DUB magazine by Digitaal Ublad

magazine

Het groene geweten De student kan niet zonder een stuk je vlees

Juni 2013

Duurzaamheid is een manier van leven

Studenten leren kritisch reflecteren

ADVERTENTIE

Studeren & duurzaam bankieren

Studenten & verenigingen verbinden

Meer dan een gratis StudentenPakket Rabobank staat voor klantparticipatie, een langdurige relatie en inzet voor een duurzame samenleving. Rabobank heeft een Studentenraad, een hotspot in de Uithof en is sponsor van AIESEC, UVSV, USC, Veritas, USHC, Domrenners en Hippeia.

Je bent van harte welkom bij HIER op Heidelberglaan 8 Samen sterker. Dat is het idee van coรถperatief bankieren. Kijk voor de voorwaarden van het Studentenpakket op www.rabobank.nl/studenten

Magazine juni 2013

In dit themanummer 06 | De gro t e bedreiging Wat merken we van de opwarming van de aarde?

10 | Student en en vl eesc onsump tie We willen wel groener, maar niet zonder vlees. FOTO: I VA R P EL

14 | Rese t he t brein Duurzaam gedrag begint bij jezelf.

20 | GROEN acht er de vo ordeur DUB neemt een kijkje in drie studentenhuizen.

25 | ONDERZOEK ER ONTMOET STUDENT Een houdbare wereld door onderwijs en onderzoek.

34 | De jeugd heef t de t o ekomst We gaan het redden, want de jeugd is van goede wil, zegt hoogleraar Herman Wijffels.

BESTE LEZERS, Een uitstekend idee van DUB om eens uitgebreid stil te staan bij ‘duurzaamheid’. Hoewel het begrip sleets dreigt te worden. Ook wij hebben duurzaamheid hoog in het vaandel. Maar zoals blijkt uit deze speciale DUB gaat het hier niet om lippendienst. De universiteit ziet het als onderdeel van haar maatschappelijke taak om haar studenten en medewerkers bewust te maken van de uitdagin-

V erder

gen op het gebied van duurzaamheid en om met haar onderzoek bij te

dragen aan oplossingen voor deze uitdagingen. De universiteit wil zo meehelpen aan maatschappelijk verantwoord ondernemen, en aan het vinden van een balans tussen people, profit & planet. Tot zover de mooie woorden. Wat hebben we daadwerkelijk al gerealiseerd? Ik stip een paar zaken aan. Het duurzaamheidsonderzoek is gebundeld in één van onze vier strate-

C O V E R F O T O : M A A R TJ E T E R HO R S T

COLOFON Dit themanummer is een uitgave van het journalistiek onafhankelijke Digitaal Universiteitsblad (DUB) in opdracht van de projectgroepDuurzaamheid van de Universiteit Utrecht. Postadres: DUB, Postbus 80.125, 3508 TC Utrecht Bezoekadres: Heidelberglaan 8, kamer 123, De Uithof Telefoon: 030-2533335 Email: redactiedub@uu.nl Internet: w w w.dub.uu.nl Facebook: w w w. facebook. com/dubnieuws Twitter: @dubnieuws Hoofdredactie: Ries Agterberg Coördinatie en eindredactie: Gwenda Knobel Ontwerp en vormgeving: Helga Wellink Acquisitie: Noor van Haaren Medewerkers: Niels Bongers, Michael Brunek, Ype Driessen, Frank Gerritse, Miesjel van Gerwen, Esther Hagen-Plantinga, Ernst-Jan Hamel, Erik Hardeman, Maartje ter Horst, Frank Jansen, Marthe Kalkhoven, Tessa Kaufman, Renee Kooger, Ivar Pel, Inge Razenberg, Ed van Rijswijk, Annemarie Sint Jago, Annemarie van de Vijsel Denktank: Ine Bakker, Tom Bakkum, Ronald van Kempen, Nicoline Meijer, Melanie Peters, Michiel Scherrenburg, Jeroen van der Sluijs Copyright: Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder toestemming vooraf van het Digitaal Universiteitsblad. Oplage: 15.000 Drukwerk: Roto Smeets

gische onderzoeksthema’s. Voor deze bundeling konden we putten uit een ruime track record in multidisciplinair onderzoek naar duurzaamheidsvraagstukken. Bijvoorbeeld op het gebied van wateren klimaatsystemen, gezonde steden of energie. Denk eens aan onderzoeker Bert Weckhuysen die als ERC Advanced Grant winnaar van de EU ruim baan kreeg voor verder onderzoek naar katalysatoren die worden ingezet bij de omzetting van biomassa. Daarnaast heeft onze universiteit een ruim aanbod aan onderwijs waarin duurzaamheid centraal staat. En er is meer op komst. Vorig jaar werd gestart met Water, Science & Management en met een honoursprogramma op het gebied van Community & Cooperation. Op www.uu.nl/ duurzaamheid staan alle relevante opleidingen op dit gebied bij elkaar. Ook qua bedrijfsvoering laten we ons bepaald niet onbetuigd. We slopen onze gebouwen duurzaam. We brengen onze energie conform afspraak jaarlijks met tenminste 2 procent terug en stoten 20.000 ton CO 2 minder uit. We kopen vrijwel volledig duurzaam in. Wat mij elke keer enorm inspireert, zijn de initiatieven van studenten. Zij richtten de Commissie Duurzaamheid Utrecht op die onnodig gebruik van papier wil voorkomen. Ook keken zij naar de besparing van verschillende soorten duurzame lampen. The Office werd in november geopend aan de Heidelberglaan 2 – een werkruimte voor studenten met initiatieven op het gebied van sociaal en duurzaam ondernemerschap. Het Utrecht Science Park is een moestuin rijker en er worden duurzame groenten verkocht. Geniet van de vele voorbeelden die in dit magazine volgen. En vertel het door: want we mogen onze trots best eens wat nadrukkelijker uitdragen. Bert van der Zwaan is rector magnificus van de Universiteit Utrecht.

Magazine juni 2013

FRUIT EN GROENTE UIT EIGEN TUIN | Sinds ok tober 2011 heef t het IBB-studentencomplex een eigen stadsmoestuin. Een bewoner vroeg hierom. Het woonbestuur 2010-2012, de SSH en de gemeente Utrecht maak ten het ver volgens mogelijk. Anno 2013 zijn de tuintjes nog steeds populair. Zodra een moestuinder het complex verlaat, staat weer een andere k weker op! | F O T O : M I C H A E L B R U N E K

Magazine juni 2013

Het klimaat verandert, maar dat is niet het ergste In een land als China wordt weliswaar

De Utrechtse onderzoekers Appy Sluijs en Merel Soons buigen zich over de gevaren die ons milieu bedreigen. Wat voor rol speelt de klimaatverandering daarin en wat merken wij daarvan in Utrecht? Komt de Domstad aan zee te liggen? T E K S T: E R I K H A R D E M A N

I L L U S T R AT I E : H E L G A W E L L I N K

Het enige verschijnsel dat keihard kan worden toegeschreven aan de klimaatverandering is het stijgen van de zeespiegel, daar zijn de twee onderzoekers het over eens. Maar of de zeespiegel dusdanig stijgt dat de Domtoren de functie van vuur toren krijgt, is onmogelijk te voorspellen. “We kennen het probleem van klimaatverandering al zeker der tig jaar”, zegt Appy Sluijs. Hij doet vanuit de Bioma-

riene Wetenschappen onderzoek naar de relatie tussen kooldioxide (CO 2 ) en het klimaat op aarde. “We weten dat we de concentratie kooldioxide in de atmosfeer moeten beperken tot 350 deeltjes CO 2 op één miljoen deeltjes lucht, willen we de temperatuurstijging op aarde tot twee graden beperken. Maar inmiddels zit ten we al rond de 400 en de groei gaat door, want de energiebehoef te neemt wereldwijd sterk toe.

fors geïnvesteerd in alternatieve energiebronnen, maar tegelijker tijd groeit daar ook het aantal steenkolencentrales explosief. De vraag is dus niet hoe erg het probleem zal worden, maar hoe erg we het willen láten worden. De toekomstige ontwikkeling hangt onder meer af van politieke keuzes.”

Verstoord leven De temperatuur op aarde stijgt dus een paar graden; wat merken we daar van? “Het kan voor planten en dieren zeker het nodige uitmaken”, zegt onderzoeker Ecologie en Biodiversiteit Merel Soons. Zij zoek t onder meer een antwoord op de vraag hoe ex terne veranderingen in de toekomst de biodiversiteit en het functioneren van ecosystemen zullen beïnvloeden. Ook de allerkleinste organismen in de oceanen zijn de dupe van de opwarming. Appy Sluijs: “In onze groep kijken wij naar wat er gebeur t in de oceanen als gevolg van veranderende omstandigheden. Verreweg het grootste deel

HE T GROENE PA SP OOR T VA N

Merel Soons, universitair hoofddocent Ecologie en Biodiversiteit.

F OTO: A N N EM A R I E S I N T JAG O

In haar onderzoek concentreer t zij zich op de manier waarop planten zich in de natuur verspreiden en op de ef fecten van ex terne factoren zoals klimaat verandering en ander menselijk ingrijpen op de biodiversiteit. Deugd: “Ik eet zo min mogelijk vlees.“ Ondeugd: “Ik rijd een stationwagon.”

Magazine juni 2013

HET GROENE PASPOORT VAN

Appy Sluijs, universitair hoofddocent Biomariene Wetenschappen. Hij probeer t in zijn onderzoek de stand van zaken in de oceanen te reconstrueren in periodes waarin op aarde sprake was van een hef tig broeikasef fect, zoals 55 miljoen jaar geleden.

F OTO: ED VA N R I J S W I J K

Deugd: “Ik koop zo weinig mogelijk voorver pakte etenswaren. Al die kaas in plastic in de supermarkt, absurd gewoon. Als ik kaas wil hebben, koop ik wel een los stuk.”

van de biomassa in zee bestaat uit eencelligen, wellicht zo’n twee miljoen verschillende soor ten. Een kleine verandering van de temperatuur of de zuurgraad van het zeewater als gevolg van de opname van CO 2 kan voor grote veranderingen in het evenwicht zorgen tussen die soor ten. Maar welke? Dat is nog grotendeels onduidelijk.” Om bij te dragen aan het antwoord kijk t de groep van Sluijs naar wat zich in vergelijkbare periodes miljoenen jaren geleden in de oceanen heef t afgespeeld. “Het doel van ons onderzoek is om aan te kunnen geven welke groepen organismen k wetsbaar zijn voor de typen veranderingen die nu plaatsvinden.”

Slechte landbouwgrond Het stijgen van de zeespiegel heef t ook gevolgen voor de k waliteit van de landbouwgrond. Sluijs: “Op steeds grotere schaal is sprake van het doordringen van zeewater in het grondwater. Delen van noordwest Nederland zijn in de toekomst wellicht niet meer bruikbaar voor landbouw, omdat het grondwater te brak wordt.” En dat probleem wordt volgens Soons nog verergerd doordat de veengrond in die gebieden op verzoek van de boeren

Magazine juni 2013

Ondeugd: “Ik vlieg voor mijn werk constant de wereld over, maar Jim Hansen, een klimaatwetenschapper die nog meer vliegt dan ik, zegt dat het nadelig ef fect daarvan in het niet valt bij de positieve invloed die hij heef t op het klimaatbeleid. Daar houd ik me maar aan vast.”

erg droog wordt gemalen. “Daardoor klinkt het veen in en komt de bodem steeds lager te liggen. Gevolg is niet alleen dat het grondwater relatief stijgt, maar ook dat uit die inklinkende bodem CO 2 vrijkomt. Dat speelt een rol bij de opwarming van de aarde waardoor de zeespiegel stijgt en zorgt voor verdere verbrakking. Er zijn wel planten die het veen kunnen helpen aangroeien, maar de vraag is of dat ons voldoende kan helpen. Daar doen mijn collega’s onderzoek naar.” Wat we ook zullen merken, is dat Noordwest Europa vaker last krijgen van hef tige regenval die afgewisseld wordt door langere droge periodes, zegt Soons. Het gevolg is dat er soms in kor te tijd veel water moeten worden afgevoerd. “Daar zijn onze in een strak keurslijf gedrongen beken en rivieren niet op berekend.” De kans op overstromingen wordt groter. “Gelukkig ziet de overheid dat nu ook in. Zij is druk bezig met het creëren van opvang- en overstroomgebieden langs beken en rivieren. Wij onderzoeken hoe dit ook winst voor de natuur kan opleveren.”

Andere bedreigingen Toch maken de onderzoekers zich nog meer zorgen over andere bedreigingen

dan de klimaatverandering. Merel Soons noemt het wereldwijde grootschalig verlies aan natuur en vervuiling van bestaande natuurgebieden door onder meer het toenemende gebruik van kunstmest. “Een ander groot gevaar voor de biodiversiteit in Nederland is de versnippering van natuurgebieden. Hierdoor kunnen planten en dieren maar moeilijk andere gebieden bereiken. Mijn eigen onderzoeksresultaten laten dit ook voor Nederland duidelijk zien.” Ook Appy Sluijs ziet andere gevaren voor het leven in zee. De enorme hoeveelheden plastic in de oceanen bijvoorbeeld. En net als Soons ziet hij hoeveel schade meststof fen aanrichten die via het rivier water in zee terechtkomen. “Die zorgen in kustgebieden voor een zo sterke algenbloei dat alle aanwezige zuurstof in diepere wateren wordt opgebruik t. In de Baltische Zee tussen Zweden en Finland zijn bijvoorbeeld al enorme gebieden zuurstofloos geworden. Daar kan geen vis meer leven.”

Slechte en goede oplossingen Er worden wel oplossingen bedacht om de klimaatverandering aan te pakken, maar niet elke oplossing is een goede, waarschuwen de twee. Soons: “Veel

mensen denken het klimaatprobleem

ging voor het leven op aarde is.

aan een duurzaam bestaan. En daar

op te lossen door het verstoken van

Sluijs: “Wij bètawetenschappers kun-

maak t het duo zich zorgen over, vooral

biomassa te stimuleren. Voor dat doel worden tegenwoordig op grote schaal

nen wel veel informatie aandragen,

als het gaat om de jongeren. Sluijs: “Ik

maar wij hebben geen invloed op wat

gewassen voor biobrandstof verbouwd,

er met die informatie gebeur t. Zelfs als het ons zou lukken om een volledig

ben bang dat de urgentie minder sterk gevoeld wordt dan een jaar of tien geleden. Dat merk ik als ik met studenten

blijf t voor de natuur. Gevolg: een verder

CO 2 -neutrale en ef fectieve alternatieve

over duurzaamheid praat. Veel dingen

verlies van biodiversiteit en een toe-

energiebron te ontwikkelen, dan is nog

nemende kans op erosie. Zo los je een deel van het probleem op door een

niet gezegd dat die het ook gaat halen. Dat luk t alleen als je dat alternatief

die voor mijn generatie nog brandende k westies waren, zijn voor hen min of

nieuw probleem te creëren.”

goed in de mark t zet. Voor het ef fectief

ze zich daar minder druk om te maken.”

bevorderen van duurzaamheid is een

Soons: “Zoals dat je weet dat je eigen-

Steentje bijdragen

bijdrage van de sociale wetenschappen

lijk niet moet vliegen, maar je het toch

Beter is het dus om de samenleving over

echt onmisbaar.”

doet, omdat iedereen dat doet.” Sluijs:

de hele linie duurzaam te maken, zeggen de twee. Vooral omdat de klimaatverandering nu nog niet de grootste bedrei-

Niet alleen onderzoekers, maar elk individu moet zijn steentje bijdragen

“Zoiets ja. We hebben natuurlijk ook snel de neiging om te denken dat wat een eenling doet toch niets uitmaak t.” ■

waardoor er nog minder ruimte over-

meer vanzelfsprekend en daarom lijken

FOTO: A NNAEM RI EA RI SIN JAGO FOTO: NNAEM E TSIN T JAGO

COLUMN

Help, een magazine!

den hebben we ons gestor t

Ik krijg een rappor t waarin de

op duur zaamheid. Al bij de

‘ecobalans’ wordt opgemaak t.

eerste bekendmaking, trokken

Niet alleen om te controleren,

enkele studenten en mede -

maar ook om steeds gerich-

werkers ons met een licht

ter duur zamer te worden.

ironisch lachje aan de mouw.

En ecofont? Helaas; het zou

Een papieren magazine over

speciaal aangeschaf t moeten

duur zaamheid. Dat kan toch

worden (wat energieverslin-

niet!

dend is) en lever t een zicht-

Even sloeg de paniek toe.

baar minder goed resultaat

Hebben zij een punt? Een

op (vage let ters, foto’s met

blik op internet en een snelle

gaten).

rekensom leer t dat ons maga-

Drukken is lang niet altijd

zine ongeveer 35 hoge bomen

slechter dan digitaal, krijg ik

kost. En dan heb ik het nog

te horen. Met wat links naar

niet eens over vrijkomende

ar tikelen die dat beweren.

af valstof fen en het energie -

Papier is recyclebaar. Ontbos-

en watergebruik.

sing komt niet door druk werk,

Van alle kanten krijgen we

maar eerder door urbanisatie

welwillend advies. Zorg voor

en landbouw. Het klink t campagne -achtig, maar er zit ten

Nog maar een paar jaar

kracht. Waar de lezers bij

een milieubewuste drukker,

geleden stonden studenten

een digitale site op basis van

compenseer het papier, ge -

ook geruststellende opmer-

op de barricaden omdat het

headlines door een breed

bruik het meer milieuvriende -

kingen bij. Zo is het renda-

papieren Ublad ingeruild ging

gesor teerd aanbod sur fen,

lijke ecofont.

beler een papieren magazine

worden voor een digitale vari-

kun je bij een magazine een

Ik bel met de drukker. Hij ver-

uit te brengen wanneer de

ant. DUB is onder tussen een

geheel presenteren. Een mooi

telt monter dat zijn bedrijf er

inhoud langer meegaat dan

begrip geworden. Elke dag

vormgegeven blad met een

alles aan doet om duurzaam te

een week of een dag. Dat is

is het nieuws vers en komen

kop en een staar t en een sa-

zijn. Hij heef t nieuwe persen

een geruststelling. Zeker als

zo’n 50.000 unieke bezoekers

menhangend verhaal.

waarbij minder gif tige stof-

jullie het magazine doorgeven

per maand op de site.

Vandaar dat DUB kiest voor

fen vrijkomen. De papiersoor t

of desnoods als cadeaupapier

Toch sluimer t de wens op

incidentele themamagazi-

is lichter en voldoet aan de

gebruiken.

de redac tie om af en toe een

nes. In september was het

meest veeleisende keurmer-

papieren magazine te maken.

onder werp onder wijsvernieu-

ken. De groene stroom komt

Ries Agterberg is hoofd-

Elk medium heef t zijn eigen

wing. De afgelopen maan-

rechtstreeks uit Noor wegen.

redacteur van DUB

Magazine juni 2013

Studenten willen duurzaam

Het gros van de studenten van de Universiteit Utrecht eet graag vlees. Dat blijk t uit een steekproef van DUB onder 200 studenten. Ruim 80 procent van de onder vraagden vindt een duurzaam leven belangrijk of heel belangrijk. Hoe verhoudt zich dat tot elkaar? T E K S T en foto â&#x20AC;&#x2122;s : R enee Kooger I L L U S T R AT I E : miesjel van gerwen

Magazine juni 2013

leven, mét een stukje vlees De meeste studenten eten graag vlees,

‘ Voor mannen is het lastiger’

kip of vis, zo blijkt uit een enquête van DUB over vleesconsumptie. Vlees is heerlijk. Het maakt je maaltijd compleet, het is gezond en hoort er gewoon bij.

Vegetariër Arielle Dundas, 26, filosofie

En bovendien: wat moet je anders? Het

“Ooit las ik een dieetboek waarin minder

dierlijke product is maar beperkt inwis-

vlees eten werd gepromoot. Tussen de

selbaar. Er is weinig keus in vleesver-

recepten door stonden wat feitjes over

vangers, ze zijn duur en niet te eten, zo

vleesproductie en dierenleed en toen ik

denken de geënquêteerden. Toch is vlees eten ongeveer de groot-

die las, begon ik spontaan te huilen. Het

ste zonde die je kan begaan jegens de planeet. Op basis van deze uitkomsten zou je denken dat Utrechtse studenten weinig geven om duurzaamheid, maar 80 procent wil wel duurzaam leven.

ik gestopt met het eten van vlees. Toch

deed me blijkbaar erg veel, dus toen ben blijft het soms lastig, ik hou erg van dat knapperige kippenvel. Gelukkig zijn er vleesvervangers. Ik probeer mensen die open staan voor minder vlees te informeren en te helpen met recepten.

“Eigenlijk is dat niet zo vreemd”, meent celbioloog Bernard Roelens die vlees ‘k week t ’ in zijn Utrechtse laboratorium. “Duurzaamheid is een redelijk abstract begrip en lijk t ook niet een acuut probleem. De wereld stor t morgen niet in als je vanavond nog een biefstuk eet. Het vormt meer een probleem op de lange termijn, maar daar is onder een grote groep studenten ook weinig over bekend. Dat komt vaak door een gebrek aan kennis of interesse.” Uit de steekproef blijk t dat vrouwelijke

Ik snap wel dat het voor mannen lastiger kan zijn om geen vlees te eten, omdat vlees eten als iets masculiens wordt gezien in onze maatschappij.”

te gaan. Mannen laten vlees staan om geld te besparen. Ook vinden zij dat er te veel gezeurd wordt over een duurzamere levenshouding en eten ze vaker vlees dan vrouwen. Volgens UU-socioloog Rob Klaassen

studenten meer open staan voor milieu en dierenwelzijn dan de mannelijke. Zij geven onder meer aan bereid te zijn meer geld uit te geven aan duurzame producten en eten geen vlees om dierenleed en de bio-industrie tegen

DAGEN PER WEEK DAT STUDENTEN VLEES ETEN

VOORNAAMSTE REDEN OM GEEN VLEES TE KOPEN 30%

4,23%

GESLACHT STUDENT

5,63%

17,61%

MAN

20%

VROUW

10% 24,65%

47,89% 00%

Magazine juni 2013

Niet van toepassing

Andere reden

Omdat ik tegen de bio-industrie ben

Omdat het goedkoper is

Vanwege mijn familie/vrienden

Ik eet geen vlees

Omdat mijn dieet dat voorschrijft

Meer resultaten op dub.uu.nl

Omdat het gezonder is

Een paar keer per maand

Omdat ik vlees niet lekker vind

1 tot 2 keer per week

Omdat het beter voor het milieu is

4 tot 5 keer per week

Omdat ik geen dierenleed wil

Elke dag

komt dit omdat vrouwen zich over het algemeen meer bezighouden met de

‘Een vriendin kan mij overhalen’

maatschappij dan mannen. “Duurzaamheid is meer een vrouwending. Het vereist een bepaalde mate van zorgzaamheid en betrokkenheid die je eerder bij

Vleeseter Bertus Mertens, 20,

vrouwen vindt. Mannen zijn wat onge-

schappen

duriger. Bovendien hoor t vlees eten bij

“Ik eet vrijwel elke dag vlees, al is

een masculiene levensstijl.”

dat wel vaak biologisch. Mijn moe-

Milieu- & Maatschappijweten-

der is fel tegen dierenleed. Dat vind

Broeikasscheten

ik allemaal best, zolang ik maar een

Dit betekent niet dat vrouwen meer

lekker stukje vlees heb.” De weinig

kennis hebben over het milieu. Uit het

ervaringen die hij heeft met vleesvan-

onderzoekje blijk t dat bijna de helf t van zowel de onder vraagde mannen als

gers, waren niet om over naar huis

vrouwen niet weet dat koeien zorgen voor de uitstoot van de meeste broeikasgassen als kooldioxide en methaan. Deze onwetendheid zou volgens celbioloog Roelens wellicht ook de hoge consumptie van rundvlees onder studenten kunnen verklaren. Volgens Roelens betekent dit echter niet dat daarmee de kous af is. “Kijk, ik denk niet dat studenten een bepaalde morele verant woordelijkheid hebben om duurzaam te leven. Maar ik denk dat academici over het algemeen wel de plicht hebben om stil te staan bij de keuzes die ze maken. Dat ze welover-

beleid tegen verspilling. “Ik zorg altijd

wogen beslissingen nemen. Wat ze dan ver volgens besluiten, is aan hen. Wel vind ik ook dat studenten die meer in aanraking komen met duurzaamheid vanuit hun studie, de plicht hebben die informatie te verspreiden en voor an-

‘Mijn omgeving is leidend’

Flexitariër Jules Beelen, 20, Milieu- & Natuurwetenschappen “Er zijn een aantal redenen waarom ik geen vegetariër ben. Ten eerste vind ik vlees te lekker om volledig te laten staan en soms is het gewoon onhandig. Een paar vrienden zijn echte vleeseters en ik vind het onnodig om apart een vegetarisch alternatief klaar te maken voor mezelf. Bovendien is dat een mooi excuus om een lekker stukje vlees te eten. Maar, het tegenovergestelde is ook waar. Ik eet minstens drie avonden in de week vegetarisch met andere vrienden. Wel met een vleesvervanger hoor, ik vind het prettig als er iets met een vleesachtige textuur in de maaltijd zit.”

Magazine juni 2013

te schrijven. Hij voert wel een actief dat alles opgegeten wordt, ook doe ik lichten uit en zet de verwarming laag. Bovendien zou een leuk meisje mij wel kunnen bekeren tot vegetariër, ik ben behoorlijk meegaand.”

dere wetenschappers en voor het grote publiek toegankelijk te maken.” UU-ethica Bernice Bovenkerk is het niet met hem eens. “Het is lastig om een echte morele plicht te identificeren zonder allerlei theorieën erbij te halen, maar ik ben zeker van mening dat studenten, en mensen in het algemeen, minder of geen vlees zouden moeten eten. Dit om de simpele reden dat er zo ontzet tend veel nadelen zit ten aan het eten van vlees en het fout is op alle

fronten. Kor t gezegd lever t het eten van vlees grote schade op voor het milieu, mensen in derde wereldlanden en uiteraard het dier zelf.” (Zie kader)

Nadelen Van zo veel nadelen zou je toch op zijn minst moeten terugschrikken van het eten van vlees. Maar wat is het alternatief? Vleesvervangers worden op zijn hoogst lauw ontvangen door studenten: ‘niet lekker’, ‘weinig divers’ en ‘te duur’. Bovenkerk: “Mensen die overstappen naar het vegetarisme of veganisme, gaan over het algemeen meer letten op hun voeding. Ze gaan meer groenten, fruit, noten, granen en vleesvervangers eten. Daarnaast is er het groeiende probleem van het gebruik van antibiotica in de veeteelt, waardoor bacteriën resistent kunnen worden, aldus Bovenkerk. “Ook biologisch vlees is op bepaalde fronten als landgebruik en afvalstoffen, niet goed voor het milieu. Daarnaast vinden er ook bij biologisch vlees welzijnsmisstanden plaats.” Gelukkig is er hoop voor de vleesliefhebber. Celbioloog Roelens doet al geruime tijd onderzoek naar het kweken van vlees. “Het is mogelijk om dierlijke cellen met elkaar te vermenigvuldigen in een lab. Er ontstaat dan een massa spiercellen met dezelfde textuur als vlees, alleen zonder bloed. Wanneer je dat mengt met wat zout en kruiden, heb je een prima grondstof voor worstjes of hamburgers.” ■

Nadelen vlees eten

‘Ik mis vooral kaas’

- Veel dieren worden gevoed met soja. Een varken eet zo’n vier kilo soja per dag, een

Veganist Lenore Sturm, 22,

koe zeven. Deze peulvrucht groeit in (sub) tropische gebieden. Om aan de groeiende

Sociale Geografie & Planologie

vraag te voldoen, wordt onder meer regenwoud gekapt om landbouwgrond te creëren.

de streep getrokken. Ik was al vier jaar

Gevolg is dat de bewoners vaak zelf geen

deed. Gedurende een maand at ik al-

grond meer hebben om hun eigen voedsel te verbouwen.

leen veganistisch en ik ben dat daarna

‘’De Vegan Challenge heeft mij over vegetariër, toen ik aan dit project mee-

blijven doen.’’ Lenore eet veganistisch om dierenleed tot een minimum te

- Ook wordt in de reguliere vleesindustrie dierenleed veroorzaakt: weinig tot geen bewegingsruimte, het toedienen van antibiotica, nooit naar buiten. - Eén kilo rundvlees zorgt voor 10 keer meer CO 2 dan de duurzaamste vleesvervanger. (Bron: Bernice Bovenkerk)

beperken. “Voor kaas en eieren zijn ook dieren nodig, die hebben het vaak niet beter dan dieren die voor het vlees gehouden worden. Tuurlijk is het wel eens lastig, ik was altijd gek op kaas. Maar ik weet heel goed waarom ik het niet eet. Ik ben al lang blij dat ik mijn favoriete chips kan blijven eten!”

FOTO: A NN EM A RI E SIN T JAGO

COLUMN

Carnivore viervoeter

als rechtgeaarde vleesliefheb-

zich theoretisch nog van alle

ber wanneer je discussieert

voedingsstoffen kan voorzien

over het eten van vlees met

met een vegetarisch dieet, is de

een vegetariër? Het is één ding

kat afhankelijk van het eten van

dat sommige vegetariërs graag

dierlijk materiaal voor de opna-

andere mensen overtuigen

me van alle voedingsstoffen om

van het vegetarisme, zorgelijk

gezond te blijven. Een kat ve-

wordt het pas echt als zij hun

getarisch voeden is dus vanuit

leefgewoonten opleggen aan

gezondheidsoogpunt verkeerd

hun omgeving. Kinderen, part-

en derhalve onverantwoord.

ner, en zelfs de hond of kat wor-

Daarnaast kun je je afvragen of

den in het vegetarische keurslijf

het ethisch verantwoord is om

gedrukt. Dat onze viervoeters

een carnivoor dier de toegang

in de natuur echte carnivoren

tot vlees te ontzeggen.

zijn en dus leven op het eten

Mocht je dus, als overtuigd

van vlees, wordt dan voor het

vegetariër, uit de meest nobele

gemak even vergeten.

motieven vinden dat in jouw

Dat er daadwerkelijk vraag is

omgeving geen vlees genuttigd

‘Een betere wereld begint bij

zaam en milieuonvriendelijk

naar vegetarische honden- en

mag worden, neem dan een ko-

jezelf.’ Onder dat motto beslui-

zijn. Dus met het aanmeten van

kattenvoeding is duidelijk af

nijn of cavia als huisdier. Indien

ten veel mensen te stoppen met

een vegetarische levensstijl

te leiden uit het aanbod op

je toch graag een hond of kat

het consumeren van vlees en

hoopt men de wereld straks

internet. Googlen levert hon-

in huis hebt, doe dan recht aan

dierlijke producten en worden

gezond door te kunnen geven

derden verschillende soorten

zijn of haar afkomst en voedt

vegetarisch of zelfs vega-

aan de kinderen, en vooral te

vegetarische voeding op, en op

het dier met vlees bevattende

nistisch. Deze beslissing zal

stoppen met het uitbuiten van

internetfora wordt veelvuldig

honden- of kattenvoeding om

waarschijnlijk vanuit de meest

de viervoetige medebewoners

gesproken over de gezond-

het gezond te houden. Een be-

nobele en ethische motieven

van deze planeet.

heidsvoordelen voor de hond

tere wereld begint bij jezelf, en

worden genomen. Immers,

Eenmaal besmet met het vege-

en kat. Want het eten van vlees

niet bij je carnivore viervoeter.

vleesproductie kan niet alleen

tarische virus kunnen mensen

wordt door sommige vege-

uit dierenwelzijnsoogpunt ver-

echter behoorlijk doorslaan.

tariërs, naast ethisch onver-

Esther Hagen-Plantinga is do-

werpelijk worden geacht, het

Wie kent het niet, de verdedi-

antwoord, ook zeer ongezond

cent-onderzoeker Diervoeding

zou ook nog eens niet duur-

ging waar je in gedrukt wordt

geacht. Daar waar de hond

bij de faculteit Diergeneeskunde

Magazine juni 2013

Reset je brein!

Magazine juni 2013

Om onze toekomst veilig te stellen, is er meer nodig dan moderne technologie. We moeten met zijn allen anders willen leven. De duurzame revolutie zit tussen je oren. Dus druk op de resetknop in je hoofd! T E KS T: ERNS T- JA N H A MEL

IL L US T R AT IE : M A R T HE K A L K HOV EN

Was het maar zo simpel. Velen van ons

hebben de lasten, maar niet de lusten. “Ik snap dat het stoppen met consumeren van dierlijke producten voor velen een shock zou zijn. Maar je kan niet zeggen dat je niet weet dat vlees eten dierenleed veroorzaakt en ecologisch rampzalig is. Je kan geen onwetendheid veinzen. We accepteren het toch ook niet als een crimineel zegt dat hij de wet niet kent?

denken nauwelijks na over de consequen-

duurzame technologie zoals zonnecellen en windenergie, maar het is bij lange na

ties van hetgeen we kopen, eten of ver-

niet genoeg om onze ecologische voetaf-

bruiken aan fossiele brandstof. En als we

druk te verkleinen naar een meer duurzaam niveau. Daarvoor hebben we een

selijk handelen en duidelijk te maken dat

radicale cultuuromslag nodig.

kunnen best veranderen met z’n allen, maar volgens mij willen we het niet. Ik ben daar vrij pessimistisch over. Maar laat ik iets optimistisch noemen. De strijd tegen slavernij en voor gelijke rechten voor vrouwen en homo’s heeft heel lang geduurd, maar na een bepaald punt was een meerderheid het met elkaar eens en zijn we aan de winnende hand. Een cultuuromslag is mogelijk.”

ons gedrag willen veranderen, maken al die verleidingen waaraan we bloot staan het ons niet gemakkelijk. Is het mogelijk om ons gedrag te verduurzamen? Waar zit die resetknop? Milieufilosoof Floris van den Berg, sociologe Beate Volker en econoom Mark Sanders gaan op zoek.

Milieufilosoof Floris van den Berg: Wacht niet op technologische oplossingen, reset je manier van leven radicaal. Zo krijg je een duurzamere wereld. “Er is een obsessie met de technologische fix, ook hier op de universiteit. Bij discussies over duurzaamheid gaat het bijna nooit over wat mensen in hun winkelwagen stoppen. Terwijl juist die keuzes een enorme ecologische impact hebben. Natuurlijk moeten we streven naar meer

“Duurzaamheid is voor mij een manier van leven die er voor zorgt dat we over duizenden jaren nog kunnen leven op een manier zoals we dat nu doen. Zelf gebruik ik vaak een gedachte-experiment. Stel dat ik opnieuw geboren word over 50 jaar, en er zijn geen vissen meer, omdat wij de oceaan hebben leeggevist. Kan ik dat verantwoorden? “Je moet op zo’n manier leven dat je anderen geen schade berokkent. Wie die anderen zijn? Ik ben voor de uitbreiding van de morele cirkel tot alle wezens die kunnen lijden. Dus geen schade berokkenen aan dieren, mensen in ontwikkelingslanden en ook niet aan toekomstige generaties. Ik constateer dat ons huidige gedrag alleen maar gericht is op het hier en het nu. Wij hebben de lusten, maar niet de lasten. Toekomstige generaties

“In mijn onderwijs probeer ik over te brengen, wat de gevolgen zijn van meniedereen daar een keuze in heeft. We

Sociologe Beate Volker: Versterk de relaties in de wijk. Als je gelooft dat je buurman zich duurzaam gedraagt, doe je dat zelf ook sneller. “Mensen doen vaak iets in de verwachting dat er iets voor terugkomt. Je helpt een vriend, omdat je verwacht dat hij

HE T GROENE PASPOORT VA N

Deugd: “Ik ben veganis t . Maar ik koop t e veel spullen. Mijn ecologische voe t afdr uk is daar door nog s t eeds t e gr oo t .” Ondeugd: “Ik v lieg soms naar we t en schappelijke congr essen. Aankomende zomer ga ik naar India om colleges t e geven over duur z aamheid. Een bee t je w r ang nat uur lijk . Er gens heen v liegen om over duur z aamheid t e spr eken.”

FOTO: A NN EM A RI E SIN T JAGO

Flor is van den Ber g. Hij gee f t colleges over we t enschapsf ilosof ie en milieue t hiek en publiceer de he t boek Filosofie voor een be t er e wer eld .

Magazine juni 2013

HE T GROENE PA SP OOR T VA N Beate Volker, hoogleraar Sociologie en betrokken bij het interdisciplinaire onderzoeksthema Healthy and Sustainable Cities.

FOTO: A NN EM A RI E SIN T JAGO

Deugd: “Ik probeer zo weinig mogelijk te printen en lees veel digitaal. Dat is niet alleen duurzaam maar ook handig, want ik ben veel beter georganiseerd nu.” Ondeugd: “Ik spuug wel eens mijn kauwgom uit op straat. Heel vies en als ik in andermans kauwgom trap, vloek ik heel hard. Vliegen? In Europa ga ik vaak met de trein, maar naar de VS vliegen, vind ik geen ondeugd. Met de boot gaan is geen optie toch?”

ooit iets terugdoet voor jou. Bij duurzaam gedrag doen mensen iets dat juist iets kost, bijvoorbeeld tijd of energie, waarvoor ze op korte termijn meestal niets concreets terugkrijgen. Als je duurzaam gedrag wilt stimuleren, is het van belang de schaduw van de toekomst te benadrukken, dus duidelijk maken dat de beloning er op de lange termijn wel is. Je kunt mensen trainen hiermee bewust rekening te houden. “Twee jaar geleden deden we in het kader van ons onderzoek een experiment waarbij we brieven dropten in een serie Nederlandse wijken. Brieven die nog op

de post gedaan moesten worden. We wilden weten of de vinders die brieven alsnog op de post zouden doen. Een actie die jou niks oplevert en alleen energie kost, omdat je naar de brievenbus moet fietsen. “Uiteindelijk kwam 70 procent van de brieven terug; wat best veel is. Maar er was een groot verschil in wijken te zien. Daar waar mensen elkaar aanspreken op elkaars gedrag en opkomen voor collectieve belangen door bijvoorbeeld samen in actie te komen tegen een gemeentelijk voornemen om een disco in de straat te bouwen, werden de meeste brieven

teruggestuurd. Dat is interessant. In een wijk waar ingrijpen de norm is, is het gedrag socialer. “Met het oog op duurzaamheid loont het dus om gemeenschapsgevoel te stimuleren. De aanwezigheid van een groen plantsoen, of een bankje werkt al positief door op relaties in de buurt. De basis is ontmoeting. Dat was ook het idee achter het leefbaarheidsbudget van de gemeente Utrecht. Helaas is te veel van dat budget gebruikt voor eenmalige buurtfeesten. In mijn ogen is het beter om dat geld te gebruiken voor iets dat blijft en zichtbaar is en wat mensen regelmatig bij elkaar brengt.

HE T GROENE PA SP OOR T VA N Mark Sanders , universitair docent Economie. Hij is lid van het Sustainable Finance Lab, dat ideeën ontwikkelt voor de verduurzaming van de financiële sector.

FOTO: ED VA N RI JSW I JK

Deugd: “Ik ben actief betrokken bij een ouderparticipatiecrèche in Utrecht-Oost. Met andere ouders huren we een ruimte en letten we per toerbeurt op de kinderen. Door het zelf te organiseren kan je bepalen wat van waarde is. Dat is ook duurzaamheid.”

Ondeugd: “Mijn gezin heeft een huis in Frankrijk. Het is zowel een deugd, want we gaan zonnepanelen op het dak installeren, als een ondeugd, want we gaan er vaak met het vliegtuig heen. De TGV is zo duur.”

Magazine juni 2013

“Als je echt toe wilt naar een radicale ver-

speelt geen rol. Terwijl de markt er voor

duurzaming, dan moet je natuurlijk meer

ons is en niet andersom.

in het werk van de bank. Hij zei: zet 15 mensen bij elkaar rond een probleem en

doen dan inzetten op gedeelde normen

“Het is niet zo dat bedrijven geen winst mogen maken - je moet immers wel

ze komen met een verstandige oplossing. Ik denk dat daar de kern zit. Als we

en netwerken. Individueel gedrag is ook te sturen met prikkels en sancties. Kijk

competitief blijven - maar het mag wel

op duurzaamheid willen sturen, moeten

maar naar het antirookbeleid. Voorlich-

wat minder. De cultuur in bedrijven is

ting haalde relatief weinig uit. Het roken

verkeerd. Nu krijgen de commerciële

mensen weer met elkaar gaan bepalen wat echte waarde is. Dat kan alleen in

is pas fors afgenomen sinds het op

jongens, die harder gaan lopen door bonussen, de topfuncties. Dan moet je niet

een open gesprek.

vreemd opkijken als winst het leidende

uit naar de rest van de economie. De

de overheid het wel eens worden over

motief wordt. “Mijn vader werkte vroeger bij ING. Hij

bekende econoom Schumpeter zei: de bankier bepaalt wie in de samenleving

het te voeren beleid.”

heeft nog meegemaakt hoe het anders

mag innoveren. De bankier is in feite de

kan. Hij was vaak langer bezig met kre-

scheidsrechter van de economie. En als

Econoom Mark Sanders: Wij moeten met elkaar bepalen wat van waarde is, dan kan de overheid dat faciliteren.

diet weigeren dan met krediet verstrekken. Nu willen banken zo veel mogelijk verkopen, een digitaal expertsysteem bepaalt of je kredietwaardig bent. Winst staat centraal, niet de dienstverlening aan de klant.

die bankier alleen maar aan winst denkt,

“Is de richting die de vrije markt opgaat, de gewenste richting? Dat is een discus-

“Rabobank-baas Piet Moerland deed on-

veel plekken verboden is. Voor een snel resultaat zou je bijvoorbeeld vlees veel duurder moeten maken. Maar dan moet

sie die we moeten voeren. Het enige dat nu door het systeem heengaat, is winst. Of het voor mens en planeet beter is,

langs een goed en bemoedigd voorstel. Hij wil in de hele Rabobank gesprekken organiseren tussen de medewerkers en ze laten praten over ethische dilemma’s

“Een duurzame bankensector straalt

dan komt er weinig terecht van het verduurzamen van de economie. “Bij het verduurzamen van de bankensector ligt een taak voor de overheid. Die kan bepaald gedrag belonen en straffen. Maar, en dat zeg ik ook vaak tegen mijn studenten, de overheid doet alleen wat wij willen. Wij moeten met elkaar bepalen wat van waarde is. Dat is niet iets dat je aan de markt of de overheid kunt overlaten.” ■

C A R TOON: NI EL S BONG ERS

Magazine juni 2013

dUUrzaam of niet? GOED!

Hoe duurzaam is de UU? Een paar plus- en minpunten.

DE K ANTINE Het all-you-can-eat systeem van University College Utrecht is afgeschaf t op initiatief van de studenten. Niet alleen scheelt dit de UCU’ers in de portemonnee, ze gooien ook de helf t minder eten weg.

FIETSERS UU’ers zijn aardig op weg: 57 procent van de medewerkers komt op de fiets, 17 met het OV. Van de studenten neemt 54 procent de fiets en 40 de bus. Van de medewerkers moet nog 20 procent ‘uit de auto’.

BINNENSTADSPAND DRIFT Hoewel je het misschien niet zou verwachten, zijn vele panden in de binnenstad duurzaam. Ten eerste gaan ze al lang mee en ten tweede worden ze, zoals bij de UB, Drif t 23 en 25 het geval is, op duurzame wijze gerenoveerd.

KAN BETER

DE BOTANISCHE TUINEN De groene long van het Uithofcentrum. In de collectie zitten voor Nederland unieke planten en kruiden. Daartussen wonen vele soorten insecten en dieren: van bijzondere broedvogels tot ringslangen. Elders op de campus worden oude landwegen in ere hersteld.

UU-AFVALCONTAINER Het doel is om in een jaar 45 procent van het af val te scheiden. De UU zit nu op 40 procent. Af valbakken met gescheiden compar timenten voor verschillend af val zijn duur, maar kunnen helpen. Net als de vindbaarheid van bijvoorbeeld de glasbak. Ex tra af valemmers voor plastic zijn gratis aan te vragen. Af valscheiden is een k westie van opvoeden, zegt Frank Kooiman van het Facilitair Ser vice Centrum.

Magazine juni 2013

WARMTEKRACHTCENTRALE

HET ANDROCLUSGEBOUW

In de warmtekrachtcentrale van de UU wordt aardgas gestook t om energie op te wekken. Met de warmte die daarbij vrijkomt, worden Uithofpanden ver warmd. Het energiegebruik van de UU is sinds 20 05 teruggelopen met 12 procent. Dat moet in 2020 zijn opgelopen tot 30 procent. De Noordwesthoek krijgt 40 0 vierkante meter zonnepanelen, plus warmte -koude opslag. Windmolens lijken niet rendabel. “Te weinig wind”, zegt Michiel Scherrenburg, van de taakgroep Energie van Vastgoed & Campus.

Net als Nieuw Gildestein en het Kruytgebouw een energieslurper. Energiebesparende maatregelen zijn te duur voor het aantal jaren dat deze panden nog in gebruik zullen zijn.

NIET GOED

ECOLOGISCHE VOETAFDRUK De UU heef t haar ecologische voetafdruk nooit laten uitrekenen. Dat mag van Michiel Scherrenburg wel. “Dan kun je over een paar jaar zeggen of die kleiner is geworden.”

LICHT IN HET VAN UNNIK ROND MIDDERNACHT De mens kan het verschil maken. Doe het licht en je computerscherm uit als je naar huis gaat.

OPLA ADPUNT ELEKTRISCHE AUTO Deze zomer komen er een stuk of 6 oplaadpunten voor elektrische auto’s op een paar parkeerplaatsen in De Uithof. Bij voldoende animo wordt het aantal uitgebreid.

Magazine juni 2013

Groene dilemma’s in Utrechtse studentenhuizen

Speelt duurzaam leven een rol in Utrechtse studentenhuizen? Een kijkje achter de voordeur van drie totaal verschillende woningen. Juicht het ene huis een free-fly-studentenkaar t toe, het andere huis ligt ’s nachts wakker van de schade die een vliegreis veroorzaak t. T E K S T: T E S S A K A U F M A N I F O T O ’S : M A A R TJ E T E R HO R S T

Magazine juni 2013

“Een keurmerk op je kippenbout, wat helpt

HUIS 1

dat?” Studentenhuis IBB-43 gelooft niet in het nut van biologisch eten, maar zoekt zijn heil in een super-ecologische wasmachine en goed toiletpapier.

‘We gooien geen kruimel weg’ Een pan nasi dampt op tafel. De IBB-43 bewoners Eletta,

ductie. “Een label zegt me niets”, zegt Daphne. Laatst las ze een

Daphne, Max, Anne en Sjors vallen aan. Kauwen ze op een bio-

column waarin de kwaliteit van biologische en normale produc-

logisch stuk rund? “Nee, aan een keurmerk heb je niets”, vindt

ten werd vergeleken. Het verschil bleek gigantisch. Maar dat

biologiestudent Sjors. Ook aan biologische runderen kleven

kan ze niet ruiken als ze in de supermarkt staat. “Dus dan kies ik

nadelen, zegt hij. “Elk dier leef t van soja waarvoor een regen-

voor het goedkoopste.”

woud wordt gekapt.”

Plotseling zit Daphne rechtop. “We vergeten onze troef helemaal!”

Minder vlees eten is een betere optie, zegt hij stellig. Klopt,

Ze doelt op hun trotse bezit de “super-ecologische wasmachine”.

vindt Daphne: “Eén dag per week geen vlees, helpt al heel

Hij weegt je was en past het programma daarop aan, legt Sjors uit.

veel.” En zuinig zijn: “We gooien geen kruimel weg.” De kliekjes

Ze hebben hem net nieuw, hij was niet duur en ook nog eens mi-

vinden dankbaar hun weg in de twee ‘huisvuilnisbakken’. “Ik eet

lieuvriendelijk. Een ander pluspunt is het ecologische toiletpapier

alles”, grijnst Max.

waarmee ze hun billen afvegen.

Het eten is op. De bewoners verhuizen kletsend naar de geha-

Het liefst zou Eletta nog bewuster met water omgaan. “Ik kan on-

vende bank. “Deze meubels komen van vrienden of ouders”,

der de douche plassen om toiletwater te besparen”, denkt ze. Doe

wijst Eletta. Behalve de houten tafel, die komt van de kringloop.

dat maar als je alleen woont, sputtert Daphne tegen. Voor het mi-

Recycling is Eletta’s pakkie-an, ook haar kleding koopt ze al een

lieu met je voeten in elkaars urine staan; dat gaat haar echt te ver.

jaar bij tweedehandszaken. Goed voor de katoenplantages en voor haar bankrekening. Maar voor een hippe outfit moet je bij

Checklist IBB-4 3, 15 bewoners

de kringloop wel erg lang speuren, vindt de rest. “Maar spullen voor op mijn kamer koop ik er wel eens”, zegt Anne.

Af valscheiding

Glas & papier

knop. Dit bij gebrek aan een afzuigsysteem. Ze zijn het erover

Biologisch eten

Zelden

eens: CO 2-uitstoot is slecht, maar niet te vermijden. Ook als het

K liek jes bewaren

Ja: vriezer, koelkas t ,

Ondertussen staat het raam wijd open, net als de verwarmings-

op vakantie aankomt. Anne maakt zo’n vier keer per jaar een vliegtripje. “Laatst nog voor 16 euro naar Dublin.” Of ze weleens met elkaar praten over de milieuschade van vliegen? “Zelden.” Het schuldgevoel is er wel, maar vakantie gaat voor het milieu.

alleseters

Zuinig transpor t

T huis f iet s, vakantie vliegtuig

“We zijn gewoon te egoïstisch”, pijnst Eletta fronsend. Ja, valt

Raam open = ver warming ui t

Nee

de rest haar bij. Ze willen graag duurzaam leven, maar het lukt

Weg = licht ui t

ze niet altijd. Te weinig geld en te veel verleiding trekt ze steeds

Wassen met volle trommel

het slechte pad op. En: gebrek aan kennis van duurzame pro-

Magazine juni 2013

‘How would you like it if someone turned you

Ze halen daar al hun eten. Dat kan frustrerend zijn. “Het brood-

on and then left?’ In huize Hermeline-65

plakje kaas wordt apart verpakt.” Waarom dan niet een kilo in

op het terrein van University College Utrecht wordt niet gespot met het milieu. Hoewel dat niet altijd meevalt.

beleg zit in plastic eenpersoonsporties”, zegt Annique. “Elk de supermarkt kopen? Het is even stil. “We betalen voor de kantine”, reageert Dirk Jan. “Dat is verplicht.” Om dan extra geld uit te geven aan ‘eigen’ eten gaat de arme student te ver. Deze UCU-studenten hebben nog een duurzaam probleem: familie in het buitenland. “Dat is balen”, zegt Lara schouderophalend. “Ik moet kiezen tussen mijn familie en het milieu.” Het eerste gaat voor, vinden alle bewoners. “Je schakelt je schuld-

‘I practice what I preach’

gevoel gewoon uit”, tipt Annique, die twee keer per jaar haar ouders in Azië bezoekt. Eerst wilde ze bomen laten planten voor haar vluchten, maar het bleek dat zelfs een regenwoud haar CO 2 -uitstoot niet compenseert.

Wie nonchalant met energie omgaat, krijgt met Lara te maken.

Lara schopt zacht met haar schoen tegen de tafel. Ze noemt het

Toen een oud-bewoner de lampen steevast aan liet staan na zijn

belachelijk dat de huisgenoten aan de ene kant zo bezig zijn met

vertrek, barstte de bom. Lara hing een poster op de deur: ‘How

duurzaam leven, maar aan de andere kant het milieu verknoeien

would you like it if someone turned you on and then left? ’ De

met vliegen. “Met één vlucht vervuilen we het milieu zo, dat al

actie had weinig effect, maar de toon was gezet. Wie woont in

onze andere pogingen bewust te leven te verwaarlozen zijn.”

huize Hermeline-65 leef t bewust.

Esther reageert verontwaardigd. Als we allemaal zo gaan den-

“Fair trade!” De bewoners van Hermeline-65 wijzen op de

ken, doet niemand meer zijn best!

koffie die op tafel staat. Naast Lara zitten medebewoners Dirk

Kleine beetjes helpen, is het motto van Hermeline-65. De meu-

Jan, Esther en Annique op de bank. Bewust leven is belangrijk,

bels ruilen ze aan het einde van het jaar bij de grote Yard Sale,

vinden ze. Esther noemt zich een milieufanaat. “Ik doneer aan

een soort rommelmarkt voor UCU-studenten. Esther levert haar

Greenpeace, ben vegetarisch en zou een euro extra betalen

kleding in bij de Swap Shop (kledingruil) en Lara neemt al jaren

voor biologische pindakaas.” Ze wil later beroepmatig bezig zijn

deel in de Environmental Working Group. ‘Wie heef t de zuinig-

met het milieu. ”I practice what I preach.”

ste unit op campus’ is een wedstrijd die deze groep organiseert.

De wens om bewust te leven is één ding, het ook doen is een

Ze heef t hoop op een groene toekomst. “Met een dosis idea-

tweede. “We zijn afhankelijk van de campuskantine”, zegt Lara.

lisme kan je grote stappen maken.”

HUIS 2

Checklist HUIZE HERMELINE-65, 6 BEWONERS l

Af valscheiding

Glas, papier & plas tic

Biologisch eten

W isselend

K liek jes bewaren

Ja, indien mogelijk

Zuinig transpor t

T huis f iet s, vakantie vliegtuig

Raam open = ver warming ui t

Het liefs t wel

Weg = licht ui t

Wassen met volle trommel

Magazine juni 2013

HUIS 3

“Als we rijk zouden zijn, stapten we elke dag in het vliegtuig.” Aan CO 2 -uitstoot geen gebrek bij de bewoners van U.V.S.V.-huis de Beuk. Maar ja, “alles is vervuilend”.

rijn). Haar vriendinnen smullen bij de gedachte. “Studieboeken dicht en oneindig heen en weer vliegen.” Maar het milieu dan? Harrie zegt verontwaardigd dat ze denkt dat vliegtuigen even vies zijn als auto’s en treinen. “Alles is vervuilend.” Frenkie haalt haar schouders op. Ze heeft er zo veel over gelezen, dat ze niet meer weet wat ze moet geloven. “Dus ik ben gestopt over dit soort dingen na te denken.” De restjes pasta die nog op de borden liggen, gaan de koelkast in. “Desnoods eet ik het morgen als lunch”, zegt Frenkie. Ook op het

‘Ik geloof niet in keurmerken’

gebied van waterbesparing scoort de Beuk punten. Ze douchen maximaal één keer per dag en wassen met volle trommels. Het hergebruiken van water om bijvoorbeeld het toilet door te spoe-

Piepen en tochten, dat doet het vooroorlogse U.V.S.V.-huis op de

len, vindt Ollie best handig, maar een te grote onderneming. Wel

Beuklaan aan alle kanten. Bewoners Ollie, Frenkie, Harrie en Tjap

hebben ze een keer de route naar het Leger des Heils afgelegd om

zitten in truien op de bank. De verwarming staat dit koude voorjaar

kleding en schoenen weg te brengen.

soms zelfs ’s nachts aan. Harrie (echte naam Anne): “Anders ben ik

Bezorgd over de toekomst zijn de bewoners niet. Ollie: “Wat is

al een ijsklontje voor ik bij de douche ben.” Toch doen de bewoners

nou global warming, het wordt alleen maar kouder.” Wel zal de

hun best zuinig te zijn. “Raam open betekent verwarming uit”, zegt

kwaliteit van het eten verslechteren, denkt Tjap. Maar ze maakt

Ollie (echte naam Ilonka). De voornaamste reden? “Kostenbespa-

zich niet druk, want ooit zal er een enorme ommekeer komen door

ring.” Maar vooruit, het milieu komt op de tweede plaats.

nieuwe technologie. Met opgeheven wijsvinger: “En dan is alles

Elke dag eten de studenten samen. Bio of vega staat niet op het

ineens groen en duurzaam. Let maar op.”

menu. Tjap (echte naam Maxime) wil best duurzaam eten, maar wantrouwt keurmerken. Zelfs bij een klein biologisch winkeltje

Checklist DE BEUK, 6 BEWONERS

luizen ze je er misschien in, denkt ze. “Hoe weet je zeker dat het biologisch is?” Ollie schiet in de verdediging: winkels plakken niet

Af valscheiding

Glas

Maar ook Diergeneeskundestudent Ollie koopt niet biologisch in. Elk

Biologisch eten

Nee

slachtdier heeft volgens haar een rotleven, dus ook één in een groter

K liek jes bewaren

Zuinig transpor t

T huis f iet s, vakantie

zomaar een label op een product.

hok. “Die laatste leeft alleen wat langer. Maar wat maakt dat uit?” Harrie zucht: “Begrijp ons niet verkeerd, we geven echt wel om dieren.” Maar elke euro telt, dus ook de twee euro voor de ruimte van de kip. Als CO 2 -uitstoot het einde van de wereld inluidt, vestig dan uw hoop niet op de dames van de Beuk. Ze vliegen zo vaak als ze kunnen en willen dat nog goedkoper maken. “Wat dacht je van een

vliegtuig

Raam open = ver warming ui t

L iefs t wel

Weg = licht ui t

Wassen met volle trommel

Free Fly OV-studentenkaart”, oppert Frenkie (echte naam Rozema-

Magazine juni 2013

Sure Advertentie v2_Opmaak 1 15-05-13 15:47 Pagina 1

ADVERTENTIE

2013 OP WEG NAAR DE DUURZAME EN GEZONDE STAD UTRECHT 1 7 t/m 2 1 juni SURE (Sustainable

Innovation in the Utrecht Region),

hĂŠt evenemvaetniet voor duurzame inno in de regio Utrecht.

Tijdens dit evenement z ijn er een week lang activiteiten op het Utrecht Science P ark en in de binnenstad. Maandag: Kick-off met de Utrechtse KennisBattle Dinsdag: Gez onde Stad Woensdag: Slimme Stad Donderdag: Groene Stad Vrijdag: Transformatie van de Stad Basiskamp: Daktuin Utrecht (dak parkeergarage Cambridgelaan)

Kijk voor het complete programma op: www.sure2013.nl

Magazine juni 2013

‘Elke studie een duurzaamheidsvak’ Een zonnecellenman, een watervrouw en een innovatiechecker. Drie Utrechtse docenten die onderzoek doen op het vlak van duurzaamheid kijken met een student naar de relatie tussen onderwijs en onderzoek. Bevlogenheid blijkt geen must. T E K S T: I nge razenberg I foto ’s : A N N E M A R I E S I N T J AGO

Docent-onderzoeker: Wilfried van Sark Student: Mar t van der Kam

Wie zijn jullie en wat doen jullie? Wilfried: “Ik werk bij het Copernicus Instituut en doe onderzoek naar zonne-energie en de meest optimale toepassing ervan met behulp van zonnepanelen. Voor mijn onderzoek heb ik zonnepanelen op het dak van het Freudenthalgebouw laten plaatsen.” Mart: “Ik doe de master Sustainable Development. Ik houd me bezig met smart grids, elektriciteitsnetwerken die het mogelijk maken om energie te managen naar behoefte. Ik doe onderzoek in de Utrechtse wijk Lombok waar door middel van smart grids het teveel aan zonne-energie gebruikt wordt om een elektrische auto op te laden.” Wilfried: “Ik begeleid Mart. Zijn resultaten kunnen meegenomen

Hoe maak je duurzaamheid aantrekkelijk voor minder ideologisch ingestelde mensen? Wilfried: “Het moet duidelijk worden dat alle disciplines samen moeten werken om duurzaamheid te verwezenlijken. Elke studie zou een duurzaamheidvak moeten aanbieden, maar eigenlijk moet je al beginnen om kinderen een duurzame levenshouding mee te geven. Hierbij moet wel ruimte voor discussie zijn. We moeten niets opdringen.” Mart: “Dat klopt. Ik heb het vak Duurzaamheid van Milieuwetenschappen gevolgd. Daar werd te vaak gezegd dat iedereen duurzaam moet leven. Er werd nog net geen stemadvies gegeven. Hoewel ik het in principe eens ben met veel opvattingen, schrok zelfs mij dit een beetje af. Het is heel positief dat veel mensen dit vak als bijvak volgen, maar het is niet verstandig het op deze manier te brengen.” Duurzaamheid is een kennisgebied dat volop in ontwikkeling is. Maakt dit het vormgeven van onderwijs lastiger? Wilfried: “Er is voldoende kennis aanwezig om op hoog niveau onderwijs te kunnen geven. Hierbij is het belangrijk dat onderwijs door specialisten gegeven wordt die van de laatste ontwikkelingen op hun vakgebied op de hoogte zijn.”

worden in mijn onderzoek.” Heeft het onderwijs een activistische inslag? Mart: “Binnen mijn master is er sprake van een bepaalde visie: het opleiden van studenten die de samenleving kunnen verduurzamen. Dat is in die zin een politiek statement. Tegelijkertijd leer je hoe je energiebronnen moet analyseren, ook van niet duurzame bronnen zoals olie en gas.” Wilfried: “Een student moet weten hoe alle technologieën werken om daarna zelf een afweging te maken. Ik toon de feiten: bij het produceren van zonne-energie komt veel minder kooldioxide vrij dan bij het opwekken van energie door kolencentrales.” Voldoet de master aan je verwachtingen? Mart: “De opleiding is veel breder dan ik had verwacht, daardoor heb ik soms wel het gevoel dat het oppervlakkig blijft.” Wilfried: “Er zijn veel verschillende disciplines nodig om een duurzame wereld te maken. Bètawetenschappers, marketeers, juristen enzovoort. Al die professionals moeten elkaars taal begrijpen en dat leren we de studenten in de master.” Mart: “Klopt, die brede blik heb je nodig. Het is ook moeilijk om de balans te vinden tussen breed en niet-oppervlakkig.”

Magazine juni 2013

‘De master zoemt in op concrete vraagstukken’ kan zetten om het gewenste effect te sorteren.”

Docent-onderzoeker: Marleen van Rijswick Student: Nina Bontje

Nina: “Bij milieurecht mag je niet uit het oog verliezen welke effecten bepaalde maatregelingen hebben. Wij zijn daarom op bezoek geweest bij de provincie Utrecht en bedrijven om te horen hoe daar wordt omgegaan met de weten regelgeving.” Wat gebeurt er als er geen samenwerking met juristen is? Marleen: “Juristen staan te boek als degenen die voor problemen zorgen. Dan heeft iemand iets moois bedacht en zeggen juristen

Wie zijn jullie en wat doen jullie? Marleen: “Ik ben hoogleraar Waterrecht en ben verbonden aan de nieuwe onderzoeksgroep Water & Duurzaamheid binnen rechten. Ik houd me onder meer bezig met overstromingsvraagstukken, met de organisatie van het waterbeheer en met de manier waarop de samenleving zich kan aanpassen aan klimaatverandering.” Nina: “Ik doe de Legal Research Master en focus op omgevingsrecht, een onderdeel van het bestuursrecht. Ik doe onderzoek naar de luchtkwaliteit rond het Utrechtse stationsgebied.” Speelt ideologie een rol in werk en studie? Nina: “Als ik eerlijk ben, komt mijn interesse niet voort uit een duurzaamheidsideaal. Het interessante aan bestuursrecht vind ik de maatschappelijk relevantie: het gaat over je eigen omgeving, over zaken waarmee mensen dagelijks te maken krijgen.” Marleen: “Ik vind het prettig om bij te dragen aan het bestuderen en oplossen van maatschappelijke vraagstukken, daar hoeft geen enorme bevlogenheid bij aan te pas te komen.” Wordt duurzaamheid gepromoot binnen Rechten? Marleen: “We leiden studenten op tot kritische denkers op het gebied van hun keuze.” Nina: “De opleiding is heel neutraal, er worden ons geen morele kaders opgelegd.” Marleen: “Je moet je realiseren dat niet elke milieurechtadvocaat een bevlogen duurzaamheidsideoloog is. Je kan als milieurechtadvocaat heel veel geld verdienen door voor een bedrijf te werken dat de milieuregels wil ontwijken.” Kan je bevlogen zijn al jurist? Marleen: “Je moet binnen het recht alle belangen meenemen, ook die van minderheden en groepen die een andere mening hebben dan jijzelf. Je moet met iedereen rekening houden, het is nooit zwart-wit. Maar binnen die kaders is er alle ruimte voor bevlogenheid.” Nina: “Juist het maken van die belangenaf weging vind ik interessant.” Rechten werkt samen met andere disciplines op het gebied van duurzaamheid. Wat maakt samenwerking zo belangrijk? Marleen: “Het recht is kaderstellend. Het biedt instrumenten om activiteiten te reguleren en conflicten te voorkomen of op te lossen. Om je werk goed te kunnen doen, moet je als jurist wel weten wat het feitelijke probleem is en daarom moet je samen met andere deskundigen kijken welke sturingsinstrumenten je in

Juni 2013

op het eind: ‘het kan niet’. Mijn streven is dat je vanaf het begin samen optrekt om te kijken hoe je begrip krijgt voor elkaars manier van denken.” Wat heeft je het meest verrast in je master als het om duurzaamheid gaat? Nina: “Op papier is er veel milieuwetgeving, maar in de praktijk lijken andere belangen voorrang te krijgen als er bijvoorbeeld gebouwd moet worden of als de economie versterkt moet worden. Zo’n belangenafweging is heel interessant. Zo worden de normen betreffende luchtvervuiling in Utrecht niet gehaald.” Marleen: “Het is ook gek dat eigenlijk bijna niemand in Utrecht hierbij stilstaat of ervan op de hoogte is.” Nina: “Die luchtkwaliteit is als juridisch thema het meest tot leven gekomen voor mij. Ik vind het prettig dat we in de master meer inzoomen op concrete vraagstukken: de bachelor is naar mijn mening te algemeen gebleven.”

‘Onderwijs over duurzaamheid is zo breed’ enige wat me dwarszit zijn de vliegreizen die ik moet maken voor mijn werk.”

Docent-onderzoeker Nieuwe Risico’s: Jeroen van der Sluijs Student: Mari Murel

Mari: “Ik ben er zelf ook mee bezig, en het valt me op dat juist binnen mijn duurzame studie we zoveel moeten printen. Dat is toch niet duurzaam?” Wat zijn interessante bevindingen van jullie onderzoek? Mari: “Ik vind het heel interessant om te zien dat er zo veel ruimtelijke planning is in Nederland. Ik kom uit Estland waar dat een stukje minder is, omdat er meer ruimte en meer natuur is.” Jeroen: “Ook energiezuinige producten geven nieuwe risico’s: tablets, LED-schermen en laptops zenden heel veel blauw licht uit. Daardoor wordt het slaaphormoon melatonine onderdrukt, met als gevolg dat mensen die ’s avonds nog lang achter een dergelijk scherm zitten, moeilijker in slaap vallen.” Hoe kan je onderzoek naar risico’s implementeren in het onderwijs? Jeroen: “Ik doe veel onderzoek naar controversen rond risico’s maar dat past niet in het bestaande vakaanbod. Terwijl het zeer interessant is: er is veel onenigheid tussen wetenschappers over risico’s van bijvoorbeeld mobiel bellen of van modern landbouwgif. Soms gaan wetenschappers rollebollend over straat. De nieuwe risico’s van tablets komen niet terug in het onderwijs binnen Geowetenschappen, maar wel in dat van Rechten als een casus over productaansprakelijkheid.” Zou onderwijs op gebied van duurzaamheid universiteitsbreed gegeven moeten worden? Jeroen: “Ja en dat is ook al het geval. Via Studium Generale konden alle derdejaars bachelorstudenten meedoen aan de cursus Duurzaamheid als Wereldbeeld. Het is goed als iedereen nadenkt hoe hij of zij kan bijdragen aan duurzaamheid vanuit het eigen vakgebied, dat is zelfs een absolute noodzaak. Het zou daarom een verplicht onderdeel van elke opleiding moeten worden.” Mari: “Ik zie ook dat studenten van andere faculteiten al bezig zijn met duurzaamheid. Ze kweken hun eigen groente, rijden op gerecyclede fietsen en onderhouden de universiteitstuin.”

Wie zijn jullie en wat doen jullie? Jeroen: “Ik werk bij het Copernicus Instituut en houd me bezig met vraagstukken op het gebied van risicomigratie: de verplaatsing van risico’s. Een voorbeeld: spaarlampen zijn duurzaam omdat ze minder elektriciteit gebruiken. Maar er zit kwik in en als een spaarlamp niet bij het chemisch afval gedaan wordt, komen die gevaarlijke stoffen vrij.” Mari: “Ik doe de master Sustainable Development in de richting Global Change & Ecosystems. Ik ben bezig met mijn thesis over de relatie tussen stedelijk groen en volksgezondheid. Ik richt me bijvoorbeeld op de relatie tussen een groene omgeving en stress.” Speelt duurzaamheid ook een rol op het persoonlijke vlak? Jeroen: “Jazeker. Ik eet vegetarisch en rijd geen auto. Het

Wat wil je bereiken via het onderwijs? Jeroen: “Studenten moeten kritisch reflecteren op hun eigen rol als wetenschapper en hoe de huidige wetenschap de status quo bedient en in stand houdt, waardoor die transitie richting duurzaamheid - die heel erg noodzakelijk is - op de lange baan geschoven wordt. Zo blijven we vastzitten in een niet duurzaam systeem. Als je ziet dat de wetenschap onderdeel is van het probleem, zie je ook beter welke oplossingen je kan aandragen.” Mari: “Het probleem bij onderwijs over duurzaamheid is dat het zo breed is: hoe onderwijs je de meest belangrijke zaken? Ik merk dat het veel gaat over de integratie tussen verschillende disciplines. Ik denk dat dat goed is, omdat je in het werkende leven ook met elkaar zal moeten samenwerken en daarvoor moet je elkaar kunnen begrijpen. Maar ik vind het prettig dat ik me met mijn thesis kan specialiseren.”

Magazine juni 2013

TIPS & TRICKS Eigenlijk is het heel eenvoudig om duurzaam te leven, zo lang je voor ogen houdt, waarom je dat doet. Op kor te termijn zal het ef fect waarschijnlijk niet zichtbaar zijn, je doet het voor de toekomstige generaties: jouw nageslacht. Hoewel het – en hier komt de eerste tip – het heel duurzaam is om geen kinderen te nemen……

Geneeskundestudent Jeroen neemt liever de trap dan de lif t

T E K S T en foto ’s : A N N E M A R I E van de vijsel

Conditie opbouwen blijkt duurzaam Geneeskundestudent Jeroen komt de trap in de UB in De Uithof afgelopen. De lift neemt hij bijna nooit, “maar dat is vooral voor mijn conditie. Dat het ook beter is voor het milieu, is een leuke bijkomstigheid”. Over de vraag welke duurzame dingen hij nog meer doet, moet hij even nadenken, maar komt dan met veel voorbeelden. “Ik doe de verwarming bijna nooit aan, liever trek ik een extra trui aan. Licht doe ik ook zo weinig mogelijk aan. Als ik wegga, haal ik alle opladers uit het stopcontact, en ik reis altijd met het openbaar vervoer. Oude kleding breng ik naar tweedehandswinkels.”

Plastic in de ban

Economiestudent Tomas repareert fietsen op de Uithof

Repareren is leuk

Ben en zijn studiegenoten van de master Energy Science doen naar eigen zeggen niet heel veel aan duurzaamheid, maar ideeën hebben ze wel. “In de koffieautomaat kun je je eigen mok gebruiken in plaats van elke keer een plastic bekertje.” De UU kan volgens hen ook het nodige doen. “De deuren van de computerzalen in het Van Unnikgebouw gaan om 18 uur op slot, maar dan staan de computers vaak nog aan.” Ze hebben ook een ambitieus idee. “De universiteit zou een actieplan kunnen opstellen waarmee eerstejaars voor een aantrekkelijke prijs een fiets kunnen kopen. Dan zullen ze minder vaak de bus nemen.”

Naast zijn studie Economie repareert de Tsjechische Tomas fietsen bij What the Fiets. Deze jonge onderneming begon als project van studenten van de master Sustainable Development. “We zijn begonnen vanuit het idee van duurzaamheid: repareren is beter dan weggooien.” De universiteit stelde hen gratis een ruimte ter beschikking in De Uithof. Twee keer per week zijn ze open, en dan komen er wel tien tot vijftien mensen langs met hun fiets. Eerst kwamen er vooral studenten, maar nu ook medewerkers. Het liefst heeft Tomas dat zij zelf hun fiets maken met gereedschap van What the Fiets. Voor 10 euro kun je een jaar lang gratis gereedschap lenen en krijg je een fietsenmaak-workshop.

Magazine juni 2013

TIPS & TRICKS

Consumptie Tamara van Ree, afgestudeerd in de master Internationale Betrekkingen in Historisch Perspectief, probeer t zo duurzaam mogelijk te leven. Ze vindt het leuk om haar eigen groenten te verbouwen of zelf kleding te maken. “Volgens mij ga je veel duurzamer met iets om, als je begrijpt hoeveel moeite het kost om het te maken.” Het boek No Impact Man van Colin Beavan inspireerde haar. “Het is een waarge beurd verhaal over een man in New York die besluit met zijn gezin een jaar te leven zonder (negatieve) impact op het milieu. Door elke keuze voor consump tie opnieuw te maken, ontdek t hij dat hij veel minder nodig heef t dan hij dacht. Hij voelt zichzelf daardoor heel vrij. Dat er vaar ik zelf ook.”

TIPS & TRICKS

Master Tamara verbouw t groenten op haar balkon

FOTO: A NN EM A RI E SIN T JAGO

COLUMN Hoe nietszeggend ook, we

al die bomen!). Vooral wanneer

smullen ervan. Een gezellig

men naarstig aan het replyen

probleem dat aangepakt kan

en forwarden gaat en er op

worden door een bericht door

een gegeven moment 5 tot 10

te sturen of een profielfoto op

van zulke lappen onder elkaar

Facebook te wijzigen. De echte

komen te staan.

diehards kunnen één keer per

Gelieve niet af te drukken!

jaar een uurtje met de lichten

Als steunbetuiging aan deze

uit in het schemerdonker gaan

aandoenlijke idealisten heb ik

zitten. Gezellig met de iPad en

uit alle macht geprobeerd het

biologische kaarsen en zo’n kek

ter perse gaan van dit papieren

roze of blauw hervulbaar water-

vehikel tegen te houden. En dan

flesje. Zo voelt het lekker om de

te bedenken dat ik destijds fel

wereld te verbeteren. Zo kunnen

tegen het verdwijnen van het

ze morgen weer gewoon zonder

papieren U-blad was. Ironisch?

schuldgevoel de kids naar

Zeker, maar als het getij ver-

Ik val maar meteen met de deur

ironie, fantastisch! Zoals u leest

school rijden met de SUV en

loopt, verzet men de bakens.

in huis. Ik heb niets met duur-

bleek het echter geen grap.

een nieuw model iPad ophalen.

Enfin, als u dit leest heeft het

De aflaten van de 21ste eeuw.

allemaal niet mogen baten. Ik

zaamheid, helemaal niets. Toen mij onlangs, daags voor 1 april,

Duurzaamheid is zo’n typisch

gevraagd werd iets te schrijven

uitgehold begrip dat af en toe

Het mooist in de categorie loze

nu in handen heeft ecologisch,

voor een papieren DUB-maga-

de kop opsteekt. Eén van het

gebaren en tevens zeer populair

ongebleekt en gerecycled is.

zine over duurzaamheid was

kaliber ‘twee-punt-nul’, ‘groen’

binnen UU en UMC vind ik nog

Dan kunnen we ons er allemaal

ik echter meteen enthousiast.

en ‘social media’. Termen die

wel de paginalange teksten,

toch nog een klein beetje goed

Ooit werd het papieren U-blad

wellicht ooit voor iets con-

liefst meertalig, die talrijke

over voelen.

afgeschoten met als excuus dat

creets stonden, maar die rap

medewerkers en studenten

digitaal duurzamer is en nu mag

verwerden tot loze kreten zodra

onder al hun e-mails plakken en

Frank Gerritse is student bij de

het digitale medium een papie-

entrepreneurs, managers en

waarin zij verzoeken de betref-

geneeskundige topmaster Sum-

ren nummer maken over duur-

DWDD-gasten er mee aan de

fende e-mail alsjeblieft niet af

ma en tevens campuscolumnist

zaamheid. Wat een gevoel voor

haal gingen.

te drukken (denk toch eens aan

van de Universiteit Utrecht.

hoop maar dat het papier dat u

Magazine juni 2013

ADVERTENTIES

WEK JE EIGEN UTRECHTSE ENERGIE OP! Kom je uit Utrecht & omstreken en heb je Energie? Ben je iemand die zich wil inzetten om meer duurzame energie en minder energiegebruik te realiseren?

So much more than good food Bij Sodexo draait alles om goede dienstverlening. We willen goed ons werk doen en meer dan dat! Namelijk n贸g meer voorzien in de behoefte aan goede voeding, gezondheid en welzijn. Dag in, dag uit laten wij onze gasten daarom genieten van smakelijke en gevarieerde gerechten. Maar bij Sodexo gaat smakelijke dienstverlening n贸g een stapje verder. Met een breed pakket aan facilitaire diensten, van catering tot gebouwenbeheer en van groenbeheer tot receptiewerkzaamheden, zorgen we ervoor dat het onze gasten en eindgebruikers aan niets ontbreekt. Want ook dat is in onze optiek onderdeel van smakelijke dienstverlening. www.sodexo.nl

urzam service e

Kom dan bij de Utrechtse vereniging Energie-U. Kijk op www.energie-u.nl voor informatie.

/// W W W . E N E R G I E - U . N L /// W W W . E N E R G I E - U . N L /// W W W . E N E R G I E - U . N L /// W W W . E N E R

Ook ge茂nteresseerd in een verantwoord ontwerp: ga naar www.polenpronkontwerp.nl

Magazine juni 2013

DE GROENE PUNTEN

ten en wil mensen met een duurzaam hart nader tot elkaar brengen. De studenten hebben onder meer de Groentetas nieuw leven in geblazen. Maar ze doen meer. Zo proberen ze het meer milieuvriendelijke

Green Office

te voren bestellen. In de winter zijn er

ecofont op printers te krijgen.

Een fysiek of virtueel loket voor alle

zo’n 50 tot 60 klanten, in de lente groeit

www.facebook.com/CDUtrecht

duurzame initiatieven van medewerkers

dat tot ruim 100. Kosten: 5 euro.

Ook de Projectgroep Duurzaamheid heeft

en studenten. Dat is Stichting Soon aan het ontwikkelen in opdracht van de pro-

www.groentetas.nl.

een platformfunctie waar je met duurzame initiatieven kunt aankloppen. Deze

jectgroep Duurzaamheid van de UU. Het

De DuKo

moet een plek zijn waar iedereen na de

De DuKo is een kaart waarmee je korting

zomer van 2013 terecht kan met ideeën en initiatieven die betrekking hebben op

krijgt op duurzame producten in Utrecht.

de universiteit en duurzaamheid. Een plek waar mensen de duurzame krachten kunnen bundelen en waar het leuk is om duurzaam bezig te zijn. www.discoversoon.nl

De groentetas Na een pauze van twee jaar is de Groentetas weer helemaal terug. Elke maandag kunnen de 4 stuks biologisch gekweekte groenten en 1 stuks fruit worden opgehaald in het Ruppertgebouw in De Uithof of op de kamer van de studievereniging van de biologen (UBV) in het Buys Ballot. Liefhebbers moeten de tas een week van

projectgroep bestaat uit medewerkers en

Het initiatief bestaat sinds 2012 en is van studievereniging Storm en studentenvereniging Morgen. Met de kaart krijg je korting in ruim 10 winkels – kleding, voeding en verzorging - en zo nu en dan is er een extra actie. De kaart kost slechts 1 euro en is te koop bij verschillende studieverenigingen. www.dukostudent.nl

Groene commissies Binnen de UU zijn er twee duurzame commissies. Eén is opgericht door studenten uit de Universiteitsraad, één door de bestuursdienst van de UU. De commissie Duurzaamheid Utrecht bestaat uit studen-

heeft opdracht gegeven tot het oprichten van Green Office. www.uu.nl/duurzaam

De Daktuin & Sure De hele maand juni is op de bovenste parkeerlaag van de garage van de UB Uithof een Daktuin waar je kan eten, drinken, chillen en mensen ontmoeten. Daktuin Utrecht is een initiatief van de jonge sociale ondernemers van Stichting Soon. Zij willen mensen met een sociaal en duurzaam hart bij elkaar brengen. Gewoon door ze een plek te bieden op het dak. De Daktuin is ook het centrale punt voor de Sure 2013 (Sustainable Innovation in the Utrecht Region) van 17 tot en met 21 juni. www.sure2013.nl

dub.uu.nl Duurzaam op de DUB-site Duurzaamheid is een hot item

Lees meer op: dub.uu.nl/dossiers/duurzaam

op de Universiteit Utrecht. Dat

- Een interview met de Utrechtse studenten Ties Mouwen en Ralien Beckers

hebben we de afgelopen maanden

die VN vertegenwoordigers duurzaamheid zijn

wel ontdek t. Dit themamagazine is

- Een eigenwijs overzicht van de beste songs over duurzaamheid

niet meer dan een momentopname.

- Video DUB &Dwars over groene studenten

Er gebeur t veel meer. Daarom blijf t

- Wat kan ik met een master over duurzaamheid?

DUB duurzaamheid ook volgen

- Het actieplan De groene campus

op de site. Houd ons dossier

- De valorisatie van de duurzame SURE-week

Duurzaam in de gaten, waar nog

- Is er animo voor oplaadpunten elektrische auto’s?

veel meer verhalen en nieuw tjes

- Praktijkvoorbeelden van onderzoeksprogramma De duurzame stad

aan worden toegevoegd.

- Meer vakken duurzaamheid voor alle studenten

s tudenten

nieu w s en opinie

onder w ijs

onder zo e k

p odium

Volg ons ook op T witter @dubnieuws en Facebook facebook.com/ dubnieuws Magazine juni 2013

Grenzen aan duurzaam bouwen IN DUBIO

krijgen. In deze toren komen de ongeveer

elkaar moet afwegen, zegt Berendsen.

600 medewerkers van de Geofaculteit te werken plus medewerkers van TNO.

Geld speelt hierin niet eens de grootste rol. “Je loopt tegen grenzen aan. Zo is een Breeam-criterium de oppervlakte

T E K S T: gwenda knobel

Waarom is niet elk gebouw even

van de grond die een pand inneemt. Een

artist im p ressions : ector hoogstad

duurzaam? Dries Berendsen, directeur Vastgoed &

ander criterium is het bouwmateriaal. Met

architecten

Campus: “Feitelijk is er geen verschil in Duurzaamheid komt met de jaren. De ontwerpen van de drie nieuwe panden in de zogeheten Noordwesthoek in De Uithof stralen dit uit. De gebouwen zijn voor de medewerkers en studenten van de faculteiten Geowetenschappen en Bèta en onderzoeksinstituten TNO en Deltares. Allen doen onderzoek op het vlak van duurzaamheid. Hoe duurzaam is de nieuwbouw? Het Gemeenschappelijk Milieu Laboratorium (GML) moet begin 2014 klaar zijn. Bureau Rau van architect Thomas Rau – nummer 18 in Trouws duurzame top 100 - tekent voor het ontwerp. Het onderwijsgebouw van Joost Ector van Ector Hoogstad Architecten volgt de criteria voor het predicaat Very Good van Breeam. Breeam-eisen zeggen iets over de duurzaamheid van een gebouw. Het pand is bestemd voor de circa 8000 bètaen de 3600 geostudenten. De nieuwe Geotoren moet bij oplevering in 2016 het Breeam-stempel Excellent

Magazine juni 2013

houtskeletbouw scoor je meer punten dan met een betonnen skelet, maar je kan

ambitie. Maar een laboratorium met zijn specifieke eigenschappen en een onder-

geen pand van negen verdiepingen maken

wijsgebouw met collegezalen moeten ook

duurzaam als je kijkt hoe lang dat een

voldoen aan allerlei veiligheidsnormen. Je zou kunnen zeggen dat het niet eerlijk is om zulke verschillende gebouwen langs dezelfde criteria te leggen als de Geotoren.” Er zijn meer duurzame punten die je tegen

betonnen gebouw kan blijven staan.”

met een houten skelet. Beton is wel weer

Is de nieuwbouw energiezuiniger? Alle gebouwen in de Noordwesthoek worden aangesloten op de zogeheten

Het nieuwe onderwijsgebouw voor bèta- en geostudenten

warmte-koude opslag: de panden worden

peratuur van 18 graden en moet op heel

zes tegen elkaar worden afgewogen. Net

verwarmd en gekoeld door middel van

koude dagen wel extra worden verwarmd.

als bij de inrichting. Zo krijgt de entree

warmte-koude opslag. Dat mag je als duurzame energie zien, zegt Michiel

Het oppompen en opwarmen kost gas en energie, maar een deel van de energie in

van het onderwijsgebouw een hardstenen vloer. “Daarvoor is gehakt in een berg.

Scherrenburg van de UU-taakgroep

deze hoek van De Uithof wordt opgewekt

Niet heel duurzaam. Anderzijds blijft die

Energie.

door de zonnepanelen op het dak van het

vloer wel eeuwig goed en dat is belangrijk

Warmte-koude opslag is een gesloten

nieuwe onderwijsgebouw.

als er vanaf september 2014 duizenden

systeem. In- en onder alle panden lopen

studenten per dag overheen lopen.”

leidingen waardoor water wordt gepompt. In de zomer wordt het water onder invloed

Is er aandacht voor een duurzame inrichting?

van zon en luchttemperatuur opgewarmd.

“In de Geotoren komen kamers waar je

cipe van hergebruik gevolgd. Vrijbergen: “Wat goed is verhuisd mee. Is er geen

Dit water wordt vervolgens op een paar

een raampje kan openzetten”, legt Paul

plaats meer voor, dan worden de goede

plaatsen in de bodem opgeslagen, in de

Vrijbergen uit. Hij houdt zich namens de

spullen verkocht.” Eventueel nieuw meu-

winter weer opgepompt en door de lei-

Geo’s intensief bezig met de drie bouw-

bilair is cradle to cradle proof, zegt Vrijber-

dingen gestuurd om de panden te verwarmen. Het water dat daardoor weer afkoelt, wordt vervolgens op een andere plek in de bodem opgeslagen om in de zomer de panden weer te koelen. (Zie schema’ s) Het warme water heeft ongeveer een tem-

projecten. “Medewerkers vinden dat fijn

gen. Dit zijn producten die duurzaam zijn

én het is een pluspunt in Breeam. Maar de verplichte luchtafzuiging kan daardoor van streek raken en meer energie gaan gebruiken.” Ook op dit vlak moeten dus duurzame keu-

gemaakt en te recyclen zijn. “Daarnaast maken we gebruik van moderne technieken om de panden duurzamer te maken: denk aan verlichting die zichzelf uitschakelt of kranen met een aan- en uitsensor.” ■

Qua meubilair wordt het duurzame prin-

COLUMN

FOTO: A NN EM A RI E SIN T JAGO

met andere woorden wordt een

wel een verband, maar dat is

preciezere betekenis geacti-

nogal indirect en minder con-

veerd. Die basale, ruime bete-

troleerbaar. Dat maakt duur-

kenis van duurzaam is dan iets

zaam geschikt voor handige

als ‘het milieu en de natuurlijke

jongens.

hulpbronnen zo min mogelijk

Ten minste houdbaar tot

belastend’.

Het is alleen de vraag of je

Als spullen lang meegaan,

dergelijke greenwashings-

betekent dat minder afbreken

praktijken kunt ondervangen

en vervangen, en dus doen zij

door duurzaam te vervangen

een minder groot beroep op

door een andere aanduiding,

energie en grondstoffen. Als

bijvoorbeeld volhoudbaar of

materiaal na gebruik snel en

milieuvriendelijk. Dergelijke

automatisch afbreekbaar is,

woorden hebben altijd een ei-

kost dat ook minder energie en

gen gevoelswaarde. Bovendien

wordt het milieu minder belast.

kost het veel inspanning om de verandering breed doorge-

De term duurzaam heef t iets

heid waardoor het milieu niet

Is er dan helemaal niets tégen

voerd te krijgen. Het belang-

positiefs. Maar wat betekent

blijvend belast wordt.

duurzaam? Dat is ook niet het

rijkste bezwaar is wel dat je

geval. Je hebt ook duurzame

erop kunt wachten dat ook die

die eigenlijk? Bij producten is het een aanduiding van

Dat zijn wel veel verschil-

hamburgers en duurzame

nieuwe aanduiding om com-

de grote bestendigheid van

lende betekenissen voor één

vakanties. In die gevallen

merciële redenen misbruikt zal

het product zelf. Duurzame

bijvoeglijk naamwoord. Is dat

worden producten duurzaam

worden. In dat opzicht lijkt het

dakgoten gaan langer mee

erg? Nee, dat overkomt meer

genoemd, omdat ze gemaakt

probleem op de vruchteloze

dan gewone. De term kan

bijvoeglijke naamwoorden.

worden door organisaties die

zoektocht naar een onbelaste

ook slaan op de mate waarin

Neem sportief. Dat betekent

zeggen aandacht te geven aan

aanduiding voor immigran-

grondstoffen ook in de toe-

in een sportieve wedstrijd iets

het milieu. Zo is het voorstel-

ten. Nee, dan kunnen we

komst beschikbaar zullen zijn.

heel anders dan in een sportief

baar dat de keten die duurza-

beter duurzaam handhaven en

Windenergie is duurzamer dan

jasje. Of blind: een blinde man

me hamburgers verkoopt meer

proberen het zo verantwoord

kolenenergie, omdat wind niet

kan niet zien, maar een blinde

gebruik maakt van bakfietsen

mogelijk te gebruiken.

opraakt en kolen wel. En bij

muur heeft geen ramen.

dan de concurrenten. En dat

producten zoals bijvoorbeeld

Dat woorden een ruime beteke-

op het kantoor van de reisor-

Frank Jansen is docent-onder-

af wasmiddelen, slaat de term

nis hebben, is normaal. Pas

ganisator de verwarming een

zoeker bij Communicatiekunde

juist op de snelle afbreekbaar-

in - en door – de combinatie

graadje lager staat. Er is dus

van de opleiding Nederlands.

Magazine juni 2013

HE T GROE NE PA S P OOR T VA N Herman Wijffels, deeltijd hoogleraar Duurzame Veranderingen Deugd: Ik ben 71 jaar en ik zet me al een zeer groot deel van mijn werkend leven in om de transitie naar duurzaam leven actief te promoten. Ondeugd: Ik heb een auto die op benzine rijdt. Ik wacht op het moment dat mijn favoriete merk een elektrische auto op de markt brengt die een voldoende actieradius heeft.

Magazine juni 2013

‘De jeugd wil de wereld niet verzieken’ De Utrechtse hoogleraar Duurzame Veranderingen Herman Wijf fels heef t hoop voor de toekomst. Over 30 jaar is het leven een “stuk houdbaarder”. We gebruiken minder energie en hergebruiken grondstof fen. “Ik weet het nagenoeg zeker.” T E KS T: gwenda knobel I foto: ivar p el

Herman Wijffels (71) van het Utrecht Sustainability Institute weet nog precies wanneer hij besloot om duurzamer te gaan leven. Dat was na lezing van het Brundtland-Rapport dat in 1987 uitkwam en officieel de titel Our common future draagt. Hierin wordt voor het eerst een oproep gedaan voor duurzame ontwikkeling: je moet niet achteraf problemen repareren, maar voorkomen dat er problemen ontstaan. “Dat heeft bij mij behoorlijk wat bewustzijn gewekt.” Maar duurzaam leven, waarom zouden we? “Het antwoord is simpel”, zegt hij. “De wijze waarop de 7 miljard mensen op deze aarde voorzien in hun behoeften, is niet houdbaar op de lange termijn. We jagen de grondstoffen er doorheen in deze wegwerp-

pecten opnieuw inrichten en op alle fronten duurzaam maken. En dan gaat het over meer dan het milieu en de circulaire ketens van producten. De gezondheidszorg moet op de schop: we moeten voorkomen dat we ziek worden. Op het vlak van de sociale zekerheid moeten we investeren in mensen zodat ze de vernieuwing tot stand kunnen brengen.” De universiteit speelt daar een grote rol in, zegt Wijffels. “Die staat ten dienste van de samenleving. Ze heeft een taak jonge mensen te equiperen om in de vernieuwingsslag een rol te spelen. Dat moet via het onderwijs. Onderzoek moet er voor zorgen om met kennis en technologie die vernieuwing te realiseren.” Zijn jongeren wel te porren voor een duurzame verandering? “Ja, ik vind van wel. Ik maak me meer zorgen over de veertigers en vijftigers. Zij zijn gewend geraakt aan hun huidige manier van leven. Ze zijn georiënteerd op het hebben van spullen en de be-

maatschappij. De natuurlijke hulpbronnen worden overbelast. Daarnaast vervuilen we de zee, stoten te veel broeikasgassen uit, tasten de biodiversiteit aan. Kortom: we slaan gaten in het web of life. We vernietigen de basis van het leven zelf.” Gelukkig worden steeds meer mensen hiervan bewust, zegt hij. En bewustwording is de eerste stap naar een ander leven. “De voorlopers in de maatschappij zijn al volop bezig. Er wordt veel kennis verzameld, technologie ontwikkeld en in de praktijk stappen gezet. Een paar jaar geleden was de term ‘circulaire economie’ nog onbekend. Nu weten veel mensen dat die term staat voor het hergebruiken van bijvoorbeeld producten en grondstoffen. Ook zie je dat veel mensen bezig zijn met duurzame energie.” Nu is het tijd voor de volgende ronde in maatschappelijke ontwik-

langen die daaraan zijn verknoopt zoals fossiele brandstof. Voor mensen jonger dan 30, zijn sommige dingen zoals auto’s tamelijk vanzelfsprekend. Zij willen daar wel in rijden, maar hoeven er geen te bezitten. Jongeren leven bovendien in andere, nieuwe netwerken. De nieuwe media maakt ze van nature meer geschikt om in een duurzame samenleving te werken. De jeugd wil de wereld niet verzieken.” De huidige crisis is een perfecte voedingsbodem voor verandering, vindt Wijffels. “Het is een goede wake up call. Het bewijs dat we op een verkeerde manier bezig zijn. En niet alleen op financieel vlak. We moeten wat nieuws verzinnen. En dat hoeft niet duur te zijn. Eet minder vlees, laat spullen repareren, leg een moestuintje aan, deel spullen en als je iets koopt, koop iets wat lang meegaat. Steeds meer mensen doen dit; het is één van de redenen dat de consumptie terugloopt.” Bijkomend voordeel is dat als iedereen in de wereld in zijn eigen energie en eten kan voorzien, er twee redenen minder zijn om oorlog te voeren, zegt hij. Het is mede daarom dat de hoogleraar de toekomst optimistisch tegemoet ziet. “Over dertig jaar is de wereld een stuk houdbaarder. Dan is meer dan de helft van de energie duurzaam, zijn de gebouwen energie-neutraal, wordt er minder gesleept met goederen doordat we 3D kunnen printen, en winnen we grondstoffen terug uit afgedankte producten. Ik weet het nagenoeg zeker”, zegt hij. “Het zal niet voetstoots gebeuren, er zullen altijd elementen

keling, zegt Wijffels. “We moeten onze samenleving in alle as-

zijn die het willen verstoren, maar we hebben geen keuze.” ■

C V H E R M A N W I J FF E L S 1 9 4 2 G E B O R E N I N I J Z E N DI J K E B O E R E N Z O O N E C O N O O M 1 9 8 6 V O O R ZI T T E R V A N D E H O O FDDI R E C T I E VAN RABOBANK NEDERL AND

1 9 9 9 V O O R ZI T T E R V A N D E S O C I A A L E C O N O M I S C H E R A A D 2 0 0 6 V O O R ZI T T E R V A N D E

W E R E L D B A N K 2 0 0 9 D E E LT I J D H O O G L E R A A R D U U R Z A M E O N T W I K K E L I N G E N C O - V O O R ZI T T E R V A N W O R L D C O N N E C T O R S , E E N D E N K T A N K V O O R E E N D U U R Z A M E , V R E E DZ A M E E N R E C H T V A A R DI G E W E R E L D

2012 NUMMER 8 IN DE DUURZ AME

TOP 100 VAN DAGDBL AD TROUW

Magazine juni 2013

DOOR YPE DRIESSEN

3 H O O G