Pdf 600 dpi by Thanasis Peinirtzis

>μως δε ναεχουμί πεν&υνο, αρχηγό ντιπρόσωπο. Toot πουχτήσαμε από αλαμάρχες, παρεε κτινάρχες, όλων τ ονς άρχες, άρχεις τιέβαλλαν να κάτι τη βούτα κατά ομ ρο ρύπο: ( Έπο ν τενεκέ α χτυπάει ριατερά καί άνω έτσι κα ου ξέφευ- γινόσουν ποπτος). b να χαθούνε μ κι εμείς ου δεχτηκέ ραγια ρώμε στη μ ίαι να σκέεζ ρω πάρχουν ακσ§ ου αποδέχονύ ανόνες μιας τέ ς ζωής. ϊ τους συμβαί ώνονται μέσα στη Ιάντως εγώ, απ ό( ι οι φίλοι μουτ εν ξαναμπαίνω, ποιαδήποτε μάντ( α

ΜΗΝΙΑΙΑ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ

ΜΑΡΤΟΣ

COMIC DOM ENS2011

IS S N

llD b - 1 3 fl3 D l 59>

ά ρ ιο ς Χ ά κ κ α ς o c

u o v a x iK o c έ λ λ η ν α ο υ π ιτ

138010 ■

Η ν

· · · 1Λ M H | *'ϊ-*;.\c·

w w w .patakis.gr

Αγαθή Δημητρούκα ΑΓΑΘΗ ΔΗΜΗΤΡΟΤΚΑ

Πουλάμε τη ζωή χρεώνουμε τον θάνατο Βαρβαρότητα και ανθρωπιά, φτώχεια και μεγαλείο, ηρωισμόε και όνειρο καθορίζουν τη μοίρα ενόε μικρού κοριτσιού από κάποιο χωριό τηε Αιτωλοακαρνανία, το οποίο, φτάνονταε στην εφηβεία, κατορθώνει να ξεφύγει από τον κλοιό Tns ελληνικήε επαρχία των δεκαετιών ’6 0 -7 0 και να βρει τη ζωή στην Αθήνα, πλάι στον ποιητή Νίκο Γκάτσο και ανάμεσα σε προσωπικότητεε που σηματοδοτούντην πνευματική και πολιτιστική ιστορία Tns νεότερηΒ Ελλάδα$. 240 σεή., 11,61 €

Vladimir Nabokov

To πρωτότυπο Tns Acopas

VLADIMIR NABOKOV

0 Savatos είναι διασκέδαση Το π ρω τότυπ ο τη ς Ένα από τα πιο καλοφυλαγμένα μυστικά ins λογοτεχνία$, το ανολοκλήρωτο αριστούργημα

ώ ρας ° θ* ν*ΤΟς shr4l

S l a / T K .S

ενόε μεγάλου συγγραφέα που παρέμεινε κλειδωμένο στο θησαυροφυλάκιο μιαε ελβετικήε

’* · 'ίΠΟΥΗ,

τράπεζαε για παραπάνω από τρει$ δεκαετίε$. Independent on Sunday

•·<Γ··μ€«νί >*><,*

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ΠΑΝΑΓΗ ΤΣΑΛΔΑΡΗ (ΠΡΩΗΝ ΠΕΙΡΑΙΩΣ) 38, 104 37 ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ. 2 10.36.S0.00C

Π Α ΤΑ Κ Η www.patakis.gr

web site: h ttp ://w w w .p a ta k is .g r

Λήδα Τσενέ 1112 Ο περιοδεύων Σπύρος Κακουριώτης

συνέντευξη: 26. Jens Christian Grondahl «Η πεζογραφία

μου δεν αφορά τα γε

γονότα αλλά τη συνειδησιακή ροή» Συνέντευξη στον Σωκράτη Καμπουρόπουλο

69. Μάριος Χάκκας Επιμέλεια: Αλέξης Ζήρας |70. Μάριος Χάκκας ζωή και έργο. Αλέξης Ζήρας |72. Ο Μάριος Χάκκας και ο κατακλυσμικός αφηγηματικός μοντερνισμός του. Αλέξης Ζήρας |75. Προσωπογραφία του Μάριου Χάκκα. Τάκης Σιδέρης |75. Ποιηματάκια από τη σχολική εφημερίδα. Μάριος Χάκκας |76. Το βίωμα ως συστα CI<piEpGd|JCK

τικό του περιεχομένου των κειμένων στην πεζογραφία του Μάριου Χάκκα. Γιώργος X. Ρεπού-

σης |81. Η ειλικρίνεια και η τιμιότητα της φωνής του αυτοβιογραφούμενου ήρωα. Γιώργος X. Ρεπούσης |89. Ο Μάριος Χάκκας, η Καισαριανή και η λογοτεχνία. Τάκης Σιδέρης |94. Κομμάτια ιστορίας σχετικά με τον Χάκκα. Θανάσης Κορακάκης

Η γνώμη μου

ρόνια τώρα δουλεύουμε για να βγαίνει το περιοδικό μας στην ώρα του, να έχει ενδιαφέρουσα ύλη, να προλαβαίνει τα γεγονότα, να δημιουργήσει βιβλιοφιλικά σκιρτήματα. Μέσα στο άγχος και τη ρουτίνα της δουλειάς, πολλές φορές, μας διαφεύγει η σημασία της. Είτε τη θεωρούμε δεδομένη είτε δεν την σκεπτόμαστε καθόλου. Ένα βάρος που για ποικίλους λόγους θέλουμε ενστικτωδώς να το κρατάμε στη σκιά. Έρ χεται όμως ένα βραβείο για να μας την υπενθυμίσει. Το περιοδικό Δια βάζω βραβεύτηκε με το Κρατικό Βραβείο για την προσφορά του στη λο γοτεχνία του τόπου. Αυτό μας λέει ότι δεν είμαστε μόνον εμείς που το εκ δίδουμε και το γράφουμε. Είναι και πολλοί άλλοι. Πρώτα απ’ όλα το βρα βείο αυτό ανήκει στους αναγνώστες του που το στήριξαν και το στηρί ζουν. Χωρίς αυτούς δεν θα υπήρχε ως περιοδικό. Επίσης το βραβείο αυτό ανήκει σε όλους όσοι όλα αυτά τα χρόνια συνεισέφεραν με πολλούς τρό πους στη συνέχεια και βελτίωσή του, στους συνεργάτες, μόνιμους και περιστασιακούς, παλιότερους και νέους, και γενικά σε όσους καταθέτουν τα κείμενά τους σε αυτό. Ισως να μην υπάρχει έλληνας λογοτέχνης που να μην έχει δώσει ένα μικρό κείμενο στο περιοδικό. Λάβαμε δεκάδες επιστολές και πάρα πολλά τηλεφωνήματα από φίλους που είναι διάσπαρτοι στην Ελλάδα, αλλά και σε όλο τον κόσμο. Όλοι χάρηκαν. Μπορεί να γκρινιάζουμε για τα Κρατικά Βραβεία που δεν τα προ σέχει η πολιτεία όσο πρέπει, αλλά μια βράβευση είναι πάντα μια βρά βευση. Είναι εκεί για να θυμίζει ότι υπάρχει ένα περιοδικό για τα βιβλία που εδώ και 35 χρόνια ανελλιπώς φροντίζει να στηρίζει τους συγγραφείς, τους αναγνώστες, τους βιβλιοπώλες, τους εκδότες και όλους όσοι πι στεύουν ότι το βιβλίο παραμένει μια δύναμη, ορισμένες φορές εν υπνώ σει, άλλοτε δυναμικά στο κέντρο των ενδιαφερόντων. Το Κρατικό Βρα βείο υπενθυμίζει σε μας που σήμερα δουλεύουμε για το περιοδικό την ευ θύνη μας απέναντι στη συνέχεια, τη βελτίωση, την υπέρβαση των δυσκο λιών, την προετοιμασία για τη νέα εποχή. Γιάννης Ν. Μπασκόζος

6 : περιεχόμενα

Δ ΙΑ Β Α ΖΩ Μ ΗΝΙΑΙΑ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ISSN: 1106-1383 ΚΩΔΙΚΟΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ 1141 ΤΕΥΧΟΣ 516 ΜΑΡΤΙΟΣ 2011 Ιδρυτής Περικλής Αθανασόπουλος Ιδιοκτήτης Γ. Γαβαλάς & ΣΙΑ Ε.Ε. Εκδότης Γεώργιος Γαλάντης-Γαβαλάς

Ι I

Διευθυντής Γιάννης Ν. Μπασκόζος Τακτικοί συνεργάτες Αλέξης Ζήρας Σπύρος Κακουριώτης Λεύτερης Καλοσπύρος Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης Κώστας Μποτόπουλος Μαρίζα Ντεκάστρο Γιώργος Ξενάριος Γιώργος Ν. Περαντωνάκης Δημήτρης Β. Τριανταφυλλίδης Λήδα Τσενέ Νάσος Χριστογιαννόπουλος Κριτικογραφία Θοδωρής Πέρσης Υπεύθυνη Δημοσίων Σχέσεων Κωνσταντίνα Πολυχρονοπούλου Διαφημίσεις, Παραγωγή, Διανομή Α. Δ. Οικονομόπουλος & ΣΙΑ Ο.Ε. anoikon1@otenet.gr Συνδρομές Μιχάλης Βαλάσογλου

ευπώλητα: 104. Μιχάλης Βαλάσογλου πρόσωπό 106. Διονυσία Μπιτζελέκη. Γιάννα Κική βιβλιοθήκες: 108. Και με λίγα λεφτά... Νάσος Χριστογιαννόπουλος

βιβλιοκριτική 30 βιβλιοπαρουσίαση 64

Design director Χρήστος Σ. Τζοβάρας design9@hol.gr dtp Σοφία Μιχάλα msdesign@otenet.gr Εκτύπωση Sky printing A. Ε. ΔΙΑΝΟΜ Η ΑΡΓΟΣ (περίπτερα) ΕΡΜΗΣ (βιβλιοπωλεία) Δ ΙΑ Β Α ΖΩ Χαριλάου Τρικούπη 38, ΑΘΗΝΑ, 106 80 Τηλ.: 210 33 88 008-9, Fax: 210 33 88 006 e-mail: diavazo@otenet.gr

Μ Ε ΤΗ Ν Υ Π Ο Σ Τ Η Ρ ΙΞ Η ΤΟΥ Υ Π Ο Υ Ρ Γ Ε ΙΟ Υ Π Ο Λ ΙΤ ΙΣ Μ Ο Υ Κ Α Ι Τ Ο Υ Ρ ΙΣ Μ Ο Υ

ί ο ί 12 114 11 6 118 ψ

!%m

Pier Luigi Pizzi Patrizia Ciofi Irina Lungu •Hi Elena Belfiore ΚΟΜΗΣ ΤΟΥ• ·

Francesco Demuro Χορωδία tns EPT Anpntpns Μπουζάνη$ Κραιική Ορχήστρα Αθηνών ΜΟΥΣΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ

Richard Bonynge ΠΑΡΑΓΩΓΗ

Teatro alia Scala, Μιλάνο (2008)

a e t a n o

o n i z e t t i

MARIA

Σκηνικά, κοστούμια και αντικείμενα tou θεάτρου tns Σκάλα$ ίου Μιλάνου

www.megaron.gr ΕΙΣΙΤΗΡΙΑ 14e ΓΙΑ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΝΕΟΥΣ

Με EAAnviKOiis unspntAous ALLA

ΧΟΡΗΓΟΣ

SC A LA ι86ι > 2θΐι > > 1^0 *nni\nr**rit>Vtutkci h*ha

Σ ιο πλαίσιο tns συνεργασία ίο υ Μεγάρου M ouoiKns με ιη Σκάλα ίου Μιλάνου

■ β· ·

kos /aos 93.6 .

150ή eneteios m s 'E v c o o n s m s Iia X ia s

Υπό ιην αιγίδα tns npsoBeias tns ItaXias atnv Αθήνα

Χ Ο Ρ Η Γ Ο Ι Ε Π ΙΚ Ο ΙΝ Ω Ν ΙΑ Σ BHMAFM

LIFO το ΒΗΜΑ 99,5 α 8 ΓΤ * 1 Q L ^ i ^ 010 « ί α * * -. m JfiW

£>culturegr

εκδόσεις της Ε Σ Τ Ι Α Σ ΑΠΟ ΤΟ

1885

Σε όλα τα βιβλιοπωλεία · www.hestia.gr

ΦΕΡΙΝΤΟΥΝ ΖΑΪΜΟΓΛΟΥ

ΛΕΪΛΑ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ

Το μυθιστόρημα Λεϊλά θεω ρήθηκε από τα σημαντικότερα κείμενα για την κατανόηση των αλλαγών στον τρόπο σκέψης των μεταναστών με την πάροδο των γενεών, και καθιέρωσε τον γερμανόφωνο συγγραφέα του ως έναν από τους σπου δαιότερους της γενιάς του.

y Στεφανοηούλου

* ^ ^ - ττηνών κοά

!“Έ ή ( 5™ ·*“* * 'T firο ύ τ ο π ια ς

ΟΥΙΛΛΙΑΜ ΜΑΛΛΙΝΣΟΝ

ΜΑΡΙΑ ΣΤΕΦΑΝΟΠΟΥΛΟΥ

ΠΙΚΡΕΣ ΕΛΙΕΣ

TO ΘΕΑΤΡΟ ΤΩΝ ΠΗΓΩΝ ΚΑΙ Η ΝΟΣΤΑΛΓΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤΑΓΩΓΗΣ

Η διπλωματία, π σύγκρουση των θεωριών και η σύγχρονη Κύπροε

Γέρζυ Γκροτόφσκι - Εουτζένιο Μπάρμπα: στο δρόμο τηε ουτοπίαε

Το β ιβ λ ίο του δόκτορος Μάλλινσον [...] κατεδαφίζει την αντί λ η ψ η ότι ο ρόλος της βρετανίας στην ιστορία του νησιού υπ ήρξε έντιμος. Το πόνημα αυτό ενδείκνυται για οποιονδήποτ£ ενδιαφέρεται για την Κύπρο, την Ιστορία ή τις Δ ιεθνείς Σχέοεις. Αγαν S ked , London School o f Econom ics

Στο μοναδικό αυτό βιβλίο, -δο κίμιο, προσωπική μαρτυρία και θεατρολογική μ ελ έτη - εξετάζεται η καταγωγή του θεάτρου από το τελετουργικό, η δύναμη των αρχετύπων και του μύθου, ο διαπαιδαγωγικός χαρακτήρας της τέχνης, η θεμελιώ δης σχέση μεταξύ δασκάλου και μαθητή, η ατομική εργασία πάνω στον εαυτό μέσα από τις τεχνικές του σώματος κ. ά.

σχόλια

βιβλίο Ελεύθερη πτήση, ελεύθερη πτώση (Οξύ) που, σημειωτέον, υποστηρίζεται από πέντε ποιητές -η ισχύς εν τη ενώσει: Β. Γεώργας, Χαρ. Γιαννακόπουλος, Ελεάννα Μαρτίνου, AnthonyReynolds και ο συνή θης ύποπτος Γεώργιος-Ίκαρος Μπαμπασάκης. Η κρίση τελικά υποδεικνύεται δημιουργική για τους ποιητές που εφευρί σκουν τερτίπια για να απεμπλακούν από τον καθημερινό ζόφο. Το όλο εγχείρημα υποστηρίζεται εικαστικά και εκδοτικά με μια ασπρόμαυρη σπέσιαλ έκδοση. Η ποίη σή τους προσκυνάει την τρέλα του Isidore Ducasse, του William Seward Burroghs και άλλων που έζησαν πετώντας χαμπλά.

Ή ξέρουμε για τη Βουλγαρία; Η φίλη μας από τη Βουλγαρία Stoyna Poromanska, καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας, ευχαριστεί το περιοδικό μας για τη μεσολάβησή μας να λάβει τα βρα βευμένα βιβλία του Διαβάζω, και μας ενημερώνει ότι υπάρχουν εκεί 5 τμήματα Νεοελληνικής Φιλολογίας (που μάλλον αγνοούμ(ν)ε οι περισσότεροι) που σχεδιά ζουν προγράμματα ανάπτυξης και διάδο σης της ελληνικής γλώσσας και λογοτεχνίας. Προκηρύχτηκε ο 12 ος διαγω νισμός μετάφρασης, η απονομή θα γίνει τον Μάιο και θα παραβρεθεί ο Δημήτρης Νόλλας, κείμενα του οποίου δόθηκαν για μετάφραση. Πέρυσι την είχε επισκεφθεί ο Μένης Κουμανταρέας. Γίνονται προσπά θειες να δημιουργηθεί ελλπνόφωνο ανα γνωστήριο στη Βιβλιοθήκη της Σόφιας, οργανώνονται εκδηλώσεις για την ελλη νική γλώσσα κ.ά. Τελικά, ξέρουμε πολλά για λαούς που απέχουν πολύ από μας και αγνοούμε τους λαούς τπς γειτονιάς μας.

Μ.

Περίεργοι ηχηρές 2

Μ.

Περίεργα παιτυές 1 Με τον φουτουριστικό τίτλο «Οι ουρανοί είναι δικοί μας» έλαβα δελτίο τύπου για το

Μια άλλη περίεργη ποιητική, επίσης ασπρόμαυρη, δημιουργία έλαβα από τον Κωστή Τριανταφύλλου. Είναι γνωστός από την δεκαετία του 7 0 , τόσο για τα εικαστικά του έργα, που συνεχίστηκαν με την παρουσίαση των ηλεκτρονικών του κεραυνών μέσα από ατομικές εκ θέ σεις σε μεγάλα μουσεία του εξωτερικού αλλά και της Ελλάδας, όσο και σαν οπτι κός ποιητής. Το βιβλίο του με τίτλο π που φέρει τον ερμηνευτικό υπότιτλο-σφραγίδα «εμπιστευτικό», επρόκειτο να βγει το 2009, μια που ξεκίνησε να γράφεται

Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνίας Για τα κρατικά βραβεία λογοτεχνίας έχουν γραφτεί ήδη πολλά. Ίντριγκες, διαρροές, παρεμ βάσεις, αδιαφάνεια. Υπάρχει φυσικά ο νέος νόμος του υπουργείου Πολιτισμού που ανα μορφώνει τον θεσμό. Αλλά πρέπει και αυτοί που θα κληθούν να τον υπηρετήσουν να είναι άψογοι. Γιατί, δυστυχώς, στη χώρα μας ευημερούν πλήθος νόμοι, όχι όμως και η δικαιο σύνη. Τα πρόσωπα που θα κληθούν να υπηρετήσουν αυτήν την υπόθεση πρέπει να έχουν την έξωθεν καλή μαρτυρία και να θέλουν πραγματικά να δώσουν στο θεσμό το κύρος που του αρμόζει. Ίδωμεν. Μ.

φική αλυσίδα του βιβλίου!» («μεγάλωσα ανά μεσα σε βιολόγους», είπε). Οι αλλαγές που συμβαίνουν δεν είναι ωφέλιμες για όλους, ενώ μια ηλιακή έκρηξη, μια πυρηνική κατα στροφή ή η υπερχείλιση του Internet θα μπορούσε να «σβήσει» όλο το ψηφιακό πε ριεχόμενο. Διάνθισε την ομιλία της με χιου μοριστικά σκίτσα που είχε ζωγραφίσει η ίδια, ανάμεσα στα slides του ppt, και κατέληξε λέ γοντας: τα slides που είδατε, ψηφιακά, έχουν μηδενική αξία γιατί είναι αντίγραφα. Τι θα λέ γατε, όμως, για τα πρωτότυπα σχέδια στο χαρτί, και μάλιστα με την υπο γραφή του καλλιτέχνη;

με την κρίση και τον πανικό της πανδη μίας του ιού Η1Ν1. Το 2010 συνεχίστηκε με την νέα κρίση και τον καταθλιπτικό πανικό της οικονομικής αβεβαιότητας, αστάθειας και κατάρρευσης. Ετσι, τώρα κυκλοφορεί μαζί με τη μουσική σύνθεση του Κώστα Μαντζώρου ως αντίδωρο στην καθημερινή κατάθλιψή μας. Μ.

Η Μ . Άτγουνχ για το ψηφιακό βιβλέο Την Δευτέρα 14 Φεβρουάριου η Μ. Άτγουντ άνοιξε στη Ν. Υόρκη το συνέδριο «Tools of Change for Publishing» της εταιρείας O’Reilly Media, με θέμα τα ebooks, με μια απολαυ στική ομιλία. Είπε, μεταξύ άλλων: «Το ψ η φιακό βιβλίο θα αυξήσει τους αναγνώστες αλλά θα μειώσει το εισόδημα των συγγρα φέων, που είναι η primary source στην τρο

Σ.Κ.

Ο Ασουάνι γράφει για την αιγυπτιακή επανάσταση Ο Αλάα Αλ- Ασουάνι, ίσως ένας από τους καλύτερους μυθιστοριογράφους

■

·/ |J '■%%

V :

Μ Ιη ~

ατ

_____ Ο ΧΙΕΣ ΜΑΣ Ζ2ΣΑΝΕ

ui Ζ < rsi •J σ * < ·1 Η 0 Γ > W 0* <

-.lx·'-ν

α2 w M W W ι— r

iC >

KDU ill

ας θεότ θ ί α σ ο ς που π σε μτα ςεφρε νη πεοτπέιετα, ιη

:■ '■ .·. ϊ» .:'» > |

... ''

·I

mWW·.·

ip « f

ΜεταιχΜ .

•■

ΆΜΗ Μβ Hi

■

σχόλια

του αραβικού κόσμου, είχε ενεργό συμμε τοχή στις διαμαρτυρίες των ομοεθνών του κατά του Χόσνι Μουμπάρακ. Πρόκειται μάλιστα να γράφει ένα βιβλίο σχετικά με τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν πρόσφατα στη χώρα του και τα οποία οδήγησαν στην αποκαθήλωση του αιγυπτίου προέδρου που κυβέρνησε τη χώρα για περισσότερα από 30 χρόνια. «Είναι μια μοναδική εμπειρία να μην είσαι ένας απλός αναγνώστης της ιστορίας αλλά να βιώνεις ο ίδιος τα ιστορικά γεγονότα» δηλώνει ο Ασουάνι. Τον Μάιο πρόκειται να κυκλοφορήσει στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πατάκη το βιβλίο του Αλάα Αλ-Ασουάνι με τίτλο Θα ήθελα να ήμουν Αιγύπτιος, σε μετάφραση Ευγενίας Εραμματικοπούλου, ο δε συγγραφέας είναι επισήμως προσκεκλημένος του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου στο πλαίσιο της Διεθνούς Εκθεσης Βιβλίου της Θεσσαλονίκης, ενώ εκκρεμεί η επιβεβαίωση από τον ίδιο (5-8 Μάίόυ 2011). Του ίδιου είναι το περίφημο Μέγαρο Γιακουμπιάν (Πόλις) και το Σικάγο (Πατάκης).

Km άλλα γ η την Αίγυπτο Αν θέλετε να γνωρίσετε τη σημερινή ζωή στην Αίγυπτο και τα προβλήματα της ανύ παρκτης δημοκρατίας της, μπορείτε να καταφύγετε στο Καφέ Καρνάκ του Ναγκίμπ Μαχφούζ (το πιο άμεσα πολιτικό βιβλίο του), μια μικρή λογοτεχνική υπό μνηση για τα βασανιστήρια της αστυνο μίας και τη σχέση της νεολαίας με την εξέγερση. Επίσης αναζητήστε το αμετά φραστο στα ελληνικά έργο του ιδίου με τίτλο Η ημέρα που δολοφονήθηκε ο αρχη γός (The Day the Leader w as Killed), μια ιστορία για την αδυναμία επιβίωσης εν μέσω της καταναλωτικής αφθονίας του δόγματος της Infitah («ελεύθερη αγορά»), στο τέλος της εποχής του Σαντάτ, σε πεντζίκειο ύφος. Τέλος, για την αίσθηση ότι διαρκώς παρακολουθείσαι: The Commit tee, 1981, του «αιγύπτιου Κάφκα» Σονάλα Ιμπραχίμ (αμετάφραστο). Σ

Ν.

Βραβεία ρομαντικού μυθιστορήματος Υπάρχουν βραβεία ρομαντικού μυθιστορήματος; Βεβαίως, στην Αγγλία όπου ευδοκιμεί ο θεσμός των βραβείων. Λοιπόν, εδώ και 50 χρόνια το βραβείο αυτό απονέμεται από τη β ρ ε τανική Ενωση Συγγραφέων Ρομαντικού Μυθιστορήματος (ναι, υπάρχει τέτοια). Φέτος στα έξι υποψήφια βιβλία τρεις συγγραφείς έχουν εκδώσει βιβλίο στα ελληνικά από την Ωκεανίδα. Οι τρεις υποψήφιες για το φετινό «Βραβείο Ρομαντικού Μυθιστορήματος» είναι οι: Τζότζο Μόυς (υποψήφια με το μυθιστόρημα Το τελευταίο γράμμα από τον εραστή σου που θα κυκλοφορήσει τον Ιούνιο του 2011), Ρεμπέκα Ντιν (κυκλοφορεί το προηγούμενό της Εχ θρο ί της αγάπης) και Κέιτ Φέρνιβαλ (κυκλοφορεί Το διαμάντι της Αγίας Πετρούπολης). Οι άλλες τρεις υποψηφιότητες είναι η Ελίζαμπεθ Τσαντγουίκ, η Σάρα Ντάνκαν και ο Τομ Γκέιμπλ. Τα αποτελέσματα θα ανακοινωθούν τη Δευτέρα 7 Μαρτίου 2011.

Εκδήλωση για τον Ρ. Κάρβερ

Η άνοδος των οικονομικών βιβλίων Το ενδιαφέρον του αναγνωστικού κοινού, διεθνώς αλλά και στην Ελλάδα, στρέφεται σιγά-σιγά προς τα οικονομικά βιβλία. Πολλά από αυτά είναι βεβαίως αφηγήσεις οικονομικών ιστοριών (κυρίως καταστρο φής), όπως της πτώσης της τράπεζας Lehman Brothers (Παπαδόπουλος), της τρόικας που μας τυραννάει (Ανόσια τριάδα, από τον Λιβάνη), Οι αναμνήσεις ενός trader (Παπαδόπουλος), της εξουσίας που έχει μια από τις μεγαλύτερες τράπεζες στον κόσμο όπως η Goldman Sachs 13.000 αντίτυπα μας πληροφορεί ο εκδοτι κός οίκος Μεταίχμιο ότι έχει ήδη πουλήσει το βιβλίο του Μαρξ Ρος. Ίσως αυτό να συνιστά και μια στροφή προς κάτι καλύτερο στις εκδοτικές συνήθειες. Μ.

Σας θυμίζουμε ότι το περιοδικό Διαβάζω και οι εκδόσεις Μεταίχμιο οργανώνουν τπν Τρίτη 8 Μαρτίου 2011, στις 8 το βράδυ, στο θέατρο της Ελληνοαμερικανικής Ενωσης (Μασσαλίας 22, Κολωνάκι) μια βραδιά αφιερωμένη στο έργο ενός από τους πιο μεγάλους σύγχρονους αμερικανούς διηγηματογράφους, του Ρέιμοντ Κάρβερ. Η εκδήλωση γίνεται με την αφορμή της κυκλοφορίας των διηγημά των του με τίτλο Αρχάριοι, που μόλις κυ κλοφόρησε από το Μεταίχμιο. Πρόκειται βεβαίως για την αλογόκριτη συλλογή, πριν επέμβει ο μάνατζέρ του Εκόρντον Λις. Στη συζήτηση παίρνουν μέρος οι Θ. Βαλτινός, Τ. Εουδέλης, Χρ. Οικονόμου, Κ. Ακριβός, Ε. Ν. Μπασκόζος. Δ..

www. m e t a i x m i o .

ανθολονια που σιο πολυσύνθετο κ α ι πολυώνυυο ■

του Άλαν Πόε ΑΝΘΟΛΟΓΗΣΗ - ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ - ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ Κ α τερ ίνα Σχτνά

■

; \ ·:, U · t Ά -G/;£ .· v.:. \ l. \ ..

δ: από μήνα σε μήνα ΤΗΣ ΜΑΡΘΑΣ ΚΥΡΙΑΚΟΠΟΥΛΟΥ

Ευχάριστος μήνας, στο σύνολό του, με πολύ ευχά ρισ τες και ευοίω νες εξ ελ ίξ εις για τις π ω λήσ εις του βιβλίο υ , αλλά και για τους μελλοντικούς αναγνώ στες. Η 4 η Έ κ θ εσ η Παιδικού και Ε φ ηβικο ύ Β ιβλίο υ ο λο κ λη ρώ θη κ ε με μεγά λη επιτυχία, όπου όχι μόνο τη ν επ ισ κ έφ θ η κ ε πολύς κόσ μος αλλά αγόρασε και πολλά βιβλία . Οι δυ σ ά ρ εσ τες απώ λειες ανθρώπων του χώ ρου πάντα μας σοκάρουν και μας λυπούν, το μόνο που μπ ορούμε να κάνουμε όμω ς είναι απλώς να τιμ ή σ ο υ μ ε το πλούσιο συγγραφικό τους έργο.

ι Φεβρουάριου Έφυγε από τη ζωή ο γνωστός ποιητής Τάκης Βαρβιτσιώτης, μια από τις πιο αγαπημένες μορφές της Θεσσαλονίκης, σε ηλικία 95 ετών. Ο πολυβραβευμένος καλλιτέχνης ήταν αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών από το 1999, ενώ είχε δημοσιεύσει 22 ποιητικές συλλογές. Στα 70 χρόνια που ασχολήθηκε με την ποίηση έχει λάβει ίσως τις περισσότερες διακρίσεις που έχουν ποτέ δοθεί σε έλληνα ποιητή. Γεννημένος το 1916 στη Θεσσαλονίκη, ο Τάκης Βαρβιτσιώτης σπούδασε νομικά στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο της πόλης και διορίστηκε ως δικηγόρος το 1940. Στα γράμματα εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 1936, στο περιοδικό Μ ακεδονικές Ημέρες, και πιο δυναμικά μία δεκαετία αργότερα, όταν εκδόθηκε το

περιοδικό Κοχλίας, ενώ δημοσίευσε συνολικά 22 προσωπικές ποιητικές συλλογές. Το έργο του μεταφράσθηκε σε πολλές ξένες γλώσσες και ο ίδιος μετέφρασε γάλλους, ισπανούς και λατινοαμερικανούς ποιητές. Ήταν μέλος της Παγκόσμιας Οργάνωσης των Ποιητών και επισκέφθηκε, ως επίσημος καλεσμένος, τις Ηνωμένες Πολιτείες, τη Ρουμανία και την Ισπανία. Είχε λάβει μέρος σε πολλά φεστιβάλ ποίησης, ενώ παρευρέθηκε και ως εκπρόσωπος της Ελλάδας σε παγκόσμια συνέδρια και σε διεθνείς συναντήσεις συγγραφέων. Μεταξύ άλλων τιμήθηκε με μερικά από τα σημαντικότερα βραβεία στο χώρο της ποίησης, όπως το Βραβείο της Ομάδας των Δώδεκα, το Α' Κρατικό Βραβείο Ποίησης, το Βραβείο Ποίησης της Ακαδημίας Αθηνών, το Βραβείο Ουράνη, το Παγκόσμιο Βραβείο

Ποίησης Φερνάντο Ριέλο, τον τίτλο του Ιππότη του Γαλλικού Τάγματος των Γραμμάτων και των Τεχνών και το ευρωπαϊκό Βραβείο Χέρντερ. Το 1995 εκλέχθηκε μέλος της Διεθνούς Ακαδημίας Μιχαήλ Εμινέσκου, που εδρεύει στην Ρουμανία, και του απονεμήθηκε το Χρυσό Μετάλλιο Τιμής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Την λύπη της για την απώλεια του μεγάλου αυτού ποιητή εξέφρασε και η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού. • Λ .

Μετά τη δυσάρεστη είδηση για τον θάνατο του πολυβραβευμένου ποιητή Τάκη Βαρβιτσιώτη, ακούσαμε και κάτι που μας αναπτέρωσε κάπως το ηθικό. Η 4η Έκθεση Παιδικού και Εφηβικού Βιβλίου έληξε αισίως και στέφθηκε από αρκετά μεγάλη επιτυχία. Οι επισκέπτες άγγιξαν τους 92.000 και παρόλο που ήταν λιγότεροι από τους

αντίστοιχους περσινούς (100.000 περίπου), ιδιαίτερα και θετικά εντυπώσιασε π παρουσία των εφήβω ν σ’ αυτόν, που επισκέφθηκαν τπν έκθεση το Σαββατοκύριακο με δική τους πρωτοβουλία, ανεξάρτητα από τις οργανωμένες σχολικές επισκέψεις. Την Έ κθεση είχαν την ευκαιρία να επισκεφθούν και 99 σχολεία από τις περιοχές τπς ευρύτερης Αττικής, αλλά ακόμα και από πόλεις της επαρχίας, όπως από τα Χανιά και την Αργολίδα. Οι μαθητές, που προέρχονταν από τάξεις όλων των σχολικών

βαθμιδών, συμμετείχαν σε όλες τις εκδηλώσεις και συνάντησαν συγγραφείς και εικονογράφους, ενώ παράλληλα ενημερώθηκαν και για όλες τις νέες εκδόσεις στο παιδικό και εφηβικό βιβλίο. Ικανοποιημένοι από την προσέλευση, τις εκδηλώσεις αλλά και τις πωλήσεις, που κινήθηκαν στα περσινά επίπεδα, δήλωσαν οι 46 εκδότες που συμμετείχαν στην Έ κθεση. «Αν σκεφτούμε πόσο έχει αλλάξει η οικονομική κατάστασπ και π ψυχολογία των Ελλήνων από την περσινή διοργάνωση, πρόκειται για ένα

θαύμα που μας γεμίζει αισιοδοξία» σχολίασαν, «αλλά το πιο σημαντικό είναι ότι το κοινό ενημερώνεται, ζητάει καταλόγους, έρχεται σε επαφή με τους δημιουργούς, αποκτά με το βιβλίο μια διαφορετική σχέση που έχει διάρκεια στον χρόνο. Αν κερδίσεις τους μικρούς αναγνώστες, τους έχεις για πάντα».

6 Φεβρσυαρίσυ Άλλη μια σημαντική απώλεια στον χώρο της λογοτεχνίας ήρθε να σφραγίσει τον μήνα

www. me t a i x m i o . or

Μυστικές υποθέσεις και σκοτεινά σενάρια αναγνώστες απο εκπροσώπους του αστυνομικού ΜεταιχΜίΟQ

M CTOIXM K)©

ΡΟΥΘ ΡΕΝΤΕΛ

ΑΡΝΕ ΝΤΑΛ

ΕΜΜΟΝΗ

Τ Υ Χ Α ΙΟ ΘΥΜ Α

ή·

** 8

ΜεταιχΜίο .

δ ; απ ό μήνα σ ε μήνα

που πέρασε. Η λιβανικής καταγωγής γαλλίδα πεςογράφος και ποιήτρια Αντρέ Σεντίντ πέθανε στο Παρίσι σε πλικία 90 ετών, όπως ανακοίνωσε ο εκδοτικός οίκος Flam m arion. Η Αντρέ Σεντίντ έχει τιμπθεί με πολλά λογοτεχνικά βραβεία, με βασικότερα το βραβείο του Χρυσού Αετού για τπν Ποίπσπ (1972), το βραβείο Γκονκούρ (1979) για τπ νουβέλα τπς Το σώμα και ο χρόνος . Τπς έχει επίσπς απονεμπθεί το παράσπμο τπς Αεγεώνας τπς Τιμής στπ Γαλλία. Η Αντρέ Σεντίντ γεννήθπκε στις 20 Μαρτίου 1920 στο Κάιρο. Μεγάλωσε σε λιβανική οικογένεια τπς Αιγύπτου και εγκαταστάθπκε στο Παρίσι το 1946. Ήταν μπτέρα και γιαγιά των τραγουδιστών Αουί και Ματιέ Σεντίντ αντίστοιχα. Μεταξύ των έργων τπς, η Έκτη ημέρα (1960) και Ο άλλος (1969) μεταφέρθπκαν και στον κινπματογράφο. Η Α. Σεντίντ δπμιούργπσε επί 50 χρόνια ένα έργο πλούσιο και πολυποίκιλο, γεμάτο ανθρωπισμό και εμποτισμένο από στοιχεία τπς Ανατολής και τπς Γαλλίας, λόγω των διπλών καταβολών τπς. Εξέδωσε 20 μυθιστορήματα και νουβέλες, ενώ το ποιπτικό της έργο περιλαμβάνεται σε δύο ποιητικές συλλογές Κείμενα για ένα ποίημα (1949-1970) και

Ποιήματα για ένα κείμενο (1970-1991). Έγραφε επίσης πολλά βιβλία για παιδιά, θεατρικά έργα και στίχους για τον γιο τπς Αουί και τον εγγονό της Ματιέ.

8 Φεβρουάριου

14 Φεβρουάριου

Ο «Μικρός Αναγνώστης», ο κόμβος του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ) για παιδιά, κέρδισε το 2ο βραβείο του ευρωπαϊκού διαγωνισμού «Best Children’s Online Content», που διοργανώνεται φέτος για πρώτη φορά με στόχο να προβάλλει και να ενθαρρύνει ανάλογες πρωτοβουλίες για ποιοτικό και ασφαλές online περιεχόμενο για παιδιά (6-12 ετών). Πρόκειται για ένα νέο διαγωνισμό που αξιολογεί το διαδικτυακό περιεχόμενο για παιδιά με κριτήρια: την ωφέλεια για το κοινό στο οποίο απευθύνεται, την ελκυστικότητα, την αξιοπιστία και τη χρηστικότητα. Στην Ελλάδα τη διοργάνωση έχουν αναλάβει η Δράση Ενημέρωσης Saferinternet.gr του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου, σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας, Διά Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων. Η βράβευση των εθνικών νικητών του 1ου ευρωπαϊκού διαγωνισμού «Best Children’s Online Content» πραγματοποιήθηκε από τον ειδικό γραμματέα Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Μιχάλη Κοντογιάννη. Τα τρία βραβεία απονεμήθηκαν σε ειδική εκδήλωση στο πλαίσιο της ημερίδας για τον εορτασμό της «Ημέρας Ασφαλούς Διαδικτύου 2011» που διοργάνωσε το Υπουργείο Παιδείας.

Επί τέλους η επιτροπή των Κρατικών Λογοτεχνικών Βιβλίων έδωσε στπ δπμοσιότπτα τις επιλογές της για το 2009. Μαζί με τους νικητές, δημοσίευσε ετεροχρονισμένα (δώρον άδωρο), και τις βραχείες λίστες υποψηφίων έργων σε κάθε κατηγορία. Κατά πλειοψηφία τα βραβεία δόθηκαν ως εξής: Βραβείο Ποίησης: Στον Παντελή Μπουκάλα τη συλλογή του Ρήματα (εκδόσεις Αγρα). Βραβείο Διηγήματος: Στον Παναγιώτη Κουσαθανά για τη συλλογή Λοξές ιστορίες

που τελειώνουν μ ε ερωτηματικό (εκδόσεις Ινδικτος). Βραβείο Μυθιστορήματος: Στη Βασιλική Ηλιοπούλου για το Σμιθ (εκδόσεις Πόλις). Βραβείο Δοκιμίου - Κριτικής: Στον Αγγελο Χανιώτη για το έργο του Θεατρικότητα και

δημόσιος βίος στον ελληνιστικό κόσμο (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης). Βραβείο Χρονικού Μαρτυρίας: Στον Γιώργο Βέη για το έργο του Από το Τόκιο στο Χαρτούμ: Μαρτυρίες, συνδηλώσεις (εκδόσεις Κέδρος). Μεγάλο Βραβείο Λογοτεχνίας: Στην Κική Δημουλά για το σύνολο του έργου της. Βραβείο Περιοδικού: Εξ ημισείας στα περιοδικά Το Δέντρο και Διαβάζω για τη συμβολή τους στην προβολή και διάδοσπ της ελληνικής λογοτεχνίας.

Σελ. 512/Τιμή: 19,50 €

Σελ. 288/Τιμή: 15,90 €

Σελ. 368/Τιμή: 16,90 € Α Λ Ε ΞΑ Ν Τ Ρ Τ Ο Ρ Κ Ε

ερατα ι Γ του

vI '^ j i M

.έμπλετον

Σωκράτης για χον έρωτα χην θρησκεία την οικογένεια χην ηθική

αντερ

ΐί,ο ρ τ

Τα Τέρατα του Τέμπλετον

Τ ί θα έλεγε ο Σωκράτης;

H Προφητεία της Αλεξάνδρειας

Η Βιλελμίνα επιστρέφει στην ιδιαίτερη πατρίδα της μετά από μια τραυματική ερωτική σχέση με τον καθηγητή της. Ό μω ς αντί να βρει την ηρεμία της, μπλέκει...

Αλήθεια, τι θα έλεγε ο μεγάλος σοφός, αν αναγκαζόταν να αντιμετωπίσει τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε εμείς σήμερα; Ένας πολύτιμος φιλοσοφικός οδηγός.

Συνωμοσίες, δολο πλοκίες, παθιασμένοι έρωτες, αιματηρές μάχες, χαρέμια που κρύβουν θανάσιμα μυστικά, αναβιώνουν μέσα από αυτό το συναρπαστικό μυθιστόρημα εποχής την εκστρατεία του Ναπολέοντα στην Αίγυπτο.

Εκδόσεις Ενάλιος Σόλωνος 136, Αθήνα I Τηλ.: 210 3829339 I www.enalios.gr

Αγαπητοί επιστολογράφοι, σας χαιρετώ, βρισκόμαστε λίγο πριν την άνοιξη, ό,τι και αν σημαίνει αυτό, σίγουρα μας δίνει ελπίδα. Είναι άξιο θαυμασμού ότι συγγραφείς, και μάλιστα νεότεροι, αποφασίζουν να εκδώσουν μόνοι τους κάποιο βιβλίο τους. Όπως για παράδειγμα Ο

επιστολογράφος μου Κωνσταντίνος Βαςούκας, φοιτητής Ια τρικής από τα Γιάννενα. Η συλλογή σου, αγαπητέ Κωνσταν τίνε, είναι καλή, δείχνει δύναμη στις λέξεις και στα νοήματα. Είναι όμως μια αρχή, μην τα παρατήσεις, παρά τις δυσκολίες και το χρόνο που απαιτεί η επιστήμη σου. Τα ίδια θα έλεγα και στον Γιάννη Βούλτο για την εκτός εμπορίου συλλογή του Ανθρωποθυ σία, συνεχίστε να διαβάζετε και να γράφετε. Οι φίλοι μας έχουν ανάγκη να βλέπουν και να ακούν τα ποιήματά μας. Κι ας μην πάνε πα ραπέρα από αυτούς. Τούλα Τίγκα, ευχαριστούμε για τα καλά

σας λόγια, για το ότι μένετε πιστή στο περιοδικό και ακόμα για την large φιλική σας συνδρομή που μας βοηθάει ακόμα περισσότερο. Ελπίζω να γράφετε ακόμα εφηβικά μυθιστο ρήματα. Ευαγγελία Σκαρσουλή, έλαβα το άρθρο σου για τη μουσικοδιαδικτυακή σχέση της ποίησης της Μαρίας Πολυδούρη. Ενδιαφέρουσα μελέτη και οπωσδήποτε πρωτότυπη. Την κρατάω μήπως βρούμε ευκαιρία να τη δημοσιεύσουμε (χωρίς υπόσχεση). Πα-

λούκπ Σπύρο, Βρυξέλλες, εύχομαι καλή πορεία στο βιβλίο σου Daydreaming: εκατό Έλληνες του Βελγίου ονειρεύονται την Ελλάδα, που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Fata Morgana, που είναι, όπως σημειώνεις, «αδελφοποιημένες» με τις εγχώριες εκδόσεις Μαγικό Κουτί. Όσοι αναγνώστες μας ενδιαφέρονται θα βρουν εδώ http://vim eo.com /17580809 λεπτομέρειες. Π. Γιαννακόπουλε, έλαβα την παρουσίαση για το β ι βλίο Οι δακτυλοδεικτούμενοι του φίλου σας Κ. Αργυρόπουλου και εύ χομαι καλοτάξιδο. Νίκο Κοντό, πραγματικά καλοτυπωμένο το

βιβλίο σου (Εκλέξιμα) και με τα σχέδιά σου ακόμα ελκυστικότερο. Θα το προωθήσω στους φίλους συνεργάτες που κρί νουν την ποίηση. Υγιαίνω, το αυτό επιθυμώ και δΓ υμάς Ο αναγνώστης

εκδηλώσεις

Η αποστολή Ανάμνηση από μιαν επανάσταση

παράσταση Η αποστολή . Ανά μνηση από μιαν επανάσταση του Χάινερ Μύλλερ, σε σκηνοθεσία Ανέστη Αζά, ανεβαίνει στη Μικρή Σκηνή της Στέγης Γραμμάτων και Τε χνών από τις 3 έως τις 19 Μαρτίου 2011 (με καθημερινές παραστάσεις, εκτός Δευτέρας). Στην Αποστολή του Γερμανού Χάινερ Μύλλερ τρεις νέοι γάλλοι πολίτες καταφθάνουν στην Τζαμάικα γύρω στο 1800 με την αποστολή να οργα νώσουν τις εξεγέρσεις των σκλάβων. Στόχος τους είναι να εγκαθιδρύσουν ένα νέο σύστημα διακυβέρνησης στο πρότυπο της Γαλλικής Επανάστα σης. Ωστόσο, η αναρρίχηση του Ναπολέοντα στο γαλλικό θρόνο φέρνει απρόσμενη ανατροπή στην απο στολή... Πρόκειται για ένα συγκλονιστικό, βα θιά ποιητικό κείμενο, για την πίστη, τη φιλία, τον έρωτα, την προδοσία,

την ιδεολογία και την εξουσία, που φέρει τα χαρακτηριστικά των όψιμων έργων του Μύλλερ: κολάζ ετερόκλη των «υλικών», αποσπασματική αφή γηση, ποικιλία ύφους, περίτεχνη δια πλοκή του ιστορικού παρελθόντος με τη σύγχρονη πραγματικότητα. Με την Αποστολή ο Μύλλερ -αν και φαι νομενικά μιλάει για τον ευρωπαϊκό Διαφωτισμό- στην ουσία υψώνει ένα μνημείο λόγου για την αποτυχία των επαναστάσεων. Πλάθει ένα ποιητικό σύμπαν, αποδομώντας το μύθο της επανάστασης. Η μετάφραση είναι της Ελένης Βαροπούλου, τα σκηνικά και τα κου στούμια των Βασίλη Νούλα και Σο φίας Σιμάκη. Και μια ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια: για την παράσταση οι συντελεστές της θα συζητήσουν με το κοινό την Πέμπτη 10 Μαρτίου 2011.

Δέσ π οινα Λέφ α

Η κοινωνία του Δέλτα ΑΦΗΓΗΣΕΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΦΥΠΝΙΣΗΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΩΝ ΔΙΕΡΩΤΗΜΑΤΩΝ V

Εκδόσεις Νησίδες, Δεσπεραί 3, Θεσσαλονίκη, 546 21, τηλ.: 2310 236575, www.nissides.gr

εκδηλώσεις

Ο μάδα'Υψ ιλον Επτά θανάσιμα αμαρτήματα Σκηνοθεσία-χορογραφία:

Αγγελική Στελλστου Μουσική:

Σταύρος Γασπαράτος

ομάδα Ύψιλον, με όχημα το αν θρώπινο σώμα, οργανώνει πα ράσταση με τίτλο Επτά θανάσιμα αμαρτήματα στη Μικρή Σκηνή της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών από τις 19 Μαρτίου έως τις 2 Απριλίου 2011. Η Αγγελική Στελλάτου και ο Σταύρος Γασπαράτος, με εργαλεία τους η πρώτη την κίνηση και ο δεύ τερος τη μουσική, ενώνουν τις δυνά μεις τους, ορίζοντας από κοινού το πνεύμα της συνεργασίας ανάμεσα σε δύο τέχνες που ανέκαθεν ερωτοτρο πούσαν: τη μουσική και το χορό. Η ενασχόλησή τους με τα «επτά θανά σιμα αμαρτήματα» γέννησε μια σειρά από βασικά, ενοχλητικά και μάλλον αναπάντητα ερωτήματα. Τι είναι σή μερα η αμαρτία; Πώς υπάρχουμε μέσα σ’ ένα κοινωνικό περιβάλλον που τρέφει και διεγείρει την απληστία

ή την αλαζονεία, ενώ ταυτόχρονα τις καταδικάζει; Πώς διαχωρίζει κανείς την απόλαυση από την ενοχή; Πώς ζει το σώμα την ενοχή αυτή και σε ποια τιμωρία αυτοϋποβάλλεται η «αμαρτάνουσα» ανθρώπινη ψυχή; Πρόθεση της ομάδας δεν είναι να δώσει απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά αλλά να μοιραστεί με τους θεα τές έναν κόσμο που προέκυψε από τη γοητευτική και ενδιαφέρουσα συ νάντησή της με την αμαρτία. Για την παράσταση οι συντελεστές της θα συζητήσουν με το κοινό την Τετάρτη 23 Μαρτίου 2011. Εκδοτηρια εισιτηρίων: ΣΤΕΓΗ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ & ΤΕΧΝΩΝ Λεωφόρος Συγγρού 107-109 Ωράριο λειτουργίας: Δε-Κυρ: i2.oo-2i.oo Για περισσότερες πληροφορίες: www.sgt.gr, press@sgt.gr

Ο Batman στην έκθεση κόμικς C o m icd o m C on A thens 2011 Μ Α Ρ Τ ΙΟ Σ 2011

Ελληνοαμερικανική Ένωση και η Comicdom Press διοργανώνουν για έκτη συνεχή χρονιά, στις 8, 9 και 10 Απριλίου 2011, στους χώρους της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης, το μο ναδικό ελληνικό φεστιβάλ αποκλει στικά αφιερωμένο στα comics, το Comicdom Con Athens 2011. Και το φετινό φεστιβάλ περιλαμβάνει διε θνείς προσκεκλημένους, έλληνες καλ λιτέχνες, προβολές, ομιλίες, work shops, events, νέες κυκλοφορίες, fanzines και χιλιάδες comics. Στο επί

κεντρο όμως του ενδιαφέροντος της φετινής διοργάνωσης βρίσκεται η έκ θεση «Batm an: Yesterday and To morrow», η οποία αποτελεί μέρος της ομώνυμης έκθεσης που φιλοξενή θηκε πέρυσι στο Cartoon Art Museum του San Francisco. Η έκθεση παρουσιάζει τέσσερις δια φορετικούς δημιουργούς, τέσσερις διαφορετικές προσεγγίσεις στην ιστο ρική και αισθητική εξέλιξη του σκο τεινού ιππότη της Gotham City, ενός από τους πιο δημοφιλείς και ενδιαφέ-

ροντες ήρωες των comics. Αυθεντικές σε λίδες από τους Bob Kane, Neal Adams, Bob Brown και Jo e Giella, αλλά και σπά νιες σελίδες από τα Bat-Manga του Ιάπωνα Jiro Kuwata, που κυκλοφόρησαν τη δε καετία του ’60, θα βρίσκονται στην γκαλερί Χατζηκυριάκος-Γκίκας της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης, που φέτος θα «δα νειστεί» τπ σκοτεινή αισθητική του Ba tman. Μαζί με τα πρωτότυπα έργα θα ταξιδέψει στην Αθήνα και ο επιμελητής του Cartoon Art Museum, συγγραφέας και σεναριογράφος Andrew Farago. Παράλληλα, ως προσκεκλημένοι της φετι νής εκδήλωσης έχουν ήδη επιβεβαιώσει τπν παρουσία τους: ο Chris Ware, πολυ βραβευμένος δημιουργός των comics Acm e N ovelty Library και Jim m y Corri gan : The Sm artest Kid on Earth (επιλέχθηκε από τους London Times μεταξύ των 100 καλύτερων βιβλίων της προηγούμε νης δεκαετίας), η Sonia Leong, σχεδιάστρια και illustrator, δημιουργός του πολυμεταφρασμένου Manga Shakespeare: Romeo and Juliet, και n Shaenon K. Garrity, σεναριογράφος, δημιουργός comics, m anga editor στην Viz Media και δημι ουργός των webcomics Narbonic (σύμ φωνα με το Com ics Jou rn al ένα από τα καλύτερα comics του 2006) και Skin Horse (βραβείο Outstanding Small Press στα Stumptown Trophy Awards του 2008). Η λίστα προσκεκλημένων του Comicdom Con Athens 2011 βρίσκεται ακόμη υπό διαμόρφωση και σύντομα θα ανακοινω θούν και νέα ονόματα. Τέλος, στο πλαίσιο των ειδικών προβο λών, το Comicdom Con Athens 2011 εξα σφάλισε την πρώτη προβολή στπν Ελλάδα του ντοκιμαντέρ Grant Morrison: Talking with Gods, αφιερωμένου σε έναν από τους πιο δημοφιλείς και αμφιλεγόμενους συγγραφείς στον χώρο των comics. Χορηγός επικοινωνίας είναι το περιοδικό Διαβάζω. Πληροφορίες στο www.comicdom-con.gr

Κυκλοφόρησε τ ο 2ο βιβλίο τ η ς ΜΑΙΡΗΣ ΜΑΝΔΑΛΗ ·'> ■■Ά

'Ενα πορτρέτο μιας γυναίκας με κόκκινα μαλλιά, λατρεμένο οικογενειακό κειμήλιο κι ένα ημερολόγιο βαθιά κρυμμένο, θα ξεδιπλώσουν την ιστορία τριών ανθρώπων, που άγγιξαν, λάτρεψαν, λάθεψαν, πόνεσαν. Άραγε λυτρώθηκαν; Ιστορίες ανθρώπων που έζησαν λιακάδες και θύελλες, ει πωμένες όταν πια οι θύμησές τους είναι απλά σημάδια στις κιτρινισμένες σελίδες ενός κρυμμένου ημερολογίου...

Μ <1

Βρείτε μας!

Εκδόσεις Διόπτρα

www.dioptra.gr

A y Παρασκευής 40, Περιστέρι, Τηλ.: 210 3302828

30 χρόνια Εκδόσεις Διόπτρα και τα best seller στα βιβλία ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ συνεχίζονται...

