Catalogus Diligentia

CATALOGUS 2023-2024

Catalogus Diligentia Uitgeverij 2021

Prijzen

De prijzen in deze catalogus zijn weergegeven in euro, inclusief btw. Ze zijn geldig vanaf 1 januari 2023, onder voorbehoud van prijswijzigingen.

Beoordelingsexemplaren

Leerkrachten kunnen een beoordelingsexemplaar van de educatieve uitgaven aanvragen aan 50% van de aankoopprijs via het bestelformulier.

Digitale weergaven van de leerwerkboeken kunnen ingekeken worden op onze website. Het is ook mogelijk om tijdelijk toegang te krijgen tot het digitale werkboek met extra functionaliteiten op ons online leerplatform e-ducate.me. Stuur hiervoor een e-mail met de vraag om een demo-account aan te maken naar bestellingen@diligentia-uitgeverij.be.

Bestellingen

Bestellingen kunnen geplaatst worden via het bestelformulier: http://bestellingen.diligentia-uitgeverij.be Bestellingen bestemd voor de start van het schooljaar worden gratis geleverd in de laatste twee weken van augustus. Deze bestellingen krijgen een korting van 10% op de eindfactuur. Individuele bestellingen kunnen ook geplaatst worden via de webshop. Bij vragen over leveringen of bestellingen kunt u terecht bij bestellingen@diligentia-uitgeverij.be

Contact info@diligentia-uitgeverij.be

Tel. 09 375 27 93

Diligentia Uitgeverij Industrieweg 122 A5 9032 Wondelgem

Website www.diligentia.be

e-ducate.me www.e-ducate.me info@e-ducate.me

Bij een deel van onze educatieve uitgaven voor het secundair onderwijs hoort een digitaal luik: hierbij wordt gebruik gemaakt van het online leerplatform e-ducate.me. Hierop bieden wij een uitgebreide digitale ondersteuning bij het leerwerkboek, waaronder:

- een aanpasbaar bordboek;

- interactieve oefen- en instructiemodules om een les op te bouwen;

- een pdf van het ingevulde leerwerkboek;

- werkbladen om het jaarplan op te stellen;

- illustraties voor gebruik in taken en toetsen;

- extra lesmateriaal.

Deze hulpmiddelen worden continu aangepast en uitgebreid volgens de onderwijsbehoeften.

Overzicht publicaties

N = Nieuwe uitgave KOV = Katholiek Onderwijs Vlaanderen

H = Herwerkte uitgave GO = Gemeenschapsonderwijs = Ondersteuning op e-ducate.me

PTB = prijs te bepalen

Secundair onderwijs

AARDRIJKSKUNDE ALGEMEEN

Aardrijkskunde … Hoe?

Auteurs: An Cottens, Pieter Logie, Marc van Boven & Jef Wauters

Om de leraar en de leerlingen te ondersteunen biedt het boekje

Aardrijkskunde … Hoe? de oplossing. Op basis van het nieuwe leerplan aardrijkskunde werden alle vaardigheden, basiskaarten en begrippen geselecteerd die nodig zijn. Naast de vertrouwde vaardigheden wordt ook de nodige aandacht besteed aan het werken met GIS, dat een essentieel onderdeel is van het nieuwe leerplan. Ook de vaardigheden voor de tweede en derde graad zijn er verder in opgenomen zodat het boekje meerdere jaren in de loopbaan van de leerling doorheen het secundair kan meegaan.

Voor de vakgroep aardrijkskunde is het een goed middel om leerlijnen aardrijkskunde op te stellen en te implementeren. Het zet aan tot nadenken over wat waar en hoe wordt aangeboden. Het vormt de brug tussen de leraren van de drie graden en draagt bij om op dezelfde manier aan vaardigheden te werken en eenzelfde vakjargon te gebruiken.

Aardrijkskunde ... Hoe? wordt een onmisbaar instrument voor de leraar die de geest van het leerplan op een didactisch goede manier wenst te vertalen. Het boekje biedt het voordeel dat de leraar er alle procedurele doelen mee kan aanbrengen. Voor de leerling biedt het boekje een houvast om vaardiger te worden en een goede basis te leggen voor de komende jaren in zijn/ haar schoolloopbaan.

Géographie … Comment ?

Dit boekje is de Franse editie van Aardrijkskunde … Hoe?, en kan als instrument in meertalig onderwijs (CLIL) gebruikt worden.

2.6 Hoe lees je een diagram?

Lees de titel Welkonderwerpwordtvoorgesteld?Vanwanneerdaterendegegevens?

2.7 Hoe lees je een cartogram?

Een iseenkaartwaarvandeweergegevenoppervlaktevanelklandeenmaatis voordegroottevan hetverschijnsel.Dergelijkekaartenzijndusvervormdopbasisvancijfergegevens.Hetiseenbijzondervoorbeeldvaneenstatistischekaart.

Verkendelegende Welkegegevenswordenvoorgesteld?

Welkesymbolenwordengebruikt?Inwelkeeenhedenwordendegegevensuitgedrukt?

Staafdiagram Delengtevandestavengeefteenhoeveelheidaan(inwerkelijke aantallenofprocenten).

Cirkeldiagram Dehelecirkelsteltdetotalehoeveelheidvoor(=100%). Degroottevandecirkelissomseenmaatvoordehoeveelheid.

Vierkantsdiagram Hetheleroostersteltdetotalehoeveelheidvoor(=100%).

Elkvierkantjevertegenwoordigtdus1%vanhetgeheel.

Lijndiagram Watwordtvoorgesteldopdehorizontaleas?

Watwordtweergegevenopdeverticaleas?

Leesdeevolutieaf(minima,maximaenbuigpunten).

Stroomdiagram Dediktevandelijngeeftdehoeveelheidaan(zielegende).

Formuleer een besluit Gaopnieuwnawaaromditdiagrammoestonderzochtworden.Formuleereenbesluit.

Voorbeeldondervoedingindewereld

OpdezekaartvaltopdateengrootdeelvanAziëondervoedis.VooralinIndiaisdeonder voedingschrijnend.OokheelwatAfrikaanselandenhebbentekampenmetditprobleem.In Noord-enZuid-AmerikaeninEuropakomtveelminderondervoedingvoor.

2.8 Hoe werk je met uurgordels?

Hetisergensmiddag(12uur)wanneerdezonophaarhoogstestandstaat(culmineert).Voor alleplaatsenopeenzelfdemeridiaanculmineertdezonophetzelfdeogenblik.Zehebbendus dezelfdetijd.Alsweonsnaarhetwestenverplaatsen,ishetdaarvroeger. Menheeftdeaardeverdeeldin24uurgordels.Elkeuurgordelis15°breed.

Gunstige redenen die een bepaalde activiteit in een gebied beïnvloeden (bv. toerisme, industrie, wonen, landbouw). aardas De denkbeeldige as die door de Zuid- en Noordpool gaat, door het middelpunt van de aarde. aardrevolutie De beweging van de aarde rond de zon. afspoeling Afvoer van water dat niet door de bodem wordt opgenomen. afzetmarkt Het gebied waar producten verkocht worden. agrobusiness Het geheel van verschillende bedrijven die betrokken zijn bij de voedselproductie. agglomeratie Het geheel van een stad met haar voorsteden. akkerbouw Landbouwvorm waarbij men gewassen op akkers teelt. alfabetiseringsgraad Het aandeel van de bevolking dat kan lezen en schrijven. alluviale bodem Een vruchtbare bodem die uit slib bestaat dat door een rivier is afgezet.

anemometer Een toestel om de windsnelheid te meten.

aphelium Het punt op de baan van de aarde rond de zon dat het verst van de zon gelegen is.

arbeidsintensief Manier van produceren waarbij veel arbeid nodig is. arbeidsmarkt De vraag naar en het aanbod van arbeidskrachten. archipel Eilandengroep. assebemesting De as van verbrande planten dient als bemesting. asthenosfeer Het deel van de aardmantel dat zich onder de lithosfeer bevindt en bestaat uit plastisch materiaal. baansnelheid De baansnelheid of rotatiesnelheid is de snelheid waarmee een plaats op aarde beweegt ten gevolge van de aardrotatie. barometer Een toestel om de luchtdruk te meten. basisindustrie De verwerking van grondstoffen tot een halfafgewerkt product. bebouwde kern Een groep van gebouwen die dicht bij elkaar staan. bedrijventerrein Het terrein waar industrie en/of de handel- en dienstensector gevestigd is. begeleidende factoren Voorzieningen die door mensen gecreëerd werden om extra aantrekkingsfactoren te verkrijgen. berg Een hoge verheffing van minstens 200 meter in het landschap met steile wanden. bevolkingsevolutie De aangroei of afname van de totale bevolking. bevolkingsexplosie Een erg snelle bevolkingsgroei. bevolkingsgroei De toe- of afname van de bevolking als gevolg van geboorten, overlijdens en migraties. bevolkingspolitiek Maatregelen om de bevolkingsgroei te beïnvloeden. bevolkingsspreiding De verdeling van de bevolking over een gebied. big bangtheorie De theorie die stelt dat het heelal 13,8 miljard jaar geleden ontstaan is met een oerknal uit een enorm heet punt. biodiversiteit Aantal soorten planten en dieren in een gebied. bio-industrie Veeteelt op industriële wijze waarbij de dieren meestal het hele jaar in stallen verblijven. biomassa Het biologisch afbreekbare organisch materiaal dat kan omgezet worden in energie. BNP Het bruto nationaal product is de totale waarde van alle goederen en diensten die door een land in een jaar worden geproduceerd.

AARDRIJKSKUNDE

EERSTE GRAAD

Werkmap Aardrijkskunde 1

Werkmap Aardrijkskunde 2

Auteurs: Reinhilde Leysen, Kristel Nauwelaerts, De uitgave Werkmap Aardrijkskunde 1 wordt volledig herwerkt in functie van de aangepaste leerplannen 2022. De insteek wijzigde het verhaal dat opgebouwd werd, waardoor een herwerking noodzakelijk was.

De werkmappen besteden veel aandacht aan het onderzoek en de verklaring van relaties tussen de landschapsvormende lagen, de gevolgen van de klimaatverandering (met name de invloed op het landschap) en de relatie tussen het landgebruik (bebouwing, infrastructuur, landbouw en industrie) en duurzaamheid.

Werkmap Aardrijkskunde 1

Thema 1: Landschap en kaart

Thema 2: Gesteenten, bodem en ondergrond

Thema 3: Reliëf

Thema 4: Klimaat en vegetatie

Werkmap Aardrijkskunde 2

Thema 1: Wereldbevolking in het landschap

Thema 2: Menselijke activiteit en klimaatverandering

Thema 3: Landgebruik en duurzaamheid

De leerinhoud steunt op het verdelingsprincipe 75/25. Dat betekent dat de leerinhouden die door de leerplannen worden opgelegd, worden gegeven in 75% van de lestijden. De overige 25% van de lestijden zijn vrij in te vullen.

In de praktijk beginnen alle thema’s met de opgelegde leerstof en aan het eind van elk thema wordt een keuzepakket aangeboden onder de hoofding ID (Interesse en Differentiatie).

Het aanvullend gedeelte combineert een (persoonlijke of klassikale) interesse met verbreding van het onderwerp.

Elk thema wordt ingeleid met de leerdoelen en wordt afgesloten met:

- een synthese van de basisleerstof;

- een zelftest die een leerling zelfstandig kan uitvoeren om de basiskennis te testen;

- een schema dat de structuur van de behandelde leerstof voorstelt;

- een terugblik die een persoonlijke evaluatie inhoudt.

Met dit laatste onderdeel komt de leerkracht ook te weten in welke mate zijn/haar aanpak van het onderwerp geapprecieerd wordt en eventueel moet bijgestuurd worden.

WERKMAP WAARDRIJKSKUNDE ERKMAP AARDRIJKSKUNDE

ReinhildeLeysen,KristelNauwelaerts ReinhildeLeysen,KristelNauwelaerts

1

Gesteenten,bodemenondergrond Landschapenkaart Landschapenkaart www.e-ducate.me

Klimaatenvegetatie Klimaatenvegetatie Reliëf Reliëf

WERKMAP WAARDRIJKSKUNDE AERKMAPARDRIJKSKUNDE 2

Wereldbevolkinginhetlandschap

Landgebruikenduurzaamheid Landgebruikenduurzaamheid Menselijkeactiviteitenklimaatverandering

ReinhildeLeysen,KristelNauwelaerts,MarcvanBoven&JefWauters

ReinhildeLeysen,KristelNauwelaerts,MarcvanBoven&JefWauters

Secundair onderwijs

AARDRIJKSKUNDE

TWEEDE GRAAD

Werkmap Aardrijkskunde 3: Doorstroom

Werkmap Aardrijkskunde 3: Dubbel

Auteurs: Kristine Jacobs, Katrien Slegers

Werkmap Aardrijkskunde 4: Doorstroom

Werkmap Aardrijkskunde 4: Dubbel

De uitgaven Werkmap Aardrijkskunde 3 en 4 zijn inhoudelijk volledig herwerkt conform de onderwijsvernieuwing en de leerplannen van 2021. Voor de tweede graad staat de interactie tussen de mens en het systeem aarde centraal.

Werkmap Aardrijkskunde 3

Thema 1: De wereld om je heen

Thema 2: De aarde is een systeem

Thema 3: Systeem aarde stuurt de mens

Thema 4: De evolutie van de wereldbevolking

Thema 5: De mens beweegt in het wereldwijde netwerk aarde

Thema 6: De mens kwam ... en veranderde

Werkmap Aardrijkskunde 4

Thema 1: De wereld om je heen

Thema 2: Draagkracht van het systeem aarde

Thema 3: De mens overschrijdt de grenzen van de planeet

Thema 4: Over de grenzen van het klimaat

Thema 5: Leven binnen de grenzen van een duurzame wereld

Thema 6: Samen grenzen verleggen

De leerinhoud steunt op het verdelingsprincipe 75/25 wat betekent dat de leerinhouden die door de leerplannen worden opgelegd in 75% van de lestijden worden gegeven. De overige 25% van de lestijden zijn vrij in te vullen. In de praktijk beginnen alle thema’s met de opgelegde leerstof en aan het eind van elk thema wordt een keuzepakket aangeboden onder de hoofding ID (Interesse en Differentiatie). Het aanvullend gedeelte combineert een (persoonlijke of klassikale) interesse met verbreding van het onderwerp. Elk thema wordt ingeleid met de leerdoelen en wordt afgesloten met:

- een synthese van de basisleerstof

- een zelftest die een leerling zelfstandig kan uitvoeren om de basiskennis te testen

- een terugblik die een persoonlijke evaluatie inhoudt

Met dit laatste onderdeel komt de leerkracht ook te weten in welke mate zijn/haar aanpak van het onderwerp geapprecieerd wordt en eventueel moet bijgestuurd worden.

€15,56

Werkmap Aardrijkskunde 3: Dubbel KOV GO

Werkmap Aardrijkskunde 4: Doorstroom KOV GO

Werkmap Aardrijkskunde 4: Dubbel KOV GO

9789464205060 €15,56

9789464205077 €15,56

9789464205084 €15,56

Secundair onderwijs

AARDRIJKSKUNDE

DERDE GRAAD

Aardrijkskunde 5/6

Het leerplan van de derde graad is een graadplan dat is ingedeeld in vijf thema’s. We werkten vier bundels uit die afzonderlijk verkrijgbaar zijn.

• Kosmografie en Atmosfeer

Auteurs: Kris Cox, Marc van Boven, Jef Wauters & Ilse Wauters

• Verstedelijking en Ruimtelijke Ordening

Auteurs: Kris Cox, Reinhilde Leysen, Marc van Boven & Jef Wauters

• Draagkracht en Mondiale Verschuiving

Auteurs: Kris Cox, Reinhilde Leysen, Marc van Boven & Jef Wauters

• Opbouw en Afbraak

Auteurs: Kris Cox, Reinhilde Leysen, Jef Thys, Marc van Boven & Jef Wauters

ge ge ndust ie eg 122 A5 - 9032 Wondelgem 09 375 27 93 o@dilige ge .be .dilige ge .be g ep www.e-ducate.me

Lithosfeerplaten

Kris Cox, Marc van Boven, Jef Wauters & Ilse Wauters Kris Cox, Marc van Boven, Jef Wauters & Ilse Wauters

Atmosfeer Atmosfeer Kosmografie nr: klas: naam:

Deextremehitteveroorzaakt scheurenindecontinentalekorst.Opsommigeplaatsenontstaanvulkanen.

Deplatenschuivenverderuitmekaarendevrijgekomenruimtewordtdoorhetstollendmagmaopgevulden vormt zo een nieuwe oceaanvloer.

Delithosfeerbestaatuitcontinentaleenoceanischekorstenhetbovendeelvandemantel,enisopgedeeld inschollenofplaten,delithosferischeplatendieopdetaaivloeibareasthenosfeerdrijven.Dezeplatenzijn altijdinbewegingenpassenalseenpuzzelinmekaar,ditheefttotgevolgdatalser1plaatbeweegt, deaderenookbewegenenditmeteensnelheidvanenkelecentimetersperjaar.(DesnelstenzijndeCocosplaatmet8,55cm/jaarendePacificplaatmet8,10cm/jaar).

Voorbeeld:Oost-Afrikaanseslenkensysteem,Baikalmeer

7 Plaatsdenummersvandeplatenopdekaart.

1.Pacifischeplaat

2.Nasca-plaat

3.Filipijnseplaat

4.Iraanseplaat

5.Afrikaanseplaat

6.Noord-Amerikaanseplaat

8.Antarctischeplaat

9.Indisch-Australischeplaat

10.Griek-Turkseplaat

11.Caribischeplaat

12.Euraziatischeplaat

13.Cocos-plaat

14.Zuid-Amerikaanseplaat

Wanneerdedivergentieverdergaatontstaateenzeeennadieneenoceaan.Voorbeeld:deRodeZee

7.Iraanseplaat

8 Zoekdenamenvandeplatenopinjeatlas.

9 VergelijkdebovenstaandekaartLithosferischeplaten’endekaart‘Ritsenentroggen’opdeblz.19met mekaar.

10 Noteereenpaarvaststellingenivmdebewegingsrichtingenvandeplaten,voorkomenvanritsenentroggen,gebergten…

11 Besluit:

5⁄6 WE RKMAP WAARDRIJKSKUNDE E RKMAP AARDRIJKSKUNDE 9/05/2020 16:59:28

Kris Cox, Reinhilde Leysen, Marc van Boven & Jef Wauters Kris Cox, Reinhilde Leysen, Marc van Boven & Jef Wauters

Mondiale verschuiving Draagkracht nr: klas: naam:

D ge nti U ge ve ndust eg 122 A5 9032 ondelgem T Fax 09 375 32 18 in o@diligentia-ui geve .be www.diligentia-uitgeve .be We g oep Did tische M ddelen ww w wdm.be

Verstedelijking Verstedelijking Ruimtelijke ordening www.e-ducate.me

aso aso aso aso

opbouw Dida tische M ddelen ww w wdm.b

5⁄6 WE RKMAP WAARDRIJKSKUNDE E AARDRIJKSKUNDE cover_aardrijkskunde verstedelijking 5/6.indd 1 25/05/20 12:56

Kris Cox, Reinhilde Leysen, Jef Thys, Marc van Boven & Jef Wauters Kris Cox, Reinhilde Leysen, Jef Thys, Marc van Boven & Jef Wauters

Kris Cox, Reinhilde Leysen, Marc van Boven & Jef Wauters

nr: klas: naam:

D ge ntia U ge ve ndust eg 122 A5 - 9032 ondelgem 09 375 27 93 ax 09 375 32 18 o@dilige ge .dilige ge We oep Did tische M ddelen ww w wdm.be

5⁄6 WE RKMAP WAARDRIJKSKUNDE E AARDRIJKSKUNDE kso

Opbouw en afbraak in fysische landschappen Opbouw en afbraak in fysische landschappen nr: klas: naam:

5⁄6 WE RKMAP WAARDRIJKSKUNDE E RKMAP AARDRIJKSKUNDE cover_aardrijkskunde opbouw afbraak 5/6.indd 10/05/20 18:51

kso kso kso

Secundair onderwijs

AARDRIJKSKUNDE

DERDE GRAAD

AARDRIJKSKUNDE/NATUURWETENSCHAPPEN

Werkmap Aardrijkskunde 5Ta

Auteurs: Kris Cox, Reinhilde Leysen, Marc van Boven, Ilse Wauters & Jef Wauters

Werkmap Aardrijkskunde 5Tb

Auteurs: Mieke Caeyers & Jef Wauters

Werkmap Aardrijkskunde 6T

Auteurs: Kris Cox, Reinhilde Leysen, Jef Thys, Marc van Boven & Jef Wauters

KrisCox,ReinhildeLeysen,JefThys,MarcvanBoven&JefWauters

Aardrijkskunde/Natuurwetenschappen

Voor de derde graad TSO brengen we twee werkmappen voor

5 TSO en een werkmap voor 6 TSO:

Werkmap 5Ta:

Portret van de Aarde / Ontstaan en evolutie van het ecosysteem Aarde

Werkmap 5Tb:

Biosfeer: kenmerken van het leven

Werkmap 6T:

De geosfeer / Ontwrichting van het ecosysteem op Aarde en mogelijke oplossingen

Het systeemdenken dat in het leerplan centraal staat, wordt zoveel mogelijk toegepast. Er is ook bijzondere aandacht voor het beheersingsniveau dat door de operationele werkwoorden van het leerplan wordt aangegeven.

Welke mappen heeft u nodig?

In TSO zijn er 3 mogelijkheden:

Voor studierichtingen met natuurwetenschappen in het specifiek of complementair gedeelte:

• 2 graaduren aardrijkskunde  Werkmap 5Ta

Voor studierichtingen zonder natuurwetenschappen in de lessentabellen is er keuze tussen:

• 2 graaduren aardrijkskunde-natuurwetenschappen geïntegreerd  Werkmap 5Ta + Werkmap 5Tb

• 3 graaduren aardrijkskunde-natuurwetenschappen geïntegreerd  Werkmap 5Ta + Werkmap 5Tb

+ zelf toe te voegen uitbreiding bij thema ‘Evolutie’ en ‘Hominisatie’ (5 uur) + zelf toe te voegen extra leerstof ‘Voortplanting’ en ‘Erfelijkheid’ (10 uur)

LATIJN

Instrumenta

Auteur: Joeri Facq

Instrumenta wil de leerlingen een instrument aanreiken voor het instuderen, herhalen en opzoeken van Latijnse grammatica. Een dergelijk werk is belangrijk om de continuïteit voor de leerlingen te waarborgen in de loop van hun zes jaar studie van het Latijn.

De volledig vernieuwde Instrumenta bevat alle leerinhouden die behoren tot de nieuwe eindtermen klassieke talen. Op heel wat plaatsen is de basisleerstof uitgebreid, zodat deze grammatica ook kan worden gebruikt als naslagwerk. Niettemin is er gestreefd naar een rationeel aanbod. Er is steeds voor ogen gehouden wat een leerling echt moet kennen om een Latijnse tekst te kunnen begrijpen. Ook bij de structuur en de aanpak van Instrumenta is het doel om voor de leerlingen een gemakkelijk hanteerbaar leermiddel samen te stellen.

Instrumenta bestaat uit drie grote delen:

• het woord: fonologie (de uitspraak van het Latijn) en morfologie

Instrumenta

inleidende bepalingen geen grammaticale voorkennis heeft, duidelijke, eenvoudige en bevattelijke schematische samenvatting

Basisgrammatica Latijn

Joeri Facq

Secundair onderwijs

NATUURWETENSCHAPPEN

n@tura: natuurwetenschappen 1

n@tura: natuurwetenschappen 2

Auteurs: Luc Heylen e.a.

Onze methode natuurwetenschappen voor de eerste graad sluit naadloos aan bij het vernieuwde leerplan. Elk thema vertrekt vanuit onderzoeksvragen die aan de hand van opdrachten en experimenten beantwoord worden en sluit af met een samenvattende leertekst en een zelf in te vullen opbouwschema. Er is voldoende ruimte voor zelfreflectie door middel van een zelftest en een terugblik. Achteraan het leerwerkboek is er een alfabetische lijst van de belangrijkste begrippen

n@tura 1

DEEL 1 Organismen en hun biotoop

1 Biotoopstudie

2 Bouw van gewervelde dieren

DEEL 2 Bouwstenen van de natuur

3 Van macro naar micro

DEEL 3 Energie en stofomzetting

4 Energievormen en energieomzetting

5 Structuurveranderingen van stoffen

DEEL 4 Functies en samenhang van stelsels bij de mens

6 Stelsels en hun samenhang

Vraag Waarom is gevarieerd eten en voldoende beweging belangrijk?

4 Eén enkel voedingsmiddel alleen levert niet alle voedingsstoffen die ons lichaam nodig heeft. Hetisdusheelbelangrijkomgevarieerdteeten.Omdenodigevariatieindevoedingtebrengen,kangebruikgemaakt worden van de voedingsdriehoek. Daarmee kan heel eenvoudig bepaald worden welke voedingsmiddelen en hoeveel iemand ervan per dag nodig heeft.

2 Noteer gedurende één dag wat je eet en drinkt en vul onderstaande figuur aan.

tegen planteneters: met stekels in plaats van bladeren, met brandharen, met takdoornen

26 Biotoopstudie

OPDRACHT 5 Onderzoek hoe gezond je leeft.

Bestudeer de voedingsdriehoek met de voedingscategorieën hieronder. De kleuren in de voedingsdriehoek weerspiegelen het effect van de voedingsmiddelen in die categorie op de gezondheid. Helemaal bovenaan staat ‘water’. Water is van levensbelang voor de vochtbalans van het lichaam. Daarom krijgt het voorrang boven alles.

3 Breng alles wat je in taak 2 noteerde over naar de juiste plaats in de voedingsdriehoek.

1 De voedingsdriehoek zelf is onderverdeeld in drie zones. Vul aan.

DONKERGROEN Dit zijn voedingsmiddelen die allemaal afkomstig zijn van

Noteer hier 6 voedingscategorieën die zich in de donkergroene zone bevinden:

Hiervan eten we liefst zo veel mogelijk/ minder/ zo weinig mogelijk

LICHTGROEN Dit zijn voedingsmiddelen van oorsprong met een gunstig of neutraal effect op de gezondheid.

Hiervan maken we zo veel mogelijk/ minder/ zo weinig mogelijk gebruik.

Noteer hier 6 voedingscategorieën uit de lichtgroene zone:

ORANJE Deze voedingsmiddelen zijn zowel van als van oorsprong.

Eengezondlevenbestaatnietalleenuiteenevenwichtigevoeding, maarookuiteengezondemixvanzitten,staanenbewegen.

Zij hebben mogelijk een ongunstig effect op de gezondheid. Nochtans bevatten zij nog wel enkele nuttige voedingsstoffen zoals ijzer en vitamines die in het vet van voedingsmiddelen zitten (= vetoplosbare vitamines).

De categorie ROOD staat los van de driehoek. Deze producten zijn bewerkt en er is heel wat suiker, vet en zout toegevoegd met een ongunstig effect op de gezondheid. Ze zijn overbodig in een gezond voedingspatroon. Helaas

Hiervan maken we zo veel mogelijk/ minder/ zo weinig mogelijk gebruik.

zijn ze vaak erg lekker ... Van welke oorsprong zijn deze producten?

4 Relaties tussen planten en dieren

Hiervan nemen we zo veel mogelijk/ minder/ zo weinig mogelijk

Vraag Welke relaties bestaan er tussen organismen in een biotoop?

6 OPDRACHT 13 Onderzoek de voedselkringloop. Elk jaar opnieuw vallen de bladeren van de loofbomen. Samen met andere plantendelen verdwijnen ze na een tijdje. Dit komt omdat afgevallen plantendelen worden afgebroken door detrivoren (afvaleters) zoals mieren, mestkevers, regenwormen, paddenstoelen … Daarna komen de opruimers aan de beurt: het zijn bacteriën en schimmels die het verteerde materiaal verder afbreken tot voedingsstoffen die de wortels van planten op hun beurt opnemen om te groeien. Alle levende wezens zijn dus afhankelijk van elkaar. Ze vormen een gesloten kring in de natuur: de voedselkringloop 1 Bekijk aandachtig de tekening en vervolledig de schematische voorstelling van de voedselkringloop door de volgende woorden op de juiste plaats te zetten: bodembacteriën (opruimers) dode plantendelen - regenwormen (detrivoren) strooisellaag groene plant - paddenstoel (detrivoren) - minerale zouten humuslaag

1.12 de voedselkringloop

2 Zwammen en de bodem In de strooisellaag zijn ook nog een bladgrondlaag en een humuslaag te onderscheiden. Welke plantendelen kun je herkennen in ... ? de strooisellaag de bladgrondlaag de

27 Biotoopstudie

Debewegingsdriehoektoonthoedithetbestwordtaangepakt.

Kies uit: aan de computer zitten de hond uitlaten de trap nemen donkergroen een actieve sport beoefenen groen hoog intensief bewegen in de tuin werken joggen lang stilzitten licht intensief bewegen lichtgroen matig intensief bewegen oranje stofzuigen - televisie kijken

4 Bestudeer de bewegingsdriehoek en vul de tabel verder aan.

Antwoord Variatie in voeding is belangrijk om voldoende voedingsstoffen binnen te krijgen in de juiste verhouding. Deze verhouding is voorgesteld in de voedingsdriehoek In combinatie met de bewegingsdriehoek zorgen we op die manier voor een gezond en evenwichtig leven.

De manier van zien bepaalt de levenswijze van het dier: prooidieren hebben meestal een groot gezichtsveld omdat ze hun vijand snel moeten opmerken om te kunnen vluchten roofdieren hebben een goed dieptezicht omdat ze de afstand tot de prooi moeten kunnen inschatten Roofdieren willen hun prooi zo onopvallend mogelijk besluipen, prooidieren willen zich beschermen tegen hun belagers. De staart kan verschillende functies hebben: afduwen bij voortbeweging, om te zwemmen, gevaarsignaal geven, wijfje lokken, evenwicht bewaren, steun verlenen, communicatiemiddel ... 4 Inwendige bouw van gewervelde dieren Organen die behoren tot de inwendige bouw van gewervelde dieren zijn: borstholte (boven het middenrif): longen, luchtpijp, hart, slokdarm buikholte (onder het middenrif): slokdarm, maag, lever, galblaas, alvleesklier, twaalfvingerige darm, dunne darm, dikke darm, nieren, urineleider, urineblaas

bloedvaten luchtpijp hart maag

longen middenrif lever dikke darm urineblaas

slokdarm alvleesklier dunne darm

67 Bouw van gewervelde dieren

Secundair onderwijs

NATUURWETENSCHAPPEN

n@tura 2

DEEL 1 Organismen vormen een levensgemeenschap

1 Voedselrelaties

2 Biodiversiteit

3 Fotosynthese

DEEL 2 Organismen planten zich voort

4 Voortplanting bij bloemplanten

5 Voortplanting bij de mens

DEEL 3 Wetenschap in het dagelijks leven

6 Krachten

7 Energieomzettingen

8 Transport van warmte

4 Van bevruchting tot geboorte De bevruchting gebeurt als volgt: als de man seksueel wordt geprikkeld, dan krijgt hij een erectie De penis is nu klaar om de zaadcellen in het lichaam van de vrouw te brengen. Dit noemen we geslachtsgemeenschap of coïtus. Tijdens de zaadlozing komen er ruim driehonderd miljoen zaadcellen vrij. De zaadcellen bewegen zich al zwemmend door de baarmoeder en de eileider, op zoek naar een eicel. Een zaadcel kan in de eileider drie tot vier dagen in leven blijven. Enkel de eerste zaadcel die de eicel bereikt, zal ze bevruchten. Alleen de kop met het erfelijk materiaal dringt in de eicel. Dat noemen we bevruchting Na de bevruchting vormt de eicel ogenblikkelijk een ondoordringbare wand, waardoor er geen andere zaadcellen meer kunnen binnendringen. De bevruchte eicel zal zich na ongeveer vijf dagen nestelen in het baarmoederslijmvlies. Vanaf nu wordt de bevruchte eicel een embryo genoemd.

Het embryo zit in een vruchtzak die gevuld is met vruchtwater. Dit geeft bescherming tegen schokken, temperatuurverschillen en uitdroging. De navelstreng is de verbinding tussen de moederkoek en het embryo. Hierdoor gebeurt de uitwisseling van voedingsstoffen, zuurstofgas en afvalstoffen.

Na ongeveer twee maanden zijn alle organen en lichaamsdelen ontwikkeld. Vanaf nu spreken we van een fœtus Een echografie is een foto genomen in de baarmoeder, door middel van ultrasone geluidsgolven.

Na ongeveer negen maanden is de fœtus volgroeid en klaar om geboren te worden.

Bij de geboorte onderscheiden we drie fasen: de ontsluiting de uitdrijving de nageboorte

• De ontsluitingsfase de moeder krijgt weeën, de baarmoederhals wordt opengerekt, de vruchtzak scheurt en het vruchtwater stroomt weg langs de vagina.

De uitdrijvingsfase de weeën worden heviger (persweeën). De baby wordt naar buiten geperst.

De navelstreng wordt afgebonden en doorgeknipt. De baby ademt nu door zijn eigen longen.

De nageboorte de placenta, de rest van de navelstreng en de vruchtvliezen worden door enkele naweeën uit het lichaam gedreven.

2 Warmtetransportdoorstroming

Vraag Hoewordtwarmtedoorgegevendoorstroming?

nestelt E I L E D E R E D B A A R M O E D E R B A O E E EIER S T OK S T eicelrijping eicelrijping 108 Voortplanting bij de mens 2202-5 voortplanting mens.indd 108

de ovulatie dag 1 dag 2 dag dag dag dag dag 5 tot dag 5 tot

het bevruchte eitje dag 1 dag dag 3 dag 3 dag 4 dag 4 dag 5 tot 7 dag 5 tot 7

3

3 Onderzoekhettransportvanwarmtedoorstroming(convectie). Eenpotkoudwaterophetvuurkookttamelijksnel,ookaliswatereenslechtewarmtegeleider.Hoegeraaktde warmtedanvanondernaarbovenindevloeistof?

PROEF4:onderzoekenhoewarmtestromeninvloeistoffenverlopen

Benodigdheden

1 eendoorzichtigebak,bijvoorbeeldeenoudaquarium



4 Gietdeinkt(oflaateenkristalletjevallen)inhetwateraandeverwarmde

geslachtskenmerken geslachtskenmerken

Onderzoekmetkiemproevenwatergebeurtmetdeverschillendebloemdelennadebevruchting.

zich in de OPBOUWSCHEMA: VOORTPLANTING BIJ DE MENS het bevruchte eitje nestelt zich in de baarmoederwand

komt vrij het bevruchte eitje deelt zich eitje en zaadcel smelten samen het eitje komt vrij tijdens de ovulatie het eitje komt vrij

baarmoederwand het bevruchte eitje nestelt zich in de het bevruchte eitje deelt zich eitje en zaadcel smelten het bevruchte eitje nestelt zich in de

5 Zwangerschap voorkomen Er bestaan hormonale en niet-hormonale voorbehoedsmiddelen De hormonale anticonceptiemiddelen bevatten hormonen die een mogelijke zwangerschap voorkomen.

JONGEN MEISJE eileider bevruchting bevruchting

E I L E I D E R E I D B A M O E D E R B O E E EIER S OK S eicelrijping eicelrijping e eicel f breekt af

n@tura 1 en 2 werden in 2020 grondig herzien om nog beter aan te sluiten bij het nieuwe leerplan De belangrijkste aanpassingen op een rijtje:

n@tura 1

• Het thema ‘Bouw van bloemplanten’ werd weggelaten.

• Nieuwe opdracht rond de aanpassing van dieren en planten aan het klimaat en de vegetatie.

• Infotekst over de evolutietheorie.

• Nieuwe opdracht rond de aanpassing van gewervelde dieren aan hun omgeving.

• Duidelijker onderscheid tussen basisleerstof en verdieping.

• Infotekst over de volledige en onvolledige verbranding van fossiele brandstoffen.

geen bevruchting geen geslachtsgemeenschap 109 Voortplanting bij de mens 2202-5 voortplanting mens.indd 109 a-stroom

n@tura 2

OPDRACHT5

1 Bestudeeraandachtigonderstaandetekening,kleurzoalsgevraagdenvuldetabelaan.

Bijdestartvandelessenreeksoverdevoortplantingbijbloemplantenlietjeleerkrachteenaantalzaden ontkiemen.Waarschijnlijkverweeshij/zijregelmatignaardeverschillendeplanten-enbloemdelendieuithet ontkiemendezaadgroeiden.

BLOEMDEEL KLEUR NUMMER WAT IS ERMEE GEBEURD? wordenkleinerenkleiner,zijnnogamper zichtbaarbijderijpevrucht zijnvolledigverdwenen zijnvolledigverdwenen zijnzeerkleingeworden,erblijftamperiets van over groeituittoteenvrucht groeienuittotzadenindevrucht

Bekijkaandachtigdetekeningvandekiemingvanhetzaad.Alsde(peul)vrucht danvallendezadenuitdevruchtopdegrondenontkiemenzealsdeomstandigheden Hetzaadisomgevendooreenzaadhuid. Daaronder vinden we zaadlobben Dezaadlobbenbevattenreservevoedselvoorhetkiempjedatnogniet 2 Bekijkaandachtighetschemavandegroeivaneenzaadjetoteennieuwe juisteplaats. NUMMER WAT GEBEURT destengelrichtzichop aandevolwassenplantkomenbloemenenvruchten dewortelgroeitverderuitenvormtzijworteltjes deverschrompeldezaadlobbenvallenaf deeersteblaadjeskomentevoorschijnuit hetworteltjekomtuitdekiemtevoorschijn verdereuitgroeivandebladerenaandetop hetzaadkomtterechtopdegrondenwordt

Antwoord Alsdestuifmeelkorrelsvrijkomenuitdemeeldraad spreektmenvanbestuiving.Bestuivinggebeurt Vervolgensgroeituitdekiemendestuifmeelkorrel groeitnaarhetzaadbeginselenviahetpoortje metdeeicel,vindtereenbevruchtingplaats.

76 Voortplantingbijbloemplanten

• Het thema ‘Voortplanting bij bloemplanten’ werd herwerkt.

• Nieuwe opdracht rond de voortplanting bij dieren.

• Het thema ‘Kunststoffen’ werd weggelaten.

• De begrippen ‘detrivoren’ en ‘autotrofe en heterotrofe organismen’ worden behandeld.

• Nieuwe opdracht rond de positieve en negatieve effecten van straling.

• Algemene begrippenlijst achteraan het leerwerkboek.

9789070978570 €15,35

Secundair onderwijs

GODSDIENST

EERSTE GRAAD

Auteurs: Mieke Vanraes, Hilde Van den Steen

Waarom kiezen voor de godsdienstmethode REFLECT?

Inhoudelijk

Leidraad en fundament: de relatie mensbeeld - godsbeeld

1. Kiezen voor een mens- en godsbeeld dicht bij de Bijbel én dicht bij de ervaring: met de voeten in de realiteit kijken naar wat de realiteit overstijgt.

2. Vanuit het mens- en godsbeeld: de katholieke dialoogschool in dialoog met andere levensbeschouwingen: ontwikkelen van levensbeschouwelijke competenties

3. Kiezen voor een christelijke levenshouding met een universele boodschap

4. ‘Bemin God bovenal, bemin je naaste als jezelf’ Leven en Leren, aansluitend bij ZILL van de basisschool

5. Bijbels Leerhuis - Actualisatie

6. Aandacht voor beeld-lerende jonge mensen

Opbouw en vormgeving

Opgebouwd uit zes bundels in de plaats vanuit een enkel boek. Bij het opmaken van de leerwerkboekjes is ervoor gekozen voor een rustige en heldere structuur. Dat helpt alle leerlingen vooruit, zowel leerlingen met een leermoeilijkheid als leerlingen die vlot studeren. Het formuleren van de opdrachten in de ik-vorm vergroot zeer sterk de betrokkenheid van leerlingen. Ze worden rechtstreeks aangesproken. Hierdoor wordt de stap naar de eigen beleving en ervaring gemakkelijker gezet. De leerinhouden staan duidelijk samengevat in groene leerstofkaders. Bij elk deeltje staan de te realiseren doelstellingen in blauwe IK KAN-kaders.

Leerlingen weten duidelijk wat er van hen gevraagd wordt. Op het einde van elk boekje wordt de samenhang visueel weergegeven in een overzichtelijk schema dat het verband tussen de verschillende onderdelen duidelijk maakt. Elk boekje is opgebouwd volgens een heldere structuur in vier stappen. Kennismaking met het onderwerp door de leerlingen te laten vertellen en verkennen van wat ze reeds weten of zelf hebben ervaren.

Daarna zet de leerkracht met de leerlingen de stap naar het verduidelijken en verklaren. Hier wordt het begrippenkader opgebouwd. Dan volgt het verdiepen en verbreden van de leerinhouden door over het muurtje van de eigen levensbeschouwing te kijken en kennis te maken met andere levensbeschouwingen en godsdiensten. Ten slotte komen de leerlingen met concrete opdrachten en vragen tot het verinnerlijken en verankeren van de leerinhouden in de eigen beleving.

GODSDIENST

KERKELIJK JAAR

Auteurs: Mieke Vanraes, Hilde Van den Steen

Het ‘Kerkelijk Jaar’ - de kalender van de Katholieke Kerk - uitgelegd in taal van vandaag, nodigt jonge mensen uit om verkennend en ontdekkend op stap te gaan door het kerkelijk jaar en de diepere dimensie te voelen en te begrijpen in het ritme van de seizoenen.

KERKELIJK JAAR - DAGEN & PERIODES 'Centrale vraag?'

'Centrale vraag?'

Ikmarkeerdepersonagesénwatzezeggenénwatzedoenindeovereenkomstigekleur.

Naam van de DAG Allerzielen Datum 2 november

Liturgische kleur - paarse dag in een groene periode Betekenis - paars = kleur van rouw en verdriet = kleur van afscheid en verlies

Betekenis in kerkelijk jaar christenen gedenken hun overleden familieleden - vrienden - bekenden

Betekenis in woorden Ik gedenk mijn geliefde overledenen. van vandaag Ik mis hen! Ik ben verdrietig, boos: waarom juist deze lieve mens…? Het doet zoveel pijn…! Ik ben in rouw… .

Betekenis voor mij vandaag

Waarom 2 speciale dagen, Allerheiligen én Allerzielen, ter herdenking van overledenen?

Het overlijden van geliefde mensen een plaats geven, verweven in mijn leven verloopt het beste als ik én de goede herinneringen koester én mijn verdriet, mijn boosheid, gemis, de pijn om dit grote verlies durf voelen. doorleven. expressie geven, uiten, uitdrukken. Beide dagen en dus beide manieren van omgaan met dood en afscheid zijn nodig.

9 Na het gesprek met Herodes gingen de wijze mannen op weg.

En opeens was daar de ster die ze al eerder gezien hadden.

10 Toen ze de ster weer zagen, waren ze erg blij. De ster wees hen de weg. Hij bleef staan boven het huis waar het kind was.

11 De wijze mannen gingen naar binnen. Daar zagen ze het kind bij zijn moeder Maria.

PALMZONDAG

Ze knielden voor hem en eerden hem.

12 's Nachts kregen de wijze mannen een droom.

Ze gaven hem de dure geschenken die ze meegebracht hadden: goud, wierook en mirre*.

BRON: Bijbel in gewone taal

DE INTOCHT

In de droom zei God tegen hen: 'Jullie moeten niet teruggaan naar Herodes.'

En dus gingen ze langs een andere weg terug naar hun land.

OPDRACHT 8 - Het verhaal Ik vul de ontbrekende woorden in.

Het verhaal vertelt niet over 'drie koningen', wel over de

Omdat straks het Paasfeest gevierd wordt, kan je een gezellige drukte voelen in Jeruzalem.

Vele pelgrims zijn gekomen om dit belangrijke feest van de Joodse kalender te vieren.

uit het Zij zien een

aan de hemel die hen spreekt over een nieuwe koning.

Sommigen van hen zijn vandaag naar de Koningspoort getrokken omdat ze gehoord hebben dat die bijzondere man uit Nazareth zou aankomen.

Zij gaan op weg naar het paleis van in de stad

= symbool voor om dààr de nieuwe koning te zoeken.

Hier loopt het echter mis: de regerende vorst ziet een nieuwe koning niet zitten, omdat hij zelf

Enkelen hebben Hem al in Galilea ontmoet, anderen zijn dan weer ontzettend nieuwsgierig om eindelijk te zien of dit inderdaad de Messias is. Ze willen het met hun eigen ogen zien.

'Hij is er! Hij is er!', roept iemand.

Hij zendt de wijze mannen uit, op zoek naar de nieuwe koning waarover de sterren spreken.

Met de eis dat ze hem verwittigen als ze de nieuwe koning vinden.

Hier schuilt een list!

De spanning stijgt en je kan zien dat mensen hun mantels uitdoen. Ze leggen die op de weg zodat Jezus erover kan stappen.

'Hosanna, leve de nieuwe koning, de Messias!

Gezegend Hij die komt in de naam des Heren!'

De geleerden komen uiteindelijk terecht in de stad waar zij de pasgeboren koning vinden in een Zij bieden hem waardevolle geschenken aan en De wijze mannen keren langs een heel andere weg naar hun land terug.

Herodes wil

DRIEKONINGEN Het verhaal en zijn betekenis

KERKELIJK JAAR - DAGEN & PERIODES

OPDRACHT 13 - Belangrijkste boodschap uit het verhaal Wat een verhaal vol contrasten = tegenstellingen!

CONTRAST 1 Enerzijds: koning Herodes = Anderzijds: Jezus maar ook CONTRAST 2 Enerzijds: koning Herodes = Anderzijds: Wijzen =

Dit is meteen ook de reden waarom het driekoningenfeest lange tijd werd gevierd als 'een feest van en voor de armen'.

OPDRACHT 14 Het verhaal en ik Ik vul verder aan.

Ook in mij schuilt er een stukje van 'Herodes' als

Ook in mij schuilt er een stukje van 'een Wijze' als

Ook in mij schuilt er een stukje van 'Jezus' als

20 KERKELIJK JAAR DAGEN & PERIODES

De mensen zijn uitzinnig van vreugde.

Tegelijk zijn ze ook verwonderd omdat hij op een ezeltje rijdt. Het lijkt zijn boodschap van dienstbaarheid en liefde alleen maar te beklemtonen.

35 KERKELIJK JAAR - DAGEN & PERIODES

GODSDIENST

KERKELIJK JAAR - DAGEN & PERIODES 'Centrale vraag?' 'Centrale vraag?' DRIEKONINGEN Het verhaal en zijn betekenis

DE GESCHENKEN Over het antwoord op de vraag waarom juist déze geschenken werden aangeboden, bestaat onder deskundigen geen overeenstemming.

Verklaring De eenvoudigste verklaring zegt, dat goud, wierook en mirre - een soort balsem, zalfde kostbaarste geschenken waren die destijds in Arabië, 'het Oosten', te vinden waren.

Goud en wierook zijn inderdaad koningsgeschenken.

Mirre wordt gebruikt bij een begrafenis. Dit geschenk verwijst naar het lijden en sterven van Jezus.

Heidenen - de drie wijzen - eren Jezus als 'een koning der joden'.

Terwijl de joden zelf Hem afwijzen en ter dood laten brengen. Dat is een klemtoon die Matteüs, zelf jood, vaak legt.

Symbolische betekenis van het getal 3 In de Griekse oudheid stond 3 symbool voor volmaaktheid.

Deze 3 geschenken kunnen ook symbool staan voor denken, voelen, handelen hoofd, hart en handen kennis, liefde, daad geest, ziel en lichaam gas, vloeistof, vaste stof Vader, Heilige Geest*, Zoon

KAART VAN PALESTINA* TEN TIJDE VAN JEZUS Zie je waar Herodes woonde? En zie je waar Jezus geboren werd?

Secundair onderwijs GESCHIEDENIS

Auteur: Luk Van den broeck

Het leerwerkboek is opgebouwd volgens een tweeledige structuur. De inductieve linkerkant behandelt de leerinhouden in de vorm van historische bronnen en beeld materiaal. De deductieve rechterkant bestaat uit vragen, opdrachten en oefeningen die helpen de leerinhoud te analyseren en te verwerken. De leerstof wordt af en toe afgewisseld met een langere leestekst (fragmenten uit interviews en romans).

Elk deel wordt ingeleid met de leerdoelen die verbonden worden met de taxonomie van Bloom, en wordt afgesloten met een overzicht en een samenhang. Het overzicht de structuur van de behandelde leerstof schematisch weer, de samenhang vat de leer inhouden in eenvoudige taal samen.

Daarnaast biedt het leerwerkboek ook voldoende ruimte voor zelfevaluatie: enerzijds is er een zelftest die de leerling zelfstandig kan uitvoeren om de verworven kennis te testen, anderzijds een terugblik die de leerling helpt beoordelen in welke mate hij of zij de leerstof beheerst. Het historisch referentie kader vormt telkens de rode draad. Er wordt veel belang gehecht aan de historische beeldvorming (foto’s, originele illustraties, schema’s, figuren, grafieken …). Via de onderzoeksvragen en opdrachten leren de leerlingen kritisch omgaan met bronnen.

Debegrafenisstoetvaneenbelangrijkpersoonkomtaanbijhetinderotsenuitgehouwengraf (1)inde‘dodenstad’,opdewestelijkeovervandeNijlnabijThebe.InhetoudeEgyptehechtte menevenveelbelangaanhetlevennádedoodalservoor.Alleswatnodigisomverderte kunnenleveninhethiernamaalsgingmeeinhetgraf:voedsel,huisraad,gebruiksvoorwerpen 2)enmeubilair(3).Ineenapartegrotekist(4)werdencanopen 5 meegedragen.Datzijn specialevazenwaarindeingewandenvandeoverledenewerdenbewaard.Achterdelijkbaar indevormvandezonnebootvanRa,opeensledebevestigdengetrokkendoorossen(6), volgenprofessioneleklaagvrouwen(7).Erisookvoedselvoorhetbegrafenismaalvoorzien(8). DepriestermethetAnubismasker(9)hee eenspeciaalapparaat 10)indehandomdemond vandemummieteopenen,opdatdedodezoukunnenetenensprekeninhetandereleven.

Andere Tijden 1

Het leerwerkboek voor het eerste jaar bestaat uit drie delen. Het eerste deel schetst het historisch referentiekader en belicht de instrumenten om elk geschiedkundig onderwerp te benaderen: de soorten historische bronnen, tijd, ruimte en de vier samenlevingsdomeinen.

Het tweede deel behandelt de prehistorie, het derde deel het oude nabije oosten (Mesopotamië en Egypte).

Andere Tijden 2

Het leerwerkboek voor het tweede jaar behandelt de klassieke oudheid. Eerst wordt het decor van de klassieke oudheid, het Middellandse Zeegebied, geschetst. Daarna wordt het onderscheid tussen de feitelijke geschiedenis en mythevorming rond de voor-Griekse of Egeïsche beschavingen besproken. De volgende twee thema’s nemen de Griekse beschaving en het Romeinse Rijk onder de loep.

a-stroom a-stroom

VRAAG 13 Hoeverliepde begrafenisvaneen rijkeEgyptenaar?

Omhethiernamaalstebereikenmoestdeoverledenedenodigevoorbereidingentreffen. Hijkreegdanookzoveelmogelijkgebruiksvoorwerpenendemooistebezittingenmee voor het leven in het hiernamaals. Een dodenboek werdmeegegevenomdeoverledenete begeleidenentoegangteverlenentotdeonderwereld.

OPDRACHT 14 Ganahoeeenbegrafenisverliep.

1 a Welkevoorbereidingenopdebegrafeniswerdenreedslangvoordedoodgetroffen?

7

Homo sapiens in Europa

De neanderthaler leefde in Europa samen met de Homo sapiens, de soort die wij zijn. Homo sapiens ontstond ook in

Afrika tussen 300 000 en 200 000 jaar geleden en trok naar Azië en Europa en later naar alle continenten van de wereld.

Hij doorstond de klimaatveranderingen niet. De Homo sapiens, die zich aanpaste, overleefde.

Rendierjagers

De Homo sapiens was mobieler en volgde kudden dieren in de jacht. Deze zwervers woonden in tenten van takken en dierenhuiden en in de winter schuilden ze in grotten. Ze worden ook wel rendierjagers genoemd. De moderne Homo sapiens was in staat andere materialen dan steen te bewerken. Plots was er een opbloei van creativiteit. Er werden scherpe klingen gemaakt, die voor kleine wapens (pijlen, speerpunten) en voor fijne werktuigen gebruikt wer- den: naalden, harpoenen, speerdrijvers ... van bot en gewei.

Hij was een rondtrekkende mensensoort die leefde in kampen en grotten. Hij had veel gelijkenissen met de neanderthaler die robuuster was gebouwd en in kleinere groepen leefde.

3 4

6

5

1 2

dodenboek eenboekrolmetspreuken,zonnehymnen, bezweringsformules tegenvijandelijkemachten,identificatiemet bepaaldegoden,rechtvaardigingvoorhetoordeelenallerleitaferelen.Detekstenkwamen ookvooropgrafwandenenopdebinnenwandvanlijkkisten.

b Welkevoorwerpenwordenmeegedragenindebegrafenisstoet? Doc3 c Watisdebetekenisvanklaagvrouweneneenbegrafenismaalbijhetoverlijden?

2 DeEgyptenarenwistendatgeenenkellevensmetteloosis.Daaromprobeerdenze deoverledeneextrabeschermingmeetegevenvoorditbelangrijkeweegmoment. Dat konmetspreukenentekstendieinhetdodenboekwerdenopgenomen.Inhet dodenboekvanHoenefervindenweeentafereelvanhetdodenoordeel.Hijwaseen schrijverindienstvanfaraoSeti inde13deeeuwv.Chr.Opdeafbeeldingzienwede verschillendestappenopdewegnaarhethiernamaals. Vervolledigdezinnenmetdevolgendewoordenopdelegeplekken. Horus,witte,proef,Thot,hart,Osiris,rechters,zwart,Anubis,veer,Ammit

).WezienHoeneferdenegatievebiecht afleggentegenover42 (3),voorgezetendoorRadietegenoverHoenefertezienis.Tijdensdenegatieve biechtmoetHoenefer42zondenopnoemendiehijtijdenszijnlevennietheeftbegaan.Omtebepalenofhijeengoed mens was geweest, wordt het hart gewogen op een weegschaal. Hoenefer wordt door (4), de god met de jakhalskop, naar de weegschaal begeleid waar zijn (5) op de weegschaal wordt gelegd tegenover een (6). Dit tegengewicht is het teken van Maät, de waarheid. Als het hart te zwaar was door de zonden uit het leven,danbleefdeweegschaalnietinevenwichtenwerdhetopgesloktdoor (7),eengoddieeruitzietals een monsterachtig beest. Gelukkig doorstaat Hoenefer de (8) met de weegschaal en mag hij met een licht hart de reis voortzetten. (9) schrijft alles nauwkeurig op. De god (10), de god met de valkenkop, begeleidthemtotinhethiernamaals. (11)verwelkomtHoeneferinzijnrijkenzokanhijvooreeuwigleven. 9 8

Het oordeel van Osiris Vooraleereenoverledene 1)toegang krijgttothethiernamaalswordtdienshart(2) gewogenopdedoorAnubis 3)afgestelde weegschaal(4),waarbovenopdegodinMaätvoorgesteld wordtmeteenveerophethoofd(5).Zijstaatvoorde waarheiddiebepaalthoeeengoedeEgyptenaarmoet leven.Dieveervindenweookterugopderechterschaal 6). Alshethartlichterweegtdandeveer,zaldeoverledene doorHorus 7)voorgesteldwordenaanzijnvaderOsiris 8 endiensvrouwIsis 9).Nephtys 10),zustervanIsis,isde behoedstervanhetdodenrijk.Thot(11),de‘secretarisvan degoden’,noteertnauwkeurigallegegevens. Mochthethartzwaarderwegen,danwordthet onmiddellijkopgesloktdoorAmmit(12),eendiermet dekopvaneenkrokodil,hetlichaamvaneenleeuwenhet achterkwartiervaneennijlpaard.ZowelhetAnchtekenin dehandvanHorus(13)alsdelotusbloemen(14)zijn symbolenvooreeneeuwigleven.

Troeven van de moderne mens Hij heeft meer soorten en fijnere wapens en werktuigen. Hij heeft betere jachttechnieken. Hij was in staat andere materialen dan steen te bewerken. Hij kon zich aanpassen en doorstond de klimaatveranderingen.

1

3 4 5

2

Een nieuwe thuis, koud en vochtig Zo'n 42 000 jaar geleden, tijdens de laatste ijstijd, arriveerden moderne mensen in wat we nu Europa noemen. Noord-Europa was tot ongeveer 10 000 v.Chr. bedekt met ijs. Toen het klimaat veranderde, eindigde de ijstijd.

met de klas waarin je zit. Een onderzoek van 76 skeletten uit de laatste ijstijd toonde aan dat minder dan 50% van de mensen de leeftijd van 21 jaar bereikte, dat slechts 12% ouder werd dan 40 jaar en dat geen enkele vrouw de leeftijd van 30 jaar haalde. Veel skeletten vertoonden ook sporen van slechte voeding, ziekten en verwondingen. Hoeveel leerlingen zouden 21 jaar worden in de ijstijd?

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Doc3 2

Fig.(Homo6.3 Cro-Magnonmens sapienssapiens) artistiekeimpressievaneen modernemensuitdeijstijd Doc 9

Fig.6.1 Werktuigenvanderendierjagers (1) pijlpunten (2) stekers en beiteltjes (3) krabbers (4) klingen en afslagen vaneenvuursteenknol waarbijdekern(5)overbleef (6) naald uit been

Tijdens de laatste ijstijd zocht de mens vooral in het zuiden van Europa in rivierdalen geschikte grotten om in te verblijven. Er was voldoende plaats voor kleine leefgemeen- schappen van enkele fami- lies, samen 20 tot 40 leden, maar het aantal ervaren jagers bedroeg vermoe- delijk niet meer dan vijf tot acht. Hun levens- wijze berustte op jagen, vissen en voedsel zoe- ken in de natuur waar ze genoeg te eten vonden.

Fig.6.2 Rendier in de toendra

ANDERE TIJDEN

b Hoeveel leerlingen zouden ouder worden dan 40 jaar?

c Hoeveel meisjes zouden ouder worden dan 30 jaar? d Wat besluit je hieruit?

Volwassenenonderwijs

KOKEN

Streken op tafel

Fotografi waar ook de verdere beeldverwerking wordt verzorgd.

runt een eigen opnamestudio Artitec

Nooit eerder verschenen zoveel kookboeken en dan nog in een tijd dat door steeds minder mensen thuis wordt gekookt en er steeds meer buitenshuis wordt gegeten.

Moeder in de keuken is al lang niet meer vanzelfsprekend. Moeder die haar kookkunsten doorgeeft aan de volgende generatie al evenmin.

Recepten met lekkere ambachtelijke producten uit Oost-Vlaanderen door Vera De Pauw, docente aan de Hotelschool te Zele.

Gastronomische brasserie

Op restaurant of in een andere eetgelegenheid komt de moderne vrouw en man in contact met de wereldkeuken. De vele gerechten met lekkere en gezonde producten uit onze eigen provincie moeten echter in niets onderdoen voor gerechten en producten uit andere landen en culturen. Het plaatselijk aanbod en de variëteit is enorm en omvat het hele gamma aan vlees, vis, gevogelte, groenten, zuivelproducten, zoete lekkernijen, gebak en dranken. Vaak zijn alle schakels tussen producent en consument aanwezig. De ambachtelijke vervaardiging en verwerking van de grondstoffen staan garant voor kwaliteit en worden in het buitenland steeds meer als keurmerk beschouwd. In onze eigen Vlaamse keuken mogen we ons zonder schroom wagen aan de Oost-

Vlaamse streekproducten. Het is vaak een kwestie van goede recepten en culinaire durf. De recepten in dit boek berusten op de kennis en expertise van iemand met 20 jaar onderwijservaring in de hotelschool. Gedurfde combinaties blijken bijvoorbeeld uit de dranksuggesties die de vele prachtige streekbieren, likeuren en koffies aanbevelen. Vandaar de wat uitdagende titel van deze uitgave Streken op tafel die uitnodigt om het te proberen. We hebben het!

Dit kookboek is essentieel een didactisch werk. De leerling-kok, op school of thuis, vindt er alle stappen in de totstandkoming

Deze uitgave is tot stand gekomen in samenwerking met Claudine Versluys, docente Hotelbedrijf aan het PCVO Scheldeland in ‘de Kookschool’ te Zele. In bijberoep is zij ook zaakvoerder van cateringbedrijf Alimento. De passie voor haar vak heeft geleid tot deze bundeling van recepten uit de opleidingen die zij verzorgt en waarin duidelijk opvalt dat met eenvoudige ingrediënten zeer lekkere en mooie gerechten tot stand kunnen komen. Frederik Bogaert, collega-docent in de Fotografie en zaakvoer der van opnamestudio Artitec fotografie, heeft de fotografie voor zijn rekening genomen.

Het resultaat is een fraaie uitgave van 224 blz. met theorie over snijtechnieken en het bereiden van sauzen en de praktijk voor recepten van voorgerechten, hoofdgerechten en desserts. Ieder recept is voorzien van prachtige foto’s van het eindresultaat.

DECORATIEVE TECHNIEKEN

The Power of the Illusion

Imitation and decoration techniques by Patrick Laheyne

Patrick Laheyne has been a teacher in imitation techniques since 1989. He started very quickly to develop himself in the matter and got more and more fascinated by it. Now he has grown to a master level and is ready to transmit all the fine tricks of the trade. This book is a testimony of knowledge and a guideline to create a realistic piece of marble and wood imitation. The starting point is always a real piece of marble or wood. The structure, design and colour will be decomposed before determining what the working method is going to be, which will eventually lead to a result that is similar to the original. For many years Patrick took pictures of every step that was needed within the working method to create the imitations. The didactic value is obvious.

Imitationanddecorationtechniques

P. Laheyne

Patrick Laheyne is a teacher in imitation techniques since 1989. He started very quickly to develop himself in the matter and got more and more fascinated by it. Now he has grown to a master level and ready to transmit all the ne tricks of the trade. This book is a testimony of knowlegde and a guideline to create a

realistic piece of marble and wood imitation. The starting point allways

is a real piece of marble or wood.The structure, design and colour will be

decomposed before determining what the working method is going to

be which will eventually lead to a result that is similar to the original. For many years Patrick took pictures of every step that was needed

trompe-l’œil painting and imitation of bronze. They are applied on the

within the working method to create the imitations. The didactic value

is obvious.

most various surfaces, indoors as well as outdoors and will surprise the

The decoration techniques also include gilding, polychrome painting, trompe-l’oeil painting and imitation of bronze. They are applied on the most various surfaces, indoors as well as outdoors and will surprise the spectator by the created splendour. In the world of efficiency and design imitation techniques seem to be an anachronism.

spectator by the created splendour. In the world of e ciency and design imitation techniques seem to be an

Imitation and decoration techniques |

P. Laheyne

anachronism.The interest, that proves out of the many workshops in his

own country, Scandinavia and the United States where Patrick is invited

The interest, as shown by the many workshops in his own country, Scandinavia and the United States where Patrick is invited as a teacher, shows the contrary. And the decorative painter knows for sure: Quality is never an accident

as a teacher, shows the contrary. And the decorative painter knows for Cover Engelse versie.indd 1 15/03/11 13:45

sure: Qualityisneveranaccident.

Streken op tafel Recepten met lekkere ambachtelijke

VERVOEGINGEN

Vervoeging van de Nederlandse werkwoorden

Vervoeging van de Franse werkwoorden

Vervoeging van de Engelse werkwoorden

De reeks vervoegingen is gegroeid uit jarenlange onderwijspraktijk en biedt voor elke taal het meest rationele vervoegingssysteem. De moeilijkheden worden gegroepeerd in overzichtelijke tabellen en de werkwoorden met vervoegingsmoeilijkheden worden integraal vervoegd.

Niet alleen de vorming van de tijden en de wijzen wordt uitgelegd, ook het gebruik wordt toegelicht met tal van voorbeelden. De boekjes zijn bruikbaar naast elke methode of handboek en richten zich naar het secundair onderwijs, het hoger onderwijs en het volwassenenonderwijs.

Ze kunnen dienen als naslagwerken, ook later als de talenkennis wat verbleekt of moet opgefrist worden. Bovendien zijn ze volledig eenvormig: wie één boekje kent, kan moeiteloos zijn weg vinden in de andere.

Vervoeging van de Duitse werkwoorden

Vervoeging van de Spaanse werkwoorden

Vervoeging van de Italiaanse werkwoorden

Uit de inhoud

• vorming van de werkwoorden: de stam, de persoonsvorm, de tijden en de wijzen

• vervoeging van de regelmatige werkwoorden en indeling volgens types

• vervoeging van de onregelmatige werkwoorden

• de passieve vervoeging

• de hulpwerkwoorden

• alfabetische vervoegingstabellen van alle werkwoorden met vervoegings- of spellingsmoeilijkheden

• alle courant gebruikte werkwoorden die het model volgen of ervan afwijken

• het gebruik van de werkwoorden

• de belangrijkste vaktermen met hun vertaling

OMGANGSTAAL EN SPELLING

Le français parlé – Nederlandse omgangstaal

In deel 1 La conversation - het gesprek worden 24 voorbeelddialogen gevoerd over allerlei praktische dagelijkse onderwer pen zoals de leeftijd, het weer, het uur, een (verjaardags)feest, het ontbijt, op café, de post, bezoek aan de stad, ziekte, een ongeval, de tuin enz. Elk gesprek is vergezeld van uitbreidings woordenschat en uitdrukkingen in de rand van het onderwerp zodat het ook mogelijk wordt zelf een veel uitgebreider gesprek te voeren en te verstaan.

In deel 2 La communication - vaardig spreken staat een schat aan spreekstructuren en taaleigen manieren om zich uit te drukken in een groot aantal situaties ... precies die woorden om op een juiste en genuan ceerde manier iets te zeggen, te vragen, te reageren.

Zowel de beginneling als de gevorderde leert er ongetwij feld altijd wat bij.

Uniek aan het concept van dit handige boekje is de dubbele gebruiksmogelijkheid.

Zowel in de conversaties als in de communicatiemodellen is alles in de twee talen raadpleegbaar zodat twijfel uitgesloten is.

Op de flap en de achterzijde van deze uitgave zijn ook de volledig uitgeschreven vervoegingen met hun vertaling te vinden van de regelmatige werkwoorden en de hulpwerkwoorden avoir en être. Ook die kleine, vaak lastig te gebruiken voornaamwoorden zijn daar in een overzicht samengebracht.

Met Le français parlé - Nederlandse omgangstaal: handig geleerd!

Spellen zonder Speling: Handboek Nederlandse spelling

Dit Handboek Spellen zonder Speling is bedoeld voor gevorderde taalgebruikers voor wie een correcte spelling belangrijk is. We denken dan in de eerste plaats aan de leerlingen in de laatste jaren van het secun dair onderwijs en aan studenten in allerlei opleidingen waarin taal prioriteit heeft, zoals in lerarenop leidingen, taal- en communicatie richtingen, journalis tiek en het volwas senenonderwijs.

Wie in de dagelijkse beroepssfeer redacti oneel teksten schrijft of corrigeert, de interne of externe geschreven communicatie verzorgt en iedereen die verzorgde taal wil hanteren, vindt hier een op de praktijk gericht werkinstrument.

Omdat de regels in dit boek met zeer veel courante voorbeelden geïllustreerd zijn, toegelicht worden met de nodige feedback en samengevat in overzichtelijke lijstjes in de rand, is dit boek ook zeer geschikt voor zelfstudie.

Schoolagenda’s LEERKRACHT

Leraarsplanner

De leraarsplanner bestaat uit een algemeen gedeelte en een deel voor klasbeheer. Het deel klasbeheer wordt achtmaal herhaald (8 klassen). Samengestelde klasgroepen kunnen als één groep worden behandeld. De planner wordt met een losse spiraal aangeboden, zodat de dubbele dagpagina’s van de lesagenda eerst op basis van het aantal klassen en het aantal lesuren herschikt kunnen worden.

BASISONDERWIJS

Agenda 1

Agenda 2

Agenda 3/4

Agenda 5/6

De agenda is een werkinstrument voor lessen en taken en een communicatie-instrument tussen de school en ouders voor dagelijkse mededelingen.

De agenda’s 1, 2 en 3/4 bieden:

• een dubbele bladzijde per schoolweek

• steunlijntjes voor schriftbegeleiding

• overzichtelijke en duidelijke dagaanduiding, lessen en taken met icoontjes en tekst

• lichtkartonnen kaft met glanslaminaat

• plastic hoesje afzonderlijk beschikbaar

De agenda 5/6 biedt:

• duidelijke planning van taken en lessen

• communicatie via aantekeningen en evaluaties per week

• evaluatiemogelijkheid

• voorbereiding op agenda voor het secundair onderwijs

SECUNDAIR ONDERWIJS

We bieden verschillende types agenda’s met verschillende layout en een ander inhoudelijk concept. Alle agenda’s zijn verkrijgbaar in standaarduitvoering of gepersonaliseerd.

Schoolgids A4

Schoolagenda A4

Planagenda A4

Planagenda 17x24 cm

Personalisatiemogelijkheden

• standaardkaft met eigen logo en schoolgegevens of volledig eigen kaft

• gekleurd papier

• hoesje of plastificatie

• uitscheurperforatie

• uitbreiding met eigen teksten

• voorwerk (schoollogo en schoolgegevens, eigen invulling jaarkalender …)

• leeslint

Planagenda Naam: Klas:

Schoolagenda

2023 2024

Schoolagenda’s