնակցութեան կազմակերպած ցուցական կարեւորագոյն աքթերէն կը նկատուի պանք Օթոմանի գրաւումը: դրամատան գրաւումը բռնամիջոցի տեսքով` ունի սակայն յեղափոխական բարոյական արժեհամակարգին պատկանող գեղեցիկ բաղադրիչներ: Քանի մը կարեւոր խորհուրդ պանք Օթոմանի գրաւման նշումին առիթով կ՛ուրուագծուի, աքթին պատմաքաղաքական արժեւորման հերթական փորձի ընթացքին: Օսմանեան դրամատան գրաւումը կ՛իրականանար դաշնակցութեան հիմնադրութեան առաջին ժամանակահատւածին: Միայն վեց տարի կը բաժնէ այս հերոսապատումը կուսակցութեան հիմնադրութենէն: Ու պէտք է մտածել գաղափարական բարոյականութեան այն շէնքին մասին, որ կառուցուած էր այդքան արագ ժամանակամիջոցի մէջ: դրամատունը որեւէ ձեւով հարստահարման միջավայր չնկատելէն սկսեալ մինչեւ ընկերասիրութեան գեղեցկագոյն օրինակներ, մինչեւ մշեցի Միսաքներու մահը ժպիտով դիմաւորելու գերմարդկային ուժ, մինչեւ Բաբգէն Սիւնիներու անձնազոհութիւն եւ արմէն Գարոներու գործողութիւնը ստանձնելու անտեղիտալի վճռակամութիւն: ե՞րբ եւ ինչպէ՞ս այս հերոսները կարճ ժամանակամիջոցին, տակաւին 23 տարեկան հասակին իրենք զիրենք գերազանցեցին յեղափոխական բարոյականութեան օրինակներ տալով, ամէնէն վտանգաւոր նկատւող գործողութիւն յաջողցնելով եւ տակաւին իբրեւ մտայղացում ճիշդ թիրախներ հարուածելով, եւրոպան ամբողջ ցնցելով: այս բոլորը ապրուած օրեր են: Օրեր, որոնք ապրուելով ապրեցուցած են նաեւ ամբողջ ժողովուրդ մը, որ առանց պանք Օթոմանի նման հերոսապատումներ կերտողներուն պիտի չըլլար այն, ինչ որ է այսօր իբրեւ 21րդ դարուն ժողովուրդներու եւ պետութիւններու մէջ իր ուրույն տեղը գրաւող ազգ: երիտասարդներու այս փաղանգն էր, որ անհրաժեշտութիւնը զգացած էր իբրեւ անյետաձգելի հրամայական, գրաւել Օսմանեան կայսրութեան եւ եւրոպայի միջեւ տնտեսական յարաբերութիւններու խորրհրդանիշի վերածուած դրամատունը: Ուշացող բարենորոգումները, հայութեան դէմ գործադրուող շարունակական ճնշումները եւ եւրոպական խուլ ականջները ստիպեցին երթալ այս մտայղացումին: Չդպչիլ գումարին, զոհուիլ եւ ճակատաբաց յայտարարել այն բոլոր պահանջները, որոնք ժողովուրդինն են: պանք Օթոմանը իր տեսակով նկատուած է առաջինը ցուցական աքթերուն համաշխարհային պատմութեան մէջ: դէպքին բնոյթէն աւելին սակայն` հերոսներուն ասպետական վերաբերումը պաշտօնէութեան նկատմամբ, անոնց բիւրեղեայ անտարբերութիւնը դրամատան բաց գանձարանին հանդէպ եւ մանաւանդ անձնազոհութիւնը, մինչեւ վերջին շունչ կռուողներն ու ժպիտով նահատակուողները դէպքը շրջագծեցին յեղափոխական բարոյականութեամբ: Բռնութիւնը, բռնամիջոցը, ցուցական աքթը այս օրերուն ծայրայեղ կարծրատիպային հասկացողութիւններու վերածւած են: պանք Օթոմանի հերոսներուն ապրած օրերուն, ժամերուն եւ վայրկեաններուն ծանօթացողն է միայն, որ կրնայ զանազանել յեղափոխութիւնը բռնամիջոցէն, ազատագրական պայքարը ահաբեկչութենէն: Ու ոչ միայն 23ը, այլ նաեւ 33ն ու 43ը եւ դեռ շատ աւելի մեծահասակները պիտի շարունակեն մտածել 23ամեայ Բաբգէն Սիւնիի մտայղացումին, կազմակերպումին եւ նահատակութեան պայմաններուն մասին: պանք Օթոմանի ասպետները ապրեցան այդ օրերը: Բայց նաեւ ապրեցուցին ժողովուրդը:
ARMENIA
II
Ð.Ø.À.Ø.
կեդրոնական Վարչութեան անդամ Բագրատ եսայեան` Համաշխարհային Սկաուտական կոմիտէի անդամ
11
Ստ»փ³Ý³կ»րտ
ÐÇÝ·ß³µÃÇ, 21 ú·áëïáë 2014
²ñó³Ë
Հարիւրաւոր հայ երիտասարդներ միասնութեան շուրջպար բռնած են
Ս
տեՓաՆակեՐտ, «արցախփրէս».– Ստեփանակերտի Վերածնունդի հրապարակին վրայ 12 Օգոստոսի երեկոյեան միասնութեան
շուրջպար բռնած են արցախցի, ինչպէս նաեւ Գորիսէն ու Սփիւռքէն ժամանած հարիւրաւոր պատանիներ ու աղջիկներ: երիտասարդութեան միջազ-
-14 Օգոստոսին, Սլովենիոյ մէջ տեղի ունեցաւ Համաշխարհային սկաուտական կոմիտէի Ընդհանուր ժողով եւ նոր կազմի ընտրութիւն։ Ժողովին կը մասնակցէին չորս ՀՄԸՄականներ՝ ՀՄԸՄի կեդրոնական վարչութեան անդամ Բագրատ եսայեան, ՀՄԸՄՀաՍկի ատենապետ Օշին Փիրումեան, Լիբանանի սկաուտական դաշնակցութենէն Վաչէ Նաճարեան եւ արժանթինի պատւիրակութենէն պէաթրիս Սեֆերեան։ ՀՄԸՄի կեդրոնական վարչութեան անդամ Բագրատ եսայեան ընտրուեցաւ Համաշխարհային սկաուտական նորընտիր կոմիտէի անդամ։
г۳ëï³Ý
ե
ՐեՒաՆ.- «արմէնփրէս» լրատուական գործակալութիւնը կը հաղորդէ, թէ «Թուիթըր» ընկերային ցանցի ղեկավարութիւնը արձագանգած է ատրպէյճանի նախագահ Իլհամ ալիեւի ռազմատենչ գրառումներուն ու կը քննէ ալիեւի սպառնալիքները եւ այն հաւանականութիւնը, որ ատրպէյճանի նախագահը խախտած է ցանցի կանոնները։
«Թուիթըր» ընկերային ցանցը կը քննէ ալիեւի սպառնալիքները
ալիեւի գրառումները գլխաւորաբար հայերու դէմ ուղղուած էին։ Միայն Օգոստոս 7ին, գրառումները գերազանցած են քանի մը տասնեակը։ «Հայերը գրաւած են ատրպէյճանական հողատարածքները», «Հայերը պատասխան պիտի տան», «ա-
Ð᷻ѳݷÇëï ÎÇñ³ÏÇ, 24 ú·áëïáë 2014ÇÝ, Û³õ³ñï êáõñµ ä³ï³ñ³·Ç, Ñ᷻ѳݷëï»³Ý å³ßïûÝ åÇïÇ Ï³ï³ñáõÇ êáõñµ ¶ñÇ·áñ Èáõë³õáñÇã سÛñ î³×³ñÇÝ Ù¿ç, ëÇñ»ÉÇ ³ÙáõëÝáÛëª
àÕµ. ºðàô²Ü¸ ²ä²Öº²Ü-Ç (غ¼àÔȲܺ²Ü)
Ù³Ñáõ³Ý ù³é³ëáõÝùÇ ³éÇÃáí£ Ü»ñϳÛë ÏÁ ͳÝáõó³Ý»Ýù Ç ·ÇïáõÃÇõÝ Ù»ñ ³½·³Ï³ÝÝ»ñáõÝ »õ µ³ñ»Ï³ÙÝ»ñáõÝ£ ²ÛñÇݪ èáë³ ¾ùÙ¿ù×»³Ý-²å³×»³Ý ÀÝï³Ý»Ï³Ý µáÉáñ å³ñ³·³Ý»ñÁ
Se solicita material relativo al Genocidio Armenio
A todos los interesados, se solicita archivos familiares para un proyecto documental sobre el Genocidio Armenio. Se está buscando fotos y relatos de sobrevivientes del genocidio armenio en la diáspora, en particular en argentina. Para más información por favor contactar a Hernán Khourian al siguiente email: wasiberran@gmail.com o al teléfono 0221-15-5041797
տրպէյճանցի զինւորներու մարտական ոգին բարձր է» եւ նմանատիպ քանի մը տասնեակ գրառումներով ալիեւ փորձած էր շահիլ իր ժողովուրդի վստահութիւնն ու բարձրացնել զինւորներու մարտական ոգին։ ատրպէյճանի նախագահին «Թուիթըր»ի նկատմամբ նորափթիթ սէրը ծաղրանքի առարկայ դարձաւ արեւմտեան բազմաթիւ առաջատար լրատուամիջոցներու մէջ, որոնք նաեւ ալիեւը նկատեցին առաջին նախագահը, որ պատերազմ կը սպառնայ «Թուիթըր»ի միջոցաւ։ Միւս կողմէ, «աքսար» կայանը հարցախոյզ մը կազմակերպած է պաքուի երիտա-
սարդութեան համար։ Հարցախոյզի մասնակիցներու մեծամասնութիւնը, պատասխանելով այն հարցումին, թէ ի՞նչ ճամբով պէտք է լուծել Ղարաբաղի հարցը՝ դիտել կու տայ, որ կողմնակից է խաղաղ բանակցութիւններու տարբերակին։ այն հարցումին, որ եթէ պատերազմ սկսի, կ՛ուզե՞ն բանակին միանալ՝ մասնակիցներու միայն 30 տոկոսը դրական պատասխան տուած է։ երիտասարդ մը նոյնիսկ խոստովանած է, որ ամիս մը դիտաւորեալ կերպով հոգեբուժարանի մէջ դարմանւած է, որպէսզի ազատ արձակւի զինուորական ծառայութենէն։