δ:της χολής και της σχόλης ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΛΟΓΑΡΑ

Υποψιασμένοι αναγνώστες, απαιτητικοί θεατές

Μ Α Ρ Τ ΙΟ Σ

2011

ποθέτω ότι είναι δύσκολο για έναν σκηνοθέτη -περισσότερο απ’ όσο φαίνεται εκ πρώτης όψ εω ς- να μεταφέρει στη σκηνή ένα λο γοτεχνικό έργο, διασκευασμένο. Παρότι έχει έτοιμο ήδη φαγητό στο πιάτο του, και δη λαχταριστό, όμως υπάρχουν προ βλήματα που δεν μπορεί να τα αντιμε τωπίσει. Τον ξεπερνούν. Όπως λ.χ. η σύγκριση που μοιραία κάνει ο θεατής ανάμεσα στο ήδη γνωστό του λογοτε χνικό σύμπαν και τη θεατρική του από δοση. Και καμία άλλη δυσκολία να μην υπήρχε, τούτο και μόνο είναι ένα μείζον πρό βλημα. Ο θεατής τού διασκευασμένου λογοτεχνικού κειμένου, ακόμα κι ο πιο καλοπροαίρετος, δεν είναι ούτε αθώος ούτε ανυποψίαστος. Επιλέγει να δει ένα έργο που τον έχει ήδη συγκινήσει διαβάζοντάς το -διαφορετικά μπορεί και να μην το αποφάσιζε- γι’ αυτό και είναι μάλ λον απαιτητικός και ίσως με διάθεση να προστατεύσει τη σχέση του με το ανά γνωσμα, να θωρακίσει τις μνήμες του. Παρακολουθεί μεν τη συγκεκριμένη πα ράσταση αλλά συγχρόνως προβαίνει σε παραλληλισμούς και συγκρίσεις: βλέπει να ζωντανεύουν επί σκηνής τα γεγονότα και παράλληλα ανακαλεί τα «οικεία» πρόσωπα, τις καταστάσεις και κυρίως τη γνωστή του ατμόσφαιρα την (εντυπω μένη στο νου και στο βιβλίο. Ακόμα κι οι μορφές των ηθοποιών -το σχήμα τού προσώπου, ο σωματότυπος, το χρώμα της φωνής τους- μπορεί να τον ξενίζουν, όταν συμβεί να είναι εμφανώς διαφοροποιημένες από τη μορφή

των λογοτεχνικών ηρώων που ο ίδιος έχει πλάσει στο μυαλό του. Βέβαια, είναι άλλο πράγμα το «θέατρο» (όπου το σημαίνον είναι και σημαινόμενο) και διαφορετική η «ανάγνωση» της λογοτεχνίας (οπότε η δημιουργική φαντασία τού αναγνώστη έχει τεράστια περιθώρια παρέμβασης). Η γλώσσα και τα μέσα που καθεμιά απ’ τις δυο αυτές μορφές της τέχνης χρησιμοποιεί, διαφέ ρουν. Η θεατρική τέχνη είναι κυρίως «δυναμική» (παριστάνει πράξεις και γε γονότα, ο θεατής παρίσταται σε δρώ μενα που κατά σύμβαση συντελούνται ενώπιον του, στο παρόν), ενώ η λογοτε χνία είναι πρωτίστως περιγραφική (ιστο ρούνται καταστάσεις, χρόνια μετά, διά στόματος ενός παντογνώστη συγγρα φέα). Ως εκ τούτου ο αφηγητής της μυθιστο ρίας έχει πολύ μεγαλύτερη δυνατότητα να δημιουργεί ατμόσφαιρα με ελάχιστες λέξεις, να επιταχύνει ή να επιβραδύνει την έννοια του χρόνου, να σχολιάζει κατά το δοκούν, να αποκαλύπτει τις σκέ ψ εις του ήρωά του, να τον ψυχογραφεί, να μεταβαίνει με φλας-μπακ μπρος πίσω στο χώρο και το χρόνο, κάτι που στο θ έ ατρο δεν είναι καθόλου εύκολο -έω ς ανέφικτο1. Αυτά τα στοιχεία ακριβώς δίνουν τη ζωή στο λογοτεχνικό κείμενο, αυτά είναι τα στηρίγματά του: Από εδώ πηγάζει η ατμόσφαιρα κι η αύρα του -απ’ το θέμα του πολύ λιγότερο. Ό,τι κάνει τη λογο τεχνία ελκυστική και τις ηρωίδες ή τους ήρωές της σαγηνευτικούς είναι αυτή η περιρρέουσα ατμόσφαιρα, η υπαινικτική

msm

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ

ενός άδηλου «μέσα», μιας διελκυστίν δας αισθημάτων, ενοχών και επιθυμιών -που ωστόσο κρατιούνται διαρκώς προστατευμένα στο ημίφως. Αν αυτή η γλώσσα που παίζει συνέχεια στην κόψη του ξυραφιού δεν (μπορεί να) διασωθεί κι ο σκηνοθέτης αρκεστεί στο θέμα μόνο, τότε τι; Κάνει μια πα ράσταση συμβατική και επίπεδη. Που δεν έχει να προτείνει κάτι νέο, να προ σθέσει τη γόνιμη ματιά (λοξή ή όχι, πάντως διαφορετική) στην καταγραμ μένη ήδη από τον συγγραφέα. Είναι όμως προτιμότερο το ρίσκο απ’ τη σύμβαση, και παράδειγμα χαρακτηρι στικό η προσωπική σφραγίδα που έβα λαν ο Αβδελιώδης και η Κοκκίνου στον Βιζυηνό. Αυτός είναι πάντα ο κίνδυνος της με ταφοράς. Πολλοί έχουν φάει τα μούτρα τους, και στο θέατρο και στον κινημα τογράφο. Ελάχιστοι έχουν πετύχει. 1

1 Και πάντως, όσο πιο περιορισμένη (ή μηδενική) είναι η παρουσία ενός συγγραφέα-αψηγητή που αφήνει τα γεγονότα να μιλάνε από μόνα τους και την αιτιότητα να προκύπτει απ' την ίδια τη δράση τόσο πιο εφικτή γίνεται η θεατρική τους μεταφορά (π.χ. Το τρίτο στεφάνι ή η Λωξάντρα). Ενώ, ο εξωκειμενικός αφηγητής που κεντάει ψιλοβελονιά τα εσωτερικά τοπία των ηρώων του, μοιάζει να καθορίζει πλήρως την οπτική του σκηνοθέτη και να τον ακυρώνει.

STEPHAN MARKS

Δρ. Φιλοσοφίας, Κοινωνιολόγος

ΓΙΑΤΙ ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΑΝ ΤΟΝ ΧΙΤΛΕΡ; Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΥ Μετάφραση: Στρατός Ν. Δορδανάς, ιστορικός Επιμέλεια: Αιμίλιος Δ. Μαυρουδής, καθηγητής Α.Π.Θ.

Σχ. 8ο, 340 σελ. με 24 εικόνες εκτός κειμένου

Ιδιαίτερα ενδιαφέρον βιβλίο, όπου εξετάζονται οι μέ θοδοι, με τις οποίες ο Εθνικοσοσιαλισμός επέτυχε να προσελκύσει οπαδούς, να τους κρατά δέσμιους στην ιδεολογία του και να τους μεταχειρίζεται ως πειθή νια όργανά του. Η πρωτότυπη αυτή έρευνα βασίζεται κυρίως σε συνεντεύξεις με πριύην εθνικοσοσιαλιστές και επιχειρεί να διαφωτίσει το κοινωνικό περιβάλλον αλλά και την ψυχολογία όσιον συμμετείχαν στα εγκλή ματα των Ναζί, με τελικό σκοπό να μάθουμε την Ιστο ρία αλλά και να διδαχθούμε από αυτήν. Από το 1960 I

Ε Κ Δ Ο Σ Ε ΙΣ Α. Ν. ΙΙΑΠΑΔΗΜΑ Προσφορά στον Π ολιτισμό και την Π αιδεία Ιπποκράτους 8 · Αθήνα Τ.Κ. 10679 · Τηλ.: 210.36.27.318 www.papadimasbooks.gr · info@papadimasbooks.gr

δ:ζενερίκ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ-ΙΚΑΡΟΥ ΜΠΑΜΠΑΣΑΚΗ

Το στηθοσκόπιο το υ Δενον

Στα άνω ύδατα κάνει βουτιά ένα νέο παιδί προς άγραν ιχθύος ΝΓΠ

Ποτέ δεν θα ξεχάσω τον συγκλονισμό που νιώσαμε όταν, σε μετεφπβικήν ηλι κία, ο φίλος μου ο Γιάννης Τζώρτζης κι εγώ, πήραμε να διαβάσουμε Νίκο Γα βριήλ Πεντζίκη. Ήμασταν λίαν ανήσυχοι, έως και εξεγερμένοι νέοι τότε, και το δί χως άλλο δεν ήταν αναμενόμενο ανά γνωσμα ο Π εθαμένος και π Ανάσταση, αίφνης. Ο Τζώρτζης, υπερενθουσιασμένος, δημοσίευσε και ένα κείμενο στο Ντέφι, και εγκωμίαζε το άξιο τόσων και τόσων εγκωμίων αφήγημα του ΝΓΠ, και τον ίδιο τον δημιουργό τον αηοκαλούσε «πελώρια πανίσχυρη λοκομοτίβα», ή κάτι τέτοιο. Θυμήθηκα εκείνο τον συγκλονισμό κα θώς διάβαζα αυτές τις μέρες το βιβλίο του Σάββα Μιχαήλ Γκόλεμ ή περί υπο κειμένου και άλλων φαντασμάτων (Άγρα). Ανάμεσα στα πάντα πλούσια σε ιδέες ρυθμικότατα (μου φέρνουν στο νου την τρομερή φράση του τρομερού Μισέλ Ουελμπέκ για τον τρομερό Πασκάλ: το

αδιάπτωτο ροκ εντ ρολ των Σκέψεων) δο κίμια του Μιχαήλ, υπάρχουν και δύο για το έργο του Δάσκαλου Δημιουργού: «Esponja Gloriosa ή Ο Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης 20.000 υπό την θάλασσα» (σσ. 247-268) και «Μια βουτιά στα άνω ύδατα ή Τα βάσανα ανθρώπου από άν θρωπο» (σσ. 269-283). Αν δεν έχεις δια βάσει ΝΓΠ, τα δύο αυτά κείμενα σε ωθούν να το κάνεις πάραυτα, να πέσεις με τα μούτρα στο Μυθιστόρημα της κυ ρίας Ερσης και στπν Αρχιτεκτονική της σκόρπιας ζωής (τι τίτλος!), να χω θείς στις σελίδες και να χαθείς στον στρόβιλο των συνειρμών, να επιχειρήσεις το άνοιγμα στο αίνιγμα, όπως τόσες φορές έχουμε πει -σκακιέρα και λαβύρινθος μαζί το έργο του Πεντζίκη. Και ο Μιχαήλ πιάνει το νήμα, όχι, αδράχνει τα νήματα, πολλά νή ματα, του πολύπτυχου ποιήματος που εί ναι η στάση του ΝΓΠ απέναντι στη ζωή και στη λογοτεχνία. Κι αυτά, ενώ το βλέμμα μου επιμένει σε μια φωτογραφία που με ωθεί να συσχε τίσω πάλι Πύντσον και Πεντζίκπ, να παίξω το παιχνίδι των προβολών, μια περιπέτεια που μας πηγαίνει από τον έναν ποιητή στον άλλον, από τον ένα πεζογράφο στον άλλο -είμαι «παίζω-γράφος» έλεγεν ο Πεντζίκης- από το ένα ρεύμα στο άλλο. Η διαλεκτική των διαθέσεων. Και η φω τογραφία: ο Τζον Λένον με στολή λοχία, με μπερέ, με μαύρα γυαλιά, μπροστά από ενός Φολκσβάγκεν τη μουσούδα, γονατί ζει σκεφτικός, και με ένα στηθοσκόπιο ακούει τπ χλόη να βλασταίνει ανάμεσα στους λιθόστρωτους κήπους του Ουίλιαμ Σ. Μπάροουζ. Πίσω από τούτη τη φωτο-

/ Πέτρος Παπασαραντόηουλος

γραφία απλώνεται ένας θησαυρός, η χλόη που αφουγκράζεται ο Λένον: «Εδώ που οι δρόμοι είναι παλιοί / Αλλά η πόλη μάς καλεί / Για να εφευρεθεί ξανά / Μέσα από στάχτη και φωτιά / Τούτο το αλωνάκι», π «Σε ράγες πάνω η πόλη μας κοιμάται ηλεκτρικές», καθώς επίσης «Να παίξουμε γραφή και φαντασία / Στην ένδον, την κρυφή, γεωγραφία», αλλά και είναι «Ο ποιητής στη Νέα Υόρκη» ενώ «Ο Λένιν ζει / στη Βόρεια Αμερική / Σ ’ ένα πολυκατάστημα δου λεύει», οπότε «Βερολίνο, Βαρκελώνη / Τα πεδία των μαχών». Πόλεις* και πάλι: σκακιέρα και λαβύριν θος, όπως στου Πεντζίκη τα γραπτά. Αλλά εδώ είναι άλλη η ματιά, είναι το ποίημα που πασχίζει να ρυθμίσει διά του ρυθμού, είναι μια απονενοημένη, ηρωική και στακάτη χαρτογράφηση όχι μονάχα του έξω αλλά και του έσω χά ους. Είναι του Γιάννη Δούκα τα Μέσα σύνορα (Πόλις), μια δυναμική διαθήκη για τη γενιά που τριανταρίζει, αφήνει το κουκούλι και μπαίνει στον κυκεώνα. Τσιτσάνης και Κομπέιν, και σίγουρα για πρώτη φορά να μας προσφέρεται σε ποιητική μυχιοθήκη το πασίγνωστο (στην παλιοπαρέα, που σημαίνει: Αρανίτσης, Σταθόπουλος, Μπαμπασάκης) περιστατικό του Ααϊκού Βάρδου με τον Μουσπγέτη Εκσκαφέα της Ελληνικής Γλώσσας: «Βγαίνουν, τραγουδάνε / Σω τηρία Μπέλλου και Μαρίκα Νίνου / Τά φοι αδειανοί / Κι έγραφε ο Καρούζος / Π είτε τον Τσιτσάνη / Πρέπει να πεθάνει / Στην Καισαριανή». 1 Μ α ρ ο ύ σ ι, 13 Φ ε β ρ ο υ ά ρ ιο υ 2011

Πολιτικό Τραβέρσο στην Ύ στερη Μ εταπολίτευση

Πρόλογος: Γιάννης Βούλγαρης

επίκεντρο

ΠΕΤΡΟΣ ΠΑΠΑΣΑΡΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ Π Ο Λ ΙΤ ΙΚ Ο Τ Ρ Α Β Ε Ρ Σ Ο ΣΤΗ Ν Υ Σ Τ Ε Ρ Η Μ Ε Τ Α Π Ο Λ ΙΤ Ε Υ Σ Η Το πολιτικό τραβέρσο δεν αρμενίζει μόνο κόντρα στην «ύστερη μεταπολίτευση», αλλά κόντρα στην Ελλάδα της χρεοκοπίας...» Γιάννης Βούλγαρης

Σ Τ Α Υ Ρ Ο Σ ΤΖΙΜ ΑΣ, ΣΤΟΝ Α Σ Τ Ε Ρ ΙΜ Ο ΤΟΥ ΕΘ Ν ΙΚΙΣΜ ι Ένα εκτενές ρεπορτάζ του αυτόπτη δημοσιογράφου, μια προσωπική μαρτυρία του συγγραφέα για τα δραματικά γεγονότα στη μετακομμουνιστική Αλβανία.

Θεσσαλονίκη: Καμβουνίων 9 - ΤΚ

ιηλ.: 210 3811077 · Fa/.: 210 3811086 54621 · τηλ.: 2310 256146 · Fax: 2310 256148

www.epikentro.gr

e-m ail:books@ epikentro.gr

Αθήνα: Κιάφας 5 - ΤΚ 10678 ·

δ:για τα παιδιά ΤΗΣ ΜΑΡΙΖΑΣ ΝΤΕΚΑΣΤΡΟ

μολογώ χωρίς αιδώ ότι αφιέρωσα μερόνυχτα διαβάζοντας όλα τα μυ θιστορήματα της Καθυ Κέλλυ (Εμ πειρία Εκδοτική). Η Κάθυ Κέλλυ γράφει αι σθηματικά βιβλία με ηρωίδες σημερινές γυ ναίκες, που έχουν πάθη, έρωτες, διαζύγια και σχέσεις με όμορφους άντρες που μα γνητίζουν με το βλέμμα τους, βιβλία γεμάτα «ψυχολογία και αλήθειες ζωής»... Ξεκίνησα από περιέργεια και κόλλησα, παρόλο που ως επαγγελματίας αναγνώστης αποδόμπσα ταχύτατα την πλοκή και βρήκα βαρετό το περιεχόμενο. Η επιτομή της παραλογοτεχνίας, έτσι όπως θέτει το θέμα αυτό ο Κώ στας Μαυρουδής στο πολύ ενδιαφέρον αφιέρωμα προηγούμενου τεύχους. Κατ’ αναλογία, λοιπόν, με τα «ιδιαίτερα ανα γνώσματα» για τις ενήλικες γυναίκες, ας δούμε τα ροζ βιβλία για τα μεγαλύτερα κο ρίτσια, που πολλαπλασιάζονται τα τελευ ταία χρόνια και τα οποία κυκλοφορούν από μικρούς και μεγάλους εκδοτικούς οίκους. Ενδεικτικά και μόνον ας διαβάσουμε ένα από τα οπισθόφυλλα που προϊδεάζουν για το περιεχόμενο: «Η Σίσι είναι δεκατριών χρονών, ζωηρή στο σχολείο και σκράπα στα Μαθηματικά αλλά απίστευτα ερωτευ μένη^. Δυστυχώς όμως, ο Κόνσταντιν -το αγόρι των ονείρων της- δεν έχει μάτια παρά μόνο για μεγαλύτερα κορίτσια με “εμπειρία”. Τι ατυχία, γιατί στο θέμα “φιλιά” η Σίσι έχει μαύρα μεσάνυχτα. Αποφασίζει λοιπόν να κινήσει γη και ουρανό και ζητά βοήθεια από τον παιδικό της φίλο, τον Γιάκομπ, για να μαζέψει πληροφορίες από πρώτο χέρι... Μια ιστορία αγάπης βγαλμένη από τη ζωή των σημερινών κοριτσιών!» (Κέρστιν Εκίερ, Τα αγόρια είναι σαν τις τσιχλόφουσκες, Κέδρος).

Μια πρώτη εξήγηση του φαινομένου είναι ότι: α) οι κόρες ακολουθούν τις αναγνωστι κές επιλογές της μητέρας τους και β) ότι το εκδοτικό κύκλωμα γνωρίζει από τις έρευνες ανάγνωσης ότι τα κορίτσια, και ιδιαίτερα οι έφπβες, διαβάζουν περισσότερη λογοτε χνία από τα αγόρια. Μάλλον υπερισχύει το δεύτερο, και για έναν ακόμα λόγο. Τα κο ρίτσια είναι επιρρεπή στα «ψυχολογικά», ξε ψαχνίζουν τα των σχέσεων, έχουν αγωνίες για το εάν είναι ποθητές, νοιάζονται για την εικόνα τους, συχνά προσπαθούν να τα ρ ά ξουν στα πρότυπα που προβάλλουν τα ΜΜΕ. Στις παραπάνω αγωνίες πατούν λοιπόν οι συγγραφείς, γυναίκες ως επί το πλείστον (το δρόμο άνοιξαν οι γερμανίδες, οι αγγλίδες, οι αμερικάνες, ακολούθησαν και οι ελληνίδες) και γράφουν με πρόγραμμα που συ νοψίζεται: πρόβλημα/αντιξοότητα/επιτυ χία. Αφενός, λοιπόν, είναι μέσα στο κλίμα της εποχής, διαμορφώνοντας όμως ένα άθλιο λογοτεχνικό γούστο, και αφετέρου λειτουργούν διδακτικά, από την ανάποδη θα λέγαμε, προκρίνοντας μια στάση για τη ζωή. Με το πρόσχημα της ανάδειξης κά ποιου προβλήματος που έχει σχέση με την εφηβεία, π.χ. κατάθλιψη, αίσθημα μειονε ξίας και απόρριψης, ανορεξία/βουλιμία (νέο θέμα στις ελληνικές νεανικές εκδό σεις), το διακοσμούν με τη χρυσόσκονη του έρωτα που εκπληρώνεται και ανατρέπει τε λικά το πρόβλημα. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι π καθημερινότητα των εφήβων δεν εί ναι αγγελικά πλασμένη και ότι αυτά τα μυ θιστορήματα ανταποκρίνονται στη ζωή των κοριτσιών που ορίζεται από τις ανα στατωμένες ορμόνες τους. Όπως και ότι το παιχνίδι των σχέσεων αρχίζει πολύ νωρίς,

γύρω στα 11-12, και είναι καυτό για όλα τα κο ρίτσια και τα αγόρια, με τη διαφορά ότι δεν γράφονται ειδικά μυθιστορήματα γι’ αυτά (με εξαίρεση το Ψίθυροι αγοριών, της Β. Μάστορη, Πατάκης) και όλα περνούν από τα «αγορίστικα» βιβλία γνώσεων. Στα μυθιστο ρήματα των δύο ηλικιών υπάρχουν εντυπω σιακές αναλογίες: ο χώρος όπου διαδραματί ζεται π πλοκή είναι, για τις ενήλικες, ο χώρος εργασίας, στα νεανικά το σχολείο, έχουμε με γάλη ποικιλία από ηρωίδες όμορφες, επιτυ χημένες, κακές / μαθήτριες καλλίγραμμες, υπεροπτικές, πλούσιες, σ’ αντιδιαστολή με ατημέλητες νοικοκυρές / μέτριες μαθήτριες, χοντρούλες, ανασφαλείς και κακοντυμένες. Ας αναφέρουμε επίσης ότι το ανδρικό φύλο διαθέτει εξίσου στερεοτυπικά χαρακτηρι στικά: το κάθαρμα, ο καλός και τρυφερός, ο ανασφαλής, ο επιτυχημένος, ο κούκλος / ο

όμορφος, ο σούπερ αθλητής, ο εξυπνάκιας, ο σπασίκλας. Στερεότυποι χαρακτήρες, στε ρεότυπες καταστάσεις και στερεότυπο happy end, όπου ο φτερωτός θεός κάνει το θαύμα του. Την τομή κάνει η Τζάκλιν Ουίλσον (Ψυχο γιός), η οποία γράφει με οξυδέρκεια για πα ρόμοια θέματα (κοριτσίστικη φιλία και προ βλήματα, αισθηματικές φαντασιώσεις, δήθεν απελευθέρωση, εμφάνιση, καταναλωτική μα νία κ.ά.) Στα βιβλία της δείχνει πώς να αντι μετωπίζουμε τη ζωή με κριτική ματιά, σπέρ νει αμφιβολίες, και δίνει πάντα μια θετική προοπτική. Ιταλοί κριτικοί παιδικής λογοτε χνίας έγραψαν επτά λόγους για τους οποίους πρέπει να διαβάζονται τα βιβλία της: αλήθεια, πρωτοτυπία στη γραφή, θεματολογία, σαφή νεια στην περιγραφή και στην αντιμετώπιση καταστάσεων, αισιοδοξία και χιούμορ. 1

Αποδελτίωση Διεθνών Μέσων « ^ Σ α ς δίνουμε πληροφορίες tiftk από όλα τα ΜΜΕ K p i σε περισσότερες από 100 χώρες σε όλο τον κόσμο

Υπηρεσίες Αποδελτίωσης Εντύπων, Internet, Τηλεόρασης, Ραδιοφώνου και Διεθνών Μέσων

Δωρεάν Δοκιμή il&KSv

Αποδελτίωση Εντύπων

Αποδελτίωση Internet

Αποδελτίωση TV & RADIO

Αποδελτίωση Διεθνών Μέσων

Υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας ΕΠΙΣΗΜΟ ΜΕΛΟΣ ΤΗΣ

ΑΘΗΝΑ: Φρύνης 7, Παγκράτι,Τ.Κ. 116 3 4 -Τηλ. Κέντρο: 210 70.111.43, Fax: 210 70.111.47 · sales@clipnews.gr ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: Μοναστηριού 90.Τ.Κ. 54627 -Τηλ. Κέντρο: 2310 50.15.75, Fax: 2310 50.15.73 · info@clipnews.gr

FIBEP ΔΙΕΘΝΗΣ ΕΝΩΣΗ ΓΡΑΦΕΙΩΝ ΑΠΟΚΟΜΜΑΤΩΝ ΤΥΠΟΥ

§: χωρίς προϋπηρεσία ΑΠΟ ΤΟΝ ΓΙΩΡΓΟ ΞΕΝΑΡΙΟ

Μιχάλης Γεννάρης

Πρίγκιπες και δολοφόνοι

Ίνδικτος, 2010 σελ. 275, € 19

Μ Α Ρ Τ ΙΟ Σ 2011

να πορνείο, πόρνες και τραβεστί, νταβατζήδες και ομοφυλό φιλοι, τραγουδιάρες β' διάλογός και λαϊκοί οργανοπαίκτες, εκπορνευ μένοι έφπβοι και αρρωστιάρικα παιδιά, μοχθπρές μπτέρες και αρραβωνιαστι κοί, Δυτικό Αθήνα, Μεταξουργείο, Μονεμβασιά, Μυτιλήνη: αυτό είναι π φασματικό ανθρωπογεωγραφία που ανα δύεται από το μυθιστόρπμα. Ένας κό σμος του περιθωρίου -ωστόσο φασματικός και, περίπου, αγγελικός, καθώς οι άρωές του είναι όλοι επιχριόμενοι από αυτόν την πατίνα που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας για να τους καθαγιάσει: τη φαντασιακά μετατόπισή τους, την πε ριχώρησή τους σ’ ένα επέκεινα της αποτύπωσης: στην ψυχογραφικό τους παραμόρφωση και, μέσω αυτός, στην ιδεακό τους τελείωση. Τα πρόσωπα του Μ. Γεννάρη κινούνται στον ενδιάμεσο χώρο ανάμεσα σε πραγματικό και μη πραγματικό, ανά μεσα σε αυτό που ορίζουν ο γεωγρα φικός χώρος και ο ιστορικός χρόνος, από τη μία, και η εσωτερικό τους με ταμόρφωση, από την άλλη. Το βλέμμα του άρωα είναι εκείνο που ορίζει και την περιφέρεια όπου θα κινηθεί: τα πρό σωπα στους Πρίγκιπες είναι αυτό που είναι συν κάτι ακόμη: τη φαντασιακά τους αυτορύθμιση. Ο χώρος αποκτά ιδιότητες δρώντος προσώπου, μετατρέποντας τη γεωγραφία του μυθιστορή ματος σε ανθρωπογεωγραφία του κει

μένου, ενώ ο χρόνος, χάρη σ’ ένα σύ στημα αναχρονισμών και αιφνίδιων με τατοπίσεων, μετατρέπεται σε κυκλικό, ουροβόρο όφι, που τυλίγεται σπειροειδώς γύρω και μέσα στο κείμενο. Στο βιβλίο σημαίνοντα ρόλο παίζει η έννοια, αλλά και η πράξη, της τελετής: όλα τα επιμέρους γεγονότα, από τους φόνους και τον, ομοφυλόφιλο ή ετερο φυλόφιλο, έρωτα μέχρι την αιμομιξία, το παιδικό παιχνίδι και την κομπιναδόρικη μικροσυναλλαγά, είναι εμβα πτισμένα σ’ ένα τελεστικό υγρό, ένα πέπλο τελετής τα σκεπάζει, από την κατά κυριολεξία τελετή του γάμου μέ χρι την πανταχού παρούσα τελετουρ γία του αίματος. Τι λοιπόν και αν ακούγεται ο Ταχτσάς ή η ιδιόλεκτος του Μάτεσι μέσα στο κείμενο... Τι και αν ο συγγραφέας έπρεπε να επιδείξει μεγαλύτερη αυτο συγκράτηση ως προς τον πολυμελή και πολύχρωμο θίασο που ανεβάζει επί σκηνής... Ο Μιχάλης Γεννάρης (γ. 1981), επιστρατεύοντας μια αντιγραμματική γλώσσα -η οποία αντλεί από τον κύκλο των Ατρειδών μέχρι την εκ κλησιαστική γραμματεία- ένα συνειρ μικό ξεδίπλωμα του υλικού του και μια δυσεύρετη πραγματολογική εμβρίθεια, μας προτείνει μια εντυπωσιακή μετα-μεταμοντέρνα Αυλή των Θαυμά των -και μαζί ένα από τα πιο ενδιαφέ ροντα μυθιστορήματα των τελευταίων ετών. 1

ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΚΑΡΑΦΥΛΛΗΣ

Ζητήματα Κονναίνικής, κηςκαι Ηθικιμ; Ιαγκμοτηοη^ Π Α Ν Λ Π ί Ι Ί Ή Σ /.. Σ Κ Ι Α Δ Α Σ

Η ΣΧΕΣΗ ΤΩΝ ΥΔΑΤΙΝΩΝ ΠΟΡΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΤΗ ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ Οι δηΟνεές σχέσεις και τα νδροπολίΓΐκά διδομι να

ΠΑΣΕΜΗ-ΟΛΓΑΣΑΡΑΦΙΔΟΤ Παιδί και γεγονότα ζωής αρρώστια «νοσηλεία διαζύγιο «θάνατος

G U T E N B E R G

ΣΥΝΑΡΘΡΩΣΗ ΠΟΣΟΤΙΚΩΝ k ΠΟΙΟΤΙΚΩΝ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΩΝ Η Ε μ π ε ιρ ικ ή Έ ρευνα

a V Τ Ε Ν Β Ε RG

e-shop: wwvv.dardanosnet.gr

GU TEN BERG

Διδάχου 37, 10680 Αθήνα, ΤΗΛ-ΕΑΧ.: 210-36.45.639

w w w .dardanosncr.gr

δ:συνέντευξη ΣΤΟΝ ΣΩΚΡΑΤΗ ΚΑΜΠΟΥΡΟΠΟΥΛΟ

Jens Christian Grondahl «Η πεζογραφία μου δεν αφορά τα γεγονότα αλλά τη συνειδησιακή ροή» δ

Μ Α Ρ Τ ΙΟ Σ 2011

Ο Γιενς Κρέστιαν Γκρένταλ (γεν. 1959) θεωρείται δίκαια ένας από τους πιο ποιοτικούς 26 σύγχρονους δανούς συγγραφείς. Έχει γράφει δεκαέξι μυθιστορήματα που μεταφρά στηκαν σε περισσότερες από είκοσι πέντε γλώσσες, με μεγαλύτερη επιτυχία στη Γαλλία και στην Ολλανδία, βραβεύτηκαν και μεταφέρθηκαν στον κινηματογράφο. Στα ελληνικά κυκλοφορούν τα βιβλία του Ο της καρδιάς και Βιρτζίνια, από τις εκδόσεις Πόλις. Το 2010 χρίστηκε ιππότης του γαλλικού Τάγματος Τεχνών και Γραμ μάτων και προσκλήθηκε ως τιμώμενο πρόσωπο στην Έκθεση Βιβλίου στο Παρίσι. Άνθρωπος φωτεινός, χαμογελαστός και προσηνής, με τέσσερα παιδιά από δύο γό μους (το μικρότερο ένα κοριτσάκι τριών ετών), με το ίδιο ζωηρό ενδιαφέρον για την ακτινοβολία της Ακρόπολης και για τις πολύβουες παρόδους της οδού Ευριπίδου, μι λάει με πάθος για τα θέματα της πεζογραφίας του. Τον συναντήσαμε με αφορμή την παρουσίασή του στο Ινστιτούτο της Δανίας, την Πέμπτη 2 7 Ιανουάριου.

Πώς αρχίσατε να γράφετε; Από την ηλικία των 15 ετών, περίπου, ήξερα ότι θα γίνω συγγραφέας. Στην αρχή έγραφα ποίηση. Όταν τελείωσα το λύκειο γράφτηκα στο πανεπιστή μιο στη φιλοσοφία, αλλά δεν τελεί ωσα τις σπουδές μου. Στη συνέχεια πήγα στο Ισραήλ για να δουλέψω σ’ ένα κιμπούτς -ήταν μια εποχή που αυτό συνηθιζόταν, για τους νέους από την Ευρώπη- και όταν γύρισα στη Δανία γράφτηκα στην Εθνική Σχολή Κινηματογράφου. Ένα κινη ματογραφικό σενάριο που επεξεργά στηκα, στη συνέχεια, σαν μυθιστό ρημα με βοήθησε να περάσω ορι στικά από την ποίηση στην πεζογρα φία: το φιλμ είναι μια γλώσσα που εκτυλίσσεται στο χρόνο, που έχει σχέση με το εντός και το εκτός πε δίου, με την ακριβή, «υλική» γνώση του θέματος. Μετά από αυτό το μά θημα, συνέχισα στο χώρο της πεζο γραφίας, χωρίς να έχω πια ανάγκη τα σενάρια και το φιλμ. Η πεζογραφία σας έχει ιδιαί τερη σχέση με την εικόνα. Οι δύο παππούδες μου ήταν ζωγρά φοι, ο πατέρας μου έμπορος τέχνης, ο αδελφός μου και ο ένας μου γιος φωτογράφοι... Ναι, η εικόνα έχει με γάλη σημασία για μένα, κυρίως όπως τη χειρίστηκα μέσα από τον κινημα τογράφο. Ποια θα λέγατε ότι είναι τα βα σικά γνωρίσματα της γραφής σας; Είμαι ένας σκανδιναβός συγγραφέας που δεν γράφει αστυνομικά μυθιστο

ρήματα, δεν γράφει μπεστ σέλερ. Η πεζογραφία μου δεν έχει τόσο να κά νει με τα γεγονότα, με το τι συμβαί νει, αλλά με το τι νιώθουμε εμείς γι’ αυτά. Έχει να κάνει με τη ροή της συνειδητότητας. Όπως στους μεγάλους συγγραφείς του 20ού αιώνα, τους οποίους θαυμάζω απεριόριστα: τη Βιρτζίνια Εουλφ, τον Προυστ... τον Κλοντ Σιμόν, επίσης. Ο Προυστ επι νοεί το μυθιστόρημα που εδράζεται στη συνείδηση... Η Βιρτζίνια Εουλφ το ίδιο. Το μυθιστόρημα έχει μεγάλη σχέση με τη χρονική ροή. Αρχίζω να γράφω ένα βιβλίο μου όταν θεωρώ ότι ξέρω κάποια πράγματα για τους ήρωές μου, αλλά όχι πάρα πολλά, γιατί τότε θα είναι αργά για να το κάνω. Το ίδιο το γράψιμο με οδηγεί στα υπόλοιπα.

Τα δύο βιβλία σας που έχουν εκδοθεί στα ελληνικά θα λέγατε ότι ανήκουν στα πιο αντιπροσω πευτικά ή αγαπημένα σας έργα; Όλα τα βιβλία που έχω γράψει είναι σαν να αποτελούν μέρος του ίδιου βι βλίου. Το πρόβλημα με τη νεωτερικότητα είναι ότι οι ταυτότητες δεν εί ναι σταθερές, ότι το υποκείμενο συγ κροτεί μόνο του την ταυτότητά του. Αλλά αυτό που επιλέγουμε ως «ταυ τότητα» είναι ρευστό, αλλάζει με τη ροή των γεγονότων και αυτό είναι που μου φαίνεται πολύ ενδιαφέρον, λογοτεχνικά. Η πεζογραφία μου δεν εδράζεται στα ίδια τα γεγονότα, αλλά στις σκέψεις και στη συνείδηση των ηρώων μου που εξελίσσεται διαρκώς, κάτω από την επίδραση των γεγονό των. Ό,τι νομίζουμε ότι είμαστε δεν

6 : συνέντευξη

μένει το ίδιο. Το μόνο που μένει είναι π εκ των υστέρων αφήγηση των γε γονότων. Στην ταινία Στο πέρασμα του χρόνου του Βιμ Βέντερς, που ο τίτλος της ήταν προμετωπίδα στο πρώτο μου βιβλίο, ο πρωταγωνιστής λέει: «ich bin mein gesicht» («είμαι η ιστορία μου»).

ζωής τους, του τοπίου, του όρους Φούτζι στο βάθος κ.λπ.

Μ Α Ρ Τ ΙΟ Σ 2011

Οι κριτικοί χωρίζουν, συνή θως, το έργο σας σε περιόδους (την «πειραματική», την «ψυχο λογική», την «πολιτική» κΑπ.). Ωστόσο η παρουσία της οικογέ νειας και των παιδιών παραμένει Σε ποιο σημείο εμπλέκεται ο σταθερή σε όλα τα βιβλία σας. έρωτας στο ερώτημα αυτό της Ένα πράγμα που χαρακτηρίζει τη ταυτότητας και κατά πόσον πρό σκανδιναβική λογοτεχνία είναι η λε κειται για πραγματικό συναί πτότητα των οικογενειακών σχέ σεων. Αυτό γίνεται γιατί στην πραγ σθημα ή αυταπάτη; Μερικές φορές οι ήρωές μου ανα ματικότητα νιώθουμε απομονωμέ πτύσσουν έντονα συναισθήματα για νοι. Η ιστορία συμβαίνει στο κέντρο κάποιο άλλο πρόσωπο, αλλά το τι και η οικογενειακή ζωή στα προάστια έχει νόημα και τι δεν έχει είναι διφο (λ.χ. παρακολουθώντας τηλεόραση). ρούμενο. Αποφασίζουν να εγκατα- Το 1989, και ιδίως μετά την 11η Σ ε λείψουν την προσωπική τους σφαίρα πτεμβρίου 2001, αρχίσαμε να έχουμε και βρίσκουν ανταπόκριση στον την αίσθηση ότι η ιστορία άρχισε, άλλο, πράγμα που είναι πολύ σημαν κατά κάποιον τρόπο, να συμβαίνει τικό. Ποτέ όμως δεν καταλαβαίνουμε και για μας ξανά. Αντίθετα με την Ελ πλήρως τον άλλο. Τον χάνουμε, επί λάδα, λ.χ., κατά τη διάρκεια του Β ’ σης, είτε για αντικειμενικούς λόγους, Παγκοσμίου Πολέμου δεν είχαμε την όπως ο θάνατος, είτε όταν από υπερ εμπειρία του να εισβάλει η ιστορία βολική επιθυμία τον υποβαθμίζουμε στη ζωή μας. Η Δανία κατακτήθηκε σε αντικείμενο λαγνείας, κι αυτός από τους ναζί, αλλά τα πήγε καλά με φεύγει. Όταν μετανιώνουμε, είναι πια τους κατακτητές της, μέχρι να υπάρ ξει, αργότερα, μια κάποια μορφή αν αργά. τίστασης. Στη συνέχεια αποκαλύ Στο μυθιστόρημά σας Ο ήχος φθηκαν τα κρεματόρια και οι εικόνες της καρδιάς αναφέρεστε στα ια των αποσκελετωμένων ανθρώπων, πωνικά χαρακτικά ukiyo-e, με το αλλά εμείς δεν ξέραμε τίποτα γι’ αυτά. Σ ’ αυτό το αίσθημα ψευδούς βλέμμα ενός ζωγράφου... Γνωρίζετε τι σημαίνει ukiyo-e; «Εικό αθωότητας των Δανών αναφέρθηκα νες του ρευστού κόσμου». Είναι αυτή και σε άλλα έργα μου, εκτός από το η έννοια που μ’ ενδιαφέρει πολύ, που Βιρτζίνια. Στο μυθιστόρπμα Κόκκινα μου φαίνεται συναρπαστική σ’ αυτές χέρια , λ.χ., η βασική ηρωίδα βοηθάει τις λεπταίσθητες, τεχνικά άψογες μια φράξια της οργάνωσης Μπάαναναπαραστάσεις ανθρώπων, της τερ-Μάινχοφ, και παρόλο που δεν ξέ

ρει περί τίνος πρόκειται, συνεχίζει να τους προσφέρει τις υππρεσίες της.

Οι κριτικοί έχουν την τάση, με ρικές φορές, να συνδέουν την εμ πορική επιτυχία με επιφυλάξεις ως προς την ποιότητα ενός βι βλίου. Αυτό δεν ισχύει στη δική σας περίπτωση. Και όμως, το έχω αντιμετωπίσει στη χώρα μου. Η Δανία είναι μια πολύ δη μοκρατική κοινωνία, πολιτικά, αλλά π λογοτεχνική της ζωή χαρακτηρίζεται από ελιτισμό. Όταν ξεκίνησα να γράφω μυθιστορήματα σε ύφος νουβό ρομάν, στα μέσα της δεκαε τίας του ’80, δεν είχα σχεδόν καθό λου αναγνώστες, αλλά με σέβονταν οι κριτικοί. Οκτώ χρόνια αργότερα, με το Indian Sum m er , στο οποίο υιο

θέτησα ένα πιο κλασικό αφηγημα τικό πρότυπο, θεωρήθηκα σχεδόν προδότης! Αισθάνομαι μάλλον ξένος στη λογοτεχνική ζωή της Δανίας και προσπαθώ να μην επηρεάζομαι από την εμπορική επιτυχία ή αποτυχία. Εάν διαβάσω μια αρνητική κριτική θα στενοχωρηθώ, βέβαια, αλλά το αί σθημα αυτό κρατάει μόνο μία μέρα την επομένη επιστρέφω στο γρά ψιμο. Ταυτόχρονα, είναι εξαιρετικά γενναιόδωρο το συναίσθημα να ανα καλύπτεις κάποιον σε μια απομονω μένη βιβλιοθήκη ο οποίος στοχά στηκε ουσιαστικά πάνω στο βιβλίο σου. Η επικοινωνία με το περιβάλλον μου γίνεται κυρίως μέσα από τη γλώσσα και τπ λογοτεχνία.

Σας ευχαριστώ πολύ. 1

ΚΑΡΑ Ρ. ΠΟΠΠΕ Ρ

Η ζωή ε ί ν αι ε πί λυση προβλημάτ ων ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΣΤΗΜΗ, ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ & ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 0 Καρλ Πόππερ συγκαταλέγεται στους δημιουργικότερους στοχαστές του 20ού αιώνα, καθώς υπήρξε ένας από τους φιλοσόφους που άσκησαν σημαντική επίδραση στη σύγχρονη εποχή. Το Βιβλίο Η ζωή είναι επίλυση προβλημάτων, είναι το τελευταίο έργο του Πόππερ και η πνευματική διαθήκη του. Τα θέματα που κυριαρχούν στο έργο αυτό είναι: Ζητήματα σχετικά με τη γνώση, το ρόλο και τους περιορισμούς της επιστήμης, το πρόβλημα σώματος-ψυχής, την ειρήνη, την ελευθερία, το νόημα της Ιστορίας, την ευθύνη των διανοουμένων, τη δημοκρατία, την ανοιχτή κοινωνία και τους εχθρούς της. Για μια ακόμη φορά, ο Πόππερ αιχμαλωτίζει με την καθαρότητα της σκέψης του και την εύληπτη γλώσσα του. ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΜΕΛΑΝΙ, ΣΚΟΥΦΑ 71Α Τ :210.3641638 www.melanibooks.gr

ΚΑΡΑ Ρ. Π Ο Π Π Ε Ρ

Ηζωήείναι επίλυση

τΡ° βλημάτων

'" '• 'C S W v ,

6 : βιβλιοκριτική ΜΕΛΕΤΗ

Προ Μοντερνισμού και μετά Μοντερνισμόν

Γκόργος Ν. Περαντωνάκης

Μ Α Ρ Τ ΙΟ Σ 2011

30 Γιώ ργος Α ρ ισ τ η ν ό ς

Τοξικά απόβλητα. Κείμενα για τη λογοτεχνία Κέδρος, 2010 σελ. 286, € 14,15

Αριστηνός βλέπει τον μον τερνισμό ως την αλλαγή που ανανέωσε τη λογοτεχνία και καθόρισε τον 20ό αιώνα, ένα κίνημα το οποίο ακόμα αντέχει και αρδεύει τη σκέψη εντός και εκτός τέχνης. Στα κείμενα του παρόντος τόμου, επιφυλλίδες στην σαββατιάτικη Ελευ θεροτυπία, ο μοντερνιστικός άνεμος κυριαρχεί, παρόλο που συχνά η πέννα του κριτικού καταπιάνεται και με άλλα θέματα, λ.χ. τον θάνατο, πάντα όμως με τη σαρωτικά ανορθό δοξη σκέψη του, τη διακειμενική του σκευή και τη λογοτεχνική του γλώσσα, που μετατρέπει τις επιφυλ λίδες αυτές σε μικρά στοχαστικά δο κίμια, βαπτισμένα στη ναρκισσιστική αλλά και γεμάτη χυμούς, στη λεξιθηρική αλλά και χειμαρρώδη γλώσσα του. Ο συγγραφέας έχει εφαρμόσει τις πε ποιθήσεις του περί λογοτεχνίας ήδη από το 2007, όταν στον Νάρκισσο και Ιανό έδωσε τον μοντερνιστικό Κανόνα. Ο μοντερνισμός επιχείρησε να εμβρυουλκήσει το αιώνιο μέσα από το παροδικό και, παρόλο που αντιλαμ βάνεται πως το κέντρο πλέον έχει χα θεί, αυτός αρνείται να παραιτηθεί από την αναζήτησή του* γι’ αυτό άλλωστε οι έλληνες ειδικά μοντερνιστές αλλη θώριζαν προς την παράδοση. Κατά τ’ άλλα το μοντερνιστικό κίνημα είναι

εσωστρεφές και αυτοαναφορικό, δυ σπρόσιτο χωρίς όμως να προορίζεται μόνο στους μυημένους, λιτό και αυ στηρό, σκεπτικιστικό και αυτοσαρκαστικό. Βασικά του γνωρίσματα εί ναι ο γλωσσοκεντρισμός, ειδικά όταν κατεβάζει το ύφος στα χαμηλά παρ τέρια της καθημερινότητας, η παρω δία και ο τεμαχισμός της χρονολογι κής ακολουθίας με ποικίλους αφηγη ματικούς τρόπους. Τέλος, η ανάδυση του εγώ και ο συνακόλουθος ελεύθε ρος πλάγιος λόγος έδωσαν ώθηση στην ατομικότητα και στη συνείδηση του καθενός που αποκόπτεται από τον ομφάλιο λώρο της συλλογικής ευθύνης. Έτσι, ο μοντερνισμός εκλαμβάνεται σαν ένας πολιτισμικός μεσσίας που ανέτρεψε τις προηγούμενες αγκυλώ σεις, άνοιξε το πνεύμα σε μια ηχηρή αυτοσυνειδησία και έθεσε το σημείο μηδέν στη λογοτεχνική ιστορία. Μετά την εμφάνισή του κανείς πλέον δεν μπορεί να τον αγνοήσει -ακόμα και ο μεταμοντερνισμός, που αντιμετωπί ζεται με αμφιθυμία, στις καλές του στιγμές επεκτείνει τον μοντερνισμόενώ κείμενα όπως η «Γυναίκα της Ζάκυθος» του Δ. Σολωμού θεωρούνται εκφράσεις μιας μοντερνικότητας, έστω κι αν κρίνονται αναδρομικά. Εχουμε λοιπόν, σύμφωνα με το κατά Αριστηνόν ευαγγέλιο, έργα μ.Μ. και άλλα π.Μ., σε μερικά εκ των οποίων

ανιχνεύονται νεωτερικά στοιχεία ενός πρώιμου «μοντερνιστικού ριζοσπα στισμού». Είναι οι προ Μοντερνι σμού προφάτες που έφεραν αλλαγές ανανέωσπς στπ βαλτωμένα λογοτε χνικά παραγωγά. Ο διάλογος πάνω σ’ αυτές τις αιρετι κές απόψεις είναι γόνιμος. Προ Νάρ κισσου ο Α. Μαραγκόπουλος με το Δ ια φ θορείς, ερα σ τές , παραβάτες (2005) άνοιξε ολοκλπρωτικά τους ασκούς του Αιόλου, ενώ μετά το 2007 οι διαξιφισμοί που ακολούθπσαν έφεραν κριτικούς, όπως ο Β. Χατζπβασιλείου, ά πανεπιστπμιακούς, όπως ο Δ. Τζιόβας, να εκφράσουν σοβαρές επιφυλάξεις για τπν αριστπνικά σύλλπψπ του μοντερνισμού που αναζπτεί το DNA του σε ό,τι ανανεω τικό εμφανίστπκε στπ σύγχρονα λο γοτεχνία μας, ακόμα και πριν από αυ τόν. Πιο συγκεκριμένα, δεν αρκούν με ρικά ίχνπ στπ γλώσσα ά στπ σκπνοθεσία, ούτε ποικίλα ρπξικέλευθα αφπγηματικά μέσα, για να εγκολπωθεί ο μοντερνισμός (έστω κι ως προνεωτερικά) έργα του 19ου αιώνα, επισπμαίνει ο Β. Χατζπβασιλείου. Ούτε, Η Λ Ι Α Σ

X .

επειδπ «μπορεί να ανιχνευθούν ψάγματα πειραματισμού, πρωτόγνωροι αφπγπματικοί τρόποι και εν γένει κάθε είδους μοντέρνα ψιμύθια», σπμαίνει ότι στπν καρδιά των κειμένων αυτών βρίσκεται π ουσία τπς νεωτερικότπτας, εξπγεί ο Δ. Τζιόβας, γιατί έτσι παραποιούμε «τις πολιτισμικές ιδιαιτερότπτες και τις λογοτεχνικές εξελίξεις» κάθε εποχπς. Το βασικό ζπτούμενο είναι αν κάθε πρωτοποριακό στοιχείο μιας περιό δου μπορεί να εγγράφει στο ρεύμα που ακολουθεί ως πρόδρομός του μόνο και μόνο επειδπ αξιοποιείται εκ των υστέρων. Φυσικά ισχύει ότι κάθε καινούργιο λογοτεχνικό σύστπμα αντλεί μορφές και θέματα από τα προπγούμενα, αλλά και κάθε έργο με διαχρονικά αξία ενέχει, έστω εν σπέρματι, δυναμικές που ενδέχεται να αξιοποιπθούν από τους μεταγενέστε ρους. Ο Αριστπνός, ως μοντερνοκεντρικός, βλέπει με αναδρομικά μα τιά μοντερνιστικά χαρακτπριστικά ακόμα και σε έργα προπγούμενων τε χνοτροπιών κι αυτό -το ελάχιστονέρχεται σε αντίθεσπ με τπν ιστορικά διάστασπ κάθε κειμένου. 1

Π Α Π Α Λ Η Μ

Η Τ Ρ Α Κ Ο

Π Ο

2ΧΜΗ ΚΙΊΙΤΣΑΚΚΙΑ 5? Κ 1 Ο Ζ r I Ζ Γ Α $ Ρ Π ΓΛ I ΛΗ Σ

Ε Π Ι Π Τ ΙΛ Ω Ν ΑΥΡΑΣ Ν Υ Κ Τ Ε Ρ ΙΝ Η Σ Π ίν τ ι

Ά-tvw

ιο

7 / . Λ. / / «τα Λ ί,

ΤΙλέαςX* Πα^αθτ·μ^«ϊκί)τ:υί>Λπς 0 θησαυρός των Άηδονιών

Υ Λ Ο

··.> rA'·* U * r .

Α κ α δ η μ ία ς

· s i * /τ

Κ Κ Λ Ο Κ ΙΙ

». ΗΔ*»Σ » IΣ J \4i »*ΠΙ ΜΛ

Ο ΘΙΙΣΑΥΡΟΣ ΤΩΝ AH ΔΟΝ ΙΩΝ ΔI Η Γ Η Μ A Τ Α

"V ^

,V v

ΕΓΙΙ ΠΤΙΛΩΝ ΑΥΡΑΣ ΝΥΚΤΕΡΙΝΗΣ V ^ '-1*t****:-$+'·

ΕΚ ΔΟ ΣΕΙΣ

ΓΑ ΒΡΙΗ Α ΙΑ Η Σ

ΔΟΚΙΜΙ Α

τηλ. 2 10 3 6 3 6 5 1 4 , w w w . g a v r i e l i d e s b o o k s . g r

6: βιβλιοκριτική ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Η μακεδονική

πανσπερμία

Χρίστος Παπαγεωργίόυ

32 Ν>X 2> -1"Ό Ο

Θ α νά σ η ς Σκρουμπ έλος

Μαύρος Μακεδών Τόπος, 2010 σελ. 300, € 14,10

ο κύριο χαρακτηριστικό της πεζογραφίας του Σκρουμπέλου είναι η ασύστολη βία, η οποία απλώνεται σ’ ολόκληρο το φάσμα της αφήγησης και αποτελεί τη μόνιμη συνιστώσα της. Πράγ ματι, γεγονότα, ανελέητες πράξεις, έντονα συναισθήματα, ψυχολογικές παράμετροι διαταραγμένες και ό,τι άλλο σκληρό κρύβουμε, ακόμη κι απ’ την καθημερινή μας ζωή, ο συγ γραφέας όχι απλώς το αναφέρει αλ λά και το αναλύει, το μορφοποιεί, το μετατρέπει σε κομμάτι της θεματο λογίας του και τελικά το υιοθετεί ως προσωπική έκφραση και ιδιαιτερό τητα. Κανείς δεν θα είχε αντίρρηση να αφομοιώσει αυτόν τον προχωρη μένο γλωσσικό βηματισμό, ο οποίος κυριολεκτικά συναρπάζει, αν η αλη θοφάνειά του ήταν πιο πετυχημένη, αν η πραγματικότητα κυλούσε κά πως έτσι, αν δεν είχαμε το στοιχείο της υπερβολής. Έτσι -και για να μείνουμε στην τελευταία πεζογραφική περίοδο του Σκρουμπέλου- η βία δεν λείπει ούτε από το μυθιστό ρημα Μπλε καστόρινα παπούτσια, ούτε από τη συλλογή διηγημάτων Ο μπαλτάς. Πολύ περισσότερο ενυ πάρχει στο Μαύρος Μακεδών, το οποίο ως ιστορικό αφήγημα που διατρέχει τα πρώτα χρόνια του ει κοστού αιώνα, στην περιοχή της Μακεδονίας, όπου οι συγκρούσεις

όλων κατά πάντων ήταν υπόθεση που γεννούσε ακραίες καταστάσεις, παίρνει χρώμα κύριας λογοτεχνικής εκφοράς. Ο Σκρουμπέλος, εκτός από παρα μυθάς είναι σεναριογράφος και σκη νοθέτης. Έτσι παραθέτει τα συμ βάντα με φ οβερή εικονοπλασία, με καθοριστικές δηλαδή φωτογραφίες, που εντυπώνονται στο μυαλό του αναγνώστη και δεν ξεφεύγουν ακό μη κι αν περάσει αρκετός καιρός. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, π πορεία του μελαμψού Σελήμ από την Αλεξάν δρεια ώς τη Δυτική Μακεδονία, στην αποτυχημένη προσπάθεια της απελευθέρω σης της αγαπημένης του Ελένης* η διαδρομή του Στόγιαν απ’ τις κραυγαλέες του πράξεις ώς την ένταξή του σε μοναστήρι των Μετεώρων* και ο καλπασμός του Μανώλη, που από αγριμοκυνηγός της Κρήτης γίνεται εθελοντής και απελευθερωτής, ώς την επιστροφή του στο νησί, όπου και πάλι οι εκ πλήξεις περισσεύουν, ο συγγρα φέας ζωγραφίζει στον καμβά με χρώματα σκούρα* που ξεκινούν απ’ τις εχθροπραξίες ανάμεσα σε Τούρ κους, Έλληνες, Σέρβους, Ρουμά νους, Βούλγαρους κ.λπ. που μάχον ται για να επικρατήσουν στην πε ριοχή, ώς τα παράλληλα συμβάντα, όπως ο θάνατος του εμπόρου Παναγιωτάκπ Σταυρακάκπ, που συν

δέονται μεταξύ τους με την τεχνική της γραφής, προς ένα ανατριχιαστικό και καταθλιπτικό αποτέλεσμα. Στο κάδρο εμπεριέχονται πάμπολλοι δευτερεύοντες ήρωες, οι οποίοι θα βοηθήσουν ώστε οι τρεις αυτοί π ροερχόμενοι από διαφ ορετικές χώρες άνδρες να βρεθούν μαζί στην αποτυχημένη απόπειρα απελευθέ ρωσης της δασκάλας* ούτως ώστε να γίνει φανερή π καταλυτική ικανό τητα του Σκρουμπέλου να κινεί όλα τα νήματα και τέλος όλα να βρ ί σκουν τη μυθοπλαστική τους ερμη νεία. Εντύπωση επίσης προκαλεί ο γλωσ σικός πλούτος με τον οποίο ο συγ γραφέας χρωματίζει το έργο του. Το γλωσσάρι στο τέλος φαίνεται πολύ μικρό για να καλύψει όλο το εύρος της εκφραστικής του ιδιαιτερότη τας* πράγμα που φανερώνει ότι έχει σαφή αντίληψη όχι μόνο επαγγελ μάτων, θρησκευτικώ ν πεποιθή σεων, στρατιωτικών όρων, πόλεων

ή οικισμών, γενικώς την ειδική ονο μασία κάποιου που κάνει μια συγ κεκριμένη δουλειά, αλλά πολύ πε ρισσότερο δεν φείδεται παρουσία σης του τότε κατεστημένου και πα ράλληλα των τότε βιωματικών και καθημερινών αναγκών. Ο Μ αύρος Μακεδών είναι ο τίτλος των σημειώσεων που κρατά ο Σελήμ και για την προσωπική του ζωή αλλά και γενικότερα για το τι συμ βαίνει στη Μακεδονία, την οποία θ έ λει να πιστεύει και να ελπίζει πως θα παραμείνει ελληνική. Ο διάσημος ιταλός συγγραφέας Λουίτζι Πιραντέλλο τον ωθεί να συνεχίσει, λέγοντάς του ότι όταν πάρει τα γραπτά στα χέρια του θα του απαντήσει. Δυ στυχώς ο Σελήμ σκοτώνεται πολύ νωρίς, στα δεκαοχτώ του χρόνια, άρα το όποιο έργο μένει ανολοκλή ρωτο. Όμως μέσω των όσων έγρα ψ ε μπορεί να ταυτιστεί, εφόσον ο ίδιος αισθάνεται έτσι, με τον Αλέ ξανδρο τον Μέγα. 1

\ I’ 1 Ν Ρ Η ϊ.

