Ελληνική Εταιρία Φιλοσοφικής Ψυχολογίας & Ψυχοθεραπείας. Ελληνική Εταιρία Φιλοσοφικής Ψυχολογίας & Ψυχοθεραπείας
"Ελληνική Εταιρεία Φιλοσοφικής Ψυχολογίας & Ψυχοθεραπείας" ΣΥΣΤΗΜΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ Φιλοσοφική συμβουλευτική
Όταν η ψυχολογία συναντά την φιλοσοφία – Μέρος Ι Σύγχρονα ρεύματα στην ψυχολογία: Φιλοσοφική Ψυχολογία και Ψυχοθεραπεία 30/09/2013
Η δουλειά του φιλοσοφικού συμβούλου είναι να εξασφαλίσει τα "νοητικά εργαλεία" που χρειάζεται κάποιος για ν' αντιμετωπίσει τα προβλήματά του. Από τον Γιώργο Ρίζο, Δρ Ψυχολογίας Πανεπιστημίου Στρασβούργου, υπεύθυνο
Ε.Ε.Φ.Ψ. και Ψ/θ
Θα μπορούσαμε να πούμε γενικά ότι ηφιλοσοφική συμβουλευτική, όπως έχει αυτή διαμορφωθεί σήμερα στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες, δεν είναι ψυχολογική ή
ψυχιατρική συμβουλευτική ή ψυχοθεραπεία. Η φιλοσοφική συμβουλευτική (φ.σ.) είναι η εφαρμογή φιλοσοφικής συλλογιστικής, νοητικής ανάλυσης και λογικής στα προσωπικά διλήμματα, ηθικά προβλήματα και ανησυχίες που αντιμετωπίζουν καθημερινά τα άτομα. Τι είδους όμως προβλήματα; Ενδεχομένως, πολλά από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε στη ζωή, σύμφωνα με τη ψυχαναλυτική ψυχολογία και ψυχοθεραπεία, μπορούν να ανιχνευθούν σε ψυχολογικά τραύματα που δημιουργήθηκαν στην παιδική ηλικία και αντιμετωπίζονται με ψυχοθεραπεία ή με φαρμακευτική αγωγή. Παρ΄ όλ΄ αυτά όμως υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός προβλημάτων που είναι δύσκολο να οριστούν από την ακαδημαϊκή ψυχοπαθολογία και ως εκ τούτου είναι εξ ίσου δύσκολο ν” αντιμετωπιστούν και να λυθούν. Αυτά τα προβλήματα τελικά εμφανίζονται περισσότερο να είναι ενσωματωμένα στη γενική νοοτροπία του ατόμου παρά σαν ψυχολογικά. Συχνά εμφανίζονται στα πλαίσια γεγονότων της ζωής μας το νόημα των οποίων δεν μπορούμε να κατανοήσουμε
πλήρως. Θα μπορούσαμε, για παράδειγμα, να αναφέρουμε μερικά τέτοια όπως: -προβλήματα γάμου και γενικά διαπροσωπικών σχέσεων -δυσκολίες σχετικά με την καριέρα -ηθικά, συναισθηματικά ή θρησκευτικά προβλήματα και διλήμματα -γέννηση ανάπηρου παιδιού ή αιφνίδια εμφάνιση σοβαρού ατυχήματος σε μέλος της οικογένειας -αλλαγή στη σεξουαλική ορμή (ενδιαφέρον) του ίδιου ή του παρτενέρ -έλλειψη ενδιαφέροντος να γίνει κάποιος γονέας -έλλειψη γενικά ενδιαφέροντος για τη ζωή κ.α. Η δουλειά του φιλοσοφικού συμβούλου είναι να εξασφαλίσει τα «νοητικά εργαλεία» που χρειάζεται κάποιος για να αντιμετωπίσει τα προβλήματά του. Βοηθάει δηλαδή στο να
συνειδητοποιήσει ο ενδιαφερόμενος τις λάθος αξίες, τοποθετήσεις, ανασφάλειες και φόβους που έχουν μπει εν αγνοία του και έχει υιοθετήσει γενικά στη ζωή του στις οποίες οφείλονται τα προβλήματά του. Ταυτόχρονα δε να «δει» καθαρά τις σωστές γι΄ αυτόν θέσεις, τοποθετήσεις κλπ. Ο στόχος του φ. σ. είναι να σε βοηθήσει να φτάσεις στην αυτοκατανόηση καιαυτογνωσία καλλιεργώντας παράλληλα το μυαλό και καθιστώντας δυνατή την ανανεωμένη πνευματική και ψυχική ανάπτυξη. Οι φ. σ. γνωρίζουν πως η πλειοψηφία των ανθρώπων είναι ικανοί να λύσουν τα περισσότερα από τα καθημερινά τους προβλήματα είτε μόνοι τους είτε με τη βοήθεια καλών φίλων. Πολλές φορές όμως τα προβλήματα γίνονται πολύπλοκα (όχι βέβαια από μόνα τους αλλά από δικές μας λανθασμένες θέσεις και αντιδράσεις) και, για παράδειγμα, βλέπουμε κάποιες αξίες μας να έρχονται σε σύγκρουση, γεγονότα να αλλοιώνονται, οι σχέσεις μας με κάποια πρόσωπα να εγκλωβίζονται σε φαύλους κύκλους, η λύση κάποιου προβλήματος να χάνεται, η ζωή μας να φαίνεται ξαφνικά ασήμαντη κλπ. Τότε είναι που ένας
εκπαιδευμένος φ. σ. μπορεί να βοηθήσει. Ο φ. σ. δουλεύει γενικά με άτομα που το μυαλό τους είναι υγιές αλλά η σκέψη τους είναι μπερδεμένη ή μπλοκαρισμένη. Ο φ. σ. γνωρίζει ότι οι περισσότεροι άνθρωποι ζουν με πολλές ανεξερεύνητες, ανεξέλεγκτες και αυθαίρετες υποθέσεις και αξίες οι οποίες, αναπόφευκτα, επηρεάζουν τη σκέψη και στη συνέχεια τη ζωή και τη συμπεριφορά μας. Δέχεται επίσης ότι η σκέψη του ανθρώπου είναι επηρεασμένη από τις εμπειρίες της παιδικής ζωής του. Όχι όμως ότι είναι καθορισμένη. Στόχος της δουλειάς ενός φ. σ. δεν είναι μόνο το να λύσει (φωτίσει) ένα πρόβλημα ενός ατόμου που ζητάει τη βοήθειά του και μετά να τον αφήσει. Ο φ. σ. μετά τη λύση του προβλήματος εκπαιδεύει το άτομο σε τρόπο ώστε, όταν τύχει και ξαναπαρουσιαστεί το ίδιο ή κάποιο άλλο παρεμφερές πρόβλημα, να είναι σε θέση μόνο του να το αντιμετωπίσει. Παράλληλα δε ο φ. σ. ασχολείται και με την ανακούφιση και την πρόληψη των προβλημάτων. Μ΄ αυτό τον τρόπο προλαβαίνει και αντιμετωπίζει και το δευτερογενές αλλά εξ
ίσου σημαντικό πρόβλημα της εξάρτησης που δημιουργείται πολύ συχνά μεταξύ των «ασθενών» και των θεραπευτών τους. Πολλοί φ. σ. διστάζουν να αποκαλέσουν τη φιλοσοφική θεραπευτική «θεραπεία». Και αυτό γιατί ο φ. σ., σε αντίθεση με τον ψυχοθεραπευτικό κώδικα και πρακτική, δεν κάνει διαγνώσεις σύμφωνα με κάποια αντικειμενικά κανονιστικά πρότυπα (normes) ως προς το «φυσιολογικό » και το «παθολογικό», τη ψυχική και την πνευματική υγεία. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι τελικά η φ. σ. δεν είναι «θεραπευτική» με τη γενική έννοια. Ο Wittgenstein θεωρούσε ότι η φιλοσοφία έχει και μία πρακτική χρήση στο «να λύνει κόμπους της σκέψης μας» γι΄ αυτό τη θεωρούσε «θεραπεία της πνευματικής αρρώστιας». Για να αναλάβουν μία τέτοια εξερεύνηση, κάποιοι φ. σ. προτιμούν να χρησιμοποιούν τις θέσεις και απόψεις ενός συγκεκριμένου φιλόσοφου ή μιας συγκεκριμένης φιλοσοφικής χολής. Οι περισσότεροι υιοθετούν μια πιο πλουραλιστική προσέγγιση περισσότερων φιλοσοφικών απόψεων, ανάλογα με το συγκεκριμένο πρόβλημα και την προσωπικότητα του
ατόμου που ζητάει τη βοήθειά τους. Το «κλειδί» στη φ. σ. είναι ο πελατοκεντρικός και ανοικτός τρόπος της δουλειάς τουςη οποία δεν καθοδηγεί τη σκέψη των ανθρώπων ώστε να τους κάνει να αποδεχτούν ως «αλήθεια» τη συγκεκριμένη φιλοσοφική άποψη. Η πρόθεση του φ. σ. είναι να βοηθήσει τον άνθρωπο που έχει απέναντί του να φτάσει οπωσδήποτε στον λογικό και ηθικά αποδεκτό στόχο που ο ίδιος έχει βάλει στον εαυτό του. Για τον φ. σ. η φιλοσοφία δεν είναι απλά η μεταφορά μιας ποσότητας γνώσης. Είναι ηενέργεια του να βελτιώνει κανείς διαρκώς τη γνώση του εαυτού του μέσω της δια-λογικής συζήτησης. Τι μπορεί να περιμένει κανείς από ένα φιλοσοφικό σύμβουλο: -πλήρη εχεμύθεια -ένα ασφαλές πλαίσιο αμοιβαίου σεβασμού και εμπιστοσύνης -να δουλεύει μαζί σου, καθώς σε βοηθάει να ξεκαθαρίσεις τις αμφιβολίες, τους φόβους σου και τις λανθασμένες αντιδράσεις
και τοποθετήσεις σου, μόνο με το διάλογο. Στη φιλοσοφία και συγκεκριμένα στη φιλοσοφική ψυχολογία δεν υπάρχει τίποτα περισσότερο από τη συζήτηση, την αμφιβολία ή την απορία. -να περιμένεις να δεχτείς αμερόληπτα σχόλια και λογικοφιλοσοφικές θέσεις και απόψεις οι οποίες θα σε βοηθήσουν να λύσεις τα προσωπικά σου προβλήματα και διλήμματα καθώς επίσης θα σε βοηθήσουν στο να μάθεις να παίρνεις πιο ορθολογικές αποφάσεις στο μέλλον. Τι δεν πρέπει να περιμένει κανείς από τον φιλοσοφικό σύμβουλο: - να κάνει κρίσεις για σένα και την κατάστασή σου καθώς και για οποιονδήποτε άλλον που έχει κάποια σχέση με σένα. - να έχει έτοιμες λύσεις (συνταγές) για τα θέματα που τον απασχολούν στη ζωή του. Ο φ. σ. δέχεται ότι ο καθένας είναι μοναδικός, με δική του μοναδική προσωπικότητα. Ως εκ τούτου μόνο ο ίδιος ο ενδιαφερόμενος μπορεί να γνωρίσει πλήρως το πρόβλημά του καθώς και τη λύση του. Η βοήθεια του φ. σ. είναι να βοηθήσει ακριβώς τον ενδιαφερόμενο σ΄ αυτήν
ακριβώς τη διαδικασία. -µε την έννοια αυτή δεν πρέπει να ενδιαφέρεται να μάθει για τα υιοθετημένα πιστεύω και την ιδεολογία του φ. σ. Ο φιλοσοφικός σύμβουλος είναι εκεί για να σε βοηθήσει να λύσεις τα προβλήματα που βλέπεις ότι έχεις και τα οποία υποβαθμίζουν την ποιότητα της ζωή σου. Δεν είναι για να σε πείσει ότι οι ιδέες του και οι πεποιθήσεις του είναι σωστότερες από τις δικές σου. -να μην περιμένεις να σου γράψει φάρμακα ή να διαγνώσει ψυχιατρική νόσο.
Η σύγχρονη φιλοσοφική συμβουλευτική εμφανίστηκε στην Κολωνία της Γερμανίας το 1981 με τον Gerb Achenbach. Γρήγορα αυτή επεκτάθηκε στις Κάτω Χώρες, τον Καναδά, τη Νορβηγία, την Αυστρία, τη Γαλλία, την Ελβετία, το Ισραήλ, τη Μ. Βρετανία και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες και φυσικά στις ΗΠΑ όπου, όπως ήταν αναμενόμενο, απέκτησε τεράστιες διαστάσεις.
Ενδεικτικά σχόλια ατόμων που ήρθαν σ΄ επαφή με τη φιλοσοφική συμβουλευτική: -Η ζωή δεν είχε κανένα νόημα. Δεν ήξερα γιατί έπρεπε να ζω και να αγωνίζομαι στη ζωή μου… -Ένοιωθα διαρκώς ένοχος. Κοίταζα στον καθρέπτη και δεν αναγνώριζα τον εαυτό μου. Δεν μου άρεσε αυτό που ήμουν… -Δεν μπόρεσα να καταλάβω ποτέ γιατί χώρισα με τη γυναίκα μου. Μακάρι να μπορούσα να την κάνω να γυρίσει πίσω ξανά. Ήθελα να την κάνω να με αγαπήσει ξανά αλλά δεν ήξερα πώς… -Αγαπούσα πολύ την οικογένειά μου αλλά ήθελα να διατηρώ ταυτόχρονα την προσωπικότητά μου. Ήθελα να είμαι ο εαυτός μου… - Οι άνθρωποι γύρω μου με έβλεπαν πάντα σαν αντικείμενο εκμετάλλευσης. Ήμουν πάντα εκεί για να τους καλύπτω τις ανάγκες τους, κανείς όμως δεν ενδιαφέρθηκε αν είχα κι’ εγώ ποτέ κάποιο πρόβλημα… -Αγαπάω τη γυναίκα μου, με ελκύουν όμως και άλλες γυναίκες.
Ένοιωθα άπιστος… -Πάντα ήξερα μέσα μου ότι ήμουν ομοφυλόφιλος αλλά δεν ήθελα (ή δεν άντεχα) να το παραδεχτώ. δεν το έχω πει ακόμα στην οικογένειά μου και στους φίλους μου. Δεν μπορούσα όμως να νοιώθω συνέχεια αυτή την ενοχή… -Κανείς ποτέ δεν με άκουγε και ενδιαφερόταν για τη γνώμη μου… -Ο άντρας μου πέθανε. Αναρωτιέμαι ποιος ο λόγος να συνεχίσω να ζω… -Είμαι έγκυος όμως δεν θέλω άλλο παιδί. Όμως δεν μου πάει να κάνω έκτρωση. Δεν ξέρω τι να κάνω… -Η γυναίκα μου είπε πως είχε μία σχέση. Με ενόχλησε πολύ. δεν θέλω όμως και να τη χωρίσω. Δεν ξέρω τι να κάνω…
____________________ Σημ.1 -Οι περισσότερες από τις παραπάνω πληροφορίες ανήκουν 1) στον MauriceFriedman, Καθηγητή Φιλοσοφίας στο
Institut of Dialogical Psychotherapy tου San DiegoUniversity, 2) στον Peter Atterton, Ph.D in Philosophy from the University of Essex,England, 3) stο La Jolla, Center for Philosophical Counseling.), 4) στον Peter Raabe από την Canadian Society for Philosophical ο οποίος έχει πάρει ph.D. στη Φιλοσοφική Συμβουλευτική και 5) στην American Society for Philosophy, Counseling & psychotherapy. Σημ.2 -Στο τέλος του βιβλίου του Lou Marinoff, Πλάτωνας, όχι Πρόζακ (Plato, not Prozac), που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Λιβάνη, θα βρείτε πλούσια βιβλιογραφία για τη φιλοσοφική συμβουλευτική καθώς και ονόματα Αμερικανών και Ευρωπαίων φιλοσοφικών συμβούλων (ή κλινικών φιλοσόφων) και διευθύνσεις Αμερικανικών και Ευρωπαϊκών Εταιρειών φιλοσοφικής συμβουλευτικής.
Όταν η ψυχολογία συναντά την φιλοσοφία – Μέρος ΙΙ Σύγχρονα ρεύματα στην ψυχολογία: Φιλοσοφική Ψυχολογία και Ψυχοθεραπεία 30/06/2011
Η Φιλοσοφική Ψυχολογία είναι εξέλιξη και η συνέχεια της Υπαρξιακής Ψυχολογίας και Ψυχοθεραπείας. Από τον Γιώργο Ρίζο, Δρ Ψυχολογίας Πανεπιστημίου Στρασβούργου, υπεύθυνο
Ε.Ε.Φ.Ψ. και Ψ/θ
Η Φιλοσοφία ήταν πάντα μία “ελιτίστικη” πνευματική δραστηριότητα του ανθρώπου η οποία χαρακτηριζόταν από τη λογική (διανοητική) έρευνα της Αλήθειας. Στην άλλη πλευρά βρίσκεται ηΘρησκεία, μία ανάλογη με τη Φιλοσοφία αρχετυπική πνευματική δραστηριότητα και ανάγκη του ανθρώπου, η οποία όμως απευθυνόταν στο σύνολο των ανθρώπων και η οποία χαρακτηρίζεται από την πίστη στον Θεό (στον έναν ή σε πολλούς). Αντίθετα από ότι πιστεύουν οι περισσότεροι, η φιλοσοφία δεν είναι μόνο μία αφηρημένη και θεωρητική έρευνα της Αλήθειας. Μία δηλαδή έρευνα και μελέτη του ανθρώπου για τη φύση του, την προέλευσή του και τον προορισμό του καθώς και για τη φύση του κόσμου, ορατού και αόρατου, που τον περιβάλλει. Η φιλοσοφία, σε πολλές Σχολές της κλασσικής Ελληνικής
εποχής, προχωρεί πολύ πιο πέρα από τις αφηρημένες και θεωρητικές ενασχολήσεις της Λογικής και της Φυσικής, (κατά την προσωκρατική κατά κύριο λόγο περίοδο), οι οποίες στοχεύουν πάντα στην έρευνα της Αλήθειας, και εκφράζει και το τρίτο σκέλος της, την Ηθική. Με αυτό το σκέλος της διαμορφώνει και εκφράζει συγκεκριμένες πρακτικές οδηγήσεις και εφαρμογές στη ζωή του ανθρώπου. Οδηγήσεις και εφαρμογές οι οποίες, στο βαθμό που εφαρμοστούν σωστά και μπορέσει ο άνθρωπος να εκφράσει στη ζωή του το “ζην κατά φύσιν”, εξασφαλίζουν σ’ αυτόν το “ευ ζην”. Κύριος εκπρόσωπος, μετά το Σωκράτη, τέτοιας φιλοσοφικής σχολής, με διαχρονική εμβέλεια, αποτελεί η Στωική Διδασκαλία. Το ρεύμα της Φιλοσοφικής Ψυχολογίας το οποίο γιγαντώνεται τα τελευταία χρόνια συνεχώς σε ολόκληρο το δυτικό κόσμο, διαπιστώνοντας την αναποτελεσματικότητα των μέχρι τώρα ψυχολογικών απόψεων στην επίτευξη μιας σταθερής ποιότητας ζωής και αυτοπραγμάτωσης στη ζωή τού ανθρώπου, στρέφει άμεσα τη ψυχολογία, δηλαδή τη μελέτη και την έρευνα της συμπεριφοράς του ανθρώπου, στις «ρίζες» της, τη Φιλοσοφία.
Και όταν αναφερόμαστε εδώ για τη Φιλοσοφία, εννοούμε τις μεγάλες φιλοσοφικές σχολές που άνθισαν στην μοναδική κλασσική Ελληνική Εποχή. Είναι εξέλιξη και η συνέχεια της Υπαρξιακής Ψυχολογίας και Ψυχοθεραπείας. Αυτή, μαζί με άλλες απόψεις στο χώρο της ανθρωπιστικής ψυχολογίας, απετέλεσε την αντίδραση στις κυριαρχούσες μέχρι τότε σχολές ψυχολογίας: τη Ψυχανάλυση και το Συμπεριφορισμό (Behaviorisme). Αυτές οι απόψεις, παρά τις συνεχείς βελτιώσεις και προσαρμογές που υπέστησαν μέχρι σήμερα προκειμένου να κρατηθούν στη ζωή, εξακολουθούν να «βλέπουν» τον άνθρωπο να διέπεται και να διαμορφώνει τη συμπεριφορά του και γενικά τη ζωή του κατά κύριο λόγο κάτω από μηχανιστικές και ενστικτώδεις παρορμήσεις. Η «θεραπεία» εδώ επιδιώκεται όχι μετά από συνειδητή δράση του ίδιου του ατόμου κάτω από την καθοδήγηση του θεραπευτή στο παρόν, αλλά εμφανίζεται (αν εμφανιστεί) μετά από μακρόχρονη και επίπονη ανίχνευση του θεραπευτή στο χαώδες παρελθόν (υποσυνείδητο και ασυνείδητο), όχι μόνο το ατομικό αλλά και το κοινωνικό και το φυλετικό και το παγκόσμιο…
Το ρεύμα αυτό στο χώρο της ψυχολογίας έχει έρθει και στην Ελλάδα εκπροσωπούμενο από την
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗΣ
ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ.Πρόκειται
για μία επιστημονική μη
κερδοσκοπική οργάνωση που δημιουργήθηκε το 2000. Ο σκοπός της, σύμφωνα με το καταστατικό της είναι η διάδοση στην Ελλάδα της νέας παγκόσμιας τάσης (ρεύματος) στο χώρο της ψυχολογίας. Μία τάση που έχει εμφανιστεί τα τελευταία χρόνια και η οποία, σκοπεύοντας μέσω της συμβουλευτικής στην αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των πολλών προβλημάτων που αντιμετωπίζει ο σύγχρονος άνθρωπος, «τολμάει» και στρέφεται για βοήθεια πίσω στις «ρίζες» της, στη «Μητέρα» όλων των επιστημών, στη φιλοσοφία. (Και εδώ νοείται κατά κύριο λόγο ηκλασσική ελληνική φιλοσοφία) Απώτερος σκοπός της Εταιρείας είναι η ουσιαστική αναβάθμιση της ποιότητας της ζωής του σημερινού ανθρώπου. Τα περισσότερα και σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο σημερινός άνθρωπος ο οποίος ζει σε κοινωνίες «δυτικού» τύπου (κοινωνίες δηλαδή που χαρακτηρίζονται από τονεγωκεντρισμό, τον υπερκαταναλωτισμό και την πρόσκαιρη
ευχαρίστηση), είναι κατά κύριο λόγο «υπαρξιακού τύπου». Προβλήματα δηλαδή που σχετίζονται όχι με την επιβίωση αλλά με την ποιότητα της ζωής που ζει. Προβλήματα τα οποία συνδέονται άμεσα ή έμμεσα όχι πλέον με την ανέχεια βασικών αγαθών αλλά, αντίθετα, με το στρες και το άγχος για πρόσκαιρη ευχαρίστηση και απόκτηση περισσότερων και όχι πάντα βασικών και ωφέλιμων αγαθών, πολύ συχνά δε τελείως περιττών ή και βλαβερών, τα οποία πιστεύει ότι θα του βελτιώσουν την ποιότητα της ζωής του και θα τον οδηγήσουν πλησιέστερα προς την ευδαιμονία. Μ΄ αυτή την έννοια, η Ε.Ε.Φ.Ψ.& Ψ/θ, μαζί με άλλους φορείς και μεμονωμένους επιστήμονες από το χώρο της ψυχολογίας σ” όλον τον κόσμο, συμπράττει σε μία προσπάθεια «αναβάπτισης» της επιστήμης της ψυχολογίας μέσα στα «νάματα» της φιλοσοφίας από την οποία ξεπήδησε. Για την επίτευξη αυτού του σκοπού έχει διαμορφώσει ένα ολοκληρωμένο φιλοσοφικό μοντέλο για τον άνθρωπο, κάτι που ισχύει για πρώτη φορά σ’ αυτή την έκταση στην παγκόσμια ψυχολογική γραμματεία. Ένα μοντέλο και μία κοσμοθεωρία η οποία προσπαθεί να δώσει πλήρεις φιλοσοφικές απαντήσεις σε
θεμελιώδη φιλοσοφικά ερωτήματα που απασχολούσαν τον άνθρωπο σε όλη την ιστορία του πάνω στη γη όπως, ποια είναι η φύση του και ο προορισμός του πάνω στη γη κ.α. Τα στοιχεία για τη δημιουργία της κοσμοθεωρίας αυτής αντλήθηκαν κατά κύριο λόγο από τις απόψεις για τη φύση και τον άνθρωπο της Στωικής Φιλοσοφίας, του τελευταίου μεγάλου «κρίκου» της «φιλοσοφικής αλύσου» της κλασσικής Ελλάδας πριν την έλευση του Χριστιανισμού. Ταυτόχρονα όμως αυτή λαμβάνει υπ” όψη της και όλη τη μέχρι σήμερα επιστημονική εμπειρία των κυριότερων επιστημονικών ψυχολογικών απόψεων για την ερμηνεία της συμπεριφοράς του ανθρώπου. Η εφαρμοσμένη αυτή ψυχο-φιλοσοφική άποψη δεν περιορίζεται μόνο στην αντιμετώπιση των διαφόρων κοινώς αποδεκτών ψυχολογικών διαταραχών που έχουν καθοριστεί και αντιμετωπίζονται από την πρακτική των κυριότερων ψυχολογικών απόψεων. Η Φ.Ψ. & Ψ/θ προχωράει ακόμα περισσότερο και ασχολείται κυρίως με την αντιμετώπιση των λεγόμενων «ασυμπτωματικών διαταραχών«. Ασχολείται με άλλα λόγια με την προαγωγή της υγείας του ανθρώπου, όπως
την εννοεί η εν λόγω άποψη. Με τηφυσιολογική δηλαδή λειτουργία (το «Ζην κατά φύσιν» των Στωικών) σε όλες τις υποστάσεις και πτυχές της ύπαρξής του. Αυτή η κατάσταση, και στο βαθμό που αυτή υπάρχει, αποτελεί για τη Φ.Ψ. & Ψ/θ τις καλύτερες συνθήκες ανάπτυξης και ενδυνάμωσης του «πυρήνα» του ανθρώπου, του καθαυτού ανθρωπίνου όντος, του Εγώ. Αυτή η ανάπτυξη αποτελεί για τη Φ.Ψ. & Ψ/θ τον απώτερο σκοπό ύπαρξης του ανθρώπου, του κάθε ανθρώπου, σ΄ αυτή τη ζωή. Το «Ζην κατά φύσιν» των υποστάσεών του (του σώματος, της ψυχής και του πνεύματός του), αποτελεί την προϋπόθεση για την επίτευξη αυτού του σκοπού, κυριολεκτικά σκοπού ζωής, του ανθρώπου. Με τα παραπάνω διαπιστώνει κανείς ότι η παρούσα άποψη βρίσκεται και κινείται απόλυτα στο χώρο της επιστήμης της ψυχολογίας. Βασίζεται δε σ’ ένα συγκεκριμένο ολοκληρωμένο μοντέλο που αναφέρεται στη δομή, τη λειτουργία, την παθογένεση και τη θεραπευτική αντιμετώπιση σε αιτιατό επίπεδο των διαταραχών του ανθρώπινου οργανισμού. Η κύρια διαφοροποίησή του ρεύματος της φιλοσοφικής συμβουλευτικής, όπως αυτό εκφράζεται από την «Ελληνική
Εταιρεία Φιλοσοφικής Ψυχολογίας και Ψυχοθεραπείας, από τους αντίστοιχους φορείς και εκφράσεις του «εξωτερικού», και ιδίως στις ΗΠΑ, είναι ότι οι εκτός ελληνικού χώρου φ. σ. είναι κατά κανόνα Καθηγητές Φιλοσοφίας και γενικά καλοί γνώστες της κλασσικής αλλά και της νεώτερης φιλοσοφίας. Αντίθετα, στα καθ’ ημάς, οι φ. σ. δουλεύουν «πατώντας» πάνω σ’ ένα συγκεκριμένο ψυχο-φιλοσοφικό μοντέλο για τον άνθρωπο (φύση, δομή, λειτουργία, παθογένεση και ψ/θεραπευτική αντιμετώπισή του) το οποίο έχει διαμορφωθεί και εκφράζεται από την Ε.Ε.Φ.Ψ. & Ψ/θ. Αυτό έχει προέλθει από τη συνάντηση της Υπαρξιακής Ψυχολογίας και Ψ/θεραπείας, της πλέον ανθρώπινης ψυχολογικής Σχολής, της Γνωσιακής μεθοδολογίας και της άποψης τηςΣτωικής Φιλοσοφίας –κυρίως- για τη Φύση και τον Άνθρωπο. Οι ομάδες αυτογνωσίας της «Ελληνικής Εταιρείας Φιλοσοφικής Ψυχολογίας και Ψυχοθεραπείας» απευθύνονται σε γονείς, ζευγάρια, νέους και γενικά σε κάθε άτομο που θέλει να αναβαθμίσει την ποιότητα επικοινωνίας με ανθρώπους με τους οποίους συμβιώνει, (τους λεγόμενους «δικούς μας«) μέσω της καλύτερης γνώσης και επικοινωνίας με τον εαυτό μας.
Είναι κοινή πεποίθηση ότι το υπ” αριθμόν 1 πρόβλημα της οικογένειας σήμερα όπως και της κοινωνίας γενικότερα, (και όχι μόνο της Ελληνικής), είναι η ανυπαρξία ουσιαστικήςεπικοινωνίας μεταξύ των μελών της. Πρόβλημα το οποίο, αν και κρύβεται καλά πίσω από τους τοίχους του σπιτιού τής κάθε οικογένειας, εκδηλώνεται εν τούτοις καθαρά τόσο στην ποιότητα της ζωής που ζει και νοιώθει μέσα του το κάθε μέλος της όσο και στην ποιότητα των μεταξύ τους σχέσεων. Εκδηλώνεται ακόμα και στις διάφορες δραστηριότητες στις οποίες δραστηριοποιείται και εκφράζεται το κάθε μέλος εκτός σπιτιού, (τα παιδιά στο σχολείο τους και στις παρέες τους και οι γονείς στον επαγγελματικό χώρο και στις κοινωνικές τους συναναστροφές). Για τη Φιλοσοφική ψυχολογία και Ψ/θεραπεία θεωρείται αυτονόητο ότι, η ουσιαστική επικοινωνία με τους άλλους περνάει απαραίτητα μέσα από την ουσιαστική επικοινωνία με τον εαυτό μας. Και αυτή, η δεύτερη επικοινωνία, προϋποθέτει απαραίτητα την ουσιαστική γνώση του εαυτού μας (αυτοσυνείδηση). Γιατί άραγε, για παράδειγμα, να θεωρείται δεδομένο ότι ένας
γονέας είναι πάντοτε σε θέση να καταλαβαίνει και να έχει πραγματική επαφή (αμφίδρομη θετική και δημιουργική επικοινωνία) με τα παιδιά του; Μήπως επειδή και μόνο τα γέννησε και ζουν μαζί από την αρχή; Για τον ισχυριζόμενο κάτι τέτοιο, η πραγματικότητα που ζουν καθημερινά τόσο οι γονείς όσο και τα παιδιά, τον διαψεύδει πλήρως. Όταν ένα ζευγάρι, υπακούοντας στον πανίσχυρο νόμο της διαιώνισης του είδους, όπως αυτός εκφράζεται στον άνθρωπο, γεννάει έναν άλλον άνθρωπο και αναλαμβάνει την υποχρέωση να του συμπαρασταθεί και να τον βοηθήσει μέχρι αυτός να αναπτυχθεί (ωριμάσει) ψυχοβιολογικά, δεν σημαίνει καθόλου ότι είναι αναγκαστικά και σε θέση να γνωρίζει και την ιδιαίτερη προσωπικότητά του και τις ιδιαίτερες ανάγκες του. Εφόσον, επομένως, αγνοεί κατ” ουσία ένας γονέας τον άνθρωπο που γέννησε, οφείλει να τον γνωρίσει. Πώς όμως είναι δυνατό να γνωρίσει κάποιος πραγματικά έναν άλλον άνθρωπο, είτε τον γέννησε είτε όχι, αν αγνοεί
ουσιαστικά τον ίδιο του τον εαυτό; Με τα παραπάνω, εννοούμε την αναγκαιότητα της γνώσης των πραγματικά δικών μου στοιχείων που συνθέτουν τη δική μου ιδιαίτερη Προσωπικότητα και όχι την εξωτερική (κοινωνική, κοσμική) συμπεριφορά, (νοοτροπία, τρόπο ζωής, αντιδράσεις) που έχω διαμορφώσει ζώντας σ” ένα συγκεκριμένο περιβάλλον. Τα παραπάνω συνθέτουν ακριβώς την έννοια της αυτογνωσίας όπως αυτή νοείται εδώ. Όταν, επομένως, πιστεύει και λέει κάποιος ότι, «γνωρίζω και, επομένως, επικοινωνώ με το παιδί μου» ή «γνωρίζω και, επομένως, επικοινωνώ με τον (τη) σύζυγό μου κλπ.», έχοντας διαμορφωμένη μία συμπεριφορά (προσωπικότητα) η οποία έχει ελάχιστα, και αυτά διαστρεβλωμένα, από τα πραγματικά (φυσικά) στοιχεία που συνθέτουν τη μία και μοναδική, τη δική του Προσωπικότητα, η γνώση αυτή προφανώς είναι πολύ σχετική. Είναι δηλαδή υποκειμενική. Αν δεν απελευθερώσω, αποκαλύψω και γνωρίσω αυτά τα φυσικά στοιχεία που συνθέτουν την αληθινή Προσωπικότητά
μου, δε γνωρίσω δηλαδή τον πραγματικό(αληθινό) εαυτό μου και επικοινωνήσω πραγματικά µε αυτόν, δεν είναι δυνατό να γνωρίσω πραγματικά τον άλλον και να επικοινωνήσω επομένως πραγματικά με αυτόν. Σ” αυτόν ακριβώς το στόχο στοχεύουν τα εν λόγω ομάδες αυτογνωσίας της Ε.Ε.Φ.Ψ. & Ψ/θ.. Επίσης, γιατί να θεωρείται δεδομένη η επικοινωνία δύο ανθρώπων (ζευγαριού ή μη) οι οποίοι, στερούμενοι μιας ουσιαστικής αυτογνωσίας, όπως αυτή εννοείται παραπάνω, αποφάσισαν κάποια στιγμή ότι μπορούν να ζήσουν για πάντα μαζί δημιουργικά και ωφέλιμα και για τους δύο; Το ζητούμενο και εδώ, όπως και στην πρώτη περίπτωση, είναι η ικανότητα που πρέπει να αναπτύξει ο άνθρωπος να επικοινωνεί με τους άλλους. Μία επικοινωνία με την έννοια του να μπορέσει να δεχτεί, να γνωρίσει και, τελικά, να αγαπήσει τον άλλον. Και μία δυνατότητα επικοινωνίας με αυτή την έννοια, µόνο η αυτογνωσία μπορεί να του εξασφαλίσει…
Ήδη από την περασμένη χρονιά (2010), εκτός από τις ομάδες αυτογνωσίας που προσφέρει εδώ και αρκετά χρόνια η Ε.Ε.Φ.Ψ. & Ψ/θ στους ενδιαφερόμενους, ξεκίνησαν για πρώτη φορά στον ελληνικό χώρο και τα Εκπαιδευτικά Μαθήματα Ψυχολογικών και Φιλοσοφικών Συμβούλων. Αυτά απευθύνονται σε ψυχολόγους και μη οι οποίοι, πέρα από μία σοβαρή τακτοποίηση της ζωής τους, κατά κύριο λόγο της εσωτερικής (σχέση με τον εαυτό) και κατ’ επέκταση και της εξωτερικής (σχέση με τους άλλους), ενδιαφέρονται να ασχοληθούν κάποια στιγμή και επαγγελματικά ως Φιλοσοφικοί Σύμβουλοι.