Ð᷻ѳݷÇëï ÎÇñ³ÏÇ, 24 ú·áëïáë 2014ÇÝ, Û³õ³ñï êáõñµ ä³ï³ñ³·Ç, Ñ᷻ѳݷëï»³Ý å³ßïûÝ åÇïÇ Ï³ï³ñáõÇ êáõñµ ¶ñÇ·áñ Èáõë³õáñÇã سÛñ î³×³ñÇÝ Ù¿çª
àÕµ. ºðàô²Ü¸ ²ä²Öº²Ü-Ç (غ¼àÔȲܺ²Ü)
Ù³Ñáõ³Ý ù³é³ëáõÝùÇ ³éÇÃáí£ Ü»ñϳÛë ÏÁ ͳÝáõó³Ý»Ýù Ç ·ÇïáõÃÇõÝ Ñ³Ù³ÛÝ Ñ³Ýñáõû³Ý£ ²ÛÝóåÇ Ð³Ûñ»Ý³Ïó³Ï³Ý ØÇáõÃÇõÝ
գային օրուան առիթով կայացած այս շուրջպարը կազմակերպուած է մշակոյթի եւ երիտասարդութեան նախարարութեան կողմէ եւ բաղկացած է երեք մասէ՝ ազգային աւանդական խաղեր, ազգային պարեր, որոնց կարգին՝ միասնութեան շուրջպար եւ համերգային ծրագիր: Լեռնային Ղարաբաղի մշակոյթի եւ երիտասարդութեան նախարարութեան երիտասարդութեան հարցերու բաժինի պետ դաւիթ Ղուկասեան յայտնած է, որ պարային կատարումներով, նաեւ՝ միասնութեան շուրջպարով հանդէս եկած են «արցախ ազգային պար» նախաձեռնութեան մասնակիցները, Հադրութի շրջանի տող, Մարտունիի շրջանի Ճարտար գիւղերու արւեստներու դպրոցներու սաները, մարտակերտցի եւ գորիսցի, ինչպէս նաեւ արցախի մէջ ամառնային արձակուրդի եկած սփիւռքահայ տղաներն ու աղջիկները՝ շուրջ 300 հոգի: Հրապարակին վրայ հաւաքւած հազարաւոր ստեփանակերտցիներու եւ մայրաքաղաքի հիւրերուն ազգային-ժողովրդագրական երգերէ բաղկացած համերգային ծրագիր հըրամցուցած է արցախի «Մենք ենք, Մեր Սարերը» երգի-պարի պետական համոյթը։ «այս միջոցառումն արդէն աւանդական է դարձել եւ երրորդ տարին է, ինչ այսպէս շուքով նշում ենք երիտասարդութեան միջազգային օրը՝ փորձելով ամէն տարի մի նորութիւն մտցնել», նշած է դաւիթ Ղուկասեան՝ աւելցնելով, որ նման միջոցառումներով հանդէս եկած են նաեւ զօրամասերուն մէջ: պատասխանատուն նշած է, որ իրենց նպատակն է ո՛չ միայն համախմբել հայ երիտասարդութիւնը եւ նպաստել անոր ռազմահայրենասիրական դաստիարակութեան, այլ նաեւ օգնել, որպէսզի աճող սերունդը չմոռնայ ու պահպանէ ազգային եւ աւանդական երգերն ու պարերը, առհասարակ՝ հայկական մշակոյթը, օժանդակել, որպէսզի աշխարհասփիւռ հայ երիտասարդները անմիջական ու ջերմ մթնոլորտի մէջ կապ հաստատեն եւ ծանօթանան իրարու։
ARMENIA
ÐÇÝ·ß³µÃÇ, 21 ú·áëïáë 2014
Ս
րբազա՛ն, արցախի մէջ հայ-ազրպէյճանական այս խիստ լարուած իրավիճակին ի՞նչ տրամադրութիւններ կ՛իշխեն: -- Բնական, առօրէական, եւ մենք հրաւիրել ենք կամաւորներին` տարեց, փորձառու տըղաներ, որ գնան ու մասնակցեն: 50 հոգի պիտի ուղարկէինք, բայց 20 հոգի մենակ մի շրջանից եկել են, 200 հոգի նեղացել են, թէ ինչո՛ւ մեզ չէք ուղարկել: Մենք էդքան տեղ չունենք իրենց նշանակելու, մարդիկ վիրաւորուել են (ծիծաղում է)` մենք էլ ենք ուզում: Սա լաւ բան է, լաւ նշան է: Իսկ երէկ ցերեկը պատարագից յետոյ մի կին, երեւի` մի 47-48 տարեկան, հրամանատարներից մէկին ասում է` «ես էլ եմ գալիս, ինչո՞ւ ինձ չէք տանում»: կի՛ն: -- Ի՞նչ գործողութիւններու կ՛ուզեն մասնակցիլ, յստակ: -- պաշտպանական գործողութիւնների:
-- Հայ-ազրպէյճանական գիծի երկայնքով, ազրպէյճանարցախ սահմանին ամէն օր յարձակումներ են, եւ հակառակոր դն ու հայկական կողմը կ՛ունենան զոհեր եւ վիրաւորներ: Ինչպէ՞ս կը գնահատէիք մեր 18-20 տարեկան տղաներու զինուորական պատրաստուածութիւնը: -- Գերազա՛նց: Սրա մասին խօսում են արդիւնքները` այս երկու շաբաթուան ազրպէյճանի յարձակողական գործողութիւնների պատճառով: Ուղղակի գերազանց են պահում մեր երիտասարդները: անոնք անընդհատ յարձակւում են եւ նըւազագոյն տուեալներով` ունեն 36 զոհ եւ 70 վիրաւոր` չգիտեմ` դրանցից որքան են ողջ մնացել: -- Նաեւ այսպիսի խօսակցութիւններ կային` տեսական
Հ
այկական բանակի ղեկավարութիւնը յայտարարել է, որ վերջին օրերին հայկական կողմը ոչ միայն պատասխանել է հակառակորդին, այլեւ իրականացրել է կանխարգելիչ հարուածներ այն կէտերում, որտեղ հակառակորդը աշխուժութիւն է ցուցաբերել: Բացի այդ, իրականացուել են ռազմական տեսակէտից գրագէտ գործողութիւններ, երբ հակառակորդին «սադրել» են գործողութիւնների եւ վերահսկողութեան տակ են վերցուել կարեւոր դիրքեր: Շատերն են այն կարծիքին, որ սահմանային լարուածութեան նպատակը խաղաղարարների մուտքն է: Ռուսական մամուլում, ազրպէյճանական աշխուժութեանը զուգահեռ, հրապարակւում էին յօդուածներ, որոնցում բացայայտ նըշւում է, որ միայն Մոսկուան կա-
III
гñó³½ñáÛó
«200 կամաւոր նեղացած է, թէ ինչո՛ւ իրենց առաջնագիծ չենք ուղարկեր»
Պ³րգ»õ Սրբ³½³Ý
Հ³յ-³½րåէյճ³Ý³կ³Ý ս³ÑÙ³ÝÇÝ »õ ²րց³խÇ Ñ»տ ս³ÑÙ³ÝÇ լ³րáõ³ծáõթ»³Ý Ù³սÇÝ §Թ»րթ.³Ù¦ը ½րáõց³ծ է ²րց³խÇ թ»ÙÇ ³ռ³çÝáր¹ Պ³րգ»õ ³րք. Մ³րտÇրáս»³ÝÇÝ Ñ»տ: Սրբ³½³Ýը գ»ր³½³Ýց գݳѳտ³ծ է ѳյ »րÇտ³ս³ր¹Ý»րáõ ½ÇÝáõáր³կ³Ý å³տր³ստáõ³ծáõթÇõÝը` Ùէçբ»ր»լáվ վ»րçÇÝ օր»րáõÝ Հ³յ³ստ³ÝÇ Ñ³կ³յ³րձ³կáղ³կ³Ý գáրծáղáõթÇõÝÝ»րáõÝ Çբր»õ ³ր¹ÇõÝք ѳկ³ռ³կáր¹Ç կáրáõստÝ»րáõÝ թÇõը: ԻÝչ կը վ»ր³բ»րÇ տ³ր»ց, փáրձ³ռáõ կ³Ù³õáրÝ»րáõÝ, սրբ³½³ÝÇÝ տ»ղ»կáõթÇõÝÝ»րáվ, Ù»ծ խáõÙբ Ùը ÝáյÝÇսկ Ý»ղ³ց³ծ է, թէ ÇÝչá՛õ Çր»Ýք »õս չ»Ý áõղ³րկáõ³ծ: Հáգ»õáր³կ³Ýը կը կ³րծէ, áր Ù»ր ³ռ³ք»լáõթÇõÝը ս³ÑÙ³ÝÝ»րը ³Ùáõր å³Ñ»լÝ է. áվ Ç՛Ýչ կը խօսÇ, Ç՛Ýչ վ»րլáõծáõթÇõÝ կ՛ըÝէ, է³կ³Ý չէ, Çսկ ³տÇկ³ 90, 92 թáõ³կ³ÝÝ»րáõÝ Ù»ր ժáղáվáõր¹ը ³õ»լÇ ծ³Ýր å³յÙ³ÝÝ»րáõ Ùէç կրց³ծ է ըÝ»լ: բանավէճի մակարդակով, որ մեր ազատամարտիկները` անտեսուած, հաշմանդամ, ան փող, անդեղ, քաղցած, արդեօ՞ք 2րդ անգամ կ՛երթան: -- Մի բան ասեմ` այս անգամ բոլորն են գնալու, շա՜տ շատե՛րն են գնալու կռիւ, դուք դրսի խաղերին մի՛ նայէք, հա՞, մի քանի հոգու կամ տարբեր օտար խաղերի: դուք ընդհանուր ժողովրդի տրամադրութեանը նայէք: Մենք պաշտպանում ենք մեր հայրենիքը, մեր երկիրը, վե՛րջ: եւ պաշտպանելու ենք լաւագոյն ձեւով: -- Լա՛ւ, իսկ ի՞նչը կը համարէք պատերազմական գործողութիւններու թէժացման պատճառ: -- պատերազմ չկայ, կան աշխուժ ռազմական գործողութիւններ, որ սադրանքով ազըրպէյճանն է սկսել, եւ երկու պատճառ ունի ազրպէյճանը: առաջին` ինքը յատուկ ծառայութեան… ոնց ասեմ` մէկ-երկու փոքրիկ զօրամասեր է պատրաստել` Թուրքիայի մարզիչների հովանու ներքոյ: Հիմա
որոշել են ցոյց տալ, թէ ինչի՛ են իրենք արժանի: այն, որ ձախողում են իրենք: Սա մէկ: երկրորդ` ինչո՞ւ են սկսել այս գործողութիւնները. ոգեւորուել են, որ արեւելեան Ուքրանիայում Ուքրանիայի իշխանութիւնը արգելուած զէնք է օգտագործում, իրենք էլ որոշում են ըստուգել արեւմուտքի հակազդեցութիւնը: Սա է: Սա իմ տրամաբանութիւնն է: Բայց քանի որ ձախողեցին էս երկու շաբաթուան մէջ, հիմա լացուկոծ են դրել, որ` «իրենք պէտք է պատասխան տան զոհուած ազրպէյճանցիների արեան համար»: Բայց իրենք են գալիս:
-- կայ նաեւ վարկած, որ սահմանին թէժացումը կը դըրդուի Ռուսիոյ կողմէ: -- ես, կը ներէք, նրան, որ Ռուսաստանը դրդի դրան, մի քիչ չեմ հաւատում: աւելի՛ն. դա բացառում եմ: ես, յիշեցնեմ, երկու պատճառ նշեցի` ստուգում են իրենց յատուկ զօրամասերի պատրաստուածութեան աստիճանը եւ արեւմուտքի հա-
կազդեցութիւնը:
-- Մինսքի խումբի համանախագահող երկիրները կըրկին անհասցէ յայտարարու թիւն մը ըրին` դատապարտելով սահմանին հրադադարի խախ տումները: Ի՞նչ պէտք է, ըստ ձեզի, երեւանն ու Ստեփանակերտը միջնորդներուն ըսեն: -- Մինսքի խումբը միշտ աշխատել է հաւասարակշռութիւն պահել, չեն ուզում մէկի կողմը բռնել, սրան մեղադրել կամ նրան մեղադրել: դա Մինսքի խմբի ձեռագիրն է, եւ մենք պէտք չէ նեղանանք իրենցից, որովհետեւ իրենք չեն ուզում է՛լ աւելի սրել` սրան կամ նրան մեղադրելով: Բայց մեր գործն այն է, որ մենք պէտք է ամուր պահպանենք մեր սահմանները, ինչը մեր 18-20 տարեկան տղաներն ուղղակի գերազանց են կատարում: Սահմանները ամուր պահել եւ վե՛րջ. ո՞վ ի՛նչ կը խօսի, ի՛նչ վերլուծութիւն կ՛անի, մենք մեր սրբազան պարտականութիւնը պիտի կատարենք: դա՛
²ñó³Ë
Հայկական բանակի շքեղ հարուածը
րող է կանգնեցնել լարուածութիւնը, եւ որ` անհրաժեշտ է ռուսական զօրք մտցնել Ղարաբաղ: Մինչ լարուածութեան այս ալիքը, Ռուսաստանն առաջարկել էր «խաղաղարարների» մուտքը, որին կտրուկ հակադարձել էր Հայաստանի պաշտպանութեան նախարարը` յայտարարելով, որ Հայաստանի զինուած ուժերը վերահսկում են իրավիճակը եւ որեւէ խաղաղարար միջնորդութեան կարիք չկայ: դրանից անմիջապէս յետոյ յայտարարութիւն էր տարածել տարածաշրջանում իր ազդեցութիւնը վերականգնող Իրանը` յայտարարելով, որ դէմ են ցանկացած խաղաղարար ուժերի ներկայութեանը, քանի որ դրանք սպառնալու են ողջ տարածաշրջանին: Իրանը փաստացի աջակցութիւն էր յայտնել
Հայաստանի դիրքորոշմանը: Ըստ ամենայնի, Մոսկուան եւ պաքուն փորձել են հասկանալ, թէ որքանո՛վ Հայաստանը «չունի խաղաղարարների կարիք»: Հայկական բանակը, սակայն, պատուով դուրս եկաւ այս փորձութիւնից եւ ապացուցեց, որ ի վիճակի է խաղաղութիւն հարկադրել տարածաշրջանում: Մոսկուայում սակայն չեն հրաժարուել իրենց ծրագրերից եւ Սոչի են հրաւիրել Հայաստանի ու ազրպէյճանի նախագահներին: Մինչ այդ նման նախաձեռնութիւն էր ցուցաբերել Փարիզը, սակայն Մոսկուան «խլեց» նախաձեռնութիւնը` ցանկանալով ցոյց տալ, որ ինքըն է իրադրութեան տէրը: Ռուսաստանի` նման մի նախաձեռնութիւն արդէն տապալւել է, երբ նախագահ Մետվե-
տեւը ստանձնել էր կարգաւորման նոր «ձեւաչափ»` եռակողմ հանդիպումները նախագահների մակարդակով: Ներկայում կրկին փորձ է արւում վերականգնել այս «ձեւաչափը»` խաղից դուրս թողնելով Մինսքի խմբին եւ հաստատելով Ռուսաստանի «մենաշնորհը»: Սակայն իրավիճակն այնքան էլ միանշանակ չէ: Նախ, առայժմ յայտնի չէ, թէ նախագահների հանդիպումն ի՞նչ ձեւաչափով է լինելու` արդեօք լինելո՞ւ է եռակողմ հանդիպում: Ռուսաստանի արտաքին գործերի նախարար Լաւրովը յայտարարել է, որ Փութինն առանձին-առանձին հանդիպելու է նախագահների հետ եւ փորձելու է հանդիպում կազ-
(Þ³ñ.Á ¿ç IV)
ՀաՅկաԶՆ ՂաՀՐԻեաՆ
է մեր անելիքը, դա՛ է մեր առաքելութիւնը:
-- Հայաստանի մէջ Միա ցեալ Նահանգների դեսպանատունը իր քաղաքացիներուն կոչ ուղղած է չայցելել տաւուշի մարզ: Փաստօրէն կայ համարժէք գնահատական, որ այնտեղ վտանգաւոր է, որ այնտեղ կը կրակեն: -- տաւուշի մարզում, գիտենք, անընդհատ կրակում են արդէն 20 տարի: Հիմա աւելի աշխուժ են սկսել կրակել, եւ բնական է, որ բոլոր երկրների դեսպանութիւնները պիտի ասեն, որ մի՛ գնացէք այնտեղ, որտեղ կրակոցներ են, որ չգնան ու չզոհուեն: Սա շատ հասկանալի, բնական բան է:
-- Հայաստանը, սփիւռքը, արցախը, այս դժուարագոյն ընկերային-տնտեսական վի ճակի եւ արտագաղթի պայ մաններուն, ըստ ձեզի, ունի՞ն հաւաքուելու, զօրանալու ներուժ: -- 90, 92 թուականներին մեր ժողովուրդն աւելի ծանր պայմաններում էր ապրում` երկրաշարժ, փախստականներ, շրջափակում: Բայց կարողացանք յաղթանակ ձեռք բերել: Մեր երաշխիքը մեր միաբանութիւնըն է: կամքը հաւաքել, միաբանուել եւ մեր հարցը վերջնական լուծել: Սա մեզանից է կախւած, ուրիշից չի կախուած ու ո՛չ ընկերային պայմաններից ու տարբեր կազմակերպութիւնների յայտարարութիւններից: -- Իսկ յատկապէս ո՞ր պե տութիւնը չի փափաքիր մեր լաւ ըլլալը: -- Ուզո՞ւմ էք անունը ասեմ:
-- Ըսէ՛ք: -- ես լաւ էլ տեղեկացուած եմ, որ սեպտեմբերի 15-ից դրսի ուժերը Հայաստանում պէտք է աշխուժացնեն հակահայկական շարժումներ, խառնաշփոթ անեն Հայաստանում, որ մենք էլ սահմաններում պարտութիւն կրենք: դա է ծրագիրը, էդ էլ ձեզ ասեմ:
-- աշնան, համաձայն քա ռեակի հնչեցուցած ծրագրե րուն, թէժ կը խոստանայ ըլլալ: Հիմա, եթէ կառավարութիւնը չկատարէ ներկայացուած 12 պահանջները, ատիկա պիտի դիտուի դաւաճանութի՞ւն, խառնաշփոթ ստեղծելու փո՞րձ: -- Ինձ չի հետաքրքրում` իշխանութիւն, ընդդիմութիւն, ինձ հետաքրքրում է մեր ժողովրդի անվտանգութիւնը, ինձ` որպէս սովորական հայի: Մենք պէտք է ապահովենք մեր անվտանգութիւնը, հիմա ժամանակը չէ ուրիշ հարցերով զբաղուելու:
ARMENIA
IV
ÐÇÝ·ß³µÃÇ, 21 ú·áëïáë 2014
î»ë³Ï¿ï Ո՞վ Է փáխ³րÇÝ»լáõ ѳյ»րէÝÇ áõսáõցÇչÝ»րը
Ն
15 տարի յետոյ ի՞նչ պատկեր կարող են ունենալ Սփիւռքի մեր հայկական վարժարանները
ուազում է մեր տեսակի թիւը եւ գրեթէ չկան նորերը՝ մեզ փոխարինելու համար: Սովորաբար այդպէս է լինում, երբ պակասում է նորեր ունենալու պահանջարկը եւ կամ մարդիկ այլեւս կարիքը չեն ունենում նորերով փոխարինելու հներին: Բայց այստեղ խօսքը տնտեսագիտութեան պահանջարկի ու առաջարկի տեսութեան մասին չէ եւ ոչ էլ՝ շուկայական յարաբերութիւնների: Խօսքը՝ ոսկեղնիկը մեր ապագայ սերունդներին ուսուցողների թուի հետզհետէ նուազման ու վերացման մասին է: Խօսքը Սփիւռքում հայոց լեզու, պատմութիւն, մշակոյթ դասաւանդող ուսուցիչների պակասութեան եւ եղածներին նորերով չկարողանալ փոխարինելու տագնապի մասին է: Սրանից տասը, տասնըհինգ տարի յետոյ ի՞նչ պատկեր կարող են ունենալ Սփիւռքի մեր հայկական վարժարանները: Ունե՞նք արդեօք մշակուած ու գործադրման յանձնուած կրթական ուրոյն ծրագրեր, ուր նախատեսուած են ընթացակարգօրէն այդ մտահոգութիւնների լուծման միջոցառումները: Ունե՞նք արդեօք հայերէնի ուսուցիչներ պատրաստելու կամ վերապատրաստելու նըպատակասլաց ռազմավարութիւն: Ունե՞նք տասնեակ երիտասարդ թեկնածուներ, որոնց հետ արդէն իսկ պայմանաւորւածութիւններ են ձեռք բերուել, որպէսզի եկող տարիներին աշխատանքի անցնեն Սփիւռքի, մասնաւորաբար ամերիկահայ մեր վարժարաններում հայերէն առարկաներ դասաւանդելու համար: պատասխանը, ի հարկէ, ժխտական է: Չունենք պարզապէս: Ոչ միայն ամերիկահայ, այլ նաեւ Սփիւռքի այլ գաղթօջախներում չեմ հանդիպել կրթական ոլորտի զարգացման այնպիսի ռազմավարութեան, որով ամրագրւում է եկող տասը, յիսուն տարիների մեր ուսումնակրթական զարգացման ուղին: Մեզանում կարծես բացակայում է երկարաժամ-
կէտ ծրագրերի մշակման գործելաձեւը: Ժողովրդական արտայայտութեամբ՝ «դանակը ոսկրին հասնելուց յետոյ» ենք միայն սկսում մտածել, ընդհանրապէս կարճաժամկէտ եւ անմիջական ելքերի մասին: այնուամենայնիւ, իրականութիւնը եւ իրավիճակը այլ կերպ են առաջ ընթանում: եթէ անցեալում հնարաւոր էր հայերէնի ուսուցիչ ապահովել Մերձաւոր արեւելքի հայաշատ երկրներից, հիմա այդ հնարաւորութիւնը նուազել է, քանզի այդ երկրների հայկական կրթօջախները եւս դիմակայում են բաւարար թուով հայերէն դասաւանդող ուսուցիչներ չունենալու հարցը: Ժամանակը հասունացել է, որ այլեւս երկարաժամկէտ ծրագրեր մշակուեն՝ ամերիկահայ վարժարանների համար հայերէնի ապագայ ուսուցիչներ պատրաստելու կամ վերապատրաստելու ուղղութեամբ: Յաճախ քննադատում ենք, թէ ամերիկահայ վարժարանները իրենց տասնամեակների գործունէութեան արդիւնքում, չեն կարողացել գոնէ մի քանի հայերէնի ուսուցիչներ պատրաստել: Միւս կողմից, հանդիպում ենք ուսուցչական ասպարէզ ընտրած ամերիկահայ այնպիսի երիտասարդների, ովքեր հայկական վարժարաններից շրջանաւարտ դառնալուց եւ համալսարանական բարձրագոյն կրթութիւն ստանալուց յետոյ, վերադարձել են իրենց ուսանած հայկական վարժարանը եւ ուսուցչական ասպարէզ ընտրելով աշխատանքի են անցել, ո՛չ թէ որպէս հայերէնի, այլ, ասենք, մաթեմատիկայի, գիտութեան կամ անգլերէնի ուսուցչի հանգամանքով: Իրապէս, ի՞նչն է պատճառը, որ հայկական վարժարաններում հայերէն սովորած ամերիկահայ այս կամ այն երիտասարդը երբեւէ չի մտադրւում ապագայում հայերէնի ուսուցիչ դառնալ: այս հարցի վերաբերեալ կան զանազան կարծիքներ: Ոմանց կարծիքով պատ-
ճառը զուտ տնտեսական է: այս կարգի մտածողները աշխատանքային պայմանների բարելաւման հեռանկարները տեսնում են ոչ թէ հայերէնի, այլ առարկաների դասաւանդման ոլորտում, այդ պատճառով էլ չեն ցանկանում զբաղուել հայերէնի ուսուցչութեամբ: այս խմբին մաս են կազմում նաեւ որոշ ծնողներ, ովքեր թերահաւատ են հայերէնի ուսուցչական ասպարէզի նիւթատնտեսական հեռանկարների նկատմամբ եւ ընտանեկան զրոյցների ու քննարկումների ժամանակ, իրենց զաւակներին խորհուրդ են տալիս, որ հետեւեն աւելի եկամտաբեր մասնագիտութիւնների: Ուրիշներ պնդում են, թէ ամերիկահայ վարժարանների շրջանաւարտների հայերէնագիտութեան ընդհանուր մակարդակը այն աստիճանի չէ, որ կարողանան հայերէնի ուսուցիչ դառնալ եւ հայերէն առարկաներ դասաւանդել: այդ կարգի մտածողները աւելացնում են, թէ համարեայ նոյն մակարդակն է տիրում նաեւ ամերիկեան համալսարանների եւ բուհերի հայագիտական ամբիոններում եւ ուսումնասիրական կենտրոններում, դիտել տալով, որ անցնող տասնամեակներին բուհական այդ կենտրոնները չեն յաջողել հայերէնի ուսուցիչներ ապա-
Հայկական...
(Þ³ñ. ¿ç III-Ç)
մակերպել նրանց միջեւ: Լաւրովը սակայն այնքան էլ լաւատես չէ ինչ-որ համաձայնութեան հասնելու հարցում: այս խորապատկերին, հետաքրքիր էր տարածուած մի հաղորդագրութիւն, որը պաշտօնապէս վերնագրուած էր «Հայաստանի պաշտպանութեան նախարարութեան եւ Հայաստանում Միացեալ Նահանգների դեսպանութեան համատեղ մամուլի հաղորդագրութիւնը»: Սա փոքր ինչ տարօրինակ «ձեւաչափ» է, որն իր հերթին վկայում է, որ հայկա-
Av. Callao 1162 - Buenos Aires info@hotelwilton.com.ar
հովել ամերիկահայ վարժարանների համար: Իսկ ինչ վերաբերում է հայկական վարժարանների հայերէնագիտութեան ուսումնական ծրագրերին, ապա նշւում է, թէ տարիներից ի վեր այդ ծրագրերը վերանայման չեն ենթարկուել, չեն արդիականացուել եւ չեն համապատասխանեցուել ժամանակակից ուսումնակրթական մեթոդաբանական ու ուսուցողական աշխատաձեւերին ու օրինաչափութիւններին, ինչի արդիւնքում հետզհետէ հայերէնի իմացութեան մակարդակը անկում է արձանագրել աշակերտութեան մօտ: անտարակոյս, այդ ծրագրերի վերակազմակերպմանը անհրաժեշտօրէն մաս է կազմում նաեւ հայերէնի մեր ներկայիս դասագրքերի վերափոխման հարցը: դասագրքերում տեղ գտած նիւթերի մեծ մասը անհամատեղելի է ամերիկայում ծնուած ու մեծացած հայ աշակերտի մտածելակերպի ու աշխարհայեացքի հետ: Յարգելով հանդերձ նշուած բոլոր կարծիքներն ու մտահոգութիւնները, մեր հիմնահարցը մնում է նոյնը: Հայկական վարժարանների հայերէնի ներկայիս ուսուցիչներին ովքե՞ր պիտի փոխարինեն, որոնց անհրաժեշտութիւնը հրատապօրէն հրամայականի կը վերած-
ւի եկող հինգ, տասը տարիներին: ելնելով ամերիկահայ աշակերտի աշխարհաեացքի ու մտածելակերպի հետ աւելի քան երկու տասնամեակ առնչըւելու փորձից, անձնապէս յարում եմ այն տեսակէտին, որ ամերիկահայ վարժարանների հայերէն առարկաներ դասաւանդող ապագայ ուսուցիչները պէտք է տիրապետեն ուսումնակրթական նորովի աշխատաձեւերին եւ մանկավարժական արդիական մեթոբանութեանը, որպէսզի կարողանան իւրովի հասկանալ ու արդիւնաւէտօրէն ուսուցանել մայրենին՝ ամերիկեան միջավայրում հասակ նետող սերունդներին: Իսկ այդ կարգի թեկնածուներ կարելի է, հաւանաբար, գտնել նոյն սերնդակիցների մէջ, եթէ անշուշտ, ստեղծուեն այնպիսի պայմաններ ու նախադրեալներ, որ այս կամ այն երիտասարդը նպատակամղուի խորանալ հայերէնագիտութեան մէջ՝ ապագայում ուսուցչութեամբ զբաղուելու համար: Իսկ այդ պայմանների ստեղծումն ու իրագործումը յանձնառական մարտահրաւէր է, որը կարող են դիմակայել եւ հանգուցալուծել ուսումնակրթական ոլորտի պատկան մարմիններն ու կառոյցները:
կան բանակի վերջին օրերի գործողութիւնները արտաքին քաղաքական միւս շահագրգիռ կողմերի համար եւս անարձագանգ չեն մնացել: Միով բանիւ, հայկական բանակը պատուով դուրս եկաւ այս փորձութիւնից եւ ապացուցեց, որ մեզ խաղաղարարներ պէտք չեն: Խաղաղարար ուժերի մուտքը, լինեն ռուսական, թէ արեւմտեան, նշանակում է Ղարաբաղի բաժանումը, որը ծանր հարուած է լինելու հայկական շահերին: Միւս կողմից, բանակի յըստակ ռազմաքաղաքական գործողութիւնների շնորհիւ «հայկական գործօնը» կարծես թէ
վերածնւում է: Հայաստանում բոլորի համար երեւի թէ արդէն պարզ է դառնում, որ երբ որեւէ հանրութիւն յայտարարում է եւ ապացուցում, որ ընդունակ է ինքնուրոյն պաշտպանելու իր շահերը եւ ոչ միայն անվտանգութիւն սպառող է, այլեւ` անվտանգութիւն կառուցող, բոլորը գալիս ու կանգնում են նրա կողքին: Իրանն ու Միացեալ Նահանգները արդէն նման քայլ կատարել են, եւ հեռու չէ այն ժամանակը, երբ Ռուսաստանն էլ է կանգնելու այդ դիրքերում: դրա համար պէտք է յստակ ու անզիջում կանգնել սեփական շահերի պաշտպանութեան դիրքերում եւ աշխարհի հետ խօսել միմիայն այդ դիրքերից: Հայկական միջավայրում ներկայում ոգեւորութիւն է, հայրենասիրական վերելք, եւ դա հասկանալի է հանրային-պետական ընդհանուր ձախողումների խորապատկերին: Սակայն այդ ոգեւորութիւնը պէտք է վերածուի շօշափելի գործողութիւնների ու քայլերի, քանի որ լարուածութեան յաջորդ փուլերի որակն ու մակարդակն այլ են լինելու: դըրանց պէտք է լրջօրէն պատրաստուել:
4812-4993 www.hotelwilton.com.ar
ՍաՐՕ ՆաԶաՐԷաՆ
«Լրագիր»