ΕΣΜΑ

Ε ΚΑ Ο XΕ IΣ

\ ( Ο Ν' Η I

Ο ,Τ Ι Π Ε Ρ ΙΓ Ρ Α Φ Ω Μ Ε Π Ε Ρ ΙΓ Ρ Α Φ Ε Ι

ΙΥΟΙΗΚΜICtMATlO*

<Γ> 1 ./V ο κ . Λ

Ε Ρ Α Σ

* ι

Γ Ε Σ

Γ A 13 Ρ I II Α Ι Α II X τηλ. 21 Ο 3 6 3 6 3 14 , w w \ν.g a v r i e l i d e s b o o k s . g r

8: βιβλιοκριτική ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Α ντίο

χωρίς τέλος

Δήμητρα Καραμολέγκου

34 2-1>τι Η

Β α σ ίλ η ς Β α σ ιλ ικ ό ς

Το τελευταίο Αντίο Διόπτρα, 2011 σελ. 120, € 13

Βασίλης Βασιλικός δεν χρει άζεται συστάσεις. Είναι ένας από τους πιο δημιουργικούς έλληνες λογοτέχνες, αλλά και ένας από τους πλέον πολυμεταφρασμένους. Το τελευταίο Αντίο γράφτηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1970 και επανακυκλοφορεί σήμερα από τις εκ δόσεις Διόπτρα. Ευτυχώς. Το τελευταίο Αντίο είναι ένα μυθι στόρημα του οποίου τα πρόσωπα πα ραμένουν ανώνυμα, γεγονός που ενι σχύει τη δύναμη της ιστορίας. Η αφή γηση πραγματοποιείται πότε σε πρώ το πρόσωπο, πότε σε τρίτο, αλλά, όπως και τα ονόματα, έτσι και το πρόσωπο δεν έχει σημασία, επειδή το θέμα που πραγματεύεται ο συγ γραφέας είναι συλλογικό, αλλά ταυ τόχρονα και βαθύτατα προσωπικό. Στον τίτλο του βιβλίου η λέξη Αντίο ξεκινά με κεφαλαίο γράμμα. Α, όπως αντίο, αγάπη, απουσία, απώλεια. Οι ιστορίες υφαίνονται με το νήμα της αγάπης που αποτελεί τη συνδετική δύναμη μεταξύ των πρωταγωνιστών, δύναμη που εξακολουθεί να υπάρχει ακόμη και στην απουσία του ενός. Τα πρόσωπα της ιστορίας βιώνουν την απώλεια του συντρόφου και παραμέ νουν σε έναν κόσμο που ορίζεται από την απουσία του άλλου. Ο συγγρα φέας, για να περιγράφει την ένταση της απώλειας, μένει μακριά από εύ

κολα μοιρολόγια και ηχηρούς ολολυγμούς. Εξίσου μακριά μένει και από την απλή διαπίστωση ότι η κα θημερινότητα χωρίς το έτερον ήμισυ είναι διαφορετική. Η απουσία του άλ λου όμως γκρεμίζει τον επιζώντα που προσπαθεί να σταθεί όρθιος, όταν ένα άδειο σακάκι πυροδοτήσει μια αλυσίδα εκρηκτικών συνειδητοποιήσεων, όταν η προσμονή του ερχο μού της μετατρέπεται σε ατέρμονη αναμονή, όταν τελικά εκείνη παύει να είναι εκεί. Η γυναίκα του αφηγητή κοιμάται στο νεκροταφείο των ξένων, έναν τόπο του οποίου την ύπαρξη το ζευγάρι αγνοούσε κι ας περνούσαν συχνά δί πλα από τον τοίχο του. Εκείνη επι στρέφει κοντά του, σαν μια απροσ διόριστη οντότητα, μόνο και μόνο επειδή ήταν δική του έντονη επιθυ μία. Και αναρωτιέται κανείς: μήπως η ίδια η αγάπη, με την καθαρή φωτεινή της φύση, εμφανίζεται στη ζωή μας επειδή πραγματικά την επιθυμούμε τόσο πολύ; Μήπως, με άλλα λόγια, υπάρχει μόνο και μόνο σαν δικό μας δημιούργημα; Ίσως ζούμε τα χρόνια μας δίπλα στον τοίχο ενός νεκροτα φείου και, επειδή γνωρίζουμε πολύ καλά, έστω και υποσυνείδητα, την ύπαρξή του, αποζητούμε την αγάπη για να ξεχάσουμε την επικείμενη απώλεια. 1

ΚΩΣΤΙΑ ΚΟΝΤΟΑΕΩΝ

Για α να γνώ σ τες με απαιτήσεις

ΨΥΧΟΓΙΟΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Φεύγω

bJO

Ένας θρύλος που προμαντεύει... Μια γυναίκα που φεύγει... Ένας έρωτας που μένει...

• fH

bfl

X • pH ζΛ

Ρη

* £

T U N A K IR E M IT Q I

Τρεις άνθρωποι στο δρόμο

Κώστας Ακριβός, Γιώργος Γλυκοφρύδης, Θεόδωρος Γρηγοριάδης, Στέφανος Δανδολος, Κώστας Κατσουλάρης. Δημήτρης Μαμάλοόχας. Γιώργος Μανιώτης, Θοδωρής ΓΙαπαθεοδώρου, Γιώργος Σκαμπαρδώνης, Λλέξης Σταμάτης, Αρης Σφακιανάκης. Δημήτρης Σωτάκης, Κωνσταντίνος Τζαμιώτης

Έρως 13

TUNA Κ Ή Ε Μ ΙΤ ς ί

ΣΤΑΑΟΓΙΚΟ ΕΡΓΟ

Τρεις άνθρωποι στο δρόμο

Έρως 13 13 ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΜΕΝΟΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΓΡΑΦΟΥΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΡΩΤΑ

6: βιβλιοκριτική ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Στα πατώματα

της ιστορίας

Ελισάβετ Σπαντιδάκη

36 Ανδρέας Α ν δ ρ ια ν ό π ο υ λ ο ς

Επίγονοι Ο ματωμένος μανδύας του ελληνισμού Λιβάνης, 2010 σελ. 366, € 17,15

ιστορία του Αλέξανδρου και των επιγόνων γνωστή· έχει γραφτεί, ξαναγραφτεί, ανα διατυπωθεί, έχει εμπνεύσει ποιπτές, έχει γίνει graphic novel, έχει γυρι στεί σε ταινίες. Η περίοδος, και ό,τι χωρά σ’ αυτή, του Μέγα Αλέξαν δρου είναι μοναδική. Μόνο που ο Ανδρέας Ανδριανόπουλος αποφασί ζει να ασχοληθεί κυρίως με το μετά. Τι έγινε ακριβώς μετά τον θάνατο του Αλέξανδρου. Οι «επίγονοι» έχουν μια βαριά κλη ρονομιά στα χέρια τους. Έχουν την ευθύνη της διοίκησης ενός βασι λείου που δεν έχει διάδοχο. Ενός βασιλείου που τελικά θα διασπαστεί. Πρέπει να αποφασίσουν για τη μοίρα του. Οι αποφάσεις τους, οι διαμάχες τους, οι μεταξύ τους σχέ σεις και οι μάχες που θα δοθούν αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας του ελληνισμού και της μορφής που έχει πάρει μέχρι σή μερα. Το ιστορικό μυθιστόρημα του Α. Ανδριανόπουλου παρουσιάζει μεν τις συγκρούσεις και τις διαθέσεις των επιγόνων του μεγάλου ηγέτη, αλλά πρωτίστως αποκαλύπτει τη συγγραφική τέχνη του. Καταφέρνει να σου κόβει την ανάσα και να γλι στρά μέσα απ’ τα χέρια σου μέχρι τέλους. Προσεγγίζει την ιστορία με το δικό του ιδιαίτερο βλέμμα, απο-

φεύγοντας την καλοκρυμμένπ παγί δα να ενδώσει στις αυστηρές πολιτικοστρατιωτικές περιγραφές. Ιστο ριογράφε! σχεδόν. Σαν να βρισκό ταν εκεί και με μια κάμερα να κατέ γραφε όλα όσα συνέβαιναν. Χωρίς να μπαίνει σε κάτι παραπάνω απ’ αυ τό που διαδραματιζόταν τη δεδο μένη στιγμή. Το πρίσμα μέσα από το οποίο διη γείται ο συγγραφέας την ιστορία του Ευμένπ και του Αντίγονου είναι πέ ρα για πέρα συναρπαστικό. Τους κρατά υπό στενή παρακολούθηση και τους μεταφέρει στο χαρτί σε όλη του τπ διάσταση. Η μαγεία όμως, έγκειται στο εξής: Δεν παραδρομεί με φανταστικά στοιχεία, δεν ρίχνει επιπλέον αλάτι στη δύσκολη αλλά ενδιαφέρουσα αυτή ιστορική περιπέτεια. Το «αλάτι» του είναι π γραφή του. Οι χαρακτήρες διατη ρούν τα ανθρώπινα στοιχεία τους. Δεν τους εξωραΐζει, δεν τους καταρ ρακώνει επειδή αποσκοπεί κάπου. Οι Επίγονοι του Α. Ανδριανόπουλου αποτελούν ένα από τα ακριβέστερα ιστορικά μυθιστορήματα, πιστό στο είδος του, έτοιμο να ταξιδέψει τον αναγνώστη στον ελληνισμό εκείνης της εποχής. Ένα κομμάτι ιστορίας που π ευκαιρία να γνωρίσουμε κα λύτερα δεν γίνεται χωρίς τπ συν δρομή μυθιστορημάτων σαν και αυτό. 1

Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ Εσείς κι εμ είς πάντα σ ’ επαφή!

θάνος Δραγούμης

Πόλυ Μηλιώρη

Βικτώρια Μακρή

Ζιλμπέρ Σινουέ

$ΦΑΓΕΙ0 ^ΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΧΟΡΕΥΟΝΤΑΣ ΜΕ ΤΙΣ ΣΚΙΕΣ

CASTA DIVA

ΕΡΕΒΑΝ ΜΙΑ ΚΡΑΥΓΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΡΜΕΝΙΑ

Βικτωρία Μάκρη

ΖΙΛΜΠΕΡΣΙΝ'ΟΤΚ

ΜΙΛ ΚΡΑΥΓΗ ΓΙΑ ΓΗΝ ΑΡΜΕΝΙΑ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ

1η ΑΝΑΤΥΠΩΣΗ Σαλονίκη 1943. Κατοχή. Γερμανοχαφιέδες, κομμουνιστές και Εβραίοι. Λ εηλασίες, προδοσίες και εν ψυχρώ εκτελέσ εις. Στο λιμ ά νι της Θεσσαλονίκης, δυο παράξενα πτώματα. 0 αστυνόμος Ασλάνογλου τα κο ιτά ζει κι απορεί: Τι νόημα έχει να προσπαθεί

κανείς να τηρήσει το νόμο σ ’έναν κόσμο ομαδικής παραφροσύνης και θανάτου; $Φ ΑΓΕΙ0 $ ΑΛΟΝΙΚΗΣ Ένα πολιτικό και αστυνομικό μυθιστόρημα για την τραγική Ελλάδα που λίγοι γνωρίζουν.

ΨΥΧΟΓΙΟΣ

Η Μαρία γεννήθηκε τυφλή. Έ λεγε η μητέρα της πως, καθώς την κρατούσε στην αγκαλιά της, είδε στα τυφλά μάτια της την ομορφιά της μουσικής, π ου τηνακούς αλλά δεν τη Βλέπεις. Σαν τα τραγούδια που έλεγε η Κόλλας ήταν σαν την Casta Diva... Τόσο όμορφη! Κ οιτάτε αποφάσισε να τη βαφτίσει Μαρία και να τη φ ω νάζει Κόλλας. Π αιδί ακόμα η Κόλλας, γνω ρ ίζετα ι με τον θεοτόκη. Μ ικρός και εκείνος, οχτώ χρόνων, « θ έ λ ε ις να είμ α ι τα μάτια σου; Να σου λέω τι βλέπω;» της προτείνει με αθωότητα ο θεοτόκης... «Ναι, αμέ! θες να ε ίμ α ι εγώ το βλέμμα σου; Να σου λέω τι Βλέπω μέσα μου;» απαντά εκείνη...

Έτος 19U , στα Βάθη της Ανατολίας. Στην καρδιά ενός άγριου βραχώδους τοπίου ζ ε ι η οικογένεια Τομασιάν.Όταν ξεσπά ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, η κυβέρνηση των Νεοτούρκων απ οφ ασ ίζει να εξοντώ σει τους Α ρμένιους με το πρόσχημα ότι είνα ι προδότες. Οι Τομασιάν αποφασίζουν να εγκαταλείψουν κρυφά την πόλη τους, αλλά δεν προλαβαίνουν. Η Σουσάνα και ο Αράμ βλέπουν να δολοφονούνται μπροστά στα μάτια τους οι γονείς και ο παππούς τους. Το τα ξίδ ι στην Κόλαση ξεκινά. Τα δυο αδέλφια αναγκάζονται μ α ζί με άλλους Αρμένιους να διανύσουν χ ιλ ιά δ ες χιλιόμετρα κάτω από αντίξοες συνθήκες, με προορισμό το άγνωστο.

Τη ζωή του επίσκιαζαν πάντα ο εγωισμός και η δειλία των άλλων. Τώρα πρέπει να αφήσει πίσω του το σκοτεινό παρελθόν, προκειμένου να ζήσει στο φως...

Αγαπήθηκαν πολύ. Και πόνεσαν πολύ. Όλη τους τη ζωή για τον έρωτα και την αγάπη την έζησαν.

Ένα συγκινητικό μυθιστόρημα για την ιστορία ενός πολύπαθου λαού.

Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ Γ ια

Η ζωή του Μάνου Λεσπέρη ήταν δύσκολη ως τώρα. Είκοσι χρόνια πριν, όταν η μικρή ζωούλα του σφραγίστηκε απ’ τη μεταμόσχευση νεφρού, ο ίδιος δεν κατάλαβε πολλά. Ούτε αναρωτήθηκε ποιος ήταν ο δότης. Κι αργότερα, η μάνα του, η Γιολάντα, και η γιαγιά του, η γενναία Βάσω, φρόντισαν να ξεχάσει και όσα είχε αντιληφθεί μέχρι τα πέντε του. Τον έριξαν να μεγαλώσει μες στις σκιές της μνήμης. Αν και βαθιά μέσα του γνωρίζει πως, απ’ τη στιγμή που έγινε ο ίδιος πατέρας, σαν να έχουν υποχωρήσει και οι σκιές. Σκιές που θ’ αρχίσουν να παίρνουν φως όσο ο Μάνος θ’ αποχαιρετά τη μάνα του’ όσο ο εξαφανισμένος πατέρας του αναδύεται απ’ το καλά θαμμένο παρελθόν και μιλά στο γιο του μέσα απ’ το χειρόγραφο ημερολόγιο του ’85.

αναγνώστες με s

απαιτήσεις o

Στις Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ, την τελευταία σελίδα τη γράφετε πάντα εσείς στο www.psichogios.gr Οταν κλείνει ένα Βιβλίο, ανοίγει ένας κύκλος επικοινωνίας. Γνωρίστε τους ουγγραφείς και τους αναγνώστες μας μέσα από τα blogs, το forum και τις εκδηλώσεις μας. Στείλτε τις κριτικές σας και λάβετε μέρος σε κληρώσεις. Γραφτείτε δωρεάν στη Λέσχη Αναγνωστών μας με e-mail στο info@psichogios.gr ή στείλτε sms στο 6955 805 192 γράφοντας μας ΔΙΑΒ, ονοματεπώνυμο , ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ, Τ.Κ., ΠΟΛΗ με κενό ανάμεσα, ή καλέστε χωρίς χρέωση στο 80011-646 464.

6: βιβλιοκριτική

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Ιστορίες

τρόμου

Ελισάβετ Σπανπδάκη

Μ Α ΡΤ ΙΟ Σ

2011

Ν ίκ ο ς Φ α ρ ο ύ π ο ς

Οι ιχνηλάτες του σκότους Κέδρος, 2010 σελ. 256, € 15

ια συλλογή διηγημάτων. Από αρκετούς θεωρείται δύ σκολο «είδος», χωρίς «πέ ραση», αφού λένε ότι στερείται το μεγαλείο του μυθιστορήματος. Μπο ρούν όμως να σε κερδίσουν με τρόπο που να έρχονται σε σύγκρουση με τις άλλες προτεραιότπτές σου και να τα βάζεις πιο πάνω. Σε «τρώνε» να τα διαβάσεις, να τα τελειώσεις. Γιατί εί ναι συμπυκνωμένες ιστορίες, σα σφπνάκια. Πιο δυνατά, πιο έντονα, πιο γευστικά. Ο Νίκος Φαρούπος ξέρει να χρησι μοποιεί καλά την τέχνη του για να γράψει διηγήματα. Αυτό είναι άλλη μία παγίδα που έχει στημένη αυτό το λογοτεχνικό είδος: δεν μπορούν να γράψουν όλοι διηγήματα. Έως κι εί ναι πολύ πιο δύσκολο να βρεις συγ γραφέα που να μπορεί να εκφραστεί άνετα μέσα από το είδος. Οι Ιχνηλά τες του σκότους έχουν ακόμα μια δυ σκολία: είναι ιστορίες τρόμου. Διπλή λοιπόν π πρόκληση: π επιτυχία του κλίματος και π επιτυχία της σωστής εξιστόρπσπς. Το εγχείρημα κρίνεται επιτυχές. Οχι μόνο κρατάς στα χέρια σου ένα βιβλίο που πρόκειται να σου προσφέρει την αίσθηση που θα ήθε λες αλλά σου προκαλεί κι ένα αί σθημα «ανικανοποίητου». Γιατί θα ήθελες κι άλλο...

Οι ιστορίες είναι εφτά. Η κάθε μία τους εξολοκλήρου διαφορετική. Μό λις όμως γευτείς την πρώτη, ξέρεις πολύ καλά τι απαιτήσεις να έχεις από τις επόμενες. Ο Ν. Φαρούπος ξέρει πώς να κλιμακώνει την αγωνία, ξέρει να χειριστεί τους χαρακτήρες και τον λόγο του με τέτοιο τρόπο που να συμβάλλουν ακόμα καλύτερα στη διήγηση. Οι ιστορίες τρόμου έχουν όμως ένα άλλο μειονέκτημα (για τους αναγνώστες): αν έχεις διαβάσει πολ λές, δύσκολα εντυπωσιάζεσαι, δύ σκολα νιώθεις αυτήν την ανατριχίλα, το σφίξιμο στο στομάχι. Η αλήθεια εί ναι ότι, αν καταλάβεις το μοτίβο του συγγραφέα, γνωρίζεις τι θα συμβεί στη συνέχεια, προβλέπεις το τέλος. Εδώ ο Ν. Φαρούπος κερδίζει έδαφος. Ναι μεν έχει ένα ξεκάθαρο στυλ που τον κάνει αναγνωρίσιμο, αλλά δεν σ’ ενοχλεί. Ίσα-ίσα που απολαμβάνεις τον τρόπο που χειρίζεται την κατά σταση μπροστά του. Ιστορίες τρόμου λοιπόν γυναίκες-τέρατα, παιδιά-φαντάσματα, άγιοι που κολάζονται και αβυσσαλέες τρύπες που όσοι πέφτουν μέσα τους χάνον ται. Ιστορίες που σε κάνουν να τις διαβάζεις αδηφάγα. Όχι γιατί μονο πωλούν το ενδιαφέρον αλλά γιατί ο συγγραφέας ξέρει πώς να τις κουμαντάρει. 1

Η κρίση

εμπνέει σύγχρονη πραγματικότητα εμπνέει συχνά τους συγγραφείς. Η οικονομία, η κρίση, το χρηματιστήριο, ο γοητευτικός όσο και παραπλανητικός κόσμος των αγορών εμπνέει τους συγγραφείς για να στήσουν το αφηγηματικό τους πλαίσιο. Ο συγγραφέας φαίνεται να έχει επαγγελματική πείρα των αγορών, καθώς εργάστηκε ως μη χανικός στη βιομηχανία και στα δημόσια έργα. Ο ήρωάς του είναι ένας μαθηματικός, ο Αντώνης Στυλιανίδης, που παρασύρεται στο κυνήγι της μεγάλης χίμαιρας που λέγεται «εύκολο χρήμα» και μπλέ κει με τα χρηματιστηριακά παιχνίδια. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αφήσει έκθετη τη ζωή του στους πέντε ανέμους και τελικά να την καταστρέφει. Η προσωπική του ζωή θα καταστραφεί, η δουλειά του θα παραμεληθεί, η μεταπτυχιακή εργασία του θα μείνει στη μέση και ο ίδιος ψυχολογικά θα ζήσει ένα δράμα. Πίσω από την προσωπική του τραγωδία βρίσκεται ένας χρηματιστής που οδηγεί τα νήματα της καταστροφής του. Με τη βοήθεια μιας παλιάς σοβαρής γνωριμίας θα προσπαθήσει να βρει αυτόν τον άνθρωπο και να αποκαλύψει τις παράνομες πράξεις του. Για τον Στυλιανίδη αρχίζει μια νέα περιπέ τεια, που θα τον βάλει σε σκοτεινά μονοπάτια. Στη μάχη αυτή θα χρη σιμοποιήσει τη μαθηματική λογική του και λίγους ανθρώπους που εμπιστεύεται. Σε αυτήν την πορεία θα κερδίσει ξανά την ταυτότη τά του και την αυτοπεποίθησή του. Ένα βιβλίο για τα παρακυκλώματα της πολιτικής και της οικονομίας. [Μ. Α.]

Ν Ε Ο Ι Α νεςτης πουλου

Ε Λ Λ Η Ν Ε Σ

Ε Λ Λ Η Ν ΙΚ Η Π Ε Ζ Ο ΓΡ Α Φ ΙΑ Γιάννης Καρβέλης

Η παραβολή του ασώτου Γαβριηλίδης, 2010 σελ. 228, €15,98

Π Ο Ι Η Τ Ε Σ

Μ ε λ ι δ ο ν η ς ·> Π α ν α γ ι ώ τ η ς Α ρ β α ν ί τ η ς · * Μ α ρ ί α Κ α τ ς ο Λ ένα

·*

Κ αλεργη

·*

Α γγέλα

·> Λ έ ν α Σ α μ α ρ α · > Β α σ ί λ η ς

μ πογλης

Γ α βριλ η

Σ ταύρος

·>

Ν ο υ λ α ς ·$ Χ α ρ ικ λ ε ια

Σ ταΠ ανου-

Β α σ ί λ η ς Π α υ λ ί δ η ς · * Λ ά μ π ρ ο ς Γ κ ο τ ς ο π ο υ λ ο ς ·> Χ ρ η

τςο π ο υλ ο υ

Κ ο υ κ η ς ·*■ Θ ό δ ω ρ ό ς Π α π α ϊ ω α ν ν ο υ ·> Μ α ρ ι κ α Σ υ μ ε ω ν ι δ ο υ ·>

στός

Α θ ή ν α Ι ω σ ή φ ·* Β ικτω ρία Κ α π λ αν η ·* Γ ιώ ρ γ ο ς Τ ς ιρ ω ν η ς · * Λ εωνί Γ α λ α ζ η ς ·> Β α σ ι λ ι κ ή

δας

Μ π ο ρ ρ η ς ·>

δόλφος αακης

·> δ

Β ρ ε τ ο υ ·> Δ η μ η τ ρ η ς

Ν ικό λ α ό ς

Λ υ κ ο μ η τ ρ ο ς ·>

Μ α τθ α ίο ς Ζ ε υ γω λ η ς ·> Κ α λ λ ιό π η Σ

Μ α υ ρ ο μ tχ ά λ η

, Α θ ή ν α

Σ 1

Γ 6

, τηλ.

Μ αρουλης ·*

Α 2

1 0

Β 3

Ρ 3

Λ ουλα-

Π α π α λ ε ω ν ι δ α ·> Ι

Β αγγέλης

Ρο

, w w w .g a v rie lid e sb o o k s.g r

δ: βιβλιοκριτική ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Α τόφ ιος

ερωτισμός

Βούλα Καραγιανοπούλου

40 Μ Α ΡΤ ΙΟ Σ

2011

Ε λ έ ν η Γκίκα

Αιώνια επιστροφή Ψυχογιός, 2010 σελ. 448, € 17,90

ιώνια είναι η επιστροφή της Ελένης Γκίκα στη θεματική της: τα βιβλία, η απώλεια, ο έρωτας ο λεηλάτης, που δεν θα της αφήσει τίποτα. Σαν φοίνικας θα αναγεννιέται από τις στάχτες της και θα συνεχίζει τον ίδιο δρόμο. Θα χάνεται και θα ξαναβρίσκει το δρό μο της επιστροφής, πάντα τον ίδιο, καθοδηγούμενη από ένα ένστικτο που δεν την προδίδει ποτέ. Η Όλγα είναι ο φοίνικας και ψάχνει Εκείνον. Θυμάται τον πατέρα. Παραδίδεται στα χέρια του Ορέστπ. Μια ιστορία χωρίς αρχή και τέλος, επί της ουσίας. Μια ιστορία που εί ναι αποτυπωμένη καθαρά μέσα από τα γρανάζια του μυαλού της πρωτα γωνίστριας. Το χέρι της Ελένης Γκί κα πηγαίνει αυθόρμητα, δημιουργεί πηγαία, γιατί πλέον είναι δεύτερη φύση της. Κι όσο προχωράς παρα κάτω, συντονίζεσαι στο βόμβο της γραφής της και με έναν ερωτικό σχεδόν τρόπο γίνεσαι ένα. Να κάτι που δεν συνηθίζεται: ο ατό φιος ερωτισμός. Κάτι που πετυχαί νει η συγγραφέας χωρίς να το επι διώκει, χωρίς να γίνεται αυτοσκο πός. Χωρίς καν να έχει σημασία αν τη στιγμή που διαβάζεις μπροστά σου βρίσκεται μια ερωτική σκηνή ή μια κριτική βιβλίου. Και υπάρχουν δεκάδες μέσα στο βιβλίο της. Κριτι

κές που σ’ αναστατώνουν γιατί διαι σθάνεσαι ότι η σχέση του κριτικού με το μυθιστόρημα δεν είναι απλώς επαγγελματική. Η κριτικός δένεται με το αντικείμενό της και το κάνει ένα, το κάνει δικό της, παραδίδεται σ’ αυτό όπως αυτό μοιάζει να έχει γραφτεί για εκείνη. Βλέπεις τα ίδια μυθιστορήματα που έχεις κι εσύ στα

Γιατί για να διαβάσεις αυτό το βιβλίο πρέπει πάνω απ’ όλα να έχεις μουσική μέσα σου. Όποια κι αν είναι αυτή, όπως κι αν εκφράζεται. Και θέλει να παραδοθείς. Και τότε, αποκάλυψη.

ράφια σου με το βλέμμα του Άλλου. Αυτά που ψιθύρισαν σε σένα θα μέ νουν πάντα κρυφά. Αλλά όταν π Ελένη Γκίκα τολμά, σου αποκαλύ πτεται η δική της διάσταση, τα δικά της μυστικά με τα βιβλία. Η μουσική του καθένα παίζει καθο ριστικό ρόλο. Γιατί για να διαβάσεις αυτό το βιβλίο πρέπει πάνω απ’ όλα να έχεις μουσική μέσα σου. Όποια κι αν είναι αυτή, όπως κι αν εκφρά ζεται. Και θέλει να παραδοθείς. Και τότε, αποκάλυψη. 1

Γ ΙΑ Ν Ν Η Σ Δ Ο Υ Κ Α Σ

Στα μέσα σύνορα ΓΙΑΝΝΗΣ ΔΟΥΚΑΣ Στα μέσα σύνορα

ΠΟΛΙΣ

ΔΙΑΙΡΕΤΗΣ Μ ΗΔΕΝ Δίχως φ όβο και δίχως ελπίδα Εναλλάσσοντας φ ίλους, πατρίδα Π αβαρότι, Πικάσο και πίτσα Ανοιχτοί μ ε καλούν ουρανοί Θα κρατώ μια ζωή τη βαλίτσα Που θα μ ε ίν ε ι για πάντα αδειανή Σε μια πόλη μ ε κίτρινα φώτα Στων αρχαίων ερώτων τα πρώτα Που κυλούν στο μεγάλο ποτάμι Και τα π α ίρ νει μ εμ ιά ς η βροχή Σαν ιδρώτας κολλά στην παλάμη Των νεκρώ ν που ξεχνάμε η ψυχή Ο Γιάννης Δούκας γεννήθηκε στην Αθήνα το 1981. Σπούδασε Φιλολογία στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο και Digital Humanities στο King's CollegeTOu Λονδίνου. To 2001 εξέδωσε μια συλλο γή σύντομων πεζογραφημάτων με τον τίτλο Ο κ ό σ μ ο ς ό π ω ς ή ρ θ α και το ν β ρ ή κ α (Κέδρος). Κείμενά του δημοσιεύονται στο Δ ια β ά ζω και στο προσωπι κό του ιστολόγιο (http://dokime.wordpress.com).

Στων ονείρω ν τη ν άπραγη κόψη Α κουμπώντας του χρόνου τη ν όψη Λ αβυρίνθους στο διάβα μου χτίζω Και μ ε τοίχους γεμά τους ρεφ ρέν Σαν πηλίκο γυμνό συνοψίζω Τ ι θα π ει δια ιρ έτη ς μ η δ έν

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΟΑ Σ Βιβλιοπωλείο: ΑΙΟΛΟΥ 33, · τηλ.: 210 36 43 382 «e-mail: info@polis-ed.gr

δ: βιβλιοκριτική ΞΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Η Αρμένισσα

και ο Τούρκος

Φίλιπηος Φιλίππου

δ 42 Μ ΑΡΤ ΙΟ Σ

2011

Κ ε μ ά λ Γιαλτσίν

Για σένα η καρδιά μου χτυπά Μ ετά φ ρ α σ η :

Οχανές-Σαρκίς Αγαμπατιάν Στοχα στής, 2010 σελ. 4 9 6 , € 23,45

συγγραφέας Κεμάλ Γιαλτσίν γεννήθηκε στο χωριό Χονάζ της επαρχίας Ντενιζλί, νοτι οανατολικά της Σμύρνης, το 1952. Σπούδασε Παιδαγωγική και Φιλοσο φία, ασχολήθηκε με τη δημοσιογρα φία και εργάστηκε στη Γερμανία ως τούρκος εκπαιδευτικός. Ανάμεσα στα βραβεία με τα οποία έχει τιμηθεί συγκαταλέγονται το Βραβείο Ειρήνης και Φιλίας Αμπντί Ιπεκτσί και το Ει δικό Βραβείο Ελληνοτουρκικής Φι λίας. Στο παρόν μυθιστόρημα, που βασίζεται σε αφηγήσεις γύρω από την αρμενική γενοκτονία, ο Γ ιαλτσίν μιλάει για την ιστορία των Τούρκων που έσωσαν ζωές Αρμενίων, την πε ρίοδο που είχε αρχίσει διωγμός εναν τίον τους. Όλα άρχισαν το 1992, όταν ο αφηγητής γνώρισε τη Μελινέ, μια δασκάλα αγγλικών και τουρκικών, αρμενικής καταγωγής, στο Ντίσελντορφ. Συζητώντας μαζί της για τις συναντήσεις του με ηλικιωμένους ανθρώπους στην Ελλάδα και την Τουρκία, σχετικά με τα τραγικά γε γονότα που βίωσαν τα χρόνια από το 1919 ώς το 1925, δηλαδή τη Μικρα σιατική Εκστρατεία και την ανταλ λαγή των πληθυσμών, εκείνη του πρότεινε να πάει να βρει τις ηλικιω μένες Αρμένισσες που είχαν γλιτώσει από τη σφαγή (αφού προσηλυτίστη-

καν στο Ισλάμ και παντρεύτηκαν μουσουλμάνους) και ζούσαν στις πε ριοχές της Αμάθειας, στο Ερζερούμ, το Καρς και γύρω από τη λίμνη Βαν. Το ταξίδι του πραγματοποιήθηκε το 1998. Η έρευνά του δεν ήταν εύκολη, αντιμετώπισε δυσπιστία και σκεπτι κισμό, ώσπου βρήκε την κυρία Σαφιγέ, η οποία του άνοιξε την καρδιά της. Η ιστορία της ηλικιωμένης γυ ναίκας ήταν κάπως συνηθισμένη: ήταν Αρμένισσα που αγάπησε έναν Τούρκο, τον οποίο παντρεύτηκε, κό ντρα στην επιθυμία των γονιών της. «Όταν κάποιος ερωτεύεται», λέει, «δεν μπορεί να δει με καθαρό μάτι. Δεν καταλαβαίνει ούτε από φόβο ούτε από θάνατο!» Ο συγγραφέας βρήκε κι άλλους πρόθυμους να του μιλήσουν, ώστε να γράψει το βιβλίο του. Συμπερασματικά, πρόκειται για ένα μοντέρνο μυθιστόρημα με μορφή ρεπορτάζ που διεκτραγωδεί τις περιπέτειες των Αρμενίων της Ανατολίας, μα δείχνει και το ανθρώ πινο πρόσωπο των τούρκων γειτό νων τους. Σε αυτό υπάρχουν χάρτες, έγγραφα και φωτογραφίες των πρω ταγωνιστών της ιστορίας, μαζί με επι στολές αναγνωστών προς τον συγ γραφέα, ο οποίος το αφιερώνει στη Μελινέ: «Για σένα η καρδιά μου χτυπά!» διαβάζουμε. 1

Ε Λ Λ Η Ν ΙΚ Η Π Ε Ζ Ο ΓΡ Α Φ ΙΑ

Νεα νι κές

Α γγελική Σ χο ινά

ανησυχίες

Καλημέρα και αντίο Β ο ρ ε ιο δ υ τικ έ ς Εκδόσ εις, 2 0 1 0 σελ. 206, € 13,35

αλημέρα και αντίο» είναι το μήνυμα που αφήνει ο Φίλιππος δίπλα σε όλες τις γυναίκες που κατακτά πριν τις αφήσει να κοιμούνται στο κρεβάτι που μοιράστηκαν για μια νύχτα, ένα μήνυμα που το θεωρεί πε ριεκτικό και σαφές. Το ίδιο μήνυμα βρίσκει μια μέρα κι αυτός στο σπίτι που μοιραζόταν με τπ Ζωή, π οποία τον εγκατέλειψε μετά από πέντε χρόνια ελεύθερπς σχέσπς. Ο Φίλιππος αρνείται να αντιμετωπίσει τον πόνο που τον μου διάζει. Η Ζωή, από τπν άλλπ, ταξιδεύει ώς το Παρίσι, όπου με τπ στήριξπ και τπν ενθάρρυνσπ τπς φίλπς τπς, Λιζ, εξερευνά μια ζωή γεμάτπ συναι σθήματα και εικόνες. Το παρόν βιβλίο, που αποτελεί τπν πρώτπ συγγρα φική προσπάθεια τπς 22χρονπς Αγγελικής Σχοινά, είναι γραμμένο με ένα λόγο άμεσο, νεανικό και σύγχρονο. ΓΔ. Κ.1

ΚΡΑΤΙΚΟ ΒΡΑΒΕΙΟ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΧΡΟΝΙΚΟΥ-ΜΑΡΤΥΡΙΑΣ

ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΕΗΣ

Από το

2010

ΓΙΠ ΡΓΟ Σ ΒΕΗΣ ΑΠΟ ΤΟ ΤΟΚΙΟ ΣΤΟ ΧΑΡΤΟΥΜ

στο

Ημερολογιακές καταγραφές και εντυπώσεις, μαρτυρίες και περιγραφές, ένα ιαλίμψηστο εικόνων και εμπειριών, με μεταμορφώσεις, ανατροπές, εκπλήξεις και συμπτώσεις- η αλήθεια και το αίνιγμα κάθε ταξιδιού. Απορούμε να πούμε όχι είναι ο σημαντικόχερο$ ταξιδιωτικό$ συγγραφέα$ ins γενιά$ ίου [...] Οι τόποι έχουν ιαριχευθεί oris σελίδε$ ins τριλογία του, σαν anavixs πεταλούδε$ πη συλλογή εντομολόγου. Γιατί η συγγραφική λειτουργία στον Γιώργο Βέη έχει κυρίαν [ον μηχανισμό μεγεθυντικού φακού. Τα «ταξίδια» του δεν έχουν αφηγηματική εξέλιξη, δεν συνιστούν xpovi^s ακολουθία με αφετηρία, πλοκή και έκβαση: είναι μάλλον απέραντοι m ints λεπτομερειών, αλληλουχία ισότιμων και μοναδικών στιγμών που απλώνονται απεριόριστα στον χώρο. (Dujxns Τερζάκη$, ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - «Βιβλιοθήκη», 15.1.2010

III www.kedros.gr

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ι I

δ: βιβλιοκριτική ΞΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ I

Το νούμερο 3

. 9

Αλεξάνδρα Σαμοθράκη

44 Μ Α ΡΤ ΙΟ Σ

2011

Ζ ιμ π έρ Σ ινο υ έ

Έρεβαν, μια κραυγή για την Αρμενία Μ ετά φ ρ α σ η :

Βασιλική Κοκκίνου Ψυχογιός, 2011 σελ. 419, € 16,60

α μπορούσε να είναι το βιβλίο που διάβασε ο Κάρολος Παπούλιας πριν αναφέρει το «'Ελ ληνες και Αρμένιοι κατακρεουργηθήκαμε από τον ίδιο βάρβαρο», κατά τπν ομι λία υποδοχής του πρόεδρου τπς Αρμε νίας Σερζ Σαρκισιάν, τον προπγούμενο Ιανουάριο. Ή, με μια απλά αντικατάστασπ των τοπωνυμίων, των ονομάτων και των χρονολογιών, θα μπορούσε να αναφέρεται στις σύγχρονες σφαγές τπς Ρουάντα ή του Νταρφούρ. Πρόκειται για το βιβλίο του γεννπμένου στο Κάιρο και διαμένοντα στπ Γαλλία πολυβραβευμένου ιστορικού συγγρα φέα Ζιλμπέρ Σινουέ, που πραγματεύεται τπ δεύτερπ σε μέγεθος και προγενέ στερα του Ολοκαυτώματος γενοκτονία, των Αρμενίων από τους Νεότουρκους κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο (1915). Συνδυάζοντας υπαρκτά πρόσωπα και επαληθεύσιμα γεγονότα, ο Σινουέ οριο θετεί ένα ιστορικά τεκμπριωμένο πλαί σιο μέσα στο οποίο προσπαθούν να επιβιώσουν οι Τομασιάν, μια αρμένικα οικογένεια εγκατεστημένα στο Ερζερούμ, που μοιράζεται τπν τύχπ του αρμενικού λαού. Μαζικές συλλήψεις δια νοούμενων, εκτοπισμοί ολόκλπρων πλαθυσμών, πορείες θανάτου στπν έρπμο, βιασμοί, μαζικές δολοφονίες, τάγματα εργασίας είναι μερικές μόνο από τις φρικαλεότητες που διαπράχθπκαν και ως ένα βαθμό είναι γνώριμες στον έλλπνα αναγνώστη από το Νούμε ρο 31328 του Βενέζπ, το έργο τπς Δι-

δώς Σωτηρίου κ.ά. Ο Σινουέ, όπως και π Ιστορία, είναι αμείλικτος με τα πρό σωπα που βάζει στο στόχαστρό του, αν και ορισμένα περιστατικά ανθρωπιάς και επιβίωσπς ενάντια σε κάθε πιθα νότητα υπάρχουν ως εξαίρεση που επι βεβαιώνει τον κανόνα. Η ειδοποιός διαφορά είναι πόας στο Έρεβαν π παρουσίασα έχει περισσότε ρα δημοσιογραφική και λιγότερο λογο τεχνική οπτική, καθώς παρουσιάζονται παράλληλα και οι αποφάσεις τπς τριαν δρίας των Νεότουρκων που συνέλαβαν και οργάνωσαν το πλάνο εξόντωσης των Αρμενίων, οι πραγματικές επιστο λές δυτικών διπλωματών, ενδεικτικές της αδυναμίας-απροθυμίας τους να επέμβουν, καθώς και η μεταγενέστερη, ερήμην των κατηγορουμένων ηγετών των Νεότουρκών δίκη που έλαβε χώρα στην Τουρκία και η αποστολή «Νέμεσις», μιας ομάδας Αρμενίων που εντο πίζουν τους ενόχους και καταφεύγουν στην αυτοδικία όταν οι τελευταίοι δια φεύγουν της δικαιοσύνης και κρύβο νται στο Βερολίνο. Η προσέγγιση αυτή, μαζί με το παράρτημα στο τέλος του βι βλίου με τα σύντομα βιογραφικά των «πρωταγωνιστών» και επεξηγήσεις των ιστορικών στοιχείων, επιτρέπουν μια σφαιρικότερη παρουσίαση ενός ζητή ματος που παραμένει πληγή ανοιχτή, καθώς η γενοκτονία των Αρμενίων δεν έχει ακόμη αναγνωριστεί από τπν Τουρκία, ενώ οι ΗΠΑ την αναγνώρισαν μόλις πέρσι. 1

Ξ ΕΝ Η Π Ε Ζ Ο Γ Ρ Α Φ ΙΑ

Iστορία

και συνω μοσίες Richard Blake

της

Συνωμοσίες στη Ρώμη Μετάφραση: Μαρία Έξαρχου Σελήνη, 2010, σελ. 405, €19,90

Σκέψ ης

W'-· /

11/Μεγάλη Θυσία 1 r I +S+

\\Αίζ<υ<?ρκ Κ. ilanr«<Ap«v

Πατριάρχης Γρηγόριος Κ* ν>ΜίΗΜVUUt tUOfftVMA

Μ Ε Τ Α Κ Ε Ν Ω ΣΙΣ l Α Λ Α A A ·0?ΘΟάΟΖ(Α - Λ! ΑΦΠΤΙ X ΜΟΣ kztx

ret Κορ-αη κχϊ

O h m W A »a

Ζχέοεις καί Αντιθέσεις ί I

xftiA·* tVJU,'*— '*&*Al

Λ Κ ϊΊ Τ Λ Χ

Μd>■.t*% (-1 ΙαΓU1r3Jri ■:r ' 1. I iff *. *1-h

Richard Blake είναι ιστορικός και το παρόν πόνημα αποτελεί την πρώτη του συγγραφική απόπειρα, η οποία έτυχε θερμής υποδοχής από το αναγνωστικό κοινό της χώ ρας του, της Βρετανίας. Οι Συνωμοσίες στη Ρώμη αποτελούν το πρώτο μέρος μιας τρι λογίας, η οποία αφηγείται την ιστορία του'Ελρικ, ενός Βρετανού που, αποδιωγμένος από την πατρίδα του, καταφεύγει στη Ρώμη και το Λατερανό των αρχών του 7ου αιώνα μ.Χ. Είναι η εποχή των μεγάλων θρησκευτικών και πολιτικών ανακατατάξεων, όπου οι φανερές συγκρούσεις και οι μυστικές συνωμοσίες αναταράσσουν το κοινωνικό σκηνικό και κα θορίζουν τη νέα καθεστηκυία τάξη. Η αφή γηση έχει τη μορφή των απομνημονευμάτων του γηραιού και σεβάσμιου πλέον Έλρικ, ο οποίος ξεδιπλώνει τα γεγονότα στα οποία πρωταγωνίστησε με ένα ρυθμό γρήγορο, χα ρακτηριστικό των ευπώλητων ιστορικών μυθιστορημάτων.

(gN A I ΝΕΟΣ

[Δ . Κ.]

rP p S ΚΟΣΜΟΣ

;

η. Γεωργίου Δ. Μετάλλινου

AM·»ΓΛ&

Γ Ε Ν Ν ΙΕ Τ Α Ι

am v:

►· .··.5?■ wag»**'..V ·.·Γ··■*-.«ν■·;·” '··"*4fs η

■■ ■■·’ i -.1*. :<J

Α Κ Ρ ΙΤ Α Σ Π. Κυριακίδης-Εκδόσεις Ακρίτας Α.Ε. Ταγματάρχου Πλέσσα 29 & Σωκράτους.17674 Καλλιθέα Τηλ.: 210.9314968.9334554. φαξ: 210.9404950 Αθήνα: Στοά του Βιβλίου. Πεσμαξόγλου 5.10564. τηλ.: 210.3247678 θεοσαλονίκη: Αγίας Σοφίας 40.54622. τηλ.: 2310.241613 • E-mail: akritas@pkbooks.gr · www.akritas.net.gr

6: βιβλιοκριτική ΞΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Ο Μουμπάρακ

δεν περιλαμβάνεται

Αλεξάνδρα Σαμοθράκη

Μ Α ΡΤΙΟ Σ

2011

46 Ν αγκίμπ Μ α χ φ ο ύ ζ

Ενώπιον του θρόνου Μ ετά φ ρ α σ η :

Πέρσα Κουμούτση Ψυχογιός, 2011 σελ. 243, € 14,40

σοι κάθισαν στο θρόνο της Αί γυπτου στο πέρασμα των αι ώνων βρίσκονται στη μετά θάνατον ζωή στην απέναντι θέση, ενώπιον του θρόνου του ίδιου του Όσιρι, που πλαισιωμένος από τπν Ίσιδα, τον Ώρο και τον γραμματεά των θεών, τον Θωθ, θα αποφανθεί για τπν τύχπ τους στην αιωνιότητα. Από τον πρώτο Φαραώ τπς Αίγυπτου, τον Μτίνη, μέχρι τον Μοχάμαντ Ανουάρ αλ Σαντάτ που δολοφοντίθπκε το 1981, βασιλιάδες, πασάδες, πρωθυ πουργοί και επαναστάτες διαδέχονται ο ένας τον άλλον μέσα στην Αίθουσα της Δικαιοσύνης και απολογούνται για τα πεπραγμένα τους, διεκδικώντας μια θέση ανάμεσα στους Αθάνατους ή προσπαθώντας να αποφύγουν μια καταδίκπ στην Κόλαση ή ίσως, στο χει ρότερο απ’ όλα, στον Τόπο των Ασή μαντων. Ανάμεσα στους πγέτες που παρουσιά ζονται είναι ονόματα γνωστά στον έλλπνα αναγνώστη (όπως οι Φαραώ Χέοπας, Ραμσπς και Τουταγχαμών, η Νεφερτίτπ, ο Μοχάμεντ Αλι πασάς και ο πρόεδρος Γκαμάλ Αμπντ αλ Νάσερ), αλλά και πλπθώρα Φαραώ και μεταγε νέστερων ταγών τπς Αιγύπτου, μεγά λου ίσως ενδιαφέροντος για τπ χώρα και τους ιστορικούς αλλά σε γενικές γραμμές αδιάφοροι για το ελλπνικό κοινό, που παρουσιάζονται επιπροσθέτως ένας-ένας π πολλοί μαζί με έναν

κουραστικά επαναλαμβανόμενο τρό πο. Ατυχώς για την ελληνική αγορά, ο Όσιρις δηλώνει πως δεν έχει δικαιοδοσία να αποφανθεί για τους ξένους πγεμόνες που ανά τους αιώνες κυβέρνησαν την Αίγυπτο, με αποτέλεσμα ο Μέγας Αλέξανδρος και π δυναστεία των Πτολεμαίων να αναφέρονται εν παρόδω. Όσοι κερδίζουν μια θέση ανάμεσα στους Αθάνατους κάθονται σε έναν από τους χρυσούς θρόνους κατά μή κος της Αίθουσας της Δικαιοσύνης και συμμετέχουν στη διαδικασία της δί κης, ρωτώντας, κατηγορώντας ή ακό μη και ειρωνευόμενοι όσους τους δια δέχτηκαν ανά τους αιώνες. Το βιβλίο αυτό δεν αποτελεί τπν καλύ τερη στιγμή του εκλιπόντα και βρα βευμένου με Νόμπελ Αογοτεχνίας Ναγκίμπ Μαχφούζ, αλλά λόγω της συμπτωματικής κυκλοφορίας του στη χώ ρα μας το 2011, είκοσι τρία ολόκληρα χρόνια μετά την πρώτη κυκλοφορία του στα αραβικά, τη στιγμή που π Αί γυπτος και ολόκληρη η βόρειος Αφρι κή μοιάζει με καζάνι που βράζει, απο τελεί μια συνοπτική επανάληψπ της αι γυπτιακής ιστορίας που επιτρέπει στον αναγνώστη όχι μόνο να βάλει σε μια σειρά στο κεφάλι του τους αιγυπτίους ηγεμόνες αλλά και να τους ταξινομή σει σύμφωνα με τις τελεσίδικες απο φάσεις του Μαχφούζ, διά στόματος του ίδιου του Όσιρι. 1

ΣΠ ΥΡΟ Σ Γ ΙΑ Ν Ν Α Ρ Α Σ

Ζωή χαρισάμενη διηγήματα

,:i

f γ *' J.,

, Λ -ψ■ ί '&&

i>Λ *' . *

ΣΠΥΡΟΣ ΓΙΑΝΝΑΡΑΣ

Ζωή χαρισάμενη

Ένας σύγχρονος Δον Ζουάν εκθέτει τις κατακτή σεις του στο διαδίκτυο, κι ένας απατημένος σύ ζυγος πενθεί τη χαμένη δυνατότητα σχέσης και συμβίωσης. Ένας παπάς εγκλωβισμέ νος στον εγωπαθή ευσεβισμό του αναμένει ένα θαύμα για να επι σφραγίσει την «αγιοσύ νη» του. Ένας επίδοξος αυτόχειρας βρίσκει νόημα στη ζωή του, στρέφοντας το όπλο του στους άλ λους. Μια υπερπροστατευτική μάνα καταπιέζει εξο ντωτικά, με τις υπέρμε τρες φροντίδες της, το αδιάφορο βλαστάρι της. Ένας μπαΐλντισμένος Νεο έλληνας ανακαλύπτει ότι διαθέτει το «χάρι σμα» να μεταμορφώνει τους «ανθρώπους σε κτήνη». Ένας μοναχικός άνδρας γευματίζει κάθε βράδυ μπροστά στην τηλεό ραση, αναπολώντας τα παλιά οικογενειακά γεύματα.

δ: βιβλιοκριτική ΞΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Μ ελλοντικός

εφιάλτης

Ελισάβετ Σπανπδάκη

Μ ΑΡΤ ΙΟ Σ

2011

48 G uillerm o Del Toro Chuck H ogan

Η πτώση Μ ετά φ ρ α σ η:

Χριστιάννα Σακελλαροπούλου Λ ιβ ά νη ς, 2010 σελ. 443, € 17,15

ένας καταξιωμένος σκηνο θέτης, ο άλλος βραβευμένος συγγραφέας. Ενώνουν τις δυνάμεις τους και ξεκινούν μια τρι λογία. Πρώτο μέρος το Ίχνος, μετα φρασμένο στη χώρα μας από τις εκ δόσεις Λιβάνη το 2009. Με την Πτώση η ιστορία συνεχίζεται, ακόμα πιο σκοτεινή, ακόμα πιο υποβλητική. Ο Εφ δεν προλαβαίνει να σώσει τη γυναίκα του, την Κέλι, και αυτή μετατρέπεται σε βαμπίρ. Σ ’ ένα βαμπίρ που διψά για το ανθρώπινο αίμα και πολύ περισσότερο απ’ όλους, αυτό του γιου της, του Ζακ. Η Νέα Υόρκπ αποδομείται σταδιακά όλο και περισ σότερο και ο Εφ, με τον Σετρακιάν και τον Βασίλι, συνεχίζουν να ελπί ζουν ότι μπορούν να αντισταθούν στον Αφέντη και στη μαζική κατα στροφή. Φυγαδεύουν το παιδί για να μην το βρει π Κέλι. Γιατί τη θέση της ανθρώπινης αγάπης έχει πάρει η βαμπιρική δίψα. Όλοι οι απέθαντοι επιστρέφουν για τους αγαπημένους τους. Στο μεταξύ αρχίζουν κι αποκα λύπτονται μικρές λεπτομέρειες για την προέλευση των βαμπίρ. Μέσα σ’ όλα, το Βιβλίο, με το ασημένιο κά λυμμα και το δυσοίωνο περιεχόμενο, που όλοι οι δπμοπρατικοί οίκοι αρνούνται να διαχειριστούν... Αυτό που κάνει αυτή τπ σειρά να δια

φέρει από τις δημοφιλείς σειρές με βρικόλακες είναι το εξής απλό: πα ρουσιάζει μια μάστιγα, μια πιθανή πραγματικότητα, με άλλες παραμέ τρους, που αγχώνει και προβληματί ζει τον αναγνώστη. Επιπλέον, αυτό που κάνει τπ σειρά των Ντελ Τόρο και Χόγκαν διαφορετική είναι π αν θρώπινη σκοπιά τους, π ανάγκη τους να διατηρηθούν τα ανθρώπινα χαρα κτηριστικά, αυτά που κάνουν τους ελάχιστους εναπομείναντες να ελπί ζουν στο είδος τους. Και π μητρική αγάπη είναι ένα απ’ αυτά. Είναι ο ισχυρότερος συναισθηματικός δ ε σμός που μπορεί να αναπτυχθεί. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν που χρησιμοποι ούν αυτόν. Δεν είναι τυχαίο που αν αλλάξουν οι αναλογίες όλα γυρνούν πίσω στα βα σικά. Δεν έχει σημασία ούτε το επάγ γελμα που κάνεις, ούτε το status σου, ούτε τα λεφτά. Σημασία για να δια τηρηθείς απρόσβλητος είναι να ξαναγίνεις προστάτης, να διαφυλάξεις τα αγαπημένα σου πρόσωπα, να μηχανευτείς τρόπους να ξεφύγεις. Μπροστά στην ανάγκη, π αλληλεγ γύη, π πίστη, π δύναμη, π αγάπη ξε τρυπώνουν και επανατοποθετούν τον άνθρωπο στη θέση του. Το Ίχνος έβαλε το σαράκι, π Πτώση σε καταλαμβάνει μέχρι τέλους. 1

Μ ΕΛΕΤΗ

Αγαπημένος

Τούλα Καρών η

του τραγουδιού

Ζορζ Μπρασένς, ο ποιητής τραγουδοποιός

δραστήρια συγγραφέας συνεχίζει την εξαιρετική δουλειά στη μελέ τη του γαλλικού τραγουδιού του προηγούμενου αιώνα, που σημάδε ψε μια ολόκληρη γενιά. Προηγήθηκαν οι Ζακ Μηρελ και Σαρλ Αζναβούρ· στο τρίτο μέρος της σειράς «Γαλλικό τραγούδι» παρουσιάζεται ο Ζορζ Μπρα σένς, ίσως ο σημαντικότερος γάλλος ποιητής-τραγουδοποιός. Μετά την έκ δοση δύο ποιητικών συλλογών και κάποιες πρώτες, αμήχανες δημόσιες εμ φανίσεις, ο Μπρασένς «ακούγεται» για πρώτη φορά στο Παρίσι το 1952 με τον «Γορίλα», ένα σκωπτικό τραγούδι ευρέως γνωστό ακόμα και στο ση μερινό ελληνικό κοινό. Η ανατρεπτική ποίηση του Μπρασένς αρχικά σο κάρει τα συντηρητικά ήθη της εποχής, αλλά τελικά το ήθος και η τρια κονταετής συνέπεια στπ ζωή και στην τέχνη του τον καταξιώνουν στη συ νείδηση των Γάλλων κι όχι μόνο. Η έκδοση διατρέχει τα σημαντικότερα ση μεία του βίου του και ολοκληρώνεται με τους στίχους 35 τραγουδιών με ταφρασμένων από τπ συγγραφέα. [Μ. Β.]