_______________________ -Όλο το θεωρητικο-φιλοσοφικό υπόβαθρο της Φ.Ψ. & Ψ/θ όπως αυτό εκφράζεται κι εφαρμόζεται στην Ελλάδα από την Ελληνική Εταιρεία Φιλοσοφικής Ψυχολογίας και Ψυχοθεραπείας, εμπεριέχεται σε δύο βιβλία του Γ. Ρίζου, Δρ ψυχολογίας Παν/μίου Στρασβούργου,, ιδρυτικού μέλους της Εταιρείας: 1) Εισαγωγή στη ψυχολογία του ενιαίου ανθρώπου
(εξαντλημένο στα βιβλιοπωλεία), και 2) Εισαγωγή στη φιλοσοφική ψυχολογία και ψυχοθεραπεία, τα οποία αναφέρονται και στην ενδεικτική βιβλιογραφία του παρόντος σημειώματος. Κεντρ. διάθεση: Βιβλιοπωλείο Πύρινος Κόσμος. Βιβλιογραφία (ενδεικτική) - Επίκτητου, Εγχειρίδιο, Εκδ. Κάκτος - Επίκτητου, Διατριβαί, (4 τόμοι), Εκδ. Κάκτος - .J. Brun, Ο Στωικισμός, Εκδ. Ι. Ζαχαρόπουλου, Σειρά Que sais je? - J. B. Gourinat, Οι Στωικοί για τη ψυχή, Εκδ. Α. Καρδαμίτσα - Α. Α. Long Η Ελληνιστική Φιλοσοφία, Εκδ. Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης - Ζαν Βαλ, Εισαγωγή στις Φιλοσοφίες τον Υπαρξισμού, Εκδ. Δωδώνη -Lou Marinoff, Πλάτωνας όχι Πρόζακ, Εκδ. Λιβάνη, Αθήνα 200 -Ι. Γ. Δελλή, φιλοσοφική συμβουλευτική, Εκδ. Τυπωθήτω Γ.
Δαρδανός, Αθήνα 2005 -Marie de Hennezel, Ο μύχιος θάνατος, Εκδ. KOAN / Synergie, Αθήνα 2007 -Φώτη Αναγνωστόπουλου, Δ. Παπαδάτου, Ψυχολογική προσέγγιση ατόμων με καρκίνο, Εκδ. Φλόγα -Irving D. Yalom, Όταν έκλαψε ο Νίτσε, Εκδ. ΑΓΡΑ, Αθήνα 2000 -Irving D. Yalom, Στο ντιβάνι, Εκδ. ΑΓΡΑ, Αθήνα 2002 -Irving D. Yalom, Θρησκεία και Ψυχιατρική, Εκδ. ΑΓΡΑ, Αθήνα 2003 -Irving D. Yalom, Το δώρο της ψυχοθεραπείας, Εκδ. ΑΓΡΑ, Αθήνα 2004 -Irving D. Yalom, Η θεραπεία του Σοπενάουερ, Εκδ. ΑΓΡΑ, Αθήνα 2005 -Irving D. Yalom, Στον κήπο του Επίκουρου, Εκδ. ΑΓΡΑ, Αθήνα 2008 -Μάθιου Άλπερ, Ο Θεός στον Εγκέφαλο, Εκδ. ΑΒΓΟ, Αθήνα
2007 -Richard Dawkins, Η περί Θεού αυταπάτη, Εκδ. κάτοπτρο, Αθήνα 2007 - Γ. Ρίζου, Εισαγωγή στη ψυχολογία του ενιαίου ανθρώπου, Αθήνα 1997 - Γ. Ρίζου, Εισαγωγή στη φιλοσοφική ψυχολογία και ψυχοθεραπεία, Αθήνα 2002 -Άλλαν Πέρσυ, «Νίτσε: 99 μαθήματα καθημερινής φιλοσοφίας» Εκδ. Πατάκη, Αθήνα 2011
http://psychografimata.com/3173/otan-i-psichologia-sinanta-tin-filosofia-meros-i/ http://psychografimata.com/3178/otan-i-psichologia-sinanta-tin-filosofia-meros-ii/
1. Αρχική 2. Ποιοί Είμαστε 3. Η ανάγκη και ο ρόλος του φιλοσοφείν στον άνθρωπο 4. Σύντομο ιστορικό της Στωικής Φιλοσοφίας 5. Τα Πάθη Στους Στωικούς 6. Λογική και Εγωική Νοημοσύνη 7. Φιλοσοφική Συμβουλευτική 8. Φιλοσοφικοί Σύμβουλοι, οι επαγγελματίες (ή έμμισθοι) Φίλοι 9. οι βασικές θέσεις της φιλοσοφικής συμβουλευτικής και ψ/θ 10. το φυσιολογικό και παθολογικό στη φ.σ. & ψ/θ 11. Πρακτικές Συμβουλές 12. Ανακοινώσεις
13. Συνοπτική Βιβλιογραφία 14. Επικοινωνήστε μαζί μας 15. Παρουσίαση του βιβλίου: Εισαγωγή στη ψυχολογία του ενιαίου ανθρώπου 16. Παρουσίαση του βιβλίου: Εισαγωγή στη Φιλοσοφική Ψυχολογία και Ψυχοθεραπεία
"Γιώργος Ρίζος δρ ψυχολογίας Πανεπιστημίου Στρασβούργου" Περιγραφή Σκοπός της εταιρείας είναι η γνωστοποίηση στον ελληνικό χώρο του ψυχο-φιλοσοφικού μοντέλου που έχει διαμορφώσει και το οποία προβάλει μέσω μιας ψ/θ άποψης για τη φύση του ανθρώπου, τη δομή, την παθογένεια και την ψ/θεραπευτική αντιμετώπισή του. Άποψη η οποία, βρισκόμενη στον χώρο της εφαρμοσμένης ψυχολογίας, βοηθά τον άνθρωπο στην αποκατάσταση κάθε είδους δυσλειτουργίας που αισθάνεται να έχει εμφανιστεί στον πολυσύνθετο και πολυεπίπεδο οργανισμό του, μέσω της αυτογνωσίας... Βασικές πληροφορίες Δημιουργήθηκε
2000
Προϊόντα
1. ομάδες αυτογνωσίας 2. εκπαιδευτικά μαθήματα φιλοσοφικών
ψυχολόγων & φιλοσοφικών συμβούλων ψυχ. υγείας (μη ψυχολόγων)
Στοιχεία επικοινωνίας Τηλέφωνο
6936965005
Διεύθυνση email
info@psychophil.gr
Φιλοσοφική Ψυχολογία & Ψυχοθεραπεία ( Η Τέχνη του Ζην ) Η Φιλοσοφική Ψυχολογία είναι σήμερα το πλέον σύγχρονο (και ταυτόχρονα το πιο παλιό) ρεύμα ψυχολογίας το οποίο γιγαντώνεται τα τελευταία χρόνια συνεχώς σε ολόκληρο το δυτικό κόσμο. Αυτό, διαπιστώνοντας την αναποτελεσματικότητα των μέχρι τώρα ψυχολογικών απόψεων στην επίτευξη μιας σταθερής και συνεχώς ανερχόμενης ποιότητας ζωής και αυτοπραγμάτωσης στη ζωή του ανθρώπου, αποτελεί παγκοσμίως εδώ και μια τριακονταετία περίπου τη σαφή “στροφή” της εφαρμοσμένης ψυχολογίας προς τις “ρίζες” της, που είναι ρίζες και κάθε σύγχρονου επιστημονικού κλάδου, τη Φιλοσοφία.
Όταν αναφερόμαστε δε εδώ στη Φιλοσοφία, εννοούμε τις μεγάλες φιλοσοφικές απόψεις (σχολές) οι οποίες εμφανίστηκαν πάνω στη γη. Ιδιαίτερα δε για τον ελληνικό χώρο, εννοούμε κυρίως τις ολοκληρωμένες απόψεις όχι μόνο για τον άνθρωπο (φύση, δομή, λειτουργία και παθογένεση αυτού) αλλά και για το φυσικό περιβάλλον στο οποίο αυτός γεννιέται και ζει, του Πλάτωνα, τουΑριστοτέλη, του Ηράκλειτου, των πρακτικών και πάντα σύγχρονων Στωικών φιλοσόφων κ.α. οι οποίες άνθισαν στη μοναδική κλασσική Ελληνική Εποχή. Η σύγχρονη φιλοσοφική ψυχολογία και ψυχοθεραπεία αποτελεί εξέλιξη και συνέχεια της Υπαρξιακής ψυχολογίας και ψυχοθεραπείας. Αυτή, μαζί με άλλες απόψεις στο χώρο της ανθρωπιστικής ψυχολογίας, απετέλεσε την αντίδραση στις κυριαρχούσες μέχρι τότε σχολές ψυχολογίας, τη Ψυχανάλυση και το Συμπεριφορισμό. Οι παραπάνω απόψεις, παρά τις συνεχείς βελτιώσεις και προσαρμογές που υπέστησαν μέχρι σήμερα προκειμένου να κρατηθούν στη ζωή, εξακολουθούν να “βλέπουν” τον άνθρωπο να διέπεται και να διαμορφώνει τη συμπεριφορά του και γενικά τη ζωή του κατά κύριο λόγο κάτω από μηχανιστικές και ενστικτώδεις παρορμήσεις. Η “θεραπεία” συγκεκριμένα στη ψυχανάλυση επιδιώκεται όχι μετά από συνειδητή δράση του ίδιου του ατόμου κάτω από την καθοδήγηση του θεραπευτή στο παρόν αλλά εμφανίζεται (αν εμφανιστεί) μετά από μακρόχρονη και επίπονη ανίχνευση του θεραπευτή στο χαώδες παρελθόν (υποσυνείδητο και ασυνείδητο), όχι μόνο το ατομικό αλλά και το κοινωνικό και το φυλετικό και το παγκόσμιο... Το ρεύμα αυτό στο χώρο της εφαρμοσμένης ψυχολογίας έχει έρθει και στην Ελλάδα εκφραζόμενο με τη μορφή της Συμβουλευτικής, και εκπροσωπείται από την “ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ” (αστική μη κερδοσκοπική). _________________
εκπαιδευτικά μαθήματα στη φιλοσοφική συμβουλευτική Η Ε.Ε.Φ.Ψ. & Ψ/θ ανακοινώνει ότι τα εκπαιδευτικά μαθήματα τωνφιλοσοφικών ψυχολόγων και φιλοσοφικών συμβούλων ψυχικής υγείας (μη ψυχολόγων), τα οποία έχουν διαμορφωθεί και προσφέρονται με τη μορφή σεμιναρίων από την εταιρεία μας σε ολιγομελείς ομάδες και σε "μαθήματα εξ αποστάσεως" -distance learning) θα συνεχιστούν και στη νέα χρονιά 2013-14. Αυτά απευθύνονται σε ανθρώπους, ειδικούς και μη, που ενδιαφέρονται... (για περισσότερα βλ. στη σελ. "Ανακοινώσεις") Ποιοί Είμαστε Η Ε.Ε.Φ.Ψ. και Ψ/θ δημιουργήθηκε το 2000 από επιστήμονες ψυχολόγους και μη με τη μορφή της αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρείας. Σύμφωνα με το άρθρο 3 του καταστατικού της, ο σκοπός της εταιρείας …είναι η διάδοση της συγκεκριμένης ψυχολογικής άποψης στον κόσμο, όπως αυτή έχει διαμορφωθεί και εκφράζεται μέχρι σήμερα από τα μέλη της Εταιρείας, μη έχουσα καμία σχέση με οποιαδήποτε άλλη σχετική συνώνυμη ή μη έκφραση, ατομική ή ομαδική, καθώς και η εφαρμογή των αρχών που τη διέπουν στην καθημερινή ζωή του ανθρώπου... Σκοπεύει δηλαδή άμεσα στη δημιουργία νέων βάσεων και προσανατολισμού της επιστήμης της ψυχολογίας καθιστώντας την πιο αποτελεσματική στην προσπάθεια βελτίωσης και αναβάθμισης της ποιότητας της ζωής του ανθρώπου και της κοινωνίας γενικότερα. Η άποψη αυτή αποτελεί συνισταμένη αφ΄ ενός μεν της μέχρι σήμερα εμπειρίας της εφαρμοσμένης ψυχολογίας, αφ΄ ετέρου δε των φιλοσοφικών ρευμάτων και σχολών που εμφανίστηκαν στην μοναδική για την εξέλιξη της ανθρώπινης διανόησης κλασσική ελληνική εποχή τα οποία, ξεκινώντας από
τον Σωκράτη και τον Πλάτωνα, καταλήγουν στις θέσεις για τη Φύση και τον Άνθρωπο των Στωικών Φιλοσόφων. Πρόκειται γι΄ αυτά τα "φιλοσοφικά ρεύματα" τα οποία, χρησιμοποιώντας με τον καλύτερο μέχρι τότε τρόπο τον ορθό Λόγο (Λογική), προσπάθησαν να απαντήσουν άμεσα και με σαφήνεια στα θεμελιώδη ερωτήματα που απασχολούσαν πάντα τον άνθρωπο. Ερωτήματα που σχετίζονταν με τη φύση του, την προέλευσή του και τον προορισμό της εμφάνισής του επάνω στη γη. Με αυτή την έννοια ...η Εταιρεία αποτελεί ένα "κίνημα", μία προσπάθεια επιστροφής και επανασύνδεσης της επιστήμης της ψυχολογίας με τις "ρίζες" της από τις οποίες προήλθε, όπως άλλωστε και κάθε σύγχρονη επιστήμη. Αποτελεί δηλαδή μία προσπάθεια αναβάπτισης και επανασύνδεσης του ανθρώπου με τις "φιλοσοφικές ρίζες" του... Σε καμία περίπτωση η εν λόγω Εταιρεία δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι αποτελεί κάποια ιδεολογική ή θρησκευτική αίρεση, ότι κάνει προσηλυτισμό ή ότι προτρέπει την αποκοπή ή την απομάκρυνση πιστών και οπαδών από τη θρησκεία τους ή την ιδεοπολιτική και κοινωνική τους τοποθέτηση. Στο άρθρο 4 (μέσα για την επίτευξη του σκοπού) αναφέρεται ότι η εταιρεία σκοπεύει... 1) Να καλύπτει ψυχοθεραπευτικά μεμονωμένα άτομα και, παράλληλα, ανεξάρτητα ή συνεργαζόμενη με διάφορους θεσμοθετημένους κοινωνικούς φορείς (Ο.Τ.Α., Οργανισμούς και Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου και Ιδιωτικού Δικαίου), να οργανώνει ομαδικά εκπαιδευτικά-ψυχοθεραπευτικά Σεμινάρια Αυτογνωσίας. Αυτά απευθύνονται σε άτομα που ενδιαφέρονται να βελτιώσουν μέσω των αρχών της Φιλοσοφικής Ψυχολογίας και Ψυχοθεραπείας (Φ.Ψ. & Ψ/θ), όπως αυτές εκφράζονται από την εν λόγω Εταιρεία, το επίπεδο της ουσιαστικής (εσωτερικής) τους ζωής και, κατά συνέπεια, και αυτό της κοινωνικής τους, όχι με μία εξωτερική (πρόχειρη, συμπτωματική) αντιμετώπιση και ταχτοποίηση των προβληματικών τους λειτουργιών και λανθασμένων
αντιδράσεων αλλά με μία εσωτερική, σε επίπεδο αιτίων. 2) Να εκπαιδεύει ειδικούς επιστήμονες (ψυχολόγους, ψυχιάτρους, κοιν. λειτουργούς, εκπαιδευτικούς, κ.α.) που ενδιαφέρονται για τις αρχές και τις μεθόδους εργασίας της συγκεκριμένης ψυχολογικής άποψης, προκειμένου αυτοί να καταστούν όταν χρειαστεί ικανοί να εκφράσουν και να μεταφέρουν τις εκπαιδευτικές-ψυχοθεραπευτικές αρχές της Φ.Ψ. & Ψ/θ τόσο σε ομαδικό όσο και σε ατομικό επίπεδο. 3) Να εκδίδει επιστημονικά περιοδικά ή άλλα έντυπα και να χρησιμοποιεί κάθε μορφής Μ.Μ.Ε. στοχεύοντας πάντα άμεσα ή έμμεσα στη διάδοση των θέσεων και των σκοπών της Φ.Ψ. & Ψ/θ και στη βελτίωση της ποιότητας της εσωτερικής (ουσιαστικής) ζωής του ανθρώπου. 4) Σε άτομα που έχουν ήδη γνωρίσει μέσω των σεμιναρίων τις αρχές και τους στόχους της εν λόγω Εταιρείας και θέλουν να κρατήσουν μία επαφή με αυτή την άποψη, να τους δίδει την ευκαιρία να το επιτυγχάνουν αυτό συμμετέχοντας ως μέλη της Εταιρείας σε τακτικές μηνιαίες συναντήσεις τύπου. Αυτή την ιδιότητα θα την αποκτούν με αίτησή τους προς την Εταιρεία καταβάλλοντας μία ετήσια συνδρομή. 5) Να δημιουργεί ελεύθερες τακτικές συναντήσεις ατόμων με τη μορφή φιλοσοφικών καφενείων στις οποίες θα μπορεί ο καθένας που ενδιαφέρεται να συμμετέχει, αφού γίνει μέλος καταβάλλοντας μία ετήσια ή εξαμηνιαία συνδρομή, λαμβάνοντας μέρος σε καθαρά φιλοσοφικές συζητήσεις επί συγκεκριμένων προκαθορισμένων θεμάτων. Η δραστηριότητα αυτή σκοπεύει στην προαγωγή γενικά της φιλοσοφικής σκέψης και αντιμετώπισης των διαφόρων όχι μόνο θεωρητικών αλλά και πρακτικών προβλημάτων που απασχολούν τον σημερινό άνθρωπο στην καθημερινή ζωή του. Υπεύθυνος διαχειριστής της εταιρείας καθώς και κάθε άλλης δραστηριότητας (εκδόσεις εντύπων, ομάδων αυτογνωσίας και εκπαίδευση επαγγελματιών στις αρχές της συγκεκριμένης άποψης) είναι το ιδρυτικό μέλος της εταιρείας
Γιώργος Ρίζος, δρ ψυχολογίας Πανεπιστημίου Στρασβούργου.
Η ανάγκη και ο ρόλος του φιλοσοφείν στον άνθρωπο Το φιλοσοφείν αποτελεί μια βαθιά φυσική (πνευματική) ικανότητα του ανθρώπου. Με αυτήν προσπαθεί, δραστηριοποιώντας τις λογικο-πνευματικές διαδικασίες που διαθέτει, να ξεπεράσει μια προβληματική κατάσταση, εξωτερική ή εσωτερική, φτάνοντας στα βαθύτερα αίτια αυτής, φτάνοντας δηλαδή στην εξ αντικειμένου Αλήθεια (Νομοτέλεια) από την οποία προέρχεται και η οποία διέπει κάθε δημιούργημα και κάθε φαινόμενο. Ο κάθε άνθρωπος διαθέτει αυτή την ικανότητα από τη στιγμή που θα γεννηθεί σ’ αυτόν τον κόσμο. Όμως και αυτή, όπως και πολλές που αναφέρονται σε διάφορα λειτουργικά επίπεδα και υποστάσεις του (όπως π.χ. το να μιλάει, να περπατάει, να χαίρεται κ.λπ.), υπάρχει σε μια αρχική φάση, σε κατάσταση δυνατότητας. Για να μετεξελιχθεί λοιπόν σε ικανότητα, απαιτούνται ορισμένες προϋποθέσεις (όπως ακριβώς για να βγει ένα πουλάκι από το αβγό, για να γεννήσει ένα μωρό μια γυναίκα κ.λπ. Χωρίς αυτές τις απαραίτητες προϋποθέσεις η δυνατότητα δεν εξελίσσεται σε λειτουργική ικανότητα. Παραμένει πάντα δυνατότητα. Και ως τέτοια είναι σαν να μην υπάρχει. Ενδέχεται βέβαια, στην περίπτωση που δεν πληρούνται επακριβώς όλες οι προϋποθέσεις, να υπάρξει μεν μετασχηματισμός της δυνατότητας σε ικανότητα, αλλά αυτός να είναι ελλιπής. Η ικανότητα δηλαδή να χωλαίνει, να έχει κενά, να μην είναι πλήρης. Πειράματα που έχουν γίνει από “ψυχολόγους” άλλων εποχών σε ζώα έχουν δείξει ότι, εάν δεν δραστηριοποιηθούν βασικές σωματικές λειτουργίες και όργανα, (βάδιση, όραση κ.λπ.) μέχρι μια ορισμένη χρονική στιγμή από τη γέννηση του ζωντανού οργανισμού (κρίσιμη περίοδος), αυτός δεν θα
μπορέσει ποτέ να δραστηριοποιήσει αυτές τις λειτουργίες του και τα όργανά του και να "δουλέψουν" αυτά σωστά. Και αυτό, χωρίς να υπάρχει καμία απολύτως βλάβη σ’ αυτά καθαυτά. Ό,τι δε ισχύει στο σωματικό επίπεδο ενός ζωντανού οργανισμού είναι φυσικό και λογικό, προκειμένου για τον άνθρωπο, να ισχύει ανάλογα και για τις άλλες υποστάσεις του, την ψυχική και την πνευματική. Αυτό σημαίνει ότι, άμα δεν ερεθιστούν και δεν δραστηριοποιηθούν οι βασικές (φυσικές) λειτουργίες του ανθρώπου, δεν θα μπορέσουν ποτέ αυτές να λειτουργήσουν πλήρως, έως καθόλου, σύμφωνα με τις φυσικές δυνατότητές τους. Το ίδιο ισχύει αναλογικά και με το ίδιο το Εγώ, τον πυρήνα του ανθρώπου, ως προς τις δύο βασικές δυνατότητές του με τις οποίες “γεννιέται” στον κόσμο, την κρίση και τη βούληση καθώς επίσης και με όλες τις άλλες ιδιαίτερες αρετές και χαρακτηριστικά του. Αυτό που συντελεί αποφασιστικά στη μετατροπή όλων των βασικών λειτουργιών, γνωρισμάτων και αρετών του ανθρώπου (τρεις υποστάσεις και Εγώ) από το επίπεδο των δυνατοτήτων (σπόροι) σε έκφραση ικανοτήτων (άνθηση, καρποφόρηση), είναι προφανώς ο έγκαιρος και σωστός ερεθισμός και κινητοποίηση αυτών από το περιβάλλον (τρισυπόστατο) στο οποίο ζει ο άνθρωπος. Στο βαθμό που το τρισυπόστατο περιβάλλον του ανθρώπου στο οποίο αυτός γεννήθηκε και ζει (ιδιαίτερα δε κατά την πρώτη και “κρίσιμη περίοδο” της ζωής του, κατά την οποία συντελείται η φυσική ανάπτυξη όλων των λειτουργιών και των οργάνων του τρισυπόστατου οργανισμού του καθώς επίσης και του ίδιου του Εγώ) καλύπτει, περισσότερο ή λιγότερο, και ανταποκρίνεται στις συγκεκριμένες αναπτυξιακές ανάγκες αυτού του οργανισμού, ανάλογα θα συντελεστεί και η μετατροπή των δυνατοτήτων σε ικανότητες. Για παράδειγμα, εάν ένας ζωντανός οργανισμός διέθετε μόνον
υλική υπόσταση, τότε, για να μετατραπούν οι δυνατότητες αυτής σε ικανότητες και να αρχίσουν να λειτουργούν πλήρως σύμφωνα με τη φύση του, θα αρκούσαν ερεθίσματα μόνον από το υλικό περιβάλλον. Και οι ικανότητες ενός τέτοιου “μονοδιάστατου” οργανισμού δεν θα μπορούσαν να είναι άλλες από τις δύο θεμελιώδεις ικανότητες που αναπτύσσουν και σφραγίζουν με κάθε τρόπο και μορφή κάθε ζωντανό οργανισμό: την αυτοσυντήρηση και την αναπαραγωγή του είδους. Η φυσική ιεραρχία εδώ (η οποία σφραγίζει τις λειτουργίες κάθε ζωντανού - φυσικού - οργανισμού) εντάσσει τη δεύτερη ικανότητα στην πρώτη. Η αυτοσυντήρηση δηλαδή θεωρείται η πρώτη από τις βασικές ικανότητες κάθε οργανισμού. Αυτή εκφράζεται δεχόμενος ο οργανισμός από το περιβάλλον του την κατάλληλη για τις ανάγκες του τροφή (χημικές ουσίες που διαθέτει ήδη ο υλικός οργανισμός-υπόσταση). Η τροφή αυτή δραστηριοποιεί τον υλικό οργανισμό (τις ήδη υπάρχουσες αντίστοιχες χημικές – υλικές - ουσίες) και έτσι αυτός τρέφεται, ζωογονείται. Έτσι αυτοσυντηρείται και εξασφαλίζει την ύπαρξή του στη ζωή. Με άλλα λόγια, ζει. Προκειμένου όμως για τον άνθρωπο που μας ενδιαφέρει, τον πολύπλοκο και πολυεπίπεδο (πολυδιάστατο) αυτόν ζωντανό οργανισμό, θα πρέπει να δούμε αυτές τις δύο θεμελιώδεις φυσικές δυνατότητες και λειτουργίες που σφραγίζουν κάθε ζωντανό οργανισμό πώς εμφανίζονται στα διάφορα επίπεδά του και ποιες είναι οι αντίστοιχες “τροφές” με τις οποίες έχει ανάγκη απ’ έξω (από το περιβάλλον) για να τραφεί αυτός και να εξασφαλίσει την ύπαρξή του στη ζωή, σε όλα τα επίπεδα και τις μορφές αυτής. Αρχίζοντας λοιπόν από την πρώτη θεμελιώδη φυσική ικανότητα και λειτουργία κάθε ζωντανού οργανισμού, την αυτοσυντήρηση, στο αμέσως ανώτερο ιεραρχικά επίπεδο ύπαρξης του ανθρώπου ύστερα από το υλικό, στο ψυχικό, η “τροφή” που έχει ανάγκη να πάρει, προφανώς από το
αντίστοιχο ψυχικό περιβάλλον στο οποίο ζει, για να συντηρηθεί, είναι αναγκαστικά τελείως διαφορετική από αυτή του υλικού περιβάλλοντος. Οι πιο “υγιεινές και θρεπτικές τροφές” που θρέφουν με τον καλύτερο τρόπο τον ψυχικό οργανισμό (διεγείρουν δηλαδή τις ήδη υπάρχουσες αντίστοιχες ψυχικές ουσίες που υπάρχουν σε κατάσταση δυνατοτήτων, εξασφαλίζοντας σ’ αυτόν την εύρυθμη φυσική λειτουργία του, τη ζωή του), είναι ό,τι δημιουργεί σ’ αυτόν την κατάσταση της γαλήνης και της χαράς (στην πραγματικότητα είναι δύο όψεις μιας κατάστασης της ψυχής). Αυτή είναι η φυσική (υγιεινή) κατάσταση που πρέπει να διέπει συνεχώς την ψυχή, προκειμένου αυτή, απαλλαγμένη από τις κύριες διαταραχές της, τα πάθη, να “θρέφεται υγιεινά” και με τον καλύτερο τρόπο από το συγκεκριμένο χώρο, έτσι ώστε να εξασφαλίζονται η φυσική λειτουργία της και η ζωή της. Στο τρίτο επίπεδο ύπαρξης, στο πνεύμα του, η αντίστοιχη “υγιεινή τροφή” (πνευματικές ουσίες) που θρέφει το πνεύμα με τον καλύτερο και τον πιο φυσικό τρόπο και εξασφαλίζει στον άνθρωπο την ακέραιη ύπαρξή του και τη σωστή ζωή του σ’ αυτό το επίπεδο, είναι η κατάσταση τηςταπεινοφροσύνης και της νηφαλιότητας. (Και εδώ πρόκειται για τις δύο όψεις μιας κατάστασης.) Μ’ αυτές τις καταστάσεις το πνεύμα εξασφαλίζει με τον καλύτερο τρόπο την ικανότητά του να αντιλαμβάνεται καθαρά την Αλήθεια τόσο στην ατομική ζωή του, ως πνευματική οντότητα και ύπαρξη, όσο και στην κοινωνική και να ευθυγραμμίζεται (αυτορυθμίζεται) μ΄ αυτή. Εξασφαλίζει δηλαδή πώς πρέπει να ενεργεί και ποιες αποφάσεις πρέπει να παίρνει κάθε στιγμή, αφού στην ιεραρχία του ανθρώπινου οργανισμού αυτό βρίσκεται πιο ψηλά, αυτό είναι που αποφασίζει τελικά και για τον τρόπο ζωής και την τελική τύχη του ανθρώπου. Και φυσικά, σ’ αυτή την κατάσταση ευρισκόμενο το πνεύμα
εξασφαλίζει πάνω απ’ όλα την καλή επικοινωνία με τον εσώτερο εαυτό του, τον πυρήνα του, το Εγώ. Αυτό και μόνον αυτό εξασφαλίζει τη σωστή και επιτυχή ζωή του ανθρώπου σ’ αυτόν τον κόσμο. Εξασφαλίζει δηλαδή το “ζην κατά φύσιν”, αφού μόνον το Εγώ, ο φυσικός αυτός "κυβερνήτης" του ανθρώπου, “γνωρίζει” ακριβώς τόσο το σκοπό της ύπαρξής του σ’ αυτή τη ζωή όσο και τον τρόπο (την “πορεία”) με τον οποίο θα επιτευχθεί αυτός. Τέλος, αυτό τούτο το Εγώ, ο πυρήνας του πνεύματος και ολόκληρου του ανθρώπου, το καθεαυτό ανθρώπινο ον, εξασφαλίζει τη ζωή του και την ύπαρξή του, με άλλα λόγια “θρέφεται” (από τις αντίστοιχες πνευματικές ουσίες), με το βαθμό αυτογνωσίας του (ή αυτοσυνείδησης) που αποκτά. Αυτό είναι η δύναμή του, η “τροφή” του, αυτό το κάνει να υπάρχει και να ζει περισσότερο (με ποιοτική, δυναμική και όχι με ποσοτική έννοια) και να εκφράζει πιο δυναμικά και καθαρά το θέλω του και έτσι να γίνεται καλύτερα αυτό αντιληπτό από το πνεύμα του, το οποίο προσπαθεί να ευθυγραμμίζεται κάθε στιγμή με αυτό, ευθυγραμμίζοντας ταυτόχρονα και τις λειτουργίες των υπόλοιπων υποστάσεών του. Αυτή η “υπόδειξη”, η οποία αποτελεί τον αντικειμενικό σκοπό της ζωής του στον κόσμο, δίδεται στον άνθρωπο κατά κύριο λόγο από μέσα του, από το βαθύτερο σημείο της ύπαρξής του, από το Εγώ, κάθε στιγμή της ζωής του σ’ αυτόν τον κόσμο, στο βαθμό (ένταση) που μπορεί, που του επιτρέπουν δηλαδή οι δυνάμεις του. Ταυτόχρονα όμως του δίδεται και απ΄ έξω, από την αρχή της εμφάνισής του στη γη και σε κάθε εποχή, με διαφόρους τρόπους μέσω "ξεχωριστών", εκλεκτών ανθρώπων” (οδηγών του ανθρώπου). Όσον αφορά τη δεύτερη θεμελιώδη φυσική ικανότητα και λειτουργία του, την αναπαραγωγή (του είδους του), στον υλικό οργανισμό (υπόσταση) του ανθρώπου, αυτή επιτυγχάνεται με το γνωστό κοινό τρόπο που γινόταν ανέκαθεν από κάθε ζωντανό οργανισμό. Με την προσφορά δηλαδή
(“προικοδότηση”) γενετικού υλικού στο “θυγατρικό” από τα δύο “μητρικά” γένη, το άρρεν και το θήλυ, στα οποία διακρίνεται και από τα οποία συντίθεται κάθε ζωντανός οργανισμός. Αυτή η ίδια αναπαραγωγική δραστηριότητα στην υλική υπόσταση του ανθρώπου ασκούμενη ενισχύεται, “θρέφεται” και λειτουργεί αυτομάτως σ’ αυτό το επίπεδο. Η ομαλότητα αυτής της λειτουργίας (ικανότητας) εδώ, εάν δεν συντρέχουν εγγενείς λειτουργικές διαταραχές και ανωμαλίες, δύσκολα διαταράσσεται. Στο επόμενο ιεραρχικά επίπεδο του ανθρώπου, στην ψυχή, η “αναπαραγωγική δραστηριότητα” συντελείται στο βαθμό που έχει καλυφθεί επιτυχώς η πρώτη θεμελιώδης λειτουργία και ικανότητα της ψυχής, όπως αναφέρεται πιο πάνω. Η “νέα ύπαρξη” που γεννιέται από την ένωση δύο “ψυχικών σωμάτων” είναι του αντίστοιχου επιπέδου. Είναι δηλαδή μια ψυχική ύπαρξη (οντότητα), ψυχικής προφανώς υφής, η οποία “ζει” (υπάρχει) στο ψυχικό περιβάλλον ανεξάρτητα από τις “μητρικές οντότητες” που το γέννησαν. Ανάλογη είναι και η κατάσταση στο πνεύμα. Η αναπαραγωγική δραστηριότητα και εδώ, η οποία είναι ανάλογη της λειτουργικής ικανότητας που επετεύχθη στην πρώτη θεμελιώδη λειτουργία και ικανότητα του πνεύματος, εμφανίζει, “γεννά” μια νέα ύπαρξη (οντότητα, ιδεομορφή) πνευματικής υφής στον αντίστοιχο πνευματικό κόσμο (περιβάλλον). Αυτή, όπως και οι προηγούμενες, ζει και κινείται ανεξάρτητα από τις μητρικές (γεννητορικές). [ Σημ. Ο όρος “μητρικές” εδώ, τόσο στο πνευματικό όσο και στο ψυχικό επίπεδο, διαφοροποιείται από την έννοια που δίδεται στο υλικό επίπεδο με το φυλετικό διαχωρισμό αυτών σε άρρεν και θήλυ. Ο κάθε άνθρωπος μπορεί να είναι ταυτόχρονα άρρεν και θήλυ στοιχείο. Άρρεν για τους άλλους (με το να τους “γεννά”, να τους εμπνέει ιδέες και αισθήματα…), και θήλυ για τον εαυτό του, (“γεννά” ο ίδιος ιδέες ή αισθήματα που του ενέπνευσαν κάποιοι άλλοι,
πρόσωπα ή μη, από το περιβάλλον του.) Μέσα σ’ αυτό το συνεχές “γίγνεσθαι” κάθε οντότητα, σε οποιοδήποτε από το τρισυπόστατο περιβάλλον (κόσμο) και αν βρίσκεται, μέσα από την κυκλική τροχιά της ύπαρξής της, (γέννηση, ωρίμανση, θάνατος), υπηρετεί την αέναη εξελικτική πορεία των “δημιουργικών δυνάμεων” οι οποίες “αντιμάχονται” τις “άλλες” παγκόσμιες δυνάμεις, τις ενάντιες των πρώτων, τις “καταστρεπτικές” ή αρνητικές. Η “Δύναμη” με την οποία οι δημιουργικές δυνάμεις του Σύμπαντος δημιουργούν, ζωογονούν, θρέφουν (συντηρούν) και συνέχουν κάθε δημιούργημά τους, (κάθε τι που υπάρχει στη φύση), με την οποία τελικά δημιουργούν (γεννούν) ζωή παντού, έχει πάρει από τον άνθρωπο ένα πολύ κοινό όνομα και, ταυτόχρονα, το περισσότερο παρεξηγημένο από αυτόν. Πρόκειται για την Αγάπη. Ό, τι και να πει κάποιος γι’ αυτή την κατάσταση (και πολλοί έχουν προσπαθήσει να την προσεγγίσουν, να την περιγράψουν και να τη χαρακτηρίσουν σε διάφορες εποχές), δεν πρόκειται ποτέ να την ορίσει. Αντιθέτως, όσο προσπαθεί ο άνθρωπος να την περιγράψει και να την ορίσει, τόσο τη διαστρεβλώνει και, τελικά, την καλύπτει, την περιορίζει, αφού θεωρεί ότι ανήκει πότε στο υλικό, πότε στο ψυχικό και πότε στο πνευματικό επίπεδο (υπόσταση) στον άνθρωπο. Αυτή όμως “δεν είναι πουθενά, ταυτόχρονα όμως είναι και παντού”, αφού ταυτίζεται με αυτές τις “δυνάμεις” που είναι ασύλληπτες από την ανθρώπινη διάνοια. Μόνο βιωματικά (εγωικά) μπορεί να τις “δει” και να τις “γνωρίσει” κάποιος. Το ίδιο ακριβώς ισχύει επομένως και για την Αγάπη… Ξαναγυρίζοντας στο κεντρικό θέμα αυτού του κεφαλαίου, για την ανάγκη και το ρόλο τού “φιλοσοφείν” στον άνθρωπο, μπορεί να διαπιστώσει ο καθένας ότι, σε κάθε εποχή της ιστορίας του ανθρώπου, οι “λίγοι” ήταν πάντα εκείνοι που είχαν αναπτύξει την ικανότητα αυτή, ικανότητα καθαρά πνευματική. Οι “πολλοί” κάλυπταν τη βαθιά ανάγκη που είχε
πάντα ο άνθρωπος, προικισμένος από τη φύση, για υπέρβαση του γήινου εαυτού του και της γήινης ζωής του, κατά κύριο λόγο μέσω της πίστης. (βλ. σχετικά και σε προηγούμενο κεφάλαιο). Η δυνατότητα δηλαδή αυτή του “φιλοσοφείν”, της πνευματικής δηλαδή έρευνας της (μέσω των λογικών διαδικασιών) Αλήθειας, δεν είχε αναπτυχθεί το ίδιο σε όλους. Δεν είχε δηλαδή μετεξελιχθεί εξίσου σε όλους σε ικανότητα. Η ελλιπής και ατελής πνευματική ανάπτυξη (ωρίμανση) σύμφωνα με τα παραπάνω και η απαλλαγή αυτού του “χώρου” από ξένες και αρνητικές επιβαρύνσεις (όπως ψυχικά πάθη, νοοτροπίες, κ.λπ.) δεν επέτρεπαν στις λογικές δυνατότητες να δραστηριοποιηθούν ελεύθερα. Έτσι, αναπόφευκτα, και οι “συλλήψεις” του ανθρώπου (γεννήσεις) στον πνευματικό χώρο, σύμφωνα με τα παραπάνω, ήταν ελλιπείς. Όχι δηλαδή σαφείς και αληθινές, (πραγματικές ιδέες-οντότητες). Και επειδή “ενός κακού μύρια έπονται”, είναι φυσικό αυτές να “γεννούν” με τη σειρά τους ακόμα πιο μπερδεμένες και ανυπόστατες ιδέες“τέκνα” κ.ο.κ. Έτσι, σιγά σιγά οι άνθρωποι, κάτω από τη φυσική πνευματική ανάγκη για έρευνα και γνώση της Αλήθειας, οδηγούμενοι από άτομα ουσιαστικά ακατάλληλα (ανέτοιμα, ανίκανα) γι’ αυτή τη “δουλειά”, έβγαζαν συμπεράσματα και δέχονταν “Αλήθειες” (π.χ. για τη φύση, για την προέλευση και τον προορισμό του ανθρώπου κ.λπ.) που είχαν μικρή ή καμία σχέση με την πραγματικότητα, εγκλωβισμένοι στην κατάσταση της πλάνης. Αποτέλεσμα αυτής της πλάνης ήταν ο άνθρωπος να απομακρύνεται συνεχώς από την Αλήθεια, όχι μόνο θεωρητικά (φιλοσοφικά), αλλά κυρίως στην πράξη, στην καθημερινή ζωή του, αφού ο καθένας, ασυνείδητα, ζει τελικά σε όλες της πτυχές της ζωής του σύμφωνα με αυτό που πιστεύει και δέχεται ως αληθινό. Σε ανάλογη θέση βρισκόταν και η πίστη του, η συμπληρωματική και εξίσου βαθιά με την πρώτη ανάγκη και
δυνατότητά του, η οποία καλύπτει (συμπληρώνει) ό,τι δεν μπορεί να κατανοήσει ο άνθρωπος με το πνεύμα του (λογικές διεργασίες). Ουσιαστικά, σ’ αυτή την κατάσταση ο άνθρωπος, μη βρίσκοντας καμία ικανοποίηση των υπερβατικών αναγκών του και καμία ωφέλεια με τη δυνατότητα αυτή που έχει να φιλοσοφεί, τόσο στην υλική ζωή του όσο και στην ψυχική και την πνευματική, άρχισε σταδιακά να την εγκαταλείπει και να μην την ασκεί. Το ίδιο και για τον ίδιο λόγο έκανε και εκείνος που χρησιμοποιούσε περισσότερο για κάλυψη των ίδιων αναγκών με τον πρώτο τη δυνατότητα της πίστης (...στην Αλήθεια). Αυτό ήταν μια αναπόφευκτη, ασυνείδητη αντίδραση του ανθρώπου, αφού έβλεπε εκ των αποτελεσμάτων (από την ποιότητα δηλαδή της ζωής που ζούσε) ότι τόσο με τη λογική έρευνα της Αλήθειας όσο και με την πίστη του σ’ αυτή δεν οδηγούνταν τελικά πουθενά. Η εσωτερική ανάγκη του για υπέρβαση έμενε μετέωρη. Έτσι, ο άνθρωπος μεταμορφώνεται σταδιακά και αρχίζει να λειτουργεί πνευματικά (και κατ’ επέκταση να ζει ανάλογα και τη ζωή του) άλογα και παράλογα, απομακρυνόμενος τελείως από την πνευματική δυνατότητα του φιλοσοφείν και μέσα από αυτήν την κατάσταση να διαμορφώνει τις “αλήθειες” του. Το ίδιο αντίστοιχα συμβαίνει και σ’ εκείνους που κάλυπταν τις υπερβατικές ανάγκες τους κατά κύριο λόγο μέσω της πίστης (στην Αλήθεια). Αυτοί εδώ ή πιστεύοντας σε μια Αλήθεια πλανερή ή λειτουργώντας αντιδραστικά αυτοχαρακτηρίζονταν “άπιστοι”, δηλαδή πίστευαν ότι δεν υπάρχει αντικειμενική Αλήθεια… (Και αυτή βεβαίως η “θέση” αποτελεί πίστη. Μια πίστη όμως που είναι πλανερή...) Ο σύγχρονος άνθρωπος, ο μέσος άνθρωπος-μέλος των σύγχρονων “δυτικών” κοινωνιών, σιγά σιγά έχει μεταμορφωθεί σε μια καταναλωτική και ηδονοθηρική ύπαρξη και απομονωμένος από τους γύρω του, ενδιαφέρεται μόνο για
τη δική του υλική ευημερία και ευχαρίστηση, για τις οποίες ασχολείται ασταμάτητα (μηχανικά) νύχτα και μέρα, δείχνει να έχει χάσει αυτές τις έμφυτες δυνατότητές του για υπέρβαση. Με άλλα λόγια, με τη ζωή που έχει διαμορφώσει, δείχνει να τις έχει αυτές προσαρμόσει και να τις έχει θέσει στην υπηρέτηση του μοναδικού στόχου που, εν γνώσει του (ευρισκόμενος εν πλάνη) ή εν αγνοία του, έχει βάλει στη ζωή του: την προαγωγή και τη βελτίωση της εξωτερικής (υλικής) ζωής του, αδιαφορώντας όχι μόνο για τη ζωή και τις ανάγκες των γύρω του, αλλά και για την κατάσταση που υπάρχει στη δική του εσωτερική ζωή. Τόσο η έμφυτη δυνατότητα του φιλοσοφείν όσο και εκείνη της πίστης έχουν ουσιαστικά εκφυλιστεί και έχουν μετουσιωθεί σε μία συνεχή αγωνία, άγχος και ένταση των ψυχικών και των πνευματικών δυνάμεών του για την επίτευξη αυτού και μόνο του στόχου. Ενός στόχου που σύμφωνα με τη Φιλοσοφική Ψυχολογία και Ψυχοθεραπεία φανερώνει την ουσιαστική ανυπαρξία του πραγματικού Εγώ, του “φυσικού κυβερνήτη” της ανθρώπινης ύπαρξης. Στη θέση δε αυτού έχουν αναρριχηθεί και καθοδηγούν το “ανθρώπινο σκάφος” τα διάφορα ατελή, ασυνείδητα και διαχωριστικά εγώ (ψευτο-εγώ) των υποστάσεών του. Αυτά, προσπαθώντας να επικρατήσει το ένα έναντι των άλλων, οδηγούν τον άνθρωπο (“σκάφος”) πότε από εδώ και πότε από εκεί, προσπαθώντας να καλύψει το καθένα, ευρισκόμενο στην “εξουσία” (στο “πηδάλιο”), τις δικές του επιδιώξεις και στόχους (υπέρμετρη φιλοδοξία, πλεονεξία, ηδονοθηρία, αναισθησία στον πόνο και στα προβλήματα του άλλου κ.λπ) που αποσκοπούν στην κάλυψη στιγμιαίων και ατομικών (εγωιστικών) υλικών αναγκών, αναγκών δηλαδή της εξωτερικής ζωής του, οι οποίες δεν έχουν ουσιαστικά καμία σχέση με τους πραγματικούς στόχους και τις ανάγκες του ανθρώπου. Καμία σχέση δηλαδή με το πραγματικό συμφέρον του αληθινού εαυτού του. Ακόμα όμως και σ’ αυτή την κατάσταση ευρισκόμενος ο
άνθρωπος, με ουσιαστικά ανύπαρκτο (αδύναμο) το Εγώ του, αυτό εξακολουθεί στο βάθος του να “ζει”, να “σιγοκαίει η φλόγα του”… Τούτο γίνεται έκδηλο όταν στον κάθε άνθρωπο που ζει μια ζωή τελείως πλανεμένη, καθοδηγούμενη από τα διάφορα ψευτο-εγώ του, έρχονται πάντα κάποιες στιγμέςευκαιρίες, έστω και φευγαλέα, που νιώθει ότι “κάτι δεν πάει καλά στη ζωή του” -ότι δεν είναι ευχαριστημένος από τον εαυτό του και από το τρόπο που ζει- και προσπαθεί από “κάπου να πιαστεί” για να την αλλάξει… Η ανάγκη για να ξαναζωντανέψει και να επαναδραστηριοποιήσει και πάλι τις βασικές υπερβατικές δυνατότητες που διαθέτει, τη δυνατότητα του φιλοσοφείν υγιώς και τη δυνατότητα της υγιούς πίστης, αφού τις αποκαθάρει και τις απαλλάξει από κάθε ξένο και πλανερό στοιχείο, είναι, κυριολεκτικά για την ύπαρξή του, ζωτικής σημασίας. Και αυτό μπορεί να γίνει μόνον εάν βοηθήσει αποτελεσματικά το “ημιθανές” Εγώ του να αναστηθεί. Να δραστηριοποιηθεί δηλαδή και να αναλάβει τη “φυσική θέση του” (τη θέση του “κυβερνήτη”), εκδιώκοντας βίαια (δυναμικά) τα διάφορα ψευτοεγώ του (ό,τι δηλαδή δεν είναι), τους “εμπόρους και αργυραμοιβούς” που έχουν μετατρέψει τον ιερό χώρο του σε “χώρο εμπορίου” πρόσκαιρων απολαύσεων και πονηρών συναλλαγών… Σύντομο ιστορικό της Στωικής Φιλοσοφίας Ιδρυτής της Στωικής Φιλοσοφίας (Στωικισμός) υπήρξε περί το 300 π.Χ. ο Ζήνων ο Κιτιεύς από την Κύπρο, 336-264 π.Χ. Αυτός δίδασκε στην Αθήνα, στην Ποικίλη Στοά, εξ ου και το όνομαστωικός Ο Ζήνων πίστευε ότι μόνον η φιλοσοφία και τα αποτελέσματα τα οποία αυτή επιφέρει στη ζωή του ανθρώπου δίδουν σ’ αυτόν την ευτυχία. Έλεγε δε χαρακτηριστικά ότι “αφ’ ότου
εναυάγησα ευπλοώ”.* Ο Στωικισμός φαίνεται ότι αποτελεί εξέλιξη των ιδεών των Κυνικών. Της Σχολής αυτής ιδρυτής υπήρξε ο Αντισθένης, μαθητής του Σωκράτη. Αυτός εξέφρασε μ’ έναν ακραίο τρόπο τις διδασκαλίες του μεγάλου φιλοσόφου και διαμόρφωσε την αντίληψη ότι ενάρετος είναι εκείνος ο οποίος δεν κατέχει ούτε έχει ανάγκη από κανένα υλικό αγαθό, ομοιάζοντας έτσι προς τον Θεό, ο οποίος “ουδενός δείται”. Ο Ζήνων, επηρεασμένος προφανώς από τη διδασκαλία των κυνικών φιλοσόφων περί αποχής από τα υλικά αγαθά, τοποθετημένος σε μια πιο ισορροπημένη θέση, διδάσκει την ολιγάρκεια, την ανεξαρτησία από τα πράγματα του κόσμου, την απαλλαγή από τα πάθη και το “ζην κατά φύσιν”, (“ομολογουμένως τη φύσει ζην, όπερ ταυτό του κατ’ αρετήν ζην”). Για να μπορέσει όμως ο άνθρωπος να ζει κατά φύσιν, να ζει δηλαδή υγιώς.** θα πρέπει πρώτα να τη γνωρίσει. Και για να γνωρίσει κάποιος τη φύση του απαραίτητη προϋπόθεση είναι η αταραξία και η γαλήνη της ψυχής. Εδώ στηρίζεται, κατά τους στωικούς, η έννοια της Ηθικής. Οι ιδέες των στωικών δεν έμειναν αμετάβλητες καθ’ όλη την διάρκεια της ενεργού ύπαρξης της Σχολής. Αυτές μεταβάλλονταν ανάλογα με τις ιδέες και την προσωπικότητα του εκάστοτε αρχηγού της. Έτσι εμφανίζεται κατά καιρούς μια μεγάλη ποικιλία σχετικά με την κοσμοθεωρία αυτών. Αυτό που έμεινε όμως στη βάση του αναλλοίωτο απ΄ όλη τη στωική διδασκαλία και μέχρι το τέλος του Στωικισμού και το οποίο μας ενδιαφέρει κατά κύριο λόγο εδώ, είναι η διδασκαλία περί Ηθικής. Λόγω αυτών γενικά των διαφορών ο Στωικισμός διαιρέθηκε σε τρεις περιόδους: στην αρχαία, τη μέση και τη νεότερη Στοά. Στην πρώτη περίοδο ανήκουν ο Ζήνων, ο Χρύσιππος και ο Κλεάνθης, στη δεύτερη, οΒόηθος, ο Παναίτιος και ο Ποσειδώνιος και στην τρίτη, ο Σενέκας, ο Μουσώνιος, ο Επίκτητος και ο Μάρκος Αντωνίνος ( Μάρκος Αυρήλιος).
Ο Ζήνων έγραψε πολλά βιβλία, όπως τα: “Περί του όλου”, “Περί ανθρώπου φύσεως”, “Περί Πολιτείας” κ.ά. εκ των οποίων δεν σώζεται κανένα. Το ίδιο ισχύει και για το διάδοχο του Ζήνωνα στη Σχολή, τον Χρύσιππο. Όσα γνωρίζουμε για τους πρώτους στωικούς προέρχονται από αποσπάσματα μεταγενεστέρων. Και αυτά όμως είναι αβέβαια ως προς τη γνησιότητα και την αυθεντικότητά τους. Πλήρη διασωθέντα συγγράμματα έχουμε μόνο δύο νεότερων στωικών, του Επίκτητου (ο οποίος υπήρξε δούλος απελεύθερος) και του Μάρκου Αυρηλίου, Ρωμαίου αυτοκράτορα (...και “Έλληνα στην ψυχή”). Ο Επίκτητος (έζησε μεταξύ του 50 π.Χ. και του 120 μ.Χ. και μυήθηκε στο Στωικισμό από τονΜουσώνιο Ρούφο) έγραψε το “Εγχειρίδιο” και ο μαθητής του Αρριανός (ο συγγραφέας του “Αλεξάνδρου Ανάβασις”) έγραψε, από τις σημειώσεις που κρατούσε, τις “Διατριβές”. Ο δε Μάρκος Αυρήλιος έγραψε στην ελληνική γλώσσα “Τα εις εαυτόν”. Ο Στωικισμός, περνώντας από διάφορες φάσεις, παρέμεινε ακμαίος και ζωντανός επί τέσσερις αιώνες. Στο τέλος, με την εμφάνιση του Χριστιανισμού, απορροφήθηκε και ενσωματώθηκε σταδιακά σ΄ αυτόν. Οι στωικοί, ακολουθώντας το παράδειγμα του Σωκράτη, έδωσαν μεγαλύτερη σημασία στην πρακτική εφαρμογή της Φιλοσοφίας (Ηθική και Βιοτική), απ’ όσο στη Λογική και τη Φυσική. Χωρίς την ηθική η ενασχόληση του ανθρώπου με τη λογική και τη φυσική, όχι μόνο δεν οδηγεί πουθενά, σε κανένα ουσιαστικό όφελος του ανθρώπου, αλλά μπορεί να αποβεί επιζήμια γι’ αυτόν. Κατ’ αυτούς η Φιλοσοφία (η επιστήμη η ασχολούμενη περί της αληθείας και της φύσεως των πραγμάτων) είναι “Τέχνη της ζωής” και σκοπό έχει να ρυθμίζει τη ζωή του ανθρώπου κατά τρόπο πραγματικά (ουσιαστικά) ωφέλιμο γι’ αυτόν και να τον οδηγεί στην ευδαιμονία και στην εκπλήρωση του αντικειμενικού σκοπού της ζωής του. Η ευδαιμονία του
ανθρώπου βρίσκεται στη συμφωνία της βούλησής του με το θείο λόγο που διέπει τον κόσμο. Σύμφωνα με τον Ζήνωνα, πνεύμα και ύλη είναι το ενεργητικό (Ποιούν ή λόγος) και το παθητικό(πάσχον) στοιχείο της μίας γενεσιουργού Αρχής. Ο κόσμος είναι το σώμα του Θεού. Ο άνθρωπος καθορίζεται από μια πολύ ισχυρή, φυσιολογική (έμφυτη) ανάγκη: τη διαρκή προστασία και προαγωγή (υπέρβαση) της ζωής του σύμφωνα με τη φύση του. Ο Επίκτητος αναφέρει εδώ χαρακτηριστικά ότι, κατά τον Σωκράτη, η μεγαλύτερη ευτυχία του ανθρώπου είναι να παρακολουθεί κάθε ημέρα τον εαυτό του βελτιούμενο. Πάθη για τους στωικούς είναι η περισσότερο ή λιγότερο έντονη αρνητική και νοσηρή (ασυνείδητη, παθητική και ανεξέλεγκτη) κίνηση της ψυχής με διαχωριστικά και καταστρεπτικά (αυτοκαι ετερο- ) στοιχεία. Από την εμφάνιση δε και την ανεξέλεγκτη λειτουργία των παθών, τα οποία παρασύρουν αναστέλλοντας κάθε λογική λειτουργία του ανθρώπου, προέρχεται κάθε δυστυχία στη ζωή του.*** Τα πάθη σπέρνονται από πολύ νωρίς στη ζωή του ανθρώπου και εμφανίζονται αργότερα με διάφορες μορφές: εγωικές αρρώστιες και διαταραχές**** για τις οποίες, προκειμένου να αποβληθούν οριστικά, απαιτείται εκπαίδευση και συνεχή άσκηση του ανθρώπου. Η αποβολή αυτή μπορεί να γίνει μόνο από το Ηγεμονικό (το συνειδητό Εγώ) του ανθρώπου. Με άλλα λόγια, για τους στωικούς η αποβολή (έλεγχος) των παθών γίνεται όταν μπορεί ο άνθρωπος να ισορροπεί μεταξύ της ευπάθειας και της εμπάθειας, επιτυγχάνοντας την απάθεια. Οι βλέψεις όμως των στωικών εκτείνονται πολύ μακρύτερα από την επίτευξη της ευτυχίας του ανθρώπου σ’ αυτή τη ζωή αφού ο Επίκτητος στις Διατριβές του ( ΙΙ, ιθ΄, 27) λέει ότι “θεόν εξ ανθρώπου επιθυμούντα γενέσθαι”. Επομένως, ο τελικός σκοπός της Στωικής Φιλοσοφίας δεν είναι απλώς η εφαρμογή ορισμένων βιοτικών ή ηθικών αρχών, αλλά η θέωση του ανθρώπου.
Έργο του φιλοσόφου, κατά τους στωικούς, είναι να φροντίζει για το Ηγεμονικό του, το νου και την ψυχή του (εσωτερική ζωή) και όχι για τα εξωτερικά πράγματα, τα οποία πρέπει να τον απασχολούν και να τα αντιμετωπίζει με τη λογική. Αναφερόμενος ο Επίκτητος στους αρχαίους (πρώιμους) στωικούς, οι οποίοι έκαναν και δίδασκαν την άσκηση στην εγκράτεια, στην απάθεια, στην πλήρη αποχή κ.λπ., έλεγε ότι... οι άνθρωποι δεν πρέπει να φτάνουν σε υπερβολές… Αλλού πάλι ο ίδιος κορυφαίος στωικός λέει ότι "...το σχολείο του φιλοσόφου είναι σαν το ιατρείο (χειρουργείο), από το οποίο βγαίνουν οι φοιτώντες ευχαριστημένοι μεν, αλλά πονεμένοι… Και αυτό συμβαίνει αφού δεν μπαίνουν σε αυτό υγιείς…". Οι αφιλοσόφητοι, κατά τους στωικούς, ζουν τυχαία, οδηγούμενοι από το μοιραίο, χωρίς κατεύθυνση, χωρίς σκοπό και η ζωή τους φεύγει μάταια. Είναι σαν να μην έζησαν καν… Επομένως, παραδέχονται οι στωικοί μαζί με όλους τους Έλληνες φιλοσόφους, μόνον οι ασχολούμενοι με τη Φιλοσοφία βρίσκουν τον ορθό δρόμο της ζωής. Το δρόμο που οδηγεί προς την ευτυχία, την ευδαιμονία και την ελευθερία. Μόνον ένας φιλόσοφος μπορεί να είναι πραγματικά ελεύθερος, ακόμα και αν είναι δούλος… Σοφία είναι για τους στωικούς η υποταγή (η συνειδητή και επομένως ελεύθερη) του ανθρώπου στο Θεό και η παραδοχή της ειμαρμένης ( νομοτέλεια, φύση, πρόνοια).***** Η αντίληψη του στωικού για τη ζωή δεν είναι, όπως πιστεύουν πολλοί, παθητική. Ο στωικός φιλόσοφος δηλαδή δεν κηρύσσει την αποχή από τις διάφορες δραστηριότητες. Γι’ αυτό και η Στωική Φιλοσοφία ρίζωσε στη Ρώμη, όπου, τουλάχιστον μέχρι το τέλος της δημοκρατίας, οι εκπρόσωποι της ανώτερης τάξης έβλεπαν ως κύριο τρόπο καταξίωσης της ύπαρξής τους τη δραστηριοποίησή τους στην πολιτική και στρατιωτική “αρένα”. Τον σοφό, έλεγε χαρακτηριστικά ο Επίκτητος, ούτε η φτώχεια ούτε η λύπη τον εμποδίζουν ούτε αυτά τα πράγματα που βγάζουν από το δρόμο και γκρεμοτσακίζουν τους άπειρους. Εσύ
νομίζεις ότι εκείνος καταβάλλεται από τις συμφορές. Αντιθέτως, αυτός τις χρησιμοποιεί… Ο Φειδίας δεν ήξερε να κάνει αγάλματα μόνον από ελεφαντόδοντο. Έφτιαχνε και από μπρούντζο. Αν του πήγαινες μάρμαρο, ένα πιο ευτελές υλικό, θα έκανε πάλι το άγαλμα όσο μπορούσε πιο τέλειο. Με τον ίδιο τρόπο ο σοφός, αν μπορέσει, θα δείξει την αρετή του στα πλούτη όπως και στη φτώχεια. Τόσο στη χώρα του όσο και στην εξορία. Τόσο ως στρατηγός όσο και ως στρατιώτης. Τόσο ως υγιής και αρτιμελής όσο και ως άρρωστος και ανάπηρος. Οποιαδήποτε τύχη και αν του τύχει, θα δημιουργήσει από αυτήν κάτι αξιομνημόνευτο… Άλλες ρήσεις και οδηγήσεις των στωικών (του Επίκτητου κατά κύριο λόγο), ειδικά για το θέμα της Ηθικής που μας ενδιαφέρει άμεσα εδώ: ...Από εμένα εξαρτάται να μην υπάρχει στην ψυχή μου καμία πονηρία, επιζήμια επιθυμία και ταραχή, αλλά να βλέπω τα πράγματα όπως πραγματικά είναι και να τα αντιμετωπίζω σύμφωνα με την πραγματική αξία τους και τη σχέση που έχουν για μένα. Να ξέρεις ότι αυτή η δυνατότητά σου προέρχεται από τη φύση σου. Το παραπάνω οδηγεί στην περιώνυμη ρήση του Επίκτητου (και κατ’ επέκταση των στωικών), η οποία αποτελεί και μία από τις βασικές αρχές της Φιλοσοφικής Ψυχολογίας και Ψυχοθεραπείας: "Δεν είναι τα πράγματα που με κάνουν να πονώ αλλά η άποψη που έχω εγώ για τα πράγματα…" ...Τα πάντα στη φύση είναι ενιαία και το ένα υπηρετεί το άλλο. Έτσι και τα λογικά όντα έγιναν το ένα για το άλλο. Το να ανέχεσαι επομένως τις κακίες των άλλων αποτελεί μέρος της Δικαιοσύνης… Και κάπου αλλού ο Επίκτητος λέει το παραπάνω με διαφορετικά λόγια (το οποίο αποτελεί άλλη μια βασική αρχή της Φιλοσοφικής Ψυχολογίας και Ψυχοθεραπείας): "Όλοι οι άνθρωποι αποτελούν μια οικογένεια αφού προέρχονται από τον ίδιο Πατέρα, τον έναν Θεό…"
...Ο απαίδευτος άνθρωπος όταν πέσει σε δυστυχία κατηγορεί τους άλλους. Ο μορφωμένος όμως δεν κατηγορεί ούτε τους άλλους ούτε τον εαυτό του… ...Να μη ζητάς να γίνονται τα πράγματα που δεν είναι στην εξουσία σου και δεν εξαρτώνται από εσένα όπως τα θέλεις εσύ, αλλά να τα δέχεσαι όπως έρχονται και τότε θα είσαι ευτυχισμένος. ...Χαρακτήρας και συμπεριφορά του φιλοσόφου: Κάθε ωφέλεια ή βλάβη ξέρει ότι προέρχεται από τον εαυτό του και μόνο. ...Να θυμάσαι πάντα ότι είσαι ένας ηθοποιός σ’ ένα δράμα (δρώμενο) όπως το θέλει ο συγγραφέας του έργου. Αν το θέλει σύντομο, θα είναι σύντομο. Αν το θέλει μακροσκελές, θα είναι μακροσκελές. Αν θέλει να παίξεις ρόλο φτωχού, πρόσεξε να τον παίξεις όσο μπορείς καλύτερα. Το ίδιο αν πρόκειται για ρόλο χωλού ή για ρόλο άρχοντα ή για ρόλο απλού (κοινού) ανθρώπου. Από εσένα εξαρτάται αν θα τον παίξεις καλά ή όχι. Η εκλογή όμως του ρόλου ανήκει σε άλλον… Επίσης έλεγαν (μέσω του Επίκτητου) ότι ...ο θάνατος δεν είναι κάτι κακό αφού είναι μία φυσική κατάσταση (“ουδέν κακόν κατά φύσιν”). Επομένως, δεν πρέπει να τον φοβόμαστε. Άλλωστε, αν ήταν κάτι κακό, δεν θα τον δεχόταν και ο Σωκράτης τελικά έτσι όπως τον δέχτηκε, ψύχραιμα και χωρίς φόβο… ____________________ * Ο Ζήνων ταξίδευε με ένα καράβι με τον έμπορα πατέρα του, το οποίο όμως, λόγω κακοκαιρίας, ναυάγησε έξω από τον Πειραιά. Από εκεί, ύστερα από μεγάλη ταλαιπωρία, έφτασε στην Αθήνα όπου έξω από ένα βιβλιοπωλείο γνώρισε τον Κράτη, κυνικό φιλόσοφο, του οποίου έγινε μαθητής. Έτσι άφησε το εμπόριο και αφοσιώθηκε ολοκληρωτικά στη Φιλοσοφία. ** Η Στωική Διδασκαλία ασχολήθηκε κατά κύριο λόγο από την αρχή της εμφάνισής της με τα πάθη και με τη θεραπεία τους. Θα μπορούσε να πει κάποιος ότι ξεκίνησε περισσότερο ως μια
θεραπευτική μέθοδος των παθών παρά ως ένα φιλοσοφικό σύστημα με μία ολοκληρωμένη κοσμοθεωρία (D. Βlekeley, Η στωική θεραπεία περί των παθών, Ανακοίνωση στο 4ο Διεθνές Συνέδριο Ελληνικής Φιλοσοφίας τον Αύγουστο του 1992 στη Ρόδο. Επιτομή: Η Ελληνιστική Φιλοσοφία της Ακαδημίας Αθηνών, επιμέλεια Κ. Βουδούρη, Αθήνα, 1994). Ο Χρύσιππος έχει γράψει ένα βιβλίο του οποίου σώζονται μόνο ελάχιστα αποσπάσματα και κυρίως αναφορές μεταγενεστέρων ειδικά για τη θεραπεία των παθών. Ο Κικέρων αναφέρει σ΄ ένα βιβλίο του: Ας είμαστε πεπεισμένοι γι΄ αυτό: μόνον όταν η ψυχή θεραπευτεί (κάτι που δεν μπορεί να γίνει χωρίς τη φιλοσοφία), μόνο τότε θα τελειώσουν και τα βάσανά μας. Επομένως ας αφεθούμε στα χέρια της φιλοσοφίας για τη θεραπεία. Θα θεραπευτούμε αν το θελήσουμε..." TD3. 13. *** Συνήθεις φράσεις που χρησιμοποιούμε και οι οποίες εκδηλώνουν πάθος: "Το ξέρω πως ήταν λάθος αλλά δεν μπορούσα να κάνω διαφορετικά". Ακόμα, "Το έκανα ενώ ήξερα ότι δεν έπρεπε" κ.λπ. **** ...όπως η εκδικητικότητα, η αντιζηλία, ο φθόνος, η ζηλοτυπία, η αδιαφορία στον πόνο του άλλου, η οκνηρία, η αλαζονεία, η υποκρισία κ.ά. ***** Ο Μάρκος Αυρήλιος λέει χαρακτηριστικά μεταξύ άλλων για τη Φύση (Θεό): "Όλα έρχονται από σένα, όλα βρίσκονται μέσα σε σένα, όλα ξαναγυρίζουν σε σένα" (Μ. Αυρήλιος, Σκέψεις, IV 23). Τα Πάθη στους Στωικούς Σύμφωνα με τους Στωικούς τα βασικά πάθη της ψυχής είναι τέσσερα: ● λύπη (ή πόνος) ● φόβος
● επιθυμία ● ηδονή (ως αυτοσκοπός) Αυτά θα πρέπει να αποφεύγονται από τους ανθρώπους που θέλουν ειλικρινά να ζουν σύμφωνα με τη φύση τους, το «ζην κατά φύσιν», γιατί, χωρίς να το καταλαβαίνουν, οδηγούνται σε εκφράσεις και αντιδράσεις για τις οποίες δεν συμφωνεί ο βαθύτερος εαυτός τους, (τοΗγεμονικό των Στωικών), με αποτέλεσμα κάποια στιγμή να μετανιώνουν και να αισθάνονται άσχημα γι’ αυτές τις πράξεις τους. Εξ αυτών, η έντονη και δεσμευτική επιθυμία και ο φόβος (κάποιου δηλαδή προσώπου ή πράγματος που θεωρούμε καλό, δηλαδή ωφέλιμο ή κακό δηλαδή βλαβερό), είναι πρωτογενή, ενώ η ηδονή (που προέρχεται από την απόκτηση του επιθυμητού) και η λύπη ή πόνος(που αποτελεί το αντίθετο της ηδονής
και
προέρχεται
εξωτερικού φοβικού
από
την
αντιμετώπιση
κάποιου
αντικειμένου, σκέψης ή αισθήματος),
χαρακτηρίζονται ως δευτερογενή. Επίσης, η επιθυμία και η ηδονή χαρακτηρίζονται από τους Στωικούς ως αγαθά (πάθη), ενώ οφόβος και ο πόνος ως δεινά ή κακά (πάθη). Για να αντιμετωπίσουμε και να ελέγξουμε ένα πάθος, θα πρέπει να
αναχθούμε
στο
πρωτογενές
επίπεδο
έκφρασής
του
(επιθυμία ή φόβος κάποιου προσώπου ή πράγματος) και να ελεγχθεί συνειδητά (λογικά) εάν είναι πράγματι ωφέλιμο ή
βλαβερό για εμάς. Π.χ. επιθυμώ σφόδρα (είμαι ερωτευμένος) να παντρευτώ κάποια για την οποία μου λένε φίλοι ότι είναι ψυχικά άρρωστη ή εξαρτημένη σε τοξικές ουσίες. Εγώ όμως δεν τους ακούω και κάνω αυτό που μου αρέσει (μένω στην ηδονή αποφεύγοντας τον πόνο...) Τα παραπάνω επιγράφονται συνοπτικά από τους Στωικούς με ένα τρίλεξο: εμπάθεια-απάθεια-ευπάθεια. Αυτό θέλει να πει ότι ο άνθρωπος που σκοπεύει συνειδητά και έμπρακτα τη μη περιστασιακή ευδαιμονία στη ζωή του, πρέπει να αποφεύγει στις εκφράσεις του τις ακρότητες τηςεμπάθειας (με την έννοια του έντονου και ανεξέλεγκτου πάθους, το οποίο μορφοποιείται ωςέντονη ενεργητικότητα και επιθετικότητα προς τα έξω) και της ευπάθειας (με την έννοια του έντονου και ανεξέλεγκτου πάθους, το οποίο μορφοποιείται ως έντονη παθητικότητα
καιεπιθετικότητα
προς
τα
μέσα),
και
να
προσπαθεί να μένει στην ενδιάμεση θέση, της απάθειας… Λογική και Εγωική Νοημοσύνη Τα βασικά σημεία της λογικής νοημοσύνης που διαθέτει και χρησιμοποιεί περισσότερο ή λιγότερο ο κάθε άνθρωπος, στα οποία βασίζεται για την αντιμετώπιση των κάθε είδους προβλημάτων που συναντά καθημερινά στη ζωή του καθώς και για την προσαρμογή του στο περιβάλλον του, είναι:
● Φαντασία και παραγωγή ιδεών ● Μαθησιακή δυνατότητα (συνεχή τροφοδοσία και εμπλουτισμό σε γνώσεις) ● Δυνατότητα μνήμης (των εξωτερικών και εσωτερικών -του ίδιου- ερεθισμάτων και πληροφοριών ● Δυνατότητα επεξεργασίας και αφομοίωσης των προσλαμβανομένων πληροφοριών ● Δυνατότητα αριθμητικής σκέψης ● Δυνατότητα αφαιρετικής και συνθετικής σκέψης Από την άλλη μεριά, τα αντίστοιχα βασικά χαρακτηριστικά των ανθρώπων που έχουν ανεπτυγμένη (σ’ ένα βαθμό) την εγωική νοημοσύνη (κάποιοι την λένε και συναισθηματική νοημοσύνη), τα οποία δεν συνδέονται απαραίτητα με τα προηγούμενα και τα οποία αποκτά συνήθως κανείς με πολύ μεγαλύτερη
και
πιο
συνειδητή
προσπάθεια
από
τα
προηγούμενα, είναι: ·
Μεγαλύτερη ή μικρότερη αυτοκυριαρχία και έλεγχος των συναισθημάτων…
·
Συνειδητοποίηση των δυνατοτήτων και των αδυναμιών μου…
·
Ευελιξία και καλή προσαρμογή στις εξωτερικές αλλαγές…
·
Αίσθηση ενθουσιασμού και δημιουργικότητας στη ζωή…
·
Συνειδητοποίηση των κάθε είδους «εξαρτήσεων» και «κολλημάτων» που έχω στη ζωή μου με παράλληλη προσπάθεια απελευθέρωσής μου από αυτά…
·
Σαφή γνώση του τρόπου πορείας στη ζωή μου, σε κάθε πτυχή της, την οποία έχω χαράξει εγώ ο ίδιος και την οποία ελέγχω κάθε στιγμή ότι την ακολουθώ…
·
Σωστή (μη εγωκεντρική) επικοινωνία με τους άλλους με σεβασμό στην ελεύθερη βούληση του καθενός…
·
Σαφή διάκριση του φαινομενικού από το πραγματικό όφελος και κέρδος ασχέτως αν αυτό είναι ευχάριστο ή δυσάρεστο…
Όλα τα παραπάνω αποτελούν κύριοι στόχοι της προσπάθειας του ανθρώπου για αυτογνωσία,όπως αυτή προσεγγίζεται από την Ελληνική Εταιρεία Φιλοσοφικής Ψυχολογίας και Ψυχοθεραπείας. Φιλοσοφική Συμβουλευτική Η Τέχνη του Ζην Κρίνουμε σκόπιμο να κάνουμε μία σύντομη αναφορά στη φιλοσοφική συμβουλευτική όπως αυτή έχει διαμορφωθεί και εκφράζεται τα τελευταία τριάντα χρόνια περίπου στον ευρύτερο χώρο της ψυχολογίας. Ο λόγος γι΄ αυτή την αναφορά είναι γιατί πιστεύουμε ότι μ΄ αυτό τον τρόπο θα προσδιοριστούμε καλύτερα και εμείς, αφού η φιλοσοφική ψυχολογία και ψυχοθεραπεία, όπως αυτή εκφράζεται από την Ελληνική Εταιρεία Φιλοσοφικής Ψυχολογίας και Ψυχοθεραπείας, βρίσκεται στον ίδιο χώρο.
