Agiasos mag 146 2005

Ο Στρατής (αριστερά), ο Βασίλης και η Μαρία Ιωάν. Μπαρή-Παραμυθέλη με την κόρη της Γαριφαλίτσα (Καρυά, 4.12.1957).

Ο Παντελής Πατερέλης με τα παιδιά του, Μαρία Ο. Χριστοφαρή (αριστερά), Γιώργο Αλτιπαρμάκη και Ερατώ Β. Σταυρινού.

Ο Απόλλων Παν. Στόικος με τη σύζυγό του Ζαμπέτα, στην Α λεξανδρούπολη (1.1.1950), όπου γνωρίστηκαν.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Ο παλιρροϊκός τρομοκράτης............................................................................................................... ΧΑΡΙΛΑΟΥ ΚΛ. ΚΟΥΔΟΥΝΕΛΗ, Πατριδογνωστικά. Αγιάσος, αγάπη μου....................................................................................... ΜΥΡΣΙΝΗΣ ΒΑΜΒΑΚΑ-ΧΟΥΤΖΑΙΟΥ, Από τη μαγεία των αλλοτινών δρωμένων του Δωδεκαήμερου........................................ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΙΧ. ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗ, Η δραστηριότητά του Αναγνωστηρίου Αγιάσου..................................................................... ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Τα Ελευθέρια της Αέσβου..................................................................................................................... ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Θεόφιλος Χατζημιχαήλ. Ο πλανόδιος λαϊκός ζωγράφος της Ρωμιοσύνης.................................... ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Λεσβιακά αρχειοδιφικά σύμμεικτα. Σύνδεσμος Μεσιτών Ελαιολάδων Λέσβου (1935)................ ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Λεσβιακοί απόηχοι. Του Παναγιώτη Μουτζουρέλη.......................................................................... ΚΩΣΤΑ Γ. ΜΙΣΣΙΟΥ, Τραγουδήσατε με θάρρος · Ανθος γλυκός η νιότη σας · Σβήσατε πριν ανθίσετε · Τα μάτια σου τα λαμπερά · Μείνατε εκεί · Εκεί ακόμα είναι · Εμπρός · Σιωπή-σιωπή · Μας είπατε (ποιήματα)............................................................................ ΜΥΡΣΙΝΗΣ ΒΑΜΒΑΚΑ-ΧΟΥΤΖΑΙΟΥ, Σπουργίτια στην παγοονιά (ποίημα). ΣΠΥΡΟΥ Κ. ΚΑΡΑΜΟΥΝΤΖΟΥ, Τ’ αστέρια (ποίημα). ΜΕΝΕΑΑΟΥ ΚΑΜΑΤΣΟΥ, Τα γηρατειά είνι πληγή (ποίημα).............................................................................................................. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ Ν. ΞΑΦΕΛΗ, Ο Νεκρόταλος σχολιάζει την επικαιρότητα. Προυτιρϊότητα έχ’ γι αγρότ’ς τσ’ ε πρέπ’ ναν αδικιέτι......... ΓΙΑΝΧΑΤΖ, Το μουσώνυμο Αναγνωστήριο της Καλύμνου. Επετειακές εκδηλώσεις εκατό χρόνια μετά την ίδρυσή του................ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΣΤΥΛ. ΣΚΟΡΔΑ, Σύσφιγξη δεσμών φιλίας του Μπροντ με τη Λέσβο. Αδελφοποίηση Δημοτικών Σχολείων Μπροντ-Αγιάσου............................................................................................................................................................................................ ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Λαογραφικά φωτο-γραφήματα. Στέφεται ο δούλος του Θεού Κλεάνθης........................................ ΚΑΤΙΝΑΣ ΤΕΡΤΙΠΗ-ΜΥΚΟΝΙΑΤΗ, Μετακατοχικά δρώμενα στην αντιστεκόμενη Μυτιλήνη........................................................ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΙΧ. ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗ, Η πρώτη «Γιορτή Κάστανου» στην Αγιάσο............................................................................. ΠΑΝΟΥ I. ΚΟΝΤΕΑΛΗ, Το π ιά ν ο ............................................................................................................................................................. Τα πθίτκα μας (Προκόπης Κουτσκουδής, Γιάννης Α. Παπάνης, Χρίστος Γλεζέλης)............................................................................ ΓΙΑΝΧΑΤΖ, ΣΟΦΙΑΣ ΠΑΠΟ ΥΤΣΗ-ΚΟΥ ΔΟΥΝΕΑΗ, Σας πληροφορούμε........................................................................................ ΓΙΑΝΧΑΤΖ, Αυτοί που φεύγουν..................................................................................................................................................................

Σελ.

3 4 5 7 11 12 15 19 20 21 22 23 25 27 28 29 32 33 34 36

ΕΞΩΦΥΛΛΟ Η Αγιάσος και ο βιγλάτορας Όλυμπος σε χειμέρια νάρκη. (Φωτογραφία Παρασκευά Λιάκατου. Δεκέμβρης 2004)

ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ Η υπερογδοντάχρονη Μαριγώ Ευστρατίου Τζίνη (Τσ’καλά), στο δύσκολο αγώνα της ελιάς, στην Αγιάσο. (Φωτογραφία Παρασκευά Λιάκατου. Δεκέμβρης 2004)

Ι55Ν 1106-3378

Ο Π Α Λ ΙΡ Ρ Ο ΪΚ Ο Σ ΤΡΟ Μ ΟΚ ΡΑΤΗΣ α πανανθρώπινα καλοχρονίσματα για μια ακόμη φορά δεν τελεσφόρησαν, δεν μπόρεσαν να ξορ­ κίσουν το κακό σε πολλές μεριές του πλανήτη μας. Στο έβγα του Δεκέμβρη, την επομένη των Χριστου­ γέννων, ο πρωινός ισχυρός σεισμός των 8,9° της κλίμακας Ρίχτερ τάραξε τα βάθια της νοτιοανατολι­ κής Ασίας και συγκλόνισε την οικουμένη. Η ακατα­ μάχητη φουσκονεριά, τα φοβερά τσουνάμι, χτύπη­ σαν ανελέητα την Ινδία, τις Μαλβίδες, τη Σρι Λάν­ κα, την Ταϊλάνδη, την Ινδονησία, τη Μαλαισία... Τα μαινόμενα υγρά στοιχειά της φύσης σάρω­ σαν στο πέρασμά τους τα πάντα. Οικοδομήματα, μικρά και μεγάλα, γκρεμίστηκαν, δέντρα ξεριζώθη­ καν, πλεούμενα καταποντίστηκαν, περιουσίες εξα­ νεμίστηκαν, φαμίλιες ξεκληρίστηκαν. Χιλιάδες οι νεκροί και αναρίθμητοι οι αγνοούμενοι, ντόπιοι, παρεπίδημοι και ταξιδευτές της αναψυχής και του εξωτικού ονείρου. Διάχυτη παντού η αίσθηση του χαμού και της συμφοράς. Κυρίαρχος ο φόβος της λιμοκτονίας και της εκδήλωσης επιδημιών... Η μεγαλοσύνη της φύσης ταπείνωσε και πάλι τον άνθρωπο, ο οποίος από καταβολής κόσμου α­ γωνίζεται και κερδίζει ολοένα και περισσότερα μοιράδια της δεσμευμένης ελευθερίας του. Π αρ’ ό­ λα αυτά εξακολουθεί να είναι αδύναμος και ανο­

χύρωτος σε απειράριθμες περιπτώσεις. Η παιδεία, η επιστήμη και η τεχνολογία βοηθούν στην αποφυ­ γή ή στην αντιμετώπιση συμφορών, που προκαλούνται από αμάθεια ή εξ ανάγκης, αλλά δεν αποτε­ λούν πανάκεια σε κάθε ιδιοτροπία της δεσποτείας της φύσης... Η βιβλική καταστροφή, που εικόνες και περι­ γραφές της είχαμε από τον έντυπο και από τον η­ λεκτρονικό τύπο, έφερε πιο κοντά τους ανθρώπους της υφηλίου. Επιχειρήθηκε σταυροφορία ανθρω­ πιάς και αγάπης. Παραμερίστηκαν οι όποιες δια­ φορές, ρατσιστικές, θρησκευτικές, ιδεολογικές, π ο ­ λιτισμικές. Α ντίπαλος όλων ο αήττητος παλιρροϊκός τρομοκράτης, που τον γέννησε η μάνα φύση, ακλουθώντας τους δικούς της νόμους. Στάλθηκαν χρήματα, τρόφιμα, ρούχα, φάρμακα και πολλά άλ­ λα χρειώδη. Επιστρατεύτηκαν διάφορες υπηρεσίες, μεταφορικές, υγειονομικές, διασωστικές, δημοσιο­ γραφικές, επιστημονικές, ερευνητικές. Κοντολογίς όλοι ευαισθητοποιήθηκαν, οι ισχυροί της γης, οι κυβερνήσεις, οι ποικιλώνυμοι φορείς, οι ιδιώτες. Δεν έλειψαν όμως και πράξεις ανοίκειες υπανθρώ­ πων με κτηνώδη ένστικτα, στυγνών εκμεταλλευτών του πόνου και της δυστυχίας...

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Θαλασσογραφία (λάδι σε μουσαμά, διαστάσεων 40 χ 50 εκ.) του Ιάκωβου Μουτζουρέλη. (Τη φωτογραφία του πίνακα παραχώρησε ο Παναγιώτης Σκορδάς)

Π Α Τ Ρ ΙΔ Ο Γ Ν Ω Σ Τ ΙΚ Α Αγιάσος, αγάπη μου... Α'

Π αραπλεύρω ς του ραφείου του Μουτζουρέλη ήταν το ραφείο των αδελφών Πάνου και Λευτέρη Αργύρα, που ήταν άριστοι στην τέχνη τους. Το ρα­ φείο τους λειτουργούσε και σαν σχολή κοπτοραπτών, λόγω των πολλών μαθητάδων που πέρασαν α­ πό αυτό και που έγιναν καλοί επαγγελματίες ράφτες. Οι αδελφοί Πάνος και Λευτέρης Αργύρας δια ­ κρίνονταν τόσο για την τέχνη τους όσο και για το ήθος τους. Ή ταν άνθρωποι φιλήσυχοι, πράοι, ευ­ γενικοί, και είχαν την απεριόριστη εκτίμηση της κοινωνίας της Αγιάσου. Στη δεκαετία του 1970 εί­ χα την ευκαιρία να τους γνωρίσω από πολύ κοντά και να εκτιμήσω την ανθρωπιά τους. Το μαγαζί των αδελφών Αργύρα παλαιότερα ή­ ταν σιδηρουργείο του Ηρακλή Δεμιργκέλη, πατέρα του συμμαθητή μου στο δημοτικό σχολείο Μιχάλη Δεμιργκέλη, ο οποίος ζει στην Αυστραλία. Τώρα το ίδιο μαγαζί συνενώθηκε με το τέως ραφείο του Μου­ τζουρέλη και έγινε πραματευτάδικο του Ευστρατίου Πετεινέλη, γιου του Παναγιώτη Πετεινέλη. Π αραπλεύρως υπήρχε οικόπεδο, στο οποίο πριν από χρόνια, περίπου στις αρχές της δεκαετίας του 1960, ανήγειρε οικοδομή ο ράφτης Κομνηνός Τσουκαρέλης. Στο υπόγειο άνοιξε τότε μανάβικο ο Δημήτριος Τσουπής, τέως αυτοκινητιστής. Στο ισό­ γειο μετέφερε το ραφείο του ο ιδιοκτήτης Κομνη­ νός. Σ ’ αυτό εργάζονταν πολλοί μαθητευόμενοι, αλλά και άλλοι έμπειροι ράφτες, όπως ο Ευστρά­ τιος Καλυφός, σε μόνιμη βάση, ο Ευστράτιος Π α­ παγεωργίου (Κόλλυβας), ο Γιάννης Τραγέλης, ο Μιχάλης Παρασκευούλης από τους Λάμπου Μύ­ λους και άλλοι. Στον επάνω όροφο εγκαταστάθηκε στην αρχή ο νέος τότε οδοντίατρος, ο αείμνηστος Κώστας Βαμβουρέλης (Μ πέμπερ’ς). Τώρα το ισό­ γειο είναι εντευκτήριο του Εκπολιτιστικού Καρναβαλικού Συλλόγου «ο Σάτυρος» Αγιάσου, ενώ ο ε­ πάνω όροφος είναι γραφείο του παραρτήματος ΚΚΕ Αγιάσου. Ας επισκεφτούμε τώ ρα νοερά τη συνοικία «Μπούμπα». Εκεί κυρίως λειτουργούσαν τα υφασματοπωλεία, τα πραματευτάόικα της Αγιάσου. Και ήταν σκόπιμα συγκεντρωμένα εκεί, επειδή συ­ νήθως είχαν συναλλαγές με τις νοικοκυρές, οι ο-

Ο πραματευτής Ευστράτιος Γρηγορίου Μαλακέλης (αρι­ στερά) και ο ράφτης Απόστολος Ευστρατίου Μουτζουρέ­ λης, σε νεανική ηλικία, στα χρόνια του μεσοπολέμου, απαθανατίζονται με το όργανο της τάξης. (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Ευστράτιος Απόστολου Μου­ τζουρέλης)

ποιες κατά κανόνα απέφευγαν να διασχίσουν την Αγορά και να πάνε στον πραματευτή! Να μην τις δουν οι άντρες! Π ριν όμως μπούμε στο εσωτερικό, για να θυμη­ θούμε ένα προς ένα ποια ήταν τα καταστήματα αυ­ τά, θα δούμε τι άλλα μαγαζιά υπήρχαν εκεί. Παρα­ πλεύρως λοιπόν του πολύ γνωστού άλλοτε καφε­ νείου του Παναγιώτη Π απαπορφυρίου (Γράμμη), στο οποίο θ ’ αναφερθούμε αργότερα, ήταν το ρα­ φείο του Ευστρατίου Γλεζέλη (Ξ’νέλ’). Στο ίδιο αυ­ τό οίκημα, πάνω από το ραφείο, είχε οδοντιατρείο ο Ευστράτιος Καραφύλλης (Πρινέλ’). Ο οδοντία­ τρος αυτός δολοφονήθηκε ένα βράδυ στην Αγιάσο, στις 12 Ιουλίου 1944, καθώς πήγαινε στο σπίτι του. (Σ υνεχίζεται)

ΧΑΡΙΛΑΟΣ ΚΛ. ΚΟΥΛΟΥΝΕΛΗΣ

Μ Α Τ ΙΕ Σ ΣΤΗ Ν Π Α ΡΑ ΔΟ ΣΙΑ Κ Η Α ΓΙΑ ΣΟ Από τη μαγεία των αλλοτινών δρωμένων του Αωδεκαήμερου Π αραμονή Πρωτοχρονιάς σήμερα. Λίγες ώρες μας χωρίζουν από το 2005. Βαθιά η συλλογή εκείνων που η ανάγκη τους κλείνει στο σπίτι, παρέα με την α­ νυπόφορη μοναξιά, καθώς αγαπημένα πρόσωπα είναι μακριά και άλλα στερήθηκαν τη χαρά της ζωής πρόω­ ρα και άδικα. Αποχαιρετούμε το 2004, το έτος που ση­ μάδεψε με τη σειρά του την ιστορία του πλανήτη μας. Συγκεχυμένες σκέψεις έρχονται στο νου και ο απολο­ γισμός των δραματικών γεγονότων που συντελέστηκαν στο χρόνο που φεύγει αρκετά δύσκολος. Οι μαρ­ τυρίες των ανδρών των ειρηνευτικών αποστολών στη Βοσνία, στο Αφγανιστάν και αλλού, συγκλονιστικές. Από την άλλη η φύση να κάνει επίδειξη υπεροχής και να εξαφανίζει χιλιάδες κόσμο μέσα σε λίγα λεπτά. Ο νους μου γυρίζει πίσω, σε άλλους χρόνους, σε κάποιες δεκαετίες πριν, τότε που και εμείς, μικρά παιδιά, μεγαλωμένα στα αποκαΐδια του πολέμου, προσπαθούσαμε να σταθούμε στα πόδια μας και να συμβιβαστούμε με τις δυσκολίες και τις ανάγκες της σκληρής ζωής. Λένε πως γυρίζει πίσω στο χρόνο όποιος ψάχνει τις ρίζες του. Θα προσπαθήσω να κάνω ένα σύντομο α­ πολογισμό και να συγκρίνω τη γενιά μου με τη γενιά των σημερινών παιδιών. Υπάρχουν υπέρ, υπάρχουν και κατά, καθώς βλέπω. Ήμασταν μια μικρή κοινωνία ανθρώπων, κλεισμένη στο στενό περιβάλλον της Αγιά­ σου. Απαντέχαμε να έρθει η γιορτή του Αγίου Βασιλεί­ ου, για να πούμε τα κάλαντα και για να μαζέψουμε κα­ μιά δραχμή, που μετά τη μοιρασιά θα τη ρίχναμε στον κουμπαρά ο καθένας, με το σεβντά να τον γεμίσουμε μέχρι τη Λαμπρή, για να έχουμε και εμείς το χαρτζιλί­ κι μας. Είχαμε και ένα «καλαθέλ’» με χάντρες και με πλουμίδια, για να μας ρίχνουν μέσα φοινίκια, κουρα­ μπιέδες, καρύδια και λογής λογής άλλα καλούδια, οι Αγιασώτισσες νοικοκυρές, που μας περίμεναν στην πόρτα του σπιτιού τους. Όλα τα παίρναμε τότε, οι και­ ροί δε μας επέτρεπαν την πολυτέλεια της επιλογής. Πριν από μέρες πηγαίναμε στις γιαγιάδες και μας έλεγαν παλιά κάλαντα, που τα γράφαμε στο τετράδιο, για να κάνουμε πρόβες. Τη νύχτα της παραμονής της Πρωτοχρονιάς, παρέες παρέες βγαίναμε στους παγω­ μένους δρόμους και πηγαίναμε σε σπίτια γνωστών και αγνώστων, για να πούμε τα κάλαντα.

Σ ’ αυτό το σπίτι που ’ρταμι πέτρα να μη ραγίσει κι ο νοικοκύρης του σπιτιού χίλια χρόνια να ζήσει.

Κυρά μου , είσαι άξια, είσαι και τιμημένη κι α π ’ όλες μες στη γειτονιά εσύ ’σαι ξακουσμένη. Αφέντη , είσαι άξιος καράβι ν ’ αρματώσεις και τα σχοινιά του καραβιού να τα μαλαματώσεις. Αν όμως κανένας σπαγκοραμμένος Αγιασώτης δεν ήθελε να του πούμε τα κάλαντα, εμείς για να τον «π’θέψουμι», για να τον περιγελάσουμε, λέγαμε:

Του γιο σου, του μουναχουγιό , βάλ ’ τουν μες στου ζιμπίλι τσι κρέμασί τουν στα ψηλά, να μην τουν τσ ’μπούν γι ψύλλοι. Αφέντη μου πεντάφεντε , πέντε φορές αφέντη, γι κάρτσις σου τρυπήσανι τσι γι πατούνις φαίν’ντι. Άλλος μας κυνηγούσε και άλλος γελούσε με τα ψεγά­ δια που καλοκάγαθα του καλαντούσαμε. «Πουδαρ’κό για τουν Άγιου Βασίλ’» φώναζαν τα ανέμελα και άχολα παιδιά μέσα στα σοκάκια της Αγιάσου, κάποιες δεκαετίες πριν, το ξημέρωμα της Πρωτοχρονιάς. Εκείνη τη μέρα δε δέχονταν οι Αγια­ σώτες επισκέψεις στο σπίτι τους, μην τυχόν και είναι κανένας γουρσούζης και τους κάνει κακό ποδαρικό και δεν έχουν καλό τη νέα χρονιά. Μάλιστα, καθώς λένε, μετά την «καμάδα» του λιώνα, το 1850, φοβή­ θηκαν οι άνθρωποι τόσο πολύ για τη ζημιά που βρή­ κε το βιος τους και το μοναδικό πόρο ζωής που εί­ χαν, ώστε «τ’ Αγιού Βασ’λειού» δεν ήθελαν να τους κάνει κανένας ποδαρικό. Έπαιρναν μονάχα το αμί­ λητο νερό από τον Τσεσμέ του μαχαλά, μέσα στο και­ νούργιο το κουμάρι, και το έφερναν στο σπίτι τους. Έβαζαν μέσα και τα παιδιά που φώναζαν αχάραγα «πουδαρ’κό για τουν Άγιου Βασίλ’», θύμιαζαν, φι­ λούσαν την εικόνα και έλεγαν «καλουχρουνιά να δώσ’ ου Θιος!» Τις επισκέψεις τις έκαναν άλλες μέρες. Πήγαιναν στα σπίτια των φίλων και συγγενών τους και κρα­ τούσαν πιάτα που είχαν μέσα μια μοίρα βασιλόπιτα, φοινίκια και «πλατσέντα». Εμείς τότε δεν είχαμε βιτρίνες και λαμπιόνια φαντα-

χτερά ούτε πολλά και ακριβά δώρα ούτε καν χριστου­ γεννιάτικο δέντρο. Κάθε δέμα, που τυχόν μας έστελναν οι μετανάστες από την Αμερική, ήταν πολύτιμο. Θυμάμαι ότι πάνω στο «κατουφλέλ’ τς γουνιάς» η μάνα μου το βράδυ της παραμονής της Πρωτοχρο­ νιάς έθετε τρία μανταρίνια, που δύσκολα τα είχε ο κό­ σμος στην ορεινή Αγιάσο τότε, και έλεγε ότι τα έφερε ο Αι-Βασίλης. Νιώθαμε όμως ικανοποίηση και λέγα­ με «και του χρόνου». Τα παιδιά τώρα τα έχουν όλα, αλλά κάτι τους λείπει. Ποιο να ’ναι άραγε; Χαιρόμασταν, όταν η κατσίκα μας η μαλτέζα γεν­ νούσε κατά τα Χριστούγεννα, κι ακόμα πιο πολύ χαι­ ρόμασταν, όταν έκανε «διουμιλιάρ’κα κατσ’καδέλια». Τα ζεσταίναμε κάτω από το κοφίνι, γιατί μας εί­ χαν μάθει ότι τα ζώα είναι βλογημένα από το Θεό. Τώρα η τηλεόραση καθηλώνει τα παιδιά και τα κάνει παθητικούς δέκτες της βίας, της αγριότητας και κάθε παράξενου γεγονότος. Από την άλλη όμως πλευρά, τους δίνει το δικαίωμα να φέρνουν τον κόσμο μπρο­ στά τους και να ζήσουν, έστω και νοερά, τα ήθη, τα έ­ θιμα και τις παραδόσεις άλλων λαών, να δουν δικούς τους ανθρώπους της ομογένειας και γενικά να γνωρί­ σουν τον πλανήτη. Τότε είχαμε χαρά, όταν καθόμασταν μπροστά στη «γουνιά», στα μαξιλαράκια, γύρω γύρω στο σοφρά, για να φάμε, τα Χριστούγεννα και του Αϊ-Βασίλη, τον «πούλο», τον οποίο μεγάλωσε η γιαγιά μου η Πα­ ναγιωτούδα μέσα στην αυλή της, ταΐζοντάς τον «κ’τσιά μ’λιασμένα μες στ’ σγάρα ντ», του σκασμού. Εφτά οκάδες τον έθρεψε κάποτε, για να είναι έτοιμος, άμα έρθει η ώρα του. Ε, πώς να το κάνουμε; Είχαμε διαφορά από τα ση­ μερινά παιδιά, που τρώνε την πεντακάθαρη γαλοπού­ λα, αλλά θρεμμένη με ορμονούχες τροφές, ενώ η δική μας ήταν αλανιάρα και ταϊσμένη με καλαμπόκι. Απο­ λαμβάναμε και τη βασιλόπιτα με τα φύλλα, που τώρα τη βρίσκουμε δυσκολοχώνευτη για το ευαίσθητο στο­ μάχι που αποκτήσαμε. Ήταν καλοψημένη στο φούρ­ νο με τα ξύλα, στην πλάκα, και όταν την κόβαμε η κά­ θε μοίρα άνοιγε σα βεντάλια και μοσχοβολούσε ο τό­ πος κανέλα, μυτζήθρα και αγνό βούτυρο. Σημειωτέον ότι η λέξη χοληστερίνη ήταν άγνωστη στο τότε λεξι­ λόγιό μας. Σαράντα φύλλα άνοιξε η γιαγιά μου με το ματσόβεργα κάποτε κι από πάνω τη στόλισε με λο­ γιών λογιών πλουμιά. Όλα τα έχουν τώρα τα παιδιά, αλλά τα έχει αλλά­ ξει η κοινωνία, στην οποία μεγαλώνουν με βία, με τρόμο, με πλεονεξία, με αχορτασιά και με οχαδερφι­ σμό. Όλα θυσιάζονται στο βωμό του χρήματος. Τα προβληματίζει η ανεπιθυμία των μεγάλων για την ει­ ρήνη των λαών και τα πληγώνει ο αφανισμός του πλανήτη μας από τους ανελέητους βομβαρδισμούς,

καθώς και ο χαμός εκατομμυρίων αθώων. Παγώνει η ψυχή τους και γίνονται αδιάφορα στις μικροευαισθησίες της καθημερινότητας. Εμείς τότε δίναμε τη θέση μας στους ηλικιωμένους, κάναμε θελήματα, σηκωνό­ μασταν, άμα περνούσε ο παπάς το «Πιτσ’λέλ’», να πάει στο Σταυρί. Τρέχαμε να πάρουμε το βαρύ ζεμπί­ λι από το μεγαλύτερο, όταν δεν μπορούσε να το ση­ κώσει στις πατωμένες και στις ανηφοριές της Αγιά­ σου. Είχαμε το αίσθημα της δημιουργίας πρώτο στη ζωή μας. Φτιάχναμε οι ίδιοι, λόγω ανάγκης και επει­ δή το είχαμε και μεράκι, τα παιχνίδια μας, απολαμ­ βάναμε το υπερθέαμα που μας χάριζε ο Καραγκιόζης, που παίζαμε πίσω από ένα σεντόνι, μέσα στα χαλά­ σματα, με μια δεκάρα το εισιτήριο, αν την είχαμε. Και η μάνα μου να φωνάζει: «Έχιτι του νου σας μη σας τσιντρώσ’ κανές σκουρπιός μες στα χαλάσματα». Ο μεγάλος μου ο γιος, που πρόσφατα ήρθε από το Αφγανιστάν, όπου ήταν διοικητής στην εκεί μοί­ ρα της ειρηνευτικής δύναμης, ξέρετε τι μου είπε: «Μάνα, στην Ελλάδα μας, όποια κυβέρνηση κι αν δι­ οικεί, μα όποια κυβέρνηση, ζούμε μέσα στον παρά­ δεισο, αλλά δεν μπορούμε να το καταλάβουμε». Αυ­ τό που τον λύγισε ήταν τα σκελετωμένα μικρά πα ι­ διά με τα πονεμένα μάτια. Πάντα τα παιδιά γεννιού­ νται με αγγελική ψυχή, αλλά τα πρωτάκουστα γεγο­ νότα τα τυραννούν και τα πληγώνουν. Έχουν του Αβραάμ τα καλά σήμερα, μέσα στα γιγαντοκαταστήματα και μπερδεύονται ποιο να πρωτοδιαλέξουν. Υπάρχουν όμως και άλλα, που απλώνουν το χέρι για ένα μπουκάλι νερό και για λίγο ψωμί, αν τους έ­ χει μείνει το άλλο χέρι. Στην εποχή μας, τη μέρα της Πρωτοχρονιάς, τα σπίτια είναι ολόφωτα και δέχονται επισκέψεις. Αλλά αναρωτιέμαι: Ποιος άραγε έκανε ποδαρικό, με το α­ ριστερό το πόδι, σε τόσα σπίτια και ανθρώπους, που χάθηκαν μέσα σε λίγα λεπτά της ώρας από τον παραλογισμό της φύσης; Ανοίγουν διάπλατα τα αθώα μά­ τια των σημερινών παιδιών, στα πρόθυρα του 2005, για να δουν στο τηλεοπτικό γυαλί αυτά τα τρομερά και πρωτάκουστα, που η δική μου η γενιά δεν είχε την τύχη, ευτυχώς, να τα δει. Και εγώ η ελάχιστη θα πω:

Α π ’ τ ’ Παναγιά τ ’ Φανιρουμέν’ μ ’ ένα κ ’μαρέλ ’ θα φέρον στου σ πίτ’ τ ’ αμίλ’του του νιρό, να δω μπα τσι σ ’νιφέρου. Τόσα που ’δαν τα μάτια μας, να μην τα ξαναδούμι, καλουχρουνιά να δώσ’ ου Θιος τσ ’ α π ’ άδικου να βγούμι. ΜΥΡΣΙΝΗ ΒΑΜΒΑΚΑ-ΧΟΥΤΖΑΙΟΥ

Η ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΡΙΟΥ ΑΓΙΑΣΟΥ Δυναμικό και ελπιδοφόρο πνευματοκαλλιτεχνικό ξεκίνημα ν ζηλέψουν τις επιδόσεις του Γενάρη και οι επόμενοι μήνες που θα πάρουν τη σκυτάλη της ασίγα­ στης πολιτιστικής δράσης, τότε η φετινή χρονιά ίσως αποτελέσει ορόσημο στη μακρόχρονη ιστορία του Αναγνωστηρίου. Με μεγάλη επιτυχία πραγματοποιήθηκε τη μέρα των Φώτων, στις 5 μ.μ., η ετήσια Τακτική Γενική Συ­ νέλευση των μελών του Αναγνωστηρίου, στην κατά­ μεστη αίθουσα του Κινηματοθεάτρου του. Η εκδήλω­ ση ήταν δομημένη σε τρία μέρη. Στο πρώτο μέρος έγινε ο καθιερωμένος αγιασμός και η κοπή της πρωτοχρονιάτικης πίτας από το σεβ. μητροπολίτη Κορυτσάς και Αυλώνος Χριστόδουλο. Ακολούθησαν η Έκθεση Πεπραγμένων και ο προγραμ­ ματισμός δράσης για το νέο έτος από τον πρόεδρο Κλεάνθη Κορομηλά, καθώς και ο Οικονομικός Απο­ λογισμός του 2004 από τον ταμία Στρατή Καζαντζή. Στο δεύτερο μέρος ο μουσικοδιδάσκαλος Μάκης Ψαραδέλης παρουσίασε ένα εικοσάλεπτο πρόγραμμα σύγχρονων ελληνικών τραγουδιών με το παιδικό μου­ σικό εργαστήρι. Τα παιδιά έπαιξαν με την κιθάρα τους και ερμήνευσαν αγαπημένα νεανικά τραγούδια, κερδί­ ζοντας πανάξια το ζεστό χειροκρότημα του κόσμου. Στο τρίτο μέρος οι μουσικοδιδάσκαλοι Παναγιώ­ της Σουσαμλής (θεωρίας, κρουστών, πνευστών), Κώ­ στας Ζαφειρίου (σαντουριού) και Νίκος Χριστιανός (βιολιού), παρουσίασαν ένα ωριαίο πρόγραμμα παρα­ δοσιακής μουσικής με παιδιά μεγαλύτερων ηλικιών. Σαντούρια, βιολιά, κιθάρες, τουμπελέκια και τρυφερές παιδικές φωνές συνδύασαν και συγχρόνισαν τους γλυ­ κούς ήχους τους, παράγοντας ένα ζηλευτό και ταυτό­ χρονα συγκινητικό αποτέλεσμα. Αξίζουν πολλά και

Δίπτυχο Πρόγραμμα (διαστάσεων 21 χ 15 εκ.)

θερμά συγχαρητήρια στους δασκάλους και στα παιδιά. Στο τέλος της εκδήλωσης, στα παιδιά όλων των τμημάτων (θεατρικών, μουσικών, χορευτικών) του Αναγνωστηρίου, προσφέρθηκαν ως δώρο διαλεχτά βιβλία εγκυκλοπαιδικού και λογοτεχνικού περιεχομέ­ νου. Επίσης μοιράστηκε στον κόσμο η παραδοσιακή αγιασώτικη βασιλόπιτα (αλ’πανάβατ’), που την έ­ φτιαξε ο Αγροτομεταποιητικός Συνεταιρισμός Γυ­ ναικών Αγιάσου.

Ο σεβ. μητροπολίτης Κορυ­ τσάς και Αυλώνος Χριστόδου­ λος, μετά τον καθιερωμένο α­ γιασμό, κόβει τη βασιλόπιτα του Αναγνωστηρίου, στο Κι­ νηματοθέατρο, τη μέρα των Φώτων (6.1.2005).

Την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους, ε­ κτός από το δήμαρχο Αγιάσου Χρύσανθο Χατζηπα­ ναγιώτη, ο βουλευτής Λέσβου Γιάννης ΘεοδοσιάδηςΓιαννέλης και πολλοί άλλοι. Το Σάββατο 8 Ιανουάριου, στις 5.30 μ.μ., η Παιδι­ κή και Νεανική Σκηνή του Αναγνωστηρίου Αγιάσου έδωσε στο Κινηματοθέατρό του θεατρική παράσταση με τα έργα «Ο ξυλοκόπος» του Βασίλη Αναγνώστου και «Η εκδίκηση των καλικάντζαρων» της Φωτούλας Τουρτουροπούλου. Το ανέβασμα των έργων, σε διδα­ σκαλία - σκηνοθεσία της Φωτούλας Τουρτουροπούλου, έγινε στο πλαίσιο του προγράμματος θεατρικής παιδείας της Νομαρχιακής Επιτροπής Λαϊκής Επι­ μόρφωσης (ΝΕΑΕ) Λέσβου, το οποίο τα τελευταία χρόνια υλοποιεί το Αναγνωστήριο, δίνοντας τη δυνα­ τότητα σε πολλά νέα παιδιά να αξιοποιηθούν δημι­ ουργικά τον ελεύθερο χρόνο τους, γνωρίζοντας τον υπέροχο κόσμο του θεάτρου. Παράλληλα, συνεχίζει τη λαμπρή παράδοση στον τομέα της ερασιτεχνικής θεατρικής δημιουργίας, που ξεκινά σύμφωνα με υπάρχουσα πληροφορία, από το 1879, όταν ανέβηκε επί σκηνής, στη μεγάλη αίθουσα του τότε Αλληλοδιδακτικού Σχολείου, το έργο του Δη­ μητρίου Βυζαντίου «Βαβυλωνία», από τα μέλη της «Φιλοπτώχου Αδελφότητος Αγιάσου», με σκοπό την οικονομική ενίσχυση των φτωχών και πυροπαθών της μεγάλης πυρκαγιάς του 1877 που κατέκαψε το χωριό. Ανάλογους στόχους έθεσε και η πραγματοποίηση αυτής της παράστασης: να εμφυσήσει στα παιδιά τέ­ τοιες κοινωνικές αξίες, που θα τα βοηθήσουν -μεταξύ άλλων- να αποκτήσουν σύγχρονη οικολογική - περι­ βαλλοντική συνείδηση, για να γίνουν ικανά να αλλά­ ξουν και να ομορφύνουν τον κόσμο μας, τόσο το κοι­ νωνικό, όσο και το φυσικό περιβάλλον, μέσα στο ο­ ποίο ζούμε και δημιουργούμε. Κοντά στα παιδιά πρέ­ πει να διδασκόμαστε και οι μεγαλύτεροι, συνειδητο-

Τα παιδιά που μαθαίνουν κρουστά συμμετείχαν στην εκ­ δήλωση, στο Κινηματοθέατρο, τη μέρα των Φώτων (6.1.2005). Αριστερά διακρίνεται ο μουσικοδιδάσκαλος Παναγιώτης Πρ. Σουσαμλής.

ποιώντας ότι «τη γη δεν την κληρονομήσαμε από τους γονείς μας, αλλά τη δανειστήκαμε από τα παιδιά μας». Αφομοιώνοντας και κάνοντας πράξη τα παραπάνω μηνύματα, τα παιδιά της Παιδικής και Νεανικής Σκη­ νής του Αναγνωστηρίου θα προβούν στο αμέσως επό­ μενο χρονικό διάστημα σε δενδροφύτευση, με δενδρύλ­ λια που παραχώρησε η Διεύθυνση Δασών Λέσβου, με την παρέμβαση του συγχωριανού μας δασονόμου Στρα­ τή Λαμπρινού, τους οποίους και ευχαριστούμε θερμά. Την Κυριακή 23 Ιανουάριου 2005 και ώρα 6 μ.μ. το Αναγνωστήριο Αγιάσου οργάνωσε μια ακόμα υπέροχη μουσική βραδιά. Αυτή τη φορά το Πειραματικό Μου­ σικό Εργαστήρι Νέων παρουσίασε τραγούδια της νέας ελληνικής και μουσικής σκηνής, ρεμπέτικα και παρα­ δοσιακά, που ενθουσίασαν και πάλι το πυκνό ακροα­ τήριο. Οι νέοι του Αναγνωστηρίου σε μια συμβολική κίνηση θέλησαν να αφιερώσουν τη μουσική αυτή βρα­ διά στα παιδιά της Νοτιοανατολικής Ασίας που επλή-

Στιγμιότυπο από την ετήσια Γενική Συνέλευση των μελών του Αναγνωστηρίου, στο Κι­ νηματοθέατρο, τη μέρα των Φώτων (6.1.2005).

γησαν από το «τσουνάμι» της 26ης Δεκεμβρίου 2004, εκφράζοντας έτσι τα ειλικρινή αισθήματα αγάπης και κοινωνικής αλληλεγγύης, που πλημμυρίζουν τον ευαί­ σθητο και αμόλυντο ψυχικό τους κόσμο. Τοποθετήθη­ κε κουμπαράς και τα χρήματα που συγκεντρώθηκαν θα σταλούν για την ανακούφιση αυτών των παιδιών. Η εκδήλωση ξεκίνησε με την Παιδική Χορωδία του Αναγνωστηρίου να τραγουδά «το τραγούδι του χελι­ δονιού», ενώ ταυτόχρονα στη γιγαντοοθόνη προβάλ­ λονταν συγκινητικές εικόνες από το δράμα των παι­ διών που χτυπήθηκαν ανελέητα από τα αδάμαστα στοιχεία της φύσης. Καθένα α π’ αυτά τα παιδιά, μοιά­ ζει με πληγωμένο χελιδόνι, που το βρήκε ξαφνικά και το τσάκισε η κακοκαιριά. Γι’ αυτό και τα παιδιά μας έ­ στειλαν με το τραγούδι τους την παρακάτω παράκλη­ ση - ευχή, βγαλμένη από τα βάθη της ψυχής τους:

Γέλασε ξανά, κρυσταλλένιο μου αγγελούδι, η άνοιξη νά ’ρθει να φωτίσει το τραγούδι, μέλισσες και πεταλούδες να στολίσουν τις φτερούγες που φοράς... Ή χος και εικόνα φόρτισαν συναισθηματικά την α­ τμόσφαιρα, κάνοντας τις καρδιές να ραγίσουν και τα μάτια να βουρκώσουν. Ελπίζουμε με την ηθική και υ­ λική υποστήριξη όλης της ανθρωπότητας, τα τσακι­ σμένα αυτά χελιδονάκια να ξαναβρούν την άνοιξη και το κουράγιο να ξανακελαηδήσουν και να γευτούν τη χαρά της ζωής. Ακολούθησε ένα υπέροχο μουσικό πρόγραμμα. Ακούστηκαν τραγούδια των Ν. Ξυδάκη, Θ. Παπακων­ σταντίνου, Μ. Μάλαμα, Λουδοβίκου των Ανωγείων, Χειμερινών Κολυμβητών, Σ. Σέμση, Γ. Ζήκα, X. Θη­ βαίου και Α. Γαλάνη, σε διδασκαλία και μουσική επι­ μέλεια του Μάκη Ψαραδέλη. Τα παιδιά απέσπασαν το θερμό χειροκρότημα του κόσμου, τόσο για την άρ­

Στιγμιότυπο από την παρουσίαση της Παιδικής Σκηνής του Αναγνωστηρίου, με το έργο του Βασίλη Αναγνώστου «Ο ξυλοκόπος», στο Κινηματοθέατρο, στις 8.1.2005.

τια μουσική εκτέλεση, όσο και για την εξαιρετική ερ­ μηνεία των τραγουδιών. Στα χέρια τους, κιθάρες και πιάνο, σαντούρι και βιολί, μπουζούκι και μπαγλα­ μάς, φλογέρα και ντέφι, τουμπελέκι και νταγερές, έγι­ ναν η φλόγα που άναψε το φιτίλι στην μπαρουταπο­ θήκη των συναισθημάτων και τίναξε στον αέρα το κέ­ φι των ακροατών, που συνόδευαν το τραγούδι με συ­ νεχή ενθουσιώδη επιφωνήματα και ρυθμικά χειρο­ κροτήματα. Δεν ήταν λίγες οι φορές που άλλα παιδιά, από το ακροατήριο, αφιονισμένα από την πανδαισία των ήχων, μετέτρεψαν τους διαδρόμους της πλατείας του θεάτρου σε χορευτική πίστα. Με την ευκαιρία της αναφοράς μας σ’ αυτές τις εκδηλώσεις, θέλουμε να εξάρουμε το σπουδαίο μου­ σικό έργο που επιτελεί ο Μάκης Ψαραδέλης. Κοντά στους άλλους καταξιωμένους μουσικοδιδασκάλους, που μπάζουν τα παιδιά μας στον υπέροχο κόσμο της παραδοσιακής μουσικής, ο Μάκης, με τη φρεσκάδα της νιότης του, με το πάθος που τον διακρίνει στη

Στιγμιότυπο από τη συμμετο­ χή στην εκδήλωση της 6.1.2005, στο Κινηματοθέα­ τρο, των μαθητών των παρα­ δοσιακών οργάνων του Μου­ σικού Τμήματος του Αναγνω­ στηρίου.

Στιγμιότυπο από την παρά­ σταση της Νεανικής Σκηνής του Αναγνωστηρίου, με το έρ­ γο της Φωτούλας Τουρτουροπούλου «Η εκδήλωση των κα­ λικαντζάρων», στο Κινηματο­ θέατρο, στις 8.1.2005.

δουλειά του και με την άριστη επικοινωνία του με τα παιδιά, τους διδάσκει κλασική κιθάρα και τα φέρνει σε επαφή με το μοντέρνο ποιητικό τραγούδι, που εί­ ναι πιο κοντά στα μουσικά τους ακούσματα και εκ­ φράζει καλύτερα τα προσωπικά τους βιώματα. Δεν είναι τυχαίο που μέσα σε μερικούς μήνες πολλά νέα παιδιά όλων των ηλικιών πλαισίωσαν το νέο μουσι­ κό τμήμα. Ανάλογη δουλειά γίνεται και στο παιδικό θεατρικό εργαστήρι από τη Φωτούλα Τουρτουροπούλου, που έχει κερδίσει από την αρχή τις καρδιές των παιδιών και η οποία παράλληλα σκηνοθετεί και γρά­ φει θεατρικά κείμενα. Έτσι, με το πρωτοποριακό, για τα μέχρι σήμερα δεδομένα, έργο των δυο αυτών νέων ανθρώπων στους τομείς της μουσικής και του θεά­ τρου, αλλά και με τη δουλειά όλων των άλλων δα­ σκάλων, το Αναγνωστήριο παντρεύει την παράδοση με τη σύγχρονη τέχνη και διευρύνει τους καλλιτεχνι­ κούς και πνευματικούς ορίζοντες των παιδιών, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να ανοίξουν τα φτερά τους και να πετάξουν ακόμα ψηλότερα.

Κοντά στους δασκάλους και στα παιδιά στέκονται και οι αφανείς πρωταγωνιστές όλων αυτών των εκ­ δηλώσεων. Ο γενικός γραμματέας του Αναγνωστηρί­ ου Προκόπης Μαϊστρέλης (ηχητική κάλυψη, φωτι­ σμός) και ο Παναγιώτης Γιάννη Τσάγαλος (προσκλή­ σεις, προγράμματα, ηλεκτρονική παρουσίαση, φωτο­ γράφηση, βιντεοσκόπηση). Η τακτική διοργάνωση τέτοιων εκδηλώσεων δίνει στα παιδιά μας τη δυνατότητα να πατούν ολοένα και πιο θαρρετά στο σανίδι, αναδείχνοντας το ταλέντο τους, στους δασκάλους τη χαρά να απολαμβάνουν τις επιδόσεις των μαθητών τους, στους γονείς τη συγκί­ νηση να τα καμαρώνουν πάνω στη σκηνή και στους ανθρώπους του Αναγνωστηρίου την ηθική ικανοποί­ ηση που νιώθει ο ακούραστος σκαπανέας του πολιτι­ σμού, όταν ο ποτισμένος με τον ιδρώτα της συνεχούς και ανιδιοτελούς προσφοράς, σπόρος που έριξε φυ­ τρώνει και αρχίζει να δίνει καρπούς. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΙΧ. ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗΣ

Στιγμιότυπο από την εκδήλω­ ση του Πειραματικού Μουσι­ κού Εργαστηρίου Νέων, στο Κινηματοθέατρο, στις 23.1.2005, την αφιερωμένη στα παιδιά της Νοτιοανατολι­ κής Ασίας που χτυπήθηκαν α­ πό το τσουνάμι της 26.12.2004.

ΤΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΗΣ ΛΕΣΒΟΥ Σ τ ις 14.11.2004 πραγματοποιήθηκαν στην Αθή­ να οι εορταστικές εκδηλώσεις για τα Ελευθέρια της Λέσβου. Εφέτος με τα αδελφά σωματεία, την Ομο­ σπονδία Λεσβιακών Συλλόγων Αττικής (ΟΛΣΑ), τη Λεσβιακή Παροικία, τον Πολιτιστικό Όμιλο «Στέγη Θεόφιλου» και τον Πολιτιστικό Σύλλογο Μ υτιληναιων Πετρούπολης «ο Θεόφιλος», συμμε­ τείχε στη διοργάνωση και η Εταιρεία Ελλήνων Λο­ γοτεχνών, η οποία από το 1934 ως τις μέρες μας συνεχίζει την ιστορική και επωφελή για τον τόπο μας πορεία της. Τελέστηκε δοξολογία στον Ιερό Ναό της Ζω ο­ δόχου Πηγής, ο οποίος βρίσκεται στην οδό Ακαδη­ μίας, και έγινε κατάθεση στεφάνων, από τους προ­ έδρους της Ο μοσπονδίας Λεσβιακών Συλλόγων Αττικής Χριστόδουλο Τσοκαρέλη και της Λεσβια­ κής Π αροικίας Στρατή Μ ολίνο, στο άγαλμα του Ρήγα Φεραίου, στα προπύλαια του Πανεπιστημί­ ου. Στη συνέχεια πραγματοποιήθηκε εκδήλωση στην αίθουσα «Μ ιχαήλας Αβέρωφ» της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών (Ακαδημίας και Γενναδίου 8), την οποία παρακολούθησαν πολλοί, Λέσβιοι και μη. Προλογικά μίλησε η γενική γραμματέας της ΕΕΛ Ελευθερία Αναγνωστάκη-Τζαβάρα, η οποία αναφέρθηκε στην πνευματική Λέσβο. Ακολούθη­ σαν οι χαιρετισμοί του Απόστολου Γονιδέλη, μέ­

λους του Δ.Σ. της ΕΕΛ, και του γενικού γραμμα­ τέα Νίκου Π απαϊω άννου, η κατατοπιστική εισα­ γωγική ομιλία του Χριστόδουλου Τσοκαρέλη, κα­ θώς και η παρουσίαση του αιιτίοιιΐιιιτι νϊΐοο του ζω ­ γράφου Μανόλη Καλλιγιάννη, από τον πρόεδρο του Π ολιτιστικού Συλλόγου «Στέγη Θεόφιλου» Ευάγγελο Βογιατζή. Για το Θεόφιλο μίλησαν ο προαναφερθείς ζωγράφος και ο Γιάννης Χατζηβα­ σιλείου. Θετική η συμβολή και του Αχιλλέα Χιωτέλη, δραστήριου προέδρου του Π ολιτιστικού Συλλόγου Μ υτιληναιων Πετρούπολης «ο Θεόφι­ λος», ο οποίος αναφέρθηκε στο μεγάλο θέμα της σύλησης των καλλιτεχνικών λεσβιακών θησαυρών. Η εκδήλωση διανθίστηκε με την έξοχη «Μ παλάντα του Θεόφιλου» της Χρυσούλας Χατζηγιαννιού, την οποία απέδωσε γλαφυρά η Π αναγιώτα Π λω­ μαρίτου, με παραδοσιακά χορωδιακά άσματα και με εκθεσιακό υλικό. Δέον να σημειωθεί ότι η Λεσβιακή Παροικία πραγματοποίησε παράλληλη εκδήλωση στο Πνευ­ ματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων - αίθουσα Τρίτση, κατά την οποία μίλησε ο φιλόλογος Νικό­ λαος Νούλας με θέμα «Η άλλη Λέσβος». Η εκδή­ λωση διανθίστηκε με προβολή ενδιαφέροντος εικο­ νιστικού υλικού.

ΓΙΑΝΧΑΤΖ

Στιγμιότυπο από την εκ­ δήλωση των Ελευθερίων της Αέσβου. Διακρίνονται, από δεξιά, ο ομιλητής-ζωγράφος Μανόλης Καλλιγιάννης, ο Γιάννης Χατζη­ βασιλείου, ο Ευάγγελος Βογιατζής και ο Χριστό­ δουλος Τσακιρέλης. Πίσω διακρίνονται ο σημαιοφό­ ρος και οι παραστάτριες...

ΘΕΟΦΙΑΟΣ ΧΑΤΖΗΜΙΧΑΗΛ Ο πλανόδιος λαϊκός ζωγράφος της Ρωμιοσύνης Η

περίπτωση του Θεόφιλου Χατζημιχαήλ,

του πλανόδιου λαϊκού ζωγράφου της Ρωμιοσύ­ νης, απασχόλησε και εξακολουθεί ν ’ απασχολεί, από τις αρχές κιόλας της περασμένης εκατονταε­ τηρίδας ως τις μέρες μας, τους εργάτες της τέχνης, των γραμμάτων και της επιστήμης. Π ρώτος κατα­ πιάστηκε ευθυμογραφικά με το Θεόφιλο, ως ι­ διόρρυθμο ζωγράφο, ο λόγιος και λαογράφος Γε­ ώργιος Αδρακτάς, ο οποίος δημοσίευσε στο π α ­ νελλήνιας εμβέλειας «Ε θνικόν Η μερολόγιον» (1901) του Κ ωνσταντίνου Σκόκου τη «χωριάτικη ιστορία», όπω ς την υποτιτλίζει, «Ο φουστανελλάς ζωγράφος», εικονογραφώ ντας την μάλιστα με πέντε γελοιογραφίες-σκίτσα, που φιλοτέχνησε ο νεαρός τότε ζω γράφος και χαράκτης Δημήτριος Γαλάνης. Πρώτος όμως μελετητής στάθηκε ο λαο­ γράφος Κίτσος Μακρής με το πρωτόλειό του «Ο ζωγράφος Θεόφιλος στο Πήλιο» (1939). Στη συνέ­ χεια το ενδιαφέρον για το Θεόφιλο εκδηλώθηκε ε­ ντονότερα και η βιβλιογραφία πλουτίστηκε και συνεχίζει να πλουτίζεται ολοένα και περισσότερο με μονογραφίες, με άρθρα, με λευκώματα, με α ­ φιερώματα, καθώς και με ενδιαφέρουσες αναφο­ ρές, μαρτυρίες και πληροφορίες, δικών μας και αλλοεθνών, ειδικών σε θέματα της τέχνης του χρωστήρα και μη. Στον κατάλογο αυτών οι ο ποί­ οι έστιασαν κατά καιρούς την προσοχή τους στο Θεόφιλο, ερευνητικά ή απλώς περιστασιακά, συ­ γκαταλέγονται πολλοί και σημαντικοί χρυσικοί του λόγου και της τέχνης, όπω ς ο Γουναρόπουλος, ο Ουράνης, ο Μυριβήλης, ο Μελάς, ο Σικελιανός, ο Ελύτης, ο Βενέζης, ο Τόμπρος, οΤ σ αρούχης, ο Σπητέρης και ο Σεφέρης, για να περιο­ ριστώ σε ορισμένους μονάχα προδρομικούς, χώ ­ ρις να θέλω με αυτή την επιλεκτικότητα να υ π ο τι­ μήσω τον πνευματικό μόχθο κανενός. Π αρ’ όλες τις φιλότιμες ερευνητικές προσπά­ θειές υπάρχουν ακόμη σκοτεινά σημεία στη ζωή και στο έργο του ζωγράφου. Το αποτέλεσμα είναι ν ’ αναπαράγονται ως την εποχή μας παντοειδείς εικο­ τολογίες και ανακρίβειες, εναρμονιζόμενες με το συντηρούμενο «παραμύθι» του Θεόφιλου, το οποίο ως προς ορισμένα σημεία θα μπορούσε ν ’ απολιπανθεί από την πλεονάζουσα λογοκοπια, χώ ρις να χάσει την αίγλη του.

Ο φουστανέλας ζωγράφος Θεόφιλος

Ο Θεόφιλος, σύμφωνα με επίσημες καταχω ρί­ σεις αρμόδιων θεσμοθετημένων οργάνων και υπη­ ρεσιών της πολιτείας στη Μυτιλήνη (Δήμος, Νο­ μαρχία, Στρατολογία) γεννήθηκε το 1871. Για το που ακριβώς γεννήθηκε υπάρχει διχογνωμία. Από τους περισσότερους ως τόπος γέννησης θεωρείται η Βαρειά, το γραφικό αυτό προάστιο της Μυτιλή­ νης, όπου υπήρχε πύργος της οικογένειας του Θεό­ φιλου. Ή ταν ένα από τα οχτώ παιδιά, τέσσερα α ­ γόρια και τέσσερα κορίτσια, της φαμίλιας του τσα­ γκάρη Γαβριήλ Χατζημιχαήλ Κεφάλα -το βαφτιστικό με το πέρασμα του χρόνου υποκατέστησε το επώ νυμο- και της Πηνελόπης, θυγατέρας του αγιογράφου Κωνσταντή Ζωγράφου, ο οποίος καταγό­ ταν από τα Μοσχονήσια. Ο Θεόφιλος υπήρξε εγγονός του αγιογράφου, αλλά δε γνωρίζουμε σίγουρα αν μαθήτεψε κοντά του και αν επηρεάστηκε α π ’ αυτόν. Οι πληροφο­

ρίες που έχουμε για τα παιδικά και για τα νεανικά του χρόνια είναι ελλιπείς και ανεξακρίβωτες. Επο­ μένως δεν έχουμε σαφή γνώση για τα εγκύκλια μα­ θήματα που παρακολούθησε και για τις όποιες α ­ σχολίες του. Βέβαιο πάντω ς είναι ότι μετά τη χει­ ραφέτησή του πήρε των ομματιών του και ήρθε στη Σμύρνη, που ήταν πολυάνθρωπη πολιτεία, βασικά ελληνοχριστιανική, όπω ς και το Αϊβαλί, με έντονη παρουσία Μ υτιληνιών. Οι λόγοι της αποδημίας του δε μας είναι γνωστοί. Ίσω ς να ήθελε ν ’ απε­ γκλωβιστεί από ένα περιβάλλον απόρριψης, εμπαιγμού και χλεύης. Τον θεωρούσαν ονειροπαρ­ μένο, μονόχνοτο, οκνηρό, ανεπρόκοπο, αχμάκη. Πολλά από αυτά που λέγονται για την εδώ περιπε­ τειώδη ζωή του, για τις εκκεντρικές του ενέργειες και για τις καλλιτεχνικές του πραγματώσεις, δεν α­ ποκλείεται να είναι συνηθισμένα μυθεύματα. Ανα­ φέρεται ότι κυκλοφορούσε στο χώρο του Ελληνι­ κού Προξενείου, αυτοπροσδιοριζόμενος «θυροφύλαξ», δηλαδή καβάσης, κλητήρας, φορώντας φου­ στανέλα, η οποία λειτουργούσε ως σύμβολο εθνι­ κής λεβεντιάς και αντρειοσύνης. Αναφέρεται ακό­ μη ότι κάποτε, θέλοντας να υπερασπιστεί τη ζωή του Έλληνα προξένου, εναντίον του οποίου έγινε απόπειρα δολοφονίας, σκότωσε έναν Τούρκο, πρά­ ξη που τον ανάγκασε να φύγει από τη Σμύρνη και να έρθει στη Θεσσαλία και συγκεκριμένα στα χω ­ ριά του Πηλίου. Ενδιαφέρουσα και η πληροφορία που τον θέλει ερωτευμένο με κάποια κοπέλα, την Ειρήνη, την οποία όμως έκλεισαν τ ’ αδέρφια της σε σχολείο καλογραιών, για να θέσουν τέρμα σ ’ αυτή τη σχέση. Από τη Σμύρνη ο Θεόφιλος έφυγε πιθανότατα το 1897, τη χρονιά που κηρύχτηκε ο ελληνοτουρκι­ κός πόλεμος. Ίσω ς να του κέντρισαν το ανύπνωτο εθνικό φρόνημα η συνταραχτική είδηση της κατά­ ληψης της Κρήτης και το συνακόλουθο ξεσήκωμα των απανταχού Ελλήνων, συμπεριλαμβανομένων και των αλύτρωτων της Μ ικρασίας και της πα τρί­ δας του Λέσβου. Λέγεται ότι κατατάχτηκε σε α ­ ντάρτικό σώμα ως εθελοντής και ότι έλαβε μέρος σε επιχειρήσεις του παράτολμου και ατυχούς π ο ­ λέμου, στο Βελεστινο και στο Δομοκό. Στα πηλιορείτικα χω ριά ο Θεόφιλος έμεινε τριάντα περίπου χρόνια μετά το τέλος του πολέ­ μου, σύμφωνα με μια από τις αλληλοσυγκρουόμενες πληροφορίες. Εδώ ολοκλήρωσε το δεύτερο κύ­ κλο της ζωής και των πραγματώσεων του στο χώ ­ ρο της λαϊκής ζωγραφικής. Γνώρισε τον τόπο και τον αγάπησε. Ολοχρονίς γύριζε με τα σύνεργα της

τέχνης του, για να ικανοποιεί το μεράκι της ψυχής του και για να εξασφαλίζει παράλληλα την καθη­ μερινή του επιβίωση. Παντού άφησε ζωγραφιές του, σε σανίδια, σε τενεκέδες, σε σπίτια, σε αρχο­ ντικά, σε μαγαζιά, σε μύλους. Χαρακτηριστικές αυ­ τές που φιλοτέχνησε στον Άνω Βόλο, στο αρχοντι­ κό του Γιάννη Κοντού, ο οποίος του συμπαραστά­ θηκε με πολλή αγάπη. Το 1927, παρακινημένος πιθανότατα από τη νο­ σταλγία, αλλά και από ένα ατύχημα που του προ­ κάλεσε κάποιος γκρεμίζοντας τον από τη σκάλα, στην οποία ήταν ανεβασμένος και ζωγράφιζε, επέ­ στρεψε στο νησί του. Εντωμεταξύ πολλά είχαν συμβεί, πολλά είχαν αλλάξει. Η Λέσβος είχε απε­ λευθερωθεί το 1912 από τον τούρκικο ζυγό και δυο χρόνια αργότερα είχε ενσωματωθεί στον κορμό της μητέρας πατρίδας. Ο ελληνισμός της Μικρασίας είχε πάρει το δρόμο της προσφυγιάς μετά το χαλα­ σμό του 1922 και προσπαθούσε με κάθε τρόπο να επουλώσει τις πληγές του. Το 1929 συνάντησε στη Μυτιλήνη το Θεόφιλο ο διαπρεπής Λέσβιος τεχνοκρίτης και εκδότης καλ­ λιτεχνικών βιβλίων και περιοδικώ ν Στρατής ΕλευΘεριάδης-Τέπ&άε, ο οποίος ανέπτυσσε τη δράση του στο Παρίσι, όντας φίλος μεγάλων καλλιτε­ χνών, όπω ς ο Μ ατις, ο Πικάσο, ο Μ πρακ, ο Τζακομέτι και άλλοι. Του ζήτησε να φιλοτεχνήσει ζω ­ γραφιές, προσφέροντάς του τα υλικά, πά νι κά­ μ ποι και χρώματα. Η συμφωνία αυτή ίσχυσε και ο αμητός της στάθηκε πλούσιος και επωφελής για τον τόπο μας. Στη Λέσβο ο Θεόφιλος συνέχισε τον τρόπο της ζωής του, ολοκληρώνοντας το στερνό κύκλο της δημιουργικής περιόδευσης. Έ χοντας ως ορμητήριο την πρωτεύουσα, επισκεπτόταν τακτικά τις κωμο­ πόλεις και τα χωριά, για ν ’ αποτυπώσει την τέχνη του, όπου έβρισκε πρόσφορη επιφάνεια, σε τοί­ χους, σε σανίδια, σε τενεκέδες, σε χαρτόνια. Φιλο­ τέχνησε έργα παντού, σε σπίτια, σε πύργους, σε κα­ φενεία, σε μαγαζιά, αλλά πολλά από αυτό, όπω ς ή­ ταν φυσικό, καταστράφηκαν με την πάροδο του χρόνου. Οι ζωγραφιές του Θεόφιλου ξεφεύγουν από τα ασφυχτικά πλαίσια της ακαδημαϊκής ζωγραφικής. Είναι ξεχειλισμα ψυχής που συντηρείται από τη βρυσομάνα της εθνικής παράδοσης και του λαϊκού μας πολιτισμού. Διακριτικά τους γνωρίσματα η α ­ πλότητα, η αφέλεια, η φυσικότητα, η εκφραστική ποικιλία και η ποιότητα, ο αυθορμητισμός, η καλή χρήση του φωτός. Τα χρώματα που χρησιμοποιεί ο

ζωγράφος είναι κατά κανόνα δικής του μείξης και παρασκευής. Οι ιδιόγραφες λεζάντες των έργων του, με ορθογραφικά σφάλματα και με σολοικι­ σμούς, άλλοτε σύντομες και άλλοτε αναλυτικές, μαρτυρούν τις περιορισμένες γραμματικές γνώσεις του, αλλά παράλληλα και τον πλούτο και τη ζέση της καρδιάς του. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν, εκτός των άλλων, η ολίσθησή του στον ταυτισμό με πρό­ τυπά του, με το Μεγαλέξαντρο και με αγωνιστές του ’21 και όχι μόνο, η αξιοποίηση χαλκογραφιών, χαλκομανιών, εικονογραφημένων δελταρίων, χρω ­ μολιθογραφιών και φωτογραφιών, με δυνατότητα αισθητής απεξάρτησης, καθώς και ο ετεροχρονι­ σμός, που είναι έκδηλος π.χ. στο έργο «Ο ναύτης και η Ευρυδίκη», στο οποίο συνταιριάζεται το π α ­ ρόν με το απώτερο παρελθόν. Θεματολογικά ο Θεόφιλος φιλοτέχνησε ζωγρα­ φιές, οι οποίες πιστοποιούν το ευρύ φάσμα ενδια­ φερόντων και υποδηλώνουν τις ιδέες του, τη φυσιολατρία του, τη θρησκευτικότητα του, την προσή­ λωσή του στην εθνική παράδοση, το φλογερό π α ­ τριωτισμό του, τον έντονο τοπικισμό του και την άδολη αγάπη του προς τον άνθρωπο. Εμπνευσιακά ο Θεόφιλος αντλεί τα θέματά του από την αρχαία ελληνική μυθολογία και φ ιλο­ λογία, από τη βυζαντινή ιστορία, από τους χρό­ νους της Τουρκοκρατίας και από την Επανάσταση του 1821, από τη νεότερη ελληνική ιστορία, από την παγκόσμια ιστορία, από τη χριστιανική παρά­ δοση, από τη ζωή και από τη δράση των γεωργών, των ποιμένων, των αλιέων και των κυνηγών, από το χώρο των επαγγελμάτων, από τα πανηγύρια και από τα γλέντια. Ιδιαίτερη σημασία έχουν ε­ ξάλλου και οι τοπιογραφικές επιδόσεις του Θεό­ φιλου, καθώς και οι προσωπογραφίες επώνυμων, αλλά και χαρακτηριστικών τύπων, που φιλοτέ­ χνησε με μεράκι. Τα έργα του Θεόφιλου φυλάγονται σε μουσεία, σε πινακοθήκες, σε ιδιωτικές συλλογές. Ίσως κά­ ποια έργα του να μην έχουν ακόμη εντοπιστεί, να μην έχουν δηλωθεί και να μην έχουν γίνει γνωστά. Από τους χώρους μόνιμης έκθεσης και διατήρησης έργων αξίζει να μνημονεύσουμε το Μουσείο Θεό­ φιλου στη Βαρειά. Το μουσείο αυτό ιδρύθηκε, με δαπάνες του Στρατή Ελευθεριάδη-Τέπαάο, στο προάστιο Βαρειά και στη συνέχεια δωρήθηκε στο Δήμο Μυτιλήνης. Λειτουργεί από το 1965. Ο Τέπαάο το στόλισε με 86 πίνακες, οι οποίοι ανήκαν στην ιδιωτική συλλογή του και φιλοτεχνήθηκαν α­ πό το Θεόφιλο κατά τα τελευταία χρόνια της ζωής

του. Πίνακες του Θεόφιλου εκθέτονται και στο πλησιόχωρο Μουσείο - Βιβλιοθήκη Στρατή ΕλευΘεριάδη-Τέπαάο. Έ ργα όμως του Θεόφιλου σώζο­ νται και αλλού, όπως π.χ. στο καφενεδάκι, που λει­ τουργούσε άλλοτε στην Καρύνη της Αγιάσου, για τις ζωγραφιές των τοίχων του οποίου έγραψαν ο Κώστας Ουράνης και αργότερα ο Στρατής Μ υρι­ βήλης, στη νουβέλα «Ο Βασίλης ο Αρβανίτης», και για τις οποίες όψιμα εκδήλωσε το σωστικό της εν­ διαφέρον η πολιτεία. Ο Θεόφιλος αποτελεί ξεχωριστή περίπτωση της ελληνικής λαϊκής ζωγραφικής. Ή ταν άνθρωπος ονειροπόλος, με φλογερή εφηβική καρδιά ως το γέρ­ μα του βίου του. Ή ταν καλοσυνάτος, ταπεινός, απερηφάνευτος, απείραχτος, ανεξίκακος. Γνώρισε δυσκολίες, εξευτελισμούς, βάσανα, πειράγματα, κάποτε κακόγουστα, και έλλειψη συμπόνιας. Έ ζη­ σε παρεξηγημένος, γιατί η συμπεριφορά του σε αρ­ κετές περιπτώσεις λογιζόταν αποκλίνουσα, αφού κυκλοφορούσε ως τσολιάς, παρακινημένος από το μεράκι της εθνικής αντρειοσύνης, αφού μασκαρευόταν αποκριάτικα Μ εγαλέξαντρος, αφού συγκρο­ τούσε «στρατό» από μικρά παιδιά, εξοπλίζοντας τα με ψεύτικα κοντάρια και σπαθιά, με χαρτονένιες περικεφαλαίες και ασπίδες, αφού διηγόταν ως παραμυθάς απίθανες ιστορίες των απελευθερωτι­ κών αγώνων του Έθνους. Ο Θεόφιλος πέθανε στις 26 του Μάρτη του 1934 στη Μυτιλήνη, στο σπίτι όπου έζησε τα τελευταία χρόνια της ζωής του, το οποίο σώζεται ως τις μέ­ ρες μας στην οδό Δήλου 27, στο Βουναράκι. Π αρ’ όλες τις αντιξοότητες, κατόρθωσε όχι μόνο να επι­ βιώσει, αλλά και να ξεπεράσει η φήμη του τα σύνο­ ρα της Ελλάδας. Ο κατατρεγμένος φουστανελάς ζωγράφος δεν ήταν δυνατό να φανταστεί πω ς θα υ­ πήρχαν άνθρωποι που θα διέβλεπαν την αξία του και πω ς οι μεταγενέστεροι θα τον τιμούσαν όσο δεν τίμησαν κανένα λαϊκό μας ζωγράφο.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ «Ό Θεόφιλος μπήκε στις καρδιές των ανθρώπων και στά μεγάλα σαλόνια. Μπήκε στό Λούβρο με το τσουβαλάκι, τα σύνεργά του κι από κει οικτίρει τούς ακατάδεχτους επικριτές του νά γλείφουν έκεϊ που φτύ­ σανε. Αυτούς που εμπορεύτηκαν την τέχνη του και τή στέρησαν απ’ το λαό, το λαό που πλήρωσε το Θεόφιλο με άγάπη και στοργή». (Στρατής Αναστασέλλης, Ό φίλος μου ό Θεόφιλος, Κεί­ μενα, Αθήνα 1981, σ. 28).

ΑΕΣΒΙΑΚΑ ΑΡΧΕΙΟΔΙΦΙΚΑ ΣΥΜΜΕΙΚΤΑ Σύνδεσμος Μεσιτών Ελαιόλαδων Λέσβου (1935) Τ ο ελαιόλαδο ήταν από παλιά και εξακολουθεί ως τις μέρες μας να είναι βασικό προϊόν της Λέσβου. Μάρτυρες οι απέραντοι ελαιώνες που κατηφορίζουν ως τις ακτές και τα πολυάριθμα βιομηχανικά κτίρια (ε­ λαιοτριβεία, σαπωνοποιεία), λειτουργούντα ή μη. Οι μεσίτες και οι εμπορομεσίτες ελαιολάδων ήταν αρμό­ διοι για τη διακίνηση και την εμπορία του προϊόντος. Παρακάτω αναδημοσιεύουμε φωτομηχανικά το Καταστατικό του Συνδέσμου Μεσιτών Ελαιολάδων Λέσβου 1935 (διαστάσεων 12,5 χ 9,5 εκ., σ. 14 + 2 λευ­ κές), αντίτυπο του οποίου είχε την καλοσύνη να μας παραχωρήσει ο καλός φίλος Πολύδωρος (Ντόρης) Δη­ μητρίου Τσέγκος. Με την αναδημοσίευση αυτή συ­ μπληρώνουμε και την Αιολική Βιβλιογραφία, αφού και ο Γεώργιος Βαλέτας και ο Κ. Μ. Μιχαηλίδης δεν είχαν υπόψη τους το Καταστατικό αυτό και δεν το συ­ μπεριέλαβαν στα γνωστά έργα τους, όπως έκαναν με άλλα παρόμοια. Δέον να σημειωθεί ότι δυο από τα ι­ δρυτικά μέλη, ο Δημήτριος Ευστρατίου Τσέγκος (1902 - 2002) και ο Νικόλαος Φωτίου Λαζάρου (1903 - 1978), ήταν Αγιασώτες.

ΓΗ. ΙΪΙΜΠ1Σ Ψ ΜΠΙίΙΟΥ 1935 Παρόντες : Β. Γράμιιης, Ν. Φ. Λαζαρου, Ε. Παύλου, Π. X " Α ντω νίου, Σ ι. X " Ι ω ­ άννου, X. Βασιλείου, Δ. Οίκονομίδης, Δηιι. Παοαδέλλης, Γ. Άνδρεόπουλος, Ν. Κόκώνηί, Β. Μητρέλιας, Θ. Ταλιάνης, ’Αργ. Α ρ ­ γυρίου, Μ. X " Ματωλάκης, Ά θ . ' ΆΦ ανάσογλου, Μιχ. Ά ςιώ της, Β. Ά /μπανέλλης, I. Λεωνης, Δ. Βασιλείου, Δ. Κοντής, Δ. Στεφάνογλου, Δ. Αποστόλου, Σιδερής, Α . Δεληγιαννης, Γ. Γραμμής, Μιχ. Παφλιωτέλλης, Δ. Τσέγκος και Β. Σωτηρέλλης. Συμφώνως μέ την άπόφασιν τής προηγού­ μενης Συνελεύσεως ή εκλεγεϊσα προσωρινή Δ. Επιτροπή συντάξασα το Καταστατικόν κατέθεσεν αυτό ενώπιον τής παροΰσης Συνελευσεως. Ιυζητηθέν τοθτο αρθρον προς άρθρον και διατυπωθέν τελικώς ως έχει κατωτέρω έψη-

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

φίσθη και ένεκρίθη παρά πάντων δι’ δ και υπογράφεται ΣΥΝΔΕΣΜ ΟΣ ΜΕΣΙΤΩΝ ΕΛΑΙΟΛΑΔΩΝ ΛΕΣΒΟΥ 19 3 5 Κ Α ΤΑ ΣΤΑ ΤΙΚ Ο Ν 1] Π Ε Ρ Ι ΙΔΡΥ ΣΕΩ Σ

’Άο&ρον 1ον 'Ιδρΰεται σύνδεσμος τών εν Λέσβφ μεσι­ τών ελαιόλαδων υπό τήν επωνυμίαν «ΣΥ Ν ­ ΔΕΣΜ ΟΣ Μ Ε Σ Ι Τ Ω Ν ΕΛΑΙΟΛΑΔΩΝ Λ ΕΣΒ Ο Υ » μέ έδραν τήν Μυτιλήνην.

2) ΣΚ Ο Π Ο Σ ΤΟΥ ΣΥΝΔΕΣΜ ΟΥ

’Άρθρον 2ον Σκοπός του Συνδέσμου είναι : α') Ή όργάνωας τών εν Λέσβφ μεσιτών ελαιόλαδων πρός πληρεστέραν εξυπηρέτησιν τών επαγγελματικών δικαίων και συμφερόν­ των τών μελών αυτόν, ηθικήν έξΰψωσιν του επαγγέλματος του μεσίτου και ή καθ’ οίονδήποτε τρόπον βελτίωσις τής θέσεως τών μελών αΰτοΰ. β') Ή διά διαιτησίας του Δ. Συμβουλίου

επίλυαις τών τυχών υποβαλλόμενων αύιφ δι­ αφορών μεταξύ τών μελών του Συνδέσμου έφ’ οαον ηθελον ζηιτηστ) τούτο τα ενδιαφερόμένα μέρη υ το εν έξ αυτών έγγραφως, οπότε το Συμβοΰλιον αποφαίνεται ύποχρεωακως εν­ τός τριών ήμερων από τής υποβολής του έγ­ γραφου. Κάτα τής άποφάσεως επιτρέπεται προσ­ φυγή είς τήν Γεν, Συνέλευσιν δι’ αίτήσεως υποβαλλόμενης είς το Διοικ. Συμβοΰλιον ύπο~ χρεοΰμενον να συγκάλεσε) την Γεν. Συνέλευσιν εντός μηνός διά ν 9 άποφανΟχί* ή απόφοο σις δέ αΰτη θεωρείται τελεσίδικος και σεβα­ στή. γ') Ή διά νομίμων μέσον ύποστηριξις και κατοχύρωσις του επαγγέλματος του μεσίτου ελαιόλαδων διά του περιορισμού τούτου απο­ κλειστικώς και μόνον είς τούς νομίμως άσκοΰντας ηδη αυτό και τούτο προς έξασφαλισιν και αυτών τών έμπορων αγοραστών ελαι­ όλαδων και ελαιοπαραγωγών. δ') Ή ϊδρυοις εν καιρφ τφ δέοντι τα­ μείου συντάξεως ή Προνοίας μεσιτών ελαιό­ λαδων Λέσβου το όποιον θα διέπεται υπό ειδικού καταστατικού, η εν αποτυχία τούτου ή ενέργεια δττως ύπαχθώσι τα μέλη είς το

— 4 — Ταμεΐον Κσινωνικών Ασφαλίσεων παραπλησιον.

Συνδέσμου εϊτε ηθικώς είτε ύλικώς. Άποχώρησις και παραίτησις τών μελών επιτρέπεται οποτεδήποτε, πάντοτε όμως μετά την πληρωμήν της συνδρομής ολοκλήρου του τρέχοντος έτους. "Αλλως εξακολουθούν να ευρύνονται έναντι του Συνδέσμου διά τας υ­ ποχρεώσεις τας άναληφθείσας υπό τούτου κ α θ’ ον χρόνον διετέλουν μέλος αυτού. Έκπίπτουσιν αυτοδικαίως και διαγράφον­ ται από του Μητρφου τών μελών του Συνδέ­ σμου, οί ύποπεσόντες είς άόίκημα προβλεπόμενον εν τοις άρθροις 22 και 23 του Ποι/νικ, Νόμου, οι άδικαιολογήτως καίΐυστερουντες έπι εξάμηνο ν τας σύνδρομάς αυτών μετά προηγουμένην προειδοποιησιν του Συμβουλί­ ου και δταν ή διαγωγή αυτών κρίνεται επιζή­ μιος είς τον έπιδιωκόμενον σκοπόν και εν γέ­ νει δεικνύει εχθρικήν και άναρμοοτον προς τον Σύνδεσμον στάσιν. Π Ε Ρ Ι ΠΟΡΩΝ ΤΟΥ ΣΥΝΔΕΣΜ ΟΥ "Αρθρον 4ον Πόροι του Συνδέσμου είναι τα δικαιώματα έγγραφης τών μελών, α! υποχρεωτικά! και μηνιαΐαι συνδρομαί, και οίαιδήποτε αλλαι

—

η

άλλο

3) Π Ε Ρ Ι ΜΕΛΩΝ *Αρθρον 3ο ν Μέλη του Συνδέσμου γίνονται οί βουλόμενοι έκ τών έξασκούντων μέχρι τοίδ^ εν Λέσβφ το επάγγελμα του μεσίτου ελαιόλαδων προς τοιπο δέ δέον να ΰποβάλλωσι έγγραφον δηλωσιν άμα τη ιδρύσει, του Συνδέσμου. Οί μετά τήν ϊόρυαιν του Συνδέσμου γινόμενοι τυχόν μεσΐται έλαιολαδφν διά να γίνωσι μέλη πρέπει να ζητήσω σι τούτο έγγραφως δι’ αίη'ισεως πς>ος το Δ. Συμβοΰλιον το όποιον εγ­ κρίνει η ου την παραδοχήν αυτού εν συνέ­ δριά. Τα μέλη του Συνδέσμου είναι τακτικά και επίτιμα. Τακτικά θεωρούνται πάντες οι εγγεγραμμένοι είς το Μητρωον του Συνδέσ­ μου, οί καταβαλόντες δικαίωμα έγγραφης δρ.

100, και οί καταβάλλοντες καθ’ έκαστον μή­ να συνδρομήν εκ δρχ. 10. Ε πίτιμ α μέλη άνακηρΰσσονται έκ τών ελαιοπαραγωγών και εκ τών έμπορων ελαιό­ λαδων οί συντελούντρς είς την πρόοδον του

6

-

-

προαιρετικαι είσφοραί τών μελών, ιδία δέ αί προς τον Σύνδεσμον δωρεά! και κληροδοτή­ ματα τών μελών αυτού. Δι έγγραφης είσπραττόμενον έφ ’ απαξ ορίζεται είς δρ. 100, αί δέ, μηνιαΐαι συνδρομαί είς δρχ. 10. Π Ε Ρ Ι ΔΙΟ ΙΚ Η ΣΕΩ Σ Διοικητικόν Σ υμβ ο νλιο ν.— 7 ρόπος ά^αόείξεα*ς και άποχα*ρήοεως αυτόν και δι­ καιώματα και υποχρεώσεις του "Αρθρα ν 5ον Ό Σύνδεσμος διοικειται υπό Συμβουλίου απαρτιζόμενου εκ 5 μελών εκλεγόμενων υπό τής Γενικής Συνελεΰσεως, ή θητεία δέ τούτου ορίζεται διετής. Ή εκλογή τών μελών του Συμβουλίου γίνεται διά μυστικής ψηφοφορίας άμα δέ τη έκλογχ} του και κάτα τήν πρώτην εντός οκτώ ήμερων συνεδρίασιν αυτού το Συμβοΰλιον εκλέγει τον Πρόεδρον αυτού, τον Γρρμματέακα! τον Ταμίαν καταρτιζόμενον οΰτω είς Σώμα. Τα μέλη του Δ. Συμβουλίου είσιν άλληλεγγΰως υπεύθυνα περί τών πράξεων και ε­ νεργειών του Συνδέσμου, τηρουμένων πάν­ τοτε, ώς προς αύτα, τών επιφυλάξεων και πε­

ριορισμών της παραγράφου 4 του άρθρου 3 του Κεφαλαίου Α7 του Νόμου 281. Το Δ. Συμβοΰλιον θεωρείται εν άπαρτίφ όταν παρίσπχνται τρία τουλάχιστον τών με­ λών αυτού. Αί αποφάσεις λαμβάνονται κάτα πλειοψηφίαν. Είς περιπτωσιν ίσοψηφιας νικςί ή ψήφος του προέδρου. *Ό Πρόεδρο; του Δ. Συμβουλίου προε­ δρεύει τών τακτικών και έκτακτων Γενικών Συνελεύσεων και συνεδριάσεων του Συμβου­ λίου, διευθύνει τας συνελεύσεις και τας συ­ νεδριάσεις, εποπτεύει το γραφειον, εκπροσω­ πεί νομίμως και Ιγκΰρως τον Σύνδεσμον καθ' απάσας αΰχοΰ τας σχέσεις καί υποδέσεις ενώ­ πιον πάσης Α ρχής και παντός Δικαστηρίου και Τραπέζης και ενασκεί, ενεργεί και πράττει ύπευθΰνως, παν θ ’ δσα καθήκοντα και δι­ καιώματα διαγράφει ό περί Σωματείων Νό­ μος. Τ ου Πρόεδρον άπόντα η κωλυόμενον άν«~ πληροί κάτα πάντα και διά πάντα ό πρεσβΰτερος τών Συμβουλών, ασκών ώς τοιούτυς άπαςάπαντα τα καθήκοντα και δικαιώματα του Προέδρου. Ό Γραμματεύς διεξάγει την αλληλογρα­ φίαν του Συνδέσμου συνυπογραφοντος μετά

χατατεϋέντα μετρητά η χρεώγραφα αναλαμ­ βάνονται παρά του ίδιου Ταμίου εν δ/\φ η εν μέρει δυνάμει ειδικής εκάστοτε προς την Τρά­ πεζαν εντολή; του Δ. Συμβουλίου υπογεγραμ­ μένης υπό του Προέδρου και του Γεν. Γραμ­ ματέως. Τα μέλη του Δ. Συμβουλίου είναι δυνα­ τόν να έπανεκλεχίΚυσι μετά τήν λήξιν τή; διετούς θητείας των, εν περιπτώσει δέ παραιτήσεω; η άχοχωρήσεως ενός η πλειόνων με­ λών του Συμβουλίου αντικαθίστανται ταύτα υπό τών έπιλαχόντων κάτα σειράν επιτυχίας. €0 Πρόεδρος δεν δνναζαι να διαζάξη δαπά­ νην μέγα λειζέραν τών 500 δρχ. άνεν έγκρίοεως του Διοικ. Σ υ μ β ο υλίο υ.

8

— 10 —

—

—

του Προέδρου ως και παντός είδους άλλα έγ­ γραφα, εντάλματα και αποδείξεις πληρωμών, συντάττουσι και φυλάττουσι τα πρακτικά του τε Συμβουλίου και τών Συνελεύσεων, το Αρ­ χείον και την σφραγί5*χ του Συνδέσμου, επι­ μελούμενοι και φροντίζοντες μετά του Προέ­ δρου τα διά την σύγκλησιν τών Γενικών εκά­ στοτε Συνελεύσεων και τών Συνεδριάσεων του Συμβουλίου τακτικών και έκτακτων. Ό Ταμίας ενεργεί εΐσπραςεΐς και πληρώμας δυνάμει ενταλμάτων ονομαστικών υπο­ γεγραμμένων παρά του Προέδρου και του Γραμματέως, ευρυνόμενος προσωπικώ; διά πάσαν δαπάνην γενομένην ανευ εντάλματος. Τηρεί τακτικά βιβλία της διαχειρίσεώς του και δίδει περί ταύτης λόγον ποός τε το Δ. Συμβοΰλιον και τας Γενικώς εκάστοτε Συνε­ λεύσεις. 'Ά ρθρον 6οV Ό Ταμίας δυναται να κράτη είς χεΐρας του διά τας τρέχουσας ανάγκας του Συνδέσ­ μου μέχρι 1000 δραχμών, καταθετών τα υπό­ λοιπα εν δνόματι καί διά λογαριασμόν του Συνδέσμου είς την Ε θ νικ ή ν η άλλην Τράπε­ ζαν τής έγκρίσεως του Δ. Συμβουλίου. Τα

ΕΞ ΕΛ ΕΓΚ ΤΙΚ Η Ε Π ΙΤ Ρ Ο Π Η Ή τριμελής εξελεγκτική επιτροπή ή εκλε­ γόμενη κάτα διετίαν ταΰτοχρόνως μετά του Διοικητικού Συμβουλίου εξελέγχει κατ’ έτος τα της Διαχειρίσεώς του Διοικητικού Συμ­ βουλίου καί συντάσσει προς τούτο εκθεσιν ήν υποβάλλει προς αυτό το Διοικητικόν Συμβούλιον, είς το τέλος δέ τής διετίας και μετά τήν εξέλεγξαν συντάσσει εκθεσιν περί τής διετούς διαχειρίσεώς ήτις και αναγίγνωσκε-

ται κάτα την Γενικήν Τακτικήν Συνέλευσιν. Π Ε Ρ Ι ΓΕΝΙΚΩΝ ΣΥΝΕΛΕΥΣΕΩΝ ΕΛΕΓΧΟΥ και ΕΚΛΟΓΩΝ 9Ά ρ θ ρ ο ν 7ον Κατ’ έτος και εντός του Ιανουάριου κα­ λείται Γενική Συνέλευσις τών μελών του Σ υν­ δέσμου ορίζομενου του τε τόπου και του χρό­ νου αυτής είς τας άποστελλομένας η δημο­ σιευόμενης κλήσεις αΐτινες δέον να γνωστο­ ποιούνται πέντε τουλάχιστον ημέρας προ της συγκλήσεως. *Αρθρον 8ον Δικαιώματα συμμετοχής είς τας Γενικας και είδικάς Συνελεύσεις έχουσιν απαντα τα τακτικά μέλη τα μή καθυστερούντα τήν συν­ δρομήν αυτών. Ή Γενική Συνέλευσις εύρίακεται εν άπαρτίφ οσάκις παρίστανται κατ’ αυτήν τόσα μέλη όσος είναι και ό αριθμός του ήμίσεως πλέον ενός τών εν Μυτιλήνη μο­ νίμους εγκατεστημένων μελών. "Αρθρον 9ον Έ ά ν κάτα τήν πρώτην πρόσκλησιν της Γενικής Συνελεΰσεως δεν γίνχι απαρτία, ή

πρόσκλησις επαναλαμβάνεται εντός οκτώ ήμ ε­ θών, οπότε θεωρείται άπαρτία όσαδήποτε εκ τών μελών και αν προσέλθωσιν. *Αρθρον 10ον Γεν. Συνέλευσις καλείται δίαν το 1)5 τών μελών ήθελε ζητησει ταύτην έγγραφως και δ ι’ ώρισμένα θέματα. "Αρθρον 11ον Ενώ πιον της Γεν. Συνελεΰσεως άναγινώσκεται ναχα πρώτον ή εκθεσις τών πε­ πραγμένων του Δ. Συμβουλίου, ή λογοδοσία περί τής Ταμειακής διαχειρίσεώς και ή εκθεοις τής εξελεγκτικής Έπιτ<ροπής. Α κολού­ θως γίνονται αί τυχόν ΰπάρχουσαι προτάσεις και μετά ταύτα ή Συνέλευσις προβαίνει διά μυστικής ψηφοφορίας είς τήν εκλογήν τριών ελεγκτών, υπ’ όψιν τών οποίων τίθενται ά­ παντα τα βιβλία και σι λογαριασμοί τής Τα­ μειακής διαχειρίσεώς, μ ε θ ’ δ ένερνοΰνται αι έκλογαι προς άντικατάσιασιν τών μελών του Δ. Συμβουλίου. Προ τών εκλογών του νέου Δ. Συμβου­ λίου ή Συνέλευσις διά βοής εκλέγει τριμελή έφοροεπιτροπην ήτις και θα εφορεύσω τών εκ­ λογών.

—

12

—

Συζήτησις επί θεμάτων μή αναγραφόμε­ νων είς τήν ήμερτ,σίαν εκάστοτε διάιαξιν ήν καταρτίζει πάντοτε το Δ. Συμβοΰλιον δεν επι­ τρέπεται. Π Ε Ρ Ι ΤΡΟ Π Ο Π Ο ΙΗ ΣΕ Ω Σ ΤΟΥ ΚΑΤΑ­ ΣΤΑ ΤΙΚ Ο Υ ΚΑΙ ΔΙΑΛΥΣΕΩΣ ΤΟΥ ΣΥΝΔΕΣΜ ΟΥ " Αρθρον 12ον Το παρόν κατασιαακόν δυναται να τροπο­ ποιηθώ μετά παρέλευσιν έτους εάν ζητγ'ισωσι τούτο οι ήμίσεις πλέον ενός του δλου αρι­ θμού τών τακτικών μελών του Συνδέσμου. Προς τον σκοπόν τούτον δέον να κληθχί ειδικώς ή Γενική Συνέλευσις. "Αρθρον Γενική Συνέλευσις τών μελών συγκαλουμένη είδικώς δυναται ν’ άποφασίσπ τήν διάλυσιν του Συνδέσμου μόνον εάν ζητήσωσι τοΰτο τα τέσσαρα πέμπτα (4)5) του δλου άρι■&μοΰ τών τακτικών μελών του Συνδέσμου. Ε ν τοιαΰτχι περιπιώσει αποφασίζεται συγ­ χρόνως και περί τής τύχης τής ΰπαρχοΰσης περιουσίας του Συνδέσμου.

Π Ε Ρ Ι ΣΦ ΡΑ ΓΙΔ Ο Σ "Αρθρον Ή σφραγ'ις του Συνδέσμου φέρει πέριξ τας λέξεις : «Σύνδεσμος Μεσιτών Ελαιόλαδων Λέσ­ βου» και εν τφ Κέντρφ κλαδον ελαίας μέ το ειος ιδρύσεως του Νυνδέσμου ήτοι 1930. Μυτιλήνη τη 22 Αυγούστου 1935 ΟΙ ΙΔ ΡΥ ΤΑ Ι Β. Γραμμής Ν. Φ. Λάζαρου Ε. Παΰλου Π. X " Α ντωνίου Στ. X " "Ιωάννου X. Βασιλείου Δ. Οίκονομίδης Δ. Παραδέλλης Γ. Άνδρεόπουλος Ν. Κωκώνης Β. Μητρέλιας Θ. Ταλιάνης Ά ρ γ. Αργυρίου Μ. Χ'* Μανωλακης

Ά θ . Άθανάσογλου Μιχ. Ά ξιώ της Β. Άλμπανέλλης I. Λεωνής Δ. Βασιλείου Δ. Κοντής Δ. Στεφάνογλου Δ. Αποστόλου Ε. Σιδηρής Α. Δεληγιάννης Γ. Γραμμής Μιχ. Παφλιωτέλλης Δ. Τσέγκος Β. Σωτηρέλλης

— 14 — Το παρόν καταστατικόν ένεκρίθη δια τής υπ' αριθ. 8(31)930 άποφάσεως του Πρωτοδι­ κείου Μυτιλήνης, διαταχθέντων κατόπιν ταύ­ της τών νομίμων. Μυτιλήνη 10 Νοεμβρίου 1935 Ό πληρεξούσιος δικηγόρος Γ. Χονδρονίκης

Λ Ε Σ Β ΙΑ Κ Ο Ι Α Π Ο Η Χ Ο Ι ΤΟΥ

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΟΥΤΖΟΥΡΕΛΗ

Ε ίν α ι οδυνηρή η απώλεια καλών φίλων, εκλε­ κτών συναδέλφων, πρόθυμων συνεργατών. Είναι δύσκολη η συνειδητοποίηση του σπαραξικάρδιου ηονοΓΓποΓο, του οριστικού λυσίματος της πρυμάτσας τους από τη δέστρα της ζωής. Είναι χρονοβόρα και κάποτε δυσεπίτευκτη η αναπλήρωση του πληγέντος διαύλου επικοινωνίας... Ο Παναγιώτης Μουτζουρέλης υπήρξε παιδί του πρώτου παγκόσμιου χαλασμού. Γεννήθηκε στην Αγιάσο τον Οκτώβρη του 1916, δυο μήνες μετά το στρατιωτικό κίνημα της «Εθνικής Άμυ­ νας» στη Θεσσαλονίκη. Τον πατέρα του Ευστράτιο δεν τον γνώρισε, γιατί ορφάνεψε στις 27 του Μάρτη της επόμενης χρονιάς, όντας ακόμη στα σπάργανα. Γνώρισε όμως ως υστερότοκο βλαστάρι της φαμίλιας την περίσσια στοργή της χηρεμένης μάνας του Περσεφόνης, θυγατέρας του Στυ­ λιανού Σκανέλη, και τις φρο­ ντίδες των μεγαλύτερων αδερ­ φών του, του Δημητρού, του Αποστόλη, του Γιώργου και της Άρτεμης... Σε καιρούς χαλεπούς το ανασκούμπωμα της μάνας θαυματούργη­ σε και χαλύβδωσε τη θέληση των απορ­ φανισμένων τέκνων, ώστε να γίνουν χρήσιμα μέλη της κοινωνίας και να γαλουχήσουν παιδιά που ευδοκίμησαν στα γράμματα και στις τέχνες. Ο πρωτότοκος Δημητρός, αγκωνάρι του σπιτιού, ερ­ γάστηκε ως δικολάβος, ο Αποστολής ως ράφτης, φρουτέμπορος και ταξιδιωτικός πράκτορας, και ο Γιώργος ως ξυλουργός, ενώ η μοναχοθυγατέρα Άρτεμη κρικέλωσε τη ζήση της με τον υλοτόμο, πριονιστή και μάστορη των λιοτριβειών Χαράλα­ μπο Καμαρό... Αντίθετα, ο Παναγιώτης, ο Βενιαμίν της φαμί­ λιας, ακλούθησε το δρόμο των γραμμάτων, τον ο­ ποίο είχαν φράξει για τους οικείους του οι δυσμε­ νείς κοινωνικές συνθήκες, οι εθνικοπολιτικοί κλυδωνισμοί και τα περιορισμένα οικονομικά μέσα, παρ’ όλο που και αυτοί είχαν έφεση και πνευματικές ικανότητες, όπως μαρτυρεί η κατά καιρούς μικρή ή μεγάλη ενασχόλησή τους με το θέατρο, με το καρνα­

βάλι, με την ευθυμογραφία, με την ηθογραφία, με τη στιχουργία και όχι μόνο... Ολοκληρώνοντας τα εγκύκλια μαθήματα στη γενέ­ τειρά του και στο Γυμνάσιο της Μυτιλήνης, φοίτησε το 1938 στην Παιδαγωγική Ακαδημία Ιαχχννίνων, αλλά δεν πρόλαβε να τελειώσει, γιατί εντωμεταξύ ακούστηκε ο α­ χός του Ελληνοϊταλικού Πολέμου και ο ίδιος στρατεύ­ τηκε. Τα μετέπειτα τραγικά γεγονότα ήταν καταλυτικά για όλους. Κατοχή, Πείνα, Εμφύλιος. Το 1947 αποφοί­ τησε από την Παιδαγωγική Ακαδημία Αλεξανδρούπο­ λης, από την οποία πήραν πτυχίο και άλλοι Αγιασώτες... Το 1949 ο Παναγιώτης Μουτζουρέλης προσλήφτηκε στο Θεραπευτήριον «η Υγεία» Λέσβου, στο γνωστό Σανατόριο Αγιάσου, και εργάστηκε ως λογι­ στής. Το Σεπτέμβρη του 1952 νυμφεύτηκε την καλό­ καρδη Μαρία Εμμανουήλ Ζουρνατζή από τον Πολιχνίτο. Πολυφίλητο παιδί τους η Αγγελική Αρναουτάκη, καθηγήτρια Αγγλικής Φιλολογίας, που ζει στο Ηράκλειο της Κρήτης. Το Γενάρη του επόμενου έτους διορίστηκε ως δάσκαλος στην Ικαρία, ό­ που είχαν βρει φιλοξενία στα πέτρινα χρόνια πολλοί εκτο­ πισμένοι Μυτιληνιοί και ανά­ μεσά τους Αγιασώτες και Αγιασώτισσες. Το 1956 μετα­ τέθηκε στο νησί και υπηρέτησε ευδόκιμα σε διάφορα σχολειά, στο Σίγρι, στο Ρέμα, στα Χύδηρα και στη Σκάλα Λουτρών, όπου έ­ μεινε δεκαεφτά ολόκληρα χρόνια. Συνταξιοδοτήθηκε το 1982... Ο Παναγιώτης Μουτζουρέλης ήταν άν­ θρωπος με αισιοδοξία, με μεράκι, με αισθαντικότητα, με χιούμορ. Τον συνέπαιρνε η φύση με τα θέλγη­ τρα της θάλασσας, με τα μάγια της στεριάς. Τον γοή­ τευε η μουσική και καθημερνά τάραζε με το δοξάρι τη σιωπηλότητα των χορδών του βιολιού του. Πονούσε τον τόπο του και έδειχνε ενδιαφέρον για το Αναγνωστήριο «η Ανάπτυξη» και για τα άλλα σωμα­ τεία. Συνεργάστηκε με το περιοδικό «Αγιάσος», στο οποίο δημοσιεύτηκαν πεζά και ποιήματά του. Ήταν ομιλητικός και συχνά πυκνά κάναμε λογής λογής συ­ ζητήσεις κάτω από τη φρίτζα του Καλφαγιάννη... Στις 8 του Φλεβάρη της προηγούμενης χρονιάς δρασκέλισε πλήρης ημερών το κατώφλι της ζωής και διάλεξε τη γαλήνη της Περασιάς. Άφησε μνήμη αγα­ θή ως άνθρωπος, ως εκπαιδευτικός, ως φίλος, ως συνεργάτης...

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Κοντά σας Λικαιώθηκε Η έκτη μέρα Της δημιουργίας *

ΕΚΕΙ ΑΚΟΜΑ ΕΙΝΑΙ ΤΡΑΓΟΥΔΗΣΑΤΕ ΜΕ ΘΑΡΡΟΣ Τραγουδήσατε με πάθος Τραγούδι Και σείς Αιώνιο Γίνατε ❖

ΑΝΘΟΣ ΓΛΥΚΟΣ Η ΝΙΟΤΗ ΣΑΣ Ανθος Ανθος Λνθός Λνθός Ανθος

πικρός η νιότη σας γλυκός η λευτεριά πικρός η λευτεριά γλυκός πικρός ❖

Τόσοι λίγοι Τόσοι πολλοί Κρατώντας μέσα στη χούφτα τους Του τόπου τούτου την ανασαμιά ❖

ΕΜΠΡΟΣ Εμπρός Λεν είναι τούτη Η ώρα για δάκρυά Λεν είναι τούτη Η ώρα για πένθος Εμπρός Εμπρός Προχωρείτε Μας οδηγούνε αυτοί Και τώρα Και πάντοτε

ΣΒΗΣΑΤΕ ΠΡΙΝ ΑΝΘΙΣΕΤΕ Χαθήκατε Και μένει τώρα πια Την ύπαρξή σας να θυμίζει Το αναστάσιμο τραγούδι σας

ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΣΟΥ ΤΑ ΛΑΜΠΕΡΑ Λγόρι μου Τα μάτια σου τα λαμπερά Κορίτσι μου Τα μάτια σας τα λαμπερά Παιδιά μου Λε θα τα ξεχώσουμε

ΜΕΙΝΑΤΕ ΕΚΕΙ Περιφρονώντας Επιδεικτικά Την επερχόμενη νύχτα

ΣΙΩΠΗ ΣΙΩΠΗ Περνούν στη γραμμή Όλοι τους Νεκροί όλοι τους Κρατώντας δαδιά Με φως Πολύ φως Φως φως φως

ΜΑΣ ΕΙΠΑΤΕ Ελάτε Και μεις Βολευτήκαμε καλύτερα Στις αναπαυτικές πολυθρόνες - Ακούγοντας Τετέλεσται ΚΩΣΤΑΣ Γ. ΜΙΣΣΙΟΣ

ΣΠΟΥΡΓΙΤΙΑ ΣΤΗΝ ΠΑΓΩΝΙΑ Στα δυστυχισμένα παιδιά του κόσμου

Μικρό, γυμνό κι ολόμονο στην παγωνιά, απελπισμένο σπουργιτάκι, ξεχασμένο, ορφανεμένο, πεινασμένο στη ζωή κι από ανθρώπους και συνείδηση χαμένο. Θολό το βλέμμα, σκοτεινό και μακρινό, και που τα χέρια να πιαστούν, να κρατηθούνε, της αθλιότητας σημάδια στο κορμί και των ανθρώπων οι καρδιές να μη λυγούνε. Πρωί και βράδυ να περνά καρτερικά κι εσύ μικρό μέσα στο χρόνο ένα σημάδι, τα περιθώρια του ονείρου λιγοστά και η ψυχή σου στερημένη απ’ το χάδι. Ζητάς ψωμί, ζητάς νερό, ζητάς ζωή, μικρό παιδάκι εσύ, ασήμαντο κουρέλι, γυμνό κορμάκι κι η αρρώστια μοναχά να σου τρυπάει και τα κόκαλα να δέρνει. Στην αδικία, αγγελούδι εσύ μικρό, τι να χρωστάς και τόσο είσαι ξεχασμένο, βαθουλωμένα τα ματάκια πώς πονώ, καθώς μας βλέπουν μακρινά και λεν πεθαίνω. Μες στο βοριά λησμονημένο μοναχό, συ παγωμένο μου μπουμπούκι απ’ αγάπη, στην παραζάλη, στο φτηνό πολιτισμό, σν μελανό γι’ αυτόν θα είσαι ένα σημάδι. ΜΥΡΣΙΝΗ ΒΑΜΒΑΚΑ-ΧΟΥΤΖΑΙΟΥ

Τ’ ΑΣΤΕΡΙΑ Ο Στέργιος ο μοναχογιός, της μάνας του τ’ αστέρι, για «τ’ αδερφάκια του» κι αυτός ρωτούσε, για να ξέρει.

- Είσαι μικρός, αστέρι μου, μα ως να μεγαλώσεις κρατήσου απ’ το χέρι μου, για να τα καμαρώσεις.

Περίμενε καρτερικά βραδιές χωρίς φεγγάρι και χόρταινε την ξαστεριά, των αστεριών το σμάρι. Ώσπου σε δέντρου το κλαδί, με τα δικά του χέρια, σκαρφάλωσε, καλά να δει τα λαμπερά τ’ αστέρια. Και είόε τ’ άστρο του βοριά και τον Αποσπερίτη, του Γαλαξία τη σποριά, τον κόκκινο πλανήτη. Μικρά μεγάλα στη σειρά και όλα βαφτισμένα, τα χαιρετούσε με χαρά κι ευχές για το καθένα. Το ίδιο όμως βραδινό μια αστραφτερή ακτίνα του έδειξε, απ’ τον ουρανό, πως πέφτουνε κι εκείνα. ΣΠΥΡΟΣ Κ. ΚΑΡΑΜΟΥΝΤΖΟΣ

ΤΑ ΓΗΡΑΤΕΙΑ ΕΙΝΙ ΠΛΗΓΗ Τα γηρατειά είνι πληγή αγιάτριφτ’, άμαν έρτιν, αρχίζουνι τα κιλουβάτ σιγά σιγά τσι πέφτιν. Χαλά γιο ’νας γιου διακόπτ’ς τσι μιταχιά μια πρίζα τσι ύστιρα ξιπαραλυούν ούλα πλια απί τ’ ρίζα. Ό,τ’ τσι να κάν’ς στα γηρατειά, χαμένα πάνι ούλα, μοιάζ’ς πλια μι ξινουτρόχαλη κακουχτισμέν’ τπζούλα. Σα γίνιν στα γηράματά σ’ τα δυο σ’ πουδάρια τριγιά, μέρα τσι νύχτα θα γυρέβ’ς βουγήθεια 9πι τ’ Μαρίγια. Αρρώστια ’νι τα γηρατειά αγιάτριφτη, μιγάλη πουτές να μην αρχόντι σι αθρουπιού τσιφάλ’. Λεν έχ’ χειρότερου μαράζ’ απί τα γηρατίρια, ούλ’ μέρα τα αρθριτικά τσιντρών’σι σι σα φίδια. Τα γιατρικά τα γηρατειά δεν τα ξανανϊώνιν, μόνου παράδις μια κ’βάρα τσάμπα σ’ γιατροί πληρώνιν. Μες στου μνημόρ’ πλια βρίστσιν του ένα του πουδάρ’ μας, για μακρουβούτ’ βρισκόμαστι, άμα τιλειώσ’ του λάδ’ μας. Αγιάσος, 20.9.1996

ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΑΜΑΤΣΟΣ

Ο ΝΕΚΡΟΤΑΑΟΣ ΣΧΟΛΙΑΖΕΙ ΤΗΝ ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ Προυτιρϊότητα έχ’ γι αγρότ’ς τσ’ ε πρέπ’ ναν αδικιέτι... θ έ μ α τ α που μας «φουρούν πάντα θα σχουλιάζου, να μας φφνόντι όμουρφα, να πάψου να φουναζου... Ταλιπουρούσι σι, αγρότ’, τσ ’ εν του καταλαβαιν’ς, άμα δε πάριν δάνειου, ακόμ’ θα κάν’ς α παίν’ς. Χρόνια, αγρότις, γω φουνάζου, όμους τα σφυρίζιτι, μ ’ ένα κώλου ουλ’ ντουν κλάνιν, μη τς υπουστηρίζιτι. Προυτού ναν έρτιν γ ’ ικλουγές, χίλια τσι δυο μας τάζιν, τώρα π ’ κάτσαν πα στ’ καρέγλα, μι του μπαμπάτσ’ μας σφάζιν. Μπιλιάροου πα σ’ κατίνις μας παίζιν γι κοιλαράοις, καρφί τνουν εν τουν καίγιτι, π ’ καθυστφούν τς παράδις. Δεν είνι, φίλοι μ ’, π ρώ τ’ φουρά ότι μας κουρουγ’δέβγιν, του σύστημα ’νι ιλληνικό, θέλιν α μας πιδέβγιν... Ουλ’ κάτου θα τα οώσουμι, π ’ μας έχιν σ τ’ αμήν φφμέν’, τσι μεις θαν υποφέρουμε α μ ’ τσι φτοι τι τς πφ ιμέν’. ΙΙρουτφϊότητα έ χ ’ γι αγρότ’ς τσ ’ ε πρέπ’ ναν αδικιέτι, ’πού ’ντας γιννήσ’τσι φουκουράς, πάντα παραπουνιέτι. Δώσιτί ντ κουμμάτ’ κουράγιου, μην τουν ζουρλαντίζιτι, μες σ τ’ Βουλή τ ’ αγρότ’ του θέμα ούλ’ να του στηρίζιτι... Μας λέγαν πους σι τρεις μήνις θα δίν’ν τς ιπιδουτήσεις, γι χρόνους όμους πέρασι τσι κάνουμι ιτήσεις... Στου χέρ’ μας πήραν γι διαβόλ’ τσι μας παίζιν κουμπουλόγ’, φέρασί μας μπάριμ’ φίδια πα στα β ’νά γι οικουλόγ’. Μες στου χουριό κατέβ’τσι μιαν ασκόντριχα ρουφιάνα, έ γ ’τσει π ’ πουρπάτ’γει δάγκασι του Είν’ τν Αμφικάνα. Μας φέραν τσ ’ αγριγώγρουνα, πριβόλια να ουργώνιν,

προυτού να γέν’ δυστύχημα, ναν έρτιν να τα πάριν. Συντουμα να ’ρτιν γ ’ οικουλόγ’, προυτού τα ζα γιννήσιν, πέρ’τσις να φέριν τσι λαγοί, στα β’νά μας ναν αφήσιν. Λάφια πιο μπρουστά μας φέραν, αλλά ε μας κακουφάν’τσι, τώρα όμους που πληθύναν, γι ζημιά ντουν π ’ κάνιν φάν’τσι. Γ ’ οικουλόγ’ να μας αφήσιν, τσ ’ έχουμι να δούμι θ ’κά μας, τν Αγρουφυλακή να βάλιν, για να φ ’λ ά γ ’ του τίπουτα μας. Τα κτήματα φμάξαν τα, κάνασί ντα ντάρνταγαν’, φανιρά παγαίν’ν τσι κλέφτιν τσ ’ έλιγχου κανές ε τς κάν’. Πριν τς ικλουγές τν ασφάλεια λέγαν πους θα τνι σάσιν, του απουτέλισμα μηδέν, πιο καλά θα τ ’ χαλάσαν... Πουλλά ’νι τα προυβλήματα τσι ποιο να προυτουπιάσου, του θέμα, φίλοι μ ’, τς προυσφυγιάς κουμμάτ’ θα σχουλιάσου. Κέντρου τους κάναν σ’ Παγανή τσι έ γ ’τσει θα τς λαλήσιν, αμ έ γ ’τουσ’ που ’νι ε θα τς πάρ’ τσι άλλου πρέπ’ να ποίσιν... Χάσαν του μπούσ’λα ντουν γι αθρώπ’ τσι τα μυαλά σκουτ’νιάσαν, πήραν τα μάτια κλιάμινα τσ ’ απί μια στράτα πιάσαν... Έδγιου ίβραν ησυχία, τουν αρέσ’ γι Παγανή, τσ ’ απί μουσουλμάν’ που είνι μπουρ’ α γέν’ν τσι χριστιανοί... Φίλοι μ ’, κακά τα ψέματα, κρίμα ’νι, μη τς μαχόστι, καμιά κουβέρτα σα π φ ’σσέβ’, δώτι τνα, μη ντριπόστι. Εμ άραγις θέλαν τσι φτοι τ ’ πατρίδα ντουν ν ’ αφήσιν τσι να ’ρτιν έδγιου σ’ Μυτιλήν’, σαν αρφανοί να ζήσιν; Ρωτήσιτί τς μι τι καρδιά τ ’ πατρίδα ντουν αφήνιν τσι μπαίνιν μες σ’ παλώβαρτσις τσ ’ ε ξέριν τι θα γίνιν.

ό τ’λουγιου φράξ’μου τσι ναν έ χ ’ς, σπούσι ντα τσι τρυπωνιν. Γι αγρότις φόβου έχουμι, μπουρεί να μας μουντάριν,

Π Α Ν Α Γ ΙΩ Τ Η Σ Ν. ΞΑΦΕΛΗΣ

Ο Βασίλειος Χασάπης και η σύζυγός του Μυρσίνη Πανα­ γιώτη Σουσαμλή (Κακούρ­ γου) απαθανατίζονται με τα ζα τους. (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Βασίλειος Λούπος)

ΤΟ ΜΟΥΣΩΝΥΜΟ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΚΑΛΥΜΝΟΥ Επετειακές εκδηλώσεις εκατό χρόνια μετά την ίδρυσή του Υ π ό την αιγίδα της Νομαρχίας Δωδεκάνησου και του Δήμου Καλυμνίων πραγματοποιήθηκαν στις 2 και 3.10.2004 επετειακές εκδηλώσεις, με την ευκαιρία της συμπλήρωσης εκατονταετηρίδας από την ίδρυση του ιστορικού πνευματικού Σωματείου Αναγνωστήριο Κάλυμνου «σι Μούσαι». Τις εκδη­ λώσεις αυτές οργάνωσαν με ιδιαίτερη επιτυχία το Αναγνωστήριο Κάλυμνου «σι Μούσαι», η Ιερά Μητρόπολη Λέρου, Κάλυμνου και Αστυπάλαιας, ο Π ολιτισ τικός Ο ργανισμός Δήμου Κ αλυμνίω ν «Σκεύος Ζερβός» και το Λύκειο Ελληνίδων - Πα­ ράρτημα Κάλυμνου. Στις 2.10.2004 οργανώθηκε, στην αίθουσα του Αναγνωστηρίου, Ημερίδα με θέμα «Κυψέλες του Πνεύματος και του Πολιτισμού στο Ανατολικό Α ι­ γαίο». Χαιρετισμό απηύθυναν ο σεβ. μητροπολίτης Λέρου, Κάλυμνου και Αστυπάλαιας Νεκτάριος, ο νομάρχης Δωδεκάνησου Γιάννης Μ αχαιριδης, τέ­ ως γενικός γραμματέας του Υπουργείου Αιγαίου, ο δήμαρχος Κάλυμνου Γεώργιος Ρούσσος, ο καθηγη­ τής της Κ αρδιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Ιωάννης Γιαλάφος, ο πρόεδρος του Πνευματικού Ομίλου Κώων «ο Φιλητάς» Κώστας Ζαμάγιας και ο εκπρόσωπος της Ένωσης Καλυμνίων Ρόδου Γε­ ώργιος Βούης. Κατά την πρωινή συνεδρία, με προέδρους τον Ιωάννη Γιαλάφο και στη συνέχεια το δημοσιογράφο-συγγραφέα Νίκο Βαρδιάμπαση, έκαναν ανακοι-

Ο νομάρχης Δωδεκάνησου Γιάννης Μαχαιριδης, που πολύ αγάπησε τη Λέσβο και την Αγιάσο ως γενικός γραμματέας του Υπουργείου Αιγαίου, απευθύνει χαιρετισμό.

νώσεις οι παρακάτω με τα αντίστοιχα θέματα: Γιάννης Θ. Πατέλλης, πρόεδρος του Αναγνωστηρί­ ου: Αναγνωστήριο Κάλυμνον «σι Μούσαι», εκατό χρόνια προσφοράς και δράσης · Ευαγγελία Αχλάδη, ιστορικός: Ο θεσμός των Αναγνωστηρίων στη Μικρά Ασία · Νίκος Βαρδιάμπασης, συγγραφέας-

Αναμνηστική φωτογραφία μελών του Διοικητικού Συμ­ βουλίου του Αναγνωστηρίου Κάλυμνου «αι Μούσαι» και συνέδρων (3.10.2004). Στο κέ­ ντρο διακρίνεται ο πρόεδρος Γιάννης Θ. Πατέλλης.

δημοσιογράφος: Ο ρόλος της Ελληνικής Κοινότη­

τας Βενετίας στη διαμόρφωση των Ελληνικών Κοινοτήτων (ιδιαιτέρως της Χίου) στον τουρκο­ κρατούμενο ελλαδικό χώρο, από το 1566 και εξής • Γιάννης Χατζηβασιλείου, φιλόλογος: Αναγνω­ στήριο «η Ανάπτυξη» Αγιάσου. Η πολύπλευρη δράση του από το 1894 ως τις μέρες μας · Χ ριστό­ δουλος Λάνδρος, φιλόλογος-προϊστάμενος Γ.Α.Κ. Σάμου: Πολιτισμός και φιλανθρωπία: Αέοχες φιλοκάλων και φιλανθρωπικές εταιρείες στη Σάμο το 19ο αιώνα · Νίκος Νικολάου, πρόεδρος Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών Δωδεκανήσου: Βενετόκλειο Γυμνάσιο - Καζούλειο Γυμνάσιο - Αμαράντειος Σχολή, τρεις κυψέλες του πνεύματος στη Ρό­ δο, στα δίσεκτα χρόνια · Κώστας Αγαπητίδης, πρ ό­ εδρος Συμαιων «ο Πανορμιτης» και Πολιτιστικού Ιδρύματος «Κλεόβουλος ο Λινδιος»: Η παλαιότερη πνευματική ακμή της Σύμης και το Αναγνωστή­ ριό της «η Αίγλη» · Μιχαήλ Σκανδαλίδης, εκπαιδευτικός-συγγραφέας: Πρώτη προσέγγιση στα ονο­ ματικά του Κανονισμού της Δημογεροντίας Καλύμνου (1894). Κατά την απογευματινή συνεδρία, με πρόεδρο το Νίκο Νικολάου, έκαναν ανακοινώσεις οι παρα­ κάτω με τα αντίστοιχα θέματα: Χάρης Κουτελάκης, διδάκτορας αρχαιολόγος, σχολικός σύμβου­ λος: Ομόνοια Τήλου (1908 - 1935) - κυψέλη πολιτι­ σμού και αντίστασης · Κυριάκος Χατζηδάκης, γυ­ μνασιάρχης: Α πό το «Ελληνικόν Σχολειον» του 19ου αιώνα στη Νικηφόρειο Ελληνική Σχολή. Τα χρόνια της ανάπτυξης των γραμμάτων στην Κ άλυ­ μνο · Δημήτριος Κ οντόπουλος, προϊστάμενος των Γ.Α.Κ. - Τοπικό Αρχείο Λέρου: Η Αστική Σχολή της Αέρου το 1900 · Βασίλειος Χατζηβασιλείου, δ ι­ κηγόρος, συγγραφέας: Ο Πνευματικός Όμιλος Κώων «ο Φιλητάς» · Κώστας Σκανδαλίδης, γενικός γραμματέας Δήμου Ροδίω ν και πρόεδρος Δ.Κ.Λ.Μ.Ρ.: Η κοινωνία της Καλύμνου λίγο πριν και λίγο μετά τις αρχές του 20ού αιώνα, καθώς και ο ευρύτερος χώρος του Ανατολικού Α ιγαίου και των παραλίων της Μικράς Ασίας. Δέον να σημειωθεί ότι απούσιασε ο εισηγητής Μ ατθαίος Μελιανός, εκπαιδευτικός, θεολόγος, αλ­ λά η ανακοίνωσή του, με θέμα Πατμιάς Σχολή, τη­ λαυγής φάρος της Εκκλησίας και του Έθνους, θα συμπεριληφθεί στον τόμο των Πρακτικών ο οποί­ ος πρόκειται να κυκλοφορήσει σύντομα. Στις 3.10.2004 το Πρόγραμμα περιελάμβανε τα παρακάτω: Λειτουργία και επιμνημόσυνη δέηση υ-

Ο Γιάννης Χατζηβασιλείου μιλά από το βήμα του Ανα­ γνωστηρίου Καλύμνου «αι Μούσαι» για το Αναγνωστή­ ριο της Αγιάσου (2.10.2004).

πέρ των αειμνήστων ιδρυτών και προέδρων του Αναγνωστηρίου, στη Μονή Οσίου Σάββα Καλύ­ μνου · Ξενάγηση στη Μονή και παράθεση προγεύ­ ματος από το σεβ. μητροπολίτη Νεκτάριο · Σύντο­ μη περιήγηση των φιλοξενουμένων σε τοποθεσίες του νησιού · Τελετή απονομής αναμνηστικών σε αυτούς που διαιέλεσαν πρόεδροι και σύμβουλοι των Διοικητικών Συμβουλίων, καθώς και χορηγοί του Αναγνωστηρίου. Οι εκδηλώσεις εμπλουτίστηκαν και με αξιόλογο καλλιτεχνικό πρόγραμμα. Την πρώτη μέρα η Δημο­ τική Χορωδία Καλύμνου, υπό τη διεύθυνση του καθηγητή Μουσικής Γεωργίου Χατζηθεοδώρου, έ­ δωσε συναυλία με έντεχνα ελληνικά τραγούδια, στο Κινηματοθέατρο «Σπλέντιτ», ενώ τη δεύτερη το Λύκειο Ελληνίδων - Παράρτημα Καλύμνου, π α ­ ρουσίασε, στο Αμφιθέατρο Ρότσου, υπερθέαμα, με χορούς και τραγούδια της Δωδεκανήσου και της Μ ικράς Ασίας. Αξίζουν θερμά συγχαρητήρια στους οργανωτές και στους χορηγούς. Οι Καλύμνιοι μας κέρδισαν με τη φιλοκαλία τους, με την προοδευτικότητά τους, με τη φιλοξενία τους, με την ανυπόκριτη αγάπη τους. Ευχόμαστε το Αναγνωστήριο «σι Μούσαι» να δια­ νύσει απρόσκοπτα και τη δεύτερη εκατονταετηρίδα του, συμβάλλοντας δυναμικά στα πολιτιστικά δρώ­ μενα του αιγαιοπελαγίτικου χώρου.

ΓΙΑΝΧΑΤΖ

ΣΥΣΦΙΓΞΗ ΔΕΣΜΩΝ ΦΙΑΙΑΣ ΤΟΥ ΜΠΡΟΝΤ ΜΕ ΤΗ ΑΕΣΒΟ Αδελφοποίηση Δημοτικών Σχολείω ν Μ προντ-Αγιάσου Σ τ η ν ασφυκτικά γεμάτη αίθουσα του Θεά­ τρου του Α ναγνω στηρίου «η Α νάπτυξη» Α γιά ­ σου κ α ι με φ όντο τις σημαίες της Ελλάδας και της Σέρβικης Δ ημοκρατίας του Μ προντ, π ρ α γ­ ματοποιήθηκε την Πέμπτη 22 Ιουλίου 2004, σε μια συγκινητική α τμόσ φ αιρα και με βαθιά φ ιλ ι­ κή διάθεση, η δεύτερη φάση της Α δελφοποίησης του Δ ημοτικού Σ χολείου της Α γιάσου με το Δη­ μοτικό Σ χολείο «Ά γιος Σάββας» του Μ προντ, ενισ χύοντας έτσι τις σχέσεις αγάπης κ α ι φ ιλία ς τω ν δύο περιοχώ ν. Οι σχέσεις αυτές κρατάνε ε­ δώ και πολλά χρόνια , α πό την ταραγμένη π ερ ίο ­ δο του πολέμου στην ενιαία Γιουγκοσλαβία, ό ­ ταν πρω τοφιλοξενήθηκαν π α ιδ ιά στην Α γιάσο, με πρω τοβουλία του σεβ. μητροπολίτη Μ υτιλή­ νης Ιάκωβου Φραντζή. Σ τ ις στενές σχέσεις φ ιλ ία ς, εκτίμησης, αλλη­ λοβοήθειας κ α ι αλληλεγγύης, π ο υ ενώ νουν τους δυο λαούς, το ν ελληνικό κ α ι το σέρβικο, αλλά κ α ι τις δυο π ερ ιο χές, τη Λέσβο κ α ι το σέρβικο Μ προντ, π ο υ τώ ρα ανήκει στη Β οσνία, α να φ έρ ­ θηκαν όλοι οι ομιλητές σ τους χα ιρ ετισ μ ούς τους: Ο σεβ. μητροπολίτης Μ υτιλήνης Ιάκω βος, ο νομ άρχη ς Λέσβου Π α ύλος Β ιογια τζή ς, ο βου­ λευτής Γιάννης Θ εοδοσιάδης - Γιαννέλης, ο δή-

Αναμνηστικό της Αδελφοποίησης του Δημοτικού Σχολεί­ ου «Αγιος Σάββας» Μπροντ και του Δημοτικού Σχολείου Αγιάσου Αέσβου (22.7.2004).

Παλαιότερη αναμνηστική φωτογραφία. Ο σεβ. μη­ τροπολίτης Μυτιλήνης Ιά­ κωβος απευθύνει χαιρετι­ σμό στους προσκεκλημέ­ νους κατά την τελετή της αδελφοποίησης των Δημο­ τικών Σχολείων ΑγιάσουΜπροντ. Πίσω διακρίνονται τα παιδιά της ελληνι­ κής αποστολής, καθώς και τα παιδιά του Δημοτικού Σχολείου «Αγιος Σάββας». (Φωτογραφία Στρατή Ανα­ στασίου Καζαντζή. Μπροντ, 20.5.2004)

μ α ρ χο ς του Μ π ρ ο ντ Ιναηονϊο, ο δή μ α ρ χο ς Α γιάσου Χ ρύσ α νθος Χ α τζη πα να γιώ τη ς κ α ι οι δυο διευθυντές τω ν Δ ημοτικώ ν Σ χολείω ν Γρη­ γόρης Χ ατζηφώ της κα ι ΖοΓα ΟΙιιναΚ. Π λούσ ια ήταν τα δώ ρα π ο υ α ντά λλα ξα ν κα ι ζεστές οι ευ­ χές κα ι οι υποσχέσεις π ο υ δόθηκαν για δια τή ­ ρηση τω ν κα λώ ν σχέσεων. Α κολούθησε π λ ο ύ σ ιο κ α λ λ ιτ ε χ ν ικ ό π ρ ό ­ γρα μμα α π ό το υ ς μαθητές τω ν δύο σ χολείω ν, με σκοπούς, τρ α γο ύ δ ια κ α ι χο ρ ο ύ ς α π ό τη Σ ερ ­ βία, την Ε λλά δα κ α ι την Α γιάσο. Σ υγκ ινη τικές ήταν οι σ τιγμ ές π ο υ τα π α ιδ ιά του Μ προντ τραγούδησ αν ελληνικά τρ α γο ύ δ ια κ α ι τα π α ι­ δ ιά της Α γιάσ ου σέρβικά, α νεμ ίζο ντα ς π α ρ ά λ ­ ληλα ελληνικές κ α ι σερβικές σημαίες. Α ξίζει να σημειώ σουμε ό τι στο Μ πρ οντ τα ελληνικά δ ι­ δά σ κ οντα ι ω ς δεύτερη ξένη γλώ σσα κ α ι τα π α ­ ρακολουθούν π ερ ίπ ο υ 40 π α ιδ ιά , τα ο π ο ία κ α ι θα φ ιλοξενηθούν με έξοδα της Ιεράς Μ η τρ όπο­ λης Μ υτιλήνης κ α ι της Ν ο μ α ρ χία ς Λέσβου, οι ο π ο ίες σ τήριξαν π λ ο υ σ ιο π ά ρ ο χ α την όλη π ρ ο ­ σπά θειά , για ένα μήνα π ερ ίπ ο υ στο νησί μας, π ροκ ειμ ένου να βελτιώ σουν τ ις γνώ σ εις τους. Μ ετά την εκδήλωση δέον να σημειω θεί ό τι ο δή­

μα ρχος Α γιάσ ου παρέθεσε δ είπ νο σε εσ τια τό ­ ριο του χω ρ ιού. Η Σέρβική αποστολή ήρθε στο νησί μας την Κ υριακή 18 Ιουλίου κ α ι μέσα α πό ένα π ρ ό ­ γρα μμα καθημερινώ ν εκδρομώ ν επισκέφτηκε σχεδόν όλους τους Δήμους. Π ολλοί δή μα ρχοι δεξιώ θηκαν γεννα ιόδω ρ α μαθητές κ α ι εκ π α ι­ δευτικούς. Α πό τις 20 μέχρι τις 29 Ιουλίου λειτούργησε στο ισ όγειο του Ε πιμ ελη τη ρίου Μ υτιλή νη ς Έ κθεση Ζ ω γραφικής 20 Σέρβων ζω γράφ ω ν. Την Έκθεση διοργάνω σ αν η Ιερά Μ ητρόπολη Μ υτι­ λήνης, ο Φ ιλοτεχνικός Ό μ ιλο ς Μ υτιλήνης «ο Θε­ όφιλος», η Ν ομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Λέσβου και ο Δήμος Μ υτιλήνης, ενώ τα έσοδα α πό την πώληση τω ν π ινά κ ω ν διατέθηκαν για την α π ο π ε­ ράτωση του Ιερού Ναού της Α γίας Σκεπής στο Σέρβικο Μ προντ, ο ο π ο ίο ς είχε καταστραφ εί ολοσχερώ ς κατά τη διάρκεια του αιματηρού πολέ­ μου. Τους ζω γράφ ους εκπροσώ πησε μέλος του Σέρβικου Κ αλλιτεχνικού Επιμελητηρίου, ο δη­ μοσιογράφος κα ι ζω γράφ ος Ινΐίο $ενΙονΐο.

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΣΤΥΛ. ΣΚΟΡΔΑΣ

Παλαιότερη αναμνηστική φωτογραφία (Μπροντ, 21.5.2004). Η λεσβιακή αποστολή μαζί με μικρούς μαθητές και μαθήτριες από το Μπροντ, στην είσοδο του ξενοδοχείου <Λ:ιν;ι». Στο βάθος φαίνεται η εκκλησία της Αγίας Σκεπής, η οποία χτίζεται από την αρχή. Το τέμπλο της έχει φτιαχτεί από το εργαστήρι του Δημητρί­ ου και του Χαράλαμπου Καμαρού, με έξοδα της Μητρόπολης Μυτιλήνης.

ΛΑΟΓΡΑΦ ΙΚ Α ΦΩΤΟ ΓΡΑΦΗΜΑΤΑ Σ τ έφ ετα ι ο δούλος του Θεού Κ λ εά νθ η ς... Ο γάμος ήταν και εξακολουθεί να είναι σημαντικό γεγονός στη ζωή των ανθρώπων. Επάνω του στηρίζονται η οικογένεια και κατ’ επέκταση η κοινωνία. Επικυρώνεται από τις πολιτικές αρχές και ευλσγείται από την εκκλησία. Λογίζεται ως χαρά και είναι δεμένος με λογής λογής κοινωνικές αντιλήψεις, με δοξασίες, με έθιμα, με άσματα. Η παρακάτω αναμνηστική φωτογραφία, τραβηγμένη στο προαύλιο του Ιερού Ναού της Παναγίας Αγιάσου στις 26.7.1926, παραχωρήθηκε από τη συμβσλαιογράφο Σοφία Χαρίλαου Κουδουνέλη-Παπουτσή, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Φιλοπρόοδου Συλλόγου Αγιασωτών Αθήνας και συνεργάτρια του περιοδικού «Αγιάσος». Εικονί­ ζονται ο γαμπρός Κλεάνθης Παρασκευά Κουδουνέλης (1902-1980) και η νύφη Σοφία Νικολάου Χατζησάββα (Πατάτινα) (1897-1988), γονείς του καλού μας συνεργάτη Χαρίλαου Κουδουνέλη, ο οποίος βοήθησε και στην εξακρίβω­ ση προσώπων που παρακολούθησαν το μυστήριο, μερικά από τα οποία σημειώνονται ενδεικτικά στη λεζάντα.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Διακρίνονται, από αριστερά, ο αγγειοπλάστης Θεοφάνης Βασιλείου Αξιομακάρου (με βακτηρία), η μητέρα της νύφης Μαριγώ Νι­ κολάου Χατζησάββα ή Πατάτινα (με κεφαλόδεσμο), ο διάκονος (;), η θεία Μαριγώ Φλωρογιάννη ή Φλιάδινα (με κεφαλόδεσμο), πρώην σύζυγος Κλεάνθη Ευστρατίου Κουδουνέλη, η μητέρα του γαμπρού Μαριγώ Κουδουνέλη (με κεφαλόδεσμο), η κουμπάρα Ελένη Ηλιογραμμένου Γραμμέλη (πίσω από τη νύφη), σύζυγος μετέπειτα του Βασιλείου Σπανού, και πίσω της ο αδερφός του γα­ μπρού Τζάνος, ο ιερέας Δωρόθεος (κατά κόσμον Δημοσθένης) Πολιτάκης ή Βλουγ’δού, ο Ιωάννης Δουγραματζής ή Κουκουβάλας (πίσω), ο Μιχαήλ Χατζησταύρος (πίσω), ο κουρέας Ευστράτιος Βερβέρης ή Τσ’λιαρέλ’ (δεξιά), ο Κλέαρχος Σοφοκλή Πολιτάκης (παιδί, μπροστά), ο αδερφός του Γρηγόριος Πολιτάκης (μπροστά, με καπέλο στα χέρια), ο μόνος επιζών, ο Ριζαρείτης ιερέας Νι­ κόλαος Πατσέλης, ο πραματευτής Ευστράτιος Μαλακέλης, ο κορνετίστας Ευστράτιος Ρόδανος ή Αννα και ο αδερφός του Νικόλα­ ος, ο οποίος έπαιζε ευφώνιο. «Παρανυμφάκι» που κρατά τα στέφανα η αδερφή της κουμπάρας Αικατερίνη Γραμμέλη, σύζυγος με­ τέπειτα του Παναγιώτη Τζαναβάρη, και μπροστά η μικρή της αδερφή Μαρία, μετέπειτα σύζυγος Θεμιστοκλή Δαρέλη.

Μ ΝΗΜ ΕΣ ΑΠΟ ΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΜΙΣΑΛΛΟΔΟΞΙΑΣ Μετακατοχικά δρώμενα στην αντιστεκόμενη Μυτιλήνη Μ ε τ ά τη φυγή των Γερμανών επικράτησε χάος. ΕΟΝ, ΕΠΟΝ, Χίτες, γινόταν της τρελής. Ο ένας έδερ­ νε τον άλλον και δεν ήταν μπορετό να κυκλοφορήσεις. Εγώ τότε εργαζόμουν στο Εργοστάσιο του Καλαμάρη, γιατί το παντοπωλείο όπου εργαζόμουν προηγουμένως, δεν είχε πια τίποτα να πουλήσει. Στο εργοστάσιο έδιναν στους εργαζόμενους, μια φορά το μήνα, εκτός από τα χρήματα, ζυμαρικά, α­ λεύρι, νήμα και κάμποτο. Αυτά παρήγαγε το εργο­ στάσιο. Εκεί τότε είχαν χωριστεί στα δυο οι εργαζό­ μενοι, σε δεξιούς και αριστερούς, έπεφτε μάλιστα και ξύλο. Γίνονταν και απεργίες. Εγώ δεν ήθελα να πάω με κανέναν. Δε μου άρεσε η πολιτική. Ήθελα να παρατηρώ και να γράφω. Δεν είχα ακόμη δική μου γνώση. Αν ζούσε ο πατέρας μου, θα άκουγα και κά­ ποια γνώμη μέσα στο σπίτι. Τον χάσαμε όμως μικρά και η μητέρα μας δεν ήξερε από αυτό. Εξάλλου ή­ μουν νέα υπάλληλος και δεν ήξερα τι να κάνω. Θυμάμαι ότι στην απεργία έστελνε το εργοστά­ σιο χωροφύλακα, για να μας συνοδεύει, γιατί στο δρόμο έδερναν τους απεργοσπάστες. Εγώ δικαιολο­ γήθηκα ότι δεν είχα σκοπό να σπάσω την απεργία, αλλά ήρθαν και με πήραν και αν δεν πήγαινα θα έ­ χανα την εργασία μου. Να σας πω, δε μ’ ένοιαζε η εργασία, τα τρόφιμα φοβόμουν να μη χάσω. Ακόμα ζητούσαν εισφορές για τον αγώνα τους κι εγώ δεν έ­ λεγα όχι σε κανέναν. Έ παιζα κι εγώ, χωρίς να το θέ­ λω, την πολιτική μου. Ήθελα πρώτα να μάθω το σκοπό του κάθε κόμματος, τι θα έκανε. Τώρα, εκτός από τους αραπάδες, που αναγκά­ στηκαν και έφυγαν, ήρθαν και ιερολοχίτες από τη Μέση Ανατολή. Μπουραντάδες τους ονόμαζαν οι α­ ριστεροί. Άρχισαν και τα συλλαλητήρια. Το ΕΑΜ είχε τότε το πάνω χέρι, τον πρώτο λόγο. Για το συλλαλητήριο κατέβηκε πάρα πολύς κόσμος α­ πό τα χωριά και για να μείνουν επίταξαν πολλά σπί­ τια της Μυτιλήνης και ανάμεσα σ’ αυτά και το δικό μας. Στο δικό μας θα ήταν πάνω από είκοσι άτομα και μαζί τους ένας επικεφαλής, πολύ κύριος και σοβαρός, που τον άκουγαν με σεβασμό και δεν πείραξαν τίπο­ τα στο σπίτι. Δε θυμάμαι όμως ονόματα. Είχαν μα­ ζευτεί όλοι στο σαλόνι και έλεγαν διάφορες ιστορίες. Όλοι αυτοί είχαν κατεβεί για το συλλαλητήριο που θα γινόταν την άλλη μέρα. Η συμπεριφορά τους ήταν ά­ ψογη και φαντάζομαι να συνέβη το ίδιο σε όλα τα σπί­ τια, όπου έμειναν, γιατί δεν ακούστηκε τίποτα κακό.

Η συνεργάτρια Κατίνα Χαράλαμπου Μυκονιάτη, μετέπειτα σύζυγος Γιάννη Τερτίπη, στη χιονισμένη Μυτιλήνη του 1941.

Το συλλαλητήριο που έγινε είχε πολύ κόσμο. Η γραμμή, όταν πέρασαν από την Αγορά, στο ύψος της οδού Αγίου Συμεών, που τους είδα εγώ, ήταν ατέ­ λειωτη και όχι δυο δυο ή τρεις τρεις, αλλά όσους χωρούσε ο δρόμος. Δεν έκαναν ούτε ζημιές ούτε δη­ μιούργησαν προβλήματα. Το μόνο που ήθελαν ήταν ν ’ ακουστούν τα συνθήματά τους, που ήταν: Να φύ­

γει ο Ιατρίδης! Θέλουμε το Γώγο μας! Θέλουμε τα σοβιέτ! Δε θυμάμαι άλλα. Τότε γράφτηκαν και πολ­ λά τραγούδια. Ποιοι τα έγραψαν όμως δεν ξέρω. Μετά από όλα αυτά ήρθε η Εθνοφυλακή. Έ να τάγ­ μα από την Αθήνα, για να καθησυχάσουν τα πράγμα­ τα. Άρχισαν περιπολίες και επέβαλαν την ησυχία. Ένας από τους εθνοφύλακες είναι και ο άντρας μου, αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία. Οι στρατιώτες της Εθνοφυλακής ήρθαν στις 23 Ιουνίου του 1945, πα­ ραμονή του κλήδονα. Είναι η μόνη ημερομηνία που θυμάμαι, γιατί έπαιξε σημαντικό ρόλο στη ζωή μου. Επειδή ακόμα και στο στρατό της Εθνοφυλακής υπήρχαν και αριστεροί και δεξιοί, ο επικεφαλής α­ ξιωματικός σκέφτηκε να τους νουθετήσει, λέγοντάς τους: Εδώ είναι στρατός κι όποιος παραβεί τους κα­ νόνες θ ’ αντιμετωπίσει στρατοδικείο και ίσως και ε­ κτελεστικό απόσπασμα. Τότε ένας στρατιώτης, κο­ ντός, που δεν τον έπιανε το μάτι σου, κάνοντας ένα βήμα μπροστά, αφού ζήτησε από τον αξιωματικό την άδεια να μιλήσει, του είπε: Εδώ κάνετε λάθος, κύριε λοχαγέ. Τα όπλα τα κρατάμε εμείς και πρέπει εσείς να φοβόσαστε! Δεν προσθέτω εγώ τίποτε άλλο. Αυ­ τό δείχνει πόσο επικίνδυνη ήταν τότε η κατάσταση... ΚΑΤΙΝΑ ΤΕΡΤΙΠΗ-ΜΥΚΟΝΙΑΤΗ

Η ΠΡΩΤΗ «ΓΙΟΡΤΗ ΚΑΣΤΑΝΟΥ» ΣΤΗΝ ΑΓΙΑΣΟ Η μεγάλη επιτυχία της σηματοδοτεί τη θεσμοθέτησή της Ανυπέρβλητο φυσικό στολίδι του ορεινού όγκου του Ολύμπου και κυρίαρχη φυτοκοινωνία του είναι ένα μη αυτοφυές δάσος καστανιάς (Όαδΐαηοα δαΐίνα Γ.) έκτασης 8.000 στρεμμάτων, που αποτελεί οικότοπο με περιορισμένη εξάπλωση στο Αιγαίο και ενδιαίτημα σημαντικών γαιοφύτων. Ο γνωστός σε όλους μας και πολυαγαπημένος καστανιώνας ε­ ξασφάλιζε παλιότερα ένα σημαντικό εισόδημα στους κατοίκους της Αγιάσου. Σύμφωνα με τα γραφόμενα του Στρατή Κολαξι­ ζέλη, κατά την περίοδο της Ρωμαϊκής κατοχής της Λέσβου (88 π.Χ. - 395 μ.Χ.), ένας από τους άρχο­ ντες της «χώρας της Πενθίλης» έφερε από τη Μικρά Ασία και φύτεψε στην περιοχή μας τις πρώτες κα­ στανιές. Μετά τον καταστροφικό παγετό που έπληξε τον ελαιώνα και έμεινε στην ιστορία ως «η Κα­ μάδα των ελιών» (11.1.1850), οι πρόγονοί μας συ­ νειδητοποίησαν ότι δεν πρέπει να περιορίζονται μόνο στην καλλιέργεια της ελιάς, αλλά ότι πρέπει να δημιουργήσουν και άλλες πηγές .βιοπορισμού. Για το λόγο αυτό, στράφηκαν στον καστανιώνα. Καθάρισαν τα σωθύρια από τα άγρια φυτά, «ημέ­ ρεψαν» με τον εμβολιασμό τα οπωροφόρα δέντρα και μετέτρεψαν τις όχθες των ρυακιών σε εύφορα περιβόλια, όπου καλλιέργησαν και τις πρώτες πα ­ τάτες. Ύστερα από τη μεγάλη πυρκαγιά, το «γιανγκίνι» της 14-15.8.1877, οι αγριοκαστανιές που βλάστησαν πάνω στους κορμούς των παλιών εξη-

Αφίσα (διαστάσεων 30 χ 21 εκ.) για την 1η «Γιορτή Κάστανου» στην Αγιάσο.

μερώθηκαν με εμβόλια από ήμερες καστανιές και η παραγωγή τους στο τέλος της τουρκοκρατίας έφτα­ σε τις τριακόσιες χιλιάδες οκάδες! Κατά τη διάρ­ κεια της γερμανικής Κατοχής το κάστανο ήταν το προϊόν που έσωσε χιλιάδες ζωές από τη θανατηφό­ ρα πείνα που ενέσκηψε. Και οι Αγιασώτες, που με την έντονη θυμοσοφική τους διάθεση πάντα διακω­ μωδούν τόσο τις χαρές όσο και τα βάσανα της ζωής τους, έλεγαν τότε το παρακάτω:

Έκθεση προϊόντων καστανιάς και όχι μόνο (καστανόχωμα, δαδί), από τον Παναγιώτη Κυριάκου Πασχαλιά.

Στους επισκέπτες προσφέρονται μεταξύ άλλων και βραστά κάστανα.

Τα κάστανα τιλειώσανι, δείτι να σουδιαστείτι, να τρώτι καστανόπ’ταρα, μη τυχόν τσι πρηστείτι! Το... πρήξιμο παραπέμπει στον τυμπανισμό λόγω της πείνας, φαινόμενο δυστυχώς πολύ συνηθισμένο το χειμώνα του 1941 - 1942. Την ιδιαίτερη εξάλλου εκτίμηση των Αγιασωτών στο κάστανο υμνεί και η παρακάτω λαϊκή στροφή:

Το κάστανο θέλει κρασί και το καρύδι μέλι και το κορίτσι φίλημα, πρωί και μεσημέρι. Εδώ και αρκετά χρόνια όμως ελάχιστοι είναι πια αυτοί που διασχίζουν τα υπέροχα λιθόστρωτα μο­ νοπάτια του καστανιώνα, για να απομυζήσουν τη στερεμένη ικμάδα του. Αιτία, αφενός οι γενικότερες κοινωνικοοικονομικές αλλαγές, που οδήγησαν στην ερήμωση της αγροτικής υπαίθρου, και αφετέρου η αρρώστια ιξός που τον έχει προσβάλει, με αποτέλε­ σμα να πληγεί η παραγωγική του ικανότητα. Π αρ’ ό­ λα αυτό, το αγιασώτικο κάστανο είναι ένα περιζή­ τητο ντόπιο προϊόν, που ιδιαίτερα το προτιμά ακό­ μη το καταναλωτικό κοινό. Αν κάνεις μια βόλτα το χειμώνα στον καστανιώνα, θα δεις πλήθος ξένων να μαζεύουν τους θελκτικούς καρπούς του μέσα από τα σωθύρια, εκμεταλλευόμενοι την πολύχρονη ε­

γκατάλειψή τους. Μήπως λοιπόν υπάρχουν ακόμη, έστω και μέσα στις σχεδόν απαγορευτικές σημερινές συνθήκες, κάποιες δυνατότητες αξιοποίησης του καστανιώνα και των ποικίλων προϊόντω ν του; Απάντηση σ ’ αυτό το ερώτημα ήρθε να δώσει η ενσάρκωση μιας πρωτότυπης ιδέας: Η διοργάνωση της Πρώτης «Γιορτής Κάστανου», που έγινε στο χω­ ριό μας την Κυριακή 12 του Δεκέμβρη του 2004. Οι εκδηλώσεις οργανώθηκαν από το Δήμο Αγιάσου, με τη συνεργασία του Γυναικείου Αγρό μεταποιητικού Συνεταιρισμού Αγιάσου και του Αναγνωστηρίου «η Ανάπτυξη» Αγιάσου με την υποστήριξη των Γραφεί­ ων Γενικού Τουρισμού «ΗαΗαΐΙιαΓίδ ΤοιΐΓδ» και «δαπΊΐοΐΐδ ΤοιΐΓδ», καθώς και του Μάκη Αξιώτη, για­ τρού, συγγραφέα και γνωστού ερευνητή. Χορηγοί οργάνωσης ήταν η Εταιρεία Τοπικής Ανάπτυξης Λέσβου (ΕΤΑΑ Α.Ε.) και οι «Εμψυχωτές» νέας επιχειρηματικότητας της ΤΕΔΚ Νομού Λέσβου. Χορηγοί της γιορτής ήταν ο «Μεθυμναίος Οίνος», ο Μελισσοκομικός Συνεταιρισμός Λέσβου και η Ένωση Ποτοποιών Μυτιλήνης (ΕΠΟΜ). Το πρόγραμμα των εκδηλώσεων ήταν το παρα­ κάτω: Στις 11.30 π.μ. είχε οριστεί η αναχώρηση με πούλ­ μαν από τη Μυτιλήνη, από το χώρο του Δημοτικού Θεάτρου, όσων ήθελαν να παρακολουθήσουν τις εκ­ δηλώσεις. Στις 12.30 το γκρουπ των εκδρομέων, μαζί με τους διοργανωτές, οι οποίοι τους υποδέχτηκαν στο σταθμό λεωφορείων, ξεκίνησε μια περιήγηση ξενάγηση στα μονοπάτια του καστανιώνα, με οδηγό ξεναγό το Μάκη Αξιώτη. Οι περιπατητές ακολούθη­ σαν τη διαδρομή του λιθόστρωτου μονοπατιού Απέσος, Αϊ-Γιάννης, Άγιος Κωνσταντίνος, Άγιος Ευ­ στράτιος, Παναγιούδα Μπιτζιλίων και βγήκαν στο Σανατόριο, για να επιστρέφουν στο χωριό από τον ε­ παρχιακό δρόμο Μεγαλοχωρίου - Αγιάσου. Στην πλατεία της Αγοράς και σε διάφορα κεντρι­ κά σημεία του χωριού είχαν τοποθετηθεί οι παραδο­ σιακές «φουφούδες», όπου ψήνονταν κάστανα και προσφέρονταν στον κόσμο, μαζί με κρασί ή κονιάκ και μέλι από τον καστανιώνα. Στον ίδιο χώρο πραγ­ ματοποιήθηκαν οι ακόλουθες σημαντικές και πρω­ τότυπες Εκθέσεις: • Προϊόντων κάστανου από το Γυναικείο Αγρομεταποιητικό Συνεταιρισμό Αγιάσου (γλυκό κουτα­ λιού κάστανο, μαρμελάδα κάστανο, τρουφάκια κά­ στανο, σοκολατάκι από κάστανο, κορμός με κάστα­ νο, ψωμί από κάστανο).

• Π ροϊόντω ν καστανιάς (τέμπλες, πάσσαλοι, καστανόχωμα, γλάστρες καστανιάς, ξυλεία καστα­ νιάς, κ.ά.).

• Εργαλείων επεξεργασίας κάστανου και άλλων χρήσεων (κόσκινο, καντάρι, καλμπούρι, κοπανέλια, δίχαλο, κοφίνια, κ.ά.).

• Φωτογραφίας με προϊόντα επιπλοποιίας από ξύλο καστανιάς.

• Παιδικής Ζωγραφικής. Εκτέθηκαν τα έργα των παιδιών που ζωγράφισαν θέματα από τον καστα­ νιώνα, το Σάββατο 11.12.2004, στο Δημοτικό Κέ­ ντρο Νεότητας. Στις 4 μ.μ. η παραδοσιακή κομπανία του Ανα­ γνωστηρίου Αγιάσου, συνοδευόμενη από παιδιά που ήταν ντυμένα με τις τοπικές παραδοσιακές φορεσιές και που κρατούσαν στα χέρια τους πανέρια με κά­ στανα, τρουφάκια κτλ., για να προσφέρουν στον κό­ σμο, ξεκίνησε από το Αναγνωστήριο, πέρασε από την Αγορά, ανηφόρισε στο Σταυρί και κατέληξε στο Κα­ μπούδι, ακολουθούμενη από πλήθος κόσμου. Στο Δημοτικό Κέντρο Νεότητας, στις 5 μ.μ., πραγματοποιήθηκε εκδήλωση που περιλάμβανε: • Χαιρετισμό του δημάρχου Αγιάσου Χρύσαν­ θου Χατζηπαναγιώτη.

• Ομιλία του Μάκη Αξιώτη, με θέμα «Οδοιπορικό στο χρόνο: Ιστορική, πολιτιστική, περιβαλλοντική ση­ μασία του καστανιώνα και προοπτικές ανάπτυξης».

• Ομιλίες του Αναστάσιου Μ. Περιμένη, γενικού διευθυντή της ΕΤΑΑ Α.Ε., και του Θρασύβουλου Καλογρίδη, προέδρου του Επιμελητηρίου Λέσβου, με θέμα «Κάστανο και Επιχειρηματικότητα: Παρου­ σίαση δυνατοτήτων και ευκαιριών για επιχειρημα­ τίες από τα προϊόντα του καστανιώνα».

• Ομιλία του Αθανασίου Φαρφάρα, δασολόγου, εκπρόσωπου της Διεύθυνσης Δασών Νομού Λέσβου, με θέμα: «Καστανιά: Γενικές αρχές διαχείρισης».

• Ομιλία του Στρατή Καζαντζή, γεωπόνου, με θέ-

Ο δήμαρχος Αγιάσου Χρύσανθος Χατζηπαναγιώτης και ο γιατρός και συγγραφέας Μάκης Αξιώτης μιλάνε στην Ημερίδα που διοργανώθηκε στο Δημοτικό Κέντρο Νεότητας στις 12.12.2004.

μα: «Ενημέρωση για το καστανόδεντρο και τα π ρ ο ϊ­ όντα του καστανιώνα πέρα από το κάστανο». Αξίζουν θερμά συγχαρητήρια στους διοργανω­ τές και πρώτα και κύρια στο δήμαρχο Αγιάσου Χρύσανθο Χατζηπαναγιώτη, ο οποίος έβαλε ένα προσωπικό στοίχημα και το κέρδισε, αφού πίστεψε στην αξία και στις προοπτικές αυτής της Γιορτής και μόχθησε πάρα πολύ για την επιτυχία της. Τις εκδηλώσεις παρακολούθησε πλήθος κόσμου. Αξιοσημείωτη ήταν η παρουσία των ξένων επισκε­ πτών, η οποία έσπασε την παγερή μοναξιά και την κατανυκτική ηρεμία του χειμωνιάτικου απογεύμα­ τος και μας επιτρέπει να αισιοδοξούμε ότι τα επό­ μενα χρόνια, με ακόμα καλύτερη οργάνωση και προετοιμασία, η Γιορτή του Κάστανου θα γίνει Παλλεσβιακός Χειμερινός Θεσμός με πολλές ευερ­ γετικές επιπτώσεις για την Αγιάσο.

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΙΧ. ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗΣ

Η παραδοσιακή κομπανία του Αναγνωστηρίου, με τη συνοδεία κόσμου, ανεβαί­ νει προς το «Καμπούδι».

ΤΟ Π ΙΑ Ν Ο Μ ιλώ ντας πριν από χρόνια σε μια εκδήλωση για το Στρατή τον Αναστασέλη, αναφέρθηκα στη μάνα του, στο Δισπ’νούλ(ι): «Δεκαεφτά βλαστάρια ξεπέταξε σαν καρ­ περή ρίζα το Δίσπ’νούλ(ι), μα ξετελεύτηκαν τα εφτά. Τέσσερις κόρες και τρεις γιοι». Ήταν άξια γυναίκα. Πέρασε μια ζωή ταλαιπωρημέ­ νη, μ’ ένα τσούρμο παιδιά, βάσανα της φαμίλιας, δου­ λειές της εξοχής, ελιές, φτώχεια. Όμως στάθηκε κολόνα στό πλευρό του άντρα της και υπεράξια μάνα, απολαμ­ βάνοντας ως το τέλος την αγάπη και το σεβασμό των παιδιών της. Κάποτε όμως μας άφησε χρόνους η καλή μάνα. Το Στρατή, που τη λάτρευε, τον πόνεσε πολύ. Πέ­ ρασαν κάμπσσες μέρες και ανταμώνει στη Μυτιλήνη έ­ ναν παλιό οικογενειακό φίλο, εγκατεστημένο στην Αθή­ να, που πήγαινε στην Αγιάσο για μια κτηματική υπόθε­ ση. Καιρό είχαν να βρεθούνε, κάθισαν κάπου να πιουν ένα ρακί, να τα πούνε. Βλέπει ο Μυτιληνιός φίλος το μαύρο κορδελάκι στό πέτο του Στρατή, ρωτά ανήσυχος.

- Χάσαμι τ’ γριγιά, εξήγησε ο Στρατής. Ο φίλος ξαφνιάστηκε δυσάρεστα.

- Πότε, βρε Στρατή; - Τ’ πιρασμέν(ι) βδσυμάδα.

- Ο Θεός να την αναπαύσει. Καλός άνθρωπος! Ζωή σε σας, και... Και πρόσθεσε τα λόγια παρηγοριάς και συμπαρά­ στασης που λέγονται τέτοιες ώρες. Πραγματικά τους α­ γαπούσε ο φίλος και ήταν αληθινή τώρα η θλίψη του.

- Φαντάζομαι πόσο θα στοίχισε σ’ όλους σας η απώλειά της, γιατί είστε μια δεμένη οικογένεια και είχατε τη μακαρίτισσα κορόνα στό κεφάλι σας.

- Πράγματι, έδγιετσ’ τν είχαμι.

- Ε, τώρα θα σφίξετε την καρδιά σας και θα βρείτε παρηγοριά και στήριγμα ο ένας στον άλλο.

- Καλός ι λόγους, λέει θλιμμένος ο Στρατής, αλλά δεν είμαστι πλια σα π ’ μας ήξιρις. Απί δυο χουριό π ’ λέγ(ι) ένας λόγους, έδγιετσ’ είμαστι τώρα.

- Σώπα! Παραξενεύτηκε ο φίλος. Εσείς, που σας κα­ μάρωνε ο κόσμος; - Δυστυχώς!

- Γιατί, βρε παιδί μου; - Άμα έβγιν στ’ μέσ’ τα κληρουνσυμικά, ε καταλαβαίν(ι)ς; - Μα θαρρώ πως τα ’χατε μοιρασμένα.

- Μοιρασμένα, αλλά είνι του έρμου του πιάνου.

- Ποιο πιάνο.

- Του πιάνου τς μάνας μας.

- Είχε πιάνο η Θεια-Δεσποινιώ; - Βέεεεεεεβαια!

- Έπαιζε πιάνο η μακαρίτισσα; Ρωτά δύσπιστα ο φί­ λος.

- Αν έπιζι, λέγ(ι)... Ούλα τα κλασικά κουμμάτια. Πά­ νι να δεις στου σπίτ’ μια κασέλα γιμάτ’ Σοπέν, Μπετόβεν, Μπαχ... Μιγάλου ταλέντου γι α’χουριμέν(ι), αλλά κακουπήγι μες στου χουριό. Ε τν έμοιασι μπάριμ’ κανένας μας.

- Ε, δεν το ’ξερα, λοιπόν, λέει ο φίλος εντυπωσια­ σμένος. Και τώρα; - Τώρα, τι! Του πιάνου εν του ’χι γραμμένου σι κα­ νέναν, τσ’ έπισι τώρα γι φαγουμάρα. «Γω θα του κά­ ρου», γιο ’νας, «μόνα ίλιγι γι μάνα μ’ πους θα μ’ τ’ αφήσ’», γι μ’κρή, «σι μένα ανήκ(ι), γιατί αδικήθ’κα στ’ προίκα», γι μιγάλ(ι), λόγια, φαγουμάρα, ε ξέρου πού θα μας βγάλ(ι) γι άκριγια. Στενοχωρέθηκε ο φίλος. Τους αγαπούσε όλους κι ακούγοντας αυτό το κακό λυπήθηκε κατάκαρδα.

- Μα όχι, βρε Στρατή, όχι... Είστε όλοι καλοί άνθρω­ ποι, λογικοί, οι αδερφάδες σου νοικοκυρές... μην αφήσετε να μπουν στις ψυχές σας γρίνιες και γινάτια για ένα πιάνο. Συμβούλεψέ τους.

- Αμ δε ντα είπα; Πέσαν να μι φαν. Μ’ είπαν πους θέλου να τς κάνου καλπιά, για να του πάρου γω. Ανάψαν τσι μόνα τα καντήλια μ’, τα ’παμι χουντρά, ε μ’λιόμαστι πλια γιο ’νας μι τουν άλλουν. Βαθιά πικραμένος ο φίλος τέλειωσε το ρακί του.

- Τέλος πάντων, εύχομαι να... Είπε δυο φιλικές κουβέντες και χωρίσανε. Το απόγεμα πήγε στην Αγιάσο για τις δουλειές του. Συναντά μια αδερφή του Στρατή με το μικρότερο αδερφό. Καλωσορί­ σματα, τι χαμπάρια - καλά και συλλυπητήρια.

- Θεός σχωρέσ’ την και να ’στε καλά να τη θυμάστε.

- Ε ξιχνιέτι τέτοια μάνα, ε ξιχνιέτι.

- Το άξιζε. Και το καλύτερο μνημόσυνο που θα της κάνετε, να είστε μονοιασμένοι και αγαπημένοι, το ’φερε με τρόπο ο φίλος.

- Είμαστι, είμαστι, δόξα να ’χ ’ γιου Θιος... Δε θέλουν να σχολιάζουν τη διαμάχη τους, είπε με το νου του ο φίλος. Ήθελε όμως να πει τον καλό του λόγο.

- Μπράβο! Γιατί καμιά φορά μπαίνουν στη μέση τα κληρονομικά και...

- Εμ εν έχουμι τίπουτα να μοιράσουμι.

- Ε, πώς... Εννοώ εκείνο το πιάνο.

- Ποιο πιάνου.

- Αυτό που είχε η μάνα σας κι έπαιζε τα ωραία κλα­ σικά κομμάτια...

- Η μάνα μας είχι πιάνου; Πού του ’βρι; Να δούμι εί­ χι τσι καθόλ’ ακ’στά πους υπάρχ(ι) τέτοιου πράμα στου κόσμου; Ποιος του ’πι σι σένα; - Ο Στρατής. Τον είδα στη Μυτιλήνη.

- Αμ έδγιετσ’ πε μ’ ντε..! Σι πείραζι, βρε Μανόλ(ι)..!

- Δηλαδή, δεν είχε πιάνο η μακαρίτισσα; - Μα ό,τ’ θέλουμι λέμι τώρα; Μια ζουγή μι τς ιδ’λειές τσι τα βάσανα, του πιάνου τν έλ(ι)πι! Ο Μανόλης το φυσούσε και δεν κρύωνε.

- Δηλαδή μου έστησε ολόκληρο παραμύθι σε τέτοια ώρα; - Ε ντουν ξέρ’ς του Στρατή; Σα δεν έβρ’ άθριπου να πειράξ’, θαν’ αρρουστήσ’... Ακούς πιάνου του Δισπ’νούλ(ι)..! Και βάλαν τα γέλια εκεί, καταμεσή στο δρόμο. Ψηλά, μες απ’ τα σύννεφα γελούσε ο Σοπέν. Γελού­ σαν ο Μπετόβεν κι ο Μπαχ... ΠΑ Ν Ο Σ I. ΚΟΝΤΕΛΛΗΣ

ΙΒΓΙ ΑΠ’ ΤΟΥΝ ΑΞΑΜΟ ΝΤ Τ η ν επαύριο των βουλευτικών εκλογών του 2004 ένας που από υποχρέωση είχε ψηφίσει ΠΑΣΟΚ βγή­ κε το πρωί στην Αγορά. Ο πρώτος που συνάντησε ή­ ταν ένα τοπικό στέλεχος της Νέας Δημοκρατίας. Καλημέρα! Καλημέρα! Χαιρετίστηκαν. Είδις που δεν πρέπ’ ναν ακούς τς ιγ’ναίτσις τσι να βγαίν’ς απί τουν αξαμό σ’, είπε ο πασόκος... Ό χ ’ δα, χρειγιάζ’ντι τσι φτες, είπε ο νεοδημοκράτης, νομίζοντας πως ήθε­ λε να του εκμυστηρευτεί πως η γυναίκα του τον πίε­ σε να ψηφίσει ΠΑΣΟΚ. Γιατί; Τι συνέβη, ρώτησε ο νεοδημοκράτης, πιστεύοντας ότι ο άλλος θα αρχίσει να φορτώνει το λάθος στη γυναίκα του. Να, του είπε, α π ’ τν άλλ’ τν ιβδουμάδα είπα τς α πάγου α κουριφτώ τσι ε μ’ αφήτσι. Ε, τσι ε πας σήμιρα, του είπε ο νεοδημοκράτης. Πώς να πάγου, αφού τώρα έχου πένθους; Σαράντα μέρις βαστά του πένθους. Κόκα­ λο ο νεοδημοκράτης που δεν το περίμενε. Αθήνα, Μάης 2004

ΠΡΟΚΟΠΗΣ ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗΣ

ΑΒΓΑ ΡΟΥΦ’ΤΑ Μ ι α φουρά Δημητρός Γκέγκους έστ’λι του γιο ντ, του Γιουργέλ’, στου Μ αυριγιώ τ’, να π ά ρ ’ απί μια γ ’ναικα αβγά, για του μαγαζί ντ. Πήγι λοιπόν του Γίουργέλ’, πήρι του καλαθέλ’ μι τ ’ αβγά τσι τσ ίν’σι για του σ π ίτ’. Στου δρόμου όμους αντάμουσι μι του φίλου ντ του Γιώρ’ του Ξαφέλ’, τς Γαζιαριούδας, τσι πιάσαν τουν αρχιστό. Εν αργήσαν πουλύ, ρίξαν του καλαθέλ’ κάτου τσι σπάσαν τα πιο πουλλά τ ’ αβγά. Πιάσι του Γιουργέλ’ τα κλιάματα τσι για να π α ρ ’γουρθεί α π ’ τη μια τσ ’ α π ’ τν

άλλ’ για να μην παν χαμένα τ ’ αβγά, αρχισαν τσι ρουφούσαν μι του Ξαφέλ’ ουμά ένα ένα τα σπα­ σμένα τ ’ αβγά. Σι κουμμάτ’ όμους πόνισι γι τσ’λιά τ ’ Γκέγκου α π ’ τα πουλλά τ ’ αβγά τσι πήγι απού π ί­ σου α π ’ ένα ράχτου να ξα ντιρ’στεί. Άμανι τέλειουσι τη δ ’λειά ντ, σφουτζιχ’τσι μι του δαχτύλι ντ, τσ’ ύστιρα πήγι να του τ ’νά ξ’, για να φ ύγ’ απού πόνου του σκατό. Για κακή τ ’ τύ χ’ όμους δώτσι μι δύναμ’ του δαχτύλι ντ πα στου ράχτου. Στσ’λουγάβξι α π ’ του πόνου του Γιουργέλ’ τσι χουρίς να του καταλάβ’ έχουσι του δαχτύλι ντ... στου στόμα ντ! Σαν είδι τ ’ σκηνή του Ξαφέλ’, ξικαρδισ’τσι στα γέλια τσι Γκέκους, αλλουσούσουμους α πί του θ ’μο τσι τν αηδία, φώναξι: «Πώς γιλάς, μουρή μουνή; Ε φτάν’ που έφαγα σκατά, θα φάγου τώρα τσι στειλιάρ’ α­ π ί του πατέρα μ ’, για τ ’ αβγά, ιξιτίας σ ’! Τσι αρχ ίν ’σι στς βουλαδιές του Ξαφέλ’, που είδι τσ ’ έπα­ θι να γλιτώ σ’ του τσιφάλι ντ, να μη γ ίν ’ γλαστρι! (Από αφήγηση του Γιώργου Ευστρατίου Ξαφέλη)

ΓΙΑΝΝΗΣ Δ. ΠΑΠΑΝΗΣ

ΤΟΥ ΤΑ ΞΥΡΙΣΑΝ! Σ ε θάλαμο νοσοκομείου είναι τρεις ασθενείς, ο Βασίλης, ο Χρίστος και ο Ανδρέας, που και οι τρεις έχουν ουρολογικό πρόβλημα. Όταν πρόκειται κά­ ποιος να κάνει εγχείρηση, γίνονται οι σχετικές προε­ τοιμασίες, μια από τις οποίες, και μάλιστα η κυριότε­ ρ ο είναι το ξύρισμα στα γεννητικά όργανα. Έρχεται ένας καινούργιος ασθενής στο θάλαμο με το ίδιο πρό­ βλημα. Μας το παίζει όμως μάγκας και κουτσαβάκης. Ο Χρίστος του κάνει παρατήρηση και του προτείνει να καθίσει φρόνιμα και να μην τους ενοχλεί, γιατί θα φωνάξει την προϊστάμενη ή το νοσοκόμο, να τον βά­ λουν σε τάξη. Και πετάει ο μάγκας και λέει: Άμα έρ­ θουν, θα μου τα ξυρίσουν! Αυτό, λέει ο Χρίστος, θα το δούμε. Την επόμενη μέρα έρχεται ο νοσοκόμος και λέει του μάγκα, που αυτή τη στιγμή ήταν ήρεμος. Ετοιμάσου για ξύρισμα. Γιατί, του λέει, κουρέας εί­ σαι; Α, δεν κατάλαβες, θα ξυρίσουμε τα γεννητικά σου όργανα. Γύρισε ο μάγκας και αγριοκοίταξε το Χρίστο και του είπε: Πήγες και με κάρφωσες, αλλά δε θα μου τη γλιτώσεις. Εγώ πάντως σε προειδοποίησα ότι θα σου τα ξυρίσουν, είπε ο Χρίστος. Μάης 2000

ΧΡΙΣΤΟΣ ΓΛΕΖΕΛΗΣ (ΠΟΥΠΟΥΣΑΣ)

«ΑΙΟΛΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ» ο περιοδικό «Αιολικά Γράμματα», το οποίο δι­ ευθύνει ο λογοτέχνης-συγγραφέας Κώστας Βαλέτας, οργάνωσε εκδήλωση στη Στοά του Βιβλίου (Αρσάκειο Μέγαρο, Αίθουσα Λόγου, Πεσμαζόγλου 5 και Σταδί­ ου), στις 6.10.2004, κατά την οποία έγινε παρουσίαση του έργου των ποιητών Μαριάννας Βλάχου-Καραμβάλη, Κώστα Καρούσου, Αντώνη Σαρηγιάννη και Γιώγιας Σιώκου. Προλόγισε ο διευθυντής του περιο­ δικού και παρουσίασαν το έργο της Μαριάννας Βλά­ χου ο κριτικός της λογοτεχνίας Δημήτρης Κράνης, του Αντώνη Σαρηγιάννη ο επίτιμος αρεοπαγίτης Κωνσταντίνος Βαλμαντώνης και του Κώστα Καρού­ σου και της Γιώγιας Σιώκου ο Λέσβιος δικηγόρος και κριτικός της λογοτεχνίας Δημήτρης Καραμβάλης. Ποιήματα από τις συλλογές απέδωσε αριστοτεχνικά η ηθοποιός-θεατρολόγος Λήδα Δημητρίου. Το πρό­ γραμμα συντόνισε, με εύστοχες λογοτεχνικές παρεμ­ βάσεις, η Ελευθερία Αναγνωστάκη-Τζαβάρα, γενική γραμματέας της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών.

Ελένη Μπάλιακα , πρόεδρος του Συλλόγου Μηθυμναίων Αθηνάς «Μήθυμνα», που βράβευσαν μάλιστα το συγγραφέα για την πολύτιμη προσφορά του στον τόπο. Στη συνέχεια μίλησαν για το βιβλίο ο δάσκαλος-συγγραφέας Στρατής Μισγίρης και ο Γιάννης Χατζηβασιλείου. Στο τέλος πήρε το λόγο και μίλησε ο τιμώμενος συγγραφέας, ο οποίος βαθιά συγκινημένος εξέφρασε τις θερμές του ευχαριστίες. Την εκδή­ λωση παρακολούθησαν πολλοί άνθρωποι των γραμ­ μάτων και της τέχνης, Μηθυμνοάοι και μη.

ΕΠΤΑΚΟΣΙΕΤΗΡΙΔΑ ΠΕΤΡΑΡΧΗ Μ ε την ευκαιρία της συμπλήρωσης 700 χρόνων από τη γέννηση του Ιταλού λυρικού ποιητή και ε­ νός από τους θεμελιωτές του ευρωπαϊκού ανθρω­ πισμού Φραγκίσκου Πετράρχη (Ροΐτατοα), πραγμα­ τοποιήθηκε από την Εταιρεία Ελλήνων Λογοτε­ χνών εκδήλωση, την 1.12.2004, κατά την οποία μί­ λησε ο Μεσσήνιος λογοτέχνης-συγγραφέας και με­ ταφραστής Σωτήρης Γυφτάκης.

ΜΟΥΣΙΚΟ ΤΑΞΙΔΙ Ομοσπονδία Λεσβιακών Συλλόγων Αττικής

ΤΙΜΗΘΗΚΕ Ο ΤΣΑΛΙΚΗΣ τις 17.8.2004 έγινε στο Συνεδριακό Κέντρο Μή­ θυμνας η παρουσίαση του βιβλίου του συγγραφέα-λογοτέχνη Γιώργου Τσαλίκη «Η Μήθυμνα στα κύματα των αιώνων» (Αθήνα 2004). Προλογικά μίλησαν ο Λευτέρης Βογιατζής, δήμαρχος της Μήθυμνας , και η

(ΟΛΣΑ) και ο Πολιτιστικός Όμιλος «Στέγη Θεόφι­ λου» οργάνωσαν εκδήλωση, στις 15.11.2004, σε πα­ ραδοσιακό καφενείο του Θησείου (Αμφικτύονος 33), με θέμα «Ένα μουσικό ταξίδι στα βήματα του Θεό­ φιλου». Όσοι παραβρέθηκαν είχαν την ευκαιρία ν ’ α­ κούσουν μουσική από τους τόπους όπου έζησε και ταξίδεψε ο Θεόφιλος, καθώς και κείμενα που γρά-

Ο δήμαρχος Μήθυμνας Λευτέ­ ρης Βογιατζής και η πρόεδρος του Συλλόγου Μήθυμνα ίων «η Μήθυμνα» Ελένη Μπάλια­ κα τιμούν το συγγραφέα Γιώργο Τσαλίκη. Παρακάθηνται οι ομιλητές Στρατής Μι­ σγίρης και Γιάννης Χατζηβα­ σιλείου.

φτηκαν γ ι’ αυτόν. Τη μουσική επιμέλεια είχε ο Αλέ­ ξανδρος Σπίτζινγκ και τα κείμενα απέδωσε ο Αγια­ σώτης ηθοποιός Στρατής Στυλιανού Πανούριος.

ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΙΑ Πολιτιστικός Σύλλογος Μυτιληναιων Πε­ τρούπολης «ο Θεόφιλος» οργάνωσε στις 5.12.2004, στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Πετρούπολης (Μ πουμπουλίνας και Αθανασίου Διάκου) εκδήλωση αφιερωμένη στο ιερό και πολυύμνητο δέντρο της ε­ λιάς, για το οποίο μάλιστα εξέδωσε και θαυμάσιο Ημερολόγιο τοίχου έτους 2005. Εισαγωγικά μίλη­ σαν η γραμματέας του Συλλόγου Ελένη Γραβουνιώτη και ο πρόεδρος Αχιλλέας Χιωτέλης. Στη συνέχεια μίλησε ο δημοσιογράφος Νίκος Μανάβης, με θέμα «Η ελιά στη Λέσβο, άλλοτε και τώρα», και απέδω­ σαν σχετικά με την ελιά λογοτεχνικά κείμενα η ηθο­ ποιός Ανδρονίκη Χριστάκη και ο Αγιασώτης σκηνο­ θέτης Στρατής Πανούριος. Η εκδήλωση έκλεισε με την προβολή της βραβευμένης ταινίας «Ελαίας Αί­ γλη» του σκηνοθέτη Μενέλαου Καραμαγγιώλη. Αξίζουν θερμά συγχαρητήρια στον Πολιτιστικό Σύλλογο Μ υτιληναιων «Πετρούπολης» για την ε­ πιλογή του θέματος και για την πραγματοποίηση της όμορφης εκδήλωσης.

ΓΙΑΝΧΑΤΖ

Η ΠΙΤΑ ΤΟΥ Φ.Σ. ΑΓΙΑΣΩΤΩΝ Ο π ω ς κάθε χρόνο, έτσι και εφέτος ο Φ ιλο­ πρ όοδος Σύλλογος Α γιασω τώ ν έκοψε την π ρ ω ­

τοχρονιάτικη π ίτα του, στις 23.1.2005, ημέρα Κυριακή, ώρα 12η μεσημβρινή, στο κέντρο «Το στέκι του Κρητικού», στην Πλάκα. Ε ίναι το κέ­ ντρο που έχει επιλέξει ο Σύλλογος εδώ και αρκε­ τά χρόνια για την κοπή της π ίτα ς του. Ο καιρός ήταν καλός και συνηγορούσε για έξοδο και για συμμετοχή. Τα μέλη και οι φ ίλοι του Συλλόγου μας μας τίμησαν και εφέτος. Επίσημος προσκε­ κλημένος ήταν ο σεβασμιότατος μητροπολίτης μας Ιάκωβος, ο οποίος, με μεγάλη του χαρά και ευχαρίστηση μας τίμησε με την παρουσία του για μια ακόμη φορά. Μίλησε πατρικά και έκοψε τη βασιλόπιτα. Στη συνέχεια μίλησε ο πρόεδρος του Συλλόγου Βασίλειος Λ ούπος και απηύθυνε χ α ι­ ρετισμό ο αντιπρόεδρος της ΟΛΣΑ Σταύρος Παρασκευάς. Ακούστηκαν και παραδοσιακά κάλα­ ντα του χω ριού μας. Ακολούθησε γλέντι με την ορχήστρα του κέντρου. Το φλουρί ήταν πάλι προσφορά του γενναιόδω ρου συγχω ριανού μας Μ ιχάλη Σαμοθράκη. Την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους ο διακεκριμένος Λέσβιος πανεπιστημιακός καθηγη­ τής Εμμανουήλ Σμυρνέλης, ο οποίος είχε διατε­ λέσει παλαιότερα καθηγητής του ενιαίου Γυμνα­ σίου Αγιάσου, καθώς και ο δημοτικός σύμβουλος Ηρακλείου Αττικήςς δικηγόρος Δημήτρης Πα­ πουτσής. Και του χρόνου με υγεία. Καλή χρονιά, πλού­ σια σε ειρήνη, σε χαρά και σε δημιουργίες.

ΣΟΦΙΑ ΠΑΠΟΥΤΣΗ-ΚΟΥΔΟΥΝΕΛΗ Συμβολαιογράφος Αθηνών Μέλος του Δ.Σ.

Στιγμιότυπο από παλαιά εκ­ δήλωση κοπής της πρωτοχρο­ νιάτικης πίτας στα γραφεία του Φιλοπρόοδου Συλλόγου Αγιασωτών (12.2.1984).

ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ Φ Ε Υ Γ Ο Υ Ν ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ ΧΑΤΖΗΚΟΜΝΗΝΟΣ (1934 - 2003)

Τ η ν πανάρχαιη πιλητική τέχνη είχε μάθει στην Αγιάσο ξεσκολίζοντας ο Ευστράτιος Χατζηκομνη­ νός ή Κολλυβάς. Είχαν άλλοτε πέραση στο χωριό της Μεγαλόχαρης, αλλά και στο νησί και σε όλη την επικράτεια, τα πιλήματα, οι κετσέδες. Υπήρχαν πολ­ λά υποζύγια και τα σαμάρια ντύνονταν με κετσέ. Υπήρχαν πολλοί τσομπάνηδες που χρειάζονταν «κινιπέτσια», κάπες. Γεννιόντουσαν πολλά μωρά, που οι κούνιες τους αποζητούσαν το θερμαντικό και α­ πορροφητικό προϊόν της ανθούσας τοπικής βιοτε­ χνίας, η οποία σήμερα πια αποτελεί παρελθόν... Ο Ευστράτιος Χατζηκομνηνός είδε το φως της ζωής στις 24 του Απρίλη του 1934. Ή ταν το πρωτό­ τοκο τέκνο του κετσετζή Προκοπίου Ευστρατίου Χατζηκομνηνού ή Κόλλυβά, ο οποίος είχε το εργα­ στήρι του κάτω από το Κέντρο Φαμάκα, πριν από τα σκαλιά, και της Θεανώς Αναστασίου Στεφανή, αδερφής του άλλοτε κρεοπώλη και καρνάβαλου Νι­ κολάου Στεφανή. Αδερφός του ο Παναγιώτης Χα­ τζηκομνηνός που ζει στο δγάηογ. Ακούμπησε την παιδική και την εφηβική του ηλικία σε χρόνους χα­ λεπούς, δικτατορίας, πολέμου, κατοχής, πείνας, μι­ σαλλοδοξίας, εμφύλιου σπαραγμού, που μέστωσαν τη σκέψη του και αβγάτισαν την πείρα του... Ακολουθώντας το ρεύμα της εποχής, μετανάστευσε, όντας παντρεμένος, στη μακρινή Αυστραλία και εγκαταστάθηκε στο δγάηογ. Συντρόφισσα της ζωής του η καλόκαρδη Μελπομένη ή Μέλπω, μονα­ χοθυγατέρα του παλαιού καφετζή Χριστόφα Τζιτζί­ να και της Παναγιωτούδας Κωνσταντίνου Ψ αρια­ νού, η οποία του συμπαραστάθηκε ως τη στερνή του πνοή, την οποία άφησε στις 12 του Απρίλη του 2003,

χτυπημένος από την επάρατο νόσο. Απόχτησαν δυο θυγατέρες, τη Θεανώ, σύζυγο του Γεωργίου Γρηγο­ ρίου Ταμβακέλη, που τους χάρισε τρία εγγόνια, τη Στέλλα, τον Ευστράτιο και το Γρηγόριο, και την Πα­ ναγιώτα, σύζυγο Ευστρατίου Στυλιανού Βούκατου. Ο Ευστράτιος Χατζηκομνηνός ήταν ένας ωραίος άνθρωπος. Διέθετε φιλεργία, εντιμότητα, ευγένεια, καλοσύνη, μειλιχιότητα. Αγαπούσε υπερβολικά τη γε­ νέτειρά του και την επισκεπτόταν. Ενδιαφερόταν για το περιοδικό «Αγιάσος» και κατά τις συναντήσεις μας τα καλοκαίρια τα λέγαμε. Τον είδα για τελευταία φο­ ρά στην Αγιάσο στις 20 Αυγούστου 2002, στη συνοι­ κία «Μπούμπα» ή «Τζιτζίνα», να κάνει «γειτονιά» με οικείους και φίλους. Όντας ενημερωμένος για την κα­ τάσταση της υγείας του, είχα την προαίσθηση πως δε θα τον ξανάβλεπα, γ ι’ αυτό και φωτογράφισα την ό­ μορφη αυτή μαχαλαδιώτικη συντροφιά... Πρόωρα ο αγαπητός φίλος και συχωριανός απαρνήθηκε τον ήλιο της ζωής και προτίμησε τη ζοφερότητα της ανