Research Project - Dimitrios Triantafyllou by VTria Architects

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών

Ερευνητική Εργασία:

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

Φοιτητής: Τριανταφύλλου Δημήτριος Επιβλέπων καθηγητής: Παπακωνσταντίνου Γεώργιος Ιούνιος 2013

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

Ευχαριστίες: Τον κύριο Γεώργιο Παπακωνσταντίνου αναπληρωτή καθηγητή του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, του τμήματος Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Την κυρία Νίκη Νικονάνου επίκουρο καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, του Παιδαγωγικού τμήματος Τον κύριο Γιώργη Γερόλυμπο αρχιτέκτονα και φωτογράφο, διδάσκοντα Π.Δ.407/80 του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, του τμήματος Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Το Νέο Μουσείο Ακρόπολης

την Αννίτα, την Αρχοντή, την Ήλια, τον Κωνσταντίνο, την Λήδα, τον Νίκο, τον Στέφανο

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

Abstract The rise and the way of display of all the archaeological antiquities of our country is a subject of discussion amongst the state and the archaeologists for nearly 2 centuries. The continuous excavation and treasury of numerous archaeological discoveries during the years created the need of building museum spaces that will house these findings and will give the visitors the chance to admire them. This project- by using photographic and video techniques as main toolsis presenting the methods that are currently used by two important museums of the city of Athens for organizing, presenting and exhibiting the museum properties in order to create a unique experience for the visitor. Those charcteristics will be shown through the presentation of the first archeological museum, the National Archaeological Museum and the modern museum, the New Acropolis Museum. Both of them obtain similar historical discoveries concerning the time period they belong to. Nonetheless they are two museums of totally opposite character as far as their architecture, the way of displaying their properties, their relationship to their visitors, the way of informing them, the way of lightning the exhibits and the visitor routes. The main aim of this project is, by observing all the features of these two museums, to designate the different experiences that a visitor can gain and the various characteristics that can inspire the overall impression gained by his visit.

Περίληψη Η έκθεση και οι ανάδειξη αρχαιολογικού υλικού στην χώρα μας είναι ένα γεγονός το οποίο απασχολεί πολιτεία και αρχαιολόγους εδώ και σχεδόν 2 αιώνες. Λόγω των συνεχών ανασκαφών και της συλλογής ευρημάτων τα τελευταία χρόνια, δημιουργήθηκε η ανάγκη για δημιουργία μουσειακών χώρων οι οποίοι θα φιλοξενούν αυτήν την πολύτιμη συλλογή και θα την κάνουν επισκέψιμη στο ευρύ κοινό. Η συγκεκριμένη ερευνητική εργασία, έχοντας σαν κύρια εργαλεία την φωτογραφία και το βίντεο, θα παρουσιάσει τις μεθόδους που χρησιμοποιούνται στην οργάνωση, την μουσειολογική αντιμετώπιση και την ανάδειξη του μουσειολογικού υλικού από τα μουσεία της χώρας προκειμένου να κάνουν την εμπειρία του επισκέπτη άμεση και βιωματική. Η συγκεκριμένη ανάλυση θα γίνει μέσα από την παρουσίαση του πρώτου αρχαιολογικού μουσείου, του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του σύγχρονου, του Νέου Μουσείου Ακρόπολης. Τα δύο αυτά μουσεία έχουν παρόμοιο εκθεσιακό υλικό όσον αφορά την κλίμακα την θεματολογία και την εποχή τους. Παρόλα αυτά είναι δύο μουσεία με πλήρως αντιφατικό χαρακτήρα στην αρχιτεκτονική τους, τον τρόπο ανάδειξης του εκθεσιακού υλικού, των μουσειολογικών επιλογών, τα μέσα πληροφόρησης του κοινού, τον μέθοδο φωτισμού των εκθεμάτων και την πορεία των επισκεπτών μέσα σε αυτά. Παρατηρώντας όλα αυτά τα χαρακτηριστικά των δύο μουσείων προσπαθούμε να δείξουμε τον τρόπο που ο κάθε επισκέπτης εκλαμβάνει αυτά τα χαρακτηριστικά και πως αυτά επηρεάζουν την μουσειακή του εμπειρία σε κάθε περίπτωση.

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

Εισαγωγικό Σημείωμα Η συγκεκριμένη ερευνητική εργασία δημιουργήθηκε για το τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας με επιβλέποντα καθηγητή τον κύριο Γεώργιο Παπακωνσταντίνου. Η ερευνητική εργασία εκπονήθηκε το διάστημα από τον Σεπτέμβρη του 2012 μέχρι τον Ιούνιο του 2013. Για την ολοκλήρωσή της χρειάστηκαν να γίνουν 8 επισκέψεις στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και 10 επισκέψεις στο Νέο Μουσείου της Ακρόπολης καθώς και 2 επισκέψεις στον λόφο της Ακρόπολης και 2 επισκέψεις στον λόφο του Φιλοπάππου. Ύστερα από τις συγκεκριμένες επισκέψεις στους χώρους μελέτης συγκεντρώθηκε ένα πολύ μεγάλο αρχείο φωτογραφιών και βίντεο από το οποίο χρησιμοποιήθηκαν 147 φωτογραφίες και 42 βίντεο για την ολοκλήρωση και παρουσίαση της προκείμενης ερευνητικής εργασίας. Επίσης χρησιμοποίηθηκε και μια μικρή σειρά σκίτσων καθώς και λίγες φωτογραφίες και σκίτσα από το αρχείο των μουσείων. Ο τεχνικός εξοπλισμός που χρησιμοποιήθηκε ήταν η φωτογραφική κάμερα Nikon D5100, οι φακοί Nikkor AF-S DX 18-55mm f/3.5-5.6G VR, Nikkor 50mm f/1.4 και ο Nikkor AF 75-240mm f/4.5-5.6 D, καθώς και δευτερεύων εξοπλισμός όπως τρίποδα κτλ.

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

Εισαγωγή

Κεφάλαιο 1

Ανάλυση

Κεφάλαιο 2

Επιλογή των δύο Μουσείων

Κεφάλαιο 3

Τρόπος απόδοσης φωτογραφιών | βίντεο

Κεφάλαιο 4α

Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Κεφάλαιο 4β

Νέο Μουσείο Ακρόπολης

Συμπεράσματα

127

Πηγές | Βιβλιογραφία

132

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

Εισαγωγή

Η συγκεκριμένη ερευνητική εργασία, έχοντας σαν κύρια εργαλεία την φωτογραφία και το βίντεο, θα παρουσιάσει την ματιά ενός επισκέπτη δύο μουσειακών χώρων με αναφορές στα βασικά κτηριακά και χωρικά χαρακτηριστικά οργάνωσης, την μουσειολογική αντιμετώπιση και την ανάδειξη του μουσειολογικού υλικού. Τα δύο μουσεία στα οποία θα γίνει η συγκεκριμένη ανάλυση είναι το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών και το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης. 13

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

Οπτική γωνία Η παρούσα εργασία θα αναλύσει τους δύο μουσειακούς χώρους με βασικά κριτήρια την αρχιτεκτονική διαμόρφωση και οργάνωση του χώρου (αρχιτεκτονικά στοιχεία, στοιχεία φωτισμού, οργάνωση διαδρομών, σημείων στάσεων, κλπ). Η πορεία του επισκέπτη γίνεται καταρχήν βάσει των αρχιτεκτονικών επιλογών. Ο χώρος εισόδου, οι βασική κίνηση και η γενικότερη οργάνωση των χώρων, καθορισμένη από τον αρχιτέκτονα θα είναι ο πρωταρχικός κανόνας για την κίνηση του κόσμου. Στην συνέχεια, η επί μέρους μουσειολογική μελέτη, θα προσπαθήσει να καθοδηγήσει τον επισκέπτη στα ιδιαίτερα σημεία ενδιαφέροντος, στα σημεία στάσης και να καθοδηγήσει την πορεία του. Ο επισκέπτης ως ένας εξερευνητής του χώρου θα περιπλανηθεί ενστικτωδώς μέσα σε αυτόν, θα σταθεί, θα παρατηρήσει, θα ξεκουραστεί, θα ενθουσιαστεί από αντικείμενα που του τράβηξαν το βλέμμα ή θα τα περάσει απαρατήρητα. Θα δημιουργήσει έτσι την δική του μοναδική και υποκειμενική πορεία και εμπειρία μέσα στον καθοδηγούμενο χώρο που έχει σχεδιαστεί από τον εκάστοτε αρχιτέκτονα και μουσειολόγο. 14

Εισαγωγή

Δομή Η αφήγηση της ανάλυσης έχει χρονικό χαρακτήρα. Αυτό σημαίνει πως οι παρατηρήσεις, οι αναλύσεις τα σχόλια που θα κάνουμε παρουσιάζονται με την χρονική σειρά που ο επισκέπτης τα βιώνει περιπλανόμενος μέσα στο μουσείο. Η αφήγηση ξεκινάει από το σημείο που ο επισκέπτης πρωτοαντικρίζει το κτίριο του μουσείου που πρόκειται να επισκεφτεί. Συνεχίσουμε με την είσοδο του στο χώρο του κτιρίου, ενώ στην συνέχεια παρουσιάζουμε την πορεία του ανάμεσα από τα εκθέματα, σύμφωνα με την προτεινόμενη πορεία του μουσείου. Τέλος, κλείνουμε την ανάλυσή μας με την έξοδο από του κτίριο και την απομάκρυνσή μας από το μουσειακό χώρο. Στόχοι ανάλυσης Βασικός στόχος της ανάλυσης είναι η συγκριτική οπτικοακουστική καταγραφή δύο διαφορετικού χαρακτήρα μουσειακών χώρων. Θα ακολουθήσει η καταγραφή των χώρων μέσω της οποίας θα προσπαθήσουμε να μεταδώσουμε και να επισημάνουμε τα στοιχεία που διαφοροποιούν τους δύο αυτούς μουσειακούς χώρους. Πως μπαίνουμε μέσα στον χώρο; Πως κινούμαστε; Ποια είναι η διαδρομή μας και ποια στοιχεία προσέχουμε και παρατηρούμε κατά την περιήγησή μας; Στην συνέχεια εντοπίζουμε τα σημεία τα οποία διαφέρουν προσπαθώντας να προβληματιστούμε στις μουσειακές επιλογές του κάθε χώρου. Η κίνηση των επισκεπτών πρέπει να είναι αυστηρή ή μπορεί να είναι πιο ελεύθερη; Ο φωτισμός πρέπει να είναι άμεσος και ελεγχόμενος ή έμμεσος και εναλλασσόμενος; Όταν βρισκόμαστε μέσα σε έναν μουσειακό χώρο πρέπει να είμαστε καθηλωμένοι και συγκεντρωμένοι μέσα σε αυτόν ή το βλέμμα μας μπορεί να ξεφεύγει και να παρατηρεί τον εξωτερικό χώρο; 15

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

Βασικά ερωτήματα Έτσι, έχοντας σαν γνώμονα ότι ο κάθε επισκέπτης έχει την δική του μοναδική εμπειρία μέσα στο μουσείο, προσπαθούμε να μελετήσουμε και αποτυπώσουμε αυτήν την εμπειρία χρησιμοποιώντας την στατική αλλά και την κινούμενη εικόνα, προσπαθώντας να δούμε μέσα από τα μάτια του. Πως επηρεάζουν τα χωρικά χαρακτηριστικά την κίνηση ενός επισκέπτη του μουσείου; Πως κατευθύνει την κίνηση ενός επισκέπτη μουσείου η μουσειολογική οργάνωση και πως οργανώνει μια «αφήγηση» της θεματολογίας των εκθεμάτων; Ποια είναι τα σημεία στα οποία πιθανώς να σταθεί; Ποια είναι αυτά που θα τραβήξουν την προσοχή του; Σε ποιους χώρους το βλέμμα κάνει ένα πανοραμικό σκανάρισμα προσπαθώντας να κατανοήσει τον χώρο και την μελλοντική του πορεία; Πότε το βλέμμα ξεφεύγει από την συνήθη πορεία και παρατηρεί δευτερεύοντα στοιχεία του χώρου; Κατά πόσο ο κόσμος του μουσείου, οι εξωτερικοί χώροι, οι δευτερεύουσες αίθουσες, ο φωτισμός, οι σκιές, όπως και κλιματολογικές συνθήκες επηρεάζουν την εμπειρία του επισκέπτη; Αυτά είναι ορισμένα από τα στοιχεία τα οποία θα προσπαθήσουμε να ερευνήσουμε και να απαντήσουμε χρησιμοποιώντας σαν βασικά μας εργαλεία την φωτογραφία και το βίντεο καθώς και τα σκίτσα κατόψεων, τομών και προοπτικών. 16

Εισαγωγή

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

Κεφάλαιο 1 Ανάλυση

Κεφάλαιο 1:

Ανάλυση

Για την καλύτερη κατανόηση των χώρων, των υφών των αιθουσών, τον χαρακτήρα αυτών μέσα στο σύνολο του μουσείου, διατυπώνεται ένα λεξιλόγιο για την καλύτερη κατανόηση του ρόλου του κάθε στοιχείου. Το μουσείο αποτελεί μία πολυδιάστατη έννοια η οποία ερμηνεύεται και παραλληλίζεται με καταστάσεις της σύγχρονης πόλης. Το μουσείο ως κομμάτι της πόλης αποτελεί τμήμα της, μετατρέποντάς το από μία κτιριακή μάζα σε ένα κομβικό σημείο της πόλης. Περνώντας ύστερα στο εσωτερικό του, διαπιστώνουμε πως το μουσείο δεν είναι απλώς μία επαρκώς φωτισμένη αποθήκη όπως θεωρούσε ο Michael Brawne αλλά αποτελεί ένα ειδικά διαμορφωμένο χώρο μετάδοσης μουσειακών πληροφοριών. Μέσα σε έναν μουσειακό-εκθεσιακό χώρο συναντάμε ορισμένα χαρακτηριστικά τα οποία βοηθούν τον επισκέπτη να κατανοήσει, να αντιληφθεί, να κινηθεί, να σταματήσει και να συνεχίσει την πορεία του. Τα σημεία στάσης, σημεία ενδιαφέροντος, η καθοδήγηση της πορείας μέσω μουσειολογικών επιλογών, τα σημεία μπλοκαρίσματος του βλέμματος, ο φυσικός-τεχνητός φωτισμός είναι χαρακτηριστικά τα οποία θα προσπαθήσουμε να προσδώσουμε στους χώρους που θα αναλύσουμε στην πορεία. 19

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

Το μουσείο κατέχει συμβολικό χαρακτήρα μέσα στην πόλη ως τόπος συνύπαρξης του παρόντος με το παρελθόν και την ιστορία ενός τόπου. Αποτελεί σήμερα σημείο αναφοράς για κάθε μεγαλούπολη. Ο Schinkel μιλώντας για την συμβολική του λειτουργία στην πόλη αναφέρει «το μουσείο αποτελεί αντικείμενο έμφυτης ομορφιάς και κόσμημα για την πόλη». Χρησιμεύει ταυτόχρονα ως κτίριο και τόπος. Για το λόγο αυτό ο σχεδιασμός τόσο του ίδιου του κτιρίου όσο και του περιβάλλοντος χώρου πρέπει να γίνει με ευαισθησία, καθώς η αρχιτεκτονική θα είναι αυτή που θα δώσει μορφή και νόημα στη δημόσια συνθήκη της τέχνης την οποία ενσαρκώνει το μουσείο. Ως σύμβολο και «σημαίνον χώρος» μέσα στην πόλη η εικόνα ενός μουσείου αποκτά ιδιαίτερη σημασία ως ένα δημόσιο αρχιτεκτονικό έργο. Γίνεται καθοριστικός πυρήνας συγκρότησης του αστικού χώρου, συμβάλλει στην αναβάθμιση της περιοχής και αλληλεπιδρά με τον αστικό ιστό. Ως κέλυφος, είναι τόπος μιας καθοριστικής εμπειρίας του χώρου για τον επισκέπτη. 20

Κεφάλαιο 1 Ανάλυση

Περνώντας στο εσωτερικό του μουσείου, βρισκόμαστε αντιμέτωποι με την μικροκλίμακα της εσωτερικής «κοινωνίας» του. Χαρακτηριστικά της καθημερινής μας ζωής και στοιχείων που βιώνουμε στην μεγάλη κλίμακα της πόλης, βρίσκονται ενώπιών μας. O χώρος των μουσείων δεν είναι ένα αυτόνομο κομμάτι που λειτουργεί ανεξάρτητα της πόλης. Αποτελεί συνέχεια αυτής, εσωκλείωντας μια μικρογραφία της. Ο επισκέπτης, ερχόμενος μέσα στον χώρο του μουσείου δεν βρίσκεται σε έναν αχανές χώρο ο οποίος έχει διάσπαρτα και τυχαία τοποθετημένα τα εκθέματα, αλλά η κίνηση και το βλέμμα του είναι καθοδηγούμενα. Ο τρόπος που κάποιος αντιλαμβάνεται τον χώρο εξαρτάται από την θέση του σε αυτόν, την γωνία παρατήρησης και τον τρόπο κίνησης. Μέσα στο μουσείο υπάρχουν διάφορα στοιχεία, ακμές, όρια και σημεία οπτικής προοπτικής που, ανάλογα με την κίνησή μας, αυτά τα στοιχεία, είτε μας αποκρύπτονται, είτε αναδεικνύονται. Η καθοδήγηση της πορείας μας καθορίζεται κυρίως από την διάταξη των αιθουσών και των τοίχων. Ένας οργανωμένος χώρος μετατρέπει έναν χώρο άπειρων δυνατών κινήσεων, σε έναν, με καθορισμένες πορείες και περιορισμένο βλέμμα. Η συγκεκριμένη πορεία, συμπίπτει στην πορεία που ο εκάστοτε αρχιτέκτονας, μουσειολόγος ή επιμελητής εκθέσεων επιθυμεί να δώσει στον εκθεσιακό χώρο και να περάσει υποσυνείδητα και αβίαστα στον επισκέπτη. Αυτή η πορεία συνηθώς είναι χρονολογική, θεματική, σταδιακής σπουδαιότητας των εκθεμάτων. Έτσι, προσφέρει σκηνοθετημένα στον κόσμο την ουσία του περιεχομένου του κάθε εκθεσιακού χώρου, προσφέροντας εμμέσως την εμπειρία που κρίνει ως επιθυμητή. 21

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

Αυτή η πορεία συνήθως περιέχει ορισμένες κινήσεις μικρότερης κλίμακας στο σύνολο του μουσειακού περιπάτου. Πιο συγκεκριμένα, μεγάλα ευθύγραμμα τμήματα, σημεία έντονης μεταβολής της κατεύθυνσης και της ταχύτητας του επισκέπτη, ή μεταβατικοί διάδρομοι, υποδεέστερης σημασίας, είναι χαρακτηριστικά του μουσείου, τα οποία του προσδίδουν ποικιλία στον τρόπο αντίληψης του χώρου. Η ταχύτητα του κόσμου ποικίλει, ο προσανατολισμός διαφοροποιείται και η επίσκεψη μετατρέπεται σε περίπατο. Όλα αυτά τα στοιχεία, καθορίζονται και διακρίνονται βάσει της μουσειολογικής επιμέλειας και των αρχιτεκτονικών επιλογών. Μπορεί η κατάλληλη κατανομή των εκθεμάτων θα προσδιορίσει εντονότερα την σπουδαιότητα του κάθε χώρου, αλλά ταυτόχρονα η προβλεπόμενη αρχιτεκτονική επιλογή και διάταξη των αιθουσών και των εκθεσιακών χώρων θα δημιουργήσει το κατάλληλο υπόβαθρο για τη δημιουργία της επιθυμητής μουσειακής εμπειρίας. Αυτά τα αρχιτεκτονικά στοιχεία, μπορεί να αποτελέσουν τα εμπόδια που μπλοκάρουν το βλέμμα από την συνέχεια της έκθεσης και καθηλώνουν τον θεατή στο επιθυμητό οπτικό πεδίο. Έτσι, άλλες φορές το βλέμμα μας χάνεται στο βάθος του χώρου, ενώ άλλες φορές παρεμποδίζεται και είναι στενά περιορισμένο. Η διάταξη των χώρων λοιπόν, καθορίζει την κίνησή μας και την αντίληψή μας για τον χώρο. Ο Γιάννης Πεπονής στο βιβλίο του «Χωρογραφίες» σχολιάζει: «Από ορισμένα σημεία το κτίριο φαίνεται εύκολα προσπελάσιμο στο σύνολό του, ενώ άλλα σημεία είναι σχετικά απομονωμένα. Η οργάνωση του χώρου επιτρέπει συγκεκριμένες κινήσεις και θεάσεις, δηλαδή μορφοποιεί συστηματικά τις απροσδιόριστες δυνατότητες κίνησης που θα παρέχονταν στον κενό χώρο. Η οργάνωση του χώρου συγκροτεί επίσης αισθητές διαφορές μεταξύ συγκεκριμένων θέσεων που θα έμεναν αδιευκρίνιστες και αδιαφοροποίητες στο κενό. Με δυο λόγια ο κτιριακός χώρος παρουσιάζεται ως σύστημα σχέσεων, όχι ως συνεχές κενό.» Γιάννης Πεπονής, Χωρογραφίες, σελ. 170

Κεφάλαιο 1 Ανάλυση

Όπως αναφέραμε, το σύνολο των μουσειακών και των αρχιτεκτονικών επιλογών δημιουργούν αυτά τα χαρακτηριστικά ενός μουσείου τα οποία δίνουν χαρακτήρα και αναγνωρισιμότητα στον εκάστοτε χώρο. Ένα βασικό στοιχείο ενός μουσειακού χώρου είναι το σημείο στάσης το οποίο θα μπορούσαμε να το χαρακτηρίσουμε ως τοπόσημο-landmark. Ως τοπόσημο (landmark) χαρακτηρίζουμε ένα σημείο το οποίο είναι εύκολα παρατηρητό από τον θεατή, το οποίο πιθανώς να διαφέρει στο μέγεθός του. Πιο συγκεκριμένα, ο Kevin Lynchστο βιβλίο του “The image of the city” στο οποίο αναλύει τα χαρακτηριστικά των πόλεων και πως αυτά αλληλοεπιδρούν στο σύνολο, αναφέρει χαρακτηριστικά: «Τα τοπόσημα γίνονται πιο εύκολα αντιληπτά όταν έχουν μια καθαρή μορφή, όταν έρχονται σε αντίθεση με το περιβάλλον τους, ή όταν υπάρχει ανάδειξη του χώρου στο οποίο βρίσκονται. Το φόντο όμως δείχνει να είναι το βασικό κριτήριο. Το φόντο του κάθε ορόσημου δεν πρέπει να περιορίζεται από από το χώρο στο οποίο περιβάλλεται.» Kevin Lynch, The Image of the City, 1960, σ.97

Ο συγκεκριμένος χώρος που φιλοξενεί το έκθεμα ή την σειρά εκθεμάτων που αποτελούν το landmark, αποκτούν χαρακτήρα σημείου αναφοράς και αποτελούν συνήθως στοιχείο της χαρακτηριστικής εικόνας ενός μουσείου. Ο χώρος αυτός αποτελεί συνήθως την βιτρίνα του, την εικόνα της περιγραφής ολόκληρου του μουσείου, ή ακόμα και την εικόνα διαφήμισης και προώθησης. Λόγω της σημαντικότητας και σπουδαιότητας του χώρου, αποτελεί το σημείο στάσης, το σημείο συζήτησης και το σημείο συγκέντρωσης της πλειοψηφίας των επισκεπτών. Ο κόσμος κινείται στον χώρο πιο αργά και παρατηρεί το έκθεμα ή την σειρά των εκθεμάτων πιο προσεκτικά και συγκεντρωμένα. Η στάση του σε κάποιο σημείο ανάπαυσης επιβάλλεται προκειμένου να βιώσει αμεσότερα την σπουδαιότητα του χώρου και να παρατηρήσει τα χαρακτηριστικά τα οποία τον καθιστούν ως το landmark του μουσείου. 23

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

Ένα δευτερεύον σημείο μακρόχρονης στάσης στους χώρους του μουσείου αποτελούν το καφέ ή το εστιατόριο που φιλοξενεί ο χώρος. Η σημαντικότητα αυτών των ιδιαίτερων σημείων διαλείμματος είναι επιτακτική, καθώς ένα τέτοιο σημείο αποτελεί τον σπουδαιότερο χώρο ξεκούρασης του επισκέπτη και αφομοίωσης των εμπειριών και των γνώσεων που αποκόμισε. Η θέση του σε σχέση με την μουσειακή πορεία ποικίλει. Βρισκόμενο στο ενδιάμεσο της πορείας αποτελεί ένα ενδιάμεσο διάλειμμα της μουσειακής εμπειρίας και αποτελεί σημείο ανάκτησης δυνάμεων. Αντίθετα, βρισκόμενο στο τέλος της πορείας μας, αποτελεί σημείο επιλόγου και ανασκόπησης της εμπειρίας μας. Τέλος, ένας τέτοιος χώρος συχνά λειτουργεί και ανεξάρτητα από το σύνολο του μουσείου αποτελώντας έναν επισκέψιμο χώρο ακόμα και τις ώρες που ο βασικός κορμός παραμένει κλειστός. Ένας μουσειακός χώρος, είναι ένας χώρος όπου η κίνηση και το βλέμμα καθοδηγούνται βάσει των εκθεμάτων και των σημείων ενδιαφέροντος. Όμως, πολλές φορές το βλέμμα και η κίνηση του επισκέπτη, παρεκτρέπεται από την προτεινόμενη πορεία και παρατηρεί στοιχεία τα οποία δεν έχουν άμεση σχέση με την έκθεση. Αυτό το χαρακτηριστικό που παρατηρείται σε ορισμένους μουσειακούς χώρους δεν είναι απαραίτητα μια μη θεμιτή συμπεριφορά των επισκεπτών, ενώ ταυτόχρονα, σε ορισμένες περιπτώσεις, αυτός ο αποπροσανατολισμός από την κύριο κορμό αποτελεί επί της ουσίας και αυτός κομμάτι της μουσειακής εμπειρίας. Σε χώρους ιδιαίτερα αυστηρούς οι οποίοι δεν διαθέτουν παράθυρα τα οποία επιτρέπουν την οπτική επαφή με το εξωτερικό περιβάλλον, χωρίς μπαλκόνια ή χώρους όπου μπορείς να παρατηρήσεις από μακριά τμήματος του μουσείου ή της πόλεως, αυτό το φαινόμενο εκλείπει. Αντίθετα σε χώρους όπου δημιουργούνται παρατηρητήρια του μουσείου, μεγάλα και διαμπερή ανοίγματα, το σώμα και το βλέμμα του επισκέπτη ακολουθούν αυτά τα στοιχεία και τα ενσωματώνουν στο σύνολο της εμπειρίας τους. Βλέπουμε λοιπόν πως η μουσειακή εμπειρία δεν απαρτίζεται μόνο από τα πρωτεύοντα στοιχεία του μουσείου. Κάθε χαρακτηριστικό, κάθε κλίμακας, αποτελεί κομμάτι του συνόλου. 24

Κεφάλαιο 1 Ανάλυση

Περνώντας από το σύνολο των εκθεμάτων ενός μουσείου στην μικροκλίμακα του κάθε εκθέματος ξεχωριστά βλέπουμε το εξής χαρακτηριστικό. Ένα έκθεμα δεν αποτελεί μια αυτόνομη μονάδα. Πλαισιώνεται από ένα σύνολο πληροφοριών και ενημέρωσης που το αφορούν. Ο επισκέπτης, ερχόμενος και κινούμενος στο μουσείο, λαμβάνει άμεση και έμμεση πληροφόρηση σύμφωνα με το εκθεσιακό υλικό του κάθε χώρου. Ο χώρος του μουσείου δεν είναι ένας χώρος αποτελούμενος μόνο από εκθέματα, αλλά και από μια σειρά πολυδιάστατων μέσων πληροφόρησης και ερμηνευτικών μέσων. Το κάθε άτομο μεμονωμένα διαλέγει το ποσοστό αφοσίωσης στο κάθε έκθεμα, επομένως και στον όγκο πληροφόρησης που θα λάβει μέσω αυτού και του επικοινωνιακού του υπόβαθρου. Όλα τα στοιχεία τα οποία συναντάμε και βιώνουμε μέσα σε μία εκθεσιακή αίθουσα αποτελούν μέρος της μουσειακής εμπειρίας του επισκέπτη. Η Νίκη Νικονάνου, επίκουρος καθηγήτρια του Πανεπιστήμιου Θεσσαλίας στο κείμενο της, Έκθεμα και επισκέπτης: Μορφές επικοινωνίας σε εκθεσιακούς χώρους, αναφέρει: «Το μέγεθος, η κλίμακα, η ατμόσφαιρα, οι μυρωδιές, η κίνηση, οι διαδρομές και η στάσεις, η άνεση, η ικανότητα να διαχειριστεί το χώρο, ο προσανατολισμός και ο έλεγχος που νιώθει πάνω σε αυτόν συνθέτουν στοιχεία αυτής της εμπειρίας των αισθήσεων και των συναισθημάτων που βιώνει ο επισκέπτης μέσα στο διαμορφωμένο εκθεσιακό περιβάλλον» Νίκη Νικονάνου, Πολιτιστική Αναπαράσταση, σελ. 167

Έτσι, βλέπουμε πως η ανάγνωση των εκθεμάτων γίνεται σε πολλές διαστάσεις. Ένα έκθεμα αποτελεί μια ολότητα, ενώ ταυτόχρονα αποτελεί κομμάτι ενός θεματικού συνόλου. Ένα έκθεμα περιβάλλεται από μια σειρά πολυδιάστατων μέσων πληροφόρησης. Ανάλογα με την σπουδαιότητά του μπορεί να αποτελεί το αντιπροσωπευτικό αντικείμενο ενός συνόλου, ισάξιο τμήμα μιας ομάδας εκθεμάτων, ή ακόμα το φόντο κάποιου πιο ιδιαίτερου αντικειμένου. Όλα τα εκθέματα αποτελούν το αντικείμενο του εκθεσιακού υλικού, όμως ταυτόχρονα δεν αποτελούν από μόνα τους το σύνολο αυτού. Η τοποθέτησή τους σε διαφορετικά επίπεδα, σε συνδυασμό με όλα τα μέσα μετάδοσης έμμεσης και άμεσης πληροφορίας και ερεθισμάτων, αποτελούν το σύνολο της εμπειρίας που απορροφάται από τον κάθε επισκέπτη. 25

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

Ακόμα, ο φωτισμός των εκθεμάτων λειτουργεί καθοριστικά στην αντίληψη της μορφής τους. Ο φωτισμός, ως τεχνητός, τονίζει το έκθεμα, το κάνει ευκολότερα αντιληπτό στον χώρο και το ξεχωρίζει από το φόντο του. Επίσης, αναδεικνύει τις πτυχώσεις του, κάνοντας εντονότερες τις φωτοσκιάσεις του και τονίζοντας τα ιδιαίτερα σημεία του. Αντίθετα, ο φυσικός φωτισμός φέρνει το έκθεμα στις φυσικές συνθήκες φωτισμού του. Το μεγαλύτερο ποσοστό των εκθεμάτων αυτών των δύο μουσείων είχαν σχεδιαστεί για εξωτερικούς χώρους. Έτσι ο τρόπος που φωτίζονταν ήταν καθαρά και άμεσα από το φως του ηλίου. Πολλές φορές, ακόμα και ο προσανατολισμός τους έπαιζε ρόλο στον τρόπο φωτισμού τους, επομένως και στην αντίληψή τους. «Στην καθημερινή μας ζωή συνδέουμε το φυσικό φωτισμό στο εσωτερικό των κτιρίων με την δυνατότητα θέασης του εξωτερικού περιβάλλοντος, συνδέουμε δηλαδή το φως με τον κόσμο που το αναδεικνύει» Γιάννης Πεπονής, Χωρογραφίες, σελ. 83

Tο φως είναι το πρωταρχικό στοιχείο που υφίσταται προκειμένου να αντιληφθούμε τον κόσμο και τα στοιχεία που μας περιβάλλουν. Επομένως, ο τρόπος που θα φωτίσουμε ένα γλυπτό παίζει ιδιαίτερο ρόλο στον τρόπο που κάποιος αντιλαμβάνεται την μορφή του. Η επιλογή του τρόπου φωτισμού αποτελεί καθοριστική επιλογή στον τρόπο απόδοσης των εκθεμάτων. Οι διαφορετικές τεχνικές στον τρόπο φωτισμού, δημιουργούν και ποικίλους τρόπους ανάγνωσης της μορφής και της υπόστασης του αντικειμένου. «Τα μάτια είναι φτιαγμένα για να βλέπουν τις μορφές στο φως. Η σκιά και το φως αποκαλύπτουν τις μορφές.» Le Corbusier

Κεφάλαιο 1 Ανάλυση

Τέλος, ένας ακόμα παράγοντας που επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον εκθεσιακό χώρο, είναι ο ίδιος ο κόσμος. Καθώς τα μουσεία είναι σχεδιασμένα ώστε να φιλοξενούν μεγάλο πλήθος κόσμου σε αυτά, είναι προφανές πως ο επισκέπτης μέσα στον χώρο, εκτός των εκθεμάτων, παρατηρεί και τον κόσμο που κινείται γύρω τους. Το βλέμμα και η κίνησή μας πολλές φορές επηρεάζεται από αυτή του κόσμου που βρίσκεται γύρω μας και κινείται γύρω από τα εκθέματα. Επειδή τα κτίρια οργανώνουν το χώρο ως υποδοχή των ανθρώπινων σχέσεων και δραστηριοτήτων, η θέα και η συνάντηση των ανθρώπινων σωμάτων αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του τρόπου που τα αντιλαμβανόμαστε. Έτσι, στο βλέμμα μας, μέσα στον μουσειακό χώρο, εντάσσονται και οι ανθρώπινες φιγούρες, η οποίες έρχονται ως συνάρτηση της δικής μας. Η σχέση των σωμάτων είναι αμοιβαία και η συνύπαρξη αναγκαία. Ο Γιάννης Πεπονής σημειώνει: «Μέσα από την αμοιβαιότητα του κοιτάγματος, η κτιριακή μορφή παύει να είναι απλός δέκτης του βλέμματος που της απευθύνουμε και λειτουργεί ως φορέας ο οποίος μας εντάσσει στο εν δυνάμει βλέμμα των άλλων που αυτή οργανώνει. Η αμοιβαιότητα του κοιτάγματος συγκροτείται βέβαια με δεδομένο το σύστημα των διαφορετικών θέσεων που ορίζει η οργάνωση του χώρου. Τα διασταυρούμενα βλέμματα δεν είναι απλώς αντανακλαστικά. Έχουμε συχνά την επίγνωση ότι ο άλλος που επιστρέφει το κοίταγμά μας βλέπει τμήματα του κτιρίου που δεν προσφέρονται καθόλου στην δική μας ματιά. Η αμοιβαιότητα του βλέμματος συνδυάζεται με την επίγνωση της διαφοράς.» Γιάννης Πεπονής, Χωρογραφίες, σελ. 176

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

Κεφάλαιο 2 Επιλογή των δύο Μουσείων

Κεφάλαιο 2:

Επιλογή των δύο Μουσείων Κριτήρια επιλογής των μουσείων Τα δύο αυτά μουσεία αποτελούν δύο από τα σημαντικότερα αρχαιολογικά μουσεία της χώρας, εκθέτοντας ένα πολύ μεγάλο και σπουδαίο όγκο ευρημάτων κυρίως της αρχαϊκής και της κλασσικής περιόδου της Ελλάδος. Πιο συγκεκριμένα, το πρώτο είναι ένα Εθνικό μουσείο, πράγμα που σημαίνει ότι φιλοξενεί ευρήματα από όλη την Ελλάδα. Το δεύτερο όμως, είναι μουσείο ενός αρχαιολογικού χώρου, έχοντας εκθέματα μόνο από τον λόφο της Ακρόπολης, αλλά διατηρώντας όμως και αυτό εθνικά χαρακτηριστικά. Αποτελούν δύο μουσεία τα οποία έχουν δημιουργηθεί με τελείως διαφορετικά κριτήρια, αρχιτεκτονική άποψη και μουσειολογική αντιμετώπιση. Το πρώτο, ως βασικό παράδειγμα επιβλητικού νεοκλασικού κτιρίου (1889) έρχεται σε έντονη αντίθεση σε σχέση με το μοντέρνο εξωστρεφές μουσείο (2009). Αυτή η διαφορά αρχιτεκτονικής άποψης δεν οφείλεται μόνο στο εκάστοτε αρχιτεκτονικό κίνημα της κάθε εποχής. Οφείλεται και στο μουσειολογικό σκεπτικό του εκάστοτε αρχιτέκτονα, καθώς ιδιαίτερα στην δεύτερη περίπτωση, το κέλυφος αποτελεί σημαντική και καθοριστική μουσειολογική άποψη. Λοιπά αρχαιολογικά μουσεία της χώρας που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στην συγκεκριμένη εργασία είναι το Αρχαιολογικό μουσείο Ηρακλείου (1937) το Αρχαιολογικό Μουσείο των Δελφών (1939) και το Αρχαιολογικό Μουσείο Ολυμπίας (1982). Όμως, η περιορισμένη τους συλλογή και θεματολογία, καθώς και η γεωγραφική τους θέση θα δυσκόλευαν την έρευνα. 29