ΜΑΡΙΟΣ ΧΑΚΚΑΣ

ΑΠΑΝΤΑ \ έκδοση αυτή περιλαμβάνει το σύνολο του έργου του Μ. Χάκκα

ίου υπήρξε η λογοτεχνική αποκάλυψη στα χρόνια της δικτατο)ίας, 1967-1974. Κάθε κείμενό του και μια αναφορά στις πικρές μπειρίες του ελληνικού λαού στον αγώνα του για τη Δημοκραία. Η στάση της κριτικής απέναντι στο έργο του στάθηκε θετι-

;ή, από την πρώτη του ακόμα εμφάνιση. Το έργο του Μ. Χάκκα ωογονεί κι εμπνέει κιόλας τους νέους και συγκινεί βαθιά το υρύτερο αναγνωστικό κοινό.

ΚΕΔΡΟΙ

w w w .k e d r o s .g r jS

ΚΔΟ ΣΕ IΣ

w w

ψ [\ t

/λ Γ ( J

Μετάφραση: Μαρία Έξαρχου Δρόμων, 2009, σ 157, €12,80

Γ<*ΥΛ4

... ·Ν 'lir p o o j

ο: βιβλιοκριτική ΞΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Το μυθιστόρημα

των τριών

Δήμητρα Καραμολεγκου

Μ ΑΡΤ ΙΟ Σ

2011

Tuna Kirem itci

Τρεις άνθρωποι στο δρόμο Μ ετά φ ρ α σ η :

Θάνος Ζαράγκαλης Ψυχογιός, 2011 σελ. 266, € 15,50

Tuna Kiremitci είναι ένας από τους πιο δπμοφιλείς σύγχρονους Τούρκους συγ γραφείς στη χώρα του, παρά το νε αρό της ηλικίας του. Έχει βραβευτεί για τις ποιητικές του συλλογές, ενώ τα μυθιστορήματά του απολαμβά νουν ευρείας αποδοχής από το ανα γνωστικό κοινό της γείτονος. Το ανά χείρας βιβλίο αποτελεί το τρίτο μυθι στόρημα του Kiremitci και κυκλοφό ρησε στην πατρίδα του το 2005. Όπως και τα άλλα έργα του, πραγμα τεύεται μεταξύ άλλων τη σχέση με ταξύ γυναικών και ανδρών στη σύγ χρονη Τουρκία. Το μυθιστόρημα ακολουθεί την ιστο ρία τριών ανθρώπων, που είναι μεν νέοι αλλά διαφέρουν ηλικιακά. Πρώ τη είναι η ιστορία του Γιακούπ, ενός αγοριού στην αρχή της τρίτης δεκαε τίας της ζωής του, που γίνεται ο πρώ τος από την οικογένειά του που ταξι δεύει εκτός των συνόρων της χώρας του. Μαζί με άλλους νέους από διάφο ρες χώρες της Ευρώπης και της Με σογείου συμμετέχει σε ένα κινηματο γραφικό φεστιβάλ, όπου η έκθεση σε ένα ξένο περιβάλλον τον ωθεί να κα ταδοθεί στα βάθη της ψυχής του. Η δεύτερη ιστορία ακολουθεί τη Λεϊλά, φίλη και αντικείμενο θαυμα σμού του Γ ιακούπ, κατά τη διάρκεια μιας δύσκολης ημέρας που σκοτει

νιάζει από την υποψία ότι ο πατέρας της έχει αυτοκτονήσει. Η νεαρή γυ ναίκα ανατρέχει στα δύσκολα παι δικά της χρόνια και αναλύει τη δυνα στική συμπεριφορά του πατέρα της απέναντι στην ίδια και τη μητέρα της, ενώ έντονα συναισθήματα ανακινούνται από την πιθανή αυτοκτονία του μισητού γονέα. Τελευταία παρουσιάζεται η ιστορία του Χαλίλ, του πρώην συζύγου της Λεϊλά. Ο Χαλίλ είναι ένας ενεργός και συνειδητοποιημένος πολίτης, που έδωσε τη μάχη για τα πιστεύω του τόσο στην πατρίδα του όσο και στην εξορία, όπου έζησε μαζί με τη Λεϊλά. Κινητήρια δύναμη για ό,τι κατάφερε στη ζωή του υπήρξε ένα καρδιακό νόσημα που διεγνώσθη όταν ήταν ακόμη νήπιο. Σε πείσμα του Χάροντα που παραμόνευε στο πλάι του, ο Χα λίλ θέλησε να δώσει αξία σε κάθε του στιγμή, ζώντας με ένταση και δύ ναμη. Ο συγγραφέας επιλέγει να αφηγηθεί τις ιστορίες αυτές με άμεσο τρόπο, κάνοντας συχνά αναφορές τόσο στον ίδιο όσο και στους αναγνώστες του. Αυτό δίνει την αίσθηση ότι πρό κειται περισσότερο για μια προφο ρική αφήγηση γύρω από ένα τραπέζι, παρά μια γραπτή αφήγηση που χρη σιμοποιεί έντεχνο και περίπλοκο λόγο. 1

ο Π Ρ ΙΓ Κ ΙΠ Α Σ ZIEDAN Y O U SSEF

Π Ρ ΙΓ Κ ΙΠ Α Σ ΤΩΝ

'μ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

Στα αρχαία ερ είπ ια in s πόλης Χ α λ έπ ι tns Σ υ ρ ία ς , ανακαλύπτονται τυχαία τριάντα περγαμηνές σε άριστη κατάσταση Τ ο π ερ ιεχ ό μ εν ό τους αποδίδεται σε έναν Αιγύπτιο μοναχό που έζησε στην Α λ εξ ά ν δ ρ εια τον 5ο μ .Χ . αιώνα Ένας θαρραλέος Αιγύπτιος μεταφραστής α ναλαμβάνει τη μετάφρασή τους, και το τραγικό μυστικό των π ερ γα μ η νώ ν αποκαλύπτεται...

Κυκλοφορούν σε όλα τα βιβλιοπωλεία S herry Tones

Τ ο κό σ μ η μ α της Μ Ε Λ ΙΝ Α Σ SH ERRY JO N E S

Μ έσα από το Κόσμημα ζωντανεύει η συναρπαστική ζωή της Αϊσά, αγα π ημένης συζύγου του Μ ω ά μ ε θ . Κοντά του β ι ώ ν ε ι τα ιστορικά γεγονότα που ο δ ή γ η σ α ν στην ανάδειξη του ισλάμ σε κυρίαρχη δύναμη στην Εγγύς και Μ έση Ανατολή. Έ ν α μυ θισ τό ρ η μ α για τη ζωή μιας περήφ α νης γυναίκας.

m s Μ εδίνας

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

A A

ΛΙΒΑΝΗ

ΔΙΕΘΝΕΣ ΜΠΕΣΤ ΣΕΛΕΡ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΛΙΒΑΝΗ w w w .liv an is.g r

o: βιβλιοκριτική

ΠΟΙΗΣΗ

Γεύση

χαλκού

Νίκος Δενδρινόπουλος

Β α σ ίλ η ς Κ ο υ γ έ α ς

Με πράσινο του χαλκού στα χείλη και Ύψιλον, 2 0 0 9 σελ. 94, € 10

ανεπιστήμιο και ποίηση δεν νερό»). Η λέξη-κλειδί αυτού του κύ είναι αυτονόητοι συγγενείς κλου ποιημάτων (αν η ποίηση απο -σχεδόν όλα στην (ελλη δέχεται κλειδιά άλλα από τον εαυτό νική) ζωή συνωμοτούν για να τα χω της) θα μπορούσε να είναι η λέξη ρίσουν. Ο καθηγητής της Νομικής «κ λ ειδ ί»: ξεκλείδω μα νοημάτων Βασίλης Κουγέας, πάντως, μετρά αλλά κυρίως αισθήσεων. Ο ποιητής 25 χρόνια και 5 συλλογές στην ποί έχει ωστόσο τη γενναιοδωρία να ηση. Μια ποίηση εσω στρεφή αλλά αφήνει το κλειδί σε εμφανές ση όχι σκοτεινή, δύσβατη αλλά όχι μείο. Γράφει στο ποίημα που σφρα δυσνόητη. Χαρακτηριστικά της, η γίζει τη συλλογή και της χαρίζει τον σύζευξη λόγου και εικόνας, ο υπαι τίτλο της: «Κάθε φορά / η κατεύνιγμός, τα θραύσματα, οι σιωπές. Διαρκές μοτίβο του η συμφιλίωση με την καθαρτήριο οδύνη του ιδιω Ένα άρωμα Παρισιού και γερμανών τικού και δημόσιου βίου. Όλα αυτά ποιητών (η επίδραση του Τσελάν τα στοιχεία ενυπάρχουν στην τ ε φανερή και ομολογημένη), που λευταία συλλογή του -μαζί με μια διατρέχει πολλά ποιήματα, ισοφαρίζεται από μια διάχυτη (κερδισμένη;) αίσθηση νηφαλιότη ελληνικότητα. τας. Η αφαιρετικότητα συνεχίζει να υπηρετεί την εσω τερική ενατένιση, αλλά η μετάβαση από την εικόνα θυνση / κάθε φορά / της λέξης το στο νόημα ή το συναίσθημα είναι κλειδί / ανάλογα / από πού κυλάει πιο κοφτή («το πέρασμα ανάμεσα το αίμα / λόγος / να κρατηθεί στη καθυστερούσε / αλλά αυτό / δεν ζωή / ο ίδιος / μεγάλος και παιδί / έβγαινε στη φωτογραφία»), πιο βα με πράσινο του χαλκού στα χείλη / θιά και απρόσμενη («ακούμπησα το και γδαρμένο γόνατο / ψάχνοντας κεφάλι στην πέτρα / κι αυτή ονει / όσο το χιόνι στροβιλίζεται / γύρω ρεύτηκε»). Ένα άρωμα Παρισιού απ’ τις λέξεις / ώσπου να σκεπάσει και γερμανών ποιητών (η επίδραση / ώσπου να λειώσει / ώσπου / να του Τσελάν φανερή και ομολογη- φανεί και πάλι...» μένη), που διατρέχει πολλά ποιή Για κάποιους η γεύση του χαλκού ματα, ισοφαρίζεται από μια διάχυτη παραπέμπει στο θάνατο. Ο Κου ελληνικότητα, ύφους και εμπειριών γέας τη θέλει κατάφαση βιωμένου («μια σπασμένη κούπα δίπλα στο βίου. 1

ΠΟΙΗΣΗ

tpO O TCIQ

για πάντα

ια πολύ όμορφη ανθολό γηση ερωτικών ποιημάτων από την ελληνική λογοτε χνία. Μπορεί να βγήκε τον Φε βρουάριο για να υπενθυμίσει την γιορτή του Βαλεντίνου, αλλά είναι βιβλίο με διάρκεια. Ο ανθολόγος Γιάννης Η. Παππάς αρχίζει από την αρχαία ποίηση, τον Ανακρέοντα, τον Όμηρο, τη Σαπφώ, τον λάγνο Ρουφίνο. Από τον 3ο μ.Χ. αιώνα πη γαίνει στον Διγενή Ακρίτα, τα ηρωι κά έπη και τα ιπποτικά ρομάντζα, για να κλείσει αυτήν την περίοδο με τον τεχνίτη Βιτσέντζο Κορνάρο και το αριστούργημά του, τον Ερωτό-

κριτο. Ακολουθεί η επιλογή από εξαιρετικά αγαπησιάρικα δημοτικά τραγούδια. Η νεότερη ποίηση κατα λαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος, αρ χίζοντας από τον 19ο αιώνα. Εδώ συνυπάρχουν όλες οι σχολές, τα είδη, οι εποχές. Από τους ήσσονες στους ελάσσονες ποιητές, όλα τα ποιήματα είναι επιλεγμένα με φρον τίδα, έτσι που να ταιριάζουν και να μην ταιριάζουν, να δημιουργούν διαφορετικά συναισθήματα, να προκαλούν και ίσως να δίνουν την ώθηση να συνεχίσει κάποιος να δια βάζει ποιήματα αναζητώντας ολό κληρες τις συλλογές. 1

Γιάννης Ν. Μπασκόζος

Γιά ννη ς Η. Π α π π ά ς (επ.)

Επειδή σ’ αγάπησα και σ' αγαπώ ακόμη Ποιήματα για την αγάπη και τον έρωτα

Μ εταίχμιο, 2010, σ. 245, € 15,50

Μ ΑΡΙΑ Σ Τ Α Σ ΙΝ Ο Π Ο Τ Λ Ο ΐ >

V '■ /·,.'

Ο·

'■ <

ια , μ ε

με θυμάστε;

Αφηγήματα που καταγράφουν πρό σωπα και στιγμές μαθητών, που πε ριγράφουν ψυχές εφηβικές. Ένα βι βλίο που διαπνέεται από την ιδέα ότι ο δάσκαλος μαθαίνει από τους μα θητές του περισσότερα απ’ όσα τους Ισμήνης 75A. 104 44 ΑΘΗΝΑ Τηλ.- Fax: 210 5145933 kichli.publishing@ginail.con»

διδάσκει.

fmnmm

δ: βιβλιοκριτική ΙΣΤΟΡΙΑ

Μ εταναστεύοντας

στοΓκουλάγκ

Σπύρος Κακουρκότης

54 Ο

Τιμ Τ ζο υ λ ιά δ η ς

Οι εγκαταλειμμένοι Α π ό τη Μεγάλη Ύ φ εση στα Γκουλάγκ: Ελπίδα και προδοσία στη Ρωσία του Στάλιν

Μ ετά φ ρ α σ η :

Μαρία Φακίνου Πατάκης, 2010 σελ. 576, € 22,50

ετά το μεγάλο κραχ του 1929, χιλιάδες ήσαν οι Αμερικανοί εκείνοι που πήραν τον αντί στροφο δρόμο από εκείνον των πατε ράδων και των παππούδων τους, αναζπτώντας διέξοδο στπν ανεργία και μια καλύτερα τύχπ στπν ΕΣΣΔ, μια χώρα στο κατώφλι μιας (εξαιρετικά) βίαιπς και φρενιτιώδους εκβιομπχάνισπς. Οι (σχεδόν) ειδυλλιακές εικόνες των αμερικανών εργατών που βρίσκουν καταφύγιο στπν πατρίδα των προλε ταρίων, μαθαίνοντάςτους... μπέιζμπολ δεν αποτελούν παρά ένα σύντομο ειρπνικό πρελούδιο σε ό,τι θα ακολου θήσει. Αναμφίβολα, τα ερωτήματα που θέτει στο υλικό του ο Τζουλιάδπς, όπως και κάθε ιστορικός, εκκινούν από το παρόν και είναι δύσκολο να διαβάσει ο αναγνώστπς αυτά τα κε φάλαια χωρίς να έχει στο μυαλό του τπ σπμερινή οικονομική κρίσπ... Γρήγορα όμως π αφήγπσπ θα πάρει δραματική τροπή: Η δολοφονία του Κίροφ, το 1934, θα σπμάνει τπν αρχή του Μεγάλου Τρόμου, ένα κύμα μαζι κών συλλήψεων, βασανιστπρίων και εκτοπίσεων ή εκτελέσεων που ανέδειξαν τπν NKVD, τπ μυστική αστυνομία του Στάλιν, στον απόλυτο κυρίαρχο τπς ζωής εκατομμυρίων πολιτών. Σύν τομα το σύστπμα στρατοπέδων εργα σίας, το «Αρχιπέλαγος Γκουλάγκ», θα αποτελέσει βασικό παράγοντα τπς

πρωταρχικός συσσωρευσπς και του βίαιου εκσυγχρονισμού του σοβιετι κού κράτους: άφθονα (όσο υπήρχε πλπθυσμός που μπορούσε να συλλπφθεί) και φθπνά (όσοι πέθαιναν από τις κακουχίες αντικαθίσταντο από τους νεοαφιχθέντες) εργατικά χέρια έσκαβαν τα έγκατα τπς Σιβπρίας, σε θερμοκρασίες που ξεπερνούσαν τους μείον σαράντα βαθμούς, με προσδό κιμο επιβίωσπς που δεν ξεπερνούσε τον ένα χρόνο. Ανάμεσά τους οι «ξένοι» αποτελούσαν τους πρώτους στόχους. Εγκαταλειμ μένοι από τις διπλωματικές αρχές, που προτιμούσαν να κοιτάζουν τπ «γενική εικόνα» και τα συνολικότερα συμφέ ροντα τπς χώρας τους, τρεις γενιές Αμερικανών (οι μετανάστες, τα παιδιά τους και, μετά τον πόλεμο, οι αιχμά λωτοι των Γερμανών που βρέθπκαν σε σοβιετικά χέρια) άφπσαν τπν τελευ ταία τους πνοή στη ρώσικπ Απω Ανα τολή. Ελάχιστοι διασώθπκαν, και με βάσπ τις μαρτυρίες αυτών ο συγγρα φέας αναζπτά τα δυσδιάκριτα ίχνπ των υπολοίπων. Και διακριτικά, είναι αλήθεια, χωρίς να θέλει να αμφισβπτήσει τπ μοναδικό τητα του Ολοκαυτώματος, θέτει το ερώτημα: γιατί τα θύματα του σοβιετι κού ολοκλπρωτισμού, που ξεπερνούν ίσως τα δέκα εκατομμύρια, να μπν αξί ζουν τπ δική τους θέσπ στη δπμόσια μνήμπ, για τπ δική τους γενοκτονία; 1

ΙΟ χ ρ ό ν ια Εμπειρία στα η λ ε κ τρ ο ν ικ ά Βιβλίο! mmm

ΑΓΚΥΡΑ t

ftf

yw tfew ι» tOlt»

e-baokshop.gr

Α ρ χ ικ ή σελίδα

Πως

M y A ccount

Εγγραφ η

ix /iT N O A r l l « u m c n c . |

y ε

ΕΚΑλιο0ΙΕΙΣnEPin*0YI ν υςη ς βιτςος

Π F. Λ E Κ Λ Ν Ο Σ

ι__Xj

((222?

Advanced Search Π ο ιο ι Ε ίμ α σ τε

Α π ο κ ό μ μ α τα

Β ο ήθεια

FAQ

Γ,α Ε π α γ γ ελ μ α τίες

Ε π ικ ο ιν ω ν ία

Τι είναι e-Books;

να

Ενα e-book δεν είναι τίποτε άλλο από ίνα κείμενο, το οποίο αποθηκεύεται σε ψηφιακή (ηλεκτρονική) μορφή και για την ανάγνωση του χρησιμοποιούμε είτε μια ειδική επισκευή είτε ειδικό λογισμικό σ ι ίναν προσωπικό υπολογιστή, ώστε να προσομοιώνεται η εμπειρία της ανάγνωσης ενός ίντυπου βιβλίου.

δ ια β ά σ ε τ ε ένα β -

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ Όλα τα βιβλία

ΐ£ !

Κλασσική Λογοτεχνία Ποίηση

Π ερ ισσότερ α

ΝΕΕΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΕΣ

Εττιστ.Φαντασία vassM. η » t j » v w v x α χ φ α λ π γπ κ ο

Fantasy

Ω ΡΑ Μ Η Δ ΕΝ

LMW»«**ί τ’*»*»*»·

ιστορία

]

Βιογράφος

«κ . ;#

Μονογραφές

Μυστικισμός Τεχνολογία

To e-Bookshop Προτείνει

Διάφορα

ηtut

T o p Selling • ΕρωτΟκριτος • Η Φόνισσα • Αι συνίττειαι της παλαιός ιστορίας

( * **mnu

Γ ΊΓ

*ίifΑΛΜΑ! η ΑΥΛΟΙ

ΓΟ <^k«a>TO

*1U

S ** n * * i t * r * * I ttf»

• Πάπισσα Ιωάννα • Κ. Καρυωτάκης - Ποιήματα • Καβόφης - Απαντα • Σολωμός - Απαντα • Βαλαωρίτης · Απαντα Μ ίρος Ιο

H 10Ί k

• Ο Ζητιάνος

Q u i

• Θούριος ’

www.e-bookshop.gr I ^ DIG I CON l ^ ji«wuwiv»wi'uiiJuvuv|'1|w|J.---iuιΐ'.ιΐ'.·ι·ί ',α ■ ·

D IG IT A L

C O N T E N T

^ s

.a .

Λοχαγού ΔεΒούοπ 1 “3 Α Π

C C A CZ2 Ο C l Q

·ΠΠ.: 210 b b lb a b b

&Λ. Μεοαγειων 3 0 4 , ΧοΠαργόδ 155 62

6; βιβλιοκριτική ΑΥΤΟΒΙΟΓΡΑΦΙΑ

Αγω νιστές

στην Αμερική

=ενη Δ. Μπολωτή

56 Μ Α ΡΤΙΟ Σ

2011

H o w a rd Zinn

Αυτοβιογραφία Δ εν μπορείς να είσαι ουδέτερος σ ’ ένα τρένο που κινείται

Μ ετά φ ρ α σ η:

Νίκος Σταμπάκης Αιώ ρα, 2011 σελ. 320, € 18,70

Χ. Ζιν έγινε γνωστός στο ευρύ κοινό μας μέσα από το έργο του Ο Μαρξ στο Σόχο, που ανέβηκε στην αθηναϊκή θεατρική σκηνή για τρεις συνεχείς χρονιές, από το 2005 έως το 2008, από τον έξοχο και για την περίπτωση εκπληκτικά όμοιο, Α. Αντωνόπουλο. Και σ’ εκείνο το έργο του, ο X. Ζιν είχε δώσει έμφαση στον άνθρωπο Μαρξ, στην καθημερινότητά του και πολύ εύ στοχα μέσα από τις πράξεις και τα λε γάμενα του ήρωά του είχε στηλιτεύσει όσα άσχημα διαπράχτηκαν στο όνομα μίας ιδεολογίας. Ο άνθρωπος ο καθη μερινός και τα έργα του, αυτά ήταν το κέντρο του ενδιαφέροντος του αμερικανού επιστήμονα-ακτιβιστή X. Ζιν, με αυτούς ασχολήθηκε και αυτούς πα ρουσίασε μέσα από τα βιβλία του. Αρ κεί και μόνο να αναφερθεί η Ιστορία του λαού των Ηνωμένων Πολιτειών, με πρωταγωνιστές αυτούς που έφτιαξαν την Αμερική και με τον δικό τους τρόπο έθεσαν τις βάσεις για να γίνει π μεγάλη δύναμη του 20ού αιώνα, δη λαδή τους εργάτες, τους μαύρους, τους Ινδιάνους, τους φτωχούς, τους μετανάστες, τις γυναίκες. Και αυτοί οι «πρωταγωνιστές», όπως και ο «Μαρξ», ήταν η ιδεολογία. Το πώς αυτή χρησι μοποιήθηκε από την εκάστοτε εξουσία είναι άλλο θέμα! Ο αναγνώστης κάθε αυτοβιογραφίας, ακόμη και αν αγαπά αυτό το είδος ανα γνωσμάτων, είναι σίγουρο ότι ξεκινά

το διάβασμά του με υποκειμενισμό προς τον συγγραφέα και ενίοτε δυσπι στία προς τα γραφόμενά του, εφόσον ο στόχος δεν είναι η αυτοκριτική αλλά π υπεράσπιση του έργου του στον επί γειο κόσμο! Με τον Ζιν αυτή π προ σέγγιση ανατρέπεται, γιατί ακόμη και στην Αυτοβιογραφία του αυτός είναι ο κομπάρσος. Οι άλλοι, τα γεγονότα και τελευταία ο ίδιος. Μ’ αυτή τη σειρά κα ταγράφει τις πτυχές της ζωής του. Η αυτοπροβολή λείπει από το βιβλίο. Οι διανοουμενίστικες προσεγγίσεις για την ερμηνεία των γεγονότων ευτυχώς εξέλιπαν. Δεν δανείζεται «τσιτάτα» από λόγια μεγάλων και τρανών για να επιβεβαιώσει τη δράση του. Φιλοσοφεί ο ίδιος «μετ’ ευτελείας». Το «σεργιάνι του στον κόσμο» ξεκίνησε με την πα ραδοχή πως «κάτω από την επιφάνεια του παρόντος υπάρχει πάντα το αν θρώπινο υλικό για την αλλαγή: π κα ταπιεσμένη αγανάκτηση, ο κοινός νους, π ανάγκη για συλλογικότητα, π ανάγκη για τα παιδιά, π υπομονή μέχρι να έρθει π κατάλληλη στιγμή για δράση από κοινού με όλους». Με αυτή την οπτική προσεγγίζονται τα μεγάλα γεγονότα στα οποία συμμε τείχε ο X. Ζιν, όπως ο αγώνας κατά του ρατσισμού, που «ήταν π εθνική πολι τική» στις ΗΠΑ, η συμμετοχή με την αμερικανική αεροπορία στο Β' Παγκό σμιο Πόλεμο, πριν αμφισβητήσει την «απόλυτη ηθική ορθότητα του πολέ μου ενάντια στο φασισμό» και κατα-

λήξει «πως το περιβάλλον του πολέμου σταδιακά κάνει τους αντιπάλους πανο μοιότυπους», έτσι ώστε μ’ αυτά τα όπλα τπς σκέψπς να ταχθεί δυναμικά ευθύς εξαρχής κατά του πολέμου του Βιετνάμ κ.ά. Αν έπρεπε να επιλέξουμε έναν μόνο λόγο που μας άρεσε αυτό το βιβλίο, θα ήταν π προβολή των πολλών άλλων μέσα από τπν Αυτοβιογραφία του συγ γραφέα. Θα ήταν ο τρόπος προσέγγισπς των γεγονότων: αυτά οδπγούν σε συμπεράσματα και όχι το αντίστροφο. Θα ήταν π εμφατική πίστπ στον άν θρωπο και τις δυνατότπτές του: «Ακόμπ και αν οι άνθρωποι δεν διαθέτουν τα προνόμια τπς εξουσίας ... υπάρχει μία δύναμπ π οποία μπορεί να δπμιουργπθεί από τπν αγανάκτπσπ που

αναζπτάει διέξοδο, από το θάρρος και τπν έμπνευσπ που δίνει ένας κοινός σκοπός». Θα ήταν τα στιβαρά επιχει ρήματα του συγγραφέα, έτσι όπως αναδεικνύονται μέσα από συγκινητικές περιγραφές ανθρώπων και καταστά σεων, που όμως όχι μόνο δεν είναι μοι ρολατρικές αλλά αναδεικνύουν κάθε περιστατικό σε σκαλί για μία ακόμπ προσπάθεια που θα στεφθεί τελικά με επιτυχία. Θα ήταν π απάντπσπ στη λαν θασμένα εντύπωσα πως ο λαός δεν αν τιδρά γιατί «καμία ιδέα που πετάει κα νείς σ’ ένα ακροατήριο, ή ακόμπ και σ’ ένα άτομο, δεν μπορεί να απορριφθεί ως ασήμαντα». Θα ήταν π ίδια π έκδοσπ που πάει ενάντια στπ λογική τπς ζυγαριάς ποιότητα ίσον ποσότητα χρπμάτων. 1

Στην A&G PAPER, oas νοι

συνεργατε5

Εμπορίες & Επεξεργασία^ Χάρτου Αθήνα

Θ εσσαλονίκη

» io u 1, Αγ. Στέ

ηλ.: 2610.520.

WWW,

δ: βιβλιοκριτική ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Πώς αντιμετω πίζουμε

τους «άλλους»

ΔημήτρηςΒ. Τριανταφυλλίδης

58 Μ Α ΡΤ ΙΟ Σ

2011

Δ έ σ π ω Κ υπ ρια νού

Παιδιά μεταναστών σε Ελλάδα και Κύπρο Επίκεντρο, 2011 σελ. 637, € 28

Δέσπω Κυπριανού, διδάκτο ρας του Πανεπιστπμίου Πατρών στον Τομέα τπς Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσπς, ασχολείται στο βιβλίο της αυτό με τπν «υποκειμενικότπτα και υποκειμενοποίπσπ ως αποτέ λεσμα διαμεσολαβπτικών διαδικασιών σε συνθήκες μετανάστευσπς». Σύμφω να με τπ συγγραφέα, η διαμόρφωσπ τπς υποκειμενικότπτας των ατόμων αποτελεί μια συνεχώς μεταβαλλόμενα και αναδιαμορφούμενπ διαδικασία, π οποία επηρεάζεται από τις εκάστοτε διαμεσολαβήσεις των πλαισίων στα οποία τοποθετείται το άτομο. Η διαδι κασία αυτά γίνεται πολυπλοκότερπ κα τά τπ διαμόρφωσπ και αναδιαμόρφωσπ τπς υποκειμενικότπτας παιδιών με μεταναστευτική εμπειρία. Οι κοινωνίες υποδοχής συνηθίζουν να αντιμετωπί ζουν τα άτομα αυτά ως ομοιογενή ομά δα με όμοια χαρακτπριστικά, ανάγκες και συμπεριφορές. Μελετώντας, π συγ γραφέας, το πρόβλπμα αυτό, κατέλπξε στο συμπέρασμα ότι το πρόβλπμα εί ναι π αποπροσωποποίηση των παιδιών αυτών και π μπ αναγνώρισή τους ως ατόμων με ξεχωριστές υποκειμενικότπτες και βιογραφίες. Με βάσπ τα παραπάνω, π συγγραφέας καταλήγει στπν άποψπ ότι τα άτομα με μεταναστευτική εμπειρία δεν μπορεί να αντιμετωπίζονται ως άτομα που φέρουν ένα ήδη διαμορφωμένο, παγιωμένο και στατικό «πολιτισμό» και να σχεδιάζον ται για την εκπαίδευσή τους «διαπολι-

τισμικά» προγράμματα «φολκλορικού τύπου», χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι ατομικές τους ανάγκες μάθησης. Επι σήμανση εξαιρετικά χρήσιμη και επί καιρη, δεδομένης της έκρηξης των μεταναστευτικών ροών προς τη χώρα μας τα τελευταία χρόνια. Επιπλέον, το εκ παιδευτικό σύστημα καλείται να δια δραματίσει καθοριστικό και πρωταγω νιστικό ρόλο στπν υποδοχή και ένταξη αυτών των παιδιών στην ελληνική κοι νωνία. Με αφετηρία τις παραπάνω διαπιστώ σεις, η συγγραφέας προτείνει την ανα ζήτηση των διαφοροποιημένων κοινω νικών διαμεσολαβήσεων, των υποκειμενοποιήσεων που συνεπάγονται, κα θώς και τον εντοπισμό των υποκειμε νικών νοηματοδοτήσεων όσον αφορά την καταγωγή, τον εθνικό προσδιο ρισμό, την προσωπικότητα και τον αυτοπροσδιορισμό των παιδιών αυτών. Εκείνο που κάνει το βιβλίο αυτό να ξε χωρίζει είναι ότι η συγγραφέας πραγ ματοποίησε έρευνα των συνιστωσών που διαμορφώνουν τις υποκειμενικό τητες παιδιών με μεταναστευτική εμ πειρία σε δύο χώρες υποδοχής μετα ναστών, την Ελλάδα και την Κύπρο, προχωρώντας στη συγκριτική μελέτη των αποτελεσμάτων αυτής της έρευ νας. Πρόκειται για ένα βιβλίο χρήσιμο στους εκπαιδευτικούς, και κυρίως εκείνους που ασχολούνται με παιδιά διαφόρων εθνικοτήτων. 1

Οι Εκδόσεις Παπαζήση προτείνουν SfeSgM

ΒΑΣΙΛΗ ΦΙΛΙΑ - ΓΙΑΝΝΗ ΠΡΙΝΙΑΝΑΚΗ

Τά η

του Λεξικού Μπ α μ π ινιώ τη “ “

« « « ,,

η συνέχεια

'■η J : £*■ V* * - V' , -V Χ κ : » . . · & .J .

χ» βτ3ττ5r

Αλιεύματα απαράδεκτων λαθών καί ανεπίτρεπτων παρερμηνειών άπό την θάλασσα τών μαργαριταριών τού Λεξικού τής Νεοελληνικής Γλώσσης τού Γ. Μπαμπινιώτη. Μιά πρώτη γνωριμία μέ τών "Λ ό γ ω ν τ' ά λ ο γ α " τού έν λόγω Λεξικού.

Νικηταρά 2 & Εμμ. Μπενάκη, 106 78 Αθήνα Τηλ.: 2103838020, 2103822496, Fax: 2103809150

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΠΑΖΗΣΗ

site: www.papazisi.gr ♦ email: papazisi@otenet.gr

6: βιβλιοκριτική ΜΕΛΕΤΗ

Η ει κόνα

της δημόσιας τηλεόρασης

Πέπη Ρπγοπούλου

60 Μ Α ΡΤΙΟ Σ 2011

Λ ίν α Τροχαλιτού

Αφουγκράσου το κοινό, η τέχνη μιας ουσιαστικής επικοινωνίας Ο δηγός στρατηγικής για την δημόσια τηλεόραση

Π α π α ζή σ η ς 2010 σελ. 231, € 16

τίτλος Αφουγκράσου το κοι νό, η τέχνη μιας ουσιαστικής επικοινωνίας της Λίνας Τροχαλίτου μου δίνει την ευκαιρία να δω τα όσα πολύ ενδιαφέροντα γράψει με δύο τρόπους: Αρχικά από τπ σκοπιά ακριβώς του κοινού, του ανειδίκευ του και -μ ε π χωρίς εισαγωγικά- ανυ ποψίαστου τηλεθεατή που ανοίγει τον δέκτπ του όταν ενδιαφέρεται για τις ειδήσεις είτε μετά από μια πιε στική μέρα. Και επίσπς από τπ σκο πιά κάποιας που αποπειράθπκε και αυτή να ασκήσει τπν τέχνη της ου σιαστικής τηλεοπτικής επικοινωνίας. Πράγματι, έχω κατά διαστήματα ερ γαστεί για παραγωγές της κρατικής τηλεόρασης, με ένα αρκετά ρευστό αντικείμενο που, σύμφωνα με τους τίτλους των εκπομπών, ήταν αυτό της έρευνας και του κειμένου ή σε ναρίου, και η εμπειρία αυτή, θετική και αρνητική, οπωσδήποτε με βοή θησε να κατανοήσω κάποια περισ σότερα πράγματα. Η συγγραφέας δεν εξαντλεί την προ σέγγισή τπς στην απλή περιγραφή των δομών και των κανόνων λει τουργίας του δημόσιου τηλεοπτικού μέσου, είτε στα ποσοτικά δεδομένα των μετρήσεων, προσέγγιση την οποία, λόγω των ερευνητικών ενδια φερόντων μου, δεν θα μπορούσα να κρίνω με ιδιαίτερη αποτελεσματικότητα, αλλά που πιστεύω ότι αν κυ

ριαρχούσε απόλυτα θα την φυλάκιζε τελικά στο αυτονόητο. Η Λίνα Τροχαλίτου συνδυάζει, αντιθέτως, μια γνώση από τα μέσα των συνθηκών και των εξελίξεων τόσο στην ευρύ τερη κοινωνία όσο και στον δημόσιο τηλεοπτικό φορέα, γνώσπ που ενισχύεται αποτελεσματικά από μια ση μαντική εποπτεία της ελληνικής και της ξένης σχετικής επιστημονικής βι βλιογραφίας. Κατανοεί τις συνέπειες της παγκοσμιοποίησης, αναλογίζεται τις επιπτώσεις τπς κατίσχυσης του αμερικάνικου μοντέλου εις βάρος του ευρωπαϊκού, συλλαμβάνει τα όσα αυτά τα δεδομένα σημαίνουν τόσο για το γενικό πολιτισμικό και πολιτικό πεδίο όσο και για το παραγόμενο τηλεοπτικό και εύστοχα φροντίζει να αντιδιαστείλει τη δημό σια τηλεόραση από την «άλλη», την οποία και αποκαλεί όχι ελεύθερη, όπως κατ’ ευφημισμό αποκλήθηκε κατά καιρούς, αλλά εμπορική. Το πρώτο στοιχείο που πρέπει λοιπόν να υπογραμμιστεί είναι ότι π σχέση του δημιουργού/παραγωγού τηλεο πτικού λόγου σε σχέση με το κοινό είναι πάντοτε δυναμική. Αποτελεί ένα στοίχημα που στοχεύει, τουλάχι στον σε ένα βαθμό, όχι απλώς στο να υποταχθεί στις προτιμήσεις του κοι νού αλλά και να τις διαμορφώσει και γι’ αυτό η δικαιολογία «αυτά θέλει το κοινό» είναι συνήθως προσχηματική.

Το δεύτερο στοιχείο έχει να κάνει με το ψευδοδίλημμα της επιλογής με ταξύ υψηλής κουλτούρας και λαϊκού προγράμματος. Και οι δύο όροι, το υψηλό και το λαϊκό, είναι χονδροειδή στερεότυπα, καθώς το μεν υψηλό εξυπακούει και τη σχέση με το βάθος το δε λαϊκό μπορεί ενδεχομένως να ορίζει ένα πολύ υψηλό πολιτισμικό επίπεδο. Ο πιθηκισμός και το αναμάσπμα της σκέψης ενός φιλοσόφου, ας πούμε του Μπένγιαμιν, είναι απλώς θανάσιμα κουραστικός και όχι υψηλός, ενώ ένα σωστά ερμη νευμένο τραγούδι του Τσιτσάνπ είναι ταυτοχρόνως λαϊκό και ποιοτικό. Για να εκφραστώ λοιπόν βραχυλογικά, θα έλεγα ότι ρόλος της δημόσιας και της όποιας σοβαρής τηλεόρασης εί ναι π διάδοση πολιτισμικών αξιών κάθε μορφής και ύφους μέσα από την εξάπλωσπ της γνώσης και της εμπειρίας, με την υπέρβαση όλων των εμποδίων. Οι σκέψεις αυτές μας οδηγούν και στο επόμενο ερώτημα: Στο σε ποιο, δηλαδή, βαθμό π δημό σια τηλεόραση μπορεί να διεκδικήσει κατά κυριολεξία τον τίτλο του αγα θού. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι, όπως και τόσοι άλλοι, χρωστώ μέρος της μόρφωσης, της αισθητικής μου απόλαυσης, της ενημέρωσης και της πολιτικής μου ακόμη ευαισθητοποίησης στην παρακολούθηση προγραμ μάτων σημαντικών ευρωπαϊκών κρα τικών καναλιών. Πόσο μπορούμε να πούμε το ίδιο και για τα ελληνικά κρατικά κανάλια; Είναι βέβαιο ότι έχουμε κατά καιρούς παρακολουθήσει πολύ σημαντικές παραγωγές στα δημόσια κανάλια. Πόσο τα θετικά αυτά δείγματα συνιστούν και μια γενικότερη σταθερή και εξελισσόμενη πραγματικότητα; Για να συνοψίσω και να συντομεύσω μάλιστα θα υπογραμμίσω δύο στοι χεία: Πρώτον, ότι το συντριπτικό πο

σοστό της εν ευρεία εννοία πολιτι στικής δουλειάς στην τηλεόραση έχει γίνει από τα δημόσια κανάλια, που παράλληλα εκπέμπουν και ένα πολι τικό λόγο που, αν και ελεγχόμενος και συχνά προπαγανδιστικός, δεν εί ναι τουλάχιστον μόνιμα αγοραίος και απροσχημάτιστος, όπως αρκετά συ χνά είναι αυτός των περισσότερων εμπορικών καναλιών. Με την επιβολή, κατά την τελευταία περίοδο, της πολιτισμικής και οικο νομικής συνθήκης την οποία π συγ γραφέας αναλύει σύντομα αλλά πε ριεκτικά, π δημόσια τηλεόραση βρί σκεται μπροστά σε ένα δραματικό δί λημμα. Να προσπαθήσει να μιμπθεί και να ανταγωνισθεί στο επίπεδό τους τα εμπορικά κανάλια ή να υπο γραμμίσει τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της ποντάροντας στην ποιότητα, κάτι που δεν σημαίνει υποχρεωτικά τον ελιτισμό, και στην πρωτοτυπία. Για να είμαστε δίκαιοι, θα πρέπει να υπενθυμίσουμε τελειώνοντας ότι β ε βαίως και αυτή, και όλοι οι άλλοι δη μόσιοι θεσμοί, δεν κινείται σε κάποιο εργαστηριακό κενό και με αυτό δεν εννοώ μόνον την πολιτική εξάρτηση που από δημόσια την καθιστά συνηθέστατα κυβερνητική. Η ποιότητα και π δύναμη της δημόσιας τηλεόρα σης και γενικότερα της επικοινωνιακής και πολιτισμικής ζωής της χώρας εξαρτάται σε σχεδόν καθοριστικό βαθμό και από το γενικότερο πολιτι σμικό επίπεδο της Ελλάδας, αλλά και ολόκληρης της Ευρώπης. Αν λοιπόν δεχτούμε ότι π σημερινή κρίση είναι περισσότερο, ακόμη και από οικονο μική και πολιτική, πολιτισμική, τότε καταλαβαίνουμε πόσο δύσκολη, προβληματική αλλά και πόσο απα ραίτητη είναι π χάραξη εναλλακτικών στρατηγικών για τη δημόσια τηλεό ραση, στην οποία μας καλεί το βιβλίο της Α. Τροχαλίτου. 1

Η Πέπη Ρηγοπούλου είναι καθηγήτρια του Τμήματος Επικοινω νίας και Μ έσων Μ αζικής Ε νη μ έρ ω σ η ς του Π α νε πιστημίου Αθηνών.

δ: βιβλιοκριτική

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Η εξέλιξη

των εκπαιδευτικών συστημάτων

ΔημήτρηςΒ. Τριανταφυλλίδης

τ ° / ^ ο τ Η|Η O^S;

*<*;■ «, ***** ,Λ

Ι,**4

A n d y Green

Εκπαίδευση και συγ κρότηση του κράτους Μ ετά φ ρ α σ η:

Π. Γ. Κιμουρτζής Γ. Μανιώτη Gutenberg, 2010 σελ. 483, € 37,30

να μεγάλο κενό στην ελληνική βιβλιογραφία έρχεται να καλύ ψει το βιβλίο αυτό, που θεωρή θηκε ένα από τα πλέον σημαντικά και έχει επηρεάσει καθοριστικά την εκ παιδευτική σκέψη σε όλη τη Δύση. Ο Andy Green έχει συγκεντρώσει δυ σεύρετα στοιχεία και οργάνωσε την σχετική βιβλιογραφία, ενώ παράλληλα δίνει έμφαση στο συγκριτικό χαρα κτήρα της μελέτης του μέσα από μια ευρεία ιστορική ματιά. Η μελέτη του Andny Green απλώνεται σε βάθος χρόνου. Ξεκινάει από τις εκ παιδευτικές συνθήκες που επικρατού σαν στην περίοδο πριν το 1789, την Γαλλική Επανάσταση, και συνεχίζει εμβαθύνοντας τον προβληματισμό του στη μελέτη ανάπτυξης των εκπαιδευτικών συστημάτων του 19ου αιώνα. Βασικό του συμπέρασμα: είναι εσφαλμένη και μονομερής η κοινά αποδεκτή άποψη πως η μελέτη της εκπαίδευσης είναι ανε ξάρτητη από τη μελέτη του κράτους. Πολλοί θεωρούν πως το βιβλίο του Andy Green αποτελεί μια εξαιρετική επισκόπηση της εξέλιξης των εκπαι δευτικών συστημάτων της Αγγλίας, της Γαλλίας, της Πρωσίας και των ΗΠΑ από τον 18ο αιώνα και μια απλή μόνο ανάγνωσή του πείθει τον αναγνώστη για το ορθόν αυτής της κρίσης. Θα ήταν όμως λάθος να νομίσει κανείς πως ο συγγραφέας περιορίζεται στην ανασκόπηση του παρελθόντος, αφού

επιχειρεί, και μάλιστα με επιτυχία, την κριτική θεώρηση των σύγχρονων εκ παιδευτικών συστημάτων. Η ιστορία των εκπαιδευτικών συστη μάτων είναι στοιχείο απαραίτητο για να κατανοήσει ο σύγχρονος άνθρωπος την έντονη αλλαγή που επήλθε στο διάστημα των λίγων τελευταίων αιώ νων στην καθημερινή του κατάσταση. Παράλληλα, με το ανά χείρας βιβλίο μπορούμε να κατανοήσουμε τον με ταβαλλόμενο ρόλο του κράτους ως προς την εκπαιδευτική παροχή, όχι με το βλέμμα προσκολλημένο στο πα ρελθόν αλλά στραμμένο προς το μέλ λον. Το βιβλίο αυτό είναι ένα πολύτιμο εργαλείο σκέψης σε μια εποχή όπου ο δημόσιος διάλογος για την εκπαίδευση στη χώρα μας, για άλλη μια φορά, γί νεται με όρους κραυγών, προκαταλή ψεων και ιδεοληψιών που κάθε άλλο παρά ευοίωνο τέλος προοιωνίζονται. Ο Andy Green είναι καθηγητής στο Ιν στιτούτο Εκπαίδευσης του Πανεπιστη μίου του Λονδίνου. Η ερευνητική του δραστηριότητα εστιάζεται στη συγκρι τική, ιστορική και κοινωνιολογική με λέτη των συστημάτων της εκπαίδευ σης και κατάρτισης, τις ρίζες και τις κοινωνικές και οικονομικές τους συνέ πειες. Ιδιαίτερο βάρος στις έρευνές του κατέχει η διερεύνηση της συγκριτικής εκπαίδευσης, η διαμόρφωση του κρά τους και οι δεξιότητες και η ανταγωνι στικότητα. 1

Παύλος Λάμπρος ΠΛΫΛ< » ΛΑ Μ Π ΡΟ Σ

Ηαντζελα Ο Α1ΑΒ°Λ 0Σ ΚΙ ΕΓΩ

A"Wmau,

Η ΑΝΤΖΕΛΑ Ο ΔΙΑΒΟΛΟΣ ΚΙ ΕΓΩ Διηγήματα Η εικονογράφηση του βιβλίου έγινε από την ζωγράφο και ποιήιρια Μυρτώ Βρανά

X V

Μ ερικο ί από τους ήρω ες αυτών εδώ των διη γημ ά τω ν αναρωτήθηκαν πώς είναι δυνατόν ποτέ ένας οποιοσδήποτε νους, ανθρώπου ή ζώου, ή ακόμα και εξω γήινου, να μ π ο ρεί να συλλάβει, να κάνει μια οποιαδήποτε σκέψη, αψού ο εγκέφαλος που υποτίθεται πως επεξεργάζεται τους διαφόρους ερεθισμούς από τους οποίους προκαλούνται οι σκέψεις, αποτελείται αυτός ο εγκέφαλος από μόρια, τα μόρια από π υρηνικά άτομα και τα τελευταία από διάφορα μικροσω ματίδια που το καθένα απέχει από το αμέσως επόμενό του χ ιλιά δ ες ή εκατομμύρια φορές τη διάμετρό του, ο χώ ρος δηλαδή μεταξύ τω ν π υρηνικώ ν ατόμων ή και σ ω μα τιδίω ν είναι κενός από σω ματίδια, όπως ακριβώ ς και η δομή οποιουδήποτε μικροσω ματιδίου, που αποτελείται από άλλα σω ματίδια που απέχουν πάρα πολύ μεταξύ τους. Το ίδ ιο συμβαίνει και όταν δεχόμαστε σω ματίδια από μια ορισ μένη ακτινοβολία (π.χ. τα φωτόνια, ηλεκτρόνια κλπ. που, ερχόμενα από να αμάξι, μας πληροφορούν πως αυτό το αμάξι είνα ι λ.χ. μπ λε), οπότε κενό (: αυτό τω ν σ ω μα τιδίω ν από το χρώμα του αμαξιού) πάνω σε κενό (: αυτό των εγκεφ α λικώ ν μας κυττάρων) πώ ς να επιδράσει και πού; . Το ίδ ιο σ υμβα ίνει και με την κίνησ η και τον χρόνο, που δεν μπορούμε να πάμε πουθενά και σε κανένα χρόνο επ ειδ ή πάντα είμαστε υποχρεω μένοι να διανύουμε, πρώτα απ' όλα, τη μικρότερη απόσταση, χω ρική ή χρονική, οπότε πάντοτε μ η δ ενικ ές χρονοχω ρικές αποστάσεις θα διανύουμε, μένοντας ουσιαστικά στην ίδια θέση, εκτός και εάν αυτή τη χρονοχω ρική στιγμή, που ισούται με το μηδέν, την πολλαπλασιάσουμε με το Α πειρο οπότε αυτό το γινόμενο μας δ ίν ει κάτι διαφορετικότερο του μηδενός.Ό μω ς αυτό το Α πειρο ο άνθρωπος δεν μ π ορεί να το «χ ειρ ισ τεί», γιατί πάντοτε μετρήσ ιμες αποστάσεις είναι υποχρεω μένος να δια νύει, εκτός και εάν «δ α νεισ θ εί» μεσ' απ' την ίδια την ψυχή αυτού του συστελλόμενου, π λέον, Σύμπαντος, που στο μέγιστο βαθμό της συστολής του ταυτίζεται μ ε το Μ ηδέν, ένα Μ ηδέν όμως που μέσα του δια θέτει άπειρη δομή, α π ειρ ικ ή συχνότητα, απ' όπου παίρνουν και τα διάφορα ζωντανά για να μπορούν να εκτελούν χρονοχω ρικές κινήσ εις. Γιατί μετά τη φάση του δια στελλόμενου Σύμπαντος, που τώρα διανύουμε, θα επακολουθήσει η συστολή του μέχρι το Απόλυτο Μ η δ έν του, οπότε μέσα σ' αυτό το λεγόμενο zero p o in t παρατηρούνται οι κβαντικές κυμάνσεις μ η δ εν ικ ο ύ εύρους, έχουμε να κάνουμε δηλαδή μ' ένα Μ ηδέν που πάλλει απ' το Α πειρο τη ς συχνότητάς του. Ναι, αλλά τότε, μέσα σ' αυτό το άκρον άωτον τη ς συστολής του Σύμπαντος, κατοικοεδρεύει ένας διαφ ορετικότερος από τα παραπάνω Νους, Αυτός ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΔΩΔΩΝΗ που μας ονειρεύετα ι, γιατί μονάχα αν από κατιτί Ανδρέου Μεταξά 2 8 , Αθήνα, 1 0 6 8 1 δ ικ ό Του, όπως είναι αυτό το όνειρό Του, πάρουμε Τ ηλ.: 2 10 3 8 2 5 4 8 5 , fa x : 2 10 3 8 41 171, ε μ ε ίς στοιχείο Του, μπορούμε να ξεπεράσουμε em ail: dodonibooks@ otenet.gr τη μ η δ εν ικ ή χρονοχω ρική οντότητα. * 1 « Μ ··«

δ: βιβλιοπαρουσίαση ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ

ΓΛΩΣΣΑ

ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ

Robin Lane Fox

Noam Chomsky

Δημήτρης Νικορέτζος

Η μεγάλη πορεία

Για τη φύση και τη γλώσσα

Ο Ξενοφών και η Κάθοδος των Μυρίων Μετάφραση: Μενέλαος Παπαϊωάννου Ενάλιος, 2010, σ. 594, € 19,68

Μετάφραση: Γ. Κοτζόγλου Επιμέλεια Χριστ. Χαραλαμπάκης Παπαδήμας, 2010, σ. 303, € 25,72

Ο άγνωστος Ελύτης της Μυτιλήνης (τόμοι 2) Αιολίδα σ. 471+541, € 61,15

xr**·.***

.-JZT Wk

*******^ (.α.ϋ"ΗΙ

.«■ Λ***

*«■ »'·

m■κ 4»ί?ν.

•X

ΜΑ ΡΤΙΟ Σ 2011

Μεγάλη πορεία, ο ιιενοφών και η Κάθοδος των Μυρίων είναι μια συλλογή δοκιμίων που επιμελήθηκε ο Ρόμπιν Λέιν Φοξ, καθηγητής αρχαίας ιστορίας στο Πανεπιστημιο της Οξφόρδης, ένα βιβλίο που προσφέρει γνώση και συναίσθημα. Ως γνωστόν η Κάθοδος των Μυρίων είναι μια από τις μεγαλύτερες στρατιωτικές περιπέτειες στον αρχαίο κόσμο. Ο σκληροτράχηλος στρατός των ελλήνων μισθοφόρων διέσχισε τα βάθη της Ασίας, εκεί που σήμερα είναι το Ιράκ και η Ανατολική Τουρκία, για να καταλήξει στη θάλασσα. Ηταν μια πορεία που κράτησε από το 401 μέχρι το 399 π.Χ. και ο ^£νοφών, μαθητής πιστός του Σωs κράτη, την περιγράφει με τα πιο ρεαλιστικά 64 χρωματα, στο αυτοβιογραφικό βιβλίο του Ανάβασις. Στο βιβλίο αυτό δώδεκα κορυφαίοι ακαδημαϊκοί αναλύουν την ~ενοφώντος Ανάβασιν; πλούσια και πολύτιμη πηγή κοινωνικής και πολιτιστικής ιστορίας, μέσα από μια μεγάλη γκάμα θεματολογίας, όπου αναλύονται τα προσωπικά κίνητρα του ίδιου του συγγραφέα, αλλά και οι συμπεριφορές των στρατιωτών του, οι σχέσεις τους με τις γυναίκες, οι θρησκευτικές τους ανησυχίες, η συμπεριφορά τους απέναντι στους λαούς που συναντούσαν στη διάρκεια της πορείας τους προς την θάλασσα του ΑιΥα^ου· [Γ. Ν.]

IJSov Τσόμσκι οι περισσότεροι τον γνωρίζουν ως ακτιβιστή διανοούμενο. Όμως το κύριο θεωρητικό του έργο ανάγεται στη γλωσσολογία, Αν ο Σωσύρ έδειξε τη σπουδαιότητα της μελετης της γλώσσας αυτής καθαυτής, ανάγοντας τη γλωσσολογια σε κλάδο καίριο και αυτόνομο, ο Τσόμσκι απέδειξε ότι η κατανόηση της ανθρώπινης γλώσσας συμβάλλει κατά πολύ στην κατανόηση της ανθρώπινης φύσης. Στο βιβλίο αυτό ο Ν. Τσόμσκι αναπτύσσει το στοχασμό του για τη σχέση ανάμεσα στη γλώσσα, το νου και τον εγκέφαλο, εισάγοντας τη σύγχρονη γλωσσολογική έρευνα στο αναπτυσσόμενο επιστημονικό πεδίο της νευροεπιστήμης. Ο τόμος αρχίζει με μια διαφωτιστική εισαγωγή. Ακολουθούν μερικά από τα πρόσφατα γραπτά του Τσόμσκι σχετικά με τα θέματα αυτά, καθώς και μια διεισδυτική συνέντευξη στην οποία ο Τσόμσκι προσφέρει την εναργέστερη και κομψότερη εισαγωγή στη σύγχρονη θεωρία. Ο τόμος κλείνει με ένα δοκίμιο για το ρόλο των διανοούμενων στην κοινωνία και τη διοίκηση. [ΓΝ . Μ.]

»&***

Ν. ✓ •«Τ'*

ροκειται για ένα ογκώ δες «σχέδιο», όπως το ονομάζει ο συγγραφέας, βιογραφίας του ποιητή Οδυσσέα Ελύτη. Εμφαση δίνεται στα γενεαλογικά του Ελύτη με όλους τους κλάδους και τα παρακλάδια της οικογένειάς του, τα ταξίδια του Ελύτη στη Λέσβο, τα σπίτια - ενδιαιτήματα του Ελύτη στο νησί (καταγραφή και περιγραφή των σπιτιών και φωτογραφικό οδοιπορικό σ’ αυτά), την παρουσία του στα εγκαίνια του Μουσείου Θεόφιλου το 1965 και του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης - Τεριάντ το 1979, την αναγόρευσή του σε επίτιμο δημότη της πόλεως της Μυτιλήνης το Σεπτέμβριο του 1978 κ.ά. Παρουσιάζονται επίσης μια σειρά από κείμενα και συνεντεύξεις του, στα οποία αναφέρεται στη Λέσβο, καθώς και μια μελέτη της θέσης που έχει η Λέσβος στο ποιητικό έργο του Ελύτη. Αξιοσημείωτο είναι το αρχειακό φωτογραφικό και εικαστικό υλικό που πλαισιώνει τα κείμενα. [Γ. Ν.]

ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ

ΜΕΛΕΤΗ

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Ole Martin Hoystad

Νίκος Πηγαδάς

Έρικ Ντούρσμιντ

Ιστορία της καρδιάς

Τορπίλες και συρματόπλεγμα

Το σφύριγμα της λεπίδας

Από την αρχαιότητα ώς τις μέρες μας Μετάφραση: Απ. Σπανός Μπαρτζουλιάνος, 2010, σ. 361, € 20

Έλληνες ναυτικοί αιχμάλωτοι πολέμου Ν. & Σ. Μπατσιούλας, 2010 σ. 376, € 22,20

Μετάφραση: Πηνελόπη Τριαδά Ενάλιος, 2010, σ. 456, € 18,50

ελάχιστα πράγματα γνωρίζουμε. Από τότε που ο Αριστοτέλης πίστευε ότι στην καρδιά κρύβεται η νόηση, για να τον ανα τρέψει ο Ιπποκράτης, έχουν περάσει πολλά χρόνια, αλλά η καρδιά ως πραγ ματικό εργαλείο ή ως συμβολικό σημείο καθοδηγεί, κατά κάποιον τρόπο, τον αν θρώπινο πολιτισμό. Πώς όμως διαμορ φώθηκαν στο διάβα του χρόνου οι άπει ροι πολιτισμικοί συμβολισμοί της καρδιάς; Πώς έγινε η καρδιά το κατεξοχήν συναι σθηματικό, καλλιτεχνικό και λογοτεχνικό μας σύμβολο; Ο νορβηγός καθηγητής Ole Martin Hoystad μελετά τα συγκεκριμένα ερωτήματα, ακολουθώντας τη φλέβα του πολιτισμού, τη λεπτή κόκκινη γραμ μή που με συμβολικό κέντρο την καρδιά δένει τον άνθρωπο με το θείο και τους με γάλους ιστορικούς πολιτισμούς της Με σογείου. Η πορεία του ξεκινά από τους Σουμέριους και τους αρχαίους Αιγύπτιους για να περάσει στον σύνθετο άνθρωπο της ελληνικής αρχαιότητας και στο χριστια νισμό και να φτάσει στο έργο του Σαίξπηρ, και στον Φάουστ του Γκαίτε, λαμβάνοντας υπόψη την εμπορικοποίηση της καρ διάς στην εποχή μας και τα ηθικά διλήμ ματα που δημιουργούν οι μεταμοσχεύσεις καρδιάς. [Γ. Ν. Μ.]

ύλιάδες Έλληνες ήταν αυτοί οι Iοποίοι συμμετείχαν στις τιτάνιες προσπάθειες των Συμμάχων, μέσω των νηοπομπών, να διασφαλίσουν τη μεταφορά εφοδίων ζωτικών για τη συ νέχιση του πολέμου. Πέραν του στρα τιωτικού προσωπικού, οι περισσότε ροι ήταν απλοί ναυτεργάτες, που με την καθημερινή τους δουλειά έγρα ψαν και αυτοί ηρωικές σελίδες στην ιστορία της ελληνικής συμμετοχής στον πόλεμο. Σε 2.500 υπολογίζει τα θύματα αυτής της κατηγορίας ο συγ γραφέας σε προηγούμενη μελέτη του (Εθελοντές στα κονβόι του θα νάτου, Ποντίκι, 2007). Με τον ανά χείρας τόμο η έρευνά του ολοκληρώ νεται με την καταγραφή και παρου σίαση, με βάση αρχειακό υλικό, των 645 ναυτικών (μεταξύ των οποίων και τριών γυναικών) που επέζησαν και στη συνέχεια οδηγήθηκαν σε στρα τόπεδα αιχμαλώτων, όχι μονάχα στη ναζιστική Γερμανία, την Ιταλία ή τη Γαλλία του Βισύ αλλά ακόμη και στην Ιαπωνία, όπου έζησαν μια δεύ τερη, τραγική, Οδύσσεια έως ότου κα ταφέρουν να πάρουν το δύσκολο δρόμο της επιστροφής στην πατρί δα...

[Σ. Κ.]

πο ο συγγραφέας καταπιανεται στο βιβλίο του αυτό με την ιστο ρία των επαναστάσεων. Μέσα από τις σελίδες αυτού του βιβλί ου ο αναγνώστης εξερευνά τπ ζωή και τα χρονικά των γιγάντων που με τη δράση τους επέφεραν τεράστιες και σαρωτικές αλλαγές στις χώρες και τους λαούς τους. Είναι γνωστή η φράση του Δαντόν, πριν ανέβει στην γκιλοτίνα: η επανάσταση τρώει τα παιδιά της. Ο συγγραφέας ισχυρίζεται πως η επανάσταση φέρνει τραγωδία, τρόμο και ηρωισμό. Ξεκινώντας από τον δέκατο όγδοο αιώνα και φτάνοντας μέχρι τον εικοστό, οι δυνατές του αφηγήσεις παρου σιάζουν μια ιστορία που περι λαμβάνει από πατριωτικά ιδανικά και επαναστατικό ζήλο μέχρι απά τη και ψ υχρές δολοφονίες. Η ανάγνωση αυτού του βιβλίου απομυθοποιεί πολλούς από τους σύγχρονους περί επαναστάσεων μύθους και αποτελεί μια γερή γροθιά στο στομάχι του αμερό ληπτου αναγνώστη. [Δ. Β. Τ.]

βιβλιοπαρουσίαση ΚΟΜΙΚΣ

ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΟ

ΘΡΗΣΚΕΙΑ Γιούργκεν Χάμπερμας Πάπας Βενέδικτος ΙΣΤ'

Στέφανος Τσιτσόπουλος

Σενάριο: Peter Wiechman

Flaneur

Hombre

Η διαλεκτική της εκκοσμίκευσης.

Ιανός, 2010 σ. 184, €15

Το μονοπάτι του λύκου Σχέδιο: Rafael Mendez Anubis, 2010 σ. 96, € 13,90

Μπωντλαίρ χρησιμοποίησε τον όρο flaneur για να περιγράψει εκείνον που περιηγείται σε μια πόλη με σκοπό να τπ βιώσει. Το πρώτο βιβλίο του Στέφανου Τσιτσόπουλου δεν θα μπορούσε να έχει πιο ταιριαστό τίτλο. Ο γνωστός δημοσιογράφος βιώνει τη Θεσσαλονίκη με έναν τρόπο ανοιχτό και δεκτικό, ενώ αποτυπώνει τα βιώματα αυτά χρησιμο ποιώντας άμεσο και πνευματώδη λόγο. Ο συγγραφέας προβάλλει το αποτύπωμα που έχει αφήσει η μο ναδική αυτή πόλη πάνω του στις περιηγήσεις του και σε άλλες πό λεις, τις οποίες προσβλαμβάνει με μια ιδιότυπη βορειοελλαδίτικη μα τιά. Συνοδοιπόρος και ενίοτε οδη γός στις περιπλανήσεις βρίσκεται ο φωτογράφος Πέτρος Νικόλτσος, οι φωτογραφίες του οποίου αποθανατίζουν τοπία, τόπους, αν θρώπους, αλλά κυρίως το πνεύμα των πόλεων. Το εξαιρετικό αυτό βιβλίο όχι μόνο συστήνει στον αναγνώστη πόλεις και τόπους αλλά, κυρίως, τον μυεί σε έναν ου σιαστικό τρόπο να συνδιαλέγεται με το περιβάλλον του. [Δ. Κ.]

ια ιστορία γουέστερν με όλα τα κλασικά συστα τικά. Μια ιστορία συναρπα στικής περιπέτειας με όλα τα κλασικά συστατικά. Με φόντο την Άγρια Δύση ένας επικηρυγμένος εγκληματίας δρα πετεύει. Ένας πράκτορας και ένας έμπειρος ιχνηλάτης ανα λαμβάνουν να τον φέρουν ενώπιον της δικαιοσύνης. Μια δραματική αναμέτρηση είναι προ των πυλών. Και οι δύο αν τίπαλοι είναι μαχητές, καθώς ο ένας επιβάλλει το νόμο και ο άλλος πολεμά για την ελευθε ρία. Πόσο κοινός μπορεί να εί ναι ο προορισμός τους; Δυνα τά συναισθήματα, έντονες δια μάχες, σε μια ιστορία που σε συνεπαίρνει. Το σενάριο υπο στηρίζει πολύ καλά το τραχύ σχέδιο του Rafael Mendez σε ασπρόμαυρους τόνους. Το Hombre δημοσιεύτηκε αρχικά σε συνέχειες στο περιοδικό YPS, ενώ περιλαμβάνει σελίδες με έξτρα υλικό για τπ ζωή και το θάνατο στην Άγρια Δύση. [Λ. Τ.]

Λ ό γ ο ς κα ι θ ρ η σ κ ε ία Μετάφραση: Ηλίας Τσιριγκάκης

Εστία, 2010, σ. 98, € 12,10

προαιώνια διαμάχη μεταξύ Λόγου και θρησκείας, το σύγχρονο ερώτημα αν το φιλελεύθερο κράτος έχει ανάγκη για μια προπολιτική θεμελίωση πάνω στη μεταφυσική, τη θρησκεία ή την ηθική, είναι τα αντικείμενα της συζήτησης μεταξύ δύο εκ των κορυφαίων στο χαστών της εποχής μας, του Γιούργκεν Χάμπερ μας και του Γιόζεφ Ράτσινγκερ, νυν πάπα Βενέδικτου ΙΣΤ'. Γόνοι του γερμανικού πνεύματος και οι δύο, στρατευμένοι στοχαστές, καταθέτουν τις απόψεις τους, στο μικρό αυτό βιβλίο, δίνοντας ένα παράδειγμα εκφοράς λόγου εξαιρετικής πυ κνότητας και πνευματικού πλούτου. Είναι προ φανές εξαρχής ότι είναι αδύνατον να συμφω νήσουν μεταξύ τους ο φιλόσοφος και ο θεολό γος, η συζήτησή τους όμως έθεσε νέους όρους και νέες προοπτικές στην παλιά αυτή αντιπα ράθεση Λόγου και πίστης και ανέδειξε την ανάγ κη και τη σημασία μιας αμφίπλευρης μαθητεί ας του εκκομισκευμένου Λόγου και της θρη σκευτικής πίστης, σε μια εποχή που ταλανίζε ται ακόμη από τα αμαρτήματα του παρελθόν τος. Επιπλέον, η συζήτηση αυτή αναδεικνύει κάτι ιδιαίτερα χρήσιμο για τη χώρα μας, την ανάγκη του ψύχραιμου και νηφάλιου διαλόγου μακριά από φωνασκίες, επιθετικούς προσδιορισμούς και δαιμονοποιήσεις. Ένα σπάνιο βιβλίο, που αναδεικνύει προβληματισμούς και προτρέπει τον αναγνώστη να σκεφτεί, να στοχαστεί και, γιατί όχι, να αποφασίσει ανάλογα με τις επιταγές της συνείδησής του. [Δ. Β. Τ.]

ΜΑΡΤΙΟ Σ

2011

ψ ’Μ,Λ, >‘v

fill:

•ill·#

ΦΩΣΤΙΕΡΗΣ

ΠΟΙΗΣΗ ΓΓΚΕΝΤΡΩΤΙΚH ΕΚΛΟΙΊΙ

ΔΚΠΈΡΙΙ ΚΚΔΟΣΗ

■■ ■

ilo m m

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΛΝΙίΠΉ

*****

>&/-,,-}. ·.■·#> ζ.·>·.; ■.VaVV^a.>./·· ;: > j'SινΛψά -sijs.’■&ν-j

- :■

δ: βιβλιοπαρουσίαση ΠΑΙΔΙΚΟ

ΠΑΙΔΙΚΟ

ΠΑΙΔΙΚΟ Βαγγέλης Ηλιόπουλος

Αγγελική Βαρελλά

Κάθριν Λάσκι

Ο Τριγωνοψαρούλης επιστρέφει...

Φιλία σε τέσσερις... ρόδες

Ο θρύλος των Ιπτάμενων Φρουρών

Εικονογράφηση: Κατερίνα Χαδουλού Πατάκης, 2010, σ. 165, € 8,50

Πατάκης, 2010 σ. 114, € 9,90

Μ Α Ρ Τ ΙΟ Σ

2011

ανθρώπους και να τους πεις όσα θέ λεις είναι να γράφεις ένα βιβλίο», λέει ο Τριγωνοψαρούλης στην αρχή αυτού του έβδομου βιβλίου της σει ράς όπου πρωταγωνιστεί. Αυτή τη φορά, π ψαροκοινωνία κινδυνεύει από τον πονηρό Άρη, που ενδιαφέρεται μόνο για το κέρδος και αδια φορεί για την καταστροφή του βυ θού. Ο Τριγωνοψαρούλης, λοιπόν, επιστρέφει για να εμποδίσει τα σχέ δια του Αρη, για να απελευθερώσει τα ψάρια και για να δείξει σε όλους ότι π πραγματική ζωή είναι αυτή που ζούμε και όχι αυτή που βλέπουμε στη τηλεόραση. Ενα βιβλίο που το εικονογραφούν τα παιδιά εκφράζοντας τη φαντασία τους, χάρη στις λευκές σελίδες με τις επεξηγηματικές λεζάντες που συ νοδεύουν το κείμενο. Και αν δυ σκολευτούν πολύ, τότε μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα περιγράμ ματα των ψαριών που υπάρχουν στο εξώφυλλο. [A. Ν.]

ο Φιλία σ ε τέσσερις ρ ό δες εί ναι ένα βιβλίο που μιλάει για τη φιλία και την «απώλεια» που πονά ει σαν αγκάθι την καρδιά. Το σχο λείο ξεκινάει και μαζί του ξεκινάει και μια ξεχωριστή φιλία ανάμεσα στην μικρή Άντζη που πάει Γ' Δημοτικού και την Μ έγκρα που πάει Α' Γυ μνασίου. Από τη στιγμή που τα δύο κορίτσια συναντιούνται για πρώτη φορά στο σχολικό λεωφο ρείο η ζωή τους αλλάζει. Ανταλ λάσσουν μυστικά, λένε ιστορίες, μιλάνε γιαπωνέζικα, αφού π Αλέγκρα γνωρίζει αυτή τη γλώσσα και τη μαθαίνει και στην Αντζη, αλλά π Αλέγκρα παραμένει πάντα μία φίλημυστήριο. Το καλοκαίρι π σχολική χρονιά τελειώνει και οι τέσσερις ρό δες του σχολικού λεωφορείου θα σταματήσουν. Μαζί τους θα στα ματήσει και αυτή π πρωτότυπη φι λία; Τι θα γίνει όταν ξεκινήσει π νέα σχολική χρονιά; [A. Ν.]

Βιβλίο 2: Το ταξίδι Anubis, 2010, σ 254, € 12,50

Θρύλος των Ιπτάμενων Φρου ρώ ν αποτελεί διεθνές best seller, αποτελούμενο από 15 τό μους. Μια επική περιπέτεια φαντα σίας με πρωταγωνιστές κουκουβά γιες και ιπποτικούς θρύλους που αθροίζουν έναν ιδιαίτερο μικρόκοσμο. Υπερβολικό; Όχι μέχρι να πέ σει το βιβλίο στα χέρια σου. Κι αν εί σαι φίλος του Τόλκιν ή του Παολίνι, θα εκτιμήσεις αμέσως αυτό που έχεις μπροστά σου. Το δεύτερο βι βλίο της μεγάλης αυτής σειράς ακο λουθεί τον πρωταγωνιστή και τους φίλους του που έχουν μόλις αποδράσει από τη φυλακή του Αγιου Αιγωλιού και βρίσκονται στην αναζή τηση του μεγάλου Δέντρου Γκα’Χουλ. Εκεί θα γνωρίσουν νέα πρόσωπα, θα μάθουν τις δυνάμεις τους και θα μπορέσουν να προ ετοιμαστούν για μελλοντικές μά

χες. Περιπετειώδες, γλυκό, φανταστικό, συγκινητικό* δεν μπορείς να περι γράφεις αλλιώς την ιστορία των Ιπτάμενων Φρουρών. Μια ιστορία που, αν είσαι παιδί σε κάνει να ονει ρεύεσαι, κι αν δεν είσαι, ξαναγίνεσαι. [Ε. Σ.]

λνί

δ: αφιέρωμα

1ft « Ο Τ Η Μ

· "

. - ...... ,

■

- *

’ ,;Zi Α&&Ρ®**·

- °

AlftAOf<

1 ! ^

*V ^

' tMV e —

,ο ,

' ,. β χ <η** * * * * ** — Τ

.M<ys"""'"*V""'

^ ο ,

* * i* » ' eo»'*6”*’5'0 TΛ - ι . „ « « - “ -° " “'Τ · V *·- *α Λ ν λζα ' * η. Λ * ν Μ a>Pc! ef ν α τον v ^ ° v r «**> v V tiS 1 ^ A - ^ u</vv 0*"^ ω: tcv

«w ^ ' ι ι ; Λ η Λ*? «** ιφ „ _ lA ^ I* ^ „ _

V""’*' * *>.' W 4 *} ^" V

s*a* fr·

* ^

*' φ*5**»)« ·’&

. j*,** s u i t teWiiv* & *$ ■ **

ιίσ c ‘ - ,ov Λ

( , ! ( "

^"ίί« y Ltif^ *; S

,tu > '

*»> >

°‘

ν λ«> .V i-

lP° e “ lV

x /

; ?

δήΑ

*j P

fe·

4 ^ f | | *|

’^ 61,\ 9**+ v* 'Xjo* #..v-V -'- ;J T * *r > )£

. ..- - & -Λ < I i

k :>^

’' · /

Λ ί* 5 . -#5 l· "

ΑΛΛ1% $ *«***·<i

. ’

·;

j /? "

Λ ■ - ο η « ί^ ι <tf’ -tvf-e* *"* ~ · ^<fv,cv w- W ··^0· r

^pit ^/

,»U«% I % X»X I :

Λ* *** -'* ’ ■-

^ Γ ^ Μ ίτ ν — f 'W '

^ . , - , ί . ^ P f f v " , Μ ^ ν · "

,u -\;

T a V **'

*A r

je~t

ivV> Λ

r^; tpr

lo*w

·,

- έ ··,

^ v

,svseu»l f

„ -

%><*

J>**

a i^ C i f

*\ c ^ ' *4lMj

-,,

Xm A ™ i

w*· V7 ^Ο

· vs:

%^ /V

i e1

-ja iw f

- i ^ Λ

n v**

' s ^ ,χχ . ±$*&λ **5 9 ,

1w ^

Vft

C /

0 a<^>

’* H s u ^ e ^ i e ° ^ a ‘1 , ^ ΛX; ^ x x ' f ,A* ri‘ k voS -i.le·' «< 'ro’i uj>p:i f X 1^ Mg!!SZ~£

^/ V

/% UiiAX' '·

, ,;.-t/'""X

«δ)

trJ

‘ '. *.

,, H

.A, xr** y<* , '

°Cf '

■usH b

Λ *

s A;U« Λ

"V4·

Oo D vi) A

4 /■

Επιμέλεια: Αλεξης Ζήρας Γράφουν οι: Αλεξης Ζήρας, Γιώργος X. Ρεπούσης, Τάκης Σιδερης, Θανάσης Κορακάκης

αφιέρωμα

Μάριος Χάκκας ζωη και έργο ΑλέξηςΖήρας

Μ άριος Χ άκκας (Μ ακρακώμη κελο, έτσι ώ στε, όταν το 1951 πέρασε με επιτυχία τις εξετάσεις εισαγω γής Φ θιώ τιδας, 1931 - Π ειραιάς, 1972) ή ρθε σε πολύ μικρή ηλικία, μό υπαλλήλων στον ΟΤΕ, να μη γίνει τε λις τεσ σ άρω ν χρόνω ν, μαζί με την οι- λικά δεκ τός λόγω τω ν πολιτικών του κογένειά του στην Α θήνα και εγκατα φρονημάτω ν. Το 1952 έδω σ ε εξετά στάθηκαν στη συνοικία τη ς Καισαρια- σεις και μπήκε στην Πάντειο, μη μπο νής, στην οποία κατά την προη γού ρώ ντας όμω ς, λόγω τη ς οικονομικής μενη δεκαετία του ’20 είχε φτιάξει τις του κατάστασης, να συνεχίσει τις κατοικίες του ένα μεγάλο μέρος των σ π ο υδές του πέρα από τα δυο πρώ τα προσφ ύγω ν τη ς Μ ικρός Ασίας. Οι παι χρόνια. Την ίδια εποχή, α ρ χές του ’50, δικές του αναμνήσεις από τα προ- γίνεται μέλος του π α ρα ρτή μ α τος της σφυγικά παραπήγματα, τα αυτοσχέ ΕΔΑ Καισαριανής και αναλαμβάνει τη δια, παράνομα και με πρόχειρα υλικά δημιουργία τη ς Φ ιλοπροόδου Ενώσπίτια, αλλά και η συλλογική απήχηση σεω ς Νέων (ΦΕΝ), μιας οργάνω σης με τη ς ζωής, είναι έντονες και διαχέονται πολιτισ μικές δ ρ α σ τη ρ ιό τη τε ς που συνεχώ ς στα κατοπινά πεζά του. Για ελεγχόταν στην αρχή από την κομμα χρόνια κατοικούσε στην οδό Σμύρνης τική οργάνω ση. Οι διώξεις για τον Μά ριο Χάκκα αρχίζουν ουσιαστικά το 49 και ουσιαστικά δεν μετακινήθηκε 1954, όταν δικάστηκε βάσει του νό ώ ς το τέλος τη ς δεκαετίας του ’40 από την περιμετρική που έκλεινε μέσα τη ς μου 509 με την κατηγορία τη ς συμ τις συνοικίες του Βύρωνα, τω ν Ιλισίων μετοχής σε οργανώ σεις «ανατρεπτι έω ς το υς π ρ ό π ο δ ες του Υμηττού. κού χαρακτήρος». Έτσι, αναγκάστηκε Στην Καισαριανή και στο παρακείμενο να διακόψει οριστικά τις σ π ουδές Παγκράτι έκανε τις εγκύκλιες σ που του, καθώ ς καταδικάστηκε σε τέσ δ ές του και εκεί ή ρθε σε συνάφεια για σερα χρόνια φυλάκισης, ποινή την πρώ τη φ ορά, κατά τη διάρκεια τη ς οποία εξέτισε στο σύνολό της, κυρίως Κατοχής, με νεολαιίστικες πολιτικές στις φ υλακές τη ς Καλαμάτας και της οργανώ σεις τη ς αριστερός. Στα αμέ Αίγινας. Α ποφ υλακίστηκε το 1958 σω ς μετακατοχικά χρόνια άρχισε να και, όπω ς δεν ήταν πια φοιτητής, ανα μαθαίνει γαλλικά, με την ελπίδα ότι, γκάστηκε να παρουσιαστεί στο σ τρα όπω ς αρκετοί άλλοι διανοούμενοι της τό και να υπηρετήσει τη θητεία του, αριστερός, θα αποσ πούσ ε μια υπ ο αλλά με την ειδικότητα του ημιονη τροφία και θα κατόρθω νε να φύγει για γού, ειδικότητα υ π ο δ εέσ τερ η ς σημα τη Γαλλία. Π ρος το τέλος της δεκαε σίας, που δινόταν σ χεδό ν αποκλει τίας του ’40 η εθελοντική του π ρ ο στικά σε στρατιώ τες με «αντεθνικό» σφ ορά να πάει στη Γυάρο, μαζί με άλ ιστορικό. Κατά τη διάρκεια τη ς θη λους σ π ο υ δα σ τές τη ς Σ χολής Σαμα τείας του, πάντω ς, άρχισε να γράφει. ρειτών του Ελληνικού Ερυθρού Σταυ Τα πρώ τα του διηγήματα, τα περισ ρού, και να συμβάλει στην περίθαλψη σότερα από τα οποία δεν διασώ θη τω ν εκεί σ τρατοπεδικώ ν κρατουμέ καν, ανάγονται σ ’ αυτήν την περίοδο. νων, επιβάρυνε τον πολιτικό του φ ά Ό ταν α π οσ τρατεύθηκε (1960) επα

νήλθε στο στελεχιακό δυναμικό της ΕΔΑ Καισαριανής και ανέλαβε πάλι υπ εύθυνος τπ ς ΦΕΝ, διοργανώ νοντας εκθέσεις ζω γραφ ικής (ανάμεσα σ ’ αυ τές και του Τάκπ Σιδέρπ), ομιλίες, εκ παιδευτικές επισκέψ εις σε μουσεία και αρχαιολογικούς χώ ρους. Επίσης αναμείχθπκε ενεργά στις πολιτιστικές δ ρ α σ τη ρ ιό τη τες το υ Δήμου. Τ ότε γνω ρίστηκε με τον Βασίλη Ρώτα, π φ ι λία με τον οποίο διατηρήθηκε ώ ς το τέλο ς τη ς ζω ής του. Τον επόμενο χρόνο παντρεύτηκε την καισαρινιώτισσα Μαρία Κουζίνοπούλου, σε ορι σμένα μάλιστα μεταγενέστερα πεζά του περιγράφει γλαφ υρά αλλά και με πικρό χιούμορ τα πρώ τα συζυγικά του χρόνια, με τις στερήσεις που επ έ βαλλε π εποχή. Εργάστηκε στις αρχές του ’60 σε μια βιομηχανία πλαστικών και το ’61 έφτιαξε ένα δικό του εργα στήρι και κα τά σ τη μ α όπ ου κ α τα σκεύαζε χειροποίητες κορνίζες και μι νιατούρες. Ειδικά π ενασχόλησή του με τις μινιατούρες, ό π ω ς φαίνεται και από τις σχετικές περιγραφ ές του, είναι σ υνδεδεμ ένη αισθητικά αλλά και ω ς αντίληψη σ ύνθεσ η ς με τα σύντομα, π υ κ νο γρ α μ μ ένα , σαν μινιατούρες πεζά του, ιδίως στα βιβλία του Ο μ π ιν τέ ς και ά λ λ ες ισ το ρ ίες (1970) και το μεταθανάτια δημοσιευμένο Το κοινό β ιο (1972). Α πό το 1965 ώ ς τον π ρ ό ω ρο θάνατό του ο Χάκκας είχε μια αρ κετά έντονη παρουσία στα γράμματα, με δημοσιεύσεις σε περιοδικά (Ε πιθε ώ ρ η σ η Τέχνης) και με την αυτοέκ δο σ η τό σ ο του π ρώ του βιβλίου του, τ π ς συλλογής ποιημάτω ν Ό μ ο ρφ ο καλοκαίρι (1965), όσ ο και τω ν διηγη μάτων Ο τυ φ εκ ιο φ ό ρ ο ς το ν εχ θ ρ ο ύ

(1966). Σ το διά σ τη μ α 1964-1967 εκλέχθηκε δημοτικός σύμβουλος και αντιδήμαρχος στην Καισαριανή, αλλά ήδη σ ’ αυτό το διάστημα εκδηλώ θηκε αρκετές φ ο ρ ές η αντίθεσή του στις επιλογές τη ς τοπικής κομματικής ο ρ γάνω σης τη ς ΕΔΑ και κατά π ρ ο έκταση του κεντρικού φ ορέα, με απο τέλεσμα να απομονω θεί. Παρέμεινε όμω ς δημοτικός σύμβουλος, παρά τις πιέσεις να παραιτηθεί, και όταν τον Απρίλιο του ’67, στο στρατιω τικό πραξικόπημα, συνελήφ θη ο δή μ αρ χος, για λίγες μέρες ο Χάκκας ανέ λαβε στη θέση του. Ό μ ω ς με τη σειρά του συνελήφ θη κι εκείνος και για ένα περίπου μήνα ήταν περιορισμένος στα κρατπτήρια του Α στυνομικού Τμήματος Παγκρατίου. Οταν απελευ θερώ θηκε είχε ελπίσει ότι του δινόταν π ευκαιρία, παρά τις σ υχνές οχλήσεις από την πλευρά τπ ς Α σφάλειας, να αφοσιω θεί πιο απερίσπαστος στη λο γοτεχνία. Αλλά το 1969 εμφανίστηκαν τα πρώ τα συμπτώ ματα νεφ ρικής δυσ λειτουργίας και οι ιατρικές εξετάσεις έδειξαν ότι είχε προσβληθεί από καρ κίνο. Εγχειρίστηκε, του αφ αιρέθπκε το νεφ ρό, αλλά μετά από διάστημα λί γων μηνών εκδηλώ θηκαν μεταστατικές μορφ ές τπ ς αρρώ στιας του, για τις οποίες και ταξίδεψε στο Αονδίνο. Η παραμονή του εκεί, εκτός από το ότι του έδω σε ευκαιρία να γράψει μερικά από τα καλύτερα πεζά του, ήταν άκαρπη ω ς π ρ ο ς την εξέλιξη τπ ς υγείας του. Ο πότε επέσ τρεψ ε στην Ελλάδα και το 1972 πέθανε στο Δια γνωστικό Ινστιτούτο Πειραιώς, σε ηλι κία μόλις σαράντα ενός ετών. 1

1:αφιέρω μα

Ο Μάριος Χάκκας και ο κατακλυσμικός αφηγηματικός μοντερνισμός του ΑλέξηςΖήρας

οΜ

Μ άριος Χ άκκας, λόγω τω ν σ υ νεχώ ν περιπετειώ ν που είχε από τπ νεα νικά πολιτικά το υ δ ρ ά σ π και τπν ανάμειξά του στα αυτοδιοικπτικά τπ ς Κ αισαριανάς, ά ργπσ ε σχετικά να ασ χολπθεί με τπ λογοτεχνία. Αν και είχε αρχίσει από το 1960-1962 να κρατάει σ π μ ειώ σ εις για διπγάματα, να γρ ά φ ει σχόλια και χρ ο νο γρ α φ ά ματα σε το π ικ ές εφ π μ ερ ίδ ες, τα π ε ρισ σ ότερα με ψ ευδώ νυμα, λόγω τω ν σ υ νθ π κ ώ ν τ π ς επ ο χ ά ς, και να διοργανώ νει π α ρ ο υ σ ιά σ εις σ υ γγρ α φ έω ν σ τπ ΦΕΝ, αισ θάνθπκε έτοιμ ος να δπμοσιεύσει μόλις το 1965. Π αρά το ότι το π εζο γ ρ α φ ικ ό το υ έρ γο είναι σπμ α ντικότερο, τα ποιά μ α τά του τπ ς σ υλλογά ς Ό μ ο ρ φ ο κα λοκα ίρι δεν είναι κ α θ ό λ ο υ πρω τόλεια. Δίνουν α μ έσ ω ς το στίγμα μιας γρ α φ ά ς μον τέρνα ς, που έχει αρνπθεί τις θεματι κ ές ευκολίες τ π ς π ρ ω ικ ά ς πολιτικός ρ π το ρ ικ ά ς το υ μ ετα πολέμ ου, ενώ , τα υ τό χρ ο να , όχι μόνο π ρ ο ο ιω νίζο ν ται αλλά και σε σ π μ α ντικ ό βαθμό επ π ρ εά ζο υ ν τπ μ ο ρ φ ο λ ο γία τπ ς π ε ζογραφ ίας του. Ο συνειρμικός λόγος, που υ π ά ρ ξε ένα από τα πιο εμ φ α νά χαρακτπριστικά τω ν διπγπμάτω ν του, οφείλει πάρα πολλά στπν ποίπσά του, κ α θώ ς τα θέμ α τα είναι ομοειδά και π μινιμαλιστικά ματιά το υ σ υγγραφ έα, π α γά π π το υ για τπ λεπτομ έρεια, π π ρ ο σ ο χ ά σ τπ ν α π ό δ ο σ π τω ν α π ο χρ ώ σ εω ν τ π ς εικόνας, ανάκουν όλα σε μια σ υ να φ ά οπτικά του ποιπτά και το υ π εζο γ ρ ά φ ο υ . Λ όγου χάριν, το πεζό το υ «Οι κουφ οί», που το δπμοσίευσε σ το π ερ ιο δικ ό το υ Βασίλπ Ρώτα Λ α ϊκ ό ς Λ ό γ ο ς , το 1965, κ υ ριαρχείται από ένα μουσικό μοτίβο το

οποίο π ερ ισ σ ό τερ ο από τπ ν εξ αντι κειμένου π ερ ιγρ α φ ά κλίνει π ρ ο ς τπν εξ υποκειμ ένου α φ ά γπσ π. Ετσι, παρά το ότι ο Χ άκκας συνέχισε και μετά το Ό μ ο ρ φ ο κα λοκα ίρι να γρ ά φ ει ποιάματα, πολλά από τα οποία εντάχθπκαν α ρ γό τερ α σ τα Ά π α ν τά του (1978), έμεινε γνω σ τό ς κυρίω ς για το π εζο γρ α φ ικ ό το υ έρ γο . Εια τα λιγοσέλιδα ω ς επί το πλείστον διπγάματά του που, αν δεν εγκαινίασαν, οπωσδά π ο τε ενίσ χυσαν το είδο ς τω ν υβριδικώ ν κειμένω ν, μεταξύ π ο ίπ σ π ς και πρόζας, που ενδυναμώ θπκε λόγω τπς υπαινικτικός μ ο ρ φ ά ς του στα χρόνια τπ ς δικτατορίας. Το π ρ ώ το του βιβλίο με πεζά, Ο τ υ φ ε κ ιο φ ό ρ ο ς το υ εχ θ ρ ο ύ , είναι αλάθεια ότι ανάκει και σ υνά μ α δεν ανάκει σ ’ αυτό το υβριδικό είδος τπ ς μ ο ντέρ να ς π ρ ό ζα ς. Εδώ σ υγκα τα λέ γονται μικρές ιστορίες που ανάγονται στα α μ έσ ω ς μ ετεμ φ υλια κά χρόνια, ενίοτε γρ α μ μ έν ες με τπ σ υμ βα τικά διαχω ρισ τικά λογικά το υ άσπρουμαύρου, ισ το ρ ίες φ ο ρ τισ μ έν ες από τπν πολιτικά πθικά τπ ς χρο νικ ό ς εκείνπ ς στιγμάς, αν και είναι επ ίσ π ς αλάθεια ότι το υ π ό ρ ρ π το , διαβρω τικό ω σ τό σ ο χιο ύ μ ο ρ το υ Χ άκκα το υ ς δίνει μια δυνα μ ικά κ α θ α ρ ά υ π α ρ ξιακά. Έ τσ ι το θ έμ α σ ε κά ποια διπγάματα του Τ υ φ εκ ιο φ ό ρ ο υ μπορεί να είναι σ υμ βα τικό, με τπ ν έννοια του πθικού διαχω ρισ μ ού τπ ς αγωνίζόμεν π ς α ρ ισ τερ ό ς, αλλά π σ υ μ β α τικ ό τατα αίρεται από τις π ρ ώ τες ενδείξεις μιας κ α ινο φ α νο ύ ς μινιμαλιστικάς τε χνικός, α νά λογπς με τπν τεχνικά τπ ς μινιατούρας, τπ ν οποία ο σ υ γγρ α φ έα ς θα επεξεργα σ τεί α ναλόγω ς και

θα βελτιώ σει σ τα επ ό μ ενα βιβλία του. Και μάλιστα σ ε εξαιρετικά σ ύν τομ ο μετά το ν Τ υ φ εκ ιο φ ό ρ ο χρονικό διάσ τημ α . Η μ ετα μ ό ρ φ ω σ η τη ς π ε ζο γρ α φ ία ς του είναι ριζική θεματικά και ρ ιζο σ π α σ τικ ή μ ο ρφ ολογικ ά . Αν και δεν μ π ο ρ ο ύ μ ε να ορίσ ουμ ε με ακρίβεια το ειδολογικ ό στίγμα τω ν π εζο γ ρ α φ η μ ά τω ν το υ (α κολουθώ ν τ α ς εδ ώ το ν ο ρ ισ μ ό το υ Γιώργου Ιω άννου, τα λιγοσ έλιδα πεζά του οποίου, Για ένα φ ιλ ό τιμ ο , είχαν δημ ι ο υ ρ γή σ ει ιδιαίτερη εντύ π ω σ η σ τον Χάκκα) γ ε γ ο ν ό ς είναι ότι τον προσέλκυε μια μ ο ρ φ ή π ρ ω το π ρ ό σ ω π η ς α φ ή γη σ η ς η οποία ξεκινούσε για να α π ο δώ σ ει το εσ ω τερ ικ ά αλπθειακό πεδίο μιας εμπειρίας του συγγραφ έα, το οποίο και εμπλούτιζε κατά τη δια δικασία τη ς γ ρ α φ ή ς με συνειρμικά σχόλια, α να μ νή σ εις και σ κ έψ εις. Α υτό το υβριδικό μ όρφ ω μ α στην τ ε λική το υ εκ δ ο χ ή μοιάζει αλλά δεν είναι ίδιο με τις ιστορίες του Ιωάννου, ούτε και αναλογεί σ το υ ς στίχους και σ τις π ρ ο φ ο ρ ικ έ ς α φ η γή σ εις του Θ ωμά Γκόρπα, ενό ς ποιητή σ υνομ ή λικου και π ρ ο σ ω π ικ ο ύ φίλου του Χ άκκα, που α π ό νω ρίς θεω ρ ή θη κ ε α π ο σ υ ν ά γω γο ς τη ς α ρισ τερός, με σ τα θ ερ ό χα ρ α κ τη ρ ισ τικ ό του έργου το υ την ενδιά θετη , σ χ εδ ό ν π α ρ α λ η ρηματική ροή του λόγου του, α π οτυ πω μ ένη έκδηλα στα εκτενή, χτισμένα με α υ θ ό ρ μ η το υ ς σ υ νειρ μ ο ύ ς ποιήματά του. Η μεταλλαγή που επέφ ερε ο σ υ γγρ α φ έα ς του Μ πιντέ στον α φ η γη μ α τικ ό λόγο τη ς δεκ α ετία ς 19651975 και που έγινε δεκτή ω ς πρόταση α φ η γη μ α τική ς τεχνικής, όχι όμω ς και ω ς κριτική θέσ η απέναντι σε ήθη και

ν ο ο τρ ο π ίες τη ς αρισ τερας, α φ ό ρ α ένα είδος συνειδητά μικροσκοπικού, άλλες φ ο ρ ές σ πονδυλω τού και σ π α σ μ ένου σε μικρές εικ όνες κειμένου. Ε νός κειμένου που φαίνεται α να ρ χικό, χω ρ ίς αρχή, μέση και τέλος, αλλά που, εντούτοις, έχει ψ ιλ ο δο υ λευτεί βασανιστικά, λέξη π ρ ο ς λέξη, ώ σ τε να απαλλαγεί από οποιεσδήπ ο τε περισ σολογίες και να «συγκεν τρω θεί» ω ς ζώ σα ύλη σε μια πυκνά υφ α σ μ ένπ συντακτική δομή. Αν και τα θέμ α τα πάνω στα οποία δο ύλεψ ε ο Χ άκκας σε όλα τα βιβλία το υ είναι θέμ α τα κ ο ινό το π α και σε κάποιες περιπτώ σεις μελοδραματικά, θέμ ατα που υπό άλλες σ υ νθή κ ες θα εξα ντλούντα ν εύκολα, σε εκείνον αναδεικνύονται και παίρνουν α π ρ ο σ δ ό κ η τες διαστάσεις. Το βασικό αντι θετικό δίπολο σ χεδό ν σε όλα τα πεζά του είναι το π ρ ό σ ω π ο και το αγοραίο π λ ή θ ο ς, π ύπα ρξη και ο κ ό σ μ ο ς, η εσ ω τερ ικ ή ζω ή και το σ πατά λημ α στις καθημερινές συμβάσεις, εν γένει το ά τομ ο απέναντι στη ν κοινω νική ο ρ γά νω σ η , είτε αυτή έχει το σ χή μ α και το νόημα μιας πολιτικής ο ρ γά νω σ η ς είτε ενό ς θεσμικού οργάνου, είτε μιας δη μ όσ ιας υπη ρεσ ίας είτε, τέλος, ενό ς εχθρικού σ ύ μ πα ντο ς που τα π ε ριλαμβάνει όλα. Μ ινιατούρες από αυτήν τη ν ά π ο ψ η , σ ύ ντο μ α ψ υ χ ο γρα φ ικά π ο ρ τρ έτα του ξεκομμένου, του κ ά π ω ς περιθω ριακού ανθρώ που τη ς πόλη ς που αντιμετωπίζει με χιού μορ, ειρω νεία ή και αυτοειρω νεία αυτό το άνισο δίπολο. Π αίρνοντας α φ ο ρ μ ή από την αντιθετική ζεύξη μ ονά δα ς και συνόλου, μια αντιθετική ζεύξη στη ν οποία εσ τιάσ τη κε, στις

αφιέρωμα

ιδιοσ υγκρασ ιακούς λόγους, .flig ^ v lv 'm T A l i l eyv π ε ιη η τ Η X ^ *} σε μια ιδιόμορφ η α φ η γη μ α (V\a£Ji-i>S VnoaieY*»vn<7«*V 2 6 X *bp+£*tf*v φθ€βΑΓ»Η τική δομ ή, ό π ο υ ο υ π ο θ ε $*^*ίιγχό{ /N>X*SV*7«*\ u,j nS<Xv*5U& τικά εξ αντικειμένου χρ ό ν ο ς <X^CKp«\ilOi« u'tooS in* Vi4J I S δεν έχει τό σ η σημασία. Α υ ^ now sf oufh u<M<t&0 u&} 4βφ/&*\ β&0<*·*β&Λ» £ nov <£f/lt«V£i «/)Πο T*V (HfH *Xo tA£V«, .. >vV.<■ ·■»«·.......»♦ .<V.v,w^,<..W^V.y■ τό που μ ας εξιστορείται TCV €ΟιΜ«ίίτθΥ jCArtaAiOX oi A i or « φ / A f ?;■**** » r ;jWh" i. W ff”("’f*’ ^ Atwni .t{^ ψ ^ '*(■\ i f j n i **&uk jt *V'4W" 4-tf. Pu li» > *i %<0ρΛ» « * V w»· Y~~T£r 4(C Α *** tA i,i’s »*4»*ν»ώ*) | π ρ ω το π ρ ό σ ω π α , με αναρίθ ^.Λ ^ Χ ,#*·.; ov 1« *·Λ f«Vw V * **" μ^Κν». μ«δΛ5*. ^.«4V itft rfaSen*, »ύ·■>, ΤΛ· «. 11 ίάν^WV ^ or-» --- Γν’ ”· ι·ν ό·ί*ν ‘’ lf Y^t ~·i ?L Ζ>ξ£\Λ <,'·χ* ftCH it |»0 w|‘* Wo *0goo$<o*ffVM. h* A^2 /' ^ * - . ‘ T ,,v -’<*‘*'VvV/ Λ,Γ ?/ v> ■&» ui*'**»'- - I J u . f ' μητα πραγματολογικά δ ε δ ο ^)OU i Kju/Hxi V*v ΐνΟοΤ****** Cfi·4****** tvJblt « - · ?r - > V r . sl ·φ^Μ Ô ^·' M Jrt>v S10 'V v a s 6ίθ*7· i ί^'·· ^ έ ** 7t «Oow a>iXî>.^*,,|‘vCtw <.« v | ‘> ^HfCM/Xo A*:» k ri £t ^ y U'jr μένα, είναι σ χεδ ό ν αδύνατο . *?*r-V»'7<aa v · £>·) ". · ’ f,°'- i/i'-’ruoet ■J,'P «u*v tf **+** f U 5»» c> # ?, n ■Ut* \p4^PUOcy »y4(/nf A WV1 * ......^--7 ^ ^ Μ/Γ·-| %o*sS Ô^wiU< vCit <*W«y«A <i1o «*5“'»uer ^V" V*£> *θ·1*'^ί^νβI-v ' ■ ■.'t ' 4r\S '}‘VC'*' •Ok% *^M· να μη το σ υ σ χετίσ ο υ μ ε με J,* ν’* Vw.l A»U*.'pt*if«}vv . )ΰ ΐ-ν4>·■* : ^ f.<t«YΤ*’1* ' Λ ^ Ρ Z f i " » « 7· ^ ; V«JV.' /"✓ ‘jW) Λ ) UAd+fJtf t9Vy patfW pffixuvv* φ ,,,.,- ^ V-·*- ^r»T -r -‘O-Cla *U<K. 2* f/v φκ* uA· τη ζω ή του σ υγγρα φ έα . Αλ &OV>yh- «0-5 V-i* XWO* 'U. VV^*i«V, JC 1 * ',’*rv· *» -«βv»y^M ·νς ?2νΓ* ,ΐο^· τ··^ να ytf 1t } (ij *<£, ^p^vclZ to Sp*'e<U<6& " V v <XfeK4Cr> £ £> ?i> </«*$»*'«> 'ff£~ M>v**v «w1 i λά, η εντυπω σιακή ικανότη ,*Yf *» K VovV W i— ***''' a>y*tfA* >/ /( <**-* V.A. 'toot-φ*0#α»** flO-tv "<X•'■ Ij» v y > 47·' l-'V ^vt.t. «*· ■ ‘-t* (»0u.·**ι<"4> ΐ^·«W .■£» ^Γ“ “** Λ · 4Λ « Λ * « y « 0 « rt» i ot'3 ) <J«VAw£l>»>* τα του Χάκκα βρίσκεται στο •' „ c , 51 . vo u>c<v> la AWA to^ . , . ' \S fc,tv. » f a *ρ7)ο*>» v'«U ·/tipct </4*> <so* <& ^ , . v ‘ v. , ^ ,y < * *ν'Λ*·’ ·“* Y Ί«ν i^ C w y**-’ . w r · » -V-*- ‘ “ ‘ Λ’-Wv, *7, 7>/ ίο- p‘C**'v if ‘·,’Α~ */**#·» - ,„ · **· 5'7*." ' u< — C ότι την ίδια στιγμή οι διάλο A«V <*>#(* i< ■&·, f » |Λ /^.r*· ΟΛ f/fM' >gtU i t M f f m , , · ?*>,<> *■*> r„* -.·.,«- ti ‘V . ·Λ· Vt« f *· (*i y ^ ·' n r . ; — v . low iWlao^ 't%**&#»*jtf. ,, γοι, οι π ερ ιγ ρ α φ ές τό π ω ν, Kw£>> fvjpSDl Kile*' *<i *1 v>\ ♦·■* * ·° φ Λ . A.:Λ. νθβ* ^ “>*w ■· il* iif A* •'^ io».·* f'Jipt )'«?<* tn <» A}M 4> c v ‘V - r ^ U ^ * > ....MftP'Ol, XP AZ. (/■-*&>*) ^ ακόμα και τα π ρ ό σ ω π α που *V»*r °<f^«χν·^ ? o r f f . * ^■ ce vv cc /}r|*J tf?' ·>^> » ίο ·2 ^> « ^μοιάζουν δεμ ένα με μια ορι v **«*€K.i* iiVot, p'fo i&Svjfc, s* j ■*· >χο: Γ-: - . i . 'W v r - ^ - f - t o >*y«*£»*' ^ Jowf [ ΗΪ- ''· - V σ μ ένα επ ο χή , χά νο υ ν κά θε *·*/«,< r ^‘U>,2*»., apf+> #*&?*γ/· <^‘· -··?<? *·*^ ^/jr n u, τι το επικαιρικό και, το υ λ ά . A · * * '’V>' T (^W VyviO, ^4/··^ * * <*t*»*-'VP0G' f **?*· ttjw v-Vi^<M \ ’to-w», . )Jlh £?*&* *<» <?*«* ~«..·λ«ί <-^'' μ * ί » ρ ^ . t o v r t \ W '^ i^ C^ o*X*XJ} -.„«rrv to vâOviw* <orwy 1*»' χ«>ρ( > *«* ->^'?% '· χισ το ν στις ισ τορ ίες του ^s^jleCo νΛν'*Ά ',*a. ©1 ru^K’ftjVoîV*') Νή t »r4'· \*> \ X8HHfii COPPf&t Μ π ιντέ και το υ Κ οινοβίου, ενσ ω μ α τώ νοντα ι σ ’ ένα εί δ ο ς μ ονολογικού π οτα μ ού, Εβδομαδιαία σχολική κ α λ ύ τερ ες σ τιγμ ές του, αλλά όχι σε σ ’ ένα ανίκητο στη ροή του υδάτινο σατιρική εφημερίδα τό σ ο β ά θο ς, ο Α ντώ νπς Σ αμαράκπς, ρεύμα που παρασύρει, ξεθεμελιώ νει απάτην Σ τ ζτ ά ξη ο Χάκκας εισχωρεί στο β ά θ ο ς τη ς αν και ανακατεύει τα πάντα, κ α τα ρ γώ ν του7ου Γυμνασίου θ ρ ώ π ιν η ς ψ υχή ς. Α π ο κ α λύπ το ντα ς τα ς μαζί και όλες τις ασφαλιστικές δι Παγκρατίου «Η τάξη σε όλο το μ έγεθ ο ς το υ ς τις οριακές κ λίδες με τις ο π ο ίες σ υ ν ή θ ω ς ο · μας» (φύλλο 26 /2/19 4 8 ) οπού καταστάσεις στις οποίες βρίσκεται το α να γνώ σ τη ς δημιουργεί τις α π ο σ τά φοιτούσε τότε ο σ υ ν ή θ ω ς μοναχικό άτομ ο, τρ ο μ α γ σ εις το υ α π ό το κείμενο. Ενας πυΜάριος Χάκκας μένο, α πογοη τευμ ένο και αβοήθητο, κ ν ο ϋ φ α σ μ έν ο ς μ ο νό λο γο ς, σ υ μ π α αντιμέτω πο με το φ ό β ο του θανάτου, γή ς, με ελάχιστα σημεία π α ρ ε κ β ά με το α διέξο δο ερω τικό π ά θ ο ς, με σεω ν, μ ελετη μ ένος ώ σ τε να αποκατη ν γύρ ω του ερημιά, κά που-κά που θιστά α μ έσ ω ς μια σ χ έσ η βαθιά με την αίσθηση του σ υντροφ ικά αλ ανθρώ πινη με τον αναγνώ στη, ακόμα ληλέγγυου στην ίδια μοίρα. Ετσι, από και σ τα σ ημ εία εκείνα ό π ο υ ο σ υ γ το ν ρεαλισμό τω ν π ρώ τω ν ιστοριώ ν γ ρ α φ έα ς αφ ήνεται να κυριευτεί από το υ π ρ ο σ χω ρ εί, χω ρ ίς να το ν έχει παραισθήσεις, από μια απερίγραπτη επ η ρ εά σ ει εμ φ α ν ώ ς καμιά ρηξικέ απελπισία ή από την π επ ο ίθη σ η ότι ο λευθη θεω ρία τη ς σ ύ γ χ ρ ο ν η ς μ ο κ ό σ μ ο ς τελικά είναι α π ολύτω ς και εξ ν τέρ ν α ς π ρ ό ζα ς, π ερ ισ σ ό τερ ο από υ π α ρ χή ς ακατανόητος. 1 Ημ4

oaav o

m oo

μ λα

^ 6 * $ ^

Λν

ifu ^ tf^ sw A , S t i u n ' l s f f ^

v ty s. /<>♦«·

*< f f U f ) »

<(<Λ ν » “’

Vvv>2** t ) r S · / - I

* ,)

1*0-1 o*- ^

■&** >

e v / w f /'<"/ <%/*'"

pM£5i>vJV. ] T f t*S·?»

O4o»>

v Ο

070

** *»‘;* /

f'fi* «+■■* ****»} f a

y<t* p,xKfic>t<f><*

να

wm v

d tp o fl ιτχλχ) t*Λ όλ* >> * £> <p<?oo *-

-e v

\ * o iy c v

1* .

V \ c itm t ,

4nt Awlov

—1

**?4

Cpjf'/ir

*'«

'ff& p/.f

4‘

p a ? ' * * /**-■> i « a *

<??+ p P ■*'+

ΜΛ^

^•vyvvvoy^yy^

- ,ρο·

Προσωπογραφία του Μάριου Χάκκα Μ άριος, κ ο μ ψ ό ς θα έλεγα, μέσα σε σ κ ο ύ ρ ο κουστούμι με την γρ α β ά τα να τονίζει το ά σ προ του πουκαμίσου. Το τσιγάρο στο χέρι πά ντα με μια άνεσ η ό σ ο και απλή συμ π ερ ιφ ο ρ ά κίνησης. Τα εκφ ραστικά και χαρακτηρισ τικά σημεία του π ρ ο σ ώ π ο υ έχουν ιδιαίτερο ενδιαφ έρον, ιδιαίτερα γι’ αυτόν που τα συνδέει άμεσα, τα συσχετίζει με την ίδιαν την εικόνα τη ς π ρ ο σ ω π ικ ό τη τά ς του και τ η ς ουσ ίας που διαθέτει η λογοτε χνική το υ π ρ ο σ φ ο ρ ά . Το ευρύχω ρο και εύλογο μέτω πο, τα μάτια, με το παραπλανητικά ή σ υχο βλέμμα. Η κά π ω ς εκτετα μ ένη επιμήκυνση τη ς μύ τ η ς να δεσ π ό ζει σαν έκ φ α νσ η ενστί

κτου και υπαρξιακής δυναμικής. Να καταλήγει έτσι στα λεπτά και σ υ σπειρω μ ένα χείλη. Στα χείλη στα τό σ ο ευάλω τα στο να εκδη λώ νονται σ το σχηματισμό πότε μιας π ρ ο σ η ν ο ύ ς και ευά ρ εσ κ η ς εσ ω τερική ς θ έσ η ς π ό τε μιας ένδειξπς ενό ς ειρω νικού ή σαρκαστικού μει διάματος. Να πω κι αυτό: ότι το π ρ ό σ ω π ο το υ Μ άριου Χ άκκα π ό τε-π ό τε και λίγο ώ ς πολύ μου φ έρνει σ τη σ κέψ η, μου θυμίζει, α ό ρ ισ τα βέβαια, η θοποιό, από εκείνους, ας πούμε, το υ ς η θοποιούς του παλαιού γαλλικού κινημα το γρ ά φ ο υ . 1

Ποιηματάκια από τη σχολική εφημερίδα ΑΓΤΕΛΙΑΙ 1) Ζητείται: Η τάξις ολόκληρη εις τα μαθηματικά. 2) Ζητείται: Μ αθητής αναμ άρτητος μέσα στην τάξιν πλην του Σταθόπουλου. 3) Ζητείται: Ε π ιτρ ο π ή τη ς τά ξεω ς διότι η ευρισ κόμ ενη εμπατήρησε. 4 ) Ζητείται: Το μυαλό του Π έκκα Ανδρέα, από καιρό χαμένο. 5) Ζητείται: Α πό όλα τα βιβλιοπωλεία τη ν λ ο γ ο τεχ ν ικ ή ν μ ετά φ ρ α σ ιν Ο δύσ σ ειας Α νδρέα Τζω ρτζάτου.

ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ Σ υνισ τώ μ εν εις τους: Τ σεκούραν, Ρ ά ντον και Τ ζω ρτζάτον να κάνουν χρ ή σ ιν τω ν δ ο θ έν τω ν τσ α τσ άρω ν (σ τα μαλλιά των).

ΥΜΝΟΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΑΠΑΝΑΓΝΕΙΟΝ ΜΥΤΗΝ Ή γουν τουτέστι δηλαδή και μ’ άλλους λόγους ήτοι, ποτέ μου δε συνήντησα τέτοιου μ εγέθ ο υ ς μύτη.

ΤΟ ΔΡΑΜΑ ΤΟΥ ΓΑΙΔΑΡΟΥ Του Ράντου ο γαϊδα ρέλος κ ο μ ψ ό ς τσ ίφ τη ς κι ω ραίος με γκέμια και στολίδια τον π ά γον κουβαλά, κι ο α φ έν τη ς από πάνω ο Ράντος, όλο και το κτυπά.

Τάκης Σιδερης

§:αφ ιέρω μα

Το βίωμα ως συστατικό του περιεχομένου των κειμένων στην πεζογραφία του Μάριου Χάκκα Γιώργος X. Ρεπούσης

76 roz

2> - 4"Ο Ο Μ

Μ άριος Χ άκκας δ εν έχει ω ς σ τό χο να κάνει αυτοβιογραφ ική λογοτεχνία, αλλά σ τό χ ο ς το υ είναι η βιωματική λογοτεχνία 1, π ο υ έχει το προνόμιο να μπ στενεύει το υ ς ορί ζο ντες και δεν περιορίζεται στο κλεί σιμο στα τείχπ του δικού τπ ς χώ ρου. Έ τσι δεν αντλεί μόνο από τα βιώματα που π ροέρχοντα ι από τπν εμπειρία αλλά και από τις ισχυρές πνευματικές καταστάσεις που έχει ζήσει, τις φ α ν τασιώ σεις του, τα οράματά του και από ψ υχολογική ανάγκη, ευ ρισ κ ό μ ε ν ο ς μάλιστα σ τον ασ τερισ μ ό του καρκίνου. Σ κ ο π ό ς μας δεν είναι να ανιχνεύσουμε τπ φ ο ρ ά τη ς κίνησης από το βίο σ το έργο ή αντίσ τροφ α του σ υ γ γρ α φ έα - αφ ηγη τή και να εντο π ί σουμε απλά ποια θέμ ατα τη ς ιδιωτι κής ζω ή ς μεταφ έρονται σ το έργο. Γνωρίζουμε και δεχό μ α σ τε ότι το βιωματικό υλικό δέχεται ποικίλες με τα μ ο ρ φ ώ σ εις από τη στιγμή που γί νεται λογοτεχνικό συστατικό και επ ο μένω ς οι αναγω γές από το έργο στο βίωμα γίνονται αδύνατες. Εξάλλου δεχό μ α σ τε εξ αντικειμένου ότι π ζω ή του άλλου, κυρίω ς η ιδιωτική, π α ρ α μένει σ ε μεγάλη ή σε πολύ μεγάλη έκταση άγνω στη, ακόμη και σ το υ ς πιο κοντινούς του. Και τα όρια τη ς απαραβίασ της ιδιωτικής ζω ή ς δεν επ ιτρ έπ ο υ ν ούτε κ ο υ φ ό τη τα ούτε σκανδαλοθηρία, αλλά ούτε και οποιεσ δή π ο τε π ρο εξο φ λή σ εις και σ κ ο π ι μότητες. Το κύριο ενδια φ έρ ο ν βέβαια είναι ο κ ό σ μ ο ς του σ υγγραφ έα, ό π ω ς βγαί νει από το β ά θ ο ς και τπ ν αγω νία του είναι του, παίρνοντας καλλιτεχνική

μ ορφ ή και τα βιώ ματά του ενδια φ έ ρουν μόνο σ το επ ίπεδο τω ν ερ εθι σμάτω ν και του υλικού. Για το Μάριο Χάκκα αυτοβιογραφ ούμενο ταιριάζουν όσα ο Jean R istat λέ γει στη συνέντευξή του με τον Αουί Α ραγκόν: «Πιστεύω π ω ς ο σ υ γγρ α φ έα ς επινοεί τη βιογραφία του ή π ω ς την ονειρεύεται και π ω ς δεν έχει τίπ ο τ’ άλλο να πει, οριστικά και σ τα θερά, εκ τό ς από τπ ν περιπέτεια αυ τή ς τη ς γρα φ ή ς, εκ τό ς α π ’ το ότι η γρ α φ ή είναι π μόνη περιπέτεια. Ίσ ω ς πρέπει ακόμα να διορθώ σ ου μ ε το φ ορμαλισμό μιας τέτοια ς π ρ ό τα σ η ς και να του δώ σ ουμ ε μια έννοια π ε ρισ σ ότερο πολιτική. Μ πορούμε να ορίσουμε το σ υγγρ α φ έα σαν κριτικό μάρτυρα τη ς επ ο χή ς του, τω ν αγώ νω ν τη ς...»2 Και σίγουρα όμ ω ς ο Μ άριος Χ άκκας καταλαβαίνει σ ’ όλο του το β ά θ ο ς αυτό που έλεγε ο Νίτσε «Να γρ ά φ εις με το αίμα σου» και τω ν μεγάλω ν δ α σ κά λω ν τη ν αγω νία, γ ρ ά φ ο ν τα ς: «Τώρα που έκανα τα πνευμόνια μου μαύρα καπνίζοντας παλιοτσίγαρα το ’να πάνω στο άλλο. Με τπ ν ίδια φ ω τιά, τη νεανική, πήγα κρεσέντο. Τώρα που ω ρίμασα μαζί με το ν εφ ρ ό μου που έσ κα σ ε καρπούζι σ το ν ήλιο. Τώ ρα που το είδα χω ρίς καμιά φ ρίκη ν ’ ανοίγει τριαντάφυλλο, ούτε αίμα, ούτε τίποτε, μόνο τρα κ και φ ά νηκε ζαχαρω μένη τομάτα. Κ οβαλτιώθπκα, μπούχτησα, τσ ουρουφ λίσ τη κα ο λό κληρος. Μόλις τώ ρ α φ τά νω τω ν δ α σκάλω ν τπν κόλαση. Όχι εξω τερικά, λέγοντα ς Ρίλκε και Μ πέκετ, μιμούμε ν ο ς φ ρ ά σ εις τους, όχι. Ξεκινώ ντας από τη δική μου ζωή, λαχαίνω τις

Ο Μάριος Χάκκας σε στιγμή περισυλλογής

σ κ έψ εις μου μες σ τα γρ α φ τά το υ ς κι αυτή ας πούμ ε η σ ύμ πτω σ η με κάνει να χαίρομαι και να σκυλιάζω τα υ τό χρ ο να . Χαίρομαι, γιατί ο δ ρ ό μ ο ς που τρ ά β η ξα , που μ όνος μου διάλεξα, αν θέλετε, π ο υ η ίδια η ζω ή μου κ α θ ό ρισε, δεν είναι ά γο νο ς αφ ού κι άλλοι και μάλιστα δάσκαλοι φ τά σ αν στο ίδιο επίτευγμα, κι είναι μια απόδειξη, ό π ω ς όταν μετά σκληρό διαγώ νισμα βγαίνεις και τρ έχεις στις λύσεις κι εί ναι όλα σω στά. Α π’ την άλλη μεριά σκυλιάζω γιατί πρόλα βα ν αυτοί και κ α τέγρ α ψ α ν τον ανθρώ πινο π όνο κι εγώ τώ ρ α πρέπει να πάω πιο πέρα δί ν ο ν τα ς ίσω ς και τ ’ άλλο νεφ ρό. Σ τέκομαι συλλογισμένος κι ανοίγω φ αντασ τικό διάλογο με τον Ρίλκε, τον Μ πέκετ, Μίλλερ Χ ένρυ και άλλους π εισ μ ω μ ένο ς και το υ ς φω νάζω , ό,τι γρ ά ψ α τε σεις σ ’ ένα βιβλίο εγώ θα το π ερ ά σ ω σε μια μόνο σελίδα, σε μια μ όνο φ ρά σ η . Γιατί να μην έχω κι ένα τρ ίτο νεφ ρό; Τότε, αυτή, την α πέ ρ α ντη απελπισία που φ τάσαν οι δ ά σκαλοι, ίσω ς μ πορούσ α να τη μετα τρ έ ψ ω σε κάποια ελπίδα και πίστη. Ν α π ά ρω πηλό και να πλάσω απ’ την

αρχή έναν ά νθρω π ο κι αυτό το π α γερό σ τερέω μ α που φέρνει σβούρα από πάνω μας τυχαία και άσκοπα να το μ ετα τρέψ ω σ ’ ένα απέραντο λούνα-παρκ. Να στήσω πυγολαμπίδες πάνω στην άσφ αλτο. Να κάνω το υς α νθ ρ ώ π ο υ ς να δουν τη μεταμεσονύχτια ομορφιά τω ν ηλεκτρικών στύλων κα θώ ς υποκλίνονται ευγενικά στις λε ω φ ό ρ ο υ ς. Ίσ ω ς μπορέσω να φ τάσω ξανά στις π ρ ώ τες αφ έλειες συγκρο τώ ντα ς μια πίστη που θα διαλύεται μόλις χάνει κανείς το νεφ ρό του. Δε θέλω χρό νο . Ζωή θέλω, μ’ όλο π ο υ το δ ε ύ τ ε ρ ο π ρ ο ϋ π ο θ έτε ι το πρώ το, ζω ή να τπ σπαταλήσω πίσω από τις φ ρ ά σ εις, ζω ή να χτίσω π α ρ α γ ρ ά φ ο υ ς, να ο ικ ο δ ο μ ή σ ω ένα έργο δίνοντας στο λόγο μια τρίτη διά σ ταση γιατί τη δεύ τερ η τη βρήκαν οι άλλοι, την κατα γρά ψ α ν οι δάσκαλοι κι εγώ πρέπει να πάω παρα πέρα »3. Και όσα ο Γιάννης Ρίτσος γράφ ει για τον τρ ό π ο αντιμετώ πισης τω ν γεγο νότω ν και τω ν βιω μάτω ν τη ς ζω ής, αλλά και τη ς λειτουργίας το υ ς μέσα από τπ μνήμη, εκφ ράζονται και λει το υρ γο ύν στην περίπτω σ η του Μά-

osIΜάριος Χάκκας

δ:αφ ιέρω μα

οΜ

ριου Χάκκα α υτοβιογρα φ ούμ ενου: «...Τα γεγονότα, τα πράγμ ατα, τα ζεις, τα βλέπεις, τα δέχεσαι π τ ’ α π ο ρ ρίπτεις, αντιδράς σ ’ αυτά με α ισ θή ματα, ιδέες, εντυπώ σεις, επιλογές, κρίσεις (και πάντα με τπ θέλ π σ π σου σ ’ εγρπγορσ π). Ύ στερα διυλίζονται σ τπ μ νπ μ π και μ π ο ρ είς κ ο υ τσ ά στραβά να τ ’ αναπολείς, να τα χρπσιμοποιείς π και να τα μετασχπματίζεις ανάλογα με τις ανά γκες σ ου...»4 Ο Μ άριος Χ άκκας σίγουρα αντιμετω πίζει τα γεγονότα με τπ θέλπσπ και τπ συνείδπσή του σε εγρ π γο ρ σ π και π λειτουργία τπ ς μνήμης που περιγράφεται στα λόγια του Γ. Ρίτσου λει τουργεί στα διηγήματα και ιδιαίτερα στπ συλλογή Το κοινόβιο. Το αυτοβιογραφ ικό στοιχείο στπν πεζογραφ ία του Μάριου Χάκκα δεν στοχεύει στπν κατανόπσ π ή «ερμηνεία» τπ ς κοινω νικο-ιστορικής εμπει ρίας. Απεικονίζει τπν προσ πάθεια του ανθρώ που να καταλάβει και να ερμπνεύσει τπ ζω ή του στο μέτρο που αυτή π προσπάθεια γίνεται σ τπ βάσπ μιας ευρύτερπς κοινω νικο-ιστορικής εμπειρίας, δίνοντας πολύτιμα στοι χεία για π ρ ο γενέσ τερ ο υ ς ή υφ ισ τά μενους πολιτισμικούς σχπματισμούς. Α κόμπ, το αυτοβιογραφ ικό στοιχείο εκλαμβάνεται ω ς τεκμήριο για τπ με λέτα τω ν αξιών και σπμασιώ ν που έχει για μια εποχή και κοινωνία το αν θρώ πινο υποκείμενο. Ε πιπρόσθετα, π αξιοποίπσπ το υ αυτοβιογραφικού στοιχείου είναι δείγμα τω ν μ ορφ ώ ν αυτοσ υνείδπσ πς, αυτοέκ φ ρα σ π ς, α υ το διερ εύνπ σ π ς και αυ τογνω σίας που έχει φ τάσει το άτομο Μ άριος Χ άκκας5.

Σ τπ ν α υ το π α ρ ο υ σ ία σ π - α υτοέκφ ρ α σ η του Μάριου Χάκκα λειτουργεί κυρίω ς το ύ φ ο ς, ω ς το ψ υχολογικό ιδίωμα - κ α θ ρ έφ τπ ς του σ υ γγρ α φ έα και όχι π θεώ ρ π σ π τπ ς σπμ ασίας «του βίου» του, θέλοντα ς να αποφύγει τον υποκειμενισμό, που μειώνει τπν αξία τπ ς ω ς μαρτυρίας. Το αυτοβιογραφ ικό στοιχείο στα κεί μενα λειτουργεί ω ς αυθεντικός λόγος και επενδύεται με τις αξίες τπ ς προφ ο ρ ικ ό τπ τα ς - ιστορίας, π ου έχουν χαθεί. Με τπ γρ α φ ή και με τπ ν α π ο υ σία τεχνπ τό τπ τα ς κυριαρχεί π φ ω νή του σ υγγρα φ έα με μια επ α ρ κ ή αμ ε σότατα στπν πραγματικότπτα, είτε τπ ς επ ο χή ς του είτε του α νθρώ που. Έ τσι, χω ρίς να τίθεται θέμ α κυρια ρ χίας, π φ ω νή του σ υ γγρ α φ έα σ υνυ πάρχει και συλλειτουργεί με τη γρ α πτή υ π όσ τα σ π τπ ς μαρτυρίας του, αλλά και με τπ μ ορφ ή τπ ς π ρ ο φ ο ρ ι κ ή ς κ α τά θεσ ή ς του. Ο εξομ ολογπτικός τό ν ο ς6 σ το αυτοβιογραφικό στοιχείο είναι αναμ φ ι σ βήτητα ενδιαφ έρω ν, σ υχνά βέβαια γίνεται ερεθισ τικός και χω ρίς να π α ρουσιάζεται υποχρεω τικά α π ο δεκ τό ς ω ς αξιόπιστος, κυρίω ς στις αξιολο γήσεις περιστατικώ ν και προσ ώ πω ν. Βέβαια, π βούλπσπ του σ υ γγρ α φ έα δεν φιλοδοξεί τη σ ύ νθεσ η α υ το τε λούς αυτοβιογραφ ίας και δεν έχει εξαντλητικό χαραχτήρα . Στα κείμενά του ο Μάριος Χάκκας ενδοσκοπεί τα πράγματα μέσα στο άπλετο φ ω ς του μαύρου7. Έτσι, σαν πρόλογος (ασπρό μαυρο), και Έ νας κάπω ς αισιόδοξος επ ίλ ο γο ς (μαυρόασπρο)8, χρπσιμοπ ο ιώ ντα ς τπ ν π ρ ο β λπ μ α τικ ή τω ν υπαινιγμώ ν, υπαινιγμοί ό μ ω ς που

προβ ά λλουν τη μοναδική ελπίδα που είναι π π ρο ά σ π ισ η τη ς ομ ορφ ιά ς τη ς α νθρ ώ π ινη ς ζω ή ς μέσα στην εφημερ ό τπ τά τη ς και π διαφύλαξη τη ς α κε ρα ιότητας του ανθρώ πινου π ρ ο σ ώ που μέσα στη μοναδικότητα και στην ηθική ακτινοβολία του. Ο χ ώ ρ ο ς τη ς εφ η β εία ς και τη νιότπς του, ο χώ ρ ο ς του ονείρου, γίνεται και πάλι χ ώ ρ ο ς τη ς ανάγκης για όνειρα (Κοινόβιό). Χώροι, όπου ανάλω σε ο σ υ γγρ α φ έα ς τη ν παιδική, εφ ηβική και ώ ριμη ηλικία, γίνονται σημεία αναφοράς* βιώματα, μνήμες, εμπει ρίες ανακαλούνται στη μνήμη για να δη λώ σ ουν με το ν τρ ό π ο του σ υ γγρ α φ έα το μικρόκοσμο και το μ ακρόκο σμο δρ ό μ ο τη ς ανθρώ πινης ιστορίας. Ό λ α αυτά, εικόνες, απόψ εις, ο ρ ά ματα, παρα ισ θήσ εις, αποκτούν λει τουργικότη τα και ιδιαίτερη συνοχή, ώ σ τε ο α να γνώ σ τη ς να γίνεται σ υμ μ έτο χο ς τη ς δημιουργικής στιγμής του σ υγγρα φ έα . Είναι αλήθεια π ω ς στα κείμενά του ο Μ άριος Χ άκκας αυτοβιογραφείται. Και αυτό είναι α ναπόφ ευκτο, βέβαια, αν δεχτο ύ μ ε π ω ς κανένας σ υ γγρ α φ έα ς δεν μπορεί να ξεφύγει από τα βιώ ματά του, χω ρίς αυτό να είναι εκ προοιμίου καταδικαστέο. Το αυτοβιογραφικό στοιχείο στην περίπτω ση του Μ άριου Χάκκα αναφ έρεται σε κομμάτια τη ς ζω ή ς του, στη βιω μα τική α π ό δο σ η τω ν εμπειριώ ν του σε καλλιτεχνική μ ο ρφ ή και στη γενί κευσ ή του όμω ς, που διαπιστώ νεται τελικά να έχει γερ ό δέσιμο με το βίο του σ υγγρα φ έα . Έ τσι το βιω ματικό στοιχείο λειτουρ γεί κυρίω ς γενικεύοντας το αυτοβιο-

γρα φ ικό. Ο σ υ γγρ α φ έα ς αυτοβιογ ρ α φ ο ύ μ εν ο ς κλείνεται στο βιω μα τικό του χώ ρ ο αλλά και αγαπημένο και π ρο σ π α θεί με αγάπη να τον ζω ν τανέψ ει στα διηγήματα με φ ό ντο την επ ο χή του και την προσω πική του π ε ρίπτω ση, το χ θ ες και το σήμερα, ζώντα ς στην πρω τεύουσ α τω ν γεγο νό τω ν και στο περιθώ ριό της. Δεν συνηθίζει να υποδύεται αλλότριο υς ρόλους βλέποντα ς την τέχνη του όχι μόνο από την ηθική ά π οψ η αλλά και ω ς μια προσ ω πική εκφ όρτισ π από τις εικόνες και τις εμπειρίες τη ς ζω ή ς που μαζεύτηκαν μέσα του και το ν πιέζουν. Οι επ ινοη μ ένες καταστάσεις δεν του χρειάζονται, α φ ού ζει σε μια εποχή τό σ ο πλούσια σε βιώ ματα και ο ίδιος αντιμετω πίζει μια προσω πική τρ α γω δία με το στίγμα του «καταδικασμέ νου» που ο χ ρ ό ν ο ς τη ς ζω ής του σώνεται επικίνδυνα και ανελέητα. Το αυτοβιογραφ ικό στοιχείο στα κεί μενα το υ Μ άριου Χάκκα δεν α π οβ λέ πει να δώ σει απλά και μόνο την π ρ ο σω πική εμπειρία. Θέλει να γίνει ο κ α μ β ά ς πάνω σ τον οποίο θα δοθούν τα π ροβ λή μ α τα που τοποθετούνται εκείθεν τη ς π ρο σ ω π ικ ή ς εμπειρίας και να τα μετουσιώ σει σε καλλιτε χνική μ ο ρφ ή μέσα στο ζω τικό χώ ρο τω ν ιδεολογικώ ν ενδια φ ερόντω ν ή ανησυχιώ ν και σε μια θερμ ή επ α φ ή με την κοινω νική εμπειρία9. Το αυτοβιογραφ ικό στοιχείο δεν λει τουργεί στη βάση του μονόλογου της α φ ή γη σ η ς, αλλά στη βάση του διά λογου με το ν κ όσ μ ο και με τη σάρκα του π α ρ ό ντο ς, ξεκινώ ντας με βάση την π ρο σ ω πικ ή εμπειρία, που μεγε-

δ:αψ ιέρω μα ιI

80 Ο

θύνεται ομ όκεντρα σ τον ελληνικό χώ ρο και χρ ό νο και με μια γενικ ό τερη τα υτό χρο να διάσταση, με τη σ φ ραγίδα όμ ω ς τη ς ελληνικής π ερ ί πτω σης. Ο σ υγγρ α φ έα ς α υ το β ιο γρ α φ ο ύ μ ενο ς δεν οδηγείται σε έναν άγονο ερμ η τι σμό, αλλά κλείνει μέσα του την ο μ α δική και κοινωνική αγωνία ή την αγω νία πολλώ ν άλλων μαζί10. Έ τσι δεν περιορίζεται σε ατομικές εξομ ολογή σεις αλλά αγγίζει με τις γρ α μ μ ές του την καθολικότητα και φαίνεται να μην ξεχνά π ω ς στοιχεία από το ν α το μικό φ άκελο τη ς ζω ή ς του λειτουρ

γούν καλλιτεχνικά, γιατί δεν το υ ς λεί πει το σημείο επ α φ ή ς με την κοινή περίπτω ση. Το βιω ματικό σ το ιχείο σ τη ν π ε ζ ο γρ α φ ία του Μ άριου Χ άκκα λ ειτο υ ρ γεί α λλη λένδετα με το π ρ ο σ ω π ικ ό γίγνεσ θ α ι και το αισ θη τικό ω ρ ίμ α σμα που συντελείται σ το λ ο γ ο τε χ ν ικ ό υ π ο κ ε ίμ ε ν ο (σ υ γ γ ρ α φ έ α ς), α π ο τελ ώ ντα ς έτσι ένα σ υ σ τα τικ ό το υ π ε ρ ιε χ ο μ έ ν ο υ τω ν κ ειμ έν ω ν του. Έ τσ ι το εμ πειρικό υλικό μ ετα σ το ιχ ειώ ν ετα ι σ ε β ιω μ α τικ ό , ε μ π λ ο υ τίζο ντα ς τη λ ο γο τεχνικ ή αξία το υ κειμ ένου. 1

1Σχετικά με τους όρους βιωματικότητα και αυτοβιογραφία βλ.: Διαβάζω, τεύχος 9, Νοέμβριος-Δεκέμβριος 1977. σσ. 23-24, συνέντευξη Γ. Ιωάννου* Καθημερινή, 24-7.1977. συνέντευξη του Γ. Ιωάννου στη Μ. Θερμού* Ελευθεροτυπία, 24.91978, συνέντευξη του Γ. Ιωάννου στη Σούλα Αλεξανδροπούλου και Ελευθεροτυπία, 8.6.1982, συνέντευξη του Γ. Ιωάννου στονΔημ. Γκιώνη* Εντευκτήριο2, Φεβρουάριος 1988, σσ. 35-37. συνέντευξη του Γ. Ιωάννου στον Γιώργο Κορδομενίδη (1982).

5 Μ. Χάκκας, Άπαντα, ό.π., σσ. 488-489.

2Διαβάζω, ι6 8 ,20/5/87, Αφιέρωμα στον Λουί Αραγκόν, σ. 23. 3Μ. Χάκκας, Άπαντα, Κέδρος, 3η έκδ., Αθήνα 1986, σσ. 252-254· 4 Γ. Ρίτσου, Ίσως να 'ναι κι έτσι, Μυθιστόρημα, 5η έκδοση, Κέδρος 1985, σ. 64.

6Βλ. στο Μ άριος Χάκκας, Κριτική θεώ ρηση του έργου του, Κέδρος 1979. σσ. 106-131 το άρθρο του Π. Α. Ζάννα. Ειδικότερα, στις σελίδες 107-πο, ο αρθρογράφος παραθέτει αναλυτικούς πίνακες για το πρόσωπο που κυριαρχεί στα διηγήματα και σημειώνει: «...Το ξεκίνημα από μια γραφή πιο Ιστορική'' όπου κυριαρχεί το τρίτο ενικό ρηματικό πρόσωπο, γραφή που εγκαταλείπεται προοδευτικά για να γίνει περισσότερο "λόγος", λόγος προσωπικός, υποκειμενικός, εξομολογητικός, τελικά μονόλογος», ό.π., σ. Π5· 7 Μ. Χάκκας, Άπαντα, ό.π., σ. ι8ι.

8Μ. Χάκκας, Άπαντα, ό.π., σ. 307. 9Βλ. και Μ άριος Χάκκας, Κριτική θεώ ρηση του έργου του, ό.π., σ. 57 και σσ. 64-65.

10Μ. Χάκκας, Άπαντα, ό.π., σσ. 315-350,437446, 219-307-

Η ειλικρίνεια και η τιμιότητα

της φωνής του αυτοβιογραφούμενου ήρωα Σ πύρος Π λασκοβίτης υποστηρί ξει π ω ς ο Μ άριος Χάκκας ανήκει στην κατηγορία τω ν πεξογράφ ω ν που έφ ερ α ν με την ευαισθησία τους, τον π ό νο για την πατρίδα του έλληνα π ο λίτη και διανοούμενου, την ουσιαστι κή ανανέω ση στην πεξογραφ ία μας και συνέβαλαν κατά β ά θο ς στην ανα νέω σ ή της. Και φυσικά ο Μάριος Χάκ κας, με τα ιδιαίτερα συγγραφικά του χα ρα κτη ρισ τικά , υπ ή ρξε «κοινω νι κός» και «πολιτικός» συγγραφ έας: «Βαδίζεις σε τούτη την πόλη και τώ ρα άξαφνα θυμάσαι ότι, λίγα χρόνια πριν, από τα ίδια πεζοδρόμια, βάδισαν πηγαίνοντας ίσως, ό π ω ς κι εσύ, για το πατάρι του εκδότη τους, πεζογράφ οι τ η ς γενιάς σου που έφ υγαν πρόω ρα α π ό τη ζωή: Ο Σ τρα τής Τσίρκας, ο Μ άριος Χάκκας, ο Δημ. Χατζής, ο Ρο δ ή ς Ρ ούφ ος -α π ό το υ ς παλιότερους ο Γ. Μ π ερ ά τη ς- ονόματα που άφ ησαν πίσ ω το υ ς έργα από τα σημαντικό τερ α τη ς δραματικής επ ο χή ς τους, ύσ τερα από τον εμφύλιο πόλεμο στην Ελλάδα. Όλοι τους, με τα ιδιαίτερα ο κ α θ ένα ς συγγραφ ικά του χαρακτηρι στικά, υπήρξαν “κοινωνικοί” και, αν θέλετε, “πολιτικοί” συγγραφ είς - δ η λα δή σύγχρονοι και προβληματισμέ νοι. Δεν το υ ς απασχόλησε το αν θα το υ ς θεω ρή σ ουν ή όχι “μ οντέρνους”, έφ ερ α ν, με την ευαισθησία το υ ς και τ ο ν π όνο για την πατρίδα του έλληνα πολίτη και διανοούμενου, την ουσια στική θεματολογική ανανέω ση στην π εζο γρ α φ ία μας -τ η ν κατά β ά θο ς α να νέω σ ή τη ς» 1. Τ α κείμενα του Μ άριου Χάκκα κοιτά ξο υν τα πράγμ ατα από την πλευρά τ ο υ α νθρ ώ π ο υ και όχι του κόμματος,

τη ς ιδεολογίας ή του εμπορίου. Δεν έχουν βλέψ εις εξουσίας, κινητοποι ούν όμ ω ς γύρω από συγκεκριμένα προβλήματα, επιδιώ κοντας να αφήσουν χώ ρ ο για τη φαντασία, το σ α ρ κασμό και την προσ ω πική έκφ ρασ η. Ο Α λέξης Ζ ήρας γράφ ει σχετικά για την αφ ηγηματική δομ ή στην π ερί πτω σ ή του σ το εισαγω γικό κείμενό του στη συλλογή διηγημάτω ν Α κινητο π ο ιή σ εις σ τ η ν εικόνα , τω ν γαλλι κώ ν εκδόσ εω ν Hatier, στην οποία αν θολογείται και ο Μ άριος Χάκκας: « Α π ο σ τα σ ιο π ο ιη μ ένο ς, εννοείται, δεν σημαίνει α διά φ ορος. Σημαίνει, όμω ς, την ενσυνείδητη σ τάση ενό ς νεό τερο υ τύπου σ υγγρ α φ έα που δεν αρκείται, στο εξής, να απολογείται για λογαριασμό τη ς επ ο χή ς του, χ ω ρίς συνάλληλα να έχει απαιτήσεις από την ίδια τη γρ α φ ή του. Έ τσι, η ηθική σ τρά τευσ η του λογοτέχνη δεν εξαντλείται πια στο ή δη απηρχα ι ω μ ένο δίλημμα: Π οιας κοινω νικής ο μ ά δα ς οφείλω να υποστηρίζω τα σ υμ φ έροντα; Ο ύτε ακόμα στο ερ ώ τημα: η τέχνη παράγεται ω ς ευθεία αντανάκλαση τη ς πραγματικότητας; Μ προστά του παρουσιάζεται τώ ρα, γιατί εκείνος ο ίδιος το διαλέγει αυτό, το πρόβλημα κρίσης τη ς αφ ηγημ ατι κ ή ς δομ ής, δηλαδή η ηθική τη ς λο γοτεχνία ς ό π ω ς την κοιτάζουμε από τα μέσα, από το α πόθεμ α τω ν γλω σ σώ ν της, από το απόθεμ α τω ν υφ ώ ν της, από τα μορφ ολογικά τη ς σ υ σ τα τικά. Εδώ υπάγοντα ι π ερ ιπ τώ σ εις ακόμα και π εξογρά φ ω ν που ξεκίνη σαν από ιδεολογικά προσδιορισμ ένα αφ ηγήματα, ό π ω ς ο διηγηματογράφ ο ς Μ άριος Χ άκκας, ο ο π ο ίο ς δημι-

Γκόργος X. Ρεηούσης

§:αφ ιέρω μα

ι .

ψ/.

ούργησε μια εντελώ ς ιδιότυπη α φ η γηματική δομή, σ χεδ ό ν ποιητικής φ ύσης, όπου όλα τα θεω ρο ύ μ ενα ω ς “αντικειμενικά” στοιχεία το υ διηγή ματος (οι διάλογοι, το σκηνικό, οι χαραχτήρες) αφ ομοιώ νονται σ ’ ένα εί δ ο ς πυρετώ δους μονολόγου που αλέ θει τα πάντα και καταργεί όλες τις ασφαλιστικές δικλίδες του αναγνώ στη μπροστά σ το κείμενο. Είναι ένας μονόλογος εξαιρετικά συμ πα γής, αυ θό ρ μ η το ς αν και εσ ω τερικά ισ ορρο π η μ έν ο ς, α κ ό μ α και σ τα σ η μ εία εκείνα όπου ο Μ άριος Χ άκκας α φ ή νεται να κυριευτεί από παραισθήσεις, από μια απερίγραπτη απελπισία ή από την πεποίθη σ η ότι ο κ ό σ μ ο ς και η ζω ή είναι, τελικά, πρά γμ α τα ακα τανόητα»2. Η γνησιότητα τω ν αισθημάτω ν του Μάριου Χάκκα φ ανερώ νεται μέσα από την ειλικρινή αντιμετώ πιση του ανθρώ πινου πόνου, που αποτελεί και για τον σ υγγρ α φ έα κυριαρχικό σ τοι χείο τη ς ύπαρξή ς του, ευρισ κ όμ ενος στο θανάσιμο ασ τερισ μ ό το υ καρκί νου. Τα κείμενα φ ω τογραφ ίζουν α π ο σπασματικά τη μοναξιά, τη ν αγωνία και τη διάλυση στο κοινω νικό π ερι βάλλον, στοιχεία που κ α τα β ρ ο χθ ί ζουν την ανθρω πιά, το ν έρω τα, την ιδιαιτερότητα, και α φ ή νο υν θριαμ βευτές τη μοναξιά, την αγω νία και τη διάλυση. Το ζήτημα δεν είναι η ετι κέτα, αλλά η ουσία και η υ π ο γρ ά μ μιση του π ρο β λή μ α το ς τη ς σ ή ψ η ς, χω ρίς α π ο σ τα σ ιο π ο ιή σ εις π ερ ιθ ω ριακές και θεοποιή σ εις ψ ευ δεπ ίγρ α φ ες. Η ε ν ενερ γεία συνείδησή του βιώνει τον κόσμ ο τρ ο φ ο δ ο το ύ μ εν η από μια

ανακυκλούμενη μνήμη, ηου μέσα από το υ ς δρ ό μ ο υ ς τη ς καλλιτεχνικής δημιουργίας, με το όνειρο και την αγάπη, την ελπίδα και το π ά θ ο ς, αι σ θή μ α τα και ιδέες εμ πλουτισ μ ένες από την εμπειρία τη ς αρρώ σ τιας του, αποδίδει τις εκφ ά νσ εις μιας β α θύτα τη ς υπαρξιακής οδύνης, που επω άζει όμ ω ς όχι την άρνηση αλλά την κατά φ α σ η στη ζω ή και σ τον ά νθρω πο. Ο Μ άριος Χ άκκας αγωνίζεται να βρει στα κείμενά του το δικό του π ρ ό σω πο, να ορίσει τη δική του τα υ τό τητα. Ό λα είναι σ κορπισ μ ένα και διασπασμένα, ό π ω ς η μνήμη και οι επιθυμίες, τα όνειρα και το α νθρ ώ πινο π ρόσ ω πο. Ό μ ω ς δεν υπ ερ β ά λ λει, δεν απατά και δεν προτίθεται να ξεγελάσει με συναισθήματα και π ό νο υ ς που δεν το ν σ πα ρά ζουν (διή γημα: «Το τρίτο ν ε φ ρ ό » )3. Ο Γιώργος Π αγανός γρά φ ει για το διήγημα: «Το διήγημα, ό π ω ς και το λυρικό ποίημα, έχει την τάσ η να σ υγ κεντρώ νεται γύρω από ένα γεγο νό ς και να εκφ ράζει μιαν ατομικήν εμ πειρία» και: «σ’ ένα διήγημα είναι απαραίτητη η ύπαρξη ορισ μένου τοπικοχρονικού κοινω νικού πλαισίου» και: «Βασική αρετή του διηγήματος, εκ τό ς από την τεχνική του, είναι η πι στότητα τη ς ιστορίας, ανεξάρτητα αν είναι πραγματική ή πλαστή. Αυτό ό μ ω ς επιτυγχάνεται μόνο αν ο διηγη μ α το γρ ά φ ο ς έχει άμ εση εμπειρία τω ν γεγονότω ν που αφηγείται»4. Στα διηγήματα του Μάριου Χάκκα οι απόψ εις αυτές ταιριάζουν, γιατί υπ ά ρ χει η αφ ήγηση τη ς βιω μένης εμπει ρίας5 και η ύπαρξη ορισμένου χρονικά αλλά και τοπικά κοινωνικού πλαισίου,

Από τις τελευταίες απεικονίσεις του Μάριου Χάκκα

σ τη φυσική και στη συμβολική του διάσταση. Όλα όμω ς σπονδυλώνονται και συνδέονται με τη ζωή του σ υγ γρ α φ έα και τις οδυνη ρές εμπειρίες του, που μέσα από τα διηγήματα, απο σπασματικά αλλά ευδιάκριτα, αυτοβιογραφείται. Ό λα σ υ νδέοντα ι με τη ζω ή εν ό ς κ ε ντρ ικ ο ύ π ρ ο σ ώ π ο υ , το υ σ υ γγρ α φ έα - α φ η γη τή , α υ το β ιο γρ α φ ο ύ μ εν ο υ , φ έ ρ ν ο ν τ α ς έτσι τα κείμ ενά το υ πιο κ ο ν τά σ το α υ το β ιο γρ α φ ικ ό και ψ υ χα να λυτικ ό ή λυρικό δοκ ίμ ιο6, δια λ έγ ο ν τα ς τη διάλυση το υ σ τερ εά ο ρ γα ν ω μ έν ο υ μ ύθου και χ ρ η σ ιμ ο π ο ι ώ ν τα ς μια γλώ σ σ α π ερ ισ σ ό τερ ο μ ε τα φ ο ρ ικ ή και ρυθμική, α ναζη τώ ντας και επ ιδιώ κ ο ντα ς π ρ ω τό τυ π ο υ ς τ ρ ό π ο υ ς γ ρ α φ ή ς 7. Η αφ ηγηματική φ ω νή του σ υ γγρ α φ έ α είναι γνήσια, άμεση, ανθρώ πινη

και διαθέτει τη δική τη ς προσ ω πική και ξεχω ριστά ιδιότυπη ταυτότητα. Αντιμετωπίζει με ειλικρίνεια την προσπάθειά του και τον αναγνώ στη, χ ω ρίς να χαρίζεται σ τον εαυτό του και επιδιώ κοντας το ουσιαστικό τη ς α φ ή γη σ η ς και όχι την παραπλανητική σ κηνοθεσία της. Στην πεζογραφία του Μάριου Χάκκα η ενότητα στηρίζεται όχι στη χρ ο ν ο λογική αφηγηματική δομ ή αλλά σε «ολόκληρο το σχεδιάγραμμα εσ ω τε ρικών αναφορώ ν» και στην «αρχή της προσω πικής αναφοράς», χαρακτηρι στικά τη ς μοντέρνας λογοτεχνίας8. Α κόμη, ο Μ άριος Χ άκκας, π έρ α από την αίσθηση που δίνει σ τον αναγνώ στη τη ς π ραγμ ατικότη τα ς με το να διακρίνει στην α φ ήγη σ ή του ένα σ χ ε διάγραμμα π ερ ισ σ ό τερ ο ενισχυμένο με την αρχή τη ς π ρ ο σ ω π ικ ή ς αναφο-

ο»IΜάριος Χάκκας

S: αφιέρωμα

ρά ς και του αυτοβιογραφ ικού σ τοι χείου, προεκτείνει τις π ρ ο σ π ά θ ειες τπ ς αφ ηγημ ατικής του μ εθό δο υ στπ συλλογή του Το κοινόβιο, όπου πιο συγκεκριμένα χρπσιμοποιεί στπ μυ θολογία του μια μυθοπλασία, π έρα από τα μέσα τπ ς σ υμ βατικής αφήγπσπς. Έ τσι, π αντίλπψ π ενό ς ρεαλιστικού κόσμου, μιας υ π α ρ κ τή ς και κατανο π τή ς πραγμ ατικότπτας, συνδέεται με εκείνπ μιας μ υθοπλα σ ία ς9 ανύπαρκτπς, αλλά ουσιαστικής, που αναμεταδίδεται με τον υπαινιγμό και το συμβολικό τρόπο. Ο S tep h en S pender, μιλώ ντας για τη μοντέρνα τέχνη, γράφ ει π ω ς σε αυ τήν «ο καλλιτέχνης εκφ ράζει την απόλυτη επίγνω σή του μιας π ρ ω τά κ ουσ τη ς μ οντέρνα ς κ α τά σ τα σ η ς με τη δική τη ς μ ο ρφ ή και το δικό τη ς ιδίωμα». Και σε αυτό αντιθέτει μια τέ χνη που ασχολείται μονάχα με τα κ α θημερινά ζητήματα, με τρ ό π ο κ α θαρά δημ οσ ιογρα φ ικό, ό π ω ς είναι εκείνος του S haw και του Wells, που το υ ς αποκαλεί «σύγχρονους» σ υ γ γραφ είς. Ο S pender υπογραμμίζει τα στοιχεία μίσους και νοσταλγίας που υπάρχουν σ το υ ς μ οντερνιστές, ισχυρίζόμενος π ω ς τα έργα το υ ς δεν σ υ νέχονται από «μια συγκεκριμένη φ ι λοσοφ ία ή πίστη, αλλά από μια σ υ ναισθηματική στάση απέναντι στο σήμερα -α π ό ελπίδα, μίσος, α π ό γνω σ η »10. Σ την π εζο γ ρ α φ ία το υ Μ άριου Χάκκα δ εν λείπει η α ίσ θ η σ η τ π ς συνειδ π το π ο ίη σ π ς από το σ υ γγρ α φ έα τη ς ν έα ς π ρ ω τά κ ο υ σ τη ς π ρ α γ μ α τικ ό τη τας: « Έ π ειτα , π ερ ν ώ ν τα ς κ ά τω από

κείνη τη ν π ρ ά σ ινη π ό ρ τα , κ α θ ό μ α σ τε σ τπ γνω σ τή τρ ιζά τη καρέκλα, και μ π ρ ο σ τά σ το μ π α τα ρ ισ μ ένο σαν τη ζω ή μ α ς τρα πέζι, α κ ο υ μ π ώ ντα ς κει π ά νω ά σ π ρ ο χα ρ τί γ ρ ά φ α μ ε μαύρα γρ ά μ μ α τα , κ α τα σ κ ευ ά ζα μ ε κ λ α ίγ ο ν τα ς π ο ιή μ α τα , θ ρ η ν ω δ ία σ τη ν κ ο υ σ τα μ ά ρ α μας. Τα π ο ιή μ α τα, φ ω τεινά τη ς ζω ή ς ιντερμέτζα; Μ πορεί. Ό μ ω ς τα πιο πολλά είναι να κ ο σ μ ο ύ ν μόνο τά φ ο υ ς, κι άλλα, τα κ α λύτερ α ίσω ς, μείνανε μ ες σ το μυαλό μας, δεν υ π ή ρ ξα ν π ο τέ, παι διά π ο υ π εθ ά ν α ν ε σ το προφ υλα κτικό, κι άλλα α π ο β ο λ ές, κι όσ α τελικά α π ’ αυτά γεννή θ η κ α ν, τέρ α τα τη ς εκ τρ ω μ α τικ ή ς ε π ο χ ή ς μας. Ω! Αν δεν είχαμε γόνατα τρύπια! Αν δεν είχαμε μασκάλες που ολοένα βουλιάζουν σε ύπνο τεντω μένο σαν τύμπανο! Αν δεν ήταν οι μέρες μας άδειες, όμοιες, αναλλοίω τες πάντα, όπ ω ς τα πλαστικά λουλούδια σ το βά ζο, αμάραντα, μ’ ένα δάχτυλο σκόνη, ίσως τότε να ’χαμέ μια σιδερω μένη γραβάτα για μόστρα. Να, γιατί μας έμεινε π τσαλάκα στην π ρ ό σ ο ψ η ανε ξίτηλο στίγμα κι ο κα ρυτσ α φ λός μας ν’ ανεβοκατεβαίνει εναγώνια. Ο πω σ δήποτε δε φταίγαμε μεις, δε φταίγαμε μεις»η και η αντιμετώ πισή τη ς κάποτε με τρ ό π ο καθαρά δημοσιογραφ ικό κυρίω ς στις δυο π ρ ώ τες συλλογές διηγημάτω ν του. Δεν λείπει το έντονο στοιχείο τπ ς ν ο σ ταλγίας12, η έλλειψη μιας συγκεκρι μένης φ ιλοσ οφ ία ς ή π ίσ τη ς13, αλλά και μια έντονη παρουσ ία μιας συναι σ θημ α τικής σ τά σ η ς, σ τά σ η ς μίσους για ό,τι πληγώ νει το ανθρώ πινο π ρ ό σω πο, α π ό γνω σ η ς για ό,τι έχει χαθεί

και για ό,τι δεν αποτελεί π α ρ ά θυρ ο και ανάσα ζω ής και ελπίδας, από πίσ τπ όμ ω ς σ τον ά νθ ρ ω π ο και στπ ζω ή 14. Ο α να γνώ σ τπ ς αναγνω ρίζει στα διη γήματα π α ρ ω χπ μ ένες μνήμες τω ν πραγμ άτω ν και τω ν καταστάσεω ν που ζω ντανεύουν και φ ω τίζουν μια εποχή . Η π ρ ο σ ο χή το υ σ υ γγρ α φ έα α φ η γη τή σ τρέφ εται τό σ ο σ τπ μνήμη όσ ο και στπν π α ρ ο ύ σ α στιγμή. Το π ο ρ τρ έτο του, ό π ω ς δίνεται στα κείμενα, ενέχει το π ά θ ο ς, τπ ν α τέ λεια, τπ μοναξιά, τπ φ θ ο ρ ά και το θ ά να το με τα ανεξίταλα σπμάδια του καρκίνου που έχει αφ ήσ ει σε αυτό. Το κείμενο απαλλάσσεται από τα π ε ριττά και μένει μόνο π ουσία, κ α θώ ς ο κύκλος του καρκίνου, λειτουργώ ν τα ς σαν καταλύτπς, δίνει γυμνή τπν εξιστορούμ ενα π ρο σ ω π ικ ή κι ιστο ρική τραγω δία και τπ μ εταστοιχει ώνει σε μια διάσ τασ π αισθπτική και γλω σσική που γειτνιάζει με τπν ποίπσ π. Διαποτίζει το κείμενο με πολλή αλήθεια και το αποστασιοποιεί από τπ ν προσ ω πική π ερίπ τω σ π , πετυχα ί νο ντα ς να συνομιλεί μαζί μας για τις ευ γενέσ τερ ες ίσω ς π ο ιό τπ τες τπ ς α ν θρ ώ π ινος σ υνείδπσπς και τπ ς τέχνπς: τπ ν τρυ φ ερ ό τα τα , τπ φ θ ο ρ ά , τπ σ υ ν τρ ο φ ικ ό τα τα και τπ ν ανθρω πιά. Μ έσα στις τάξεις το υ λαού και σ το υς α γώ νες του κατά το υ φ α σ ισ μ ού και το υ ναζισμού ο Μ άριος Χ άκκας γνώ ρισε τπ ν ψ υχική έξα ρ σ π και τπν η θική μέθη και σ υνειδη τοποίησ ε το π ρ ο νό μ ιο του να β ρεθεί κ ά π ο ιο ς έσ τω και θεα τή ς ή σ υ ν ο δ ο ιπ ό ρ ο ς μέ σ α στις φ ω τεινές φ ά λ α γγες τπ ς ιστο ρικής π ρ ω το π ο ρ ία ς15.

23/10/19 6 3 από αριστερά ο Μάριος Χάκκας και στο άλλο άκρο ο αδερφός του, Σπόρος

Έ τσι η ζω ή του ω ς πνευματικού αν θρώ που δικαιώνεται, α ποκτά νόημα και γονιμοποιείται η σ κέψ η του και τα γρα φ τά του είναι μια υπεύθυνη και τί μια απόκριση σ τον ιστορικό και αν θρώ πινο διάλογο και μέσα σε αυτά ακούγεται π α ναταραχή το υ καιρού του και οι αντιθέσεις το υ κόσμ ου μας. Η επιθυμία του Μ άριου Χάκκα να ιδρύσει το ιδιότυπο Κ οινόβιό του δεν είναι αποτέλεσμ α ενδ ια φ έρ ο ντο ς για τπν ατομική σω τηρία και τπ δημι ουργία μιας μοναστικής ψ υχολογίας και μιας κλίσης π ρ ο ς το γεροντικό εφ ησ υχασ μ ό. Είναι μια θ εώ ρ η σ η σε ανθρώ πινο επίπεδο τω ν π ρ ο β λ η μ ά τω ν τπ ς ζω ής που δεν επιτρέπει στπ δυναμική τπ ς τπ θεω ρη τική και αδιά φ ο ρ η στάση ζω ής και κύρια αποτελεί μια ηθική σ τάση απέναντι τ π ς με τον συμβολισμό του. Ο σ υ γγρ α φ έα ς ξεκινά από το κεφά-

» I Μάριος Χάκκας

§:αψ ιέρω μα

- 1

Τ) Η Ο

λαιο τω ν πίστεώ ν του για το στήσιμο Α κόμη και όταν ο ήλιος τη ς ζω ής του του Κ οινοβίου και από ζω τικά ενδια σβήνεται από τα μάτια του, δεν παύει φ έρ ο ντα στα οποία συμμετέχει ο να ασχολιέται με τον έξω κόσμο και εμ ψ υχώ νεται από τις κοινές πίστεις νο υ ς και π κ α ρ διά 16. Η ιδέα το υ Κ οινοβίου αποτελεί μια και τις κοινές επιδιώξεις. ηθική έκρη ξπ τ π ς σ υ νείδπ σ π ς του Μ έσα σ το Κ οινόβιό του ονειρεύεται Μ άριου Χάκκα. Θέλει με αυτό να π ο την ατομική τύχη που θα εξαρτιέται τίσει το π ά θ ο ς για τον ά νθρω π ο και από τις μ ο ρ φ ές τη ς ομ αδικής ζω ής τπ ζω ή και να υππρετή σ ει τις ιδέες και τη ς ο μ α δ ικ ή ς σ κ έψ η ς με τη που σώ ζουν και τις λυτρω τικές αλή σ φ ρα γίδα τη ς μ οναδικότητας και της ιερότη τας του ανθρώ πινου π ρ ο σ ώ θειες. Π ολεμά τα ιστορικά τέρατα που γέννπσ ε π εποχή μας όχι μόνο με που. Ο Μ άριος Χ άκκας μοιάζει με έναν τις πρω ικ ές ιδιότπτες του ανθρώ που αλλά και με το κάλεσμα τω ν πνευμ α απλό «τυφ εκιοφ όρο» ανιχνευτή, που από τπ θέσ η του αγωνίζεται να μας τικώ ν αξιών, που οδπγούν και σημαδώ σει την υ π εύ θυνη και τίμια ανα το δ ο το ύ ν τπ ν ανθρώ πινα ζωή. Η παρουσία του θανάτου σ τον άν φ ο ρ ά του. Π ροσπάθειά του είναι να θ ρ ω π ο Μάριο Χάκκα δεν καθορίζει νικήσει το πνεύμ α τη ς ή ττα ς17, τη ς τπ δεοντολογία τπ ς ζωής, αλλά τπ δ ο ή ττα ς του α νθρώ π ου, τπ ς δικής μας κιμάζει και τπ ν παρακινεί να εκ φ ρ α και τη ς α νθρ ω π ό τη τα ς, όσ ο κι αν στεί, νιώ θο ντα ς την ανάγκη τη ς έκ ομολογεί π ω ς έχα σ ε μεγάλο μέρος από τις πίσ τεις και τις ελπίδες του. φ ρ α σ η ς ω ς ένα χρέος. Το πρόβλη μ α τη ς υγείας τον κλείνει Η θέσ η του είναι σ τα θερ ά με ό,τι σ τον εαυτό του και αντιμετωπίζει ένα υπηρετεί το ν ά νθρ ω π ο και με το δί είδο ς μοναξιάς. Έ τσι στο Κ οινόβιό κιο, έσ τω και το νικημένο. Η κριτική, το υ βρίσκει ένα καταφ ύγιο και μια η α μ φ ισ βή τη σ η και η αγωνία του δεν έχει σ κ ο π ό να μεταθέσει την ευθύνη λυτρω τική διέξοδο στο βύθισμα στο στο κόμμα, β ρίσ κοντα ς ένα εξιλα π α ρελθόν, στη μνήμη, στα οράματα στήριο θύμα. Α λλο τό σ ο όμ ω ς γνω τη ς νιότης και στη γεύση που άφ ησ ε ρίζει π ω ς από το αδιέξοδο δεν μ πο η εξέλιξη τω ν π ρ α γμ ά τω ν. Α υτό ρεί κανείς να βγει πληθαίνοντας τα ό μ ω ς γίνεται με ω ριμότητα και χω ρίς λάθπ και π ερ ιφ ρ ο υ ρ ώ ντα ς τπν ανευνα παύει να επικοινωνεί με τον τρό π ο του με την πραγματικότητα τη δική θυνότητα, αλλά μόνο με την ανα του, του τό π ο υ του και τη ς επ ο χή ς γκαία πολιτική ποιότπτα. Ίσω ς γι’ αυτό αργεί να πιάσει την πέννα και το του, σ υ νεπ α ρ μ ένο ς από την ιερότητα του ανθρώ πινου π ρ ο σ ώ π ο υ και από κάνει όταν νιώ θει την ανάγκη να π ά ρει θέσ η ω ς α π λό ς ά νθρ ω π ο ς και μια επιθετική - αγω νιστική στά σ π σε π ν ευ μ α τικ ή σ υ νείδ η σ η , έχ ο ν τα ς ό,τι τπν ασχημίζει. Στα κείμενά του δεν θα βρούμε την πλήρη επίγνω σ η και επ α φ ή με τον πένθιμη αυτοανάλυση, το ν εγω κεν καιρό μας. τρισ μ ό και τη ν ηθική αδιαφορία. Σ τπν π εζο γρ α φ ία του Μ άριου Χάκκα

μαντεύεται το ατομικό και το γενικό περιστατικό, η ζω ή και ο θ ά να το ς με το αίνιγμά τους, η κατάντια του αν θρ ώ π ου , αλλά και π ελπίδα και π π ρ ο σ δο κ ία εν ό ς καλύτερου κόσμου. Φ ιλοδοξεί να είναι π μαρτυρία και ο π ό ν ο ς του α νθρ ώ π ο υ που έχει λαχτα ρπσ ει τις α ναντικατά σ τα τες γα λήνιες ή ζω ο δ ό τρ ες ώ ρ ες και που νιώθει το υ ς α πλούς α ν θ ρ ώ π ο υ ς που έχουν υ π ο φ έρ ει πολλά και δεινά για τις ιδέες το υ ς και αυτοί μιλούν κατάβαθα σ τπν αγνή του καρδιά. Μ νήμες και εμ π ειρ ίες ζω ή ς α π ο τε λούν τπ ν π ρ ώ τπ ύλπ το υ τπ ν πολύτιμ π και α φ ετπ ρ ία το υ είναι π βαθιά α ν θ ρ ω π ιά του. Η π εζο γ ρ α φ ία του, εσ κ εμ μ έν α λιπ ό σ α ρ κ α , αλλά έξο χα λυρική και κ α θ ά ρ ια , με τπ γνπσιότπ τα και το ν α ν τιπ ρ ο σ ω π ευ τικ ό χ α ρ α κ τή ρ α τ π ς δικαιώ νει το ν ώ ριμο π ό θ ο το υ σ υ γγρ α φ έα να δώ σει με το αίμα τ π ς κ α ρ δ ιά ς το υ και τπ δική το υ μ α ρτυρία και κ α τά θ εσ π χ ρ έ ο υ ς π ρ ο ς τ π ζω ή και τπ ν επ ο χ ή του. Ά μ εσ π είναι σ τπν π εζο γρα φ ία του Μ άριου Χάκκα π α ίσ θπσ π τω ν π ρ ό σ φ α τω ν ιστορικώ ν περιπετειώ ν του τό π ο υ του. Ζει μέσα το υ το μεγάλο κακό πολύ βαθιά18 και δεν διαλέγει το δρ ό μ ο τπ ς φ υ γή ς ή τ π ς σκοπιμότπτας. Ο ύτε κρύβεται ούτε στέκεται σε ο υ δ έτερ π ζώ νπ. Το α υ τοβ ιογρ α φ ικ ό στοιχείο δίνει βέβαια σ τα γρ α φ τά το υ έναν έντονο π ρ ο σ ω π ικ ό τόνο. Α υτό ό μ ω ς δεν γί νεται από το κίνπτρο τπ ς π ρ ο σ ω π ι κ ή ς π ρ ο β ο λ ή ς και α π ό ματαιοδοξία. Π ιστεύει ο σ υ γγρ α φ έα ς ότι π π ρ ο σ ω πική μνήμπ, π ο υ δεν λειτουργεί κατά παραγγελία, αλλά κάτω από το υς χτύ

π ο υ ς τπ ς καρδιάς, μπορεί να στήσει πιο αλπθινά μνπμεία γι’ αυτά που αγα πάμε και αγω νιούμε. Ο σ υ γγρ α φ έα ς, σ τρ α τευμ ένο ς βέβαια σ το χώ ρ ο τπ ς Α ριστερός, θέλει να μείνει ο εα υτός του, ο ά ν θ ρ ω π ο ς που στέκεται στο δικό του κόσμ ο χω ρίς π α ρ ω π ίδες και που πιστεύει π ω ς καμιά σκοπιμ ότπτα δεν μπορεί να υππρετή σ ει το όραμα τπ ς ζω ής όσο οι δυνάμεις τπ ς ανθρώ πινπς αξιοπρέπειας, τπ ς δικαιοσύνπς και τπ ς πίσ τπς στις δπμ ιουργικές δ υ νάμεις του ανθρώ που. Ο Μ άριος Χ άκκας είναι έν α ς ά ν θ ρ ω π ο ς β α σ α ν ισ μ έν ο ς α π ό τπ ζω ή και π ικ ρ α μ έν ο ς α π ό λ ο γή ς-λ ο γή ς α τυ χ ίες19· έν α ς τα λ α ιπ ω ρ π μ έν ο ς ά ν θ ρ ω π ο ς ό μ ω ς και σ το χ ώ ρ ο τ π ς π νευ μ α τικ ή ς έκ φ ρ α σ π ς, α φ ο ύ εν α γώ νια και α π ο σ π α σ μ α τικ ά π ρ ο σ π α θεί να εκ φ ρα σ τεί λογοτεχνικά , κάτω από τπ ν αγω νία το υ επ ικ είμ ενο υ τ έ λους: «...Ο ύτε για το μ έσ ο π ο σ ο σ τό πλικίας δε σ υ ζπ τά μ ε, ίσω ς για τπ ν π ρ ο σ ε χ ή π εντα ετία π ο υ μ π ο ρ ο ύ σ ε νάταν π πιο γόνιμ ή μου μια μικρή εξ α ίρ ε σ π σ το μ εγ ά λ ο κ α ν ό ν α » (Ά π α ντα , σ. 373). Ο μω ς ό,τι λέει, α π ο σ π α σ μ α τικ ά έστω, κυλά καθαρό, με αγάππ για τπν αλήθεια, με ευσυνειδπσία και εντιμ ό τατα, δίνοντα ς στα κείμενά του τπν αξία τπ ς αλήθειας, που δεν σπκώ νει αμ φ ισ βή τπσ π για τπ ν κ α θα ρότα τα τω ν κινήτρω ν και τω ν σ τό χω ν τπς. Ο μ ετρπμ ένος χ ρ ό ν ο ς τπ ς ζω ή ς του δεν του αφήνει περιθώ ρια για άλλες αναβολές και π σ υνείδπσ ή του π ά σχει όταν ο σ υ γγρ α φ έα ς είναι μια ψ υχή με δεκτικότπτα και με θα υμ ά σια εγρή γορσ π. 1

§:αψιέρωμα

'$Λ II %

wm m mm mm m mm Mm m mm mmmmmmMmmMmmmmmmmmmmmmmmmmmmMmmmmm

1 Περιοδικό Η λέξη, Νοέμβρης-Δεκέμβρης 'go, Τεύχος gg-ioo, σ. 7332Στο ίδιο, σ. 76ι . Βλ. και σ. 7493Μ. Χάκκας, Άπαντα, Κέδρος, 3Π έκδ., Αθήναig 8 6 ,0.251. 4 Γιώργος Παγανός, Η νεοελληνική πεζογραφία, θεωρία και πράξη, σειρά Φιλολογικά, Κώδικας, Αθήνα 1983, σσ. 30-

17Για το θέμα αυτό βλ. και τα δυο άρθρα του Β. Λεοντάρη «Ποίηση ήττας» και «Λίγα ακόμη για την ποίηση της ήττας» στην Επιθεώρηση Τέχνης, αρ. 106-107 και αρ. no.

15Στο ίδιο, σσ. 341-343-

18Για την εικόνα της μεταπολεμικής Ελλάδας, μια εικόνα που συμμερίζεται και ο Μάριος Χάκκας στα κείμενά του, χαρακτηριστικά είναι όσα γράφει ο Αλέξανδρος Κοτζιάς στο βιβλίο του Μεταπολεμικοίπεζογράφοι, Κέδρος, Αθήνα 1982, για τα βιβλία του Αντρέα Φραγκιά, Άνθρωποι και σπίτια, μυθιστόρημα, 1955 και Η καγκελόπορτα, μυθιστόρημα 1962: «Πραγματικά, το Άνθρωποι και σπίτια (ΐ955) και η Καγκελόπορτα (1962), πολυσέλιδα και τα δυο βιβλία, καταπιάνονται να αποδώσουν, με ένα ύφος επί τούτου ισοπεδωμένο, τον καθημερινό αγώνα της επιβίωσης μιας κατηγορίας ανθρώπων που κάποτε πέταξαν με το όνειρο και την ελπίδα στα ύψη της αυτοθυσίας, για να βρεθούν ανώμαλα προσγειωμένοι σ' ένα εχθρικό, στην καλύτερη περίπτωση πεζό και αδιάφορο περιβάλλον, στη χοάνη της Αθήνας, στις φτωχογειτονιές και στους πολύβουους δρόμους της. Αυτή η αμείλικτη καθημερινότητα εξακολουθεί να είναι για μερικούς αγωνία θανάτου* για τους υπόλοιπους είναι αγωνία φθοράς. Στα δυο αυτά μυθιστορήματά του ο Φραγκιάς είναι αναλυτικός, φωτίζει τις ψυχολογικές μεταπτώσεις των πολλών προσώπων που αναδύονται από τις σελίδες του, ξετυλίγει αργόσυρτα τις ιστορίες τους, για να πλέξει σε καταστάσεις και να τις αντιπαραθέσει σε συγκρούσεις».

16Μ άριος Χάκκας, Κριτική θεώρηση του

19 Λίνος Πολίτης, ό.π., σ.σ. 360-361.

3ΐ· 5Λίνος Πολίτης, Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας, 3η έκδοση, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 1980, σ. 3δι (Μάριος Χάκκας). 6 Για τη λειτουργία αυτή του αφηγηματικού λόγου Βλ. Αιμίλιος Χουρμούζιος, Ο αφηγηματικός λόγος, Εκδόσεις των Φίλων, Αθήνα 1979, σ. 270.

7Μ. Χάκκας, ό.π., σ. 254· 8 Για τα χαρακτηριστικά της μοντέρνας λογοτεχνίας βλ.: Peter Faulkner, Μοντερνισμός, μετάφραση: Ιουλιέττα Ράλλη-Κ. Χατζηδήμου, Η γλώσσα της κριτικής, Ερμής, Αθήνα 1982, σσ. 38-39 και 100-129* Joseph Frank, StatialForm in Modem Literature, 1945.

» I

έργου του, Κέδρος 1979, σ. 62: «Μαρτυρία μιας πονεμένης ευαισθησίας... στοιχείων ποιητικών».

9 Για τη σχέση μύθου και συγγραφέωνκριτικών βλ. Κ. Κ. Puthren, Ο μύθος, μετάφραση: Ιουλιέττα Ράλλη-Κ. Χατζηδήμου, Η γλώσσα της κριτικής, Ερμής, ig 77, σσ. 70-127. ι° peter Faulkner, ό.π., σ. 125· βλ. Stephen Spender, The Struggle of Modern, 1963. 11 Μ. Χάκκας, ό.π., σσ. ig o -ig i. 12Στο ίδιο, σ. 342. 13Στο ίδιο, σσ. 423-424· 14Στο ίδιο, σ .3Π·

Ο Μάριος Χάκκας, η Καισαριανή και η λογοτεχνία ρισ κόμ ουνα μ όνιμος υπάλληλος σ το Δ ήμο Κ αισαριανής και ο Μ άριος Χ άκκας ήταν δη μ οτικός σύμ β ο υ λ ο ς σ το ν ίδιο δήμ ο. Τ ότε γνω ρι σ τή κ α μ ε, όταν δη λα δή ή δη είχε ξεκι νήσ ει για καλά η δεκαετία το υ 1960. Μια δεκα ετία τω ν μεγάλω ν ανατά σ εω ν το υ κ ο ινω νικ ο ύ π ρ ο ο δ ευ τισ μ ο ύ και γενικότερα του πολιτισμού. Α υτό εκ φ ρ α ζό τα ν ιδιαίτερα και χ α ρα κτη ρισ τικά με τη ν α ν θ ο φ ό ρ α και κ α ρ π ο φ ό ρ α σ υ γκ ο μ ιδή εν ό ς ελληνι κ ο ύ τρα γουδιού, τέτοιου που είχε εμπ νεύ σ ει και εκ φ ρ ά σ ει ό λες τις μ ο ρ φ έ ς τη ς τέχ ν η ς και τη ς λογοτεχνίας. Ω ς ν έο ς ζω γ ρ ά φ ο ς τό τε, ένιω θα β α θ ύ τα τα τη ν επ ίδ ρ α σ η αυτή και ν ο μίζω ότι π α ρ ό λ ο π ο υ π ρ ο ερ χό τα ν α π ό δια φ ο ρ ετικ ή με τη ζω γραφ ική τέχ ν η , είχε άμ εσ η και ευεργετική π ά ν τω ς επ ιρ ρ ο ή επ ά νω στη μ ο ρφ ή και το π ερ ιεχό μ ενο τη ς δουλειάς μου. Σ το κλίμα αυτό ιδρύεται στην Κ αισαριανή η ΦΕΝ (Φ ιλοπροοδευτικ ή Έ ν ω σ η Νέων), ό π ο υ ο ιθύνω ν ν ο υ ς τ η ς όλης δ ρ α σ τη ρ ιό τη τα ς που α ν έπ τυ ξε η ο ρ γά νω σ η αυτή ήταν ο Μ άριος Χ άκκας. Σ τα χρόνια μάλιστα εκ είνα π ου το ν α π α σ χο λ ο ύ σ α ν έν το ν α π ρ ο β λ ή μ α τα να σταθεί κ ά π ω ς οι κ ο νο μ ικ ά , να φτιάξει ένα σπιτικό να σ τεγα σ τεί ό π ω ς-ό π ω ς, έσ τω και χ ω ρ ίς το ν... μπιντέ του. Ο φ ίλος μου Σ π ύ ρ ο ς Χ άκκας, α δ ελ φ ό ς του Μά ριου, ή ταν α υ τό ς π ο υ μου τον γνώ ρι σ ε, μου μίλησε για κείνον και με έ φ ε ρ ε σε επ α φ ή μαζί του, σε μια σ υνά ν τη σ η μάλιστα π ο υ έγινε στα γ ρ α φ εία τη ς ΦΕΝ. Τ α γραφεία αυτά στεγάζονταν σ ’ ένα διαμέρισμα δύο δω ματίω ν του ισό

γειου διώ ροφ η ς λαϊκής πολυκατοι κίας. Καθώς ανεβαίναμε τη λεω φ όρο Βασιλέως Κωνσταντίνου τη ς Καισαριανής, αριστερά και στην αρχή της, άρχιζαν αυτές οι πολυκατοικίες, π ρ ό χειρες κατασκευές τω ν πρώ τω ν βοη θειών για την αποκατάσταση τω ν προσ φ ύγω ν τη ς Μ ικρασιατικής κατα στροφ ή ς. Σ ’ ένα τέτοιο διαμέρισμα εκεί κοντά έμενε για αρκετά χρόνια και ο ζω γρά φ ος Ειώργος Σικελιώτης με την οικογένειά του. Μιλήσαμε με τον Μάριο για το ενδεχόμενο μιας ατομικής μου έκθεσ η ς ζω γραφ ικής στο χώ ρο τω ν δύο αυτών δω ματίω ν τη ς ΦΕΝ. Στη λ εω φ ό ρ ο Κ αισαριανής και α π έ ναντι ακριβώ ς από εκεί που έμενε ο ζω γρ ά φ ο ς Ειώργος Σικελιώ της ήταν το μεγάλο μπακάλικο του Σμυρνιού, ό π ω ς αποκαλούσαν τον π α τέρ α του. Το είχε ο π α τέρ α ς του Σικελιώ τη και για μεγάλο διάστημα δούλευε σ ’ αυτό και ο ίδιος ο ζω γρ ά φ ο ς για βιοπορι σμό, παράλληλα, βέβαια, με τη ζω γραφική του. Έ να πρω ινό συνάντησα τυχαία τον Μάριο Χάκκα σ ’ αυτό το μπακάλικο. Β ρεθή κ α μ ε, φ α ίνεται, εκεί για να ψ ω νίσουμε κάτι και τότε γνω ρίστηκε ο Μ άριος Χ άκκας με τον Σικελιώτη, ύσ τερ α από τις συσ τάσ εις που το υ ς έκαμα. Σ τη λίγη ώ ρ α π ο υ κ ρ ά τη σ ε αυτή π σ υ νά ντη σ η α ν α φ έρ θ π κ ε χ α ρ ιτο λ ο γώ ν τα ς και η κ ά π ω ς π ερ ίερ γη σ ύ μ πτω σ η , ότι δη λ α δ ή σ υνέβ α ινε και με το δικό μου π α τέρ α να διατη ρεί παντο π ω λ είο ν κ ά π ο υ εκεί π ρ ο ς το τ έ λος τη ς λ εω φ ό ρ ο υ Κ αισαριανής, τη ς επ ο ν ο μ α ζό μ εν η ς ακόμ α τό τε «Βασιλέω ς Κ ω νσταντίνου».

Τάκης Σιδερης

δ: αφιέρωμα

Η έκ θ εσ η , π ά ντω ς, π ρ α γμ α το π ο ι ή θη κε π ρ ο ς το τέλο ς του 1964 και ήτανε π δεύ τερ η κατά σειράν α το μική μου. Ή ρθανε Κ αισαριανιώτες και τη ν είδανε, αλλά και κ ό σ μ ο ς από την Α θπνά, κριτικοί τω ν εικαστικών. Θυμάμαι τον Α σαντούρ Μ παχαριάν, που τό τε δεν είχε ακόμα ανοίξει την «Ώ ρα», π ο υ αγόρασ ε και ένα από τα εκτιθέμ ενα έργα μου. Ο Μ άριος Χάκκ α ς με την ΦΕΝ οργάνω σε και τον επ ό μ ενο χρό νο , 1965, μια ακόμα έκ θεσ η ζω γραφ ικής. Ο μαδική αυτή τη φ ορά , π ο υ συμπεριέλαβε όλους το υ ς κ α ισ α ρ ια νιώ τες ζω γρ ά φ ο υ ς και η οποία σ τεγά σ τη κε στις α π λόχω ρες α ίθο υσ ες του Δ ημαρχείου Καισαριανής. Ο Μ άριος Χ άκκας θα γράψ ει μεταξύ άλλων σ το ν κατάλογο τη ς έκ θεσ η ς α υτή ς εκ μ έρ ο υς τη ς ΦΕΝ: «...Η επι τυχία τη ς π ρ ώ τη ς έκ θεσ η ς του Τάκη Σ ιδέρη έδω σ ε στην Έ νω σ ή μας κέφι και κουράγιο για την οργάνω ση μιας ομ α δική ς έκ θ εσ η ς όπου όλοι οι καισαριανιώ τες ζω γράφ οι θα παρουσ ία ζαν τη νέα τ ο υ ς δουλειά σ το υ ς απλούς α νθρ ώ π ο υς τη ς Καισαριανής, κ α θ ώ ς και το υ ς τεχνο κ ρ ίτες και το υ ς φ ιλότεχνους τη ς Α θήνας, μακριά από την ΦΕΝ κάθε σ κέψ η στείρου το π ι κισμού, καμαρώ νουμε μόνο που φ έ ρ νομε το λαό τη ς Καισαριανής κοντά σ το υ ς καλλιτέχνες του». Ω σ τόσο, με τη δικτατορία που α κ ο λούθησ ε, ύσ τερ α από δυο χρόνια, η λειτουργία τη ς ΦΕΝ ανακόπηκε βί αια, τα γρα φ εία τη ς κατα σ τράφ η κα ν και ο ίδιος ο Μ άριος Χάκκας βρέθηκε κ ρ α το ύ μ ενο ς για α ρκετές μέρες στο Α στυνομικό Τμήμα του Π αγκρατίου.

Η π ρ ώ τη μου εικονογράφ ησ η στα διηγήματά του και όχι μόνο ήτανε εκείνη τη ς έκ δ ο σ η ς του Κ έδρου Ο μ π ιν τέ ς και ά λ λ ε ς ιστορίες, που έγινε το 1971. Με ά φ η νε απερίσπαστο να δουλεύω χω ρ ίς να παρεμβαίνει κα θόλου με επιθυμ ίες ή προτιμήσεις του. Η σ πα ρα χτική αναζήτηση του αυθεντικού π ου υπάρχει διάχυτη στα γρα πτά του, κ α θ ώ ς και η αμεσότητα μιας α λ η θ ιν ή ς λα ϊκ ό τη τα ς, αλλά ακόμα και μιας καυστικής ρεαλιστι κ ή ς αντίληψ ης, ήτανε τα στοιχεία και τα βοη θή μ α τα για τη δική μου εικα στική έκ φ ρ α σ η και εφ αρμογή. Πολύ αργότερα, το 1980, μου δόθηκε η ευκαιρία να ζω γραφ ίσ ω μια εικο νο γρ ά φ η σ η με α φ ορμ ή την έκδοσ η τω ν Α π ά ντω ν, πάλι από τις εκδόσ εις του Κ έδρου. Εκεί τότε δούλεψ α πιο ολοκληρω μένα και εκτεταμένα, με μια ενό τη τα ύ φ ο υ ς και τεχνικής. Η εναλλαγή τη ς τέμ π ερα ς, με το μαύρο και το ά σ π ρ ο της, θύμιζε δ ο κίμιο έτοιμ ο για χαρακτική εκτύ πω ση. Δύο από τα διηγήματά του που ξεχω ρίζω , ίσω ς γιατί μου π ροξενού σαν μια ιδιαίτερη εικαστική π ρ ό κληση, ήταν «Το ψαράκι της γυάλας» και το «Έ να κορίτσι». Η φ ιγούρα στο π ρ ώ το του κουσ τουμ αρισμ ένου λαϊ κού αγω νιστή, του ανθρώ που με το καρπούζι υπό μάλης, ενώ πίσω του μαίνεται ολόκληρη μαχητική διαδή λωση. Σ το δεύ τερ ο όπου το δω δεκ ά χρ ο νο κορίτσι «...στέκονταν πελώ ρια, ξεπ ερ νώ ντα ς τον τοίχο, με τα χ έ ρια σ τα υρω τά σ το υ ς αγκώ νες, με τα πόδια ανοιχτά να πατάνε γερά στο έδ α φ ο ς, με το βλέμμα μακριά σαν να μην υ π ή ρ χα μ πρ οσ τά της, τεράστια

α φ ίσ α αντά ρτισ σ α ς κι ένα χαμόγελο σιγου ριάς στην άκρη απ’ τα χείλη...» Η συγκίνηση π ο υ μεταδίδεται από τα δυο αυτά α φ η γή ματα, και όχι μόνο, νομίζω ότι έχει σ χέσ η π ό τε με κάποιον α πόη χο κλαυσίγελου, πότε με διάχυτο και ευδιάκριτο ρίγος υποβόσ κ ο ν το ς αναφιλητού. Για να ολοκληρώ σω με τις εκ δό σ εις που εικονογρα φ ώ γρα πτά το υ Μ άριου Χάκκα, θα πρέπει να α να φ ερθώ σ ε έκ δ ο σ η του Κ έδρου το 1994. Είναι από τη σειρά «Η νεοελληνική λογοτεχνία εικο νο γρ α φ η μ ένη » . Εκεί καλύπτω ζω γραφ ικά ένα ολόκληρο μικρό βιβλιαράκι τη ς σειράς π ο υ α φ ο ρ ά τον Χάκκα και που έχει μόνο το διήγημ ά του Ο μ π ιντές. Α κολουθώ το κεί μ ενο εικαστικά βήμα π ρ ο ς βήμα, παρόλο π ο υ η δουλειά μου εκεί δεν αξιοποιήθηκε λό γω τη ς φ τη ν ή ς εκ δο τικ ή ς παραγω γής. Π ο λ υ το νικ ή ζω γρ α φ ικ ή δια δικα σ ία που π ρ ο σ π ά θ η σ α να την αναπτύξω όσ ο μ πο ρ ο ύ σ α καλύτερα. Τ ο 1970, που λειτουργούσε στην «Ώρα» ατομ ική μου έκθεσ η , δέχτη κ α την επί σ κ ε ψ η του Μ άριου Χάκκα που σ υ νο δ ευ ό τα ν από μια κυρία, τη ν οποία μάλιστα επ η ρ έα σ ε σ το να αγοράσει ένα από τα εκτιθέ μ ενα έρ γα μου. Φ αινόταν σε καλή φ υσική κατάσταση, έδει χ ν ε κ εφ ά το ς και ομιλητικός, παρόλο που τ ό τ ε ή δ η είχε προσ βλη θεί από μετάσταση τ η ς π ά θ η σ ή ς του ύσ τερα από την αφ αίρεση τ ο υ ν εφ ρ ο ύ που του είχε γίνει τον π ρ ο η γο ύ μ ενο χρόνο . Έ να μεσημέρι, πρέπει να ή τα ν το 1966, ή ρθε στην πολυκατοικία τη ς Α σ τυ δά μ α ντο ς 42 π ο υ έμενα τότε, με την γυνα ίκα του, την Μ αρίκα Κ ουζίνοπούλου, π ο υ ή ταν κι εκείνη δημοτική σ ύμ βουλος μαζί με το ν Μάριο σ το Δήμο Καισαριανής. Μαζί το υ ς είχαν και μου έδω σ αν ένα δίσκο μ ε τρα γούδια του Χ ρήστου Λ εοντή την Α ν ά σ τ α σ η ονείρω ν. Ο δίσ κος στο εξώ-

§:αψ ιέρω μα

φυλλό το υ είχε μια τυπω μ ένη έγ χρω μη τέμ π ερ α με έναν άγγελο που είχε ανα σ η κω μ ένο το σπαθί του, έργο μου του 1960. Ο δίσ κος αυτός είχε και μια αφ ιέρω ση σε μένα από τον Μάριο, π π ρ ο σ φ ο ρ ά του όμω ς, α π ’ ό,τι είχα καταλάβει από αυτά που μου έλεγε, π ρ ο ερ χό τα ν από τον π α ραγω γό του δίσκου και το υ ς άλλους σ χετικούς συντελεστές. Π ράγμα που δείχνει βέβαια ότι ο Μ άριος Χ άκκας ήταν κατά κάποιον τρ ό π ο ανακατε μ ένος μέσα στα πράγματα αυτά που είχαν σ χέσ η με τρα γουδοποιούς, στιχο υ ρ γο ύ ς και ερμ η νευτές ακόμη του τραγουδιού, που τότε ω ς γνω σ τόν ευπμ ερούσ ε, ανθούσ ε και μ ο σ χο β ο λούσε. Θυμάμαι ακόμα ότι φ εύ γο ντα ς από την επίσ κεψ η εκείνη στο σπίτι μου και α φ ού κοιτάγαμε για λίγο π α ρ α τη ρώ ντα ς τα βιβλία που είχα στα ράφια τη ς βιβλιοθήκης, μου ζήτησε να του δανείσω δύο από αυτά. Το ένα ήταν οι Κ αημοί σ τ ο Γριπονήσι του Γιάννπ Σκαρίμπα με προμ ετω πίδα την π ρ ο σ ω πογραφ ία του συγγραφ έα από τον Φ ώτη Κ όντογλου. Το άλλο ένα ς μαύ ρ ο ς δ ερ μ α τό δ ετο ς τό μ ο ς που είχε μέσα τις ιστορικές ολομέλειες και τα συνέδρια το υ ΚΚΕ. Δύο βιβλία όχι τυ χαία σ το να δείχνουν το υ ς δυο σ η μαντικούς πόλους τω ν ενδια φ ερ ό ν τω ν το υ που καθόρισαν α π ο φ α σ ι στικά σ η μ α το δ ο τώ ν τα ς αυτή τη ν ίδια, έστω και την τόσο σύντομη, ζωή του. Η κλονισμένη υγεία του έπαιρνε πλέον την α πότομ η κάτω βόλτα της, όταν β ρέθηκα ένα βράδυ στο σπίτι του σ το Βύρωνα. Ή ταν εκεί και ο α δ ελ φ ό ς του, ο δάσ καλος Σ π ύ ρο ς

Χ άκκας και ο α δ ελ φ ό ς τη ς Μαρίκας, ο μουσικός Λ άζαρος Κουζίνόπουλος. Ό π ω ς πάντα, έτσι και τώ ρα εκείνο το βράδυ έδειχνε να μιλάει με περισσή έγνοια για τα θέματα τη ς γρα πτής δ η μιουργίας, έτσι ό π ω ς τα αντιλαμβα νόταν και ανταποκρινόταν σ ’ αυτά. Π άντω ς, από τις λίγες και περιστασιακές, θα έλεγα, επ α φ ές και π ρ ο σεγγίσεις που είχαμε μεταξύ μας, μου έδινε την εντύπω σ η κατα ρχήν μιας φ υσιογνω μ ίας ό π ο υ το ίδιο το π ρ ό σ ω πό της, η κίνηση, το ύ φ ο ς και η σ υ μ π ερ ιφ ο ρ ά ταίριαζαν με τη φ υσιο γνω μία και το ύ φ ο ς τω ν ίδιων τω ν γρα πτώ ν του. Π ίστευες, δηλαδή, και αυτό γίνονταν εύκολα κατανοητό, έτσι κα θώ ς τον έβλεπες, ότι πράγματι έτσι θα έπ ρ επ ε να είναι εκείνος που αξιώ θηκε να φτιάξει τις σημαντικές αυτές λογοτεχνικές σελίδες. Η εκ φ ο ρ ά τη ς ομιλίας του ήταν ενίοτε διανθισμένη με κ ο φ τέ ς ατά κες νοη ματικών εκλάμψ εω ν. Με γνω ρίσματα ό μ ω ς σ α ρκα σ μ ού, ειρω νείας, αλλά και μιας χαριτω μ ένα περιπαικτικής διάθεσ ης, όπου σ το τέλο ς ένα ς σύν το μ ο ς κ α γχα σ μ ό ς με γέλιο υπ ο γρά μ μιζε αυτό που ο λ ό γο ς του ζητούσε εκείνη τη στιγμή για να εκφ ραστεί. Ο Μ άριος Χ άκκας εξάλλου, αφ ού α π ο μυθοποιούσ ε ό,τι τον προκαλούσε, ό,τι τον τσίγκλίζε και τον τσάντιζε μέσα από όλη τη δραματική αυτή αν θρώ πινη αναποδιά που μάστιζε όλη ετούτη την τραγικά τοπική ύπαρξη, που ήτανε π Καισαριανή, τελικά και πάντα με την κάλυψ η και τον π ρ ο ορισμό μιας έντεχνη ς δημιουργίας, ξέδινε κ α τα φ εύ γο ντα ς στις ευρημ α τικές όσο και λυτρω τικές γελοιοποι

ή σ εις του. Ω στόσο, μια που μιλάμε για την Καισαριανή, θα πρέπει να π ρ ο σ θ έσ ο υ μ ε ότι όλα όσα σ χετίζον ται με αυτήν από τα γραψ ίματα του Χ άκκα καταλήγουν να παίρνουν τ έ το ιες διασ τάσ εις και να αποκτούν τ έ το ιο υ ς σ υμ βολισ μ ούς ώ σ τε να α φ ο ρού ν π λέον το σύνολο τη ς χιλιοβασ α νισ μ ένπ ς αυτής χώ ρας. Σ τη ν π ερίπ τω σ ή του, η φ ροντίδα του για την καλλιέπεια, για την ίδια την ομ ορφ ιά , όχι σ το π ο σ ο σ τό που αυτή κ α το ρ θώ νει να επιβιώ νει μέσα στη δίνη τω ν δεινώ ν, στη δυ σ ά ρ εσ τη συγκυρία τόσω ν σκληρώ ν και πικρώ ν α νθρ ώ π ινω ν καταστάσεω ν, αλλά σ ’ εκείνη τη ν αίσ θηση τη ς ω ραιότη τας π ο υ υπά ρχει αυτά ρκη ς και επ ιδε κτική, θα έλεγα, μέσα στον α φ η γη ματικό κορ μ ό τη ς δουλειάς του όταν α π ο σ ύ ρ ετα ι η σ κ έψ η που μας υ π ο δεικνύει ότι με τέτοια βάσανα και σ κ ο το ύ ρ ε ς είναι δυνατόν να σ κ εφ τό μ α σ τε για σ τολισ μούς και λεπτεπίλε π τ ε ς ευαισθησίες. Ό ταν όμ ω ς γίνεται ο ρ α τή αυτή η αποκάλυψ η τη ς ο μ ο ρ φ ιά ς, γιατί άλλω στε αυτή λίγο ώ ς π ο λύ υπάρχει παντού, έστω και κ α λυμμ ένη, τό τε ο α π ρο κ ά λυ π το ς λυρι σ μ ό ς, έσ τω και σαρκάςω ν, π ποίηση, ο ανοιχτά υ π ερ β α τικ ό ς συγκινησια κ ό ς λ ό γο ς παρουσιάζεται ευδιάκρι τ ο ς σ το προσ κή νιο τη ς γρ α φ ή ς του. Τ ο θέμ α τη ς ο μ ο ρ φ ιά ς άλλω στε ο ίδιος ο Χ άκκας το υπογραμμίζει χα ρα κτηρισ τικά στο διήγημά του «Κα ταπληκτικό!», όταν γράφ ει ότι «το θ έμ α το δια π ερ νο ύσ ε ένα ς σ εβ ντά ς κι ένα μεράκι». Π ροχω ρώ ντα ς και ο μ ο λ ο γο υ μ ένω ς θα έλεγα ότι το πάω φιρί-φιρί να π ρ ο σ δ ώ σ ω στα γραφ ό-

μενά του τη διάσταση και την αντι στοιχία μιας εικαστικής ταύτισης κι αν θέλετε, ειδικότερα, ενό ς παράλ ληλου ζω γραφ ικού φαινομένου. Γιατί αν παρα μ ερίσ ουμ ε ή αγνοήσ ουμ ε π ρ ο ς στιγμήν όλο εκείνο το υλικό του λόγου του που μιλάει με την α ρ ρ ε νω πή βαρυθυμία τη ς καυτή ς σάτιρας τη ς κοινω νικής κριτικής ή και ανα λύοντας ακόμη σ κέψ εις και θέσεις για την ανθρώ πινη ψ υχολογία και σ υμ περιφ ορά , τό τε έχουμε να κά νουμε με κομμάτια π εριγρ α φ ή ς όπου αποδίδεται άμεσα και παραστατικά η ανθρώ πινη μορφ ή, ο περίγυρός τη ς αλλά και τα ίδια τα πράγμ ατα τη ς καθη μ ερινότη τά ς της. Π ροσ ω πογρα φ ίες, ολόκληρες φ ιγού ρ ες ανδρώ ν, γυναικώ ν, κατά π ροτί μηση από τον π ρο σ φ υ γικ ό κόσμο, και τουλάχιστον ενό ς δω δεκά χρονου κοριτσιού, τελάρα σ υνθέσ εω ν ενό ς ά φ α του εξπρεσιονιστικού ρεαλισμού ή μιας λαϊκότροπης αντίληψης με την τό σ ο βαθιά ελ λ η νο κ εντρ ικ ή έ κ φ ρ α σ η μέσα της, εκτίθενται τόσ ο εκτεταμ ένα στις σελίδες του. Γειτο νιές, αλάνες, αυλές με παλλόμενη λαϊκή ατμ όσ φ αιρα ζω ής. Μαγαζιά, τα β έρ νες, υπαίθριοι χώ ροι λίγο έξω από το συνοικισμό. Τοπία από τα πέριξ με το μοναστήρι τη ς Κ αισαριανής και το μετόχι του Αϊ-Γιώργη του Κου τάλά στον Καρέα, αλλά και πάμπολλα θαλασσινά θέματα με τα ποιήματα από το «όμορφ ο καλοκαίρι». Έ να γυ ναικείο γυμνό σώ μα εύκολα ανασύρεται και εκτίθεται, από το διήγημα « Έ ν α ς χω ρισμός». Ό σο για τις ν ε κ ρ ές φ ύσ εις και τα άνθη «φ υλλορ ρ ο ο ύ ν π λ α σ τικ ές ο ρ τα νσ ίες» , α ς

§: αφιέρωμα

αφ ή σ ουμ ε το ν ίδιο το ν Μάριο Χάκκα π α ρ ο ρ μ η τικ ά και α υτόμ α τα θα έλε να μας τα σχολιάσει. Σ την αρχή του γα, ο ρισ μ ένα κομ μ ά τια τη ς γρ α φ ή ς διη γή μ α τος «Κατά τω ν ανθέω ν» μας το υ . Π α ρ ο υ σ ιά ζο ν τα ι σ τη ν α ρ χή λέει: «Δεν γνω ρίζω τα χρώ ματα ούτε εκείνα που έχο υ ν το ύ φ ο ς το υ ορια το σχέδιο. Α υτός είναι ο βασ ικός λό κά τεντω μ ένο υ ειρω νικού, χλευαστιγο ς που κατα φ εύγω στο λόγο. Π άν κού τό ν ο υ . Ε κείνα π ο υ φ τά ν ο υ ν τω ς σίγουρα δεν είμαι ζω γρ ά φ ο ς. Αν ακόμ α και σ τις π α ρ υ φ έ ς μιας μ ο ρ ήμουν όμ ω ς ζω γρ ά φ ο ς δεν θα ζω φ ή ς π α ρ α λ η ρ ή μ α το ς, τό σ η έντα σ η γράφ ιζα άνθη ποτέ, χίλιες φ ο ρ έ ς και δυναμική δια θέτο υ ν. Είναι η εν ό προτιμ ότερο να ζω γραφ ίζω n a tu re τη τα με τα διηγήμ α τα «Η σ ύσ κεψ η», m o rte αρχίδια παρά ένα μάτσο λου «Οι κουφ οί», «Το ζήτημ α», «Η σ υ λούδια». Στο «Τρία τριαντάφ υλλα νεδρίασ η», αλλά και το « Έ ν α κ ο ρ ί κόκκινα», ω στόσο, ζω γραφίζει τριαν τσι» και «Το νερό». Μ ετά έρχονται τάφυλλα, μόνο που αυτά είναι τ ε σ τη σ κ έψ η μου οι γ ρ α φ έ ς με τις με χνητά από πλαστικό «με σύρματα και γαλειώ δεις σ υ νδέσ εις του Μ π ιντέ και βέβαια το υ Κ οινοβίου. Α υτά λοιπόν φλος», κατά τον Φώτη Α γγουλέ, στο ποιητικό μπουκέτο του με τις π α π α και τα μεν και τα δ ε είναι, για μένα, τα άμ εσ α αναγνω ρίσιμ α σημ εία α να ρούνες. Δ ιάβασα γρ α π τά του Μ άριου Χάκκα φ ο ρ ά ς και ε π α φ ή ς π ο υ έχω με το για π ρ ώ τη φ ο ρ ά π ερ ίπ ο υ πριν σ α έρ γο του. Τ ελειώ νοντα ς, να πω και ράντα χρόνια. Τ ώ ρα π ο υ επιχειρώ για μια κ ο ρ ύ φ ω σ π π ο υ παίρνει ο λ ό και πάλι να το υ ς ρίξω μια ματιά, δια γ ο ς του, όχι τό σ ο σ υ χνά είναι αλή θεια, όταν υψ ώ νεται σ το ύ φ ο ς μιας πισ τώ νω ότι η α ίσ θη σ ή μου γι’ αυτά έχει διευρυνθεί. Τούτο φαίνεται σ υ μ θ ρ ια μ β ευ τικ ά δ ο ξ α σ τικ ή ς, λα ϊκής βαίνει γιατί τα τελευταία είκοσι χ ρ ό ακτινοβολίας. Μιλάω για τις μ ερικές εκ είνες α ρ ά δ ε ς τω ν γρ α π τώ ν του νια τυχαίνει να ασ χολούμαι με το γράψ ιμ ο, παράλληλα με τη ζω γρ α που π α ίρνουν τη μ ο ρ φ ή στίχω ν, που φική. Α πέκ τη σ α δη λ α δή μια άλλη λες ότι ξέφ υ γα ν από κ ά π ο ιο λαϊκό ματιά, α π ό π ρ ώ το χέρι π ο υ λένε, τρ ο π ο ελληνικό τρ α γο ύ δι τη ς δ ε έγινε μια δ ια φ ο ρ ο π ο ίπ σ π μέσα μου κ α ετία ς το υ ’60, μιας δ εκ α ετία ς άλ που α φ ο ρ ά τα γρ α π τά του. Του λω στε π ο υ έπαιξε τό σ ο α π ο φ α σ ι κ ά θε γρ α π το ύ π ο υ μας π α ρ ο υ σ ιά ζε στικό ρόλο σ τη ζω ή το υ και στο ται όταν έχει τα σημ άδια το υ δ ο σ ί έρ γο του. Ό τα ν, εκεί δη λ α δή που «τραγουδάει» μ έσα α π ό το διήγημά μ α το ς το υ καημ ού τη ς έκ φ ρ α σ η ς, τη ς ο δ ύ ν η ς αλλά και τη ς ύ ψ ισ τη ς αι το υ «Το νερό»: σ θη τικ ή ς τέρ ψ η ς. «Εξ ιδίων», λοι «Λ ευτεριά τη ς αυλής, του ούζου και πόν, προτίθεμ α ι τώ ρ α να «κρίνω» τα του ταβλιού, π α ρέα με το ν μπατζα αξιόλογα και τα σ π ο υδα ία ομ όλογα νάκη μου, εσ ένα προσ κυνά ω . Λ ευτε «αλλότρια». Κάθε φ ο ρ ά που αναλοριά τη ς βδομ α διάτικης δουλειάς και γίζουμαι γενικά τπ δουλειά το υ Μά τη ς κυριακάτικης εκ δ ρ ο μ ή ς εσένα ριου Χάκκα, έρχονται μ π ρ ο σ τά μου, λατρεύω ». 1

Κομμάτια ιστορίας σχετικά με τον Χάκκα Ο Χάκκας δημαρχεύων! Ο Χάκκας υπήρξε δημοτικός σύμ βουλος Καισαριανής με την παράταξη του Παναγιώτη Μακρή, από το 1964 μέχρι την επικράτηση της χούντας. Την 21η Απριλίου 1967 η χούντα συ νέλαβε τον δήμαρχο Π. Μακρή, τους δημοτικούς συμβούλους Χριστόφορο Μπεζώνη, Βασίλη Ελευθερίου, Κώστα Βουγιούκογλου και Δημήτρη Σουλή. Σύμφωνα με το νόμο και την τάξη, που επέβαλε ο Κώδικας περί Δήμων, τον δήμαρχο, όποτε για διαφόρους λόγους απούσιαζε, έπρεπε να τον αν τικαθιστά στα καθήκοντά του ο πρώ τος διαθέσιμος δημοτικός σύμβουλος της παράταξης που είχε πλειοψηφ ή σει στις τελευταίες εκλογές. Έτσι, καθήκοντα δημάρχου έπρεπε να εκτελεί ο Μάριος Χάκκας. Φυσικά, το τελευταίο που θα μπορούσε να διανοπθεί κανένας, ιδιαίτερα εκείνες τις μέρες, που είχε καταργπθεί όλη π κυ βέρνησ η και το κοινοβούλιο, που ο πρωθυπουργός, υπουργοί και όλοι οι αρχηγοί των κομμάτων είχαν συλληφθεί, ήταν π τήρηση της έννομης τά ξης. Και πού; Σ ’ ένα μικρό δήμο. Για την Καισαριανή φρόντισε προς τούτο κάποιος νομολάγνος, φαίνεται, καραβανάς. Μετά το σάλαγο των πρώ των ημερών, συνέλαβαν και τον Χάκ κα. Τον μετέφεραν στο κρατητήριο του αστυνομικού τμήματος του Παγ κρατίου. Τότε, το αντίστοιχο τμήμα της Καισαριανής δεν διέθετε κρατητή ριο. Τη δεύτερη μέρα της κράτησής του τον κάλεσαν για ανάκριση σε κά ποιο γραφείο. Ήταν κάποιος αξιωματι κός του στρατού. Του εξήγησε ότι,

σύμφωνα με το νόμο, είναι... δημαρ χεύων και, σύμφωνα με τις επιταγές του έθνους, που εκφράζεται από την «εθνική επανάσταση», πρέπει να πα ραιτηθεί και να υπογράψει ένα χαρτί σχετικό με την παραίτησή του. Φυσικά, ο Χάκκας το υπέγραψε και παραιτή θηκε από αξίωμα που δεν είχε, που δεν ήθελε να έχει σε τέτοιες συνθήκες, αλλά και που είχε καταργπθεί. Έτσι, χωρίς να το φαντάζεται, οι εθνοσωτήρες τον έχρισαν δημαρχεύοντα. Η απίστευτη συνέχεια δείχνει το απο τέλεσμα της αποθέωσης της νομολαγνείας, όταν αυτή παντρεύεται με τη γραφειοκρατία. Μετά από καιρό ο Χάκκας καλείται στο Δημόσιο Ταμείο για να εισπράξει ένα ευτελές ποσόν, που αντιστοιχούσε στην αποζημίωσή του ως δημαρχεύοντος για μερικές ημέρες. Απόδειξη ότι κυριαρχούσε π νομιμότητα...

Το ύποπτο στεφάνι Και ένα άλλο περιστατικό, που αποδεικνύει πόσο οι υπέρμαχοι των γραπτών έννομων κανόνων αντιμετώπιζαν ως «σύγχρονοι Κρέοντες» τους επικρατούντες ηθικούς κανόνες και τις πα ραδόσεις. Η Αντιγόνη της παρακάτω ιστορίας είναι π Δέσποινα Φωτεινού. Ο Μάριος πέθανε στις 5 Ιουλίου 1972 και π κηδεία του έγινε στο νεκροτα φείο της Καισαριανής. Η Αντιγόνη μας είχε τη φαεινή ιδέα να παραγγείλει ένα στεφάνι για τον Μάριο. Συνεννοήθηκε με έναν της φίλο «μορφω μένο» για το τι έπρεπε να γράφει αυτό το στεφάνι. Αποφάσισαν το στεφάνι να γράφει: «Στον Μάριο Χάκκα. Νεο λαία Καισαριανής». Η Αντιγόνη είχε

Θανάσης Κορακάκης

αφιέρωμα

» I

την «τολμηρή» ακόμα ιδέα (αυθαιρε σία;) το στεφάνι να είναι από κόκκινα γαρύφαλλα. Το παράγγειλε σε ένα αν θοπωλείο που έδρευε στην πλατεία της Παναγίτσας. Τα πιο απλά, φυσιολογικά και ανθρώ πινα για σήμερα πράγματα (το τι θα έγραφε το στεφάνι, γιατί το παράγγειλε, το κατάστημα που το παράγγειλε), για τότε ήταν παρανοϊκά, παρά τολμα και ύποπτα. Την παρουσία σε τέ τοιες κηδείες τη θεωρούσαν πράξη αν τεθνική, αντίστασης και ανυπακοής. Οι παρόντες εθεωρούντο τολμηροί και για άλλους αμετανόητοι. Η κηδεία, στην οποία παρευρέθηκαν αρκετοί συγγρα φείς, καλλιτέχνες και άλλοι φίλοι, έγινε υπό τπν σκιά της Ασφάλειας, που ήταν ο στενός κορσές της τελετής. Μετά τπν κηδεία, τα λαγωνικά της Ασφάλειας επιδόθπκαν στην επιχεί ρηση εξιχνίασης της συνωμοσίας της νεολαίας. Ανακάλυψαν το ανθοπωλείο και μέσω αυτού την παραγγελιοδότρια του επίμαχου και ύποπτου στεφανιού. Το βράδυ της ίδιας μέρας, τα «λαγω νικά» εισέβαλαν στο σπίτι τπς Αντι γόνης. Τη συνέλαβαν μαζί με το σύ ζυγό της, τον Στάθη. Συνέλαβαν και κάποιους άλλους φίλους ως «ύπο πτους» και διεξήγαγαν ανακρίσεις. Γιατί η μορφή του στεφανιού (κόκκινα γαρύφαλλα) οδηγούσε σε συνειρμούς Μπελογιάννη, κατασκοπίας και εαμοβουλγαρικών καταστάσεων. Οι ανακρινόμενοι προσπαθούσαν να πείσουν με το επιχείρημα ότι το στε φάνι έγραφε «νεολαία» και όχι «οργά νωση νεολαίας». Και ότι θα μπορούσε να γράφει και ενήλικοι ή μεσήλικοι της Καισαριανής. Ηλικιακές κατηγορίες

υπαρκτές, που δεν θα μπορούσε η ύπαρξή τους, και μόνο, να δικαιολο γήσει υπόνοια ή ψόγο για παραβατική πράξη. Η νεολαία πάντα ήταν η πηγή κακοδαιμονιών για τις εξουσίες, πολύ περισσότερο τις τυραννικές. Όλη αυτή η κινητοποίηση τελικά είχε μοναδικό σκοπό τπν τρομοκράτησπ, προς αποφυγή μελλοντικών αντιχουντικών συσπειρώσεων, τόσο στο χώ ρο της γειτονιάς όσο και στο χώρο του πολιτισμού και της τέχνης. Αλλά και οι διανοούμενοι, ακόμα και νεκροί, ήσαν επικίνδυνοι. Η κηδεία του Γ. Σεφ έρη ήρθε μετά... Αλλά και ο νεκρός Χάκκας πώς να μην ήταν επικίνδυνος; Και ήταν, γιατί θα κυ κλοφορούσαν αργότερα τα έργα του. Το χειμώνα του 1972 κυκλοφόρησε ένας συλλογικός τόμος από τον εκ δοτικό οίκο Κέδρος, με τίτλο Νέα Κ εί μενα 2. Στον τόμο αυτό δημοσιεύτπκαν και τρία διηγήματα του Χάκκα. Είχε προηγηθεί ανάλογο συλλογικό εγχείρημα, με τον τίτλο Δεκαοκτώ κεί μενα (1970), που ήταν το πρώτο αντι στασιακό βιβλίο, και ακολούθησε δεύ τερο με τίτλο Νέα Κ είμενα 1 (1971). Και οι τρεις τόμοι περιείχαν γραπτά σημαντικών συγγραφέων και αντι στασιακών, και μάλιστα εμφανίζονται ως συνεκδότες του εκδοτικού οίκου Κέδρος πνευματικοί άνθρωποι με με γάλη απήχηση και κύρος, ως άμυνα σε μελλοντικές διώξεις, όπως ο Μα νώλης Αναγνωστάκης, ο Αλέξανδρος Αργυρίου και ο Αναστάσιος Πεπονής. Οι εκδόσεις αυτές θεωρήθηκαν μεγά λο επίτευγμα για την εποχή. Ήταν έστω μία ακόμα χαραμάδα, που, μαζί με άλλες, μπορεί και να άνοιγαν μια

I I

ρωγμή στη βάση του καθεστώτος. Όπως είναι γνωστό, ακολούθησαν και επανεκδόσεις έργων του απόντος από τη ζωή Χάκκα. Κάθε εκδοτική προ σπάθεια γέμιζε το ρυάκι της αντίθε σης στο καθεστώς, ώσπου να ακο λουθήσουν τα γνωστά...

Πολιτιστικοί φορείς 1951-1963 Αξίζει να ιστορπθεί πώς αντιμετωπί στηκε το πρόβλημα των πολιτιστικών φορέω ν μετά το 1950, οπότε οι κά τοικοι άρχισαν σταδιακά να απελευ θερώνονται από τις πιεστικές βιοτικές ανάγκες. Το δίπολο του εμφυλιακού διχασμού μεταφέρθηκε και στο χώρο του πολιτισμού και της αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου. Είναι ο χρό νος που το άτομο, απελευθερωμένο από τον εργασιακό καταναγκασμό, έχει τη δυνατότητα να ενταχθεί σε

ένα σύνολο και να κοινωνικοποιείται. Η συλλογικότητα μπορεί να είναι το καφενείο, το γήπεδο, το σωματείο κ.λπ. Το πρόβλημα αρχίζει να ενοχλεί από τη στιγμή που μπαίνει το ερώ τημα του σκοπού, της εκπροσώπη σης, του προσανατολισμού και του ελέγχου της συλλογικότητας. Η ενα σχόληση με θέματα πολιτισμού γίνε ται για πρώτη φορά αντικείμενο συ ζητήσεων. Πολλές πληροφορίες θα βρούμε στον δεύτερο τόμο του βιβλίου του Σάμιου1. Στο στρατόπεδο των «εθνικώ ς διακειμένω ν» συλλόγων, ήδη στις αρχές της δεκαετίας του ’50 λειτουργούσε απρόσκοπτα ο «Εξωραϊστικός Σύλ λογος Οικιστών Συνοικίας Συγγρού». Η λειτουργία σωματείου που να κα λύπτει τις ανάλογες ανάγκες και της Αριστερός αποτελούσε διαρκές μέ-

Καισαριανή 1964. στα εγκαίνια της Β’ ατομικής έκθεσης του Τάκη Σιδέρη, που πραγματοποιήθηκε στα γραφεία της Φ .Ε.Ν . (Φιλοπροοδευτικής Ένωσης Νέων). Εδώ δεξιά ο Μάριος Χάκκας, ο Τάκης Σιδέρης στο κέντρο και δίπλα του η αδερφή του.

ο» Μάριος Χάκκας

§:αψ ιέρω μα

Ο Μ

λημα, αλλά και διελκυστίνδα. Το 1951 ιδρύεται η ΦΕΝ (βλ. παρακάτω) και σε δύο χρόνια διαλύεται λόγω αστυνομι κών πιέσεων. Λέγεται ότι είναι το πρώτο του είδους του σωματείο που ιδρύθπκε στπν Ελλάδα μετά τη λήξη του εμφυλίου. Ήταν πρωτοβουλία ανθρώπων που ανήκαν στις παρατά ξεις του κέντρου και της Αριστερός. Ο Χριστόφορος Μπεζώνης2 χαρτο γραφεί ως εξής το κλίμα της εποχής, σχετικά με τις δημοτικές εκλογές του 1951: «...Οι αφάνταστες απειλές, οι πιέσεις, ακόμα οι ξυλοδαρμοί και οι συλλήψεις καθιστούσαν τη συγκρό τηση του συνδυασμού δύσκολη. Τη μια μέρα συμπληρώναμε [τον συν δυασμό], την άλλη μέναμε δέκα... με χίλιους κόπους, μόχθους και με υπο μονή και επιμονή καταφέραμε να συγκροτήσουμε τον πρώτο ιστορικό συνδυασμό... ούτε λόγο δεν μας επέ τρεψαν να εκφω νήσουμε... και ο λαός που με λαχτάρα και υπερηφά νεια μας καμάρωνε, έλεγε ψιθυριστά: “ο βουβός θα βγει δήμαρχος”». Και συνεχίζει: «[πολύ αργότερα] ...Συγ κροτείται Κέντρο Νεότητας του Δ ή μου, στο οποίο συγκεντρώνεται η νε ολαία μας. Δημιουργείται μπαλέτο λαϊκών χορών...» Ακολούθως, το 1954, ιδρύεται ο Σύλ λογος Οικιστών Ανω Καισαριανής «Αναγέννησις», που λειτούργησε μέ χρι το 1960, με αξιόλογες προσπά θειες στο ενεργητικό του. Το σωμα τείο αυτό είχε στη δύναμή του ση μαντικούς ανθρώπους και πολίτες της γειτονιάς, που ανήκαν στην ευ ρύτερη δημοκρατική παράταξη. Εκεί νο που ενοχλούσε ήταν το περιεχό

μενο των εκδηλώσεων και η διασύν δεση της πολιτιστικής αριστεράς με την κοινωνία. Η αριστερά προσπαθούσε να λύσει το πρόβλημα μέσω του δήμου, στον οποίο διέθετε την πλειοψηφία. Από το 1953 ιδρύεται το «Κέντρο Νεότη τας και Π ολιτισμού» του δήμου. Οπότε έρχεται ο νομάρχης και, με το σκεπτικό ότι «εξετράπη από τον μορ φωτικό και ψυχαγωγικό του σκοπό», το καταργεί. Τα επόμενα χρόνια, όπως φαίνεται από τα παρακάτω, ακολουθεί ένας ιδιότυπος κλεφτοπό λεμος, επινοήσεων και προφάσεων. Αργότερα, στο πλαίσιο του δημοτι κού συμβουλίου, ακολουθούν ανά λογα εγχειρήματα με τη «Α έσχη Νε ολαίας» (1956), τη «Λ έσχη Δημοτών και Νεολαίας» (1957), που μετονομά ζεται σε «Κέντρο Νεότητας». Με το ίδιο αιτιολογικό, το 1958 δεν υπάρχει κανένα σωματείο, μετά από αλλεπάλ ληλες νομαρχιακές απαγορεύσεις. Σε όλη αυτήν τη διάρκεια, ο νομάρχης είχε αρωγό την αντιπολίτευση, σε επί πεδο δημοτικού συμβουλίου. Στις θυελλώδεις συζητήσεις, η αντιπολί τευση χαρακτήριζε το όποιο σωμα τείο «γάγγραινα» για τον δημοτικό προϋπολογισμό, «πληγή χαίνουσα» κ.λπ. Οι προαναφερθείσες αποφάσεις της πλειοψηφίας ποτέ δεν υλοποι ήθηκαν. Οπότε, στις αρχές του 1964, ιδρύεται το «Κέντρο Νεότητας και Φιλαρμονι κής», που λειτουργεί τώρα πια με πιο χαλαρούς ρυθμούς νομαρχιακής και αστυνομικής επιτήρησπς, μέχρι τον Απρίλιο του 1967. Οι τριβές έχουν μειωθεί, χωρίς ωστόσο να εκλείψουν.

Χαρακτηριστικό του πολιτιστικού κλί ματος της εποχής: στο τεύχος Γενάρη-Φλεβάρη 1966 του περιοδικού Επιθεώ ρηση Τέχνης διαβάζουμε μαρ τυρία του Σταύρου Ξαρχάκου σχετικά με την ταλαιπωρία στα γρανάζια της λογοκρισίας του τραγουδιού του «Απονη ζωή», και την επί έξι μήνες κατακράτηση δύο ακόμα τραγουδιών του, το ένα εκ των οποίων σε στίχους Ν. Γκάτσου. Επίσης, διαβάζουμε κα ταγγελία του συνθέτη Ν. Μαμαγκάκπ για απαγόρευση τραγουδιού του σε στίχους Κ. Καρυωτάκπ και, τέλος, κα ταγγελία για αποκλεισμό τραγουδιών από την κρατική ραδιοφωνία σε στί χους Παλαμά και Σικελιανού. Αναλυτικά στοιχεία για την πολιτιστι κή πορεία της εποχής περιέχονται στις «Σημειώ σεις» του Λ. Κουζηνόπουλου3, που παραμένουν στο συρ τάρι προς έκδοση (αμάν και πότε!) και έχουν τη σφραγίδα της εγκυρότπτας, επειδή ήταν μεταξύ των πρωτεργα τών, σε όσες προσπάθειες έγιναν, κα τείχε υπεύθυνες θέσ εις σε όλα τα εγ χειρήματα και, τέλος, ήταν και παρα μένει άνθρωπος του πολιτισμού με πολλές περγαμηνές και πολυδιάστα τες γνώσεις.

ΦΕΝ: Η «σφηκοφωλιά» των αναθεωρητών Είναι γνωστό ότι ο Χάκκας μεγάλωσε στην Κάτω Καισαριανή, μια γειτονιά ιδιαίτερα πολωμένη, της προεμφυλιακής περιόδου, γιατί βρέθηκ ε στη μέση του κυκλώνα των συγκρούσεων που έγιναν τον Δ εκ έμ βρ η του ’44. Από τα εφηβικά του χρόνια ήταν ενταγμένος στην Αριστερά, και τη δ ε

καετία του ’50 γεύτηκε τη γνωστή «σωφρονιστική αγωγή». Η ιδεολογική του ένταξη δεν τον εμ πόδισε να σ τρέψ ει τα βέλη της κριτι κής του προς όλες τις κατευθύνσεις. Ο Τάκπς Σιδέρης σχετικά με αυτό γράφει: «Ο Χάκκας εξάλλου, αφού απομυθοποιούσε ό,τι τον προκαλούσε, ό,τι τον στρίγκλιζε και τον τσάν τιζε μέσα από όλη τη δραματική αυτή ανθρώπινη αναποδιά που μάστιζε όλη ετούτη την τραγικά τοπική ύπαρξη, που ήτανε π Καισαριανή, τελικά και πάντα με την κάλυψη και τον προ ορισμό μιας έντεχνης δημιουργίας, ξέδινε καταφεύγοντας στις ευρηματι κές όσο και λυτρωτικές γελοιοποι ήσεις του»4. Η Αριστερά και π ακατάπαυστπ παρουσία σε ό,τι συνέβαινε τον οδήγησε στη συγκεκριμένη λο γοτεχνική θεματολογία, ίσως και στυλ, πράγμα που ίσως μπορούσε να συμβεί και αντίστροφα. Ως ανήσυχο μυρμήγκι, δεν έπαψε πο τέ να ψάχνει και, έχοντας την αρρώ στια της συλλογικότητας, της συμμε τοχής και της κριτικής, οδηγήθηκε στους δρόμους της αμφισβήτησης. Ο Χάκκας δεν ήταν μόνος ούτε και ο επικεφαλής, αλλά ένας μεταξύ αρκε τών αξιόλογων συνοδοιπόρων. Μετα ξύ αυτών ήταν οι Μποεδώφ Θόδωρος, Τόλπς Γ ιαννάκπς, Καραντιλιόν Τάκπς, Κακουλίδπς Γιάννης, Γιάννα, Πανα γιώτης και Μήτσος, Διαμαντόπουλοι Στέλιος και Στέλλα, Μαρίκα Κουζηνοπούλου-Χάκκα, Κουζηνόπουλος Λά ζαρος, Χρήστος Ρήγας, Χατζηλευτέρπς Βασίλης, Νίκος Οικονομίδης, Τά σος Τζανίδης, Σπύρος Κουκουλομάτπς, Αλέκα Θεοδοσάκπ κ.ά.

JJ: αφιέρωμα

100 ro

2> - 1τι Ο Μ

Έγιναν «επικίνδυνοι» και στο χώρο της Αριστερός, όπου καθπμερινά κολυ μπούσαν. Ήξεραν καλά ότι κολυμπού σαν στα νερά μιας μονολιθικός Αριστε ρός, που επιδίωκαν να αλλάξουν. Γνώρίζαν ότι όταν το κόκκινο πανί αρκε τών εκ των συντρόφων τους, τπς ΕΔΑ, πράγμα που συχνά και καυστικά δια κωμωδούσαν. Ταυτόχρονα είχαν συνείδπση των δυνατοτήτων και γνώρι ζαν το κλίμα των ιεραρχήσεων στον χώρο της Αριστερός. Η εποχή ήταν πρόσφορπ για ανοίγ ματα, όταν, στα τέλπ 1963, με τπ διαφαινόμενπ οριστική επικράτπσπ τπς Ένωσπς Κέντρου, άρχισε να φυσάει ένα αεράκι εκδπμοκρατισμού και χαλάρωσπς τπς τρομοκρατίας. Η τρομο κρατία αυτή, άμεση ή έμμεση, ποτέ μέχρι την 21 Απριλίου 1967 δεν έλειψ ε. Ήταν ένα καθπμερινό ψωμοτύρι. Ένα μόνο παράδειγμα: Σ ε έπιανε στπ γειτονιά ο αστυνομικός τπς Ασφά λειας. Σ ε φώναζε με το μικρό σου όνομα και το παράλογο είναι ότι σου έλεγε να σε πάει στο αστυνομικό τμή μα για εξακρίβωσα ταυτότπτας. Αυ τός που μόλις πριν λίγο σου είχε απευθυνθεί με το μικρό σου όνομα. Σε κρατούσαν στο κρατπτήριο κατά βούλπσπ μία ή δύο ώρες και, αφού εξακρίβωναν, υποτίθεται, ότι δεν εί σαι διωκόμενος ή φυγόδικος, σε απε λευθέρωναν. Το ακόμα πιο παρανοϊ κό είναι ότι τπν ίδια ακριβώς πμέρα, για τον ίδιο ακριβώς λόγο, μπορούσε, ακόμα και ο ίδιος άνθρωπος τπς Ασφάλειας, να σε συλλάβει και δεύ τερα και τρίτπ φορά με πρόφασπ τπν ίδια αιτιολογία, τπν εξακρίβωσα ταυ τότπτας.

Στο πλαίσιο συλλογικής προσπά θειας έγινε απόπειρα να διευρυνθεί αυτό το ασφυκτικό πλαίσιο, τόσο τπς Α ριστερός και όσο τπς Δεξιάς. Οι παραπάνω έγιναν πρω τεργάτες τπς ίδρυσπς του μοναδικού πολιτι στικού σω ματείου, που είχε σκοπό να αποτελέσει ένα διαφ ορετικό κα φ ενείο ανδρών και γυναικών. Να χα ράξει αποτυπώματα πολιτισμού, να κινήσει ενδια φ έρον συμμετοχής, να προσελκύσει ανθρώπους του ευρύ τερο υ δπ μοκρα τικού χώ ρου, να τσιγκλήσει ευαισθπσίες και, το κυριότερο, να εγ είρ ει ερω τήματα και να προκαλεί π ροβλπ μα τισ μό, σε κοινωνικά και καλλιτεχνικά θέματα. Το σωματείο των παραπάνω επιδιώ ξεων ήταν π επανιδρυμένα ΦΕΝ (Φιλοπροοδευτική Ένωσπ Νέων). Τα γραφεία ήταν στη διασταύρωσα τπς λεω φόρου με τπν οδό Σμύρνας, σε ένα προσφυγικό, που σ ήμερα υπάρ χει ερπμω μένο. Πραγματοποιήθηκαν πολλές εκδπλώσεις, μουσικές (Λ εοντής, Κουζπνόπουλος, Μαρκόπουλος), συζπτήσεις για λογοτεχνία. Έ γινε και μια μεγάλα θεα τρική παράστασπ, που γέμισ ε το τότε ανοιχτό γήπεδο τπς Νήαρ Ηστ. Επίσπς, πραγματοποιήθπκαν εκ θ έσ εις ζωγραφικής. Σ χ ε τικά, ο Τάκπς Σ ιδέρπ ς γράφει: «Ο Χάκκας θα γρά ψ ει μεταξύ άλλων στον κατάλογο τπς έκθεσ π ς αυτής εκ μέρους τπς ΦΕΝ: “ ...Η επιτυχία τπς πρώτπς [ατομικής] έκθεσ π ς του Τάκπ Σιδέρπ έδω σε στπν Έ νω σή μας κέφι και κουράγιο για τπν οργά νωσα μιας ομαδικής έκθεσ π ς όπου όλοι οι καισαριανιώτες ζωγράφοι θα

Πρόγραμμα από τη θεατρική παράσταση «Ενοχή - Τα κλειδιά» Μονόπρακτα του Μάριου Χάκκα, που ανέβασαν οι μαθητές του Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας στις 14 /4 /2 0 0 5 στα πλαίσια των Μαθητικών Καλλιτεχνικών Αγώνων Σύγχρονου Θεάτρου όπου βραβεύτηκε με τιμητική διάκριση από το Υπουργείο Παιδείας

παρουσίαζαν τη νέα τους δουλειά στους απλούς ανθρώ πους” ...» 5 Οι επικεφ αλής της ΦΕΝ φ ιλοδοξού σαν, επιπλέον, ο σύλλογος να αποτελ έσ ει τον δοκιμαστικό σωλήνα για τη ν εφ α ρ μ ο γή τω ν θεω ρητικ ώ ν προβλημα τισμώ ν που αναπτύσσον ταν στο περιοδικό Ε π ιθεώ ρησ η Τ έ χνης. Ο χώρος του περιοδικού αποτ έλ εσ ε πεδίο αντιπαραθέσεω ν, κυ ρίω ς σε καλλιτεχνικά θέματα, στο πλαίσιο της Α ριστερός. Το επίδικο ήταν π νομιμοποίηση του κόμματος, ώ σ τε να αποκτήσει λόγο σε θέματα πνευμα τικής και καλλιτεχνικής δ η μιουργίας. Την αφ ορμή έδωσαν, μ ε ταξύ άλλων, διώ ξεις λογοτεχνώ ν σ τη Σ ο β ιε τ ικ ή Έ νω σ η (για τις οπ οίες η ΦΕΝ εξέδω σ ε απόφαση διαμαρτυρίας) και το μυθιστόρημα τη ς τριλογίας του Τσίρκα Α ριάγνη 6.

Ένα στίγμα της αντιπαράθεσης αυ τής μας δίνει ο Δπμήτρπς Ραπτόπουλος7: «Θυμάμαι ότι πάμπολλες φ ορές π έκδοσ η έτοιμου τεύχους του π ερ ιο δ ικ ο ύ κ ω λυ σ ιερ γή θπ κ ε σκόπιμα... τις εισ ηγήσ εις των “κα λών” στο κόμμα για τη μετατροπή του περιοδικού σε οικονομικοπολιτικό μαγκαζίνο, θυμάμαι το ηθικόιδεολογικό απαρχάιντ με τους δακτυλοδεικτούμενους ρεβιζίονιστές, την οργανω μένη διαγραφή συνδρο μητών κατά σ υνο ικίες...» Ήταν π αρχή του τέλους του σοσια λιστικού ρεαλισμού. Ο Μάριος είχε διακριτή συμμετοχή στη ζωή του πε ριοδικού. Το ίδιο και άλλα μέλη, όπως ο Κουζηνόπουλος (δημοσιεύ τηκε ποίημά του σε τεύχος του πε ριοδικού), ο Κουκουλομάτης, ο Μήτσος Κακουλίδης κ.ά.

αφιέρωμα

Το σω ματείο αυτό (ΦΕΝ) εθεω ρ είτο η «σφηκοφ ω λιά των αναθεωρητών, που είχε επικεφ αλής τον Μ άριο», σε αντίθεση με τους ορθόδοξους, που στεγάζονταν στα γραφεία της ΕΔΑ. Ένα παράδειγμα: Το 1964 η ΦΕΝ πρότεινε στον βουλευτή της ΕΔΑ Μίκη Θεοδωράκη (κομματικός θεματοφύλακας τότε) να πραγματοποιήσει μια συναυλία. Εκείνος με διπλωματικό τρόπο αρνήθηκε. Η συναυλία έγινε, χωρίς τη συμμετοχή του, με τον Μπιθικώτση και την άσημη, νέα τότε, Βίκυ Μοσχολιού, που δεν είχε χρή ματα για να γυρίσει με το λεωφορείο στο σπίτι της8. Πιο ακραίο παράδειγμα: Σ τις 15 Οκτωβρίου 19669 διεξήχθη μυστική ψηφοφορία για τα τρία μέλη (από τους δημοτικούς συμβούλους) τα

1 Βλέπε στο βιβλίο του Νίκου Σάμιου, Ιστορία... 2ος τόμος, σσ. 88,107,148,165, 187-189,198-200,219,263 και 3ΐ4"5· 2 Χριστόφορος Μπεζώνης, «Η ιστορία της Καισαριανής και της δημαρχίαςτης», εφ. Καισαριανή, τεύχος 4/ 19753 Ο Κουζηνόπουλος αναφέρει ότι το πρώτο διοικητικό συμβούλιο της ΦΕΝ απαρτιζόταν από τον Αλέκο Χατζηφωτιάδη (πρόεδρο), Γιώργος Φλώρο (αντιπρόεδρο), Μ. Χάκκα (ταμία) και μέλη τους Θόδωρο Μποεδώφ και Τάσο Νηφάκο. Για την «Αναγέννηση» γράφει ότι ψυχή του συλλόγου ήταν ο καλοπροαίρετος και δραστήριος καλλιτέχνης της Λυρικής Σκηνής Γιάννης Ρόζας, που πλαισιωνόταν, εκτός από τους παραπάνω, από τους Δούκα Παπαδέλη, Παναγιώτη Βαρβαγιάνη, Νίκο Καλαϊτζή,

οποία θα πλαισίωναν το επταμελές δι οικητικό συμβούλιο του «Κέντρου Νεότητας και Φιλαρμονικής» του Δ ή μου, που ήταν το αρμόδιο πολιτιστικό κέντρο προγραμματισμού. Το αποτέ λεσμα της μυστικής ψηφ οφ ορίας ήταν: 1) Σουλής (13 ψήφοι), 2) Ντάρλας (10 ψήφοι), 3) Ελευθερίου (10 ψ ή φοι), 4) Χατζηλευτέρης (3 ψήφοι) και 5) Χάκκας (2 ψήφοι). Το σύνολο των ψηφισάντων ήταν 15. Ο πιο ενημε ρωμένος σε θέματα πολιτισμού (Χάκ κας) αποκλείεται, και μάλιστα με τις ευχές της αντιπολίτευσης. Η ανά γνωση και μόνο των μοναδικών (ολι γοσέλιδων) τριών μονόπρακτών του πείθει για τη σφαιρική ενημέρω σή του γύρω από τις ιδέες και τα ρεύματα της εποχής, αλλά και τις προσωπικές του ανησυχίες. 1

Πολυνείκη Μάίδη, Δημήτρη Γρηγορίου, Γιώργο Θεοδοσάκη κ.ά. 4 ΤάκηςΣιδέρης, Το δέκατο κύμα, εκδ. «Τέχνης οίστρος» 2009, στο δοκίμιο «Ο Μάριος Χάκκας, η Καισαριανή και η λογοτεχνία», σελ. Π7· 5Ό.π.,σελ. Π2 . 6 Τάσος Τρίκκας, ΕΔΑ 195 ^ 9 ^7 , το νέο πρόσωπο της αριστερός, Θεμέλιο 2009, 2ος τόμος, σσ. 1295 και 1342. 7 Στην ανατύπωση του τεύχους του περιοδικού (Γενάρης-Φλεβάρηςΐ966), που κυκλοφόρησε ως ένθετο στην εφημερίδα Α υγή στις ig Οκτωβρίου 2003. 8 Σύμφωνα με διηγήσεις των Θόδωρου Μποεδώφ και Γιάννη Κακουλίδη. 9 ΝίκοςΣάμιος, Ιστορία..., 3οςτόμος, σελ. go.

COMICDOM

COMiCDOM C O N ATHENS 4

- 0

R H P ΙΛ Η ΕΛΛΗΝΟΑΜ&ΡΙΚΑΝΙΚΗ

ΕΝ5ΣΗ M f lllf lA If U

w w w .comicoom-con.gr

1 1

δ:ευπώλητα ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΙΧΑΛΗΣ ΒΑΛΑΣΟΓΛΟΥ

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2011

Γενικός πίνακας

Ελληνική λογοτεχνία Α/Α ΤΊΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

1 Η συμφωνία των ονείρων Νίκος Θέμελης 2 Δεν μπορεί, θα στρώσει Λένα Μαντά Γιάννης Ξανθοΰλης 3 Δεσποινίς Πελαγία Ιωάννα Καρυστιάνη 4 Τα σακιά Μάρω Δούκα 5 Το δίκιο είναι ζόρικο πολύ Ελένη Πριοβόλου %'· · 6 Όπως ήθελα να ζήσω 7 Στη Δευτέρα Παρουσία ας μας βάλουν απουσία Χρήστος Χωμενίδης J Δημήτρης Μπουραντάς 8 Όλα σου τα 'μαθα μα ξέχασα μια λέξη Πέτρος Μάρκαρης 9 Ληξιπρόθεσμα δάνεια 10 Η ξυπόλητη των Αθηνών Φιλομήλα Λαπατά

=ένη λογοτεχνία Α/Α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Το νησί Κάιν Δέκα ετών διαζευγμένη Να σου πω μια ιστορία Σκέτη αναρχία Ο δρόμος των δακρύων Τα παιδιά του Στάλιν Επαναστατημένες ζωές Το βιβλίο των μυστικών Βαλκυρίες

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

Victoria Hislop Ζοζέ Σαραμάγκου Νοζούντ Άλι Χόρχε Μπουκάι Woody Allen Χόρχε Μπουκάι Owen Matthews Τζένιφερ Ντόνελι Tom Harper Paulo Coelho

Διόπτρα Καστανιώτης Modern Times Opera Bell Opera Modern Times Ωκεανίδα Λιβάνης Λιβάνης ■ &*.»„'· /

' ··

Λ " *.'

y ·* » 'fa *** /·!

Γενικός πίνακας ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Πάμπλο Νερούδα Κική Δημουλά Οδυσσέας Ελύτης Κώστας Καρυωτάκης Γιάννης Η. Παππάς (επιμ.) Μάνος Ελευθερίου Νάνος Βαλαωρίτης Μάνος Ελευθερίου Νίκος Γκάτσος Νίκος Καββαδίας

Μ Α Ρ Τ ΙΟ Σ

2011

Ερωτικά ποιήματα Τα εύρετρα Το μονόγραμμα Ποιήματα και πεζά Επειδή σ' αγάπησα και σ' αγαπώ ακόμα Ο γέρος χορευτής Γραμματοκιβώτιο ανεπίδοτων επιστολών Ο νοητός λύκος Αμοργός Μαραμπού

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ Τα βιβλιοπωλεία από τα οποία προέρχονται τα στοι χεία «Ευπώλητα Ιανουάριος 2θπ» είναι: ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΣΤΙΑΣ, Αθήνα, 2ΐο 3615077 ΕΛΕΥΘΕΡΟΥΔΑΚΗΣ, Αλυσίδα, 210-3258440 - ΕΥΡΙ ΠΙΔΗΣ ΣΤΗ ΣΤΟΑ, Χαλάνδρι, 210-6800644 - ΖΑΦΕΙ

mmmm

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

Α/Α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ 104

Μεταίχμιο Ψυχογιός Τόπος Καστανιώτης Πατάκης Καστανιώτης Πατάκης Πατάκης Γαβριηλίδης Καστανιώτης

Γενικός πίνακας

Ποίηση

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ Πατάκης Ίκαρος Ίκαρος Πατάκης Μεταίχμιο Μεταίχμιο Ύψιλον Μεταίχμιο Πατάκης Αγρα

ΡΙΟΥ, Αθήνα, 210-2618156 - ΙΑΝΟΣ, Αλυσίδα, 2310276447- ΛΟΓΟΠΑΙΓΝΙΟ, Κυπαρισσία, 27610-22420 ΜΑΛΛΙΑΡΗΣ, Αλυσίδα, 2310-252888 - ΟΙΩΝΟΣ, Λαμία, 22310-67276 - ΠΑΠΥΡΟΣ-ΑΙΓΕΑΣ, Χίος, 22710-21550 - ΠΑΤΑΚΗΣ, Αθήνα, 210-3650000 ΡΟΚΚΑΣ, Μεταμόρφωση, 210-2812946

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2011

Δοκίμια

Γενικός πίνακας

Α/Α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ 1 2 3

Το δόγμα του σοκ Μια νέα εξωτερική πολιτική για την Ελλάδα Επί σκηνής χωρίς πρόβα

CIA, Ο απόρρητος φάκελος του Ανδρέα

5 6 7 8 9 10

Μια μεγάλη καρδιά γεμίζει με ελάχιστα Υπό το μηδέν Η απαγορευμένη ιστορία της Ελλάδας Η παρηγοριά της φιλοσοφίας Από την κοσμογονία στη γλωσσογονία Η μοίρα της σύγχρονης Ελλάδας

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

Ναόμι Κλάιν Βασίλειος Μαρκεζίνης Δημήτρης Μπουραντάς Μάριος Ευρυβιάδης, Μιχάλης Ιγνατίου Μάρω Βαμβουνάκη Συλλογικό Συλλογικό Αλαίν Ντε Μποττόν Γεώργιος Μπαμπινιώτης Κώστας Αξελός

Λιβάνης Λιβάνης Πατάκης

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Μάικ ο Φασολάκης, Θα σε γαργαλήσω Ο Μικρός Πρίγκιπας Εγώ + εσύ = μαζί Patty: Παίζω και διασκεδάζω Το ημερολόγιο ενός σπασίκλα. Φτιάξε το δικό σου βιβλίο Πεντάμορφη Το ημερολόγιο ενός σπασίκλα Ο Πέρσι Τζάκσον και η κατάρα του Τιτάνα Γεννήθηκα το 1821 Vampire Academy. Υπόσχεση αίματος

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

Μαρί Κυριάκού Αντουάν ντε Σαίντ Εξυπερύ Χαρά Μαραντίδου Κέλλυ Δημοπούλου

Λιβάνης Πατάκης Πάπυρος Μίνωας

Τζεφ Κίνι

Ψυχογιός

Jacqueline Wilson Τζεφ Κίνι Rick Riordan Ρέα Αποστολίδου Richelle Mead

Ψυχογιός Ψυχογιός Πάπυρος ΣΚΑΪ Introbooks

Γενικός πίνακας

Διάφορα ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

Επικίνδυνα νερά, Μην ψαρώνεις Κάθε μέρα λίγο πιο κοντά Οι άνθρωποί μου Ψωμί κι αλάτι 1821: Η γέννηση ενός έθνους - κράτους 1. Η προεπαναστατική Ελλάδα 1821: Η γέννηση ενός έθνους - κράτους 2. Η συγκρότηση εξουσίας στην επαναστατημένη Ελλάδα

Αρκάς Ίρβιν Γιάλομ Σταύρος Θεοδωράκης Γιάννης Λουκάκος Ελένη Αγγελομάτη Τσουγκαράκη

Λιβάνης Άγρα Ποταμός Ψυχογιός

Θάνος Μ. Βερέμης

ΣΚΑΪ

Η δύναμη 105 πράγματα που έμαθα στη Σχολή Αρχιτεκτονικής για τη σύνθεση

Rhonda Byrne

Λιβάνης

Όλγα K. Παπαλοπούλου

Παπασωτηρίου

Louis Eguaras, Matthew Frederick Μάρη Αλβο-Μπενβενίστε

Παπασωτηρίου

Α/Α ΤΊΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ 1 2 3 4 5 6 7 8

Ψυχογιός Ωκεανίδα Αρχέτυπο Πατάκης Καστανιώτης Νεφέλη

Γενικός πίνακας

Παιδική & Εφηβική λογοτεχνία Α/Α ΤΊΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ

Λιβάνης

101 πράγματα που έμαθα στη Σχολή Σεφ

Μνήμες της ζωής μου

f lB H H B H H

ΣΚΑΪ

Θερμαϊκός

πρόσωπα ΑΠΟ ΤΗ ΓΙΑΝΝΑ ΚΙΚΗ

Διονυσία Μπιτζελεκη

106 ΜΑΡΤΙΟ Σ

2011

εννήθηκε στη Λευκάδα το 1925. Γονείς ηπειρώτες, έφοροι. Ήρθε μαθήτρια στην Αθήνα, από νεαρή ορφανή. Μια αδελφή, Μαργαρίτα Κική και ανιψιό Ιωάννα με την οικογένειά της. Σπούδασε φιλολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Στα νεανικά της χρόνια εντάχθηκε στην ΕΠΟΝ και στη διάρκεια της δικτατορίας εξορίστηκε στη Γυάρο δυόμισι χρόνια. Στα ώριμα χρόνια της δεν είχε πλέον κα μιά ανάμειξη με την πολιτική. Τα πρώτα χρόνια δούλεψε ως δπμοσιογράφος στις εφημερίδες Αυγή και Δημοκρατική Αλ λαγή. Στη συνέχεια υπήρξε εξωτερικός συνεργάτις της Επιθεώρησης Τέχνης και τελικά έγινε γνωστή στον κόσμο του βι βλίου ως μεταφράστρια και επιμελήτρια. Εκπληκτική γνώση και χρήση της νεοελ ληνικής γλώσσας. Μετέφραζε από αρ χαία ελληνικά (Θουκυδίδης: Επιτάφιος, Σειρά κλασικών, Πάπυρος Ααρούς), αγ γλικά, γαλλικά και ρωσικά. 300 βιβλία, μεταφράσεις και επιμέλειες. Έφερε σε επαφή το ελληνικό αναγνωστικό κοινό με γνωστούς ξένους λογοτέχνες (Αλιέντε, Παμούκ) αλλά και εισήγαγε εμπορι κές σειρές στην ελλπνική αγορά (έφερε τα πρώτα αισθηματικά βιβλία τσέπης στην Ελλάδα). Έχει μεταφράσει Σόλοχοφ, Μπαλζάκ, Σερένι, Σαρτρ, Γκαρωντύ, Αλιέντε, Αε Κλεζιό, Μνάτσκο και πολ λούς άλλους. Συνεργάστηκε με τις εκδό σεις Πάπυρος Ααρούς, Γκοβόστη, Κέ δρος, Θεμέλιο, Παλμός, Ωκεανίδα. Στις εκδόσεις Ωκεανίδα συμμετείχε ως ιδρυ τικό στέλεχος. Στις εκδόσεις Κέδρος της Νανάς Καλιανέση μοιραζόταν επί χρόνια το ίδιο γραφείο με τον Γιάννη Ρίτσο. Η στενή της παρέα αποτελούνταν από τους Γ. Ζαβερδινό, Μπ. Δρακόπουλο, Κ.

Βάρναλη Τ. Βουρνά, Ε. Γαρίδη, Α. Παντελέσκου, Λ. Κουρκουλάκου. Πέθανε στις 23 Ιανουάριου, μετά από μακροχρόνια ασθένεια, σε κλινική της Αθήνας. Σεμνός και ανιδιοτελής άνθρωπος, πολύ χαμη λών τόνων, με ευρείες γνώσεις σε ιστο ρία, γεωγραφία, πολιτική. Σημαντική προσωπικότητα στο χώρο του βιβλίου, από την περασμένη γενεά, με πολύ πλούσιο και ποικίλο έργο. Μεταφράσεις (ενδεικτικά): Θουκυδίδου, Ιστορία, Βιβλία Α έως Η, Πάπυρος, 1976 Μ. Σόλωχωφ, Ξεχερσωμένη γη, Δωρικός Ντεμπόριν - Ζούμπκοφ - Κορδάτος, Δ εύ τερος Παγκόσμιος Π όλεμος Μπαλζάκ, Ευγενία Εκραντέ, Θεμέλιο, 1983 Στ. Τσβάιχ, Μαρία Αντουανέτα, πορτραίτο ενός κοινού χαρακτήρα, Γκοβόστης, 1985 Μ. Κρουαζέ, Ο πολιτισμός της αρχαίας Ελλάδος, Γκοβόστης, 1980 Ζ. Π. Σαρτρ, Φιλμ γυρισμένο από τον Αλεξάντρ Αστρύκ, Ωκεανίδα, 1985 Ρ. Γκαρωντύ, Ανθρώπινος λόγος, Πά πυρος, 1976 Μιγκέλ ντε Σαλαμπέρτ, Εσωτερική εξο ρία, Θεμέλιο, 1982 Α. Μνάτσκο, Ο θάνατος λεγόταν Ενγκελχεν, Θεμέλιο, 1963 Επιμέλειες (ενδεικτικά): Ιζαμπέλ Αλιέντε, όλα τα βιβλία της, Ωκεανίδα Ορχάν Παμούκ, Το μαύρο βιβλίο, Η και νούρια ζωή, Μ ε λένε κόκκινο, Ωκεανίδα Ζ. Μ. Λε Κλεζιό, Ανοιξη και άλλες εποχές, Το μεξικάνικο όνειρο, Ονιτσα, Ωκεανίδα, Ανίτα Μπρούκνερ, Οι αργοπορημένοι, H otel du Lac, Απάτη, Κοίταξέ με, Ωκεα νίδα.

Όταν όλοι είμαστε βέβαιοι ότι θάρθουν τα χειρότερα μπορούν να έρθουν τα καλύτερα;

δ : βιβλιοθήκες ΑΠΟ ΤΟΝ ΝΑΣΟ ΧΡΙΣΤΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟ

Και με λίγα

λεφτά...

108 Μ Α Ρ Τ ΙΟ Σ 2011

Κουένκα είναι η τρίτη πόλη του Ισημερινού, μετά την πρωτεύουσα Κίτο (δυόμισι εκατομμύρια) και το πολυπλπθέστερο επίνειο, το Γκουαγιακίλ (τεσσεράμισι εκατομμύρια). Έχει κάτι λι γότερο από πεντακόσιες χιλιάδες κα τοίκους, διασκορπισμένους δεξιά κι αριστερά ενός ποταμού, σε δύο από τις πολυάριθμες πλαγιές τπς οροσει ράς των Άνδεων. Το υψόμετρο δείχνει 2 .5 6 0 μέτρα, το οξυγόνο της ατμόσφαιρας είναι αι σθητά μειωμένο, αλλά οι εξοικειω μέ νοι αυτόχθονες ανεβοκατεβαίνουν σαν να μη συμβαίνει τίποτε. Το κέν τρο της πόλης, με σπίτια, πάρκα και ναούς που σε μεταφέρουν στην ισπα νική κυριαρχία των conquistadores, σφύζει από ζωή. Μουσεία, αίθουσες τέχνης και καλοδιατηρημένα κτίρια παρέχουν την ευκαιρία ευχάριστης περιήγησης. Ώσπου, σε ένα δρομάκι δίπλα στο δη μαρχείο, ένα ευμέγεθες πορτρέτο του Πάμπλο Νερούδα κεντρίζει την περιέργεια, καθώς έχει ζωγραφιστεί πάνω σε τοίχο, δίπλα σε μια ουδέ τερη τζαμαρία. Πλησιάζεις και διαπι στώνεις πως υποδεικνύει τπν είσοδο στη Δ ημο τική Β ιβλιο θή κ η της Κουένκα. Συμπτωματικά δε, είν’ η ώρα που ο διευθυντής της βγαίνει για το μεσημεριανό διάλειμμα και, με προσήνεια και χαμόγελο, σε προσκαλεί να επιστρέφ εις μετά τις τρεις για να σε ξεναγήσει με υπερηφάνεια. «Υπάρχει κι άλλη βιβλιοθήκη στην Κουένκα;» «Φυσικά. Πρώτη απ’ όλες, εκείνπ του

I I

πανεπιστημίου. Έπειτα, έχουμε τπ βι βλιοθήκη της C asa de la Cultura, την οικονομική βιβλιοθήκη της Κεντρι κής Τράπεζας, την εξειδικευμένη σε βιβλία που ανταποκρίνονται στο πε ριεχόμενο του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και άλλες». «Και η... πελατεία;» «Δ είτε μόνος σας. Έτσι γεμάτοι εί μαστε σ’ όλες τις ώρες λειτουργίας: από τις οκτώ το πρωί μέχρι τις οκτώ το βράδυ χωρίς διακοπή (ξεχάστε τπ δική μου απουσία, οι υπάλληλοι π ρέ πει να ξεκουράζονται) και από τις εν νέα μέχρι τις δώδεκα τα σαββατοκύ ριακα. Ο χώρος, βέβαια, δεν είναι μ ε γάλος. Μα είναι όσος χρειάζεται για να εξυπηρετεί κατά μέσο όρο εκατόν είκοσι επισκέπτες πμερησίως. Κατά κύριο λόγο αναγνώστες νεαρής ηλι κίας, οι οποίοι προφανώς δεν φοι τούν στο πανεπιστήμιο. Παρατηρείται, ωστόσο, και ένα μικρό ποσοστό (περί το 10%) αναγνωστών που εργά ζονται εδώ κοντά και προστρέχουν στη βιβλιοθήκη για πρακτικούς λό γους, κατά τη διάρκεια της ημέρας: δικηγόροι, δεδομένου ότι τα δικα στήρια βρίσκονται σχεδόν δίπλα μας, γιατροί, ανάμεσα στους πρωινούς και τους απογευματινούς ασθενείς». Το βλέμμα του Eliecer C ard en as λαμπιρίζει, καθώς μιλάει με πάθος για τα επιτεύγματα τπς υπηρεσίας του και τονίζει ότι τα βγάζει πέρα με ευά ριθμο προσωπικό (μόλις εννέα άτομα σε ωράριο εναλλασσόμενο) και με τα πενιχρά οικονομικά μέσα του δημο τικού προϋπολογισμού. Είναι ευτύ χημα, προσθέτει, το γεγονός πως εμ φανίζονται δωρητές (πρεσβείες, ιδιώ-

τες) που εμπλουτίζουν τπ βιβλιοθήκη και έχουν ανεβάσει τον αριθμό των τόμων της σε σαράντα πέντε χιλιά δες. Και, απαντώντας στην ερώ τηση σχετικά με τις δυνατότητες δανει σμού, δεν κρύβει κάποια πικρία και ντροπή μαζί, προσπαθώντας να εξη γήσει πως ελλοχεύει πάντοτε ο κίν δυνος κατακράτησης των δανεισθέντων και αδυναμίας διεκδίκησης και επιστροφής τους. Ένα τηλεφώνημα διακόπτει τη συζή τησ η και δίνει την ευκαιρία καθόδου στο υπόγειο, όπου φυλάσσονται τα βιβλία, οι εφ ημερίδες και τα περιο δικά. Η οικονομική στενότητα φαίνε ται εδώ ξεκάθαρα. Στοιβαγμένοι στα ράφια τόμοι με απλώς στοιχειώδη θ ε ματική κατάταξη, ορατό στρώμα σκόνης παντού και μυρωδιά που άθελα παραπέμπει στον συνήθη εχ θρό του χαρτιού. Αν, όμως, ξεπερασ τεί η πρώτη εντύπωση και δοθεί χρόνος στην ουσιαστική αναζήτηση, ακολουθεί ευχάριστη έκπληξη. Μεταξύ των ισπανόφωνων έργων, τα οποία εννοείται ότι κατέχουν τη με ρίδα του λέοντος (98% του συνόλου, μ ε ελάχιστα στην αγγλική ή στη γαλ λική γλώσσα), διαπιστώνεις ότι δεν πρέπει να λείπει τίποτε, ούτε από τη λογοτεχνία ούτε από την ιστοριογρα φία ούτε από οποίονδήποτε άλλο κλάδο της επιστήμης. Κι αυτό είτε πρόκειται για δερματόδετα ή χαρτό δετα βιβλία είτε για βιβλία τσέπης, τα οποία επίσης αφθονούν. Η λατινοαμερικανική ιστορία έχει την τιμ η τικ ή της, από την εποχή των Ίνκας μέχρι τις μέρες μας, με προεξάρχοντα τα επαναστατικά κινή ματα και ονόματα όπως του θρυλικού Σιμόν Μπολίβαρ, του εθνικού ήρωα του Ισημερινού στρατάρχη Σούκρε, του οραματιστή Τσε Γκεβάρα, του δι κτάτορα Τρουχίλο. Ο λογοτεχνικός

τομέας δεν αφήνει απ’ έξω κανέναν εργάτη της ισπανικής γλώσσας: παράντες ο Νερούδα και ο Γκαρσία Μάρκες, π Ισαβέλλα Αλιέντε και ο Μάριο Βάργας Αιόσα από τους νεό τερους, συνοδεύουν τους κλασικούς Θερβάντες, Αόπε δε Βέγα, Γκαρθία Αόρκα. Λίγο πιο μακριά, εντυπωσιάζει με τον αριθμό των τόμων της (σαράντα τρεις!) η σειρά των Απάντων του Λένιν. Παράλληλα δε, χτυπάει μια χορδή εθνικής ικανοποίησης με την παρουσία των τραγωδιών του Ευριπίδου και του Σοφοκλέους, καθώς και των λόγων του Αυσίου (ας επιτραπεί, εδώ, η εκτός του κυρίου θέματος απορία: η απλή ανάγνωση αυτών των κειμένω ν θα είχε, ίσως, κάποια επιρροή στα κατά καιρούς πολιτικά πρόσωπα των χωρών εκεί, του Ιση μερινού συμπεριλαμβανομένου;) Ας είναι. Αρκεί ο έπαινος για την ύπαρξη καθαυτή και τη λειτουργία της Δ ημο τικής Β ιβλιο θή κ ης της Κουένκα, για τη δουλειά των υπαλ λήλων και του διευθυντή τπς. Ο οποίος, στο τέλος, μου προσφέρει το μικρό θεατρικό έργο που έχει δημο σιεύσει με τίτλο El Pintor Prim itive >, με αποχαιρετάει ευγενικά και με αφή νει με το στόμα ανοιχτό, τη στιγμή που βλέπω στο πεζοδρόμιο έναν «μικροπωλητή», με τις τέσσερις κατσί κες του, να πουλάει φρέσκο γάλα στον φρουρό της βιβλιοθήκης. Η σω ματική τροφ ή σε σύμπνοια με την πνευματική! 1

Εξωτερική άποψη της βιβλιοθήκης

δ : comics ΤΗΣ ΛΗΔΑΣ ΤΣΕΝΕ

Νέες εκδόσεις ίναι πράγματι πολύ αισιόδοξο το γεγονός ότι, εκτός από αρκετές καινούργιες και προσεγμένες εκδόσεις comics από έλλπνες εκδότες και δπμιουργούς, τον τελευταίο καιρό κυκλοφορούν και εκδόσεις που εξετά ζουν λίγο βαθύτερα και σε πιο θεωρητικό επίπεδο τπ γλώσσα του συγκεκρι μένου μέσου. Αυτό ίσως θα μπορούσε να ερμπνευτεί αφενός ως μια εξοι κείωσα και των Ελλήνων με τπν 9π τέχνπ, όχι μόνο όμως ως τέχνπ, αλλά και ως ξεχωριστό αφπγπματικό μέσο, και αφετέρου ως μια αύξπσπ του ενδιαφέ ροντος μελετπτών και αναγνωστών να το διερευνπσουν περαιτέρω.

Θέα από ψηλά: Φαντασία και αφήγηση στα comics

no - 1

Εύη Σαμπανίκου, Α β ρ α ά μ Κάουα, Π ά ν ο ς Κρητικός, Μ υρτώ Τ σ ελέντη (επ.)

Θέα από ψηλά: Φαντασία και αφήγηση στα comics Ηλίβατον, 2010 σελ. 312, € 2 0 ,2 0

Πρόκειται για το συλλογικό τόμο επι λεγμένων εισηγήσεων από το 2 ο Συ νέδριο Κόμικς με τίτλο «Αποχρώσεις δυο κόσμων: κόμικς και [επιστημο νική] φαντασία», που πραγματοποι ήθηκε στη Μυτιλήνη το Μάιο του 2005 από την ομάδα ιστορικής και θε ωρητικής μελέτης των κόμικς Iconotopia, σε συνεργασία με το Τμήμα Πο λιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινω νίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Ο συγκεκριμένος τόμος περιλαμβάνει μια σειρά δοκιμιακών κειμένων, που όλα μαζί συνθέτουν μια ουσιαστική, καινοτόμα και ανοιχτή συζήτηση γύρω από τα comics, με τπ συμμετοχή δημι ουργών, πανεπιστημιακών και άλλων μελετητών του μέσου. Χωρισμένος σε τέσσερις ενότητες, επιχειρεί μια συνο λική και σφαιρική προσέγγιση, που πε

ριλαμβάνει πολλαπλές οπτικές και δια φορετικές εστιάσεις. Τον τόμο ανοίγει η εισαγωγή του Γιάννη Κουκούλά και αμέσως μετά ακο λουθεί π ενότητα «Δημιουργία», όπου περιλαμβάνονται κείμενα των διεθνών δημιουργών Je ff Smith και Bryan Tal bot, καθώς και των Ελλήνων Ειώργου Κωνσταντίνου και Soloup. Η δεύτερη ενότητα με τίτλο «Ανάγνωση» εμβαθύνει σε συγκεκριμένα έργα, καταξιω μένων δημιουργών, όπως ο Moebius, ο Druillet ή ο Alan Moore. Στην επόμενη ενότητα, που φέρει τον τίτλο «Ανά λυση», επιχειρούνται κάποιες πιο διε ξοδικές προσεγγίσεις με αφορμή κά ποιο comics. Εδώ συναντάμε κείμενα που εξετάζουν, για παράδειγμα, τον τρόπο με τον οποίο το φύλο και π ιδε ολογία λειτουργούν στα αμερικανικά com ics ή το πώς τα ίδια τα comics αλληλεπιδρούν με τπν πραγματικότητα. Η τελευταία ενότητα, με τον πολύ επι τυχημένο τίτλο «Αντανακλάσεις», συ ζητά, μεταξύ άλλων, τις επιρροές των comics σε άλλες μορφές έκφρασης και τέχνης, όπως για παράδειγμα το σινεμά, το animation ή τα video gam es. Συνολικά, θα μπορούσαμε να πούμε ότι το συγκεκριμένο βιβλίο αποτελεί μια πο λύ σημαντική έκδοση, καθώς πρόκειται για το πρώτο του είδους στη χώρα μας. Μια πολύ προσεγμένη προσπάθεια, με αρκετά αξιόλογα και ενδιαφέροντα κεί μενα, μια όμορφη έκδοση που αξίζει να διαβάσει τόσο όποιος επιθυμεί να διερευνήσει με έναν διαφορετικό τρόπο τα comics όσο και όποιος θέλει απλά να τα γνωρίσει.

Τα κόμικς από το περίπτερο στη σχολικά τάξη... Ο εκπαιδευτικός χαρακτήρας των comics και η ένταξή τους στις σχολικές αίθουσες είναι μια συζήτηση που παραμένει ενεργή τα τελευταία χρόνια. Σε παγκόσμιο επίπεδο όλο και περισσότεροι εκπαιδευτικοί επιλέ γουν τα comics προκειμένου, αφενός, να αναπτύξουν έναν πιο «ελκυστικό» τρόπο μετάδοσης της γνώσης και, αφετέρου, να δημιουργήσουν κίνητρα για αναζήτηση της γνώσης από τους ίδιους τους μαθητές. Η Μαριάννα Μίσιου στο συγκεκριμένο βι βλίο επιχειρεί μια ενδελεχή ανάλυση ακρι βώς αυτής της διάστασης των comics, εστιάζοντας στον Ρενέ Γκοσινί (Αστερίξ, Λούκι Λουκ κ.λπ.) Πρόκειται για μια εμπε ριστατωμένη μελέτη (και είναι πράγματι πολύ ενδιαφέρουσα και σημαντική, καθώς στην Ελλάδα κυκλοφορούν ελάχιστα τέ τοια βιβλία) για το μέσο και τπ γλώσσα των comics γενικότερα, αλλά και για τη σύν δεσή τους με την εκπαιδευτική διαδικασία, αντλώντας παραδείγματα από γνωστές ιστορίες ενός σημαντικού δημιουργού. Το βιβλίο είναι χωρισμένο σε τρία βασικά μέρη. Στο πρώτο μέρος παρουσιάζονται κάποιες βασικές θεωρητικές προσεγγί σεις που δεν στέκονται μόνο στους κλα σικούς ορισμούς των comics αλλά προ χωρούν στην ανάλυση της σχέσης των δύο βασικών συστατικών του μέσου, των λέξεων και της εικόνας, καθώς και στους τρόπους ανάγνωσης και πρόσληψής τους. Το δεύτερο μέρος είναι αφιερωμένο στο έργο του Γκοσινί και στις ερμηνευτι κές προσεγγίσεις του. Πώς δομείται π πλοκή στις ιστορίες του και πώς χτίζονται οι χαρακτήρες του; Η ενότητα αυτή περι λαμβάνει και ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον κε φάλαιο που αφορά τα στερεότυπα που συναντά κανείς σε συγκεκριμένα comics του δημιουργού. Το τρίτο και τελευταίο μέρος είναι αφιερωμένο στην εκπαιδευ τική διάσταση των comics γενικά και των

comics του Γκοσινί ειδικά. Ιδιαίτερο εν διαφέρον παρουσιάζουν τα φύλλα εργα σίας που περιλαμβάνονται στο τέλος του βιβλίου, ένα χρήσιμο εργαλείο τόσο για τους εκπαιδευτικούς όσο και για τους ίδι ους τους μαθητές. Ένα πραγματικά ολοκληρωμένο βιβλίο, γραμμένο με ένα ισορροπημένο ακαδημαϊ κό ύφος, που αναδεικνύει τπ δυναμική των comics και στη μαθησιακή διαδικασία, που έλειπε από την ελληνική βιβλιογραφία.

Η αξιοποίηση των κόμικς στην εκπαίδευση. Διδακτικές προεκτά σεις - παιδαγωγικές προεκτάσεις Ένα ακόμα θεωρητικό βιβλίο που έρχεται να διερευνήσει και να αναδείξει το συσχε τισμό των comics με την εκπαιδευτική δια δικασία, παρουσιάζοντας συγκεκριμένα παραδείγματα και εφαρμογές. Με αφορμή τπ συζήτηση που πραγματοποιείται και στη χώρα μας για την αναδιαμόρφωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας με την ένταξη νέων διδακτικών μεθόδων, οι συγγραφείς επιχειρούν να δείξουν πόας και γιατί τα co mics μπορούν να λειτουργήσουν προς την κατεύθυνση της καλλιέργειας της συνθετι κής και κριτικής σκέψης των μαθητών. Κάθε ένα από τα οχτώ κεφάλαια του βι βλίου παρουσιάζουν λεπτομερώς ένα πα ράδειγμα χρήσης των comics στη σχολική αίθουσα. Από την Αντιγόνη σε comics μέ χρι τα έμφυλα στερεότυπα μέσω των γυ ναικείων ηρώων του Ντίσνεϊκαι τη διερευ νητική ανάγνωση της ιστορίας με τη χρή ση του comic 300 δίνεται μια σειρά εφαρ μοσμένων πρακτικών που συνοδεύεται από μια ενδελεχή ανάλυση. Το βιβλίο αυτό απευθύνεται κυρίως σε εκπαιδευτικούς και αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο, τόσο για την εφαρμογή των συγκεκριμένων παραδειγμάτων όσο και για περαιτέρω σκέψη και έμπνευση για την αναζήτηση και παραγωγή και νέου υλικού. 1

Μ αριάννα Μίσιου

Τα κόμικς από το περίπτερο στη σχολική τάξη... Ξεφυλλίζοντας τον Γκοσινί

ΚΨΜ, 2010 σελ. 380, € 27,50

Ε υαγγελία Μουλά Χαρά Κ οσεγιάν

Η αξιοποίηση των κόμικς στην εκπαίδευση. Διδακτικές προεκτάσεις παιδαγωγικές προεκτάσεις

Κριτική, 2010 σελ. 247, € 16

δ:περιοδεύων ΤΟΥ ΣΠΥΡΟΥ ΚΑΚΟΥΡΙΩΤΗ

«Ποιος είναι ο σκοπός σου στη φιλοσοφία; / - Να δείξω στη μύγα / πώς να βγει απ’ τη μυγοπαγίδα» ι

ποίηση Υπήρξε μια γενιά η οποία,

κριτική Ένα εν πολλοίς ξεχασμένο

μέσα στις πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις που κυοφορούσαν έναν από τους αιματηρότερους ευρωπαϊκούς εμφυλίους πολέμους, συνέδεσε το όνομά της με την «αργυρή εποχή», μια δεύτερη αναγέννηση των ισπανικών γραμμάτων. Η γενιά του Λόρκα και του Αλμπέρτι, η «γενιά του ’27» αποτελείται από τους πλέον μελετημένους και δημοσιευμένους ισπανούς ποιητές. Σε αυτούς αφιερώνει το μεγαλύτερο μέρος των σελίδων του 3ου τεύχους του το Εξαμηνιαίο περιοδικό περιποίησης ΚΟΥΚΟΥΤΣΙ, με ποιήματα στα ισπανι κά και τα ελληνικά, επιχειρώντας μια αν τιπροσωπευτική και σφαιρική ανθολό γηση, με επιμέλεια της Ελένης Σταγκουράκη, με στόχο να καταδειχθεί η βα δ θιά συνοχή αλλά και η μοναδικότητα 112 Ν)Τ των ποιητών που παρουσιάζονται (Π. Σαλίνας, X. Γκιγιέν, X. Ντιέγο, Β. ΑλεϊΟ χάντρε, Ντ. Αλόνσο, Ε Πράδος, Λ. ΘερΜ νούδα, Μ. Αλτολαγκίρε). Τις σελίδες του αφιερώματος κοσμούν φωτογραφίες και αφίσες της εποχής του ισπανικού εμ φυλίου, ενώ η ύλη του περιοδικού συμπληρώνεται με ελληνική και μετα φρασμένη ποίηση, δοκίμια κ.ά., καθώς και συνοδευτικό φυλλάδιο με το ποίημα του Αντώνη Γκάντζη «Δεσμώτες και τέ χνη».

επαρχιακό περιοδικό, βραχύβιο και εξ αυτού του λόγου εξαιρετικά δυσεύ ρετο, έρχεται να θυμίσει η Πανελλήνια Ένωση Φιλολόγων, ανατυπώνοντας το πλήρες σώμα των μόλις πέντε τευχών που πρόφτασαν να κυκλοφορήσουν (Μάρτης - Αύγουστος 1937), πριν η δι κτατορία του Μεταξά το οδηγήσει στην οριστική σιωπή... Τι το ξεχωριστό είχε η Μηνιαία έκδοση ελέγχου, κρι τικής και μελέτης ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑ, που να κάνει την φω τοτυπική ανατύπωσή της αξιομνημό νευτη; Τόπος έκδοσής της ήταν η Χαλ κίδα και «ιδρυτής και ιδιοκτήτης» κα θώς και «διευθυντής και υπεύθυνός» της ήταν ο Γιάννης Σκαρίμπας. Πε ριοδικό που αυτοπροσδιορίζεται ως όπλο της πνευματικής επαρχίας ενάν τια στην αθηναϊκή μονοκρατορία, συγκεντρώνει στις συνολικά 96 σελί δες του συνοδοιπόρους σε αυτόν τον αγώνα ενάντια στον «σχολαστικισμό και την ψώρα» ονόματα όπως του Γ. Κοτζιούλα, του Η. Ζιώγα, του Ν. Παπά, αλλά και του Γρ. Ξενόπουλου, του Α. Τραυλαντώνη, του Α. Τερζάκη κ.ά. Πρόκειται για μια πολύτιμη συμβολή στη μελέτη του έργου του Σκαρίμπα, αλλά και του «έκκεντρου» μοντερνι σμού τον οποίο εκπροσωπούσε. [ΠΕΦ, Πολυτεχνείου 6,104 33, Αθήνα, τηλ.: 210-52.43.434, p-e-f@ otenet.gr]

[ΚΟΥΚΟΥΤΣΙ, Κ. Παλαιολόγου 40Α, 166 73, Βούλα, τηλ: 210-89.95.778,

Koukoutsi.peripoihsh@gmail.com]

επιστήμη Με τη μελαγχολική από φανση «οι θεοί δεν πέθαναν», η Δι μηνιαία έκδοση θεωρίας και πολιτι σμού ΟΥΤΟΠΙΑ επανέρχεται, στο 92 ο τεύχος της, στην «αείζωη» αν τοχή του ανορθολογισμού και του μυστικισμού και στη νέα μορφή της σύγ κρουσής του με τον επιστημονικό ορ θολογισμό, πάνω σε τρεις κεντρικές επιστημονικές θεωρίες: της σχετικό τητας, της «μεγάλης έκρηξης» και της εξέλιξης. Ενισχυμένες ειδικά από τις πολιτικές μορφές που παίρνει ο προτεσταντικός φονταμενταλισμός στις ΗΠΑ (αλλ’ όχι μόνο), οι θρησκευτικές αποκρίσεις επιζητούν να «τεκμηριώ σουν» την παρουσία του Θεού μέσα από την παρανάγνωση των σύγχρο νων επιστημονικών διατυπώσεων ακόμα και να την επιβάλλουν πολιτι κά, όπως γίνεται με τη θεωρία του «ευ φυούς σχεδιασμού». Στα ιστορικά, κοινωνικά και επιστημονικά προαπαιτούμενα αυτού του «διαλόγου» αναφέρονται τα άρθρα αυτού του αφιερώματος, που ολοκλπρώνεται με έναν φανταστικό διάλογο Α. Αϊν στάιν - Μ. Πλανκ για την προέλευση του κόσμου, που συνέθεσε ο Ευτ. Μπιτσάκης. [ΟΥΤΟΠΙΑ, Μαυρομιχάλη 52, 106 80, Αθήνα, τηλ.: 210.36.07.742, www.u-topia.gr]

ΘΕΑΤΡΟ & Χ Ο Ρ Ο Σ ΣΤΗ

ΣΤΕΓΗ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ & ΤΕΧΝΩΝ ΙΔ Ρ Υ Μ Α Ω Ν Α Σ Η

m m

19 Μ Α Ρ Τ ΙΟ Υ - 2 Α Π Ρ Ι Λ Ι Ο Υ

3-19 Μ Α Ρ Τ Ι Ο Υ

ομάδα projector Η αποστολή

επτά θανάσιμα αμαρτήματα

Ανάμνηση από μιαν επανάσταση το υ H e in e r M iiller

Αγγελική Σιελλάτου Σταύρος Γασπαράτος

Σκηνοθεοία: Ανέστης Αζάς

ϊισιτήρια: 210 900 5 800 και στο www.sgt.gr νεωφόρος Συγγρού 107-109, Αθήνα 11745 | Mail: mfo@sgt.gr ME ΤΗΝ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ

Χ Ο Ρ Η Γ Ο Ι Ε Π Ι Κ Ο ΙΝ Ω Ν Ι Α . 2 5

ΛΟΙΠΑ ΣΗΜΕΙΑ ΠΩΛΗΣΗΣ

TO ΒΗΜΑ ΤΑ MCA στο μηχανήματα.

ΤΡΑΠΕΖΑ Π Ε ΙΡ Α ΙΩ Σ

e as^^j — — *W i n J e t

P u b l ic

€Λ€ΥΘ€ΡΟΥΔΑΚΗΣ

Π α π α σ ω τηρίου '3 /

B o o k · end m or·

8HMA1-W

culture

in^lifegr

αθηνόραμα

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

Ο πιο πνευματώδης και αμφιλεγόμενος θεατρικός συγγραφέας Όσκαρ Ουάιλντ και ο διάσημος πατέρας του Σέρλοκ Χολμς, σερ Άρθουρ Κόναν Ντόιλ, είναι οι ήρωες του πρώτου βιβλίου της σειράς βικτοριανών μυστηρίων του Τζάιλς Μπράντρεθ που μάγεψε το κοινό στη Βρετανία και όχι μόνο.

Η πρώτη συλλογή με τις μικρές ιστορίες του μεγάλου κλασικού της αστυνομικής λογοτεχνίας. Στις ιστορίες αυτές καλλιέργησε το μοναδικό αφηγηματικό στιλ και έπλασε εκείνο τον υπόγειο κόσμο που πρωταγωνιστεί και στα μυθιστορήματά του.

ΣΕ Ο Λ Α ΤΑ

Η ανεπίσημη αυτή όσο και πρωτότυπη βιογραφία αμφισβητεί τα κλισέ γύρω από τον Σέρλοκ Χολμς και τον βοηθό του, δόκτορα Τζον Γουάτσον, και παρουσιάζει ένα ολοκληρωμένο πορτρέτο του ανθρώπου πίσω από τον μεγεθυντικό φακό. Μια υποδειγματική βιογραφία του πιο θρυλικού ντετέκτιβ της παγκόσμιας λογοτεχνίας.

ΙΟΠΩΛΕΙΑ