Αποτελεί δηλαδή, τηρουμένων κάποιων ιδιαιτεροτήτων, έκφραση του ίδιου "ρεύματος" και συμμετέχει στην προσπάθεια ανανέωσης που κάνει η ψυχολογία παγκοσμίως, σκοπεύοντας να γίνει πιο αποτελεσματική και πιο ουσιαστική στην αντιμετώπιση των σημερινών προβλημάτων των ανθρώπων, στρεφόμενη "πίσω στις ρίζες της", στη φιλοσοφία. Θα µπορούσαμε λοιπόν να πούμε γενικά ότι η φιλοσοφική συμβουλευτική δεν είναι ψυχολογική ή ψυχιατρική συμβουλευτική ή ψυχοθεραπεία. Η φιλοσοφική συμβουλευτική (φ.σ.) είναι η εφαρμογή φιλοσοφικής συλλογιστικής, νοητικής ανάλυσης και λογικής στα προσωπικά διλήμματα, ηθικά προβλήματα και ανησυχίες που αντιμετωπίζουν καθημερινά τα άτομα. Τι είδους όμως προβλήματα; Ενδεχομένως, πολλά από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε στη ζωή, σύμφωνα με τη ψυχαναλυτική ψυχολογία και ψυχοθεραπεία, μπορούν να ανιχνευθούν σε ψυχολογικά τραύματα που δημιουργήθηκαν στην παιδική ηλικία και αντιμετωπίζονται με ψυχοθεραπεία ή με φαρμακευτική αγωγή. Παρ΄ όλ΄ αυτά όμως υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός προβλημάτων που είναι δύσκολο να οριστούν από την ακαδημαϊκή ψυχοπαθολογία και ως εκ τούτου είναι εξ ίσου δύσκολο ν' αντιμετωπιστούν και να λυθούν. Αυτά τα προβλήματα τελικά εμφανίζονται περισσότερο να είναι ενσωματωμένα στη γενική νοοτροπία του ατόμου παρά σαν ψυχολογικά. Συχνά εμφανίζονται στα πλαίσια γεγονότων της ζωής μας το νόημα των οποίων δεν μπορούμε να κατανοήσουμε πλήρως. Θα μπορούσαμε, για παράδειγμα, να αναφέρουμε μερικά τέτοια όπως: -προβλήματα γάμου και γενικά διαπροσωπικών σχέσεων -δυσκολίες σχετικά με την καριέρα -ηθικά, υπαρξιακά, συναισθηματικά ή θρησκευτικά προβλήματα
και διλήμματα -γέννηση ανάπηρου παιδιού ή αιφνίδια εμφάνιση σοβαρού ατυχήματος σε μέλος της οικογένειας -αλλαγή στη σεξουαλική ορμή (ενδιαφέρον) του ίδιου ή του παρτεναίρ -έλλειψη ενδιαφέροντος να γίνει κάποιος γονέας -έλλειψη γενικά ενδιαφέροντος για τη ζωή κ.α. Η δουλειά του φιλοσοφικού συμβούλου είναι να εξασφαλίσει τα "νοητικά εργαλεία" που χρειάζεται κάποιος για να αντιμετωπίσει τα προβλήματά του. Βοηθάει δηλαδή στο να συνειδητοποιήσει ο ενδιαφερόμενος τις λάθος aξίες, τοποθετήσεις, ανασφάλειες και φόβους που έχουν μπει εν αγνοία του και έχει υιοθετήσει γενικά στη ζωή του στις οποίες οφείλονται τα προβλήματά του. Ταυτόχρονα δε να "δει" καθαρά τις σωστές γι΄ αυτόν θέσεις, τοποθετήσεις κλπ. Ο στόχος του φ. σ. είναι να σε βοηθήσει να φτάσεις στην aυτοκατανόηση και αυτογνωσία καλλιεργώντας παράλληλα το μυαλό και καθιστώντας δυνατή την ανανεωμένη πνευματική και ψυχική ανάπτυξη. Οι φ. σ. γνωρίζουν πως η πλειοψηφία των ανθρώπων είναι ικανοί να λύσουν τα περισσότερα από τα καθημερινά τους προβλήματα είτε μόνοι τους είτε με τη βοήθεια καλών φίλων. Πολλές φορές όμως τα προβλήματα γίνονται πολύπλοκα (όχι βέβαια από μόνα τους αλλά από δικές μας λανθασμένες θέσεις και αντιδράσεις) και, για παράδειγμα, βλέπουμε κάποιες αξίες μας να έρχονται σε σύγκρουση, γεγονότα να αλλοιώνονται, οι σχέσεις μας με κάποια πρόσωπα να εγκλωβίζονται σε φαύλους κύκλους, η λύση κάποιου προβλήματος να χάνεται, η ζωή μας να φαίνεται ξαφνικά ασήμαντη κλπ. Τότε είναι που ένας εκπαιδευμένος φ. σ. μπορεί να βοηθήσει. Ο φ. σ. δουλεύει γενικά με άτομα που το μυαλό τους είναι υγιές αλλά η σκέψη τους είναι μπερδεμένη ή μπλοκαρισμένη... Ο φ. σ. γνωρίζει ότι οι περισσότεροι άνθρωποι ζουν με πολλές ανεξερεύνητες, ανεξέλεγκτες και αυθαίρετες
(αποφεύγουμε "συνειδητά" να χρησιμοποιήσουμε τη γνωστή (;) έννοια και ψυχαναλυτικό όρο "υποσυνείδητες") υποθέσεις και αξίες οι οποίες, αναπόφευκτα, επηρεάζουν τη σκέψη και στη συνέχεια τη ζωή και τη συμπεριφορά μας. Δέχεται επίσης ότι η σκέψη του ανθρώπου είναι επηρεασμένη από τις εμπειρίες της παιδικής ζωής του. Όχι όμως ότι είναι καθορισμένη. Στόχος της δουλειάς ενός φ. σ. δεν είναι μόνο το να λύσει (φωτίσει) ένα πρόβλημα ενός ατόμου που ζητάει τη βοήθειά του και μετά να τον αφήσει. Ο φ. σ. µετά τη λύση του προβλήματος εκπαιδεύει το άτομο σε τρόπο ώστε, όταν τύχει και ξαναπαρουσιαστεί το ίδιο ή κάποιο άλλο παρεμφερές πρόβλημα, να είναι σε θέση μόνο του να το αντιμετωπίσει. Παράλληλα δε ο φ. σ. ασχολείται και με την ανακούφιση και την πρόληψη των προβλημάτων. Μ΄ αυτό τον τρόπο προλαβαίνει και αντιμετωπίζει και το δευτερογενές αλλά εξ ίσου σημαντικό πρόβλημα της εξάρτησης που δημιουργείται πολύ συχνά μεταξύ των "ασθενών" και των θεραπευτών τους. Πολλοί φ. σ. διστάζουν να αποκαλέσουν τη φιλοσοφική θεραπευτική "θεραπεία". Και αυτό γιατί ο φ. σ., σε αντίθεση με τον ψυχοθεραπευτικό κώδικα και πρακτική, δεν κάνει διαγνώσεις σύμφωνα με κάποια αντικειμενικά κανονιστικά πρότυπα (normes) ως προς το "φυσιολογικό " και το "παθολογικό", τη ψυχική και την πνευματική υγεία. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι τελικά η φ. σ. δεν είναι "θεραπευτική" με τη γενική έννοια. Ο Wittgenstein θεωρούσε ότι η φιλοσοφία έχει και μία πρακτική χρήση στο "να λύνει κόμπους της σκέψης μας" γι΄ αυτό τη θεωρούσε "θεραπεία της πνευματικής αρρώστιας". Για να αναλάβουν μία τέτοια εξερεύνηση, κάποιοι φ. σ. προτιμούν να χρησιμοποιούν τις θέσεις και απόψεις ενός συγκεκριμένου φιλόσοφου ή μιας συγκεκριμένης φιλοσοφικής χολής. Οι περισσότεροι υιοθετούν μια πιο πλουραλιστική προσέγγιση περισσότερων φιλοσοφικών απόψεων, ανάλογα με το συγκεκριμένο πρόβλημα και την προσωπικότητα του ατόμου
που ζητάει τη βοήθειά τους. Το "κλειδί" στη φ. σ. είναι ο πελατοκεντρικός και ανοικτός τρόπος της δουλειάς τους η οποία δεν καθοδηγεί τη σκέψη των ανθρώπων ώστε να τους κάνει να αποδεχτούν ως "αλήθεια" τη συγκεκριμένη φιλοσοφική άποψη. Η πρόθεση του φ. σ. είναι να βοηθήσει τον άνθρωπο που έχει απέναντί του να φτάσει οπωσδήποτε στον λογικό και ηθικά αποδεκτό στόχο που ο ίδιος έχει βάλει στον εαυτό του. Για τον φ. σ. η φιλοσοφία δεν είναι απλά η μεταφορά μιας ποσότητας γνώσης. Είναι η ενέργεια του να βελτιώνει κανείς διαρκώς τη γνώση του εαυτού του μέσω της δια-λογικής συζήτησης. Τι μπορεί να περιμένει κανείς από ένα φιλοσοφικό σύμβουλο: -πλήρη εχεμύθεια -ένα ασφαλές πλαίσιο αμοιβαίου σεβασμού και εμπιστοσύνης -να δουλεύει μαζί σου, καθώς σε βοηθάει να ξεκαθαρίσεις τις αμφιβολίες, τους φόβους σου και τις λανθασμένες αντιδράσεις και τοποθετήσεις σου, μόνο με το διάλογο. Στη φιλοσοφία και συγκεκριμένα στη φιλοσοφική ψυχολογία δεν υπάρχει τίποτα περισσότερο από τη συζήτηση, την αμφιβολία ή την απορία. -να περιμένεις να δεχτείς αμερόληπτα σχόλια και λογικοφιλοσοφικές θέσεις και απόψεις οι οποίες θα σε βοηθήσουν να λύσεις τα προσωπικά σου προβλήματα και διλήμματα καθώς επίσης θα σε βοηθήσουν στο να μάθεις να παίρνεις πιο ορθολογικές αποφάσεις στο μέλλον. Τι δεν πρέπει να περιμένει κανείς από τον φιλοσοφικό σύμβουλο: - να κάνει κρίσεις για σένα και την κατάστασή σου καθώς και για οποιονδήποτε άλλον που έχει κάποια σχέση με σένα. - να έχει έτοιμες λύσεις (συνταγές) για τα θέματα που τον απασχολούν στη ζωή του. Ο φ. σ. δέχεται ότι ο καθένας είναι μοναδικός, με δική του μοναδική προσωπικότητα. Ως εκ τούτου
μόνο ο ίδιος ο ενδιαφερόμενος μπορεί να γνωρίσει πλήρως το πρόβλημά του καθώς και τη λύση του. Η βοήθεια του φ. σ. είναι να βοηθήσει ακριβώς τον ενδιαφερόμενο σ΄ αυτήν ακριβώς τη διαδικασία. -µε την έννοια αυτή δεν πρέπει να ενδιαφέρεται να μάθει για τα υιοθετημένα πιστεύω και την ιδεολογία του φ. σ. Ο φιλοσοφικός σύμβουλος είναι εκεί για να σε βοηθήσει να λύσεις τα προβλήματα που βλέπεις ότι έχεις και τα οποία υποβαθμίζουν την ποιότητα της ζωή σου. Δεν είναι για να σε πείσει ότι οι ιδέες του και οι πεποιθήσεις του είναι σωστότερες από τις δικές σου. -να μην περιμένεις να σου γράψει φάρμακα ή να διαγνώσει ψυχιατρική νόσο. Σύντομο ιστορικό της φιλοσοφικής συμβουλευτικής Ο Σωκράτης (469-399) θεωρείται ο πρώτος φιλοσοφικός σύμβουλος. Παρομοίαζε ως γνωστό τον εαυτό του σαν "µαία", µε την έννοια του ότι βοηθούσε τους συνομιλητές του να "γεννήσουν"(αποκαλύψουν, δουν) οι ίδιοι καθαρά και με σαφήνεια το υπό εξέταση θέμα (πρόβλημα) με τη σωστή και τη λανθασμένη άποψη (όψη) του. Ο Επίκουρος (341-270 p. Χ.) είχε χαρακτηρίσει τη φιλοσοφία "θεραπεία ψυχής". θεωρούσε ότι οι συζητήσεις που γίνονται από ένα φιλόσοφο είναι απλώς κενές αν δεν ανακουφίζουν τον ανθρώπινο πόνο. Οι Στωικοί επίσης ξεκαθάρισαν από τον πρώτο καιρό της εμφάνισής τους ότι η φιλοσοφία δεν είναι απλώς απομνημόνευση αφηρημένων θεωριών ή ερμηνεία κειμένων αλλά μάθηση της τέχνης του«ευ ζην». (Περισσότερα για τη θεωρία των Στωικών, βλ. και στο 2ο τεύχος της Αυτογνωσίας) Αργότερα ο Καρτέσιος και ο Σπινόζα είδαν τη φιλοσοφία σαν "πράξη σοφίας". Ο Νίτσεπαραπονιόταν πως η φιλοσοφία είχε εκφυλιστεί σε μία βαρετή ακαδημαϊκή εργασία. Ο φιλόσοφος με τη μεγαλύτερη επιρροή τον 20ο αιώνα, ο
Ludwing Wittgenstein, (1889-1951) ρωτούσε ρητορικά: "Ποια είναι η χρήση της μελέτης της φιλοσοφίας αν μόνο σε βοηθάει να μιλήσεις με κάποια αληθοφάνεια για κάποιες δυσνόητες ερωτήσεις στη λογική και άλλες έννοιες και δεν βελτιώνει τη σκέψη και δε δίνει απαντήσεις σε σημαντικές ερωτήσεις της καθημερινής ζωής..." Ο John Dewey (1859-1952) ο γνωστός Αμερικανός φιλόσοφος της εκπαίδευσης, έγραψε στις αρχές του 20ου αιώνα ότι η φιλοσοφία θα έδειχνε την πραγματική της αξία μόνο όταν σταματούσε να είναι ένα τέχνασμα που ασχολείται με τα προβλήματα των φιλοσόφων και γίνει μία μέθοδος καλλιεργημένη apό φιλοσόφους που θα ασχολούνται με τα καθημερινά προβλήματα των ανθρώπων. Η σύγχρονη φιλοσοφική συμβουλευτική εμφανίστηκε στην Κολωνία της Γερμανίας το 1981 με τονGerb Achenbach. Γρήγορα αυτή επεκτάθηκε στις Κάτω Χώρες, τον Καναδά, τη Νορβηγία, την Αυστρία, τη Γαλλία, την Ελβετία, το Ισραήλ, τη Μ. Βρετανία και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες και φυσικά στις ΗΠΑ όπου, όπως ήταν αναμενόμενο, απέκτησε τεράστιες διαστάσεις. Ενδεικτικά σχόλια ατόμων που ήρθαν σ΄ επαφή με τη φιλοσοφική συμβουλευτική: -Η ζωή δεν είχε κανένα νόημα. Δεν ήξερα γιατί έπρεπε να ζω και να αγωνίζομαι στη ζωή μου... -Ένοιωθα διαρκώς ένοχος. Κοίταζα στον καθρέπτη και δεν αναγνώριζα τον εαυτό μου. Δεν μου άρεσε αυτό που ήμουν... -Δεν μπόρεσα να καταλάβω ποτέ γιατί χώρισα με τη γυναίκα μου. Μακάρι να μπορούσα να την κάνω να γυρίσει πίσω ξανά. Ήθελα να την κάνω να με αγαπήσει ξανά αλλά δεν ήξερα πώς... -Αγαπούσα πολύ την οικογένειά μου αλλά ήθελα να διατηρώ ταυτόχρονα την προσωπικότητά μου. Ήθελα να είμαι ο εαυτός μου... - Οι άνθρωποι γύρω μου με έβλεπαν πάντα σαν αντικείμενο εκμετάλλευσης. Ήμουν πάντα εκεί για να τους καλύπτω τις
ανάγκες τους, κανείς όμως δεν ενδιαφέρθηκε αν είχα κι' εγώ ποτέ κάποιο πρόβλημα... -Αγαπάω τη γυναίκα μου, με ελκύουν όμως και άλλες γυναίκες. Ένοιωθα άπιστος... -Πάντα ήξερα μέσα μου ότι ήμουν ομοφυλόφιλος αλλά δεν ήθελα (ή δεν άντεχα) να το παραδεχτώ. δεν το έχω πει ακόμα στην οικογένειά μου και στους φίλους μου. Δεν μπορούσα όμως να νοιώθω συνέχεια αυτή την ενοχή... -Κανείς ποτέ δεν με άκουγε και ενδιαφερόταν για τη γνώμη μου... -Ο άντρας μου πέθανε. Αναρωτιέμαι ποιος ο λόγος να συνεχίσω να ζω... -Είμαι έγκυος όμως δεν θέλω άλλο παιδί. Όμως δεν μου πάει να κάνω έκτρωση. Δεν ξέρω τι να κάνω... -Η γυναίκα μου είπε πως είχε μία σχέση. Με ενόχλησε πολύ. δεν θέλω όμως και να τη χωρίσω. Δεν ξέρω τι να κάνω... _________________________ Σημ.1 -Οι περισσότερες από τις παραπάνω πληροφορίες ανήκουν 1) στον Maurice Friedman, Καθηγητή Φιλοσοφίας στο Institut of Dialogical Psychotherapy tου San Diego University, 2) στον Peter Atterton, Ph.D in Philosophy from the University of Essex, England, 3) στο La Jolla, Center for Philosophical Counseling.), 4) στονPeter Raabe από την Canadian Society for Philosophical ο οποίος έχει πάρει ph.D. στη Φιλοσοφική Συμβουλευτική και 5) στην American Society for Philosophy, Counseling & psychotherapy. Σημ.2 -Στο τέλος του βιβλίου του Lou Marinoff, Πλάτωνας, όχι Πρόζακ (Plato, not Prozac), που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Λιβάνη, θα βρείτε πλούσια βιβλιογραφία για τη φιλοσοφική συμβουλευτική καθώς και ονόματα Αμερικανών και Ευρωπαίων φιλοσοφικών συμβούλων (ή κλινικών φιλοσόφων) και διευθύνσεις Αμερικανικών και Ευρωπαϊκών Εταιρειών φιλοσοφικής συμβουλευτικής.
Φιλοσοφικοί Σύμβουλοι: οι επαγγελματίες (ή έμμισθοι) Φίλοι (συνέχεια της προηγούμενης σελίδας) Πρόκειται για μια νέα ειδικότητα η οποία εντάσσεται στην ευρύτερη σύγχρονη (επιστημονική) ομάδα των θεραπευτικών επαγγελματικών δραστηριοτήτων που τοποθετούνται στον ευρύ χώρο της Υγείας του πολυσύνθετου και πολυεπίπεδου ανθρώπου. Οι στόχοι της εστιάζονται στη συμβουλευτική (φιλική) στήριξη και καθοδήγηση του ανθρώπου στην επισήμανση και λήψη σωστών αντιδράσεων και αποφάσεων στη ζωή του και την αποφυγή ή διόρθωση λανθασμένων, με απώτερο στόχο πάντα το «ευ ζην». Τη συνεχή δηλαδή αναβάθμιση της ποιότητας της ζωής του, ατομικής και κοινωνικής, σύμφωνα με τη φύση του. Με μια πρώτη ματιά, θα μπορούσε να πει κανείς ότι αυτή η ειδικότητα, άγνωστη ακόμα σε επαγγελματικό και σπουδαστικό πεδίο στην Ελλάδα, κινείται σ’ ένα επίπεδο ερασιτεχνικό, μη δηλαδή επαγγελματικό και επιστημονικό και ακόμα ίσως περιττό, μη δηλαδή αναγκαίο, κάτι όμως που στην πραγματικότητα δεν ισχύει καθόλου. Ας διευκρινισθεί με την ευκαιρία σ’ αυτό το σημείο ότι, επιστημονική δράση και αντιμετώπιση, όταν αυτή έχει αντικείμενο τον πολύπλοκο και πολυεπίπεδο άνθρωπο, θεωρούμε αυτή την αντιμετώπιση η οποία, βασιζόμενη στη λογική και τηνπραγματικότητα, (στη μέχρι τώρα δηλαδή σχετική εμπειρία και στα αποτελέσματα που είχαν διάφορες μεθοδικές και συστηματικές, δηλ. επιστημονικές μελέτες και πρακτικές του παρελθόντος επί του στόχου που στοχεύει), επιλέγει αυτές που είχαν τα βέλτιστα αποτελέσματα. Αυτό βέβαια δε σημαίνει ότι ο κάθε είδουςθεραπευτής ο οποίος έχει λάβει την αναγκαία θεωρητική και πρακτική επιμόρφωση, δεν πρέπει (και καλύτερα, δεν οφείλει), λαμβάνοντας πάντα τα μέχρι τότε δεδομένα,να δοκιμάζει, παίρνοντας τα ρίσκα, και νέες πρακτικές και εφαρμογές οι οποίες στοχεύουν πάντα τον
ίδιο στόχο. Αναμφίβολα, οι ακαδημαϊκές σπουδές πάνω σ’ ένα αντικείμενο του επιστητού σ΄ ένα κατοχυρωμένο και αναγνωρισμένο από την πολιτεία εκπαιδευτικό ίδρυμα, αποτελούν μια τυπική εγγύηση του επιστημονικού επιπέδου των σπουδών. Μια εγγύηση ότι οι απόφοιτοι αυτού δεν έχουν καμία σχέση με αγύρτες καιτσαρλατάνους οι οποίοι σφετερίζονται τίτλους και ιδιότητες τις οποίες δεν έχουν αλλά και δεν είχαν αποκτήσει ποτέ, κοροϊδεύοντας τους αφελείς και αποβλέποντας στην εξαπάτηση και τη κερδοσκοπία. Στην παραπάνω παράγραφο υπάρχει τονισμένη η λέξη «τυπική» (εγγύηση) η οποία, προφανώς, αναφέρεται σε αντιδιαστολή της λέξης «ουσιαστική». Προκειμένου για σπουδές και δραστηριότητες που έχουν ως άμεσο αντικείμενο τον άνθρωπο (ανθρωπιστικές σπουδές και επιστήμες, όπως λ.χ. είναι η ιατρική και ηψυχολογία, όχι μόνο με τη ευρεία έννοια της αποκατάστασης της υγείας, της διαταραχθείσης δηλαδή φυσικής και εύρυθμης λειτουργίας του πολύπλοκου και πολυεπίπεδου οργανισμού του, αλλά και με την έννοια της πρόληψης και τηςσυντήρησης αυτής), αυτή η αντίστιξη είναι απόλυτα δικαιολογημένη. Ο καθένας από εμάς, σε οποιαδήποτε κοινωνική στρωμάτωση και αν ζει στην κοινωνική (εξωτερική) ζωή του, διαπιστώνει, ιδιαίτερα τις τελευταίες δεκαετίες, πόσο πολύ είναι εύλογη αυτή η αντίστιξη σ’ αυτόν τον ευρύ χώρο τόσο της αντιμετώπισης όσο και της πρόληψης των διαταραχών της υγείας γενικά του ανθρώπου. Είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι ο κάθε είδους ασθενής (σωματικά, ψυχικά ή ψυχοσωματικά), αυτό που θεωρούσε αυτονόητο και περίμενε πάντα, ιδιαίτερα δε σήμερα στις σύγχρονες, εγωκεντρικές, καταναλωτικές και αποξενοτικές κοινωνίες από τον κάθε είδους θεραπευτή του στον οποίο απευθύνεται ζητώντας βοήθεια στο πρόβλημά του, είναι αυτό που θα τον κάνει να νοιώσει ασφάλεια, σιγουριά και αισιοδοξία
ότι «όλα θα πάνε καλά». Το πρώτο βασικό στοιχείο που θα τον κάνει να νοιώσει αυτό το πολύ σημαντικό για την περίπτωση αίσθημα είναι η άρτια κατάρτισή του όχι μόνο στο συγκεκριμένο αντικείμενο της ειδικότητάς του αλλά και σε μια όσο είναι δυνατό σφαιρική, ολοκληρωμένη και όσο είναι δυνατό επιστημονική άποψη για τη φύση, τηδομή, τη λειτουργία, την παθογέννεση και την ολιστική θεραπευτική αντιμετώπιση του ενιαίου οργανισμού του ανθρώπου. Και αν για το πρώτο σκέλος του πρώτου αυτού βασικού στοιχείου (η άρτια δηλ. κατάρτιση) υπάρχει γενικά στη σύγχρονη θεραπευτική ακαδημαϊκή κοινότητα σ' ένα ομολογουμένως ικανοποιητικό επίπεδο, δεν θα μπορούσαμε να πούμε το ίδιο και για το δεύτερο (τη σφαιρική και ολοκληρωμένη άποψη). Το δεύτερο βασικό στοιχείο που θα ισχυροποιήσει και θα σταθεροποιήσει αυτό το αίσθημα του ασθενή, είναι να καλυφθεί η υπαρξιακή αλλά και ψυχολογική ανάγκη που έχει ο ασθενής από το θεραπευτή του να τον δει με ειλικρινή, φιλάνθρωπα και φιλικά αισθήματα. Πρόκειται για μια βαθειά ανάγκη τού κάθε ανθρώπου που ζητάει βοήθεια από έναν ειδικό για κάποιο λειτουργικό πρόβλημα ή δυσλειτουργία τού πολυεπίπεδου και πολυσύνθετου αλλά ενιαίου οργανισμού του. Αυτή η ανάγκη του κρίνεται ιδιαίτερα σημαντική στην ευρεία ιατρική αντιμετώπιση, όχι τόσο για λόγους συναισθηματικούς, ανθρωπιστικούς ή δεοντολογικούς αλλά, κυρίως, για λόγουςθεραπευτικούς. Και γι’ αυτό το βασικό στοιχείο, κατά γενική εκτίμηση, δεν θα μπορούσαμε να πούμε ότι το επίπεδό του είναι το ίδιο ικανοποιητικό όπως το πρώτο. (Σημ. -Είναι αυτονόητο ότι τα παραπάνω δεν αφορούν το σύνολο της ευρύτερης θεραπευτικής κοινότητας). Είναι γεγονός ότι οι σύγχρονες υλιστικές, καταναλωτικές, ηδονοθηρικές και εγωκεντρικές κοινωνίες που έχει διαμορφώσει ο άνθρωπος χωρίς να το έχει συνειδητοποιήσει, δεν θα μπορούσαν να αφήσουν ανεπηρέαστες και να μη
διαβρώσουν και τις κάθε είδους θεραπευτικές κοινότητες (ομάδες). Τους ανθρώπους δηλαδή εκείνους-μέλη των κοινωνιών αυτών οι οποίοι έχουν τάξει στη ζωή τους, εκπαιδευόμενοι κατάλληλα, την καταπολέμηση του πόνου (σωματικού και ψυχικού), την εξάλειψη της άγνοιας και του σκοταδιστικού πνεύματος και γενικά τη στήριξη και συμπαράσταση του αναξιοπαθούντα και αδύνατου (ουσιαστικά και όχι απαραίτητα φαινομενικά) ανθρώπου. Αυτού δηλαδή που πονά (σωματικά και ψυχικά) και αυτού που έχει ταραχή και πάθος (πάσχει) στη ψυχή και σύγχυση στο πνεύμα. Αυτού με άλλα λόγια ο οποίος έχει εμφανίσει μη υγιείς (λανθασμένες και νοσηρές λειτουργικές καταστάσεις) στην πολυσύνθετη και πολυεπίπεδη ζωή του. Που έχει εμφανίσει δηλαδή καταστάσεις (τρόπο ζωής) οι οποιες τον οδηγούν, συνήθως εν αγνοία του, σε λανθασμένες επιλογές και στάσεις στη ζωή του η οποία, αναπόφευκτα, υποβαθμίζεται ποιοτικά συνεχώς, είτε αυτό φαίνεται και το βλέπει –ή δε το βλέπει, τόσο ο ίδιος όσο και οι άλλοι. Με τα παραπάνω βέβαια δεν θέλουμε εδώ να πούμε ότι η πραγματικά ειλικρινής φιλική σχέση των ανθρώπων, αυτή που πάντα υπήρχε και στήριζε ουσιαστικά τον άνθρωπο στις δύσκολες, στις αδύνατες και στις πονεμένες στιγμές του, τείνει να εκλείψει εντελώς. Απλά, διαπιστώνουμε εδώ κι εμείς, μαζί με το σύνολο των ανθρώπων-μελών των σύγχρονων ηδονοθηρικών, καταναλωτικών και εγωκεντρικών κοινωνιών που έχουμε δημιουργήσει εμείς οι ίδιοι και ζούμε, ότι αυτός ο ουσιαστικός «συνεκτικός κρίκος» της ανθρώπινης κοινωνίας εξασθενεί συνεχώς. Τη θέση του δε καταλαμβάνει, ως μια μη σωματική λοιμώδη αρρώστια,μια «δήθεν φιλικότητα», μια «επίφαση φιλίας», μια με άλλα λόγια υποκριτική και υστεροβουλική "φιλική στάση" η οποία, ας σημειωθεί, πάντα υπήρχε στις ανθρώπινες κοινωνίες, σε πιο περιορισμένη όμως έκταση και κατά κανόνα εντοπιζόταν στα ανώτερα κοινωνικοοικονομικά στρώματα αυτών. Η διαφορά τώρα είναι ότι αυτή
ηνόσος του «δήθεν», του «εικονικού» ξαπλώνεται με γεωμετρική πρόοδο, σαν την πανούκλα, σε όλα τα κοινωνικοοικονομικά στρώματα. Η «αρνητική ροπή» αυτής της κατάστασης, αυτού του «οξυγόνου», της αγνής και άδολης φιλικής σχέσης, με το οποίο ανέπνεαν και ζούσαν οι ανθρώπινες κοινωνίες μέχρι σήμερα, δεν φαίνεται να μπορεί στην εποχή μας να αντιστραφεί και να σταματήσει από μόνη της. Οι κλασσικές κύριες κοινωνικές θεσμοθετημένες δομές (όπως π.χ. η πολιτική και η θρησκευτική εξουσία, (με την καλή γενικά έννοια), που λίγο-πολύ πάντα υπήρχαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν με κάποιο τρόπο στις ανθρώπινες κοινωνίες, αποβλέποντας στον πολιτικό και ηθικοθρησκευτικό έλεγχο (και εδώ με την καλή γενικά έννοια) και στοχεύοντας πάντα στις ομαλές -θετικές, δημιουργικές και υγιείς- σχέσεις των μελών των κοινωνιών), διαπιστώνεται ότι βρίσκονται και αυτές σε μια ανάλογη έκπτωση του ρόλου τους. Με τις κοινωνίες που υποτίθεται καθοδηγούν έχουν δημιουργήσει ένα φαύλο κύκλοόπου δεν μπορεί να πει κανείς με βεβαιότητα ποιος προηγείται ουσιαστικά και ποιος έπεται, ποιος είναι δηλαδή ο «οδηγητής» και ποιος ο «οδηγούμενος». Μ’ αυτή την έννοια, η διάβρωση και η απόκλιση από υγιείς καταστάσεις, όπως η ειλικρινής και άδολη φιλία στις ανθρώπινες κοινωνίες, ορώμενη αυτή ως αποτέλεσμα και έκφραση της διάβρωσης και απόκλισης της επαφής του ανθρώπου ως άτομο από τον βαθύτερο και πραγματικό εαυτό του, αυξάνεται συνεχώς. Τα παραδοσιακά «ηγετικά» κοινωνικά στρώματα που θεωρούνταν πάντα οι «θεματοφύλακες», η «εγγύηση» και το «θεμέλιο» της υγιούς και ζωντανής ανθρώπινης κοινωνίας, όπως π.χ. οιμορφωμένοι και οι επιστήμονες και γενικά οι λεγόμενοι «άνθρωποι του πνεύματος»των σύγχρονων κοινωνιών, διαπιστώνεται στην εποχή μας ότι τελικά αυτά έχουν γίνει οι «μπροστάρηδες», αυτά είναι δηλαδή που οδηγούν το «κοινωνικό σώμα» όχι δυστυχώς στην ποιοτική πρόοδο, όπως θα όφειλαν, αλλά στη
διάβρωση, στη σήψη του. Με τα παραπάνω εισαγωγικά, ο παρών επιστημονικός φορέας προσπαθεί εδώ να κάνει μία πρώτη οριοθέτηση του κινήτρου και της αναγκαιότητας της δημιουργίας των εκπαιδευτικών μαθημάτων των φιλοσοφικών συμβούλων, σύμφωνα με το συμβουλευτικό ψ/θεραπευτικό μοντέλο που έχει διαμορφώσει για τον άνθρωπο. Η ευρεία αποδοχή αυτού του νέου σχετικά επαγγελματικού κλάδου (άγνωστου όπως προαναφέρθηκε ακόμα στην Ελλάδα) από τα πλατιά κοινωνικά στρώματα κοινωνιών «δυτικού τύπου» (όπως είναι οι αντιπροσωπευτικές κοινωνίες τέτοιου τύπου της Δ. Ευρώπης και της Β. Αμερικής), ως μια δραστηριότητα ευρισκόμενη στον ευρύ θεραπευτικό χώρο, δίπλα στον καθιερωμένο ήδη επαγγελματικό κλάδο των ψυχολόγων, αποδεικνύει και την αναγκαιότητα της ύπαρξης αυτού του κλάδου. Ενός κλάδου ο οποίος, βρισκόμενος και δραστηριοποιούμενος στο χώρο της ευρύτερης θεραπευτικής κοινότητας, σκοπεύει ιδιαίτερα, εκτός από τη θεραπεία (με τη γενική έννοια της επανατοποθέτησης και αποκατάστασης της φυσικής -υγιούς- λειτουργίας στο σημείο αυτό του πολυσύνθετου και πολυεπίπεδου οργανισμού του ανθρώπου που είχε διαταραχθεί), τόσο στην πρόληψη εμφάνισης σοβαρών (τυπικών) σωματικών, ψυχικών ή ψυχοσωματικών διαταραχών όσο και στην στήριξη σε οξέα προβλήματα και κρίσεις ψυχοκοινωνικού τύπου και ακόμα, και στη συντήρηση της εύρυθμης (υγιούς) λειτουργίας του πολυσύνθετου και πολυεπίπεδου ανθρώπου. Του ανθρώπου ορώμενου τόσο ως άτομο όσο και ωςμέλους της κοινωνίας μέσα στην οποία ζει και προσπαθεί για το καλύτερο: για την συνεχή δηλαδή προσπάθεια για αναβάθμιση της ποιότητας της ζωής του, ατομικής και κοινωνικής. Αυτό ακριβώς, σύμφωνα με την ημετέρα άποψη, συνιστά και την επίτευξη της κατάστασης της ευδαιμονίας στον άνθρωπο, τον τελικό στόχο που στοχεύει στη γήινη ζωή του ο
κάθε άνθρωπος, σύμφωνα άλλωστε και με τους κλασσικούς φιλοσόφους μας. Μ' αυτά τα δεδομένα, Η Ε.Ε.Φ.Ψ. & Ψ/θ ξεκίνησε για πρώτη φορά στην Ελλάδα την περίοδο 2010-2011, την εκπαίδευση φιλοσοφικών ψυχολόγων καιφιλοσοφικών συμβούλων (μη ψυχολόγων). Αυτή απευθύνεται σε ανθρώπους, ειδικούς και μη, που ενδιαφέρονται όχι μόνο να κάνουν ένα «νοικοκύρεμα» και να βάλουν μια «τάξη» στην ατομική τους ζωή (τι θέλουν και τι δεν θέλουν, τόσο από τον εαυτό τους όσο και από τους άλλους και γενικά από τη ζωή τους), αλλά και να βοηθήσουν επαγγελματικά και άλλους προς αυτόν το στόχο: την εκπαίδευση των ανθρώπων στην "Τέχνη της Ζωής". Κάτι που για τους Στωικούς φιλοσόφους, μόνο ηφιλοσοφία μπορεί να προσφέρει. Αυτά τα εκπαιδευτικά μαθήματα, τα οποία γίνονται σε μικρές ομάδες στα γραφεία της εταιρείας μας στα Ιλίσια, περιοχή
Χίλτον
,
(αλλά
και
"εξ
αποστάσεως"
για
ενδιαφερόμενους που ζουν εκτός Αθήνας ή δυσκολεύονται για οποιοδήποτε λόγο να προσέρχονται στο χώρο της εταιρείας), διαρκούν δύο χρόνια - εννεάμηνα - (σημ. για πτυχιούχους ψυχολόγους, ένα χρόνο), μία ημέρα -ένα τρίωρο/εβδομάδα (για τους "εξ αποστάσεως, μία ώρα/εβδομάδα).
Για περισσότερα, βλ. στη σελ. "Ανακοινώσεις" της ιστοσελίδας μας. Οι βασικές θέσεις που χαρακτηρίζουν τη φιλοσοφική συμβουλευτική και ψυχοθεραπεία
όπως αυτή εκφράζεται από την Ελληνική Εταιρεία Φιλοσοφικής Ψυχολογίας και Ψυχοθεραπείας 1. Σύμφωνα με την παρούσα άποψη, «ασθενείς» θεωρούνται a priori…όλοι οι άνθρωποι, με τη δική τους ιδιαιτερότητα, τη δική τους μοναδική «φυσική κατασκευή»και το δικό τους μοναδικό «περιβάλλον» μέσα στο οποίο γεννήθηκαν και ζουν. Αυτοί χωρίζονται σε συμπτωματικούς και μη συμπτωματικούς. Απευθύνονται δε στον ειδικό θεραπευτή, άσχετα με την τυπική τους εικόνα και συμπεριφορά, εκείνοι οι οποίοι έχουν δει ή αισθανθεί (οι ίδιοι ή κάποιος οικείος) κάποιο πρόβλημα ή δυσλειτουργία (σύμπτωμα) στη ζωή τους (η 1η περίπτωση). Απευθύνονται δε ακόμα και εκείνοι (το μη σύνηθες στην ελληνική κοινωνία) οι οποίοι, αν και δεν νοιώθουν κάποιο σχετικό πρόβλημα ή δυσλειτουργία, δεν αισθάνονται γενικά ικανοποιημένοι από την ποιότητα της ζωής που βιώνουν καθημερινά (σχέση με τον εαυτό και σχέση με τους άλλους) και ζητούν βοήθεια από τον ειδικό για να τη βελτιώσουν (η 2ηπερίπτωση). 2. Μ’ αυτή την έννοια, εξατομικεύοντας πλήρως την κάθε περίπτωση, ο όρος «ασθενής» εδώ δεν ταυτίζεται καθόλου με την σημερινή ακαδημαϊκή και διεθνώς καθιερωμένη έννοια του όρου «ασθενής» αλλά αναφέρεται στο πως αισθάνεται το συγκεκριμένο άτομο και πόσο είναι ικανοποιημένο από τη ζωή του, τόσο τηνεσωτερική (σχέση με τον εαυτό του), η οποία και χαρακτηρίζει κατά κύριο λόγο την ποιότητα της ζωής του, όσο και την εξωτερική (σχέση με τους άλλους), που είναι ακριβώς εξωτερίκευση, προβολή αυτής της κατάστασης (βαθμού αυτογνωσίας) που υπάρχει στην εσωτερική. Γι’ αυτό το λόγο, αυτούς τους «ασθενείς» προτιμούμε να τους αποκαλούμε «φίλους-ες». 3. Η σχέση στα καθ’ ημάς με τον «ασθενή-φίλο-η» που ζητάει βοήθεια, ξεκινώντας από τη ροντζεριανή προσωποκεντρική (και αργότερα πελατοκεντρική) προσέγγιση, προχωράει εδώ ακόμα περισσότερο πιο κοντά στον «ασθενή» μέχρι να τον
κάνουμε να μας βλέπει όχι σαν «γιατρό-αυθεντία», κάτι σαν «γιατρό-μάγο» ο οποίος «…θα μας κάνει καλά…» αλλά σαν έναν καλό, ευαίσθητο, μορφωμένο και έμπιστο φίλο,«…ο οποίος μπορεί να μας βοηθήσει να γίνουμε καλά…». Ένα φίλο ο οποίος βρίσκεται εκεί, κοντά του, για να τον βοηθήσει να δει το πρόβλημά του μέσα από κάποιο πρίσμα όχι μόνο διαφορετικό από το δικό του αλλά και από τις προτάσεις των μέχρι σήμερα σχετικών και ακαδημαϊκά καθιερωμένων επιστημονικών απόψεων.(1) 4. Ευθύς εξ αρχής, ζητάμε απ’ αυτούς οι οποίοι, εστιάζοντας σε κάποιο δυσάρεστο ή επώδυνο πρόβλημα (σύμπτωμα) που εμφανίστηκε στην ατομική ή την κοινωνική ζωή τους και ζητούν από τον σύμβουλο την αναβάθμιση της ποιότητας της ζωής τους, την ενεργή (συνειδητή) συμμετοχή και συνεργασία τους εξηγώντας τους το πόσο είναι απαραίτητη. Αυτό προϋποθέτει τη συνειδητή αποδοχή του μοντέλου μας μέσω του οποίου συντελείται η όλη ψ/θεραπευτική διαδικασία 5. Για το σκοπό αυτό, έχουμε διαμορφώσει μία συγκεκριμένη και όσο γίνεται πιο αναλυτική άποψη (μοντέλο) το οποίο αναφέρεται στη δομή, τη λειτουργία, τηνπαθογένεση και τη ψ/θεραπευτική αντιμετώπιση σε αιτιατό επίπεδο των διαταραχών του ανθρώπινου οργανισμού. Αυτό έχει προέλθει κυρίως από το «πάντρεμα» τηςΥπαρξιακής Ψυχολογίας και Ψ/θεραπείας, της πλέον ανθρώπινης ψυχολογικής Σχολής, της Γνωσιακής μεθοδολογίας καθώς και της Λογικο-θυμικής (ή Ορθολογιστικής) θεραπείας (Rational emotive therapy R.E.T.) του Albert Ellis, με τις απόψεις της Πλατωνικής και της Στωικής Φιλοσοφίας, κατά κύριο λόγο, για τη Φύσηκαι τον Άνθρωπο. 6. Βασικό «θεραπευτικό εργαλείο» της παρούσας άποψης είναι η συνειδητή μελέτη και αντιμετώπιση από κοινού του θεραπευτή και του θεραπευόμενου τηςιδιαιτερότητας και της μοναδικότητας του δεύτερου. Αυτή η συνειδητοποίηση αναφέρεται σε κάθε του έκφραση και λειτουργία τόσο στις
φυσιολογικές (υγιείς), οι οποίες δεν μας απασχολούν εδώ, όσο, κυρίως, στις παθολογικές και νοσηρές που μας ενδιαφέρουν. Αυτό το «εργαλείο» λογίζεται σαν μια «βάση» πάνω στην οποία θα πρέπει να βρεθεί και να σταθεροποιηθεί ο «ασθενής». Μια βάση η οποία στηρίζεται σε τρία «πόδια». Το πρώτο είναι η λογική (με την έννοια του κλασσικού ορθού λόγου). Το δεύτερο είναι η πραγματικότητα και το τρίτο είναι η διάκριση που πρέπει να κάνει κάθε φορά ο ασθενής προκειμένου να ελέγχει τις τοξικές (λανθασμένες) θέσεις και αντιδράσεις του ανάμεσα σε συμπτώματα και σε αίτια. 7. Ο αντικειμενικός στόχος της όλης θεραπευτικής διαδικασίας, σύμφωνα με την παρούσα άποψη, συνίσταται στην ισχυροποίηση και ενδυνάμωση της παρουσίας στη ζωή τού «ασθενή» του φυσικού, του «ζωογόνου κέντρου» και πυρήνα κάθε ανθρώπινης ύπαρξης, της εσώτερης στοιβάδας του πολυεπίπεδου και πολυσύνθετου ανθρώπου, του Εγώ. Αυτό το «κέντρο», τον «πυρήνα» της ύπαρξής του, οφείλει να μάθει να το διαχωρίζει από τα άλλα περιστασιακά (ευκαιριακά) «κέντρα» του, ταψευτοεγώ. Αυτά έχουν δημιουργηθεί και ενισχυθεί εν αγνοία του, ως αποτέλεσμα λανθασμένων δράσεων και αντιδράσεών του σε ερεθίσματα, εξωτερικά και εσωτερικά (δικά του, -στάσεις, θέσεις, νοοτροπίες), σε τέτοιο βαθμό ώστε να έχουν τελικά αυτά τον πρώτο λόγο, αντί του φυσικού κέντρου αποφάσεων του ανθρώπου, τοΕγώ του. Στο βαθμό που ισχυροποιείται επομένως στη ζωή του η παρουσία τουΕγώ, ενισχύονται αντίστοιχα και τα «αδύνατα λειτουργικά σημεία» (λειτουργίες) του ενιαίου οργανισμού του και απαλλάσσονται από τα διάφορα ευκαιριακά «παράκεντρα» τα οποία βρήκαν ελεύθερο χώρο και εγκαταστάθηκαν, μπλοκάροντας, παραποιώντας ή αντικαθιστώντας το «φυσικό κέντρο έκφρασης» των θέλω τού ανθρώπου, το ένα και μοναδικό Εγώ που διαθέτει ο κάθε άνθρωπος. Το Εγώ, σύμφωνα πάντα με την παρούσα άποψη, είναι από τη φύση του αγνό. Παράλληλα δε είναι το μόνο σημείο της
ανθρώπινης ύπαρξης το οποίο γνωρίζει αντικειμενικά τον πραγματικό σκοπό της ζωής του ανθρώπου και, ταυτόχρονα, τον συγκεκριμένο τρόπο επίτευξής του από τον συγκεκριμένο άνθρωπο-φορέα του. Πρόκειται γι’ αυτόν το σκοπό τον οποίο, συνειδητά ή ασυνείδητα, προσπαθεί να γνωρίσει και να επιτύχει ο κάθε άνθρωπος ζώντας τη ζωή του (αυτογνωσία, γνώθι σαυτόν). Μία προσπάθεια η οποία, σύμφωνα με τα παραπάνω, συνοψίζεται στον επιτυχή ή μη διαχωρισμό και έλεγχο των ψευτοεγωικών του εκφράσεων σε σχέση με τις Εγωικές τις οποίες, αντίθετα από τις πρώτες, οφείλει σε κάθε του έκφραση να ενισχύει. Στο βαθμό που επιτυγχάνεται αυτή η αυτοπραγμάτωση, επιτυγχάνει ο άνθρωπος αυτό που ονομάζουν οι Στωικοί «ζην κατά φύσιν» (ή διαφορετικά, «ζην υγιώς πραγματικά, αντικειμενικά»). Ζην δηλαδή απρόσκοπτα, ελεύθερα, σύμφωνα με τις δικές του ιδιαίτερες φυσικές λειτουργικές «προδιαγραφές» τού πολυσύνθετου και πολυεπίπεδου οργανισμού του σε πλήρη ανάπτυξη και λειτουργία. Τα κύρια «εργαλεία» επίτευξης αυτού του αντικειμενικού σκοπού της ζωής του κάθε ανθρώπου, τα οποία θα πρέπει ο «ασθενής» να μάθει να χρησιμοποιεί, είναι: α) Ο αυτοέλεγχος κάθε έκφρασης και αντίδρασής του με ένα μοναδικό στόχο: τον έλεγχο με αντικειμενικά κριτήρια εάν εκφράζει εγωικές ή ψευτοεγωικές θελήσεις. Τις μεν πρώτες, όπως αναφέρεται και πιο πάνω, οφείλει να τις ενισχύει, τις δε δεύτερες, αντίθετα, να τις περιορίζει. (Σημ. Σύμφωνα με το ημέτερο μοντέλο του ανθρώπου, αποτελεί γενικό νόμο της φύσης το ό,τι εκφράζεται και δραστηριοποιείται, ενισχύεται και, αντίθετα, ό,τι δεν εκφράζεται και αδρανεί, εξασθενεί…) β) Η αυτοαγωγή. Εδώ, αντίθετα από το προηγούμενο καθήκον του, ο «ασθενής»ενισχύει και ταυτόχρονα αποκαθαίρει τις Εγωικές εκφράσεις του, αυτές που στην παρούσα άποψη ονομάζονται αρετές, από τα «ξένα στοιχεία» (παράσιτα) τα οποία εμποδίζουν και διαστρεβλώνουν την καθαρή έκφρασή
τους. Με τον όρο «αρετές» εδώ, αναφερόμαστε στις γνωστές (;) και αρκετά ξεχασμένες και παρεξηγημένες στη σύγχρονη εποχή αρετές της κλασσικής (Ελληνικής και όχι μόνο) φιλοσοφικής γραμματείας. Σ’ αυτές, όπως είναι η Καλοσύνη, η Φιλανθρωπία, η Ειλικρίνεια, η Ανοχή, το Καθήκον, η Δικαιοσύνη, το Μέτρο, η Τάξη, η Υπομονή, η Ελευθερία, ο Ορθός Λόγος (Καθαρή Λογική), η Τόλμη (το Θάρρος), η Πειθαρχία, η Ταπεινοφροσύνη κ.α. γ) Τέλος, το τρίτο «εργαλείο» εδώ είναι να εκπαιδευτεί στην Τέχνη της επικοινωνίας (με ανθρώπους και μη). Να εκπαιδευτεί δηλαδή ο «ασθενής» στο να μάθει να επικοινωνεί θετικά, σωστά (χωρίς λάθη). Να επικοινωνεί δηλαδή ανταλλάσσοντας τις αρετές του και τις φυσικές του δυνατότητες, με τις οποίες έχει «προικιστεί» από τη Φύση και τις οποίες έχει μπορέσει να αναπτύξει σε ικανότητες, με τους συνανθρώπους του, δίνοντας έμφαση περισσότερο στο «τι μπορώ να δώσω»(να ενισχύσω, να στηρίξω) εκεί που υπάρχει ανάγκη, και λιγότερο στο «τι μπορώ να πάρω». Να μάθει, με άλλα λόγια, να επικοινωνεί σύμφωνα με το «θέλω» του Εγώ του αντί το «θέλω» των διαφόρων, περιστασιακών και μόνιμων, ψευτοεγώ του), με κάθε ύπαρξη γύρω του. Να μάθει, τέλος, να επικοινωνεί σκοπεύοντας πάντα την επίτευξη του αντικειμενικού σκοπού που έχει ο κάθε άνθρωπος στη ζωή του: την επίτευξη του «ζην κατά φύσιν» και την μέσω αυτής συνεχή και σταθερή ανάπτυξη και ισχυροποίηση του Εγώ του, του πυρήνα της ύπαρξής του. Το αποτέλεσμα όλων αυτών θα είναι αναπόφευκτα η δημιουργία της φυσικής και σταθερής Εγωικής Προσωπικότητάς του (αυτοπραγμάτωσης) αντί της αφύσικης (νοσηρής) και ασταθούςψευτοεγωικής προσωπικότητας που είχε μέχρι τώρα διαμορφώσει. _____________________ 1. Άραγε, ένας από τους ακρογωνιαίους λίθους που θεμελιώνει και στηρίζει το «επιστημονικό οικοδόμημα» δεν είναι η συνεχής αναζήτηση και ορθολογική έρευνα της
Αλήθειας; Η αντικειμενική και επαληθεύσιμη μεθοδολογία είναι ένας άλλος «ακρογωνιαίος λίθος» του επιστημονικού οικοδομήματος. Όταν όμως το αντικείμενο της έρευνας είναι το δημιούργημα αυτό της Φύσης που λέγεται άνθρωπος, πιστεύουμε ότι αυτός ο δεύτερος «ακρογωνιαίος λίθος» δεν μπορεί να είναι στον ίδιο βαθμό αυστηρός και απόλυτος με αυτόν που αναφέρεται στην έρευνα των διαφόρων άλλων μορφών και φαινομένων της λεγόμενης «άψυχης ύλης» (μορφοποιημένης και μη) στη Φύση . Μ' αυτή την έννοια, δεχόμαστε εδώ ότι ο μοναδικός "ακρογωνιαίος λίθος" στη μελέτη της συμπεριφοράς του ανθρώπου που παραμένει τελικά, είναι η ελέυθερη από κάποιες κατεστημένες και κοινά αποδεκτές από την ακαδημαϊκή κοινότητα απόψεις και ερμηνίες ορθολογική μελέτη του αντικειμένου μας, που είναι οπολυσύνθετος και πολυεπίπεδος άνθρωπος... το φυσιολογικό και το παθολογικό στη φιλοσοφική συμβουλευτική και ψυχοθεραπεία όπως αυτό νοείται από την ελληνική εταιρεία φιλοσοφικής ψυχολογίας και ψ/θ Το ποιες εκφράσεις, αντιδράσεις και συμπεριφορές του ανθρώπου είναι φυσιολογικές και ποιες παθολογικές, είναι γνωστό στον ευρύ χώρο της κλινικής ψυχολογίας και ψυχοπαθολογίας πόσο είναι σχετικό, πόσο είναι δηλαδή ασαφή και ακαθόριστα τα όρια μεταξύ των δύο αυτών εννοιών ειδικά στον άνθρωπο. Έτσι, για να ορίσουμε εδώ τις δύο αυτές ασαφείς καταστάσεις, δεχόμαστε το υποκειμενικό κριτήριο. Αυτό σημαίνει ότι, κατ΄ αρχάς, θεωρούμε μία κατάσταση ότι είναι "παθολογική" όταν ο άνθρωπος αισθάνεται, νοιώθει ο ίδιος έτσι. (Αυτό βέβαια δε θέλει να πει ότι αν δεν νοιώθει έτσι, δεν "πάσχει" κάπου. Απλά, το "πάσχειν" του εκφράζεται με τέτοιο τρόπο και σε τέτοιο βαθμό που ο ίδιος δεν το αντιλαμβάνεται...).
Από την άλλη δε μεριά ισχύει και το αντίθετο: μπορεί δηλαδή να νοιώθει (να νομίζει) κάποιος ότι "πάσχει" και ότι χρειάζεται κάποια "θεραπεία" χωρίς όμως αυτό να ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Είναι κοινώς αποδεκτό ότι οι όροι "φυσιολογικό" και "παθολογικό" (ή "ομαλή" και "ανώμαλη" συμπεριφορά) στον άνθρωπο, αναφέρεται ουσιαστικά σ΄ ένα ποσοτικό (στατιστικό) χαρακτηρισμό. Αναφέρεται δηλαδή στο τι ισχύει συνήθως, κατά μέσο όρο, στα μέλη μιας συγκεκριμένης κοινωνίας μία δεδομένη εποχή. Κάθε απόκλιση απ΄ αυτόν το μέσο όρο βγαίνει, περισσότερο ή λιγότερο, από τα όρια του φυσιολογικού ή ομαλού. Αποκλίσεις του φυσιολογικού ή ομαλού στη φυσική γενικά λειτουργία του ανθρώπου μπορούν να θεωρηθούν: 1) η μη απόκτηση σε ορισμένη ηλικία της ανάπτυξης και γενικά της ψυχοσωματικής ωριμότητας και συγκρότησης του ατόμου, σύμφωνα με το τι ισχύει στην πλειοψηφία των ατόμων της κοινωνίας στην οποία ζει το άτομο στην ίδια περίπου ηλικία. 2) Η εκτροπή γενικά της συμπεριφοράς του ατόμου προς μη συνηθισμένες (αναφορικά πάντα με το μέσο όρο των γύρω του) εκφράσεις και αντιδράσεις. 3) Η υπερβολική καθυστέρηση στην εμφάνιση κάποιων συγκεκριμένων ψυχο-πνευματικών συμπεριφορών, σε σχέση πάντα με το τι συμβαίνει στα άλλα γενικά μέλη της κοινωνίας που ζει το συγκεκριμένο άτομο. 4) Η μη τήρηση της συνήθους σειράς με την οποία εμφανίζονται γενικά σε έναν πληθυσμό οι διάφορες ψυχο-σωματικές και πνευματικές λειτουργίες κατά τη φάση της ανάπτυξης του ανθρώπου. 5) Η υπέρβαση σε μια ορισμένη χρονολογική ηλικία των συνήθων λειτουργιών και συμπεριφορών που εμφανίζονται γενικά στην πλειονότητα των ατόμων στην ίδια περίπου χρονολογική ηλικία. 6) Η εμμονή (προσκόλληση) του ατόμου σε ορισμένες
αντιδράσεις και συμπεριφορές οι οποίες θα έπρεπε να έχουν πλέον ξεπεραστεί καθώς και η οπισθοδρόμηση (ή παλινδρόμηση) σε ψυχοσωματικές και πνευματικές λειτουργίες και συμπεριφορές που είχαν ήδη στην αναπτυξιακή του πορεία ξεπεραστεί. Από τις παραπάνω περιπτώσεις που θεωρούνται τυπικές αποκλίσεις της φυσιολογικής (ομαλής) συμπεριφοράς και λειτουργικότητας γενικά του ατόμου, συμπεραίνεται ότι ο κοινός παράγων που λαμβάνεται εδώ υπ΄ όψη για μια τέτοια κρίση και αξιολόγηση, είναι ο παράγων "χρόνος". Αυτός αποτελεί ένα από τα "βασικά σημεία αναφοράς" βάσει του οποίου θα χαρακτηριστεί ένα άτομο φυσιολογικό και ομαλό ή όχι. Πρόκειται για έναν παράγοντα ο οποίος βρίσκεται εκτός του ανθρώπου αυτού καθ΄ αυτού. Δεν έχει δηλαδή καμία σχέση με τον άνθρωπο και τη συμπεριφορά του. Απλά αποτελεί, όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω, ένα αντικειμενικό "σημείο αναφοράς" που έχουμε πάντα ανάγκη για να κρίνουμε και να αξιολογήσουμε οτιδήποτε. (Περισσότερα για τη χρονολογική ηλικία και γενικά για τις «ηλικίες του ανθρώπου», βλ. στο ομώνυμο κεφάλαιο του βιβλίου του Γ. Ρίζου, Εισαγωγή στη ψυχολογία του ενιαίου ανθρώπου, Αθήνα 1997). Είναι προφανές ότι τα κριτήρια γενικά της φυσιολογικής και ομαλής ή μη λειτουργίας και συμπεριφοράς του ανθρώπου είναι συμβατικά. Χαρακτηρίζονται δηλαδή σ΄ ένα μεγάλο βαθμό από αυθαιρεσία και σχετικότητα. Και είναι λογικό να είναι τα κριτήρια συμβατικά και, επομένως, αυθαίρετα και σχετικά αφού, την αναμενόμενη φυσιολογική και ομαλή λειτουργία ενός κατασκευάσματος του ανθρώπου, π.χ. μιας μηχανής, μόνο ο "κατασκευαστής" του ή οι "προδιαγραφές" που ο ίδιος έχει αναφέρει σαφώς, μπορεί να την καθορίσει. Και συγκεκριμένα, υπάρχει εδώ αυθαιρεσία και σχετικότητα γιατί δεν λαμβάνεται καθόλου υπ΄ όψη κάτι το οποίο αποτελεί σήμερα αυτονόητο από όλους τους ειδικούς. Ότι δηλαδή, κάθε άτομο ακολουθεί, μέχρι ένα βαθμό, ένα δικό
του προσωπικό ρυθμό ανάπτυξης και γενικά λειτουργίας, έκφρασης και συμπεριφοράς. Θεωρείται αυτονόητο ότι, το αναπτυξιακό θέμα κάθε ζωντανού οργανισμού που γεννά η φύση εξαρτάται, αφ΄ ενός μεν από τις κληρονομικές του καταβολές (γονότυπο), αφ΄ ετέρου δε από τις επιδράσεις, ερεθίσματα (προσλαμβάνουσες) του περιβάλλοντος στο οποίο γεννήθηκε και ζει. Ειδικά δε για τον άνθρωπο, εξαρτάται κυρίως και από το πώς το συγκεκριμένο άτομο χειρίζεται (αντιδρά) τις δύο προηγούμενες παραμέτρους στη ζωή του μέχρι σήμερα. Αν αντιδρούσε δηλαδήθετικά (Εγωικά) ή αρνητικά (ψευτοεγωικά). Φεύγοντας, για λίγο, από την παγκοσμίως ακαδημαϊκή τυποποίηση και ταξινόμηση των ψυχοπαθολογικών διαταραχών της συμπεριφοράς του ανθρώπου (DSM), θα μπορούσαμε, σύμφωνα με μία «αυθαίρετη» ταξινόμηση της παρούσας άποψης, να διακρίνουμε αυτές τις διαταραχές σε κάποιους κεντρικούς «κορμούς» (ή άξονες). 1. Προβλήματα επικοινωνίας. Πρόκειται για τα κύρια προβλήματα που απασχολούν λίγο-πολύ όλους τους "ασθενείς" που αντιμετωπίζει η παρούσα άποψη τόσο σε ατομικό επίπεδο όσο και σ’ αυτούς που ζητούν να συμμετάσχουν στις ομάδες αυτογνωσίας της φ.ψ.& ψ/θ. Αυτά αναλύονται στην επικοινωνία με τον εαυτό και την επικοινωνία με τους άλλους. Σύμφωνα με το θεωρητικό μοντέλο της φ.ψ. & ψ/θ, τα προβλήματα επικοινωνίας με τους άλλους, όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω, προβάλλουν (καθρεπτίζουν) τα προβλήματα επικοινωνίας με τον εαυτό μου και, αντίστροφα, αυτά θα εκφραστούν (καθρεπτιστούν) οπωσδήποτε με κάποιο τρόπο στην επικοινωνία με τους άλλους. Μ΄ αυτή την έννοια, όταν λέμε εδώ "προβλήματα επικοινωνίας" εννοούμε κατά βάση προβλήματα επικοινωνίας με τον εαυτό. Αυτά θεωρούμε ότι βρίσκονται στον πυρήνα κάθε άλλου προβλήματος και διαταραχής του ψυχικού μηχανισμού
του ανθρώπου. Το παρόν ψυχο-φιλοσοφικό μοντέλο του ανθρώπου θεωρεί τον όρο"επικοινωνία" συνώνυμο με τον όρο "γνώση". Με αυτό δε τον όρο νοείται εδώ μία κατάσταση βίωσης, βαθιάς δηλαδή αντίληψης του εαυτού μου και όχι μία απλή εξωτερική γνώση. Λέγοντας δε στη συνέχεια "γνώση του εαυτού" (αυτογνωσία) με την παραπάνω έννοια, νοείται η συνειδητοποίηση τόσο των λεγόμενων "αδύνατων σημείων μου" όσο και των "ισχυρών". Στο βαθμό που έχει δημιουργηθεί (με πολύ συστηματική προσπάθεια) αυτή η κατάσταση (αυτογνωσία) στον άνθρωπο, στον ίδιο βαθμό αυτή ισχυροποιεί τις αδύνατες λειτουργίες (αδυναμίες) του ψυχικού μηχανισμού του και, από την άλλη μεριά, σταθεροποιεί και εκφράζει καλύτερα (καθαρότερα) τις ισχυρές, καθώς επίσης και τις διαταραχές και αρρυθμίες του πολυεπίπεδου οργανισμού του. Έτσι και μόνο έτσι θεωρούμε ότι ο άνθρωπος μειώνει αποτελεσματικά τις ατέλειές του και τις εξ αυτών λανθασμένες επιλογές και αντιδράσεις του και, παράλληλα, αξιοποιεί και εκφράζει δημιουργικά τα ισχυρά του σημεία. Αυτές δηλαδή τις λειτουργίες του οι οποίες αποτελούν τη "βάση", την "κινητήρια δύναμη" της ύπαρξής του. Έτσι επιτυγχάνει όσο μπορεί καλύτερα να ισορροπεί και να ελέγχει τόσο τις υπερβολέςόσο και τις ελλείψεις στη δική του (Εγωική) φυσιολογική έκφραση και, επομένως, στη φυσιολογική -υγιή- λειτουργία, τόσο των αδύνατων όσο και των ισχυρώνσημείων του ψυχο-σωματικού οργανισμού του. Μ΄ αυτό το τρόπο θα πρέπει να νοείται ο όρος αυτογνωσία στη παρούσα έκφραση. 2. Έλλειψη αυτοπεποίθησης. Γι΄ αυτό το πρόβλημα, το οποίο αποτελεί ένα από τα πιο βασικά του wellbeen του ανθρώπου και για το οποίο έχουν γραφτεί πολλά μέχρι σήμερα από άλλες ψυχολογικές απόψεις για τη φύση και την έκφρασή του καθώς και τα αίτια δημιουργίας του, η παρούσα άποψη το "βλέπει"
σαν έκφραση όχι πρωτογενή αλλά δευτερογενή, έκφραση δηλαδή συμπτωματική. Έκφραση η οποία, βασιζόμενη σε κάποια "αδύνατα σημεία" μας, εμφανίζεται ως συνέπεια κάποιας άλλης ισχυρότερης (σημαντικότερης) αδυναμίας μας. Και η πιο ισχυρή (σημαντική) αδυναμία στο ανθρώπινο ον, σύμφωνα με τη φ.ψ.& ψ/θ, δεν μπορεί να είναι άλλη από την προαναφερθείσα έλλειψη αυτογνωσίας. Η ίδια σχέση ισχύει και για τα άλλα γενικά "προβλήματα" και "διαταραχές" που αντιμετωπίζει η φ.ψ.& ψ/θ δουλεύοντας ατομικά ή σε ομάδα: το άγχος, τηνανησυχία γενικά τόσο για τον εαυτό μου, (τις διάφορες πτυχές της ζωής μου γενικά) όσο και για τους "δικούς μου" καθώς επίσης και την ανασφάλεια και τηνέλλειψη αυτοεκτίμησης. Με βάση τις προαναφερθείσες «παθολογικές καταστάσεις» που βιώνουν τα άτομα και ζητούν την ατομική ή σε ομάδα «θεραπεία» της φιλοσοφικής συμβουλευτικής και ψυχοθεραπείας, η μεθοδολογία αντιμετώπισης αυτών των διαταραχών, αναλύεται αντίστοιχα σε τρεις άξονες (κύκλους) ασκήσεων αυτογνωσίαςως εξής: 1ος άξονας (κύκλος): συνειδητοποίηση και συγκεκριμένες ασκήσεις πρακτικής εφαρμογής ελέγχου εκφράσεών μας οι οποίες γίνονται αυτόματα, μηχανικά (ασυνείδητα). Αποτελούν δηλαδή αντιδράσεις και όχι δράσεις. Σ΄ αυτόν δηλαδή τον κύκλο δουλεύουμε σκοπεύοντας, σ΄ ένα πρώτο στάδιο, να γνωρίσουμε καλά (συνειδητοποιήσουμε) ότι οι περισσότερες εκφράσεις μας, απ΄ όλα τα επίπεδα και πτυχές της ύπαρξής μας, είναι μηχανικές, αυτόματες, δηλαδήασυνείδητες. Είναι με άλλα λόγια, σύμφωνα με τη σημειολογία της παρούσας άποψης, αντιδράσεις και όχι δράσεις του ανθρώπου. Αυτό σημαίνει ότι αυτές οι εκφράσεις μας, τις οποίες έχουμε μάθει κατά τη διάρκεια της ζωής μας μέσα στο περιβάλλον που έχουμε ζήσει μέχρι σήμερα και τις οποίες εκφράζουμε συνήθως στην καθημερινή μας ζωή, αποτελούν
αντιδράσεις της στιγμής. Αντιδράσεις δηλαδή οι οποίες επιλέγονται όχι από το μόνο αντικειμενικά συνειδητό μέρος του ανθρώπου, το φυσικό "κέντρο" και "πυρήνα" της ύπαρξής του, το Εγώ του, αλλά από άλλα "ευκαιριακά κέντρα" (εξωγενείς περιβαλλοντικές καταστάσεις που διαμορφώνουν ευκαιριακά τη στάση του συνειδητού Εγώ του, κατά τη διάρκεια της ζωής του). Αυτά τα "κέντρα" τα οποία ονομάζονται από την παρούσα άποψη "ψευτο-εγώ". Αυτές λοιπόν οι αντιδράσεις είναι φυσικό και αναμενόμενο, όντας ασυνείδητες εκφράσεις του ανθρώπου, να μην είναι δυνατό να αποτελούν εκφράσεις του φυσικού και μοναδικού Εγώ. Αυτού δηλαδή που αποτελεί το μοναδικό "κέντρο" στον άνθρωπο που γνωρίζει το σωστό, δηλαδή το πραγματικά και ουσιαστικά ωφέλιμο, το πραγματικά και ουσιαστικά συμφέρον του συγκεκριμένου ανθρώπου για τη συγκεκριμένη στιγμή που εκφράζεται. Αυτού του πρώτου σταδίου ακολουθεί ένα δεύτερο στο οποίο περιλαμβάνονται πρακτικές εφαρμογές. Περιλαμβάνουν δηλαδή συγκεκριμένες ασκήσεις αυτοελέγχου που εφαρμόζουμε στις εκφράσεις και αντιδράσεις σε κάθε επίπεδο στην καθημερινή μας ζωή. Ελέγχουμε δηλαδή αν κάθε είδους κρίση και γενικά έκφραση θέλω μας που εκδηλώνουμε είναι "σύννομη" με το φυσικό μας κέντρο, το Εγώ. Αν είναι με άλλα λόγια η κρίση μας και γενικά το θέλω μας σωστό, δηλαδή ουσιαστικά ωφέλιμο. Την ωφελιμότητα τη σταθμίζουμε με ορισμένααντικειμενικά κριτήρια τα οποία έχουμε δεχτεί από την αρχή και τα οποία βασίζονται σε συγκεκριμένες βασικές αρχές του φυσικού Εγώ κάθε ανθρώπου. Με τις ασκήσεις δηλαδή αυτές προσπαθούμε να εκφραζόμαστε σε κάθε περίπτωση Εγωικά. Έτσι, στο βαθμό που συμβαίνει επιτυχώς αυτό, επιτυγχάνουμε ανάλογα τη μείωση των λανθασμένων (για εμάς), άρα μη ωφέλιμων, βλαβερών (έστω και αδιόρατα) αντιδράσεων. Ταυτόχρονα δε ισχυροποιούμε, ανάλογα και εδώ, το ίδιο το Εγώ μας αφού,
σύμφωνα πάντα με την παρούσα έκφραση της φ.ψ.& ψ/θ, όσο εκφράζεται ο άνθρωπος Εγωικά, δηλαδή συνειδητά, τόσο αυτό ισχυροποιείται, ενισχύεται. Και αντίστροφα... 2ος άξονας. Εδώ, στη συνέχεια, και χωρίς να σταματήσει ο καθένας για τον εαυτό του να δουλεύει με τον αυτοέλεγχο, μαθαίνουμε να προσπαθούμε πάντα προς τον ίδιο στόχο, με έναν άλλο διαφορετικό τρόπο. Συγκεκριμένα, αντίθετα από τις μη πραγματικά δικές μας (ψευτοεγωικές) αντιδράσεις που προσπαθούμε να βρούμε και να ελέγξουμε στον 1ο άξονα, εδώ προσπαθούμε να βρούμε και να ενισχύσουμε τις πραγματικά δικές μας, τις Εγωικέςεκφράσεις μας. Αυτές (αναφέρονται οι πιο γνωστές στη σελ. 7), στην παρούσα αντιμετώπιση, τις ονομάζουμε αρετές του ανθρώπου. (Για την ακρίβεια, οι αρετές είναι του Εγώ τις οποίες προσπαθεί στη ζωή του να εκφράσει ο άνθρωπος). Αυτές είναι γενικά κοινές για κάθε Εγώ, για κάθε δηλαδή άνθρωπο. Απλά διαφοροποιούνται σε κάθε άνθρωπο ως προς τη φυσική τους ένταση (δυναμικό) και τρόπο έκφρασης. Στο βαθμό που τις ενισχύουμε (λειτουργώντας πάντα συνειδητά), ανάλογα ενισχύουμε και εδώ το Εγώ μας. Και όσο ενισχύεται το Εγώ μας, τόσο εκφράζονται αυτές πιο καθαρά (αμιγώς) και, επομένως, πιο δημιουργικά. Αυτό σημαίνει, όπως ακριβώς και στον 1ο άξονα, να έχουμε αντιδράσεις και εκφράσεις γενικά πιο σωστές για το άτομο, με λιγότερα λάθη, πιο φυσικές και, επομένως, πιο ωφέλιμες για όλες τις υποστάσεις και όλες τις πτυχές της ύπαρξής του. Στον 3ο άξονα (κύκλο) που ακολουθεί, δουλεύουμε επικεντρώνοντας αποκλειστικά στο θέμα της επικοινωνίας με τους άλλους. Λέγοντας εδώ "επικοινωνία" εννοούμε, σύμφωνα πάντα με την παρούσα άποψη και σε αντίθεση με ό,τι εννοεί συνήθως ο άνθρωπος, μία κατάσταση που ωφελεί και προάγει Εγωικά, άμεσα ή έμμεσα, και τα δύο μέρη της επικοινωνίας, καιεμάς και τους άλλους. Μονόπλευρο όφελος, στο οποίο κατά
κανόνα προσβλέπουν οι άνθρωποι επικοινωνώντας, δεν θεωρείται από την παρούσα άποψη πραγματική (Εγωική) επικοινωνία και δεν προάγει ουσιαστικά (Εγωικά) τον άνθρωπο. (Και ό,τι δεν ωφελεί και δεν προάγει ουσιαστικά τον άνθρωπο, θεωρούμε εδώ ότι τον βλάπτει, τον ζημιώνει. Δεν υπάρχει δηλαδή ενδιάμεση, τρίτη ή ουδέτερη κατάσταση...) Ολοκληρώνοντας ο «ασθενής» και αυτόν τον 3ο άξονα (κύκλο) τωνασκήσεων αυτογνωσίας και, στο βαθμό που προσπάθησε να πραγματοποιήσει όσο μπορούσε καλύτερα τις ασκήσεις και των τριών κύκλων, θα έχει ισχυροποιήσει ανάλογα το Εγώ του το οποίο θα εκφράζεται καθαρότερα και ισχυρότερα. Στο βαθμό δε που θα εκφράζεται αυτό σε κάθε περίπτωση, ο άνθρωπος θα ελέγχει τις λανθασμένες και επιβλαβείς (τοξικές) αντιδράσεις του και, παράλληλα, θα εκφράζεται ωφέλιμα γι` αυτόν. Αυτό συνεπάγεται ένα αναμφίβολο δυνάμωμα του Εγώ στη ζωή του μέσω των ασκήσεων που έχει κάνει και που συνεχίζει να κάνει. Όσο δε δυναμώνει το Εγώμας, τόσο δυναμώνει ουσιαστικά και ο άνθρωπος. Και όσο δυναμώνει αυτός, τόσο βελτιώνεται ποιοτικά η ζωή του. Τόσο δηλαδή καλύπτεται, εξασθενεί και εξαφανίζεται κάθε είδους έκφρασης διαταραχή, δυσλειτουργία και ανισορροπία η οποία είχε εκδηλωθεί στον πολυεπίπεδο και πολύπτυχο, αλλά ενιαίο, οργανισμό του. Πρακτικές συμβουλές που μας προστατεύουν από την εμφάνιση ψυχικών διαταραχών, όπως μόνιμο άγχος, κατάθλιψη κ.α. και ταυτόχρονα βελτιώνουν την ποιότητα της καθημερινής μας ζωής (σχέση με τον εαυτό, σχέση με τους άλλους)
Να είστε ικανοποιημένοι με τον εαυτό σας μόνο όμως όταν αυτός έχει κριθεί και αξιολογηθεί ειλικρινά από εσάς και όχι από άλλους… *** Μην ταυτίζεστε ποτέ με πρόσωπα ή πράγματα σα να πρόκειται να τα έχετε απόλυτα «δικά σας» για πάντα…(ο όρος «δικό μου» στη ζωή του ανθρώπου έχει πάντα σχετική έννοια…) *** Έχετε πάντα υπ’ όψη σας ότι «δεν είναι τα πράγματα που μας ταράζουν (πρόσωπα, γεγονότα, ιδέες κλπ) αλλά η άποψη που έχουμε εμείς γι’ αυτά…» *** Στο βαθμό που νοιάζομαι για την καλή και υγιεινή θρέψη του σώματός μου, θα πρέπει να νοιάζομαι εξ ίσου (τουλάχιστον) και για την καλή και υγιεινή θρέψη και της ψυχής μου (τον συναισθηματικό μου κόσμο) και του πνεύματός μου (τον πνευματικό ή νοητικό μου κόσμο)… *** Να προτιμάτε πάντα να κάνετε ό,τι ωφελεί πραγματικά την πολύπλευρη ύπαρξή σας παρά ό,τι την ευχαριστεί. Και αυτό γιατί το κέρδος του ωφέλιμου μένει ενώ η ευχαρίστηση είναι πάντα πρόσκαιρη… ***
Από την άλλη δε μεριά, μην αποφεύγετε ποτέ τον πόνο (κόπο, στέρηση, στεναχώρια κλπ) χωρίς να δείτε μήπως πίσω από αυτόν υπάρχει όφελος… *** Μην απαιτείτε με κάθε τρόπο από τους άλλους πράγματα (υλικά, συναισθηματικά νοητικά) τα οποία αυτοί δεν μπορούν ή δεν θέλουν να σας δώσουν… *** Αποφεύγετε άσκοπους (μη δημιουργικούς) ανταγωνισμούς και συγκρίσεις με τους γύρω σας… *** Τέλος, έχετε πάντα στο νου σας ότι, η καλή σας σχέση με τους άλλους περνάει μέσα από τη γνώση και την καλή σας σχέση με τον εαυτό σας... Βιβλιογραφία (συνοπτική) 1. Επίκτητου, Άπαντα, Διατριβαί Α, Β, Γ, Δ, Εκδ. Κάκτος, Αθήνα, 1994 2. Επίκτητου, Εγχειρίδιον, μετ. Α.Καμπάνη, Εκδ. Φέξη, Αθήνα 3. Μ. Αυρηλίου, Εις Εαυτόν, Εκδ. Αναγνωστίδης, Αθήνα 4. Jean Brun, Ο Στωικισμός σειρά Que Sais-je? No 67, Εκδ. Ι. Ζαχαρόπουλος, Αθήνα, 1965 5. D. N. Blekeley, Η στωική θεραπεία περί παθών, τ. "Ελληνιστική Φιλοσοφία", επιμ. Καθ. Βουδούρης, Αθήνα, 1994
6. Α. Ανδριανόπουλου, Αρχαίοι Έλληνες Φιλόσοφοι, Εκδ. Alvin Retman Hellas, Αθήνα 7. Κ.Θ. Παπαλεξάνδρου, Συνοπτική Ιστορία της Φιλοσοφίας, Αθήνα, 1970 8. Ζαν Βαλ, Εισαγωγή στον Υπαρξισμό, Εκδ. Δωδώνη, Αθήνα, 1971 9. Πιερ-Πωλ Γκρασσέ, Εσύ ο μικρούλης Θεός, Εκδ. ΡΑΠΠΑ, Αθήνα, 1971 10. Β. Φάρρινγκτον, Η Επιστήμη στην αρχαία Ελλάδα, Εκδ. Κάλβος, Αθήνα, 1969 11. Π. Ουσπένσκυ, 5 διαλέξεις πάνω στη νέα ψυχολογία, Εκδ. Πύρινος Κόσμος, Αθήνα, 1972 12. Π. Ουσπένσκυ, Το πρόβλημα του τετάρτου, Εκδ. Πύρινος κόσμος, Αθήνα, 1988 13. N. Wiener, Θεός και Μηχανή, Εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα, 1972 14. Κ. Γιουνγκ, Η Ολοκλήρωση της προσωπικότητας, Αθήνα, 1972 15. Α. ΄Αντλερ, Ανθρωπογνωσία, Εκδ. Μπουκουμάνη, Αθήνα, 1974 16. Ε. Φρομ, Να έχεις ή να είσαι, Εκδ. Μπουκουμάνη, Αθήνα 17. Ε. Φρομ, Ο φόβος μπροστά στην ελευθερία, Εκδ. Μπουκουμάνη, Αθήνα, 1971 18. Ε. Φρομ, Η υγιής κοινωνία, Εκδ. Μπουκουμάνη, Αθήνα,
1973 19. Ε. Φρομ, Η Τέχνη της Αγάπης, Εκδ. Ρούγκα, Αθήνα 20. Ε. Φρομ, Ο άνθρωπος για τον εαυτό του, Εκδ. Μπουκουμάνη, Αθήνα, 1974 21. K. Horney, Ο νευρωτικός άνθρωπος της εποχής μας, Εκδ. Επίκουρος, Αθήνα, 1975 22. K. Horney, Αυτοανάλυση, Εκδ. Καραβία, Αθήνα 23. K. Horney, Οι συγκρούσεις του εσωτερικού μας κόσμου, Εκδ. Α. Καραβίας, Αθήνα 24. V. Frankl, Αναζητώντας νόημα ζωής και ελευθερίας, Αθήνα, 1972 25. V. Frankl, Ο Θεός του ασυνειδήτου, Εκδ. Ταμασσός, Αθήνα, 1981 26. Ρ. Μαίη, Η έρευνα του ανθρώπου για τον εαυτό του, Εκδ. Κονιδάρη, Αθήνα, 1981 27. Ρ. Μαίη, Υπαρξιακή Ψυχολογία, Εκδ. Επίκουρος, Αθήνα, 1980 28. Ρ. Γρήνγουωλντ, Ανακαλύψτε τον αληθινό εαυτό σας, Εκδ. Κονιδάρη, Αθήνα, 1980 29. Α. Μάσλοου, Η Ψυχολογία της ύπαρξης, Εκδ. Δίοδος, Αθήνα 30. Ρ. Λαινγκ, Διχασμένος Εαυτός, Εκδ. Καστανιώτης, Αθήνα, 1977 31. Κ. Λόρεντζ, Τα 8 θανάσιμα αμαρτήματα του πολιτισμού μας, Εκδ. Γλάρος, Αθήνα, 1974
32. Π. Βατζλάβικ, Η γλώσσα της αλλαγής, Εκδ. Κέδρος, Αθήνα, 1986 33. Γ. Ντύερ, Οι περιοχές των σφαλμάτων σας, Εκδ. Γλάρος, Αθήνα, 1981 34. Α. Καλαντζή-Αζίζι, αυτογνωσία, αυτοανάλυση και αυτοέλεγχος, Αθήνα, 1992 35. Ρ. Γ. Ουάιλντ, Εισαγωγή στην πρακτική ψυχολογία, Εκδ. Θυμάρι, Αθήνα, 1982 36. G. Kranzler, Μπορείς να αλλάξεις αυτό που νοιώθεις, Αθήνα, 1982 37. Τζων Κέννεντυ, Η ισχυρή θέληση, Εκδ. Θυμάρι, Αθήνα, 1982 38. Γ. Ρίζου, Εισαγωγή στη ψυχολογία του ενιαίου ανθρώπου, Αθήνα, 1997 39. Γ. Ρίζου, Εισαγωγή στη φιλοσοφική ψυχολογία και ψυχοθεραπεία, Αθήνα 2002 40. Α. Νάσιουτζικ, Οι Ρίζες, βιολογική εξέλιξη και μύθος, αθήνα 41. I. Prigogine - I. Stengers, Τάξη μέσα από το χάος, Εκδ. Κέδρος, Αθήνα, 1986 42. D. Chopra, Κβαντική θεραπεία, Εκδ. Aquarius, Αθήνα, 1991 43. Marie de Hennezel, Ο μύχιος θάνατος, Εκδ. KOAN / Synergie, Αθήνα 2007 44. Φώτη Αναγνωστόπουλου, Δ. Παπαδάτου, Ψυχολογική προσέγγιση ατόμων με καρκίνο, Εκδ. Φλόγα
45. John Mc Leon, Εισαγωγή στη Συμβουλευτική, Εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα 2003 46. Irving D. Yalom, Όταν έκλαψε ο Νίτσε, Εκδ. ΑΓΡΑ, Αθήνα 2000 47. Irving D. Yalom, Θρησκεία και Ψυχιατρική, Εκδ. ΑΓΡΑ, Αθήνα 2003 48. Irving D. Yalom, Το δώρο της ψυχοθεραπείας, Εκδ. ΑΓΡΑ, Αθήνα 2004 49. Irving D. Yalom, Η θεραπεία του Σοπενάουερ, Εκδ. ΑΓΡΑ, Αθήνα 2005 50. Irving D. Yalom, Στον κήπο του Επίκουρου, Εκδ. ΑΓΡΑ, Αθήνα 2008 51. Ι. Γ. Δελλής, φιλοσοφική συμβουλευτική, Εκδ. Τυπωθήτω Γ. Δαρδανός, Αθήνα 2005 52. Μάθιου Άλπερ, Ο Θεός στον Εγκέφαλο, Εκδ. ΑΒΓΟ, Αθήνα 2007 53. Richard Dawkins, Η περί Θεού αυταπάτη, Εκδ. κάτοπτρο, Αθήνα 2007 54. Lou Marinoff, Πλάτων όχι Πρόζακ, Εκδ. Λιβάνη, Αθήνα 55. Άλλαν Πέρσυ, Νίτσε: 99 Μαθήματα καθημερινής φιλοσοφίας, Εκδ. Πατάκης Αθήνα 2011 56. Ludwig Edelstein, Ο Στωικός Σοφός (το αληθινό νόημα του Στωικισμού), Εκδ. Θύραθεν, 2002 Θεσ/νίκη
εκπαιδευτικά μαθήματα στη φιλοσοφική συμβουλευτική (Η εκπαίδευση στην Τέχνη του Ζην) Η Ε.Ε.Φ.Ψ. & Ψ/θ ανακοινώνει ότι τα εκπαιδευτικά μαθήματα τωνφιλοσοφικών ψυχολόγων και φιλοσοφικών συμβούλων ψυχικής υγείας (μη ψυχολόγων), τα οποία έχουν διαμορφωθεί και προσφέρονται με τη μορφή σεμιναρίων, θα συνεχιστούν σε ολιγομελείς ομάδες και σε "μαθήματα εξ αποστάσεως" -distance learning) και στη νέα χρονιά 201314. Αυτά απευθύνονται σε ανθρώπους, ειδικούς και μη, που ενδιαφέρονται όχι μόνο να κάνουν ένα «νοικοκύρεμα» και να βάλουν μια «τάξη» στην ζωή τους (τι θέλουν και τι δεν θέλουν, τι και πού υπάρχει πρόβλημα (σύμπτωμα) και πού ακριβώς (αίτιο), τόσο στην ατομική όσο και στην κοινωνική ζωή τους), αλλά και να βοηθήσουν και κάποιους άλλους προς αυτόν το στόχο: στην εκπαίδευση των ανθρώπων στην "Τέχνη του Ζην". Κάτι που για τους Στωικούς φιλοσόφους μόνο η φιλοσοφία μπορεί να προσφέρει... Αυτά τα μαθήματα (ομαδικά) γίνονται στα γραφεία της εταιρείας μας στα Ιλίσια, οδός Αλκμάνος 6 περιοχή Χίλτον, και από το 2011 γίνονται και "εξ αποστάσεως" για ενδιαφερόμενους που ζουν εκτός Λεκανοπεδίου ή δυσκολεύονται για οποιοδήποτε λόγο να προσέρχονται στο χώρο των μαθημάτων. Τα ομαδικά διαρκούν δύο χρόνιαεννεάμηνα (για πτυχιούχους ψυχολόγους ένα χρόνο) και γίνονται μία ημέρα, ένα τρίωρο/εβδομάδα, και τα εξ αποστάσεως μια ώρα/εβδομάδα). Τον πρώτο χρόνο τα μαθήματα περιλαμβάνουν τη θεωρητική και βιωματική γνώση του μοντέλου της φιλοσοφικής ψυχολογίας και ψ/θεραπείας για τονΆνθρωπο (φύση, δομή, λειτουργία, παθογένεση και ψ/θεραπευτική αντιμετώπιση), όπως αυτό έχει διαμορφωθεί και εφαρμόζεται από την εταιρεία μας. Παράλληλα δε γίνεται η
επεξεργασία θεμελιωδών (διαχρονικών) φιλοσοφικών διλημμάτων και προβληματισμών του ανθρώπου τα οποία αναφέρονται άμεσα ή έμμεσα στον άνθρωπο και διαμορφώνουν χωρίς να το καταλαβαίνει τη ζωή του, όπως τα "Τύχη & Αναγκαιότητα", "Κληρονομικότητα & Περιβάλλον", "Επιστήμη & Θρησκεία", "Ύλη & Πνεύμα" κ.α. Στο δεύτερο χρόνο γίνονται βασικά μαθήματα από το χώρο της ακαδημαϊκής ψυχολογίας όπως τα, βασικές αρχές και τεχνικές στη συμβουλευτική ψυχολογία και ψυχοθεραπεία, μελέτη βασικών θεμάτων κοινωνικής και κλινικής ψυχολογίας και ψυχοπαθολογίας, καθώς και θεμάτων που αναφέρονται στο θέμα της "Τέχνης της Επικοινωνίας", με έμφαση στις απόψεις γι' αυτό το θέμα της Σχολής του Palo Alto και του Νευρογλωσσολογικού Προγραμματισμού. Τέλος, συζητείται στην ομάδα με τη μορφή εποπτείας, η αντιμετώπιση συγκεκριμένων περιπτώσεων μέσα στα πλαίσια του εν λόγω ψ/θεραπευτικού μοντέλου. Με αυτά στοχεύουμε στο να αποκτήσει ο εκπαιδευόμενος μια όσο το δυνατό πληρέστερη άποψη, γνώση και τοποθέτηση στον χειρισμό όσο το δυνατό περισσότερων "εργαλείων" από το χώρο και την εμπειρία της εφαρμοσμένης ψυχολογίας, όταν κληθεί να βοηθήσει πέραν του εαυτού του και κάποιον άλλον, στον εντοπισμό και στη θεραπευτική αλλαγή λανθασμένων νοοτροπιών, απόψεων, θέσεων και τοποθετήσεων στη ζωή του. Ακόμα δε περισσότερο, να βοηθήσει στη διατύπωση των σωστών απαντήσεων, δουλεύοντας πάντα σύμφωνα μέσα στα πλαίσια του παρόντος μοντέλου, σε καίρια ερωτήματα που ποτέ δεν απαντήθηκαν ξεκάθαρα. Ακόμα δε να στηρίξει, να ενισχύσει, να θεραπεύσει... Υπεύθυνος των μαθημάτων είναι ο Γιώργος Ρίζος, δρ ψυχολογίας Πανεπιστημίου Στρασβούργου, ιδρυτικό μέλος και διαχειριστής της Εταιρείας.
Τηλ. επικοινωνίας: 210-6544025 (βραδινές ώρες) & 693 696 5005 Website: www.psychophil.gr - email: info@psychophil.gr -------------Φεβρουάριος 2012 Αντιμετωπίζοντας τη ψυχοφθόρα κρίση Περίληψη ομιλίας-συζήτησης του Γιώργου Ρίζου, δρ ψυχολογίας Παν/μίου Στρασβούργου, εκπροσώπου της Ελληνικής Εταιρείας Φιλοσοφικής Ψυχολογίας και Ψυχοθεραπείας, που οργάνωσε ο Δ.Ο.Π.Α.Π. (Δημοτικός Οργανισμός Πολιτισμού, Αθλητισμού & Περιβάλλοντος) στη Δημοτική Βιβλιοθήκη, Αγαμέμνονος 4 στο Χολαργό, τη Δευτέρα 30-1-2012 (Δημοσιεύτηκε στην τοπική εφημ. του Δήμου ΠαπάγουΧολαργού «30 μέρες…» στις 3/2/12) _____________ Στην κοινωνίας μας, στην οποία έχει εμφανιστεί τα τελευταία χρόνια μια πρωτόγνωρη οικονομική κρίση, (φυσικά όχι για όλους στον ίδιο βαθμό), όλα τα μέλη της τα οποία θέλουν να προφυλαχθούν από τις πολύ τοξικές ψυχολογικές συνέπειες αυτής, θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν καλά ορισμένεςπραγματικότητες, ορισμένα δεδομένα. Πραγματικότητες και δεδομένα τα οποία, στο βαθμό που τα δεχτούμε (συνειδητοποιήσουμε) καλά μέσα μας, θα μας εξασφαλίσουν την καλύτερη προφύλαξη, αντιμετώπιση και διαχείριση αυτής της κρίσης ώστε, βγαίνοντας κάποια στιγμή απ’ αυτή όταν ολοκληρώσει τον κύκλο της (κατά το …«κρίση είναι, θα περάσει…»), να βρεθούμε στην κατηγορία αυτών οι οποίοι θα συνεχίσουν τη ζωή τους ανανεωμένοι και πιο δυνατοί
και με τις λιγότερες δυνατόν απώλειες και λάθη που έγιναν σ’ αυτή την περίοδο, σε όλα τα επίπεδα και εκφράσεις της ζωής τους. Το κύριο δεδομένο που θα πρέπει να συνειδητοποιηθεί είναι ότι, αυτό καθ’ αυτό το γεγονός τηςκρίσης που μας προκαλεί περισσότερο ή λιγότερο έντονες τοξικές ψυχικές αντιδράσεις, αναφέρεται στηνεξωτερική (ποσοτική) ζωή μας. (Σημ. Ο προαναφερόμενος στον υπότιτλο επιστημονικός φορέας, ο οποίος έχει διαμορφώσει και εκφράζει στην Ελλάδα το παγκόσμιο ρεύμα της φιλοσοφικής ψυχολογίας το οποίο δρα μέσα στα πλαίσια της εφαρμοσμένης ψυχολογίας και συμβουλευτικής, έχει διαμορφώσει κάποιες βασικές αρχέςπου χαρακτηρίζουν τον άνθρωπο και τη ζωή του, τις οποίες επεξεργάζεται στις ομάδες αυτογνωσίας που κάνει. Μία από αυτές τις αρχές μας λέει ότι «ο άνθρωπος ζει ταυτόχρονα μια «διπλή ζωή, μίαεξωτερική και μία εσωτερική. Η ουσιαστική ζωή του ανθρώπου είναι η εσωτερική (ή ποιοτική). Η εξωτερική οφείλει να υπηρετεί και να προάγει την εσωτερική». (Η εξωτερική ζωή δηλαδή εδώ, δεν αποτελεί, δεν πρέπει να αποτελεί, αυτοσκοπό στη ζωή μας αλλά μέσο ανάπτυξης και προαγωγής της εσωτερικής και ουσιαστικής ζωής του…) Εφ΄ όσον όμως τελικά η ζωή μας, στην πράξη, εστιάζεται τελικά και κατά κύριο λόγο στηνεξωτερική (ποσοτική) αντί στην εσωτερική και ουσιαστική μας (ποιοτική) ζωή, θα πρέπει να εντοπιστεί σε ποια περίπτωση από τις παρακάτω ανήκω πραγματικά στα πλαίσια αυτής της κρίσης. α΄ περίπτωση: Η εν λόγω κρίση αναφέρεται πράγματι σε ορισμένα εξωτερικά συγκεκριμένα και υπαρκτά προβλήματα της ατομικής και κοινωνικής μου ζωής. Αναφέρεται με άλλα λόγια στην εξωτερική μου ζωή. Αυτά τα προβλήματα μπορεί να αναφέρονται, σ’ ένα α΄ βαθμό, σε μια μικρή ή μεγάλη συρρίκνωσητων καταναλωτικών μου συνηθειών. Σ΄ ένα β΄ βαθμό, μπορεί να αναφέρονται σε μια μικρή ή μεγάλη δυσκολία ικανοποίησης πάσης φύσεως οικονομικών δεσμεύσεων και
υποχρεώσεών μου. Και, τέλος, σ΄ ένα γ΄ βαθμό, μπορεί να αναφέρονται στην αιφνίδια αλλαγή των συνθηκών της ζωής μου, συνθηκών που θεωρούνται κοινωνικά αυτονόητες και θεμελιώδεις ανάγκες επιβίωσης, όπως π.χ. το να έχω εξασφαλίσει για μένα και την οικογένειά μου ένα πιάτο φαΐ την ημέρα και μια στέγη. β΄ περίπτωση: Τα παραπάνω προβλήματα, και στα τρία επίπεδα (βαθμούς), μπορεί να βιώνονται, προκαλώντας ανάλογα περισσότερο ή λιγότερο έντονες τοξικές και ψυχοφθόρες αντιδράσεις στη ψυχή μου, σ’ ένα υποθετικό επίπεδο, δηλαδή θεωρητικά. Με μια δηλαδή προοπτική ότι αργά-γρήγορα θα «αγγίξουν» κι εμένα… Οι παραπάνω διεργασίες (συνειδητοποιήσεις), στο βαθμό που γίνουν σωστά, θα μου επιτρέψουν ανάλογα να αντιμετωπίσω το πρόβλημα αυτό πιο ελεύθερα, πιο αποτελεσματικά και τελικά πιορεαλιστικά, απαλλαγμένος δηλαδή από τις νοσηρές ψυχικές αντιδράσεις που προκαλούν τα βιώματα τόσο της α΄ όσο και της β΄ περίπτωσης (άγχος, ανασφάλεια, φοβίες και διάφορα άλλα πάθη , υπερβολές και διαστρεβλωτικές της πραγματικότητας καταστάσεις). Σ’ αυτή τη συνειδητή προσπάθεια αντιμετώπισης των τοξικών νοσογόνων συνεπειών της κρίσης, όπως αυτή οράται παραπάνω, θα βοηθήσει αποτελεσματικά και ο εντοπισμός των αιτίων που μας οδήγησαν σ’ αυτή. Με την παραπάνω πρόταση, γίνεται φανερό ότι η εν λόγω οικονομική κρίσηεκτιμάται από την παρούσα άποψη ως σύμπτωμα μιας νοσογόνου κατάστασης. Αυτή καθ’ αυτή η νοσογόνος κατάσταση, το αίτιο δηλαδή, σύμφωνα πάντα με την ημετέρα άποψη, στοιχειοθετείται από τον εγωκεντρικό τρόπο με τον οποίο ζούσαμε τις τελευταίες δεκαετίες στην εξωτερική μας ζωή (σχέση με τους άλλους). Έναν τρόπο με τον οποίο ζούσαμε την κοινωνική μας ζωή αποβλέποντας κατά βάθος στο τι μπορώ να πάρω από τους άλλους αντί του τι μπορώ να δώσω στον άλλον που έχει
ανάγκη. (Στη θέση του «άλλου» μπορεί εδώ να είναι ένα πρόσωπο, μια ομάδα ή κατηγορία ανθρώπων ή ακόμα και ολόκληρο το κράτος ή η ελληνική κοινωνία…) Και αυτό όμως το αίτιο, το οποίο αναφέρεται, σύμφωνα πάντα με την ημετέρα άποψη, στηνεξωτερική ζωή του ανθρώπου, δεν αποτελεί το βαθύτερο αίτιο αυτής νοσηρής κατάστασης του ανθρώπου. Αυτό βρίσκεται ακριβώς στο μεγάλο άνοιγμα που υπάρχει μεταξύ των δύο εκφράσεων της ζωής του ανθρώπου, της εξωτερικής και της εσωτερικής. Αυτή (η δεύτερη) θεωρείται, όπως αναφέρεται και στην αρχή αυτού του σημειώματος., η κύρια, η ουσιαστική, η ποιοτική ζωή του ανθρώπου στην οποία θα πρέπει, σύμφωνα με τη φύση του, να εστιάζει κατά κύριο λόγο τις προσπάθειες για συνεχή βελτίωση στη ζωή του ο άνθρωπος. Σ’ αυτό το θεμελιώδες αίτιο* οφείλεται το αναπόφευκτο λανθασμένο ζήσιμο του ανθρώπου στην εξωτερική του ζωή, με την εγωκεντρική του έκφραση και νοοτροπία που έχει δημιουργήσει.. Μία νοοτροπία εγωκεντρική, καταναλωτική, ηδονοθηρική και αδιάφορη στον πόνο και τα προβλήματα του άλλου η οποία, σαν την πανούκλα, ξαπλώνεται και διαμορφώνει σιγά-σιγά, χωρίς να το έχουμε συνειδητοποιήσει, όχι φυσικά μόνο τη δική μας αλλά όλες τις σύγχρονες κοινωνίες, άλλες περισσότερο και άλλες λιγότερο. Μία νοοτροπία για τη δημιουργία της οποίας ευθυνόμαστε όλο μας (ποιος περισσότερο και ποιος λιγότερο είναι δευτερεύον) αφού δεχτήκαμε να υποκαταστήσουμε με αυτήν, μια άλλη νοοτροπία και τρόπο ζωής που είχαν οι πατεράδες μας, οι παππούδες μας και οι προπαππούδες μας. Μια νοοτροπία και έναν τρόπο ζωής διαμορφωμένο από κάποιους παραδοσιακούς ηθικούς κανόνες και αξίες που εξασφάλιζαν, αν μη τι άλλο, εκτός από τα αναγκαία και βασικά μέσα επιβίωσης, και μια αρμονική κοινωνική ζωή. Μια ζωή στην οποία, κατά κανόνα, δεν υπερτερούσε το εγώ και το μου, αλλά το εμείς και το μας. Και μια τέτοια σε γενικές γραμμέςκοινωνική (εξωτερική) ζωή, δεν μπορεί παρά να αποτελεί έκφραση, καθρέφτισμα μια
ανάλογης ποιοτικά εσωτερικής ζωής. Αν θέλαμε να συνοψίσουμε σε μια πρόταση αυτό το σημείωμα-περίληψη της προαναφερόμενης ομότιτλης διάλεξης, θα μπορούσαμε να πούμε τα εξής: Ορώντας με την παραπάνω θέαση το θέμα της οικονομικής κρίσης που εμφανίστηκε και αντιμετωπίζει σήμερα η κοινωνία μας, κρίση η οποία, προφανώς, δεν εμφανίστηκε ως …κατάρα ή εκ του μηδενός και «τυχαία» στην κοινωνία μας, (την οποία μπορούμε να τη δούμε ως τον «αδύνατο κρίκο» μιας αλυσίδας που νοσεί ολόκληρη και την οποία, αργά-γρήγορα είναι βέβαιο ότι θα την ακολουθήσουν αναπόφευκτα, υπακούοντας στους πανίσχυρους νόμους της Παγκοσμιοποίησης, και άλλες κοινωνίες-«κρίκοι» με την ίδια νοοτροπία). Θα μπορούσαμε λοιπόν να δούμε αυτή την κρίση όχι μόνο ως ένα δεινό, για κάποιους περισσότερο και για κάποιους λιγότερο επώδυνο, το οποίο αναφέρεται στην εξωτερική μας ζωή αλλά, παράλληλα, και ως ένα…δώρο, μια ευκαιρία για αλλαγή αυτής της νοσηρής νοοτροπίας της κοινωνίας μας. Μιας νοοτροπίας η οποία φθείρει και καταστρέφει αδιόρατα και, το χειρότερο, καταστρέφει… ευχάριστα πρώτα τον εσωτερικό (ποιοτικό ή πνευματικό) άνθρωπο, τον«δημιουργό» αυτής νοοτροπίας και, στη συνέχεια, καταστρέφει και τον κοινωνικό ιστό των κοινωνιών του, την εξωτερική του δηλαδή ζωή την οποία ζει παράλληλα με την εσωτερική (ή ατομική). ________________
νέες ομάδες αυτογνωσίας Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ανακοινώνει ότι, εκτός από τα
εκπαιδευτικά Μαθήματα των φιλοσοφικών ψυχολόγων και φιλοσοφικών συμβούλων (μη ψυχολόγων) που αναφέρονται πιο πάνω, ξεκινούν κάθε αρχή νέας σαιζόν (Οκτώβρη) και νέεςομάδες αυτογνωσίας καθώς και συμβουλευτική ανθρωπίνων σχέσεων και επικοινωνίας. Αυτές απευθύνονται σε όσους αναζητούν συνειδητά την ουσιαστική βελτίωση της ποιότητας της ζωής τους (σχέση με τον εαυτό, σχέση με τους άλλους). Οι συνεδρίες διεξάγονται στα γραφεία της Αλκμάνος 6 Ιλίσια (περιοχή Χίλτον, πλησίον Σταθμού "Μέγαρο Μουσικής" του Metro). Υπεύθυνος των μαθημάτων είναι ο Γ. Ρίζος, δρ ψυχολογίας Πανεπιστημίου Στρασβούργου. Για περισσότερες πληροφορίες και δηλώσεις συμμετοχής στο τηλ. 210-6544025 (βραδινές ώρες) και στο 693.696.5005. --------------------Συμμετοχή σε Συνέδριο (Μάιος 2010) Η Ε.Ε.Φ.Ψ. & Ψ/θ συμμετείχε στο 3ο Πανελλήνιο Συνέδριο Συμβουλευτικής Ψυχολογίας που οργάνωσε το Τμήμα Ψυχολογίας του Παν/μίου Κρήτης στο Ρέθυμνο στις 69 Μαίου 2010 με την εργασία: "Η Ψυχοθεραπευτική διαδικασία σε ομάδα όπως αυτή εφαρμόζεται από τη φιλοσοφική ψυχολογία και ψυχοθεραπεία". ---------------------Ανακοίνωση - Ενημέρωση
(Οκτ. 2009) Ψυχοθεραπευτική υποστήριξη υπερηλίκων και ασθενών από ανίατες ασθένειες και γενικά ανθρώπων που πλησιάζουν στο τέλος της ζωής τους Μέσα στα πλαίσια των δραστηριοτήτων της Εταιρείας μας μέχρι σήμερα, αποφασίστηκε να τις επεκτείνουμε αυτές και με μια νέα: την ψυχολογική υποστήριξη ανθρώπων που πλησιάζουν στο τέλος της ζωής τους, είτε πρόκειται για υπερήλικες είτε πρόκειται για αρρώστους από ανίατες ασθένειες ή από σοβαρά ατυχήματα και βρίσκονται είτε σε Νοσηλευτικά Ιδρύματα είτε στο σπίτι τους. Η εν λόγω νέα δραστηριότητα βασίζεται αφ’ ενός μεν στην άποψη της φιλοσοφικής ψυχολογίας, όπως εκφράζεται αυτή από την Εταιρεία μας, ως προς τη δομή και τη φυσική λειτουργία του ανθρώπου, αφ’ ετέρου δε σε σχετικές οδηγήσεις των Στωικών. Οδηγήσεις όπως: «αν συμβαίνουν δυσάρεστα πράγματα στη ζωή σου τα οποία όμως ξεφεύγουν από την εξουσία σου (δεν μπορείς δηλαδή εκ των πραγμάτων να τα ελέγξεις), οφείλεις να μάθεις να τα αποδέχεσαι και τότε θα είσαι ευτυχισμένος…». Και ακόμα η γνωστή και υιοθετημένη άμεσα ή έμμεσα από πολλές σύγχρονες ψυχολογικές εκφράσεις «δεν είναι τα πράγματα (πρόσωπα, συνθήκες, ιδέες κ.λπ) που μας ταράζουν αλλά η άποψη που έχουμε εμείς γι΄ αυτά». Η «λέξη-κλειδί» για την πρώτη από τις παραπάνω οδηγήσεις είναι η «αποδέχομαι». Στο βαθμό που ο άνθρωπος καταφέρει να αποδεχτεί (να συμφιλιωθεί με) το δυσάρεστο, και ταυτόχρονα το φύσει αναπόφευκτο, ανάλογα βιώνει βαθειά μέσα του, στον πυρήνα της ύπαρξής του (τον οποίο εμείς εδώ ονομάζουμε Εγώ –με έψιλον κεφαλαίο), την κατάσταση της ευδαιμονίας. Αυτή την κατάσταση την οποία, συνειδητά ή ασυνείδητα, επιδιώκει ο κάθε άνθρωπος με ό,τι προσπαθεί και αγωνίζεται να πετύχει σε όλη του τη ζωή. Το αν έχει μπροστά του πολύ ή λίγο χρόνο ζωής (κάτι για το
οποίο κανείς δεν μπορεί ποτέ να είναι σίγουρος), αποτελεί εδώ δευτερεύον θέμα. Να σημειωθεί τέλος ότι η εν λόγω δραστηριότητα της Εταιρείας μας αποφασίστηκε να παρέχεται προς κάθε άμεσα ενδιαφερόμενο δωρεάν. Παρουσίαση του βιβλίου "Εισαγωγή στη ψυχολογία του ενιαίου ανθρώπου" του Γ. ΡΙΖΟΥ, δρ ψυχολογίας Παν/μίου Στρασβούργου Ιδρυτικού μέλους της Ε.Ε.Φ.Ψ. & Ψ/θ Αθήνα 1997 Κεντρική διάθεση: Βιβλιοπ. Πύρινος Κόσμος, Ιπποκράτου; & Σόλωνος Αθήνα Υπάρχουν "άπειρα" βιβλία ψυχολογίας, ελληνικά και ξένα, που έχουν γραφεί στο χώρο της γενικής και εφαρμοσμένης ψυχολογίας. Όλα γενικώς, με ελάχιστες διαφοροποιήσεις, είναι πανομοιότυπα. Περιγράφουν δηλαδή τις μέχρι σήμερα απόψεις και εμπειρίες των γνωστών λίγοπολύ και καταξιωμένων στο χώρο ψυχολόγων για τον άνθρωπο. Οι απόψεις των επί μέρους θεμάτων που μελετώνται σ’ αυτά (στο βαθμό που μελετώνται…) η δομή, η λειτουργία, η παθογένεση και η θεραπευτική αντιμετώπιση του ανθρώπου και της προσωπικότητάς του, από την αρχή της εμφάνισής τους (τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα) μέχρι σήμερα, είναι περίπου οι ίδιες. Κύριος κορμός αυτών είναι οι απόψεις για τον άνθρωπο της ψυχανάλυσης και του συμπεριφορισμού κατά κύριο λόγο, με τις ποικίλες μορφές και βελτιώσεις που έχουν πάρει από την εμφάνισή τους μέχρι σήμερα στην προσπάθεια τους να προσεγγίσουν καλύτερα την πραγματικότητα ως προς
τη δομή και λειτουργία του ανθρώπου. Δευτερευόντως δε αναφέρονται και οι απόψεις των θεωρητικών της ανθρωπιστικής-υπαρξιακής ψυχολογίας. Απόψεις που, επαναλαμβανόμενες για δεκαετίες τώρα συνεχώς στο ίδιο πάνω κάτω μοτίβο, προσπαθούν να ερμηνεύσουν καλύτερα τη σημερινή πραγματικότητα και τις σημερινές ανάγκες και προβλήματα του ανθρώπου. Αυτό είναι κάτι το οποίο δεν θα πρέπει να το ξεχνάει ποτέ ο σημερινός ψυχολόγος. Να ξεχνάει δηλαδή ότι ή ψυχολογία είναι μία σύγχρονη εφαρμοσμένη και πρακτική επιστήμη που σκοπό έχει όχι να εκφράζει κατά καιρούς διάφορες θεωρίες ή επανεκδόσεις (versions) παλαιών θεωριών για την προσωπικότητα του ανθρώπου και τα συστατικά αυτής, τη νόηση, τη φαντασία, τη μνήμη, τη σχέση κληρονομικότητας και περιβάλλοντος, κλπ. Σκοπός της ψυχολογίας (όπως τελικά και κάθε επιστημονικού κλάδου που έχει άμεσο αντικείμενό του τον άνθρωπο) είναι, πρέπει να είναι, η εύρεση του καλύτερου (πιο αποτελεσματικού) τρόπου με τον οποίο θα βοηθηθεί ο σημερινός άνθρωπος στην αντιμετώπιση των προβλημάτων και δυσκολιών που αντιμετωπίζει στην καθημερινή του ζωή. Προβλήματα και δυσκολίες που αναφέρονται όχι σε κάποιο πράγμα ή συνθήκη έξω από αυτόν αλλά στον ίδιο τον εαυτό του. Προβλήματα δηλαδή και δυσκολίες στην πραγματική γνώση του εαυτού του, των αδυναμιών του, των "βαρών" και των στρεβλωτικών καταστάσεων που κουβαλάει πάνω του χωρίς να το γνωρίζει και οι οποίες δεν τον αφήνουν να ζήσει τη δική του ζωή, να είναι δηλαδή ο εαυτός του. Καταστάσεις με άλλα λόγια που του μειώνουν την ποιότητα της ζωής που ζει. Γιατί η ποιότητα της ζωής του ανθρώπου, που είναι τελικά το ζητούμενο, ο απώτερος σκοπός κάθε επιδίωξης του ανθρώπου στη ζωή του, είναι συνυφασμένη με την αυτογνωσία και το βαθμό έκφρασης του πραγματικού εαυτού του. Κάθε επιστημονικό σύγγραμμα ψυχολογίας που
απευθύνεται σε μελετητές και σπουδαστές όχι μόνο της ψυχολογίας αλλά κάθε κλάδου των ανθρωπιστικών επιστημών, αν δεν σκοπεύει άμεσα ή έμμεσα και με όσο το δυνατό μεγαλύτερη σαφήνεια αυτό το στόχο, είναι στην καλύτερη περίπτωση ένα φιλολογικό σύγγραμμα. Το αντικείμενο της ψυχολογίας δεν μπορεί να είναι άλλο από τον άνθρωπο, το από τη φύση του αυτό ελεύθερο και διαρκώς εξελισσόμενο ον, με τις άπειρες πτυχές και εκφράσεις. Στόχος της δε είναι, θα πρέπει να είναι, η εξασφάλιση και η προαγωγή της πραγματικής και όχι φαινομενικής και πρόσκαιρης ενιαίας υγείας του και η συνεχής βελτίωση της κοινωνικής, ψυχικής και πνευματικής ζωής του. Η ψυχολογία δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να είναι απάνθρωπη, να είναι δηλαδή μία "ψυχολογία των μηχανών" ή, στην καλύτερη περίπτωση, "ψυχολογία των ζώων", μόνο και μόνο για συμπεριλαμβάνεται στην κατηγορία των σύγχρονων επιστημών. Είναι απολύτως δικαιολογημένο και θεμιτό τα πρώτα χρόνια (στις αρχές του 20ου αιώνα θεμελιώθηκαν στην παρούσα μορφή τους οι περισσότερες σύγχρονες επιστήμες), από τη στιγμή που θέλησε και αυτός ο κλάδος να αποκοπεί και να ανεξαρτητοποιηθεί από τη "Μάνα" του, τη Φιλοσοφία, (που είναι "Μάνα" άλλωστε και όλων των σύγχρονων επιστημών), να θελήσει να χρησιμοποιήσει τη μεθοδολογία των μέχρι τότε αναγνωρισμένων επιστημονικών κλάδων. Τέτοιοι τυπικοί ακαδημαϊκοί κλάδοι ήταν (και παραμένουν και μέχρι σήμερα) οι κλάδοι των θετικών και γενικά των φυσικών επιστημών. Κλάδοι με αντικείμενο μελέτης και έρευνας την ύλη και γενικά τις μορφές και τα φαινόμενα της φύσης. Τα πρώτα συμπεράσματα για τη δομή και τη λειτουργία του ανθρώπινου ψυχισμού και στη συνέχεια της ανθρώπινης συμπεριφοράς, καθώς επίσης και της παθογένεσης αυτής, όπως είναι γνωστό, προέκυψαν από παρατηρήσεις, εργαστηριακές μελέτες και πειράματα σχετικών επιστημόνων
(εθολόγων, νευροφυσιολόγων κ.α.) επί των ζώων… Και δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι οι βασικές λειτουργίες και αντιδράσεις που υπάρχουν στα ζώα με τη μορφή ενστίκτων, υπάρχουν κατά κάποιο τρόπο με τη μορφή έμφυτων καταβολών, ορμών και αρχετύπων και στον άνθρωπο. Έτσι, για παράδειγμα, τα βασικά ένστικτα της επιβίωσης και της διαιώνισης του είδους, καθώς επίσης και τα επιγενόμενα αυτών όπως η αποφυγή του πόνου, η ικανοποίηση της πείνας, της δίψας και της ιδιοκτησίας, που χαρακτηρίζουν τη ζωή κάθε μορφής του ζωικού βασιλείου, υπάρχουν με κάποιον τρόπο και στον άνθρωπο. Όμως στον άνθρωπο υπάρχουν και άλλες έμφυτες καταβολές και δυνατότητες ισχυρότερες από τις πρώτες, όπως για παράδειγμα οι ηθικοί κανόνες και αξίες που είχε πάντα στη μακραίωνη ιστορία του επί της γης, τα ιδανικά, η πίστη σε κάποιον (ή κάποιους) θεό, κ,α. Έμφυτες καταβολές και δυνατότητες οι οποίες τον χαρακτηρίζουν (ξεχωρίζουν) σαφώς ως πνευματική οντότητα η οποία έχει ουσιαστικά ελάχιστες ομοιότητες με κάθε άλλο ζωντανό οργανισμό που βρίσκεται πάνω στη γη. Και αυτές, στο βαθμό που μπορεί και τις ενεργοποιεί, τις εκφράζει, τόσο ως άτομο όσο και ως κοινωνία, διαμορφώνει ανάλογα τους πολιτισμούς του, τις τέχνες του και τις επιστήμες του. Από αυτές τις δυνατότητες και στο βαθμό που αυτές ενεργοποιηθούν και εκφραστούν από τον άνθρωπο ως ικανότητες, εξαρτάται, σύμφωνα πάντα με την παρούσα ψυχοφιλοσοφική άποψη, το ουσιαστικό ξεπέρασμα (θεραπεία) των κάθε είδους προβλημάτων και διαταραχών της φυσικής λειτουργίας του πολυσύνθετου και πολυεπίπεδου οργανισμού του. Αυτό θεωρούμε ως τον ύψιστο στόχο, το ύψιστο καθήκον κάθε επαγγελματία λειτουργού της επαναφοράς, της εξασφάλισης αλλά και της συνεχούς προαγωγής της Υγείας τουΕνιαίου Ανθρώπου.
Παρουσίαση του βιβλίου "Εισαγωγή στη Φιλοσοφική Ψυχολογία και Ψυχοθεραπεία" του Γ. ΡΙΖΟΥ, δρ ψυχολογίας Παν/μίου Στρασβούργου Ιδρυτικού μέλους της Ε.Ε.Φ.Ψ. & Ψ/θ Αθήνα 2002 Κεντρική διάθεση: Βιβλιοπ. Πύρινος Κόσμος, Ιπποκράτους & Σόλωνος Αθήνα Το παρόν βιβλίο αποτελεί συνέχεια του πρώτου βιβλίου τού συγγραφέα με τίτλο“Εισαγωγή στην ψυχολογία του ενιαίου ανθρώπου”, όπου περιγράφεται και αναλύεται διεξοδικά ο άνθρωπος, σύμφωνα με το πώς τον βλέπει η φιλοσοφική ψυχολογία και ψυχοθεραπεία όπως αυτή έχει διαμορφωθεί και εκφράζεται από την Ελληνική Εταιρεία Φιλοσοφικής Ψυχολογίας και Ψυχοθεραπείας. Περιγράφονται δηλαδή και αναλύονται η δομή και η λειτουργία του, η δημιουργία της προσωπικότητάς του καθώς και το περιβάλλον μέσα στο οποίο ζει. Επίσης, επεξηγείται η “παθογένεση” στον άνθρωπο. Πώς δηλαδήδημιουργούνται (αίτια) και πώς εμφανίζονται (συμπτώματα) οι διάφορες διαταραχές και αρρυθμίες της ομαλής και φυσιολογικής λειτουργίας του οργανισμού του αλλά και πώς η φιλοσοφική ψυχολογία και ψυχοθεραπεία αντιμετωπίζει ψ/θεραπευτικά αυτές τις διαταραχές. Σ’ αυτό το δεύτερο βιβλίο γίνεται μία προσπάθεια να ολοκληρωθεί σε μια πρώτη παρουσίαση, κωδικοποιημένα και με γενικό τρόπο η θεωρητική αλλά, κυρίως, η πρακτική βάση της φιλοσοφικής ψυχολογίας και ψυχοθεραπείας, όπως τουλάχιστον την αντιλαμβάνεται η παρούσα άπoψη.. Αυτή η ψυχο-φιλοσοφική προσέγγιση του ανθρώπου και της ζωής του θεωρεί αυτόν έναν ιδιαίτερο και τελείως
διαφορετικό από κάθε άλλον ζωντανό οργανισμό ο οποίος, ζώντας, προσπαθείσυνεχώς να βελτιώνει και να προάγει την ύπαρξή του. Αυτή του η προσπάθεια πηγάζει από την πανίσχυρη έμφυτη ανάγκη του για γνώση της αλήθειας για κάθε τι που προσέχει και απασχολεί το"ανήσυχο και περίεργο πνεύμα του", με σημείο αναφοράς πάντα τον εαυτό του. Για την επίτευξη αυτού του στόχου δεν στηρίζεται μόνο στην κλινική εμπειρία της επιστήμης τηςεφαρμοσμένης ψυχολογίας αλλά, κυρίως, στηρίζεται και σε «σοφία (γνώση) αιώνων». Στηρίζεται δηλαδή και μάλιστα κατά κύριο λόγο, και στη φιλοσοφία, κλασσική και νεώτερη, και στην αντίληψη τηςΑλήθειας που πηγάζει απ' αυτή, τόσο για τον άνθρωπο (φύση, δομή, λειτουργία, παθογένεση) και τη ζωή του πάνω στη γη, όσο και για τον κόσμο που τον περιβάλλει. Ακόμα, η παρούσα άποψη δεν διστάζει να λάβει σοβαρά υπ' όψη της και να μελετήσει την άποψή τους για το ίδιο πάντα αντικείμενο, τον άνθρωπο, και “φορείς έκφρασης της αλήθειας” από την “απέναντι όχθη”, από το χώρο δηλαδή τωνθρησκειών. Η Φιλοσοφία ήταν πάντα μια γενικά “ελιτίστικη” πνευματική και εν πολλοίς θεωρητική δραστηριότητα του ανθρώπου η οποία ερευνούσε την Αλήθεια τόσο όσον αφορά τη φύση όσο και τον άνθρωπο, πάνω στο διπλό άξονα της λογικής και της φυσικής. Πολλές όμως φιλοσοφικές σχολές της κλασικής ελληνικής εποχής προχωρούν και πιο πέρα από τις θεωρητικές ενασχολήσεις τους με στόχο πάντα την Αλήθεια, πάνω στο διπλό άξονα της λογικής και της φυσικής, και κάνουν τις φιλοσοφικές (θεωρητικές) απόψεις τους πιο συγκεκριμένες. Τις κάνουν δηλαδή εφαρμοσμένες (εννοείται στη ζωή του ανθρώπου) καιπρακτικές. Έτσι συμπληρώνουν τις φιλοσοφικές (θεωρητικο-λογικές ενασχολήσεις τους και με ένα “τρίτο σκέλος” καθαρά πρακτικό: Την ηθική. Ο όρος αυτός δεν έχει καμία σχέση με την έννοια που του αποδίδεται γενικά σήμερα. Η ηθική εδώ, η οποία για τον λεγόμενο “δυτικό κόσμο” εισήχθη στην κλασική εποχή
ουσιαστικά από τον Σωκράτη, έχει την έννοια της υπόδειξης του τρόπου με τον οποίο θα πρέπει να ζει ο άνθρωπος σε κάθε εποχή καθώς και των φυσικών κανόνων και αρχών (νομοτέλεια) στους οποίους θα πρέπει, αφού τους γνωρίσει, να υπακούει και να ευθυγραμμίζει κάθε έκφραση και πτυχή της ζωής του, προκειμένου, εάν θέλει, να πετύχει τον απώτερο, τον ύψιστο σκοπό της ζωής του: την αυτογνωσία του (αυτοσυνείδηση και αυτοπραγμάτωση). Αυτό, με άλλα λόγια, σημαίνει να μπορέσει να εκφράσει το “ζην κατά φύσιν”, των Στωικών. να μπορέσει δηλαδή να ευθυγραμμίσει τη ζωή του και να "συνεργαστεί" με το περιβάλλον του, ανθρώπινο και μη. Με άλλα λόγια, να ευθυγραμμίσει τη ζωή του και να "συνεργαστεί" με τους Νόμους της Φύσης, τηΦυσική Νομοτέλεια, η οποία διέπει κάθε παρουσία και φαινόμενο στη Φύση. Κάποια «στιγμή» εμφανίστηκαν μέσα απ’ αυτόν το χώρο, πάντα στη μοναδική κλασσική (Ελληνική) εποχή, κάποιο φιλόσοφοι με την εξής ιδιαιτερότητα: εστίαζαν στην έρευνα -πάντα- της αλήθειας, ιδιαίτερα μετά την εμφάνιση σ’ αυτό το χώρο και την εποχή του Σωκράτη και τηςηθικής, με ένα τρόπο πιο ενδελεχή, πιο δηλαδή πρακτικό, στοχεύοντας κατά κύριο λόγο στην κάλυψη βασικών εξωτερικών αναγκών του ανθρώπου που στόχευαν γενικά στην ποιοτική αναβάθμιση της ζωής του. Αυτό σιγά σιγά διαμόρφωσε γρήγορα αυτή την έκφραση (τρόπο) έρευνας της αλήθειας που ονομάστηκε από τότε επιστήμη. Η Επιστήμη αποτελεί την τρίτη και πιο σύγχρονη δραστηριότητα (αν και υπήρχε πάντα, με κάποια μορφή, στις ανθρώπινες κοινωνίες) το τρίτο δηλαδή μέσο έρευνας και μελέτης της αλήθειας του ανθρώπου, το οποίο, χρησιμοποιώντας κατά κύριο λόγο, τη λογική (ορθό λόγο)και την εμπειρία, θέλει να απαλλαγεί από τα αμφιβόλου αντικειμενικότητας συμπεράσματα των δύο προηγούμενων «μέσων έρευνας»: της θρησκείας (που αποτελεί την πρώτη αξιόλογη προσπάθεια ερμηνείας της αλήθειας του ανθρώπου,
με στόχο πάντα την ποιοτική αναβάθμιση της ζωής του, από τότε που πρωτοεμφανίστηκε πάνω στη γη), και της μεταγενέστερης (και, επομένως, πιο εξελιγμένης ως προσπάθεια) φιλοσοφίας. Ιδιαίτερα δε να «απαλλαγεί»(1) από την πρώτη. Εδώ, σ’ αυτή τη νέα δραστηριότητα, το ενδιαφέρον του ήταν από την αρχική «πρωτόγονη» εμφάνιση αυτής της έκφρασης του πνεύματός του μέχρι και σήμερα, εστιασμένο σε γενικές γραμμές στην εξωτερικότητα. Στον εξωτερικό δηλαδή κόσμο και στην εξωτερική ζωή του. Εστιασμένο με άλλα λόγια σε μια οριζόντια πορεία έρευνας και μελέτης της αλήθειας, σε αντίθεση με τις δύο πρώτες εκφράσεις του πνεύματός του. Με την συνεχή δε και συχνά εντυπωσιακή ανάπτυξη της σύγχρονης τεχνολογίας από τον«άνθρωπο-επιστήμονα» (παρ’ όλο που πάντα υπήρχε η τεχνολογία, με κάποια μορφή, μαζί με την επιστημονική προσέγγιση των πραγμάτων, σε κάθε ανθρώπινη κοινωνία και σε κάθε εποχή) και την αισθητή βελτίωση των εξωτερικών συνθηκών της ζωής του, εστιάστηκε αποκλειστικά σ’ αυτόν ακριβώς το στόχο που απετέλεσε τελικά αυτοσκοπό: τη συνεχής βελτίωση αυτής της ζωής του. (Για την ακρίβεια, πρόκειται για βελτίωση των συνθηκών της ζωής του...). Προσπάθεια που συνοψίζεται στο «να απολαμβάνω ότι θέλω να κάνω και με ευχαριστεί περισσότερο με το λιγότερο δυνατό κόστος» (σε υλικούς και ανθρώπινους γενικά πόρους). Με την έννοια αυτή και χωρίς να το συνειδητοποιήσει, ο άνθρωπος αυτός της «τρίτης γενιάς αναζητητών της αλήθειας», γοητευμένος από τη ζωή την οποία άρχισε σιγά-σιγά να απολαμβάνει σε όλο και ευρύτερα κοινωνικά στρώματα (περισσότερη ηδονή με τον λιγότερο δυνατό κόπο…) και συγκρίνοντάς την αυτή με το πώς ήταν παλιότερα, εντόπισε χωρίς να το καταλάβει την έρευνά του και το αρχέγονο αυτό ενδιαφέρον του σ’ ένα ουσιαστικά εξωτερικό,σ’ ένα υλιστικό επίπεδο. Σ’ αυτό το οποίο έγινε τελικά αυτοσκοπός (πάντα χωρίς να το αντιληφθεί...) αφού αυτό πίστευε ότι θα του
εξασφαλίζει συνεχώς και καλύτερη (πιο ευχάριστη, πιο άνετη και με λιγότερο κόπο) "ποιότητα ζωής"(2). Από την άλλη μεριά, η Θρησκεία, μία ανάλογη με τη φιλοσοφία αρχετυπική δραστηριότητα και ανάγκη του ανθρώπου, απευθυνόταν πάντα στο σύνολο των ανθρώπων και στηριζόταν στη μη λογική πίστη του (στο Θεό ή σε θεούς). Καλούνται δηλαδή οι άνθρωποι εδώνα πιστέψουν στην Αλήθεια η οποία μεταφέρεται σ’ αυτούς από κάποια “ξεχωριστά άτομα”, τα οποία μεσολαβούν μεταξύ της Αλήθειας (Θεού ή θεών) και των ανθρώπων σε αντίθεση με το χώρο της φιλοσοφίας όπου οι άνθρωποι καλούνται να ερευνήσουν μόνοι τους, με τις δικές τους πνευματικές (λογικές) δυνάμεις, την αλήθεια, να τη γνωρίσουν (συνειδητοποιήσουν) και να ευθυγραμμιστούν, όπως και στη θρησκεία, μ’ αυτή. Οι ομάδες αυτογνωσίας της φιλοσοφικής ψυχολογίας και ψυχοθεραπείας, οι οποίες περιλαμβάνουν ένα θεωρητικό και το κύριο πρακτικό μέρος, σκοπεύουν να δώσουν σε μικρό χρονικό διάστημα μια συνοπτική αλλά πλήρη άποψη αυτού ακριβώς του έργου (στόχου) –έργου και στόχου Ζωής- που καλείται να κάνει ο κάθε άνθρωπος για τον εαυτό του. Στο θεωρητικό μέρος αναφέρονται επιγραμματικά, και όσο είναι δυνατό ολοκληρωμένα, τα βασικά στοιχεία για τη δομή και λειτουργία του ανθρώπου, το περιβάλλον μέσα στο οποίο ζει, ο σκοπός για τον οποίο ζει, καθώς επίσης και η παθογένεση αλλά και η επαναφορά της εύρυθμης λειτουργίας του τρισυπόστατου οργανισμού του (βλ. σχετικά στο πρώτο μέρος του βιβλίου). Στο πρακτικό μέρος, το οποίο καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος του κάθε κύκλου μαθημάτων, η ομάδα εκπαιδεύεται και ασκείται πάνω στις βασικές αρχές της φιλοσοφικής ψυχολογίας και ψυχοθεραπείας, όπως αυτές έχουν διαμορφωθεί και εκφράζονται ως πρακτικές ασκήσεις από την Ε.Ε.Φ.Ψ. & Ψ/θ. Αυτές οι αρχές έχουν κατά κύριο λόγο διαμορφωθεί από
τις ανάλογες «αιώνιες οδηγίες» που μας έχει αφήσει η Στωική Φιλοσοφία, ο τελευταίος «φιλοσοφικός κρίκος» της μοναδικής κλασσικής (Ελληνικής) εποχής, πριν την έλευση του Χριστιανισμού… Η φιλοσοφική ψυχολογία και ψυχοθεραπεία, συνδυασμός της ψυχολογίας (σύγχρονος επιστημονικός κλάδος) και της φιλοσοφίας, (η ρίζα κάθε σύγχρονου επιστημονικού κλάδου), προσπαθεί να βοηθήσει τον σημερινό άνθρωπο που επιζητεί μέσα του έντονα κάποια συγκεκριμένη κατεύθυνση και βοήθεια σ' αυτό το κυριολεκτικά έργο ζωής που αρχίζει με τη γέννηση του: το "ζην κατά φύσιν" των Στωικών. Επιζητεί δηλαδή, συνειδητά ή ασυνείδητα, να γίνει Άνθρωπος αφού, σύμφωνα με τη φιλοσοφική ψυχολογία και ψυχοθεραπεία, όπως αυτή έχει διαμορφωθεί και εκφράζεται από την Ε.Ε.Φ.Ψ. & Ψ/θ, ο άνθρωπος δεν γεννιέται αλλά γίνεται με συνεχή και συνειδητή προσπάθεια σε όλη του τη ζωή. Με άλλα λόγια, η φ. ψ. & ψ/θ προσπαθεί να βοηθήσει τον άνθρωπο, όντας αυτός κυριαρχημένος από τον υλικό υπερκαταναλωτισμό και την πρόσκαιρη (συμπτωματική) ανακούφιση που του προσφέρουν οι "θεραπευτικές πρακτικές" της σύγχρονης εποχής, όχι μόνο στην πραγματική (μόνιμη) επαναφορά της εύρυθμης λειτουργίας της υγείας του πολυσύνθετου και πολυεπίπεδου οργανισμού του, όταν και όπου αυτή έχει διαταραχθεί, αλλά και στην ουσιαστική βελτίωσή της (προαγωγής της) έστω και αν ακόμα δεν παρατηρείται κάποια διαταραχή. Δεν έχει δηλαδή εμφανιστεί κάποιο σύμπτωμα. Θα μπορούσαμε δηλαδή να πούμε ότι στοχεύει στην ουσιαστική προαγωγή της ποιότητας της ζωής του ανθρώπου, τουκάθε ανθρώπου, άσχετα αν υπάρχει εμφανής (αισθητή) διαταραχή της εύρυθμης (φυσικής) λειτουργίας του οργανισμού του. Και στην πρώτη περίπτωση και στη δεύτερη δεν υπάρχει ουσιαστική αλλά φαινομενική (συμπτωματική) διαφορά. Τα "τυπικά συμπτώματα" της ουσιαστικής διαταραχής (δεν
χαίρεται, δεν επικοινωνεί, δεν αισθάνεται δημιουργικός πραγματικά στη ζωή του, ατομική –σχέση με τον εαυτό- και κοινωνική –σχέση με τους άλλους, δεν είναι σίγουρος τι θέλει και τι δεν θέλει, τι του αρέσει και τι δεν του αρέσει, άγεται και φέρεται κατά κύριο λόγο από τα πάθη του ή από εξωτερικούς παράγοντες, κ.λπ.), υπάρχουν περισσότερο ή λιγότερο και στις δύο περιπτώσεις… __________________ (1) Η «απαλλαγή» εδώ, προς άρση κάθε παρεξήγησης, θα πρέπει να εννοηθεί αναφερόμενη ως προς τον "φορέα", τον «οργανισμό» αυτόν καθ’ αυτόν ο οποίος δημιουργήθηκε όταν δέχτηκαν, δηλαδή πίστεψαν τα μέλη που συγκρότησαν αρχικά αυτές τις εκφράσεις σε κάποιες αλήθειες, στο βαθμό που αυτές έγιναν κατανοητές απ’ αυτούς, οι οποίες ειπώθηκαν κάποια στιγμή από κάποια ανθρώπινα χείλη και που αναφερόταν στον αντικειμενικό στόχο που είχε, έχει και θα έχει πάντα ο άνθρωπος στη ζωή του, στη συνεχή δηλαδή ποιοτική του αναβάθμιση. Δεν συνδέεται προφανώς αυτός ο όρος σε καμία περίπτωση με τους τους ξεχωριστούς αυτούςΑνθρώπους που τις εξέφρασαν… (2) …Κάτι που προφανώς ισχύει, μόνο με πια μόνο παρατήρηση: ότι αυτή του η «επίτευξη» αναφέρεται μόνο, δυστυχώς, στην εξωτερική του ζωή, την εξωτερική του διάσταση της ύπαρξής του, την υλική και φθαρτή, την με αρχή και τέλος ζωή του... Και, ακόμα περισσότερο,: αυτή του η «επίτευξη» έχει γίνει, σύμφωνα με τις κύριες εκφράσεις στους δύο πρώτους "χώρους αναζήτησης της αλήθειας" του πνεύματός του, της θρησκείας και τηςφιλοσοφίας, σε βάρος της ουσιαστικής του ζωής: της εσωτερικής ή πνευματικής διάστασης της ύπαρξής του… Φειδίου 20 15562 Χολαργός
& Αλκμάνος 6, Περιοχή Χίλτον, Ιλίσια Αθήνα
info@psychophil.gr
210-6544025
693-696-5005
Εκπαιδευτικά Μαθήματα Φιλοσοφικών Ψυχολόγων και Φιλοσοφικών Συμβούλων Από την Ελληνική Εταιρεία Φιλοσοφικής Ψυχολογίας Και Ψυχοθεραπείας 03/01/2012
Η Ε.Ε.Φ.Ψ. & Ψ/θ ανακοινώνει ότι η εκπαίδευση φιλοσοφικών ψυχολόγων και φιλοσοφικών συμβούλων (μη ψυχολόγων) που ξεκίνησε για
πρώτη φορά στην Ελλάδα από την Εταιρεία μας την προηγούμενη περίοδο (2010-2011), θα συνεχιστεί και κατά τη νέα περίοδο 2011-2012. Αυτή απευθύνεται σε ανθρώπους, ειδικούς επιστήμονες (ψυχολόγους, ψυχιάτρους, κοιν. λειτουργούς κ.α.) και μη, που ενδιαφέρονται όχι μόνο για τη δική τους αυτογνωσία, να κάνουν δηλαδή ένα «νοικοκύρεμα» και να βάλουν μια «τάξη» στην ατομική τους ζωή (τι ζητούν τόσο από τον εαυτό τους όσο και από τους άλλους), αλλά και να βοηθήσουν επαγγελματικά και άλλους προς αυτόν το στόχο: την εκπαίδευση των ανθρώπων στην «Τέχνη της Ζωής». Κάτι που για τους Στωικούς φιλοσόφους, μόνο η φιλοσοφία μπορεί να προσφέρει. Αυτά τα εκπαιδευτικά μαθήματα, τα οποία γίνονται σε μικρές ομάδες, διαρκούν δύο χρόνια (δύο σαιζόν), ένα τρίωρο την εβδομάδα. Τον πρώτο χρόνο η εκπαίδευση περιλαμβάνει τη θεωρητική γνώση του μοντέλου (το οποίο έχει διαμορφωθεί και έχει δοκιμαστεί επί σειρά ετών από την εταιρεία μας) για τον ΑΝΘΡΩΠΟ (φύση, δομή, λειτουργία, παθογένεση και
φιλοσοφική και ψ/θεραπευτική αντιμετώπισή του), όπως αυτή παρέχεται στους συμμετέχοντες στις «ομάδες αυτογνωσίας». Τον δεύτερο χρόνο δίδονται οι βασικές αρχές και τεχνικές της Συμβουλευτικής Ψυχολογίας και γίνεται η επεξεργασία διαχρονικών διλημμάτων και προβληματισμών του ανθρώπινου πνεύματος (που είναι ταυτόχρονα και σύγχρονα), όπως «Τύχη & Αναγκαιότητα», «Κληρονομικότητα & Περιβάλλον», «Επιστήμη & Θρησκεία», «Ύλη & Πνεύμα» κ.α. Με αυτά στοχεύουμε στο να αποκτήσει ο εκπαιδευόμενος που σκοπεύει να δραστηριοποιηθεί κάποια στιγμή και επαγγελματικά, μια όσο το δυνατό ξεκαθαρισμένη άποψη και τοποθέτηση στον χειρισμό τέτοιων θεμάτων που μπορεί να αναδυθούν κατά τη βοήθειά του προς κάποιον άλλον (εκτός του εαυτού του). Υπεύθυνος των μαθημάτων είναι ο Γιώργος Ρίζος, δρ ψυχολογίας Πανεπιστημίου Στρασβούργου, ιδρυτικό μέλος και διαχειριστής της Ε.Ε.Φ.Ψ. & Ψ/θ. Τηλέφωνα Επικοινωνίας: 210-6544025 (βραδινές ώρες) & στο
κιν. 6936965005 email: info@psychophil.gr site:
www.psychophil.gr
Crystalia Patouli(Κρυσταλία Πατούλη)
Φιλοσοφική συμβουλευτική Συμβουλές που προστατεύουν από την εμφάνιση ψυχικών διαταραχών και, παράλληλα, βελτιώνουν την ποιότητα της καθημερινής μας ζωής (σχέση με τον εαυτό & σχέση με τους άλλους)* __________ 1. Να είστε ικανοποιημένοι με τον εαυτό σας μόνο όμως όταν αυτός έχει κριθεί και αξιολογηθεί ειλικρινά από εσάς και όχι από άλλους… 2. Μην ταυτίζεστε ποτέ με πρόσωπα ή πράγματα σα να πρόκειται να τα έχετε απόλυτα «δικά σας» για πάντα…(ο όρος
«δικό μου» στη ζωή του ανθρώπου έχει πάντα σχετική έννοια…) 3. Έχετε πάντα υπ’ όψη σας ότι «δεν είναι τα πράγματα που μας ταράζουν (πρόσωπα, γεγονότα, ιδέες κλπ) αλλά η άποψη που έχουμε εμείς γι’ αυτά…» 4. Στο βαθμό που νοιάζομαι για την καλή και υγιεινή θρέψη του σώματός μου, θα πρέπει να νοιάζομαι εξ ίσου (τουλάχιστον) και για την καλή και υγιεινή θρέψη και της ψυχής μου (τον συναισθηματικό μου κόσμο) και του πνεύματός μου (τον πνευματικό ή νοητικό μου κόσμο)… 5. Να προτιμάτε πάντα να κάνετε ό,τι ωφελεί πραγματικά την πολύπλευρη και ενιαία ύπαρξή σας παρά ό,τι σας ευχαριστεί. Και αυτό γιατί το κέρδος του ωφέλιμου της ύπαρξής μου μένει ενώ η ψυχική ευχαρίστηση είναι πάντα πρόσκαιρη… 6. Από την άλλη δε μεριά, μην αποφεύγετε ποτέ τον πόνο (κόπο, στέρηση, στεναχώρια κλπ) χωρίς να δείτε μήπως πίσω από αυτόν υπάρχει τελικά όφελος… 7. Μην απαιτείτε με κάθε τρόπο από τους άλλους πράγματα (υλικά, συναισθηματικά νοητικά) τα οποία αυτοί δεν μπορούν ή
δεν θέλουν να σας δώσουν… 8. Αποφεύγετε άσκοπους (μη δημιουργικούς) ανταγωνισμούς και συγκρίσεις με τους γύρω σας… 9. Τέλος, έχετε πάντα στο νου σας ότι, η καλή σας σχέση με τους άλλους περνάει μέσα από τη γνώση και την καλή σας σχέση με τον εαυτό σας…
Η ανάγκη και ο ρόλος του φιλοσοφείν στον άνθρωπο Το φιλοσοφείν αποτελεί μια βαθιά φυσική (πνευματική) ικανότητα του ανθρώπου. Με αυτήν προσπαθεί, δραστηριοποιώντας τις λογικο-πνευματικές διαδικασίες που διαθέτει, να ξεπεράσει μια προβληματική κατάσταση, εξωτερική ή εσωτερική, φτάνοντας στα βαθύτερα αίτια αυτής, φτάνοντας δηλαδή στην εξ αντικειμένου Αλήθεια (Νομοτέλεια) από την οποία προέρχεται και η οποία διέπει κάθε δημιούργημα και κάθε φαινόμενο. Ο κάθε άνθρωπος διαθέτει αυτή την ικανότητα από τη στιγμή
που θα γεννηθεί σ’ αυτόν τον κόσμο. Όμως και αυτή, όπως και πολλές που αναφέρονται σε διάφορα λειτουργικά επίπεδα και υποστάσεις του (όπως π.χ. το να μιλάει, να περπατάει, να χαίρεται κ.λπ.), υπάρχει σε μια αρχική φάση, σε κατάσταση δυνατότητας. Για να μετεξελιχθεί λοιπόν σε ικανότητα, απαιτούνται ορισμένες προϋποθέσεις (όπως ακριβώς για να βγει ένα πουλάκι από το αβγό, για να γεννήσει ένα μωρό μια γυναίκα κ.λπ. Χωρίς αυτές τις απαραίτητες προϋποθέσεις η δυνατότητα δεν εξελίσσεται σε λειτουργική ικανότητα. Παραμένει πάντα δυνατότητα. Και ως τέτοια είναι σαν να μην υπάρχει. Ενδέχεται βέβαια, στην περίπτωση που δεν πληρούνται επακριβώς όλες οι προϋποθέσεις, να υπάρξει μεν μετασχηματισμός της δυνατότητας σε ικανότητα, αλλά αυτός να είναι ελλιπής. Η ικανότητα δηλαδή να χωλαίνει, να έχει κενά, να μην είναι πλήρης. Πειράματα που έχουν γίνει από “ψυχολόγους” άλλων εποχών σε ζώα έχουν δείξει ότι, εάν δεν δραστηριοποιηθούν βασικές σωματικές λειτουργίες και όργανα, (βάδιση, όραση κ.λπ.)
μέχρι μια ορισμένη χρονική στιγμή από τη γέννηση του ζωντανού οργανισμού (κρίσιμη περίοδος), αυτός δεν θα μπορέσει ποτέ να δραστηριοποιήσει αυτές τις λειτουργίες του και τα όργανά του και να “δουλέψουν” αυτά σωστά. Και αυτό, χωρίς να υπάρχει καμία απολύτως βλάβη σ’ αυτά καθαυτά. Ό,τι δε ισχύει στο σωματικό επίπεδο ενός ζωντανού οργανισμού είναι φυσικό και λογικό, προκειμένου για τον άνθρωπο, να ισχύει ανάλογα και για τις άλλες υποστάσεις του, την ψυχική και την πνευματική. Αυτό σημαίνει ότι, άμα δεν ερεθιστούν και δεν δραστηριοποιηθούν οι βασικές (φυσικές) λειτουργίες του ανθρώπου, δεν θα μπορέσουν ποτέ αυτές να λειτουργήσουν πλήρως, έως καθόλου, σύμφωνα με τις φυσικές δυνατότητές τους. Το ίδιο ισχύει αναλογικά και με το ίδιο το Εγώ, τον πυρήνα του ανθρώπου, ως προς τις δύο βασικές δυνατότητές του με τις οποίες “γεννιέται” στον κόσμο, την κρίση και τη βούλησηκαθώς επίσης και με όλες τις άλλες ιδιαίτερες αρετές
και χαρακτηριστικά του. Αυτό που συντελεί αποφασιστικά στη μετατροπή όλων των βασικών λειτουργιών, γνωρισμάτων και αρετών του ανθρώπου (τρεις υποστάσεις και Εγώ) από το επίπεδο των δυνατοτήτων (σπόροι) σε έκφραση ικανοτήτων (άνθηση, καρποφόρηση), είναι προφανώς ο έγκαιρος και σωστός ερεθισμός και κινητοποίηση αυτών από το περιβάλλον (τρισυπόστατο) στο οποίο ζει ο άνθρωπος. Στο βαθμό που το τρισυπόστατο περιβάλλον του ανθρώπου στο οποίο αυτός γεννήθηκε και ζει (ιδιαίτερα δε κατά την πρώτη και “κρίσιμη περίοδο” της ζωής του, κατά την οποία συντελείται η φυσική ανάπτυξη όλων των λειτουργιών και των οργάνων του τρισυπόστατου οργανισμού του καθώς επίσης και του ίδιου του Εγώ) καλύπτει, περισσότερο ή λιγότερο, και ανταποκρίνεται στις συγκεκριμένες αναπτυξιακές ανάγκες αυτού του οργανισμού, ανάλογα θα συντελεστεί και η μετατροπή των δυνατοτήτων σε ικανότητες. Για παράδειγμα, εάν ένας ζωντανός οργανισμός διέθετε μόνον υλική υπόσταση, τότε, για να μετατραπούν οι δυνατότητες
αυτής σε ικανότητες και να αρχίσουν να λειτουργούν πλήρως σύμφωνα με τη φύση του, θα αρκούσαν ερεθίσματα μόνον από το υλικό περιβάλλον. Και οι ικανότητες ενός τέτοιου “μονοδιάστατου” οργανισμού δεν θα μπορούσαν να είναι άλλες από τις δύο θεμελιώδεις ικανότητες που αναπτύσσουν και σφραγίζουν με κάθε τρόπο και μορφή κάθε ζωντανό οργανισμό: την αυτοσυντήρηση και την αναπαραγωγή του είδους. Η φυσική ιεραρχία εδώ (η οποία σφραγίζει τις λειτουργίες κάθε ζωντανού – φυσικού – οργανισμού) εντάσσει τη δεύτερη ικανότητα στην πρώτη. Η αυτοσυντήρηση δηλαδή θεωρείται η πρώτη από τις βασικές ικανότητες κάθε οργανισμού. Αυτή εκφράζεται δεχόμενος ο οργανισμός από το περιβάλλον του την κατάλληλη για τις ανάγκες του τροφή (χημικές ουσίες που διαθέτει ήδη ο υλικός οργανισμός-υπόσταση). Η τροφή αυτή δραστηριοποιεί τον υλικό οργανισμό (τις ήδη υπάρχουσες αντίστοιχες χημικές – υλικές – ουσίες) και έτσι αυτός τρέφεται, ζωογονείται. Έτσι αυτοσυντηρείται και εξασφαλίζει την ύπαρξή
του στη ζωή. Με άλλα λόγια, ζει. Προκειμένου όμως για τον άνθρωπο που μας ενδιαφέρει, τον πολύπλοκο και πολυεπίπεδο (πολυδιάστατο) αυτόν ζωντανό οργανισμό, θα πρέπει να δούμε αυτές τις δύο θεμελιώδεις φυσικές δυνατότητες και λειτουργίες που σφραγίζουν κάθε ζωντανό οργανισμό πώς εμφανίζονται στα διάφορα επίπεδά του και ποιες είναι οι αντίστοιχες “τροφές” με τις οποίες έχει ανάγκη απ’ έξω (από το περιβάλλον) για να τραφεί αυτός και να εξασφαλίσει την ύπαρξή του στη ζωή, σε όλα τα επίπεδα και τις μορφές αυτής. Αρχίζοντας λοιπόν από την πρώτη θεμελιώδη φυσική ικανότητα και λειτουργία κάθε ζωντανού οργανισμού, την αυτοσυντήρηση, στο αμέσως ανώτερο ιεραρχικά επίπεδο ύπαρξης του ανθρώπου ύστερα από το υλικό, στο ψυχικό, η “τροφή” που έχει ανάγκη να πάρει, προφανώς από το αντίστοιχο ψυχικό περιβάλλον στο οποίο ζει, για να συντηρηθεί, είναι αναγκαστικά τελείως διαφορετική από αυτή του υλικού περιβάλλοντος. Οι πιο “υγιεινές και θρεπτικές τροφές” που θρέφουν με τον
καλύτερο τρόπο τον ψυχικό οργανισμό (διεγείρουν δηλαδή τις ήδη υπάρχουσες αντίστοιχες ψυχικές ουσίες που υπάρχουν σε κατάσταση δυνατοτήτων, εξασφαλίζοντας σ’ αυτόν την εύρυθμη φυσική λειτουργία του, τη ζωή του), είναι ό,τι δημιουργεί σ’ αυτόν την κατάσταση της γαλήνης και της χαράς (στην πραγματικότητα είναι δύο όψεις μιας κατάστασης της ψυχής). Αυτή είναι η φυσική (υγιεινή) κατάσταση που πρέπει να διέπει συνεχώς την ψυχή, προκειμένου αυτή, απαλλαγμένη από τις κύριες διαταραχές της, τα πάθη, να “θρέφεται υγιεινά” και με τον καλύτερο τρόπο από το συγκεκριμένο χώρο, έτσι ώστε να εξασφαλίζονται η φυσική λειτουργία της και η ζωή της. Στο τρίτο επίπεδο ύπαρξης, στο πνεύμα του, η αντίστοιχη “υγιεινή τροφή” (πνευματικές ουσίες) που θρέφει το πνεύμα με τον καλύτερο και τον πιο φυσικό τρόπο και εξασφαλίζει στον άνθρωπο την ακέραιη ύπαρξή του και τη σωστή ζωή του σ’ αυτό το επίπεδο, είναι η κατάσταση της ταπεινοφροσύνης και της νηφαλιότητας. (Και εδώ πρόκειται για τις δύο όψεις μιας κατάστασης.) Μ’ αυτές τις καταστάσεις το πνεύμα εξασφαλίζει με τον
καλύτερο τρόπο την ικανότητά του να αντιλαμβάνεται καθαρά την Αλήθεια τόσο στην ατομική ζωή του, ως πνευματική οντότητα και ύπαρξη, όσο και στην κοινωνική και να ευθυγραμμίζεται (αυτορυθμίζεται) μ΄ αυτή. Εξασφαλίζει δηλαδή πώς πρέπει να ενεργεί και ποιες αποφάσεις πρέπει να παίρνει κάθε στιγμή, αφού στην ιεραρχία του ανθρώπινου οργανισμού αυτό βρίσκεται πιο ψηλά, αυτό είναι που αποφασίζει τελικά και για τον τρόπο ζωής και την τελική τύχη του ανθρώπου. Και φυσικά, σ’ αυτή την κατάσταση ευρισκόμενο το πνεύμα εξασφαλίζει πάνω απ’ όλα την καλή επικοινωνία με τον εσώτερο εαυτό του, τον πυρήνα του, το Εγώ. Αυτό και μόνον αυτό εξασφαλίζει τη σωστή και επιτυχή ζωή του ανθρώπου σ’ αυτόν τον κόσμο. Εξασφαλίζει δηλαδή το “ζην κατά φύσιν”, αφού μόνον το Εγώ, ο φυσικός αυτός “κυβερνήτης” του ανθρώπου, “γνωρίζει” ακριβώς τόσο το σκοπό της ύπαρξής του σ’ αυτή τη ζωή όσο και τον τρόπο (την “πορεία”) με τον οποίο θα επιτευχθεί αυτός. Τέλος, αυτό τούτο το Εγώ, ο πυρήνας του πνεύματος και ολόκληρου του ανθρώπου, το καθεαυτό ανθρώπινο ον,
εξασφαλίζει τη ζωή του και την ύπαρξή του, με άλλα λόγια “θρέφεται” (από τις αντίστοιχες πνευματικές ουσίες), με το βαθμό αυτογνωσίας του (ή αυτοσυνείδησης) που αποκτά. Αυτό είναι η δύναμή του, η “τροφή” του, αυτό το κάνει να υπάρχει και να ζει περισσότερο (με ποιοτική, δυναμική και όχι με ποσοτική έννοια) και να εκφράζει πιο δυναμικά και καθαρά το θέλω του και έτσι να γίνεται καλύτερα αυτό αντιληπτό από το πνεύμα του, το οποίο προσπαθεί να ευθυγραμμίζεται κάθε στιγμή με αυτό, ευθυγραμμίζοντας ταυτόχρονα και τις λειτουργίες των υπόλοιπων υποστάσεών του. Αυτή η “υπόδειξη”, η οποία αποτελεί τον αντικειμενικό σκοπό της ζωής του στον κόσμο, δίδεται στον άνθρωπο κατά κύριο λόγο από μέσα του, από το βαθύτερο σημείο της ύπαρξής του, από το Εγώ, κάθε στιγμή της ζωής του σ’ αυτόν τον κόσμο, στο βαθμό (ένταση) που μπορεί, που του επιτρέπουν δηλαδή οι δυνάμεις του. Ταυτόχρονα όμως του δίδεται και απ΄ έξω, από την αρχή της εμφάνισής του στη γη και σε κάθε εποχή, με διαφόρους τρόπους μέσω “ξεχωριστών”, εκλεκτών ανθρώπων” (οδηγών του ανθρώπου). Όσον αφορά τη δεύτερη θεμελιώδη φυσική ικανότητα και
λειτουργία του, την αναπαραγωγή (του είδους του), στον υλικό οργανισμό (υπόσταση) του ανθρώπου, αυτή επιτυγχάνεται με το γνωστό κοινό τρόπο που γινόταν ανέκαθεν από κάθε ζωντανό οργανισμό. Με την προσφορά δηλαδή (“προικοδότηση”) γενετικού υλικού στο “θυγατρικό” από τα δύο “μητρικά” γένη, το άρρεν και το θήλυ, στα οποία διακρίνεται και από τα οποία συντίθεται κάθε ζωντανός οργανισμός. Αυτή η ίδια αναπαραγωγική δραστηριότητα στην υλική υπόσταση του ανθρώπου ασκούμενη ενισχύεται, “θρέφεται” και λειτουργεί αυτομάτως σ’ αυτό το επίπεδο. Η ομαλότητα αυτής της λειτουργίας (ικανότητας) εδώ, εάν δεν συντρέχουν εγγενείς λειτουργικές διαταραχές και ανωμαλίες, δύσκολα διαταράσσεται. Στο επόμενο ιεραρχικά επίπεδο του ανθρώπου, στην ψυχή, η “αναπαραγωγική δραστηριότητα” συντελείται στο βαθμό που έχει καλυφθεί επιτυχώς η πρώτη θεμελιώδης λειτουργία και ικανότητα της ψυχής, όπως αναφέρεται πιο πάνω. Η “νέα ύπαρξη” που γεννιέται από την ένωση δύο “ψυχικών σωμάτων” είναι του αντίστοιχου επιπέδου. Είναι δηλαδή μια
ψυχική ύπαρξη (οντότητα), ψυχικής προφανώς υφής, η οποία “ζει” (υπάρχει) στο ψυχικό περιβάλλον ανεξάρτητα από τις “μητρικές οντότητες” που το γέννησαν. Ανάλογη είναι και η κατάσταση στο πνεύμα. Η αναπαραγωγική δραστηριότητα και εδώ, η οποία είναι ανάλογη της λειτουργικής ικανότητας που επετεύχθη στην πρώτη θεμελιώδη λειτουργία και ικανότητα του πνεύματος, εμφανίζει, “γεννά” μια νέα ύπαρξη (οντότητα, ιδεομορφή) πνευματικής υφής στον αντίστοιχο πνευματικό κόσμο (περιβάλλον). Αυτή, όπως και οι προηγούμενες, ζει και κινείται ανεξάρτητα από τις μητρικές (γεννητορικές). [ Σημ. Ο όρος “μητρικές” εδώ, τόσο στο πνευματικό όσο και στο ψυχικό επίπεδο, διαφοροποιείται από την έννοια που δίδεται στο υλικό επίπεδο με το φυλετικό διαχωρισμό αυτών σε άρρεν και θήλυ. Ο κάθε άνθρωπος μπορεί να είναι ταυτόχρονα άρρεν και θήλυ στοιχείο. Άρρεν για τους άλλους (με το να τους “γεννά”, να τους εμπνέει ιδέες και αισθήματα…), και θήλυ για τον εαυτό του, (“γεννά” ο ίδιος ιδέες ή αισθήματα που του ενέπνευσαν κάποιοι άλλοι, πρόσωπα ή μη, από το περιβάλλον του.) Μέσα σ’ αυτό το συνεχές “γίγνεσθαι” κάθε οντότητα, σε
οποιοδήποτε από το τρισυπόστατο περιβάλλον (κόσμο) και αν βρίσκεται, μέσα από την κυκλική τροχιά της ύπαρξής της, (γέννηση, ωρίμανση, θάνατος), υπηρετεί την αέναη εξελικτική πορεία των “δημιουργικών δυνάμεων” οι οποίες “αντιμάχονται” τις “άλλες” παγκόσμιες δυνάμεις, τις ενάντιες των πρώτων, τις “καταστρεπτικές” ή αρνητικές. Η “Δύναμη” με την οποία οι δημιουργικές δυνάμεις του Σύμπαντος δημιουργούν, ζωογονούν, θρέφουν (συντηρούν) και συνέχουν κάθε δημιούργημά τους, (κάθε τι που υπάρχει στη φύση), με την οποία τελικά δημιουργούν (γεννούν) ζωή παντού, έχει πάρει από τον άνθρωπο ένα πολύ κοινό όνομα και, ταυτόχρονα, το περισσότερο παρεξηγημένο από αυτόν. Πρόκειται για την Αγάπη. Ό, τι και να πει κάποιος γι’ αυτή την κατάσταση (και πολλοί έχουν προσπαθήσει να την προσεγγίσουν, να την περιγράψουν και να τη χαρακτηρίσουν σε διάφορες εποχές), δεν πρόκειται ποτέ να την ορίσει. Αντιθέτως, όσο προσπαθεί ο άνθρωπος να την περιγράψει και να την ορίσει, τόσο τη διαστρεβλώνει και, τελικά, την καλύπτει, την περιορίζει, αφού θεωρεί ότι ανήκει πότε στο υλικό, πότε στο ψυχικό και πότε στο πνευματικό
επίπεδο (υπόσταση) στον άνθρωπο. Αυτή όμως “δεν είναι πουθενά, ταυτόχρονα όμως είναι και παντού”, αφού ταυτίζεται με αυτές τις “δυνάμεις” που είναι ασύλληπτες από την ανθρώπινη διάνοια. Μόνο βιωματικά (εγωικά) μπορεί να τις “δει” και να τις “γνωρίσει” κάποιος. Το ίδιο ακριβώς ισχύει επομένως και για την Αγάπη… Ξαναγυρίζοντας στο κεντρικό θέμα αυτού του κεφαλαίου, για την ανάγκη και το ρόλο τού “φιλοσοφείν” στον άνθρωπο, μπορεί να διαπιστώσει ο καθένας ότι, σε κάθε εποχή της ιστορίας του ανθρώπου, οι “λίγοι” ήταν πάντα εκείνοι που είχαν αναπτύξει την ικανότητα αυτή, ικανότητα καθαρά πνευματική. Οι “πολλοί” κάλυπταν τη βαθιά ανάγκη που είχε πάντα ο άνθρωπος, προικισμένος από τη φύση, για υπέρβαση του γήινου εαυτού του και της γήινης ζωής του, κατά κύριο λόγο μέσω της πίστης. (βλ. σχετικά και σε προηγούμενο κεφάλαιο). Η δυνατότητα δηλαδή αυτή του “φιλοσοφείν”, της πνευματικής δηλαδή έρευνας της (μέσω των λογικών διαδικασιών) Αλήθειας, δεν είχε αναπτυχθεί το ίδιο σε όλους. Δεν είχε δηλαδή μετεξελιχθεί εξίσου σε όλους σε ικανότητα. Η ελλιπής
και ατελής πνευματική ανάπτυξη (ωρίμανση) σύμφωνα με τα παραπάνω και η απαλλαγή αυτού του “χώρου” από ξένες και αρνητικές επιβαρύνσεις (όπως ψυχικά πάθη, νοοτροπίες, κ.λπ.) δεν επέτρεπαν στις λογικές δυνατότητες να δραστηριοποιηθούν ελεύθερα. Έτσι, αναπόφευκτα, και οι “συλλήψεις” του ανθρώπου (γεννήσεις) στον πνευματικό χώρο, σύμφωνα με τα παραπάνω, ήταν ελλιπείς. Όχι δηλαδή σαφείς και αληθινές, (πραγματικές ιδέες-οντότητες). Και επειδή “ενός κακού μύρια έπονται”, είναι φυσικό αυτές να “γεννούν” με τη σειρά τους ακόμα πιο μπερδεμένες και ανυπόστατες ιδέες“τέκνα” κ.ο.κ. Έτσι, σιγά σιγά οι άνθρωποι, κάτω από τη φυσική πνευματική ανάγκη για έρευνα και γνώση της Αλήθειας, οδηγούμενοι από άτομα ουσιαστικά ακατάλληλα (ανέτοιμα, ανίκανα) γι’ αυτή τη “δουλειά”, έβγαζαν συμπεράσματα και δέχονταν “Αλήθειες” (π.χ. για τη φύση, για την προέλευση και τον προορισμό του ανθρώπου κ.λπ.) που είχαν μικρή ή καμία σχέση με την πραγματικότητα, εγκλωβισμένοι στην κατάσταση της πλάνης. Αποτέλεσμα αυτής της πλάνης ήταν ο άνθρωπος να απομακρύνεται συνεχώς από την Αλήθεια, όχι μόνο θεωρητικά
(φιλοσοφικά), αλλά κυρίως στην πράξη, στην καθημερινή ζωή του, αφού ο καθένας, ασυνείδητα, ζει τελικά σε όλες της πτυχές της ζωής του σύμφωνα με αυτό που πιστεύει και δέχεται ως αληθινό. Σε ανάλογη θέση βρισκόταν και η πίστη του, η συμπληρωματική και εξίσου βαθιά με την πρώτη ανάγκη και δυνατότητά του, η οποία καλύπτει (συμπληρώνει) ό,τι δεν μπορεί να κατανοήσει ο άνθρωπος με το πνεύμα του (λογικές διεργασίες). Ουσιαστικά, σ’ αυτή την κατάσταση ο άνθρωπος, μη βρίσκοντας καμία ικανοποίηση των υπερβατικών αναγκών του και καμία ωφέλεια με τη δυνατότητα αυτή που έχει να φιλοσοφεί, τόσο στην υλική ζωή του όσο και στην ψυχική και την πνευματική, άρχισε σταδιακά να την εγκαταλείπει και να μην την ασκεί. Το ίδιο και για τον ίδιο λόγο έκανε και εκείνος που χρησιμοποιούσε περισσότερο για κάλυψη των ίδιων αναγκών με τον πρώτο τη δυνατότητα της πίστης (…στην Αλήθεια). Αυτό ήταν μια αναπόφευκτη, ασυνείδητη αντίδραση του
ανθρώπου, αφού έβλεπε εκ των αποτελεσμάτων (από την ποιότητα δηλαδή της ζωής που ζούσε) ότι τόσο με τη λογική έρευνα της Αλήθειας όσο και με την πίστη του σ’ αυτή δεν οδηγούνταν τελικά πουθενά. Η εσωτερική ανάγκη του για υπέρβαση έμενε μετέωρη. Έτσι, ο άνθρωπος μεταμορφώνεται σταδιακά και αρχίζει να λειτουργεί πνευματικά (και κατ’ επέκταση να ζει ανάλογα και τη ζωή του) άλογα και παράλογα, απομακρυνόμενος τελείως από την πνευματική δυνατότητα του φιλοσοφείν και μέσα από αυτήν την κατάσταση να διαμορφώνει τις “αλήθειες” του. Το ίδιο αντίστοιχα συμβαίνει και σ’ εκείνους που κάλυπταν τις υπερβατικές ανάγκες τους κατά κύριο λόγο μέσω της πίστης (στην Αλήθεια). Αυτοί εδώ ή πιστεύοντας σε μια Αλήθεια πλανερή ή λειτουργώντας αντιδραστικά αυτοχαρακτηρίζονταν “άπιστοι”, δηλαδή πίστευαν ότι δεν υπάρχει αντικειμενική Αλήθεια… (Και αυτή βεβαίως η “θέση” αποτελεί πίστη. Μια πίστη όμως που είναι πλανερή…) Ο σύγχρονος άνθρωπος, ο μέσος άνθρωπος-μέλος των σύγχρονων “δυτικών” κοινωνιών, σιγά σιγά έχει
μεταμορφωθεί σε μια καταναλωτική και ηδονοθηρική ύπαρξη και απομονωμένος από τους γύρω του, ενδιαφέρεται μόνο για τη δική του υλική ευημερία και ευχαρίστηση, για τις οποίες ασχολείται ασταμάτητα (μηχανικά) νύχτα και μέρα, δείχνει να έχει χάσει αυτές τις έμφυτες δυνατότητές του για υπέρβαση. Με άλλα λόγια, με τη ζωή που έχει διαμορφώσει, δείχνει να τις έχει αυτές προσαρμόσει και να τις έχει θέσει στην υπηρέτηση του μοναδικού στόχου που, εν γνώσει του (ευρισκόμενος εν πλάνη) ή εν αγνοία του, έχει βάλει στη ζωή του: την προαγωγή και τη βελτίωση της εξωτερικής (υλικής) ζωής του, αδιαφορώντας όχι μόνο για τη ζωή και τις ανάγκες των γύρω του, αλλά και για την κατάσταση που υπάρχει στη δική του εσωτερική ζωή. Τόσο η έμφυτη δυνατότητα του φιλοσοφείν όσο και εκείνη της πίστης έχουν ουσιαστικά εκφυλιστεί και έχουν μετουσιωθεί σε μία συνεχή αγωνία, άγχος και ένταση των ψυχικών και των πνευματικών δυνάμεών του για την επίτευξη αυτού και μόνο του στόχου. Ενός στόχου που σύμφωνα με τη Φιλοσοφική Ψυχολογία και Ψυχοθεραπεία φανερώνει την ουσιαστική ανυπαρξία του πραγματικού Εγώ, του “φυσικού κυβερνήτη”
της ανθρώπινης ύπαρξης. Στη θέση δε αυτού έχουν αναρριχηθεί και καθοδηγούν το “ανθρώπινο σκάφος” τα διάφορα ατελή, ασυνείδητα και διαχωριστικά εγώ (ψευτο-εγώ) των υποστάσεών του. Αυτά, προσπαθώντας να επικρατήσει το ένα έναντι των άλλων, οδηγούν τον άνθρωπο (“σκάφος”) πότε από εδώ και πότε από εκεί, προσπαθώντας να καλύψει το καθένα, ευρισκόμενο στην “εξουσία” (στο “πηδάλιο”), τις δικές του επιδιώξεις και στόχους (υπέρμετρη φιλοδοξία, πλεονεξία, ηδονοθηρία, αναισθησία στον πόνο και στα προβλήματα του άλλου κ.λπ) που αποσκοπούν στην κάλυψη στιγμιαίων και ατομικών (εγωιστικών) υλικών αναγκών, αναγκών δηλαδή της εξωτερικής ζωής του, οι οποίες δεν έχουν ουσιαστικά καμία σχέση με τους πραγματικούς στόχους και τις ανάγκες του ανθρώπου. Καμία σχέση δηλαδή με το πραγματικό συμφέρον του αληθινού εαυτού του. Ακόμα όμως και σ’ αυτή την κατάσταση ευρισκόμενος ο άνθρωπος, με ουσιαστικά ανύπαρκτο (αδύναμο) το Εγώ του, αυτό εξακολουθεί στο βάθος του να “ζει”, να “σιγοκαίει η φλόγα του”… Τούτο γίνεται έκδηλο όταν στον κάθε άνθρωπο που ζει μια ζωή τελείως πλανεμένη, καθοδηγούμενη από τα
διάφορα ψευτο-εγώ του, έρχονται πάντα κάποιες στιγμέςευκαιρίες, έστω και φευγαλέα, που νιώθει ότι “κάτι δεν πάει καλά στη ζωή του” -ότι δεν είναι ευχαριστημένος από τον εαυτό του και από το τρόπο που ζει- και προσπαθεί από “κάπου να πιαστεί” για να την αλλάξει… Η ανάγκη για να ξαναζωντανέψει και να επαναδραστηριοποιήσει και πάλι τις βασικές υπερβατικές δυνατότητες που διαθέτει, τη δυνατότητα του φιλοσοφείν υγιώς και τη δυνατότητα της υγιούς πίστης, αφού τις αποκαθάρει και τις απαλλάξει από κάθε ξένο και πλανερό στοιχείο, είναι, κυριολεκτικά για την ύπαρξή του, ζωτικής σημασίας. Και αυτό μπορεί να γίνει μόνον εάν βοηθήσει αποτελεσματικά το “ημιθανές” Εγώ του να αναστηθεί. Να δραστηριοποιηθεί δηλαδή και να αναλάβει τη “φυσική θέση του” (τη θέση του “κυβερνήτη”), εκδιώκοντας βίαια (δυναμικά) τα διάφορα ψευτοεγώ του (ό,τι δηλαδή δεν είναι), τους “εμπόρους και αργυραμοιβούς” που έχουν μετατρέψει τον ιερό χώρο του σε“χώρο εμπορίου” πρόσκαιρων απολαύσεων και πονηρών
συναλλαγών… _______________________________ *Ελληνική Εταιρεία Φιλοσοφικής Ψυχολογίας και Ψυχοθεραπείας (αστική μη κερδοσκοπική) Φειδίου 20 Χολαργός & Αλκμάνος 6, Ιλίσια, Χίλτον Τηλ. 210-6544025 & 6936965005 Email: info@psychophil.gr Site:
www.psychophil.gr
Αρχική www.psychophil.gr
Ελληνική Εταιρεία Φιλοσοφικής Ψυχολογίας & Ψυχοθεραπείας
Όταν η ψυχολογία συναντά την φιλοσοφία ΣΥΣΤΗΜΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ Φιλοσοφική συμβουλευτική "Ελληνική Εταιρεία Φιλοσοφικής Ψυχολογίας & Ψυχοθεραπείας"