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

Αρχαιολογικό Μουσείο Η ανάγκη για συγκέντρωση όλων των ελληνικών αρχαιοτήτων σε ένα μεγάλο μουσείο φάνηκε επιτακτική ήδη από τα πρώτα χρόνια μετά την απελευθέρωση. Επειδή όμως αυτό δεν ήταν άμεσα δυνατό, άρχισε η συγκέντρωση των αρχαίων ευρημάτων να γίνεται από τους πρώτους αρχαιολόγους και αρχαιοδίφες σε υπάρχοντα ήδη, αλλά ακατάλληλα από την φύση τους κτίρια. Το πρώτο αρχαιολογικό μουσείο στην Ελλάδα δημιουργήθηκε από τον πρωθυπουργό Ιωάννη Καποδίστρια στην Αίγινα το 1829. Με την μεταφορά όμως της πρωτεύουσας στην Αθήνα, η νέα πρωτεύουσα έγινε το κύριο κέντρο περισυλλογής αρχαιοτήτων.Μετά από διάφορες ταλαιπωρίες και μεταστεγάσεις των αρχαιοτήτων, γύρω στο 1866 άρχισε η εικόνα 1 - (αρχείο Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου) πραγματοποίηση της ιδέας του μεγάλου μουσείου, όταν η Ελένη Τοσίτσα χάρισε στο κράτος το μεγάλο οικόπεδο της οδού Πατησίων και ο ομογενής από την Πετρούπολη της Ρωσίας, Δημήτριος Μπερναρδάκης προσέφερε ένα αξιόλογο χρηματικό ποσό για τις πρώτες εργασίες. Το κτίριο αρχίζει και χτίζεται τον Οκτώβριο του 1866 με βάση τα σχέδια του αρχιτέκτονα Λάγκε (Lange) και αργότερα τροποποιήθηκε από τους Παναγή Κάλκο που ήταν ο κύριος αρχιτέκτων, τον Αρμόδιο Βλάχο καθώς και από τον Ερνέστο Τσίλλερ. Μέχρι το 1874 είχε τελειώσει μόνο η δυτική πλευρά του μουσείου, αλλά μέχρι το 1889 και με την συνεχή οικονομική ενίσχυση του κράτους ολοκληρώθηκε όλη η οικοδόμηση του κτιρίου, που με διάταγμα της 19ης Απριλίου το 1881 ονομάστηκε «Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο». Η έκθεση των αρχαίων και κυρίως το στήσιμο των γλυπτών είχε αρχίσει ήδη με την φροντίδα των μεγάλων αρχαιολόγων της εποχής, Παναγιώτη Καββαδία, Χρήστου Τσούντα και Παναγιώτη Καστριώτη. 30

Κεφάλαιο 2 Επιλογή των δύο Μουσείων

Όμως ο πλουτισμός του μουσείου γινόταν με τέτοιο ρυθμό κατά τις επόμενες δεκαετίες εξαιτίας του πλήθους των ευρημάτων από ανασκαφές, αγορές και δωρεές, ώστε να κριθούν αναγκαίες επεκτάσεις του μουσείου. Η πρώτη μικρή επέκταση πραγματοποιήθηκε από το 1903 ως το 1906 από τον αρχιτέκτονα Α. Μεταξά με την προσθήκη τριών αιθουσών κατά μήκος του κεντρικού άξονα του κτιρίου στην πίσω πλευρά του δηλαδή την ανατολική, μια επέκταση που σύντομα αποδείχτηκε ανεπαρκής. Έτσι μια δεύτερη επέκταση ακολούθησε το 1925 με την βοήθεια του κράτους, που ήταν έτοιμη το 1939. Ο πόλεμος όχι μόνο ανέστειλε κάθε επανεκθετική εργασία, αλλά δημιούργησε και την ανάγκη να κρυφθούν όλες οι αρχαιότητες του μουσείου, για να προφυλαχθούν από τους βομβαρδισμούς και άλλους πολεμικούς κινδύνους. Ύστερα από το τέλος του πολέμου και αφού έγιναν πολλές μετατροπές στην παλιά πτέρυγα, άρχισε η εργασία της τελικής έκθεσης όλων των έργων στο ολοκληρωμένο πλέον κτίριο. Η πιο πρόσφατη ανακαίνιση διήρκεσε 1,5 χρόνο, κατά τον οποίο το μουσείο παρέμεινε εντελώς κλειστό. Επαναλειτούργησε τον Ιούλιο του 2004, έτοιμο πλέον για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004. Αυτή η ανακαίνιση περιελάμβανε την αισθητική και τεχνική αναβάθμιση του κτηρίου, την εγκατάσταση σύγχρονου κλιματισμού, καθώς και αναδιοργάνωση των συλλογών και επιδιόρθωση των ζημιών από το σεισμό του 1999. Η αίθουσα του Ακρωτηρίου Θήραςάνοιξε το 2005. Σήμερα υπάρχει νέα 1. Πάπυρος Larousse Britannica Τόμος 3 σελιδα 203 ανάγκη επέκτασης του μουσείου.1 31

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

Οι εκθεσιακοί χώροι του, δεκάδες αίθουσες σε κάθε όροφο, καλύπτουν έκταση 8.000 τ.μ. και στεγάζουν τις πέντε μεγάλες μόνιμες συλλογές: •Τη Συλλογή Προϊστορικών Αρχαιοτήτων, που περιλαμβάνει έργα των μεγάλων πολιτισμών που αναπτύχθηκαν στο Αιγαίο από την 6η χιλιετία έως το 1050 π.Χ. (νεολιθικού, κυκλαδικού και μυκηναϊκού) και ευρήματα από τον προϊστορικό οικισμό της Θήρας. •Τη Συλλογή Έργων Γλυπτικής, που παρουσιάζει την εξέλιξη της αρχαίας ελληνικής γλυπτικής από τον 7ο αι. π.Χ. έως τον 5ο αι. μ.Χ., μέσα από μοναδικά έργα τέχνης. •Τη Συλλογή Αγγείων και Μικροτεχνίας, που περιλαμβάνει αντιπροσωπευτικά έργα της αρχαίας ελληνικής κεραμικής από τον 11ο αι. π.Χ. έως και τη ρωμαϊκή εποχή, καθώς και τη Συλλογή Σταθάτου, μια διαχρονική συλλογή μικροτεχνημάτων. εικόνα 2 - (αρχείο Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου) •Τη Συλλογή Έργων Μεταλλοτεχνίας με πολλά μοναδικά πρωτότυπα έργα, αγάλματα, ειδώλια και έργα μικροτεχνίας. •Τέλος, τη μοναδική για την Ελλάδα Συλλογή Αιγυπτιακών και Ανατολικών Αρχαιοτήτων με έργα τέχνης, που χρονολογούνται από την προδυναστική 2. http://www.namuseum.gr/museum/index-gr.html περίοδο (5000 π.Χ.) έως και τους χρόνους της ρωμαϊκής κατάκτησης.2 32

Κεφάλαιο 2 Επιλογή των δύο Μουσείων

Νέο Μουσείο Ακρόπολης Το καλοκαίρι του 2000 ξεκίνησε ο διεθνής διαγωνισμός για την εκπόνηση των σχεδίων του Νέου Μουσείου που θα στεγάσει τα ευρήματα της Ακρόπολης. Τελικά, δώδεκα από τα διαγωνιζόμενα γραφεία υπέβαλαν σχέδια και προπλάσματα με βάση τις απαιτήσεις του κυρίου του έργου που συνοψίζονται στις εξής: Α. Πρωτοποριακή πρόταση ενσωμάτωσης της τοπικής ανασκαφής στο μουσείο, ώστε τα αρχιτεκτονικά ευρήματα να αναδειχτούν ως ένα μουσειακό έκθεμα Β. Χρήση του φυσικού φωτός και δημιουργία αίσθησης ανοιχτού περιβάλλοντος, αφού τα περισσότερα εκθέματα ήταν στημένα στην αρχαιότητα στην ύπαιθρο Γ. Επιδίωξη ισόρροπης σχέσης ανάμεσα στην αρχιτεκτονική του Μουσείου και των αρχαίων κτιρίων στο Βράχο της Ακρόπολης Δ. Ικανοποιητική ένταξη του Νέου Μουσείου στο άμεσο αλλά και στο ευρύτερο αστικό του περιβάλλον Ε. Παροχή δυνατότητας στον επισκέπτη να βλέπει συγχρόνως τα αρχιτεκτονικά γλυπτά του Παρθενώνα στο Νέο Μουσείο και στον ίδιο τον Παρθενώνα στην Ακρόπολη.

3. Δημήτριος Παντερμαλής, Πρόεδρος του Οργανισμού για την ανέγερση του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

Κορύφωση του προγράμματος ήταν η έκθεση των μετοπών, της ζωοφόρου και των αετωμάτων του Παρθενώνα σε όλη τους την πληρότητα, με τα «μάρμαρα» της Ακρόπολης συνενωμένα με εκείνα που βρίσκονται σήμερα στο Βρετανικό Μουσείο.3 33

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

Οι προτάσεις των διαγωνιζομένων κρίθηκαν τον Σεπτέμβριο του 2001 από διεθνή Επιτροπή Αξιολόγησης με βάση τα κριτήρια που αναφέρονται αναλυτικά στα τεύχη του διαγωνισμού.3 Πρώτο βραβείο – Bernard Tschumi Πρόκειται από μία πρόταση που χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα έντονη κεντρική ιδέα, η οποία με απλό και καθοριστικό τρόπο συνθέτει τις προσδοκίες της παγκόσμιας κοινότητας για την επανασύνδεση των γλυπτών της Ακρόπολης με τις απαιτήσεις της σύγχρονης αρχιτεκτονικής δημιουργίας. Το κτίριο αρθρώνεται με βάση κορμό και στέψη. Ειδικότερα η στέψη αποτελείται από ένα ορθογωνικό διάφανο κτίσμα με σχήμα, μέγεθος και προσανατολισμό που αναλογούν στο μνημείο στο οποίο αναφέρεται, δηλαδή τον Παρθενώνα. Η πρόταση αυτή βγάζει τον επισκέπτη από τον κλειστό πυρήνα του μουσείου, όπου συνήθως βρίσκονται τα κορυφαία ευρήματα και τον ανεβάζει σε ένα σχεδόν αέρινο χώρο. 4 34

εικόνα 3 - (αρχείο Νέου Μουσείου Ακρόπολης) 4. The new Acropolis Museum – Το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης: Ο Διεθνής Διαγωνισμός ΟΑΝΜΑ 2002

Κεφάλαιο 2 Επιλογή των δύο Μουσείων

Ανάλυση ομοιοτήτων-διαφορών Η καταγραφή της επίσκεψης θα γίνει στους χώρους των δύο προαναφερθέντων μουσείων. Το γεγονός ότι δεν επιτρέπεται η φωτογράφιση στους χώρους του Μουσείου της Ακρόπολης πλην αυτού της αίθουσας του Παρθενώνα, μας έκανε να περιοριστούμε στην επιλογή του χώρου και στο πεδίο κίνησής μας. Με αυτά τα δεδομένα, εστιάζοντας στα δύο αυτά μουσεία η κύρια ανάλυση μας γίνεται σε δύο χώρους οι οποίοι παρουσιάζουν κάποιες ομοιότητες ως προς την γεωμετρία τους και την κίνηση του κόσμου. Στον βασικό κορμό του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και στην «αίθουσα του Παρθενώνα» του Νέου Μουσείου της Ακρόπολης. κίνηση του κόσμου στα δύο μουσεία

Η βασική οργάνωση του χώρου γίνεται γύρω από ένα στιβαρό πυρήνα ο οποίος είναι χωρισμένος σε δύο τμήματα, όπου και ενδιάμεσα αυτών δημιουργείται η πρώτη αίθουσα. Επίσης, ένας περιμετρικός διάδρομος τυλίγει αυτόν τον κλειστό πυρήνα, ενώνοντας το τέλος με την αρχή. Πιο συγκεκριμένα η λογική της κίνησης του κόσμου παρουσιάζει κάποια κοινά στοιχεία. Οι επισκέπτες στην αρχή της περιήγησής του ξεκινά από τον πυρήνα του χώρου. Ύστερα, αφού εξέρχεται, ακολουθεί κυκλική κίνηση γύρω από τον πυρήνα, περπατώντας ανάμεσα στα εκθέματα. Τέλος, αφού ολοκληρώσει την πορεία του ξαναφτάνει στο σημείο εκκίνησής του.

κίνηση στον εσωτερικό διάδρομο

Επίσης, μια δευτερεύουσα πορεία στην περιήγησή μας, είναι ο εσωτερικός διάδρομος των δύο χώρων, οι οποίοι όμως έχουν διαφορετικό χαρακτήρα. Στην πρώτη περίπτωση, αυτή του Αρχαιολογικού μουσείου, οι εσωτερικές αίθουσες είναι κλειστοί χώροι στους οποίους φυλάσσονται ευρήματα μικρότερης κλίμακας και αξίας. Αντίθετα, στο Μουσείο της Ακρόπολης, δημιουργείται αυτός ο ανοιχτός εσωτερικός διάδρομος γύρω από τον οποίο έχουν τοποθετηθεί τα κομμάτια της ζωφόρου και βρίσκεται σε άμμεση σχέση με τον υπόλοιπο χώρο της αίθουσας. 35

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

Όμως, παρά τα κοινά στοιχεία που παρουσιάσαμε, υπάρχουν και κάποια σημεία όπου η αντιμετώπιση από τον κάθε σχεδιαστή ήταν τελείως διαφορετική. Στην πρώτη περίπτωση έχουμε έναν τελείως εσωστρεφή όγκο, ο οποίος αφήνει ελάχιστα ανοίγματα, με αποτέλεσμα ο φυσικός φωτισμός εντός του χώρου να είναι πολύ περιορισμένος και ελεγχόμενος. Αντίθετα, στην περίπτωση του Μουσείου της Ακρόπολης, ο σχεδιασμός είναι άκρως εξωστρεφής, καθώς η αίθουσα δεν διαθέτει σχεδόν καθόλου συμπαγείς τοίχους, αφήνοντας έτσι το φυσικό φωτισμό να εισβάλει στον χώρο, φωτίζοντας άμεσα και έμμεσα τα εκθέματα. Έτσι, θα ακολουθήσει μια ημερολογιακή ανάλυση των δύο χώρων, παρουσιάζοντας τα στοιχεία που παρατηρούμε με την χρονική σειρά που η εσωστρέφεια και η εξωστρέφεια των δύο μουσείων κάποιος τα επισημάνει κατά την επίσκεψή του στον εκάστοτε χώρο. Μικρές βιωματικές ιστορίες παρουσιάζονται και αναλύονται μέσα στο κείμενο που ακολουθεί προσπαθώντας να δείξει πως η εμπειρία μιας μέρας μέσα σε ένα μουσείο μπορεί να αναδείξει κάποιες υφές και κάποια βιώματα που πιθανώς να μην ήταν άμεσα παρατηρήσιμα.

σημειώσεις πάνω στην πορεία των δύο μουσείων

Κεφάλαιο 2 Επιλογή των δύο Μουσείων

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

Κεφάλαιο 3 Τρόπος απόδοσης φωτογραφιών | βίντεο

Κεφάλαιο 3:

Τρόπος απόδοσης φωτογραφιών | βίντεο Στην παρούσα ερευνητική εργασία, το μέσο έρευνας και πληροφόρησης αποτελεί κυρίως η εικόνα, κινούμενη και στατική. Μέσω της φωτογραφίας μπορούμε να μεταδώσουμε την πληροφορία που θέλουμε, κατευθύνοντας τον φακό μας κατάλληλα και καταγράφοντας την ήδη υπάρχουσα πληροφορία με τον τρόπο που θέλουμε, αποκόπτοντας ταυτόχρονα την περιττή πληροφορία που περιβάλλει το θέμα μας. Η φωτογραφία έχοντας την μοναδική ικανότητα να εξερευνήσει και να αναπαραστήσει τον αρχιτεκτονικό χώρο, αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο προκειμένου να εκφράσουμε τις θεμελιώδεις αρχές ενός αρχιτεκτονήματος με τον τρόπο που επιθυμούμε. Η φωτογραφία έχοντας την δύναμη της απόδειξης, αποτελεί τον αδιαμφισβήτητο μάρτυρα της αρχιτεκτονικής και μουσειολογικής εμπειρίας. Όμως, ο τρόπος απόδοσης των φωτογραφιών δεν είναι κάτι το αντικειμενικό. Για να το δούμε αυτό, αρκεί να συγκρίνουμε το φωτογραφικό υλικό διαφόρων επισκεπτών από τον ίδιο χώρο και να συμπεράνουμε πως ο καθένας αποτυπώνει την μουσειακή του εμπειρία με καθαρά προσωπικό και υποκειμενικό τρόπο. Η φωτογραφία προσφέρει μια επιλεκτική όψη της αρχιτεκτονικής και κατασκευάζει τις δικές τις περιηγήσεις, καθοδηγούμενες ασυνείδητα από τον χρήστη. Προκειμένου να αποδώσουμε την μουσειακή εμπειρία των δύο χώρων με τον δικό μας τρόπο θα χρησιμοποιήσουμε μια σειρά τεχνικών οι οποίες θα βοηθήσουν στην ορθότερη αποτύπωση του χώρου, δίνοντας μια σφαιρική άποψη για τις αρχιτεκτονικές αρχές και τις μουσειολογικές επιλογές του κάθε μουσείου. 39

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

Επιλογή χρώματος Η επιλογή του χρώματος στην φωτογραφία παίζει πρωταρχικό ρόλο, καθώς είναι η πρώτη επιλογή που πρέπει να κάνει κάποιος ο οποίος φωτογρφίζει. Στην κάθε περίπτωση το χρώμα ή η απουσία του παίζουν καθοριστικό ρόλο στον τρόπο αποτύπωσης του χώρου. Η πλειονότητα των φωτογραφιών της εργασίας είναι έγχρωμες. Με αυτόν τον τρόπο προσπαθούμε να αποδώσουμε όσον το δυνατό πλησιέστερα σε αυτό που αντιλαμβάνεται το ανθρώπινο μάτι χωρίς αλλοιώσεις στην χρωματική γκάμα. Επίσης μας ενδιαφέρει ο τονισμός και η διαφοροποίηση ανάδειξη των εκθεμάτων βάσει του χρώματος των χρωμάτων, καθώς σε ορισμένους χώρους η επιλογή και η συσχέτιση τους παίζουν σημαντικό ρόλο. Ακόμα, το ίδιο το χρώμα αποτελεί πολλές φορές μουσειογραφική επιλογή, τονίζοντας τα σημεία ενδιαφέροντος ή θέτοντας σε πιο ουδέτερη ζώνη κάποια αδιάφορα σημεία. Ο χρωματισμός που παίρνει μια αίθουσα λόγω του τεχνητού φωτισμού διαφέρει με αυτόν της αίθουσας που δέχεται φως κυρίως μέσω του ηλίου. Τα ψυχρά χρώματα της πρωινού διαφέρουν με αυτά του απογεύματος, ενώ έρχονται σε πλήρη αντίθεση με αυτά της νύχτας. Όμως, η χρήση της ασπρόμαυρης φωτογραφίας θεωρήθηκε επίσης σκόπιμη σε ορισμένες περιπτώσεις. Η χρήση της γίνεται όπου πλέον το χρώμα δεν μας ενδιαφέρει, αλλά αυτό που προσπαθούμε να τονίσουμε είναι η μορφή του θέματος. Η ασπρόμαυρη εικόνα, καθώς αφαιρεί πληροφορία, καθαρίζει το θέμα και αναδεικνύει τις γραμμές, τις πτυχώσεις, τις καμπύλες και τις υφές. τονισμός της φόρμας και της γεωμετρίας 40

Κεφάλαιο 3 Τρόπος απόδοσης φωτογραφιών | βίντεο

Συμμετρία-προοπτική

άξονες συμμετρίας | άξονες προοπτικής

Έντονη είναι η χρήση φωτογραφιών και βίντεο, στημένων με τέτοιο τρόπο ώστε να τονίζεται η συμμετρία και η προοπτική. Οι χώροι που μελετάμε έχουν αρκετά έντονη συμμετρία, στοιχείο το οποίο χαρακτηρίζει τις αίθουσες του κάθε μουσείου. Έτσι, στήνοντας τον φακό ακριβώς κατά μέτωπο με το θέμα τονίζουμε την συμμετρία του χώρου. Επίσης, σε περιπτώσεις που μας ενδιαφέρει η προοπτική και ο τονισμός του βάθους της εικόνας, τοποθετούμαστε υπό γωνία στο βασικό θέμα, αποκτώντας έτσι εντονότερες γραμμές, οξείες γωνίες στο κάδρο μας και καλύτερη αίσθηση του βάθους. Κροπάρισμα φωτογραφιών σε αναλογία 1:3

Η τυπολογία των οριζόντιων πανοραμικών φωτογραφιών σε αναλογία 1:3 είναι μια τεχνική που ακολουθείται αρκετά στην παρούσα εργασία. Η χρήση αυτής της αναλογίας εφαρμόζεται κυρίως στους δευτερεύοντες χώρους των μουσείων. Επίσης χρησιμοποιούνται σε χώρους όπου η γεωμετρία τους συνάδει με το φορμά της εικόνας, δηλαδή σε μακρόστενες και επιμήκεις αίθουσες. Συνήθως, οι φωτογραφίες που αποδίδονται σε αναλογία 1:3, είναι προϊόν μίας ή περισσοτέρων λήψεων οι οποίες έχουν μονταριστεί με τέτοιο τρόπο ώστε να σβηστεί η περιττή πληροφορία και φωτογραφία με αναλογίες 1:3 να αναδειχτεί η κύρια. 41

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

Ένωση φωτογραφιών- υπερευρυγώνιες φωτογραφίες Λόγω έλλειψης εξοπλισμού ο οποίος θα επέτρεπε λήψεις με υπερευρυγώνιους φακούς, οι οποίοι κρίνονται απαραίτητοι για φωτογράφιση εσωτερικών χώρων ακολουθήθηκε η τεχνική της συγκόλλησης 2 ή 3 φωτογραφιών. Έτσι, από μια σειρά φωτογραφιών με εστιακή απόσταση 28mm δημιουργούμε εικόνες με εστιακή απόσταση 10mm-24mm το οποίο μας επιτρέπει να συμπεριλάβουμε όλη την συνένωση 3 φωτογραφιών για την δημιουργία μιας εικόνας επιθυμητή πληροφορία. Χρόνος κλείστρου

καταγραφή της κίνησης του κόσμου

Προκειμένου να δώσουμε την αίσθηση του χρόνου ή να καταγράψουμε την κίνηση του κόσμου στην στατική εικόνα χρησιμοποιούμε αργές ταχύτητες κλείστρου με τις οποίες καταγράφουμε κινήσεις και μεταβολές στο χώρο λόγω του πέρας του χρόνου όπως την κίνηση του κόσμου, ή την κίνηση των αυτοκινήτων. Χρόνοι που μας επιτρέπουν κάτι τέτοιο είναι ταχύτητες όπως 1/2sec, 1 sec ή ακόμα και πολύ μεγαλύτεροι όπως 5-10sec όταν το αποτέλεσμά μας θέλουμε να είναι ακόμα πιο έντονο.

Κεφάλαιο 3 Τρόπος απόδοσης φωτογραφιών | βίντεο

Βίντεο συμπίεσης χρόνου Προκειμένου να δημιουργήσουμε ένα βίντεο το οποίο δεν θα αποδίδει τον χώρο σε πραγματικό χρόνο έχουμε δημιουργήσει βίντεο συμπίεσης χρόνου(timelapsevideo).Στις περιπτώσεις όπου αυτό που καταγράφουμε είναι η κίνηση του κόσμου (θέμα με γρήγορη κίνηση) τραβάμε μια φωτογραφία ανά 1-2 δευτερόλεπτα και το σύνολο αυτών, ως καρέ, το συνθέτουμε σε ένα βίντεο. Στις περιπτώσεις όπου αυτό που θέλουμε να αποτυπώσουμε είναι κάτι που μεταβάλλεται πιο αργά στον χρόνο (κίνηση ηλίου-μεταβολή φωτός) τότε ακολουθείται η ίδια διαδικασία, ενώ το κάθε καρέ είναι μία λήψη κάθε 10-15 δευτερόλεπτα. Βίντεο με καρέ κατά την διάρκεια της ημέρας

13:00

16:00

19:00

Επίσης, σε ορισμένες περιπτώσεις που θέλουμε να δείξουμε ένα συγκεκριμένο θέμα κατά την διάρκεια της ημέρας, έχουμε φωτογραφίσει το θέμα 3-8 φορές σε ισομερή χρονικά διαστήματα από το πρωί έως το βράδυ και έχουμε συνενώσει αυτές τις εικόνες με fade-in και fade-out δημιουργώντας ένα μοναδικό βίντεο. 43

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

Εισαγωγή

Κεφάλαιο 4α:

Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

Κεφάλαιο 4α Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

ΣΧΕΣΗ ΚΤΙΡΙΟΥ - ΠΟΛΗΣ Το κτίριο του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου είναι χτισμένο στο κέντρο της πόλης των Αθηνών και βρίσκεται σε άμεση σχέση με τα κτίρια κατοικιών γύρω του. Το κτίριο χτίστηκε στον συγκεκριμένο χώρο πριν εμφανιστούν δείγματα κατοίκησης στον γύρω χώρο, η οποία εμφανίστηκε τα επόμενα χρόνια. Η όψη του κτιρίου αποτελεί την συνέχεια στην μονότονη όψη της Πατησίων καθώς και των παράπλευρων δρόμων. Η πυκνή φύτευση της πλατείας όμως, απομονώνει το κτίριο σε σχέση με το περιβάλλον του. Οι όψεις των δύο όγκων, αυτή του μουσείου και αυτή της σειράς των πολυκατοικιών βρίσκονται σε άμεση επικοινωνία μεταξύ τους, κυρίως στις δευτερεύουσες πλευρές όπου η απόστασή τους είναι πιο μικρή σε σχέση με την κύρια όψη. Τρέχουν παράλληλα στον δρόμο, διατηρώντας την συμμετρία στον σχεδιασμό.

Σχέση κτιρίου - πόλης

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ Έχοντας λοιπόν, μόλις αφήσει τον πολύβουο δρόμο της Πατησίων, διασχίζουμε τον κήπο που μας υποδέχεται με την άφιξή μας στον υπαίθριο χώρο του μουσείου. Αφήνοντας πίσω μας την έντονη και στρεσαρισμένη όψη της πόλης, ξεδιπλώνεται μπροστά μας τα γεωμετρικά μονοπάτια του φυτεμένου κήπου. Προκειμένου ο επισκέπτης να φτάσει στην κύρια είσοδο, διαγράφει ελλειπτικές κινήσεις γύρα από τα κομμάτια πρασίνου που έχουν σχεδιαστεί στο έδαφος με συμμετρικό τρόπο.

Γεωμετρία

Κεφάλαιο 4α Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

ΠΕΡΙΒΑΛΛΩΝ ΧΩΡΟΣ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ Το κτίριο του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου βρίσκεται πάνω σε ένα από τους πιο πολυσύχναστους δρόμους της Αθήνας, αυτόν της Πατησίων. Αποτελεί τον βασικότερο άξονα πρόσβασης στο μουσείο, καθώς το συνδέει με τα μέσα μαζικής μεταφοράς και την βασική ροή του κόσμου. Ο έντονος θόρυβος, οι συνεχείς εναλλασσόμενες εικόνες και η έντονη κίνηση που δημιουργείται είτε από τα αυτοκίνητα είτε από τους πολίτες, είναι τα βασικά στοιχεία που χαρακτηρίζουν αυτό το τοπίο.

Περιβάλλων χώρος του μουσείου

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

Περνώντας ανάμεσα από τα έντονα γεωμετρικά σχήματα του εδάφους, αντικρίζουμε το επιβλητικό νεοκλασικό κτίριο του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. Η συμμετρία στην όψη είναι έντονη. Βασικά στοιχεία είναι το γραμμικό κλιμακοστάσιο της εισόδου και ο προθάλαμος των έξι ιωνικών κιόνων, στημένων σε δύο σειρές. Εκατέρωθεν της εισόδου, δύο μακρόστενες στοές με επαναλαμβανόμενη κιονοστοιχία, ολοκληρώνουν την όψη. Η είσοδος στο μουσείο γίνεται από το μνημειακό κλιμακοστάσιο που μας οδηγεί στον αίθριο χώρο ανάμεσα στους κίονες. Οι επισκέπτες αφού ανεβαίνουν την γραμμική σκάλα του κτιρίου εισέλχονται στο φουαγιέ του μουσείου, πρόλογο της πλούσιας συλλογής του αρχαιοελληνικού πολιτισμού όπου φιλοξενείται στις αίθουσες του μουσείου.

50 Περιβάλλων χώρος του μουσείου

Κεφάλαιο 4α Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

ΕΙΣΟΔΟΣ ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ Αφού εισέλθουμε στο μουσείο, βρισκόμαστε στον χώρο υποδοχής. Έντονο στοιχείο είναι οι δωρικές κολώνες που περιγράφουν τον χώρο. Γύρω μας αντικρύζουμε τρεις πόρτες που οδηγούν στους εκθεσιακούς χώρους. Τα χρώματα είναι απαλά και ψυχρά. Ο φυσικός φωτισμός είναι αρκετά έντονος χάρη στον μεγάλο φεγγίτη που διαχέει ομοιόμορφα και απαλά τον φωτισμό μέσα στον χώρο. Τα έντονα κάθετα στοιχεία τονίζονται και μέσα στο φουαγιέ λόγω της ύπαρξης των κιόνων και στο εσωτερικό. Κάποιες συγκεκριμένες ώρες της ημέρας, κυρίως προς το απόγευμα, κάποιες ακτίνες φωτός τρυπάνε τον βαρύ όγκο του κτιρίου και εισέρχονται στον χώρο. Δημιουργούν μια ατμοσφαιρική εικόνα καθώς γλύφουν τα γυαλιστερά τοιχώματα των μαρμάρινων επενδύσεων και τονίζουν το ανάγλυφο των κιόνων.

Είσοδος στο μουσείο

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

Κεφάλαιο 4α Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Ο συγκεκριμένος χώρος είναι σημείο συνάντησης, σημείο συζήτησης και σημείο μεταβαλλόμενων εικόνων, λόγω της κομβικότητάς του. Οι επισκέπτες περνούν από αυτό το σημείο είτε κατά την είσοδό τους, είτε κατά την έξοδό τους, ή ακόμα και κατά την διάρκεια της επίσκεψής τους, κυρίως μετά την επιστροφή τους από την αίθουσα των μυκηναϊκών. Το στοιχείο που παρατηρούμε είναι οι τρεις πόρτες που οδηγούν προς τους εκθεσιακούς χώρους. Η μεσαία είναι αυτή από την οποία θα αρχίσουμε την επίσκεψή μας.

Είσοδος στο μουσείο

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

ΒΑΣΙΚΟΣ ΚΟΡΜΟΣ ΜΟΥΣΕΙΟΥ Η πορεία που θα ακολουθήσουμε στηρίζεται στην προτεινόμενη διαδρομή του μουσείου. Έχει βασιστεί στην οργάνωση του μουσείου βάσει της εποχής των εκθεμάτων, ξεκινώντας από την προϊστορική εποχή και καταλήγοντας στην Ρωμαϊκή εποχή. Έτσι λοιπόν, η πορεία μας θα ξεκινήσει από τ ον πυρήνα του μουσείου με τις 3 θεματικές αίθουσες. Στην συνέχεια, περνώντας από το λόμπι της εισόδου περνάμε στην αριστερή πύλη του χώρου. Η πορεία που ακολουθούμε στην συνέχεια είναι κυκλική και δεξιόστροφη μέχρι που ξανακαταλήγουμε στο σημείο από το οποίο ξεκινήσαμε.

54 Κυρίως κορμός του μουσείου

Κεφάλαιο 4α Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

ΑΙΘΟΥΣΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗΣ ΕΠΟΧΗΣ Εκατέρωθεν της κεντρικής μεγάλης αίθουσας των μυκηναϊκών ευρημάτων, συναντούμε δύο μακρόστενες αίθουσες διαστάσεων περίπου 5*35 μέτρων, αυτή της Προϊστορικής Περιόδου και αυτή του Κυκλαδίτικου Πολιτισμού. Η πρώτη αίθουσα, αυτή των προϊστορικών συλλογών, δημιουργήθηκε στα μεταπολεμικά χρόνια από την ανάγκη αποσυμφόρησης των έργων της νεολιθικής κυρίως εποχής, αλλά και των άλλων, των κυκλαδικών της εποχής του χαλκού. Κατά μήκος αυτής της αίθουσας συναντάμε όλα τα ευρήματα τα οποία είναι κυρίως πήλινα αντικείμενα, σκεύη και αντικείμενα μικροτεχνίας, τα οποία είναι όλα τοποθετημένα σε προθήκες με την αντίστοιχη επεξηγηματική υποσημείωση από κάτω. Κατά μήκος του διαδρόμου και από την αριστερή πλευρά υπάρχουν στοιχημένα παράθυρα τα οποία φέρνουν διάχυτα το φυσικό φωτισμό μέσα στην αίθουσα διαμέσου του βόρειου αιθρίου που βρίσκεται εξωτερικά.

Αίθουσα προϊστορικής εποχής

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

ΑΙΘΟΥΣΑ ΚΥΚΛΑΔΙΤΙΚΩΝ ΕΥΡΗΜΑΤΩΝ Η αίθουσα του Εθνικού Μουσείου με τα κυκλαδίτικα έργα αποτελέστηκε από την προπολεμική, όπου είχαν αποθηκευτεί όλα τα ευρήματα των προϊστορικών εποχών (της νεολιθικής, όπως και της εποχής του χαλκού), καθώς και από την γειτονική αίθουσα με τις Αιγυπτιακές αρχαιότητες, παρακλάδι άλλοτε της μυκηναϊκής. Με την αποσυμφόρηση αυτή δημιουργήθηκε ένας στενόμακρος χώρος, που περικλείνει έργα τέχνης και βιοτεχνίας από ανασκαφές στα νησιά των Κυκλάδων. Για τα αρχαία της νεολιθικής εποχής, που ήταν εδώ ασφυχτικά φυλαγμένα μαζί με τα κυκλαδίτικα, δημιουργήθηκε μεταπολεμικά η αντίστοιχη αντικρινή αίθουσα. Μεγαλύτερη εποπτεία εξασφαλίστηκε έτσι για τα έργα και στις δύο αυτές αίθουσες, όπου ανέπνευσαν και προσφέρθηκαν στη μελέτη. Και σε αυτή την αίθουσα τα εκθέματα είναι τοποθετημένα με τον ίδιο τρόπο λόγω της κλίμακάς τους. Παρατηρούμε τον αντίστοιχο τρόπο επεξήγησης, αυτόν των υποσημειώσεων και των αναλυτικών πινάκων και χαρτών των Κυκλάδων που μας τοποθετούν γεωγραφικά στο σημείο ανεύρεσης των εκθεμάτων.

56 Αίθουσα κυκλαδίτικων εκθεμάτων

Κεφάλαιο 4α Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

ΑΙΘΟΥΣΑ ΜΥΚΗΝΑΪΚΩΝ ΕΥΡΗΜΑΤΩΝ Με το που αντικρίζουμε την μεγάλη κεντρική αίθουσα του Μουσείου αντικρίζουμε αμέσως τους θησαυρούς της Μυκηναϊκής αποχής. Συλλογές από χρυσά νεκρικά προσωπεία των βασιλιάδων, τα χρυσά ποτήρια, χρυσά ποτήρια, σκαλιστά δαχτυλίδια , σφραγιδόλιθοι, χάλκινα σπαθιά και μαχαίρια, κοσμήματα, πολύχρωμα εγχειρίδια, μεγάλα χάλκινα λεβέτια και πέτρινες επιτάφιες στήλες.

Αίθουσα μυκηναϊκών ευρημάτων

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

Σχεδόν πανοραμικά φαίνονται όλες οι τέχνες που άσκησαν οι Μυκηναίοι, καθώς και οι υπόλοιποι Έλληνες που αποδέχτηκαν τον πολιτισμό τους. Τα έργα είναι έντονα και φανταχτερά και είναι πυκνά τοποθετημένα σε αυτήν την αίθουσα, την μακάβρια που και που, αλλά πολύχρωμη, πολυφωνικά ζωντανή, αν και τα περισσότερα εκθέματα έρχονται από τάφους. Εδώ, η κλίμακα των αντικειμένων ποικίλει από τα πολύ μικρά ευρήματα όπως νομίσματα και αντικείμενα μικροτεχνίας, έως μεγαλύτερα χρυσά ταφικά αντικείμενα. Για αυτόν τον λόγο συναντάμε μεγαλύτερη ποικιλία στον τρόπο έκθεσης του υλικού. Σε αυτήν την αίθουσα συναντάμε μικρές προθήκες, μακρόστενες προθήκες, τράπεζες εκθεμάτων και ελεύθερα εκθέματα στον χώρο. Επίσης στον συγκεκριμένο χώρο συναντούμε μια αρκετά λεπτομερής μακέτα η οποία μας δίνει μια πιστή αναπαράσταση του λόφου των μυκηναϊκών ανακτόρων. Τα επίπεδα πληροφόρησης που παρατηρούμε είναι 3. Αρχικά μια μεγάλη πινακίδα δίνει γενικές πληροφορίες για την Ακρόπολη των Μυκηνών. Σε δεύτερο επίπεδο, η μακέτα δίνει μια καθαρή εικόνα για την μορφή της ακρόπολης. Τέλος, οι υποσημειώσεις στην μακέτα με την κατάλληλη αρίθμηση μας δίνουν μια λεπτομερή ξενάγηση στον λόφο.

58 Αίθουσα μυκηναϊκών ευρημάτων

Κεφάλαιο 4α Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

ΑΙΘΟΥΣΕΣ ΑΡΧΑΪΚΗΣ ΕΠΟΧΗΣ Ύστερα από την μεγάλη κεντρική αίθουσα, οδηγούμαστε στις περιμετρικές αίθουσες του μουσείου με την συλλογή γλυπτών. Το πρώτο τεταρτημόριο του περιμετρικού διαδρόμου φιλοξενεί ευρήματα της αρχαϊκής εποχής από την περιοχή της Αττικής, αλλά και από άλλες περιοχές της Ελλάδος όπως την Μήλο, την Κέα και την Νάξο. Οι αίθουσες που φιλοξενούν όλα αυτά τα αρχαϊκά ευρήματα χαρακτηρίζονται από πολυφωνία. Εκεί συναντάμε αγάλματα νέων, Κούρων, λιγότερα Κορών, ανάγλυφα επιτάφια, Σφίγγες, κεφάλια κάθε λογής, συντρίμμια από αγάλματα κα. Όλα από τάφους ή ιερά. Όπου σώθηκαν τα χρώματα, παρατηρούμε την επιθυμία των αρχαϊκών ανθρώπων για χρωματική ζωηράδα.

Αίθουσες αρχαϊκής εποχής

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

Σημαντικό σημείο της συλλογής των αρχαϊκών γλυπτών αποτελεί η 8η αίθουσα με τη γυάλινη οροφή και τα καμπυλωμένα κυκλικά τοιχώματα, όπου φέρει ως κύριο έκθεμα το εντυπωσιακό Κούρο του Σουνίου, ο οποίος χρονολογείται γύρω στο 600 π.Χ.. Δίπλα του είναι και οι δύο βάσεις από γειτονικούς Κούρους.

60 Αίθουσες αρχαϊκής εποχής

Κεφάλαιο 4α Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Ο κόσμος κινείται γύρω από τα εκθέματα με αργές κινήσεις. Συγκεντρώνεται γύρω από τα πιο εντυπωσιακά εκθέματα δείχνοντας τον ενθουσιασμό του, σκανάρωντας με το βλέμμα του τα χαρακτηριστικά του καθενός. Παρατηρεί τις πτυχώσεις, τις γραμμώσεις και τις ανέκφραστες εκφράσεις των προσώπων των γλυπτών των αρχαϊκών χρόνων. Σκύβει, παρατηρεί, προσέχει και επεξεργάζεται την τεχνοτροπία του καθενός ξεχωριστά. Συζητά με τον κόσμο γύρω του, συμφωνεί και διαφωνεί.

Αίθουσες αρχαϊκής εποχής

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

ΑΙΘΟΥΣΕΣ ΚΛΑΣΙΚΗΣ ΕΠΟΧΗΣ Στην συνέχεια της πορείας μας προχωράμε στην κλασική περίοδο. Αρχίζουμε σιγά σιγά να συνειδητοποιούμε την αλλαγή της εποχής και της τεχνοτροπίας των αγαλμάτων. Η γλυπτική έχει πλέον φτάσει στο απόγειό της, παρατηρώντας την προσοχή και την λεπτομέρεια που προσδίδεται στα γλυπτά. Προς το τέλος της πορείας μας της κλασικής περιόδου συναντάμε μια συλλογή από τα σπουδαιότερα και λαμπρότερα αναθηματικά ανάγλυφα, καθώς και άλλα με τεκτονική χρήση από του Ηραίου του Άργους και συντρίμμια από το Ναό της Νέμεσης στο Ραμνούντα της Αττικής. Πριν την τελευταία αίθουσα με τις επιτάφιες στήλες, λοξοδρομώντας προς τα δεξιά, συναντάμε τις δύο μικρότερες, διαμήκης αίθουσες, όπου συναντούμε διάφορα έργα του 5ου αιώνα, αγάλματα και αντίγραφα λατρευτικών αγαλμάτων.

62 Αίθουσες κλασικής εποχής

Κεφάλαιο 4α Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Ένα από τα εκθέματα που τραβάει την προσοχή και το βλέμμα μας σε αυτές τις αίθουσες είναι ο Ποσειδώνας του Αρτεμισίου. Το 1926 βρέθηκε κοντά στην περιοχή του Τρικερίου το χέρι του χάλκινου αυτού γλυπτού, ενώ δύο χρόνια αργότερα ανασύρθηκε όλο το άγαλμα. Όχι μόνο το ύψος του (2.09μ) αλλά και η εντυπωσιακή του στάση που δείχνει να κρατά την τρίαινα, καθώς και οι γραμμώσεις του σώματος είναι χαρακτηριστικά τα οποία κάνουν το συγκεκριμένο έκθεμα να ξεχωρίζει. Τοποθετημένο στο κέντρο της αίθουσας και εύκολα παρατηρήσιμο από κάθε του πλευρά, αναδεικνύει ακόμα περισσότερο το μεγαλείο του και την αμεσότητα που αποπνέεται από την εκφραστικότητα του προσώπου και του μεγάλου ανοίγματος των χεριών του.

Αίθουσες κλασικής εποχής

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΑΙΘΡΙΟ Σε αυτό το σημείο, μπορούμε να διακόψουμε την πορεία μας, επισκεπτόμενη το αίθριο του μουσείου. Ο συγκεκριμένος χώρος είναι βυθισμένος σε σχέση με το υπόλοιπο κτίριο, καθώς για να φτάσουμε στο επίπεδό του, κατεβαίνουμε το κλιμακοστάσιο που βρίσκεται εξωτερικά του βασικού όγκου. Ο χώρος του αιθρίου είναι ένας αρκετά φυτεμένος χώρος, με περιμετρικό υπόστυλο διάδρομο. Ο υπόστυλος διάδρομος φιλοξενεί και αυτός ορισμένα γλυπτά σε αραιή τοποθέτηση. Το αίθριο αποτελεί ένα σημείο στάσης και ξεκούρασης για τον επισκέπτη. Απομονωμένο πλήρως από την πόλη, αποτελεί σημαντική ανάσα για τον επισκέπτη κατά την πορεία του στους μουσειακούς χώρους.

Εσωτερικό αίθριο

Κεφάλαιο 4α Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

ΑΙΘΟΥΣΑ ΔΙΑΔΟΥΜΕΝΟΥ Σε αυτό το σημείο συναντάμε την εντονότερη και ίσως σπουδαιότερη αίθουσα του μουσείου. Με το που εισερχόμαστε σε αυτόν τον χώρο, το έντονο κόκκινο χρώμα των περιμετρικών τοίχων υποδηλώνει την σπουδαιότητα του συγκεκριμένου κομματιού της έκθεσης των γλυπτών του Αρχαιολογικού Μουσείου. Έτσι συμβολίζεται με ξεκάθαρο χαρακτήρα η στάση της πορείας μας, που βρίσκεται στη μέση της όλης μας μουσειολογικής εμπειρίας μας. Αποτελεί την αίθουσα με τον εντονότερο φυσικό και διάχυτο φωτισμό του μουσείου βάση του πλατύ φωταγωγού που προσφέρει μια διαφορετική βιωματική εμπειρία στην μέση του μουσειακού μας περιπάτου.

Αίθουσα Διαδούμενου

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

Στο κέντρο αυτής της αίθουσας έχει τοποθετηθεί το χάλκινο γλυπτό του αλόγου του Κελτίζοντος από το Αρτεμίσιο, το οποίο έχει έντονη και δυναμική παρουσία, χαρακτηρίζοντας το εύκολα ως ένα τοπόσημο και σημείο αναφοράς της άρθρωσης και της οργάνωσης της αίθουσας του Διαδούμενου αλλά και ολόκληρου του μουσείου. Το γλυπτό, ως κυρίαρχο στοιχείο, αποτελεί το πρώτο θέμα της αίθουσας, κάνοντας έντονη αντίθεση με τους κόκκινους περιμετρικούς τοίχους και αφήνοντας σε δεύτερο επίπεδο ανάγνωσης τα περιμετρικά εμβληματικά γλυπτά. Ο κόσμος στοιχίζεται γύρω του, παρατηρώντας το και μελετώντας το. Η κίνηση είναι συνήθως κυκλική καθώς ο τρόπος τοποθέτησής του είναι τέτοιος ώστε να μπορεί να παρατηρηθεί περιμετρικά και όχι μόνο μετωπικά.

Αίθουσα Διαδούμενου

Κεφάλαιο 4α Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Στην όψη που παρουσιάζει το άλογο προς τα αριστερά, το κεφάλι του στρέφεται προς τον θεατή, η ράχη του απλώνεται όλη με μικρή κλίση προς το βάθος, καθώς και η λειτουργία των βραχιόνων είναι φανερή. Συμπεραίνουμε έτσι πως αυτή πρέπει να ήταν η κύρια όψη του, ακόμη και αν, όπως είναι πιθανό, το άλογο με τον αναβάτη ήταν θεατό από παντού. Η δυναμική του, τονίζει την κίνηση του αλόγου και την υπερένταση του αναβάτη, δημιουργώντας διάθεση κινητικότητας στο θέμα, η οποία αναμιγνύεται με την έντονη κινητικότητα του χώρου.

Αίθουσα Διαδούμενου

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

Ενώ το γλυπτό του Κελτίζοντος από το Αρτεμίσιο φωτίζεται κυρίως από το φυσικό φωτισμό που εισέρχεται από τον φωταγωγό, τα αγάλματα που βρίσκονται περιμετρικά του, ενισχύονται με τεχνητό φωτισμό από σποτ. Αυτό είναι ένα στοιχείο που γίνεται άμεσα αντιληπτό από τον επισκέπτη, με το που φτάνει στον χώρο. Αυτός ο φωτισμός δημιουργεί μια έντονη αναγλυφότητα στα εκθέματα, τονίζοντας και αναδεικνύοντας την υψηλή τέχνη και την τάση του εκάστοτε γλύπτη στην τελειότητα.

Αίθουσα Διαδούμενου

Κεφάλαιο 4α Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Παρατηρώντας λοιπόν κατ’ αυτόν τον τρόπο ένα-ένα τα αγάλματα ξεχωριστά, σίγουρα δεν μπορεί να ξεφύγει από το βλέμμα μας η αποτύπωση του περιγράμματος τους στον κόκκινο τοίχο της αίθουσας που λειτουργεί ως φόντο. Η σκιά των γλυπτών σηματοδοτεί την ύπαρξη αυτών. Δίνεται η αίσθηση της επιθυμίας των γλυπτών να εξωτερικευτούν και να προσπαθήσουν να αναδυθούν στον αληθινό κόσμο. Να γίνουν κομμάτι αυτού και να γίνουν και αυτά μέσω της σκιάς τους, επισκέπτες. Προσπαθούν και αυτά να περιηγηθούν μέσα στον χώρο, να ενωθούν οι σκιές τους με αυτές του κόσμου και να αποτελέσουν μια οντότητα. ‘Η ακόμα κάποιες από αυτές να καθίσουν μόνες τους, να απομονωθούν και να παρακολουθήσουν από απόσταση τους επισκέπτες που κινούνται ανάμεσα τους και να αναδείξουν την μοναδικότητά τους, προσπαθώντας να ξεχωρίσουν μέσα στο πλήθος.

Αίθουσα Διαδούμενου

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

Για την καταγραφή της κίνησης στον χώρο ακολουθήθηκε η εξής μέθοδος. Τοποθετώντας την κάμερα σε ένα σταθερό σημείο της αίθουσας του Διαδούμενου και σε ένα δεύτερο στον διάδρομο μετάβασης στις δευτερεύουσες αίθουσες του μουσείου, τραβήξαμε 500 συνεχόμενες φωτογραφίες σε διαστήματα των 3 δευτερολέπτων. Ενώνοντας τις συγκεκριμένες φωτογραφίες ως καρέ, έχουμε ένα βίντεο το οποίο έχει καταγράψει την κίνηση για διάστημα μισής ώρας. Συμπερασματικά, βλέπουμε πως η κίνηση πυκνώνει κυρίως γύρω από το κεντρικό χάλκινο γλυπτό το οποίο αποτελεί σημείο αναφοράς του χώρου. Η κίνηση είναι έντονη και συχνά κυκλική γύρω από το έκθεμα. Επίσης, υπάρχει έντονη κίνηση προς τον μεταβατικό διάδρομο στον οποίο έχουμε μια πιο γραμμική πορεία, με τον κόσμο να τον προσπερνά πιο γρήγορα, δίνοντας λιγότερη προσοχή στα εκθέματα.

70 Αίθουσα Διαδούμενου

Κεφάλαιο 4α Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

ΔΙΑΔΡΟΜΟΣ ΠΡΟΣ ΛΟΙΠΕΣ ΑΙΘΟΥΣΕΣ Από την αίθουσα του Διαδούμενου, μπορούμε είτε να συνεχίσουμε την πορεία μας στον βασικό κορμό με την συλλογή των γλυπτών, είτε να οδηγηθούμε στις δευτερεύουσες αίθουσες του μουσείου μέσω του μεταβατικού διαδρόμου ο οποίος αποτελεί και το όριο της επέκτασης του μουσείου. Στον συγκεκριμένο χώρο φιλοξενούνται γλυπτά της κλασικής περιόδου. Λόγω του μεταβατικού χαρακτήρα του χώρου, τα εκθέματα είναι διατεταγμένα πιο αραιά κάνοντας το πέρασμα του επισκέπτη πιο ανάλαφρο και ήρεμο σε σχέση με την έντονη παρουσία πληθώρας εκθεμάτων στις λοιπές αίθουσες. Στον ισόγειο χώρο της επέκτασης συναντάμε την αίθουσα των περιοδικών εκθέσεων, των βυζαντινής συλλογής, της αιγυπτιακής συλλογής και αυτή της συλλογής χαλκού, ενώ στον πρώτο όροφο συναντάμε την συλλογή της Θήρας και την συλλογή των Αγγείων.

Διάδρομος προς λοιπές αίθουσες

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

ΑΙΘΟΥΣΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΩΝ ΕΚΘΕΣΕΩΝ Στον χώρο των περιοδικών εκθέσεων την περίοδο εκπόνησης της συγκεκριμένης εργασίας φιλοξενούταν η έκθεση των ευρημάτων του Ναυαγίου των Αντικυθήρων. Κατά την διάρκεια της περιήγησής μας, περπατάμε ανάμεσα στα ευρήματα τα οποία βρέθηκαν θαμμένα και διαβρωμένα εκεί λόγω ενός ναυαγίου που χρονολογείται να έλαβε χώρα περίπου τον 1ο αιώνα π.Χ.. Στην έκθεση προβάλλονται τρία ενημερωτικά βίντεο σχετικά με το ναυάγιο, εκτίθενται χάλκινα και μαρμάρινα γλυπτά, ενώ μία αίθουσα είναι αφιερωμένη στον μηχανισμό των Αντικυθήρων. Ο μπλε χρωματισμός της αίθουσας καθώς και η προβολή κυματισμών στους τοίχους μέσω προβολέων μας μεταφέρει στον βυθό της θάλασσας των Αντικυθήρων.

72 Αίθουσα περιοδικών εκθέσεων

Κεφάλαιο 4α Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

ΑΙΘΟΥΣΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΕΚΘΕΜΑΤΩΝ Στην συνέχεια της πορείας μας, συναντάμε την αίθουσα των βυζαντινών ευρημάτων. Με την είσοδό μας, μια εισαγωγική πινακίδα μας πληροφορεί για το περιεχόμενο της θεματικής. Τα εκθέματα είναι κυρίως μικρής κλίμακας και τοποθετημένα σε προθήκες. Βλέπουμε πως η αντιμετώπιση του χρώματος της αίθουσας ακολουθεί την ίδια λογική. Παρατηρούμε λοιπόν, έντονο το θερμό καφέ χρώμα το οποίο συνάδει με την θεματική μουσειολογική ενότητα.

Αίθουσα βυζαντινών εκθεμάτων

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

ΑΙΘΟΥΣΑ ΑΙΓΥΠΤΙΑΚΗΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ Η επόμενη αίθουσα της πορείας μας είναι αυτή της αιγυπτιακής συλλογής. Ένας μικρός χώρος με μεγάλα πανέλα πληροφόρησης μας υποδέχεται. Εδώ το εκθεσιακό υλικό αποτελείται από μεγαλύτερη ποικιλία καθώς περιλαμβάνει μικροεκθέματα, αγάλματα μεγαλύτερης κλίμακας καθώς και μία σαρκοφάγο. Αντίστοιχα βλέπουμε πως το ανοιχτό μπεζ χρώμα της άμμου, είναι αυτό το οποίο κυριαρχεί στην αίθουσα της αιγυπτιακής συλλογής.

74 Αίθουσα αιγυπτιακής συλλογής

Κεφάλαιο 4α Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

ΑΙΘΟΥΣΑ ΧΑΛΚΙΝΩΝ ΕΥΡΗΜΑΤΩΝ Στην συνέχεια επισκεπτόμενοι την χαλκοθήκη του μουσείου, αντικρίζουμε μια ανεκτίμητη συλλογή τόσο από μεγάλα όσο και από μικρά αγαλματίδια και μικροαντικείμενα. Οι προθήκες που είναι εκτεθειμένη όλη η συλλογή, είναι χωρισμένες σε ενότητες ανά γεωγραφική περιοχή, ενώ υπάρχει και συνοδευτικές επιφάνειες πληροφόρησης και χάρτες για την κάθε ενότητα. Το ίδιο μουσειολογικό τέχνασμα έχει εφαρμοστεί και σε αυτή την αίθουσα όπου το χρώμα που κυριαρχεί είναι το χάλκινο.

Αίθουσα χάλκινων ευρημάτων

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

1ος ΟΡΟΦΟΣ ΜΟΥΣΕΙΟΥ Τέλος, η έκθεση συνεχίζεται και στον πρώτο όροφο στον οποίο έχουμε πρόσβαση από το μνημειακό κλιμακοστάσιο δίπλα στην αίθουσα των περιοδικών εκθέσεων. Ανεβαίνοντας στον πρώτο όροφο βρισκόμαστε σε ένα χώρο όπου συναντάμε τρεις πόρτες ώστε να συνεχίσουμε την πορεία μας. Οι δύο αντικριστές πόρτες οδηγούν στην συλλογή των Αγγείων, ενώ η τρίτη πόρτα οδηγεί προς τις αρχαιότητες της Θήρας.

76 1ος όροφος μουσείου

Κεφάλαιο 4α Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

ΣΥΛΛΟΓΗ ΑΓΓΕΙΩΝ Μια επίσης μεγάλη συλλογή του μουσείου, αποτελεί η συλλογή των αγγείων. Η έκθεση αποτελείται από αγγεία της πρωτογεωμετρικής και γεωμετρικής εποχής. Για την ανάδειξη και καλύτερη προσέγγιση της τέχνης των αγγείων, έχει τοποθετηθεί μεγάλο μέρος των εκθεμάτων μπροστά από χρωματιστά πάνελ έντονων και θερμών χρωμάτων όπως το κόκκινο, το καφέ ή το μπορντό, ώστε να τονίζονται οι λεπτομέρειες, το χρώμα και η μορφή τους.

Συλλογή αγγείων

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

ΑΙΘΟΥΣΑ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΤΗΣ ΘΗΡΑΣ Στην αίθουσα των αρχαιοτήτων της Θήρας, στεγάζονται ευρήματα που προέρχονται από ανασκαφές στην περιοχή, όπως προϊόντα κεραμικής, χαλκουργίας, λιθοτεχνίας και λείψανα πολύτιμων τοιχογραφιών, που αποτελούν λαμπρά δείγματα ζωγραφικής τέχνης και μας παρέχουν πληροφορίες για την ζωή στη Σαντορίνη στα τέλη του 16ου αι. π.Χ.. Επίσης έχει δημιουργηθεί και ένας χώρος-προσομοίωση ενός δωματίου με τις τοιχογραφίες της Σαντορίνης. Η πληροφόρηση του κόσμου, πέραν από την τοποθέτηση επεξηγηματικών πινακίδων και σημειώσεων, γίνεται και μέσω πολυμέσων και βιντεοπροβολών που έχουν ενταχθεί στον χώρο. Και σε αυτή την συλλογή οι χρωματικές επιλογές εναρμονίζονται με το θέμα της συλλογής και των εκθεμάτων.

78 Αίθουσα αρχαιοτήτων της Θήρας

Κεφάλαιο 4α Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

ΑΙΘΟΥΣΕΣ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗΣ ΕΠΟΧΗΣ Στο επόμενο κομμάτι της πορείας μας, αφού επιστρέψουμε από τις δευτερεύουσες αίθουσες του μουσείου και διασχίσουμε πάλι την αίθουσα του Διαδούμενου, συναντάμε τις αίθουσες της Ελληνιστικής εποχής. Ένα από τα χαρακτηριστικά όλου του μουσείου, αλλά που το αντιλαμβανόμαστε έντονα στις αίθουσες των ελληνιστικών γλυπτών, λόγω της συνεχόμενης και αδιάκοπης πορείας που διαγράφουμε σε αυτές, είναι αυτό των συνεχόμενων, επαναλαμβανόμενων, όμοιων αιθουσών. Το βλέμμα μας πολλές φορές ξεφεύγει από τον χώρο στον οποίο βρισκόμαστε και αντικρίζει τις πανομοιότυπες πύλες που δημιουργούν μια ενδιαφέρουσα προοπτική στον χώρο, ενώ στην συνέχεια κρύβεται και περιορίζεται στο κοντινό περιβάλλον του.

Αίθουσες ελληνιστικής εποχής

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

Επίσης ένα δεύτερο χαρακτηριστικό το οποίο παρατηρούμε είναι ένα κομμάτι κόσμου το οποίο δεν θα διασχίσει όλο το μουσείο και θα αποχωρίσει, κρατώντας στην μνήμη του την εμπειρία του καθαρά με εμπειρικό τρόπο. Υπάρχει και ο επισκέπτης που θα προσπαθήσει ταυτόχρονα να την αποτυπώσει κυρίως μέσω της φωτογραφίας ή ακόμα και μέσω του σκίτσου.

80 Αίθουσες ελληνιστικής εποχής

Κεφάλαιο 4α Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

ΑΙΘΟΥΣΕΣ ΡΩΜΑΪΚΗΣ ΕΠΟΧΗΣ Στις τελευταίες αίθουσες του μουσείου και λίγο πριν την αποχώριση μας, συναντάμε την τελευταία συλλογή γλυπτών, αυτή των Ρωμαϊκών. Η συλλογή ξεκινά από μια εντυπωσιακή αίθουσα με ένα από τους πιο έντονους φυσικούς φωτισμούς του μουσείου, λόγω των μεγάλων παραθύρων, αλλά και λόγω του προσανατολισμού της καθώς τα ανοίγματα βρίσκονται στην νότια πλευρά. Στο κέντρο της αίθουσας βρίσκεται το γλυπτό του Ποσειδώνα από τη Μήλο, μέρος ιερού του νησιού και φιλοτεχνημένο από κυκλαδίτη γλύπτη. Στην συνέχεια της συλλογής παρατηρούμε πως ο φωτισμός γίνεται αρκετά διαφορετικός, καθώς ο φυσικός εκλείπει, και αντικαθίσταται από φωτιστικά σποτ που δεν φωτίζουν ομοιόμορφα την αίθουσα αλλά δίνουν έμφαση σε ένα-ένα τα εκθέματα ξεχωριστά.

Αίθουσες Ρωμαϊκής εποχής

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

ΕΞΟΔΟΣ ΑΠΟ ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ Μετά την επίσκεψή μας και την αρκετή ώρα που περάσαμε μέσα στον κλειστό χώρο του μουσείου και αφού διαχύσουμε τους 6 κίονες που ορίζουν την είσοδο-έξοδο, αντικρίζουμε πανοραμικά το τοπίο που απλώνεται μπροστά του. Η έντονη φύτευση κρύβει εν μέρει την σκληρή δόμηση και την άγρια όψη της πόλης.

82 Έξοδος από το μουσείο

Κεφάλαιο 4α Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Ο χώρος του κλιμακοστασίου αποτελεί χώρο συνάντησης και ανταλλαγής απόψεων. Οι επισκέπτες συναντιούνται εκεί, μοιράζοντας τις εμπειρίες τους, συζητούν τις σκέψεις τους. Αποτελεί τον επίλογο της μουσειακής τους εμπειρίας.

Έξοδος από το μουσείο

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

Ο κόσμος αποχαιρετά τον χώρο του μουσείου αφήνοντας πίσω το στίγμα του. Αφήνει πίσω την τεράστια αρχαιολογική συλλογή έχοντας πάρει λίγο από το μεγαλείο τους ενώ ταυτόχρονα αφήνει και αυτός το δικό του στίγμα στο μουσείο ως ένας ακόμα επισκέπτης που πέρασε, παρατήρησε, θαύμασε και συντρόφευσε τα εκθέματα σπάζοντας την δική τους μοναξιά μες στις μοναχικές αίθουσες του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου.

84 Έξοδος από το μουσείο

Κεφάλαιο 4α Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

Εισαγωγή

Κεφάλαιο 4β:

Νέο Μουσείο Ακρόπολης

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

ΣΧΕΣΗ ΚΤΙΡΙΟΥ - ΠΟΛΗΣ Το κτίριο του Νέου Μουσείου Ακρόπολης είναι χτισμένο με μια πυκνοκατοικημένη περιοχή, σε αρκετά κοντινή απόσταση σε σχέση με τα κτίρια κατοικιών της ευρύτερης περιοχής. Αυτό το χαρακτηριστικό κάνει την σύγκριση του με το περιβάλλον χώρο του αναγκαία. Η έντονη γραμμικότητα του κτιρίου καθώς και τα ελαφριά του υλικά το καθιστούν ως έναν ήρεμο όγκο μέσα στην πολυπλοκότητα και την αναρχία της πόλης των Αθηνών. Το κτίριο είναι μια οριζόντια γραμμή, μια γραμμή ηρεμίας και καθορισμού του ορίου. Το ξεχωρίζει από την λευκή άμορφη μάζα του λεκανοπεδίου, υποδηλώνοντας την οργάνωση και την τάξη.

88 Σχέση κτιρίου - πόλης

Κεφάλαιο 4β Νέο Μουσείο Ακρόπολης

Οι αντανακλάσεις στις όψεις τους, δημιουργούν την συνέχεια της πόλης, πάνω του. Η πόλη αποτυπώνεται πάνω στις γυάλινες όψεις του, κάνοντας την επιλογή της χρήσης του γυαλιού καθοριστική. Ο λόφος της Ακρόπολης αποτυπώνεται πάνω στην βόρεια γυάλινη όψη του δείχνοντας τον καθοριστικό ρόλο που παίζει στην κατασκευή, τον σχεδιασμό καθώς και τον προσανατολισμό του. Τέλος, σημαντικά κτίρια που βρίσκονται στον περιβάλλοντα χώρο, όπως το κτίριο του Μακρυγιάννη το οποίο ήταν σημείο αναφοράς και βασικός παράγοντας για τον σχεδιασμό του μουσείου, αφήνουν και αυτά το στίγμα τους στον χώρο, άμεσα και έμμεσα.

Σχέση κτιρίου - πόλης

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ Ο βασικός όγκος του κτιρίου αποτελείται από έντονες οριζόντιες ζώνες που αποτελούν τις πλάκες των επιπέδων του μουσείου, οι οποίες είναι κατασκευασμένες από εμφανές μπετόν. Αυτές τις οριζόντιες ζώνες έρχονται να συμπληρώσουν οι μεγάλες επιμήκεις επιφάνειες γυάλινων πετασμάτων, που ελαφραίνουν την όψη του, και μαλακώνουν την παρουσία του στην ευρύτερη περιοχή. Η γραμμικότητα είναι το κύριο χαρακτηριστικό της όψης του κτιρίου. Οι έντονες λευκές ζώνες από μπετόν καθορίζουν τον όγκο του, ενώ ο όγκος του τρίτου ορόφου, με την δυναμική του, προσπαθεί να αποκοπεί από το αυστηρό κέλυφος και να απογειωθεί.

90 Γεωμετρία

Κεφάλαιο 4β Νέο Μουσείο Ακρόπολης

ΠΕΡΙΒΑΛΛΩΝ ΧΩΡΟΣ Η πρόσβαση στο χώρο του μουσείου γίνεται μέσω του μεγάλου και κεντρικού πεζοδρόμου της πόλης των Αθηνών, αυτόν της Διονυσίου Αεροπαγίτου. Ο πολυσύχναστος αυτός πεζόδρομος, φιλοξενεί καθημερινώς ένα πολύ μεγάλο αριθμό περαστικών, τουριστών ατόμων που αθλούνται ή ατόμων που θέλουν να κάνουν περίπατο σε ένα κεντρικό σημείο της πόλης, χωρίς όμως να βρίσκονται ανάμεσα στην κίνηση και στην φασαρία του κέντρου. Για να βρεθούμε στον υπαίθριο χώρο του μουσείου, κατεβαίνουμε μέσω του γραμμικού κλιμακοστασίου. Η κατάβαση είναι αρκετά ομαλή λόγω των πολύ φαρδιών σκαλοπατιών. Έτσι η προσέγγιση του χώρου γίνεται πιο σταδιακή και όχι ιδιαίτερα απότομη.

Περιβάλλων χώρος

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

Ενώ έχουμε βρεθεί στο κατώτερο επίπεδο περπατάμε πάνω στο γυάλινο πάτωμα κάτω από το οποίο, δεσπόζουν τα ευρήματα που βρέθηκαν ύστερα από τις ανασκαφές που έγιναν κατά την περίοδο ανέγερσης του νέου μουσείου. Κάτω από τον στεγασμένο χώρο που δημιουργείται από τον μεγάλο πρόβολο της εισόδου του μουσείου, ένα μεγάλο αίθριο μας φέρνει σε πιο άμεση επαφή με τα συγκεκριμένα ευρήματα. Ο κόσμος κινείται γύρω από το καμπύλο περίγραμμα της τρύπας, παρατηρώντας περιμετρικά τον υπόγειο χώρο. Το σημείο αυτό αποτελεί είτε τον πρόλογο της επίσκεψης στο μουσείο, καθώς είναι το πρώτο στοιχείο αρχαιολογικού υλικού που αντικρίζουμε, είτε τον επίλογο του επισκέπτη, καθώς είναι το τελευταίο κομμάτι που διασχίζουμε κατά την αποχώρησή μας από τον χώρο.

92 Περιβάλλων χώρος

Κεφάλαιο 4β Νέο Μουσείο Ακρόπολης

ΕΙΣΟΔΟΣ ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ Με την είσοδο μας στο μουσείο και αφού περάσουμε τον χώρο των εισιτηρίων, περνάμε στον καθιστικό χώρο πριν την είσοδό μας στον βασικό όγκο. Εκεί εκτίθενται τέσσερις μακέτες που δείχνουν την αλλαγή του λόφου της Ακρόπολης ανά τους αιώνες. Επίσης, προβάλλεται και ένα βίντεο με εικόνες από τα ευρήματα του λόφου.

Είσοδος στο μουσείο

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

ΑΙΘΟΥΣΑ ΚΛΙΤΥΩΝ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ Η αίθουσα των Κλιτυών της Ακρόπολης περιλαμβάνει τα ευρήματα που βρέθηκαν στις κλιτύες της Ακρόπολης, στην περιοχή δηλαδή γύρω από τον Ιερό Βράχο, την περιοχή ανάβασης του κόσμου προς το «ύψιστο» σημείο της πόλεως. Ο συμβολισμός αυτής της αναβάσεως γίνεται με την ομαλή κλίση του εδάφους που σε ανεβάζει σιγά σιγά προς τον επόμενο όροφο του μουσείου, ξεκινώντας έτσι και ο επισκέπτης την δική του ανάβαση προς τον χώρο του Παρθενώνα. Τα εκθέματα είναι κυρίως μικροτεχνίες και είναι τοποθετημένα σε κτιστές προθήκες εκατέρωθεν του διαδρόμου. Λίγα γλυπτά μεγαλύτερης κλίμακας είναι τοποθετημένα πάνω στο υπό κλίση έδαφος και τα συναντάμε μετωπικά κατά την «ανάβασή» μας. Το πάτωμα από κάτω μας, είναι γυάλινο. Ανάμεσα στα δοκάρια στήριξης του πατώματος δημιουργούνται γυάλινα πλαίσια μέσω των οποίων μπορούμε να παρατηρήσουμε τα αρχαία ευρήματα που βγήκαν στην επιφάνεια κατά την δημιουργία του Νέου μουσείου.

Αίθουσα Κλιτυών Ακρόπολης

Κεφάλαιο 4β Νέο Μουσείο Ακρόπολης

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

ΑΙΘΟΥΣΑ ΑΡΧΑΪΚΩΝ ΓΛΥΠΤΩΝ Η επόμενη αίθουσα που συναντούμε είναι η μεγάλη νότια αίθουσα με τα έντονα υποστυλώματα όπου φιλοξενείται η συλλογή των αρχαϊκών αγαλμάτων. Τα αγάλματα είναι τοποθετημένα με πιο άτακτο τρόπο, ακολουθώντας είτε την γεωμετρία των κολώνων, είτε τοποθετώντας τα τελείως ελεύθερα στον χώρο. Αυτό δημιουργεί ένα πεδίο ακανόνιστης κίνησης των επισκεπτών. Η κίνησή τους δεν είναι προκαθορισμένη και κατευθυνόμενη από την έκθεση, αλλά αφήνει τον επισκέπτη ελεύθερο να επιλέξει την πορεία του. Ο χώρος λόγω του προσανατολισμού του έχει έντονη ηλιοφάνεια καθ΄ όλη την διάρκεια της ημέρας, προσφέροντας έντονο, άμεσο και έμμεσο φωτισμό στα γλυπτά.

96 Αίθουσα αρχαϊκών γλυπτών

Κεφάλαιο 4β Νέο Μουσείο Ακρόπολης

ΑΙΘΟΥΣΑ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ Ανεβαίνοντας στον τρίτο και τελευταίο όροφο του μουσείου, βρισκόμαστε στον κλειστό πυρήνα του «Παρθενώνα». Αφού εξέλθουμε από τον πυρήνα, βρισκόμαστε στον περιμετρικό διάδρομο της αίθουσας του Παρθενώνα. Η κίνησή μας στην αίθουσα θα είναι κυκλική και αριστερόστροφη. Βγαίνοντας από την βόρεια πύλη το πρώτο πράγμα που αντικρίζουμε είναι ο Ιερός Βράχος, ενώ στην συνέχεια φτάνουμε στην δυτική πλευρά της αίθουσας. Αφού διασχίσουμε τον νότιο επιμήκη διάδρομο φτάνουμε στο τέλος στην ανατολική όψη του Ναού. Τέλος, επιστρέφουμε πάλι στο σημείο έναρξής μας και ξαναεισερχόμαστε στον πυρήνα του 3ου ορόφου του Μουσείου.

Αίθουσα Παρθενώνα

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

ΠΥΡΗΝΑΣ ΤΗΣ ΑΙΘΟΥΣΑΣ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ Η βασική λειτουργία του πυρήνα είναι η αίθουσα προβολών. Στον συγκεκριμένο χώρο γίνεται η προβολή ενός 12λεπτου βίντεο πληροφοριακού χαρακτήρα, προβάλλοντας την εξέλιξη κατασκευής του Παρθενώνα, καθώς και την μετέπειτα πορεία με τα στάδια καταστροφής του.

98 Πυρήνας της αίθουσας του Παρθενώνα

Κεφάλαιο 4β Νέο Μουσείο Ακρόπολης

Επίσης στον χώρο βρίσκονται τρεις προθήκες. Στην πρώτη βλέπουμε την μακέτα του Παρθενώνα, ως ολοκληρωμένο κτίσμα με όλα τα στοιχεία με τα οποία είχε σχεδιαστεί πριν από 2500 χρόνια. Οι άλλες δύο προθήκες έχουν μια μικρογραφία των κατά υπόθεση ολοκληρωμένων αετωμάτων του Ναού.

Πυρήνας της αίθουσας του Παρθενώνα

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

Ο χώρος του πυρήνα αποτελεί το πέρασμα του φυσικού φωτισμού προς την πρώτη αίθουσα, αυτή των κλιτύων της Ακρόπολης. Την οροφή αυτού του χώρου την διαπερνά ο φυσικός φωτισμός, ο οποίος συνεχίζει την πορεία του μέσω του γυάλινου πατώματος. Μέσω αυτού μπορούμε να παρατηρήσουμε ορισμένα στοιχεία σε διαφορετική κλίμακα. Ο κόσμος από κάτω μας, περνάει σε αρκετή απόσταση, αντιλαμβάνοντάς τον συνολικά και απόμακρα, ως ένα ιχνοστοιχείο-κομμάτι του μουσείου. Σε ένα άλλο σημείο, συνειδητοποιούμε ότι βρισκόμαστε πάνω από το σημείο του Ερεχθείου, με το σπουδαίο έκθεμά του, αυτό των Καρυάτιδων. Από αυτό το ύψος αντιλαμβανόμαστε το έργο από μια διαφορετική οπτική σκοπιά που δεν την γνωρίζαμε μέχρι σήμερα. Επίσης, πετυχαίνοντας αυτό το στιγμιότυπο σε περίοδο έργων διατήρησης των αγαλμάτων μπορούμε να «κρυφοκοιτάξουμε» την διαδικασία των έργων.

100 Πυρήνας της αίθουσας του Παρθενώνα

Κεφάλαιο 4β Νέο Μουσείο Ακρόπολης

101

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

ΒΟΡΕΙΟ ΤΜΗΜΑ - ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ Προχωρώντας προς την αριστερή πύλη, εξερχόμαστε στον περιμετρικό διάδρομο της αίθουσας του Παρθενώνα. Το πρώτο πράγμα που αντικρίζουμε είναι η άρρηκτη σχέση και σύνδεση του χώρου με τον Ιερό Βράχο. Η Αίθουσα του Παρθενώνα έχει ακριβώς τις ίδιες διαστάσεις με αυτές του Ναού και είναι προσανατολισμένη με τον ίδιο τρόπο, ώστε ο επισκέπτης να έχει ανά πάσα στιγμή την αίσθηση προσανατολισμού, μπορώντας έτσι να υπολογίσει, να εκτιμήσει και να συγκρίνει έχοντας μπροστά του μια πλήρη αναπαράσταση του χώρου. Λόγω αυτών των μουσειολογικών χαρακτηριστικών του μουσείου μπορούμε να εξετάσουμε τα εκθέματά του ταυτόχρονα με την πραγματική τους θέση πάνω στον Ιερό Βράχο. Έτσι μπορούμε να δούμε την τοποθέτησή τους στον περιμετρικό διάδρομο, οραματιζόμενοι τον προσανατολισμό τους σε σχέση με τον περιβάλλοντα χώρο της Ακροπόλεως, την πόλη, καθώς και τον ήλιο ο οποίος κατά την διάρκεια της ημέρας προσδίδει σε αυτά και διαφορετικό χαρακτήρα.

102 Βόρειο τμήμα - Σχέση του Παρθενώνα με το μουσείο

Κεφάλαιο 4β Νέο Μουσείο Ακρόπολης

Ο Ιερός Βράχος διαγράφεται ακόμα και μέσα από το μουσείο δια μέσου της γυάλινης πρόσοψής του. Τα καΐτια της διαφανούς όψης καδράρουν το τοπίο κάνοντας το ένα από τα κομμάτια της συνολικής έκθεσης και ολόκληρης της μουσειολογικής μελέτης.

Βόρειο τμήμα - Σχέση του Παρθενώνα με το μουσείο

103

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

Το βράδυ αυτή η σχέση μουσείου-βράχου αλλάζει. Οι μεγάλες γυάλινες επιφάνειες δεν είναι πλέον μια διάφανη επιφάνεια, αλλά μια οθόνη αντανάκλασης του εσωτερικού. Οι εικόνες του εσωτερικού αποτυπώνονται πάνω στα περιμετρικά γυάλινα τοιχώματα αποκόπτοντας μερικώς την οπτική επαφή με το εξωτερικό. Ο έντονα φωτισμένος ναός γίνεται έτσι κομμάτι των εκθεμάτων καθώς τον βλέπουμε πλέον να βρίσκεται κάπου ανάμεσα στα σπουδαία γλυπτά. Το μέσα με το έξω μπερδεύεται καθώς οι υφές αυτών των δύο διαστάσεων μπερδεύονται, αποπροσανατολίζοντας το βλέμμα.

104 Βόρειο τμήμα - Σχέση του Παρθενώνα με το μουσείο

Κεφάλαιο 4β Νέο Μουσείο Ακρόπολης

ΔΥΤΙΚΟ ΤΜΗΜΑ - ΠΡΩΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΣΤΑΣΗΣ Το δυτικό τμήμα της αίθουσας του Παρθενώνα είναι ένα σημείο στο οποίο βλέπουμε πανοραμικά την αίθουσα του δυτικού αετώματος, του νότιου διαδρόμου ενώ στο βάθος, κάποιος μπορεί να διακρίνει την φιγούρα του Παρθενώνα.

Δυτικό τμήμα - Πρώτο σημείο στάσης

105

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

106

Κεφάλαιο 4β Νέο Μουσείο Ακρόπολης

Ο επισκέπτης με το που φτάνει στον πρώτο ανοιχτό χώρο της αίθουσας, αντικρίζει το βάθρο, πάνω στο οποίο έχουν στηθεί με ακρίβεια τα κομμάτια μαρμάρου που έχουν διασωθεί και διαμορφώνουν το πλαίσιο του δυτικού αετώματος. Σε αυτό το αέτωμα έχουμε την αναπαράσταση από την φιλονικία του Ποσειδώνα με την Αθηνά, για την προστασία της πόλης των Αθηνών. Από τα πρώτα χριστιανικά χρόνια είχε χαθεί το μεσαίο τμήμα του αετώματος κι έτσι η σύνθεση παραμένει άγνωστη. Ευτυχώς το 1674 ο J. Carrey, ακολουθώντας τον De Nointel σχεδίασε ό,τι υπήρχε στον Παρθενώνα κι έτσι έχουμε μια σαφή εικόνα για τις άκρες του αετώματος. Οι ερευνητές προτείνουν διάφορες συνθέσεις για το κέντρο, δεν είμαστε όμως σίγουροι για καμιά. Λόγω της ιδιαίτερης εναλλαγής του φωτός, η ατμόσφαιρα της αίθουσας κατά την διάρκεια της μέρας αλλάζει κυρίως λόγω του ήλιου που είτε βρίσκεται σε ψηλό σημείο διαχέοντας το φως μέσα στην αίθουσα ομοιόμορφα, είτε βρίσκεται στη δύση του, με αποτέλεσμα να χτυπάει άμεσα τα εκθέματα δημιουργώντας έντονες σκιάσεις. Επίσης, τις νυχτερινές ώρες ο φωτισμός πλέον είναι τεχνητός. Τα εκθέματα αντανακλώνται στα γυάλινα πετάσματα δημιουργώντας μια διαφορετική άποψη του χώρου.

Δυτικό τμήμα - Πρώτο σημείο στάσης

107

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

Η υφή των γλυπτών του αετώματος αλλάζει. Η τρισδιάστατη αίσθηση μεταβάλλεται σε δισδιάστατη. Οι πτυχώσεις γίνονται είτε πολύ έντονες, ενώ άλλες στιγμές εξαλείφονται. Μια έντονη μορφή μπορεί να γίνει απλώς το περίγραμμα αυτής, λόγω της διαφορετικής ώρας και της θέσης παρατήρησης. Ο φωτισμός είναι ιδιαίτερα δυνατός κατά τις απογευματινές ώρες όπου ο ήλιος χτυπάει άμεσα τα εκθέματα, δημιουργώντας έντονες σκιές και αναδεικνύοντας τις περίτεχνες πτυχώσεις και την έντονη και δυναμική τους μορφή. Ταυτόχρονα οι σκιές αφήνουν και αυτές το στίγμα τους στον χώρο, αποτυπώνοντας την δυναμική τους παρουσία στον χώρο.

108 Δυτικό τμήμα - Πρώτο σημείο στάσης

Κεφάλαιο 4β Νέο Μουσείο Ακρόπολης

Με τις εναλλαγές του φωτισμού και την διαφορετική πρόσπτωση του φωτός του ήλιου στην αίθουσα του Παρθενώνα, παρατηρείται πως ο τρόπος που φωτίζονται ορισμένα εκθέματα στην διάρκεια της ημέρας αλλάζει και ποικίλει. Εδώ παρατηρούμε τον τρόπο που φωτίζεται το τμήμα του δυτικού Ακρωτηρίου του Παρθενώνα κατά την διάρκεια της ημέρας. 14:00

15:00

16:00

17:00

18:00

19:00

Δυτικό τμήμα - Πρώτο σημείο στάσης

109

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

Προκείμενου να καταγράψουμε και εδώ την κίνηση του κόσμου ακολουθήσαμε την ίδια τεχνική που χρησιμοποιήσαμε στο Αρχαιολογικό Μουσείο, συμπιέζοντας το πέρας μισής ώρας στην αίθουσα του Παρθενώνα. Τα σημεία παρατήρησης ήταν ο πρώτος χώρος στάσης της αίθουσας και ο νότιος διάδρομος. Βλέπουμε πως η κίνηση του κόσμου εντείνεται στο κομμάτι μπροστά από το αέτωμα, ενώ η κίνηση είναι λίγο πιο αραιή στο πίσω τμήμα του. Ακόμα παρατηρούμε πως η πορεία του κόσμου στην πλευρά του νότιου διαδρόμου είναι έντονα γραμμική. Ο επισκέπτης διατρέχει αυτές τις διαμήκεις πλευρές ως έναν περιμετρικό περίπατο, ενώ ταυτόχρονα βλέπουμε και μια αντίστοιχη κίνηση στον εσωτερικό διάδρομο της ζωφόρου. Ακόμα, βάσει της εικόνας του βίντεο βλέπουμε μια συχνή διαφοροποίηση στην ένταση του φωτισμού που διαχέεται στον χώρο. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ο φυσικός φωτισμός είναι ιδιαίτερα άμεσος, με αποτέλεσμα, οποιαδήποτε διαφοροποίησή του να επηρεάζει άμεσα τον χώρο.

110 Δυτικό τμήμα - Πρώτο σημείο στάσης

Κεφάλαιο 4β Νέο Μουσείο Ακρόπολης

ΝΟΤΙΟ ΤΜΗΜΑ - ΓΡΑΜΜΙΚΟΣ ΔΙΑΔΡΟΜΟΣ Ύστερα από την πρώτη μας στάση, συνεχίζουμε την πορεία μας στον νότιο γραμμικό διάδρομο. Το βλέμμα μας εδώ αμφιταλαντεύεται μεταξύ δύο στοιχείων. Αριστερά μας σε μια γραμμή είναι τοποθετημένα συμμετρικά οι 17 μεταλλικές κολόνες που υποδηλώνουν τους 17 κίονες του Παρθενώνα. Ανάμεσα σε αυτές τις κολόνες είναι τοποθετημένες οι μετόπες που έχουν σαν θέμα την μάχη των Λαπίθων με τους Κενταύρους, την γνωστή Κενταυρομαχία, στην οποία πήρε μέρος ο μυθικός βασιλιάς των Αθηνών Θησέας. Μια από τις μετόπες βρίσκεται ακόμα στην Αθήνα, ενώ μια άλλη φιλοξενείται στο Λούβρο και δεκαπέντε άλλες στο Βρετανικό Μουσείο.

Νότιο τμήμα - Γραμμικός διάδρομος

111

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

Το δεύτερο στοιχείο που παρατηρούμε είναι η έντονη και αδιάρρηκτη σχέση του χώρου με την πόλη των Αθηνών. Μπροστά στα μάτια μας, απλώνεται το νότιο τμήμα του λεκανοπεδίου. Διακρίνουμε ορισμένα σημεία αναφοράς της Αθήνας όπως τον λόφο του Φιλοπάππου, το Καλλιμάρμαρο Στάδιο και τον Υμηττό που μας προσανατολίζουν στην πόλη. Λόγω του ύψους που βρισκόμαστε, επικρατεί η αίσθηση της αιώρησης καθώς μπορούμε να διακρίνουμε τον πολεοδομικό ιστό από πάνω, διακρίνοντας το χαρακτηριστικό του τοπίου της Αθήνας, αυτήν την έντονη λευκή σύνθεση των ταρατσών, δημιουργώντας την εικόνα ενός ασβεστόλοφου.

112 Νότιο τμήμα - Γραμμικός διάδρομος

Κεφάλαιο 4β Νέο Μουσείο Ακρόπολης

Ο διάδρομος αυτός είναι ο πιο φωτεινός, καθώς βρίσκεται στον νότο, με αποτέλεσμα ο ήλιος να ρίχνει τις ακτίνες του στην νότιες μετόπες, καθ’ όλη την διάρκεια της ημέρας, μέχρι το απόγευμα που την θέση του παίρνει ο τεχνητός φωτισμός. Εδώ βλέπουμε μία μετόπη με την αναπαράσταση της Κενταυρομαχίας κατά την διάρκεια της ημέρας. 14:00

15:00

16:00

17:00

18:00

19:00

Νότιο τμήμα - Γραμμικός διάδρομος

113

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

114

Κεφάλαιο 4β Νέο Μουσείο Ακρόπολης

ΑΝΑΤΟΛΙΚΟ ΤΜΗΜΑ - ΔΕΥΤΕΡΟ ΣΗΜΕΙΟ ΣΤΑΣΗΣ Στο τέλος του διαδρόμου, φτάνουμε στην δεύτερη σημαντική στάση αυτού του ορόφου. Βρισκόμαστε πλέον στην Ανατολική όψη του Παρθενώνα η οποία αποτελούσε και την κύρια όψη αυτού, καθώς εκεί βρισκόταν η είσοδος του Ναού. Όπως και στην δυτική αίθουσα, έτσι και εδώ, συναντάμε ένα βάθρο πάνω στο οποίο έχουν στηθεί όσα κομμάτια έχουν διασωθεί από το αέτωμα. Σε αυτό το αέτωμα αναπαρίσταται η γέννηση της Αθηνάς από το κεφάλι του Δία. Ορισμένα, βέβαια, κομμάτια του αετώματος, είχαν αφαιρεθεί από τον λόρδο Έλγιν. Ο Έλγιν αφαίρεσε από το αέτωμα όλες τις μορφές που βρήκε. Είχαν πέσει ήδη οι μορφές της Ήρας, του Ήφαιστου και της Σελήνης οι οποίες βρέθηκαν αργότερα στις ανασκαφές. Στην παρακάτω εικόνα βλέπουμε το σημείο της ζωοφόρου που βρίσκεται πάνω από την είσοδο του Παρθενώνα. Βασικό στοιχείο που παρατηρούμε είναι πως και σε αυτό το σημείο τα αυθεντικά κομμάτια της ζωοφόρου είναι λίγα καθώς τα υπόλοιπα είτε έχουν καταστραφεί, είτε βρίσκονται στο Βρετανικό μουσείο.

Ανατολικό τμήμα - Δεύτερο σημείο στάσης

115

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

ΔΕΥΤΕΡΗ ΕΠΑΦΗ ΜΕ ΤΟΝ ΛΟΦΟ - ΤΕΛΟΣ ΔΙΑΔΡΟΜΗΣ Στο τέλος της κυκλικής μας διαδρομής, ξαναβρισκόμαστε στο σημείο από το οποίο ξεκινήσαμε. Αντικρίζουμε και πάλι τον λόφο του Παρθενώνα με το θέατρο του Διονύσου από κάτω. Ξαναερχόμαστε έτσι σε επαφή με το σημείο αναφοράς μας, βλέποντας για ακόμη μια φορά την άμεση σχέση, γεωγραφική και αισθητική, αυτού με το Μουσείο. Η σχέση αυτή γεφυρώνεται πλέον προσανατολίζοντας το βλέμμα του επισκέπτη προς τον λόφο, σε κάθε δυνατή περίπτωση, χωρίς σκληρά όρια, αλλά με το γυάλινο περίβλημα του μουσείου να αποτελεί το μοναδικό και σχεδόν αόρατο όριο.

116 Δεύτερη επαφή με τον λόφο - Τέλος διαδρομής

Κεφάλαιο 4β Νέο Μουσείο Ακρόπολης

Ο χώρος αποτελεί σημείο συνάντησης και συζήτησης. Ο κόσμος γίνεται τμήμα του μουσείου καθώς εμπεριέχεται στο οπτικό πεδίο του επισκέπτη, και τον αντιλαμβάνεται κυρίως ως στάσιμη παρουσία. Είναι το σημείο στο οποίο συγκεντρώνεται ο κόσμος κατά την έναρξη των ξεναγήσεων και την άφιξή του στον όροφο, καθώς από εδώ μπορεί να αντιληφθεί ορθότερα την σχέση κτιρίου-μουσείου, να συνειδητοποιήσει την θέση των γλυπτών στον ναό της Ακρόπολης και να κατανοήσει την σχέση αυτών με τον χώρο και τον κόσμο.

Δεύτερη επαφή με τον λόφο - Τέλος διαδρομής

117

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

Διανύοντας έτσι, το τελευταίο κομμάτι της μουσειακής του πορείας στην αίθουσα του Παρθενώνα, μπορεί να επιλέξει να κινηθεί στον εσωτερικό διάδρομο, αυτόν της ζωφόρου. Εκεί, παρατηρούμε τον συνεχόμενο και αδιάκοπτο γλυπτό διάκοσμο της, που αναπαριστά την πομπή των Παναθήναιων. ο προοπτική της μακρόστενης ζώνης στα αριστερά μας συνομιλεί με την προοπτική των συνεχόμενων και επαναλαμβανόμενων κολωνών στο δεξί μας χέρι. Ενώ προχωράμε βλέπωντας τον ομοιόμορφο τοίχο με τις προθήκες της ζωφόρου, παρατηρούμε μια μικρή εγκοπή, αυτή της εξόδου, την οποία θα ακολουθήσουμε για να αφήσουμε τον χώρο της αίθουσας του Παρθενώνα.

118 Δεύτερη επαφή με τον λόφο - Τέλος διαδρομής

Κεφάλαιο 4β Νέο Μουσείο Ακρόπολης

ΑΠΟΧΩΡΗΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΙΘΟΥΣΑ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ Η κατάβαση από τον όροφο της αίθουσας του Παρθενώνα γίνεται κυρίως μέσω της κυλιόμενης σκάλας. Στο βάθος του χώρου μπορούμε να παρατηρήσουμε μια φωτεινή ζώνη η οποία είναι η πίσω όψη των μαρμάρινων όγκων της ζωφόρου.

Αποχώρηση από την αίθουσα του Παρθενώνα

119

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

120

Κεφάλαιο 4β Νέο Μουσείο Ακρόπολης

ΒΕΡΑΝΤΑ ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΟΥ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ Κατά την αποχώρησή μας από την αίθουσα του Παρθενώνα και περνώντας πάλι από τον 2ο όροφο, μπορούμε να κάνουμε μια στάση στην βεράντα του μουσείου στην οποία υπάρχει το εστιατόριο και το καφέ. Ο χώρος είναι προσανατολισμένος προς τον λόφο της Ακρόπολης και σε πλήρη επαφή με τον περιβάλλοντα χώρο.

Βεράντα εστιατορίου του μουσείου

121

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

ΑΙΘΟΥΣΑ ΕΡΕΧΘΕΙΟΥ Με την άφιξή μας στον 1ο όροφο του Μουσείου, συναντάμε τον χώρο που είναι αφιερωμένος στο Ερέχθειο. Τα εκθέματα είναι κυρίως μεγάλα γλυπτά, όπως κομμάτια από το κτίσμα, τμήμα της ζωοφόρου του, καθώς και το υπόστυλο τμήμα των Καρυάτιδων. Μεγάλα πανέλα πληροφόρησης, καθώς και ένα βίντεο το οποίο επεξηγεί την διαδικασία καθαρισμού και συντήρησης των Καρυάτιδων βρίσκονται στον χώρο.

122 Αίθουσα Ερεχθίου

Κεφάλαιο 4β Νέο Μουσείο Ακρόπολης

ΑΙΘΟΥΣΑ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗΣ ΕΠΟΧΗΣ Η τελευταία αίθουσα από την οποία περνάμε κατά την πορεία μας μες στο μουσείο, είναι αυτή των ελληνιστικών ευρημάτων. Τα ευρήματα ασφαλώς μειονεκτούν σε αριθμό έναντι αυτών των αρχαϊκών. Μια μικρή συλλογή γλυπτών συμπληρώνει αυτή την έκθεση, δείχνοντας και αυτή με την σειρά της την δημιουργία θαυμαστών έργων και την εποχή μετά την δημιουργία του Παρθενώνα. Εδώ τα εκθέματα είναι κυρίως γλυπτά μεσαίου μεγέθους, τοποθετημένα διάσπαρτα μέσα στον χώρο. Στο καθένα ξεχωριστά υπάρχει υποσημείωση πληροφόρησης. Επίσης έχει εγκατασταθεί και ένα ψηφιακό μέσο πληροφόρησης, δίνοντας έτσι περαιτέρω πληροφορίες στον επισκέπτη.

Αίθουσα ελληνιστικής εποχής

123

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

ΕΞΟΔΟΣ ΑΠΟ ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ Με την έξοδο μας από το μουσείο, βρισκόμαστε εκ νέου στον υπαίθριο στεγασμένο χώρο της εισόδου. Βλέπουμε μπροστά μας σε άμεση επαφή τον Ιερό Βράχο τον οποίο τον πλησιάζουμε καθώς απομακρυνόμαστε από το χώρο του μουσείου. Ανεβαίνοντας αργά το κλιμακοστάσιο, υπερυψωνόμαστε πάλι από τον βυθισμένο χώρο του μουσείου και φτάνουμε στο επίπεδο της Διονυσίου Αεροπαγίτου.

124 Έξοδος από το μουσείο

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

126

Συμπεράσματα

Συμπεράσματα Ύστερα από την ανάλυση που προηγήθηκε, βλέπουμε πως η μουσειολογική αντιμετώπιση και η αρχιτεκτονική προσέγγιση του κάθε μουσείου προσδίδουν στον επισκέπτη μια τελείως διαφορετική μουσειακή εμπειρία. Ο επισκέπτης, βιώνοντας γύρω του ένα τελείως διαφορετικό περιβάλλον, παρόλο που το εκθεσιακό υλικό των δύο μουσείων έχει κοινό ύφος και χαρακτήρα, φεύγει από τον κάθε μουσειακό χώρο με διαφορετική αίσθηση. Ο κάθε μουσειολόγος, προσδίδοντας σε κάθε χώρο διαφορετική αίσθηση με βάση τις αρχές έκθεσης του αρχαιολογικού υλικού, προσπαθεί να μεταδώσει στο κοινό την γνώση και την αίσθηση της τέχνης του αρχαίου πολιτισμού. Στο κάθε μουσείο, βάσει των αρχιτεκτονικών επιλογών, μεταφέρεται στον επισκέπτη η ιδιαιτερότητά του, προσφέροντάς του μία ποικίλη μουσειακή εμπειρία. Η καθοδηγούμενη πορεία, η εναλλαγή των χώρων, η μοναδικότητα των εκθεμάτων καθώς και τα μέσα πληροφόρησης δημιουργούν στον επισκέπτη εναλλασσόμενα συναισθήματα. Το αυστηρό έρχεται σε αντίθεση με το ελεύθερο. Το καθοδηγούμενο βλέμμα διαλέγεται με το βλέμμα που χάνεται στον ανοιχτό χώρο. Το έκθεμα ως μονάδα διαφέρει από το έκθεμα ως κομμάτι του συνόλου. Βάσει των παραπάνω παρατηρήσεων μας δημιουργούνται ορισμένα ερωτήματα. Η κίνηση των επισκεπτών πρέπει να είναι αυστηρή ή μπορεί να είναι πιο ελεύθερη; Ο φωτισμός πρέπει να είναι άμεσος και ελεγχόμενος, έμμεσος και εναλλασσόμενος ή ο συνδυασμός αυτών των δύο τεχνικών; Όταν βρισκόμαστε μέσα σε έναν μουσειακό χώρο πρέπει να είμαστε καθηλωμένοι και συγκεντρωμένοι μέσα σε αυτόν ή το βλέμμα μας μπορεί να ξεφεύγει και να παρατηρεί τον εξωτερικό χώρο; 127

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

Ο βαθμός προσδιορισμού της κίνησης των επισκεπτών Βλέποντας την κίνηση του κόσμου και στις δύο περιπτώσεις, παρατηρούμε την διαφορά κίνησης των επισκεπτών. Στην καθοδηγούμενη πορεία του Αρχαιολογικού Μουσείου με τις συνεχόμενες αίθουσες που έχουν στηθεί βάσει ενός συνεχόμενου άξονα κίνησης, ο επισκέπτης κάνει πιο ελεγχόμενη κίνηση ακολουθώντας την πορεία των συνεχόμενων αιθουσών που έχουν στηθεί πάνω σε έναν ενιαίο άξονα πορείας. Το βλέμμα του είναι καθηλωμένο στην περιήγηση. Η πορεία του είναι συνήθως μια μονοκονδυλιά, η οποία αποτελεί την γραμμή αφήγησης που συνδέει την αρχή με το τέλος. Αντίθετα, στην ελεύθερη πορεία, αυτή του Νέου Μουσείου της Ακρόπολης, ο επισκέπτης μπορεί να είναι απολύτως ελεύθερος να κινηθεί στον χώρο. Μπορεί να περιηγηθεί ελεύθερα ανάμεσα στα εκθέματα, να επιστρέψει προς τα πίσω, να κάνει κυκλικές κινήσεις, ή ακόμα και να κάνει έναν περίπατο, με φόντο το εκθεσιακό υλικό. Η κίνησή του μπορεί να είναι άναρχη και ακανόνιστη, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι κινείται ανάποδα στην βασική προτεινόμενη πορεία του μουσείου, ενώ ταυτόχρονα δεν προκαλεί σύγχυση στην κίνηση των υπολοίπων επισκεπτών. Το μουσείο πλέον, δεν αποτελεί έναν χώρο ο οποίος είναι απολύτως σχεδιασμένος προκειμένου να φιλοξενήσει μια συλλογή εκθεμάτων, αλλά αποτελεί ταυτόχρονα και έναν μεγάλο δημόσιο χώρο, ως συνέχεια αυτού της πόλεως. Οι μεγάλοι χώροι συγκέντρωσης και συνδιάλεξης, οι επιμήκεις ελεύθεροι διάδρομοι κίνησης και οι ιδιαίτεροι χώροι συνάθροισης, όπως αυτοί της εισόδου, του εστιατορίου και της βεράντας, δημιουργούν ένα κοινωνικό δίκτυο κίνησης που μετατρέπει τον χώρο του μουσείου σε κάτι παραπάνω από έναν χώρο φιλοξενίας ευρημάτων του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. 128

Συμπεράσματα

Ο φωτισμός πρέπει να είναι άμεσος και ελεγχόμενος ή έμμεσος και εναλλασσόμενος; «Τα μάτια είναι φτιαγμένα για να βλέπουν τις μορφές στο φως. Η σκιά και το φως αποκαλύπτουν τις μορφές.» Όπως αναφέρει και ο Le Corbusier, το φως είναι το πρωταρχικό στοιχείο που υφίσταται προκειμένου να αντιληφθούμε τον κόσμο και τα στοιχεία που μας περιβάλλουν. Επομένως, ο τρόπος που θα φωτίσουμε ένα γλυπτό παίζει ιδιαίτερο ρόλο στον τρόπο που κάποιος αντιλαμβάνεται την μορφή του. Στις περιπτώσεις όπου επικρατεί ο έμμεσος φωτισμός, βλέπουμε το γλυπτό ομοιόμορφα φωτισμένο. Στις αίθουσες όπου έχουμε προβλέψει διάχυση του φυσικού φωτός μέσω τις σκίασης των παραθύρων, έχουμε σαν αποτέλεσμα τα φωτίζουμε ομοιόμορφα όλα εκθέματα του χώρου. Δεν προσπαθούμε να τα αναδείξουμε ένα-ένα ξεχωριστά, αλλά να τονίσουμε το σύνολο της συλλογής. Αντίθετα, με άμεσο τεχνητό φωτισμό ή με την εφαρμογή φωτιστικών σποτ παρατηρείται πιο έντονη αντίθεση των φωτισμένων και των σκοτεινών περιοχών. Έτσι, καταφέρνουμε, να δημιουργήσουμε πιο έντονες υφές πάνω στο ανάγλυφο των εκθεμάτων, τονίζοντας τις πτυχώσεις τους και αναδεικνύοντας τις λεπτομέρειες τους. Το θέμα γίνεται πιο εύκολα αντιληπτό και αποκτά πιο έντονη παρουσία. Επίσης στην περίπτωση του φυσικού και άμεσου φωτισμού τα γλυπτά φωτίζονται υπό τις συνθήκες φωτισμού για τις οποίες δημιουργήθηκαν αρχικά. Έτσι, δημιουργούνται συνθήκες οι οποίες κατά την διάρκεια της ημέρας, όπως επίσης και με την αλλαγή των καιρικών συνθηκών, μεταβάλλονται και προσδίδουν ιδιαίτερη διαβάθμιση της έντασης και της απόχρωσης του φωτός. 129

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

Όταν βρισκόμαστε μέσα σε έναν μουσειακό χώρο πρέπει να είμαστε καθηλωμένοι και συγκεντρωμένοι μέσα σε αυτόν ή το βλέμμα μας μπορεί να ξεφεύγει και να παρατηρεί τον εξωτερικό χώρο; Το μουσείο, με τους περιμετρικούς του τοίχους δημιουργεί ένα όριο μεταξύ αυτού και του γύρω περιβάλλοντος. Αυτό το όριο είναι μια ασπίδα που κρατά τον κόσμο συγκεντρωμένο στο εσωτερικό του, τονίζοντας έτσι το εσωτερικό του κελύφους. Το βλέμμα δεν αποσπάται από τον περίγυρο αλλά κατευθύνεται βάσει των διαχωριστικών τοιχωμάτων, της διάταξης των αιθουσών και του μουσειακού περιπάτου. Συχνά όμως, αυτό το κέλυφος δεν είναι απαραίτητα ένα σκληρό και αδιαπέραστο όριο. Η επαφή του κόσμου με τον περιβάλλοντα χώρο είναι πιο άμεση. Κάνοντας την περιήγησή του, μπορεί εκτός από την μουσειακή του βόλτα, να κάνει και έναν περίπατο, μπορώντας ταυτόχρονα να ξεφύγει το βλέμμα του, να παρατηρήσει την πόλη από διαφορετική γωνία, όπως και να συνειδητοποιήσει σε ποιο σημείο της βρίσκεται. Αυτό κάνει τον χώρο του μουσείου έναν πιο ελεύθερο μέρος, χωρίς καθοδηγούμενους διαδρόμους και αυστηρή πορεία του σώματος και του βλέμματος.

Ο χώρος του μουσείου, πέραν από ένα σημείο συγκέντρωσης, προβολής, έκθεσης και ανάδειξης μιας αρχαιολογικής συλλογής, είναι και μέρος όπου ο επισκέπτης θα βιώσει έναν μουσειακό περίπατο. Αυτό ίσως σημαίνει πως το μουσείο στον κόσμο δεν απευθύνεται μόνο ως ένα κουτί που περιέχει μια εκθεσιακή συλλογή, αλλά αποτελεί μια ολότητα. Το μουσείο πρέπει μια μικρογραφία της πόλης. Δεν σχεδιάζεται για ένα πρόσωπο, αλλά για ένα σύνολο ανθρώπων. Πρέπει να διαθέτει τους κατάλληλους χώρους περιπάτου, τα ειδικά διαμορφωμένα σημεία στάσης, τα κομβικά σημεία, τα σημεία συνάθροισης του κόσμου καθώς και τα σημεία όπου ο κόσμος συζητά, σχολιάζει και επικοινωνεί. 130

Συμπεράσματα

131

Οπτική αποτύπωση της χωρικής εμπειρίας ενός μουσείου

Οι περιπτώσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

Πηγές | Βιβλιογραφία Ξενόγλωσση Βιβλιογραφία -Alexander Stuart Murray The sculptures of the Parthenon. London: J. Murray -The image of the city, Kevin Lynch, The MIT Press -On the museum’s Ruins, Douglas Crimp, The MIT Press -A History of Building Types, Nikolaus Pevsner, Princeton University Press -American Photography 1890-1965, MOMA -Museum Photographs, Thomas Struth, Schirmer -Photography of Sculpture, 1839 to Today - MOMA -ARCHITECTURE NOW!, MUSEUMS, Taschen -Camera constructs, Photography, architecture and the Modern City, Andrew Higgott and Timothy Wray, Ashgate Publishing ltd -Towards the museum of the future – New European Perspectives, Roger Miles and Lauro Zavala, Routledge Ελληνική Βιβλιογραφία -Πάπυρος Larousse Britannica Τόμος 3 λήμμα: Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο -Πάπυρος Larousse Britannica Τόμος 3 λήμμα: Μουσείο Ακρόπολης (παλαιό) -Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Γενικός Οδηγός, Σεμνή Καρούζου, Εκδοτική Αθηνών ΑΕ, 1987 -The new Acropolis Museum, Το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης: Ο Διεθνής Διαγωνισμός ΟΑΝΜΑ 2002 -Δημήτριος Παντερμαλής, Πρόεδρος του Οργανισμού για την ανέγερση του Νέου Μουσείου Ακρόπολης -Γνωρίζοντας την Ακρόπολη, ΣΚΑΙ βιβλίο -Χωρογραφίες, Πεπονής Γιάννης, εκδόσεις Αλεξάνδρεια 132

Πηγές | Βιβλιογραφία

-The new Acropolis Museum-Νέο Μουσείο Ακρόπολης Διεθνής Αρχιτεκτονικός διαγωνισμός, Υπουργείο Πολιτισμού 1991 -Ακρόπολη, Μανώλης Ανδρόνικος, Εκδοτική Αθηνών ΑΕ -Πολιτιστική αναπαράσταση, Δ. Παπαγεωργίου Ν. Μπουμπάρης Ε. Μυριβήλη, εκδόσεις ΚΡΙΤΙΚΗ Περιοδικά | Άρθρα -Το κοινό των Μουσείων, Περιοδικό Φωτογράφος, 2001, Πλάτων Ριβέλλης -Τα Μουσεία και οι ευθύνες τους, Περιοδικό Φωτογράφος, 2001, Πλάτων Ριβέλλης -Exploring Exhibit Space in a Personal Perspective: An Interactive Photo Collage of a Folk Crafts Museum, Takashi Kiriyama, Stanford University Ερευνητικές εργασίες -Το φυσικό φως στο Μουσείο: ανάλυση και μελέτη συστήματος φωτισμού σε εκθεσιακό χώρο. Ακριβού Α. -Σχεδιασμός φωτισμού σε μουσειακούς χώρους. Ανάπτυξη προτύπων – οδηγιών για το σχεδιασμό προθηκών και σχεδιασμός συστήματος προθηκών. Λιάρος Α. -Η έννοια της περιπλάνησης στους σύγχρονους μουσειακούς χώρους - Η διερεύνηση της κίνησης ως θεμελιακό δομικό μοντέλο στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό, Μπαρού Λ. Διαδικτυακές πηγές -http://www.namuseum.gr -http://www.theacropolismuseum.gr -http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/parthenonas/An.ae/an%20aetoma.htm -http://odysseus.culture.gr -http://el.wikipedia.org/wiki/Μουσείο_Ακρόπολης 133

Φοιτητής: Τριανταφύλλου Δημήτριος Επιβλέπων καθηγητής: Παπακωνσταντίνου Γεώργιος Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Ιούνιος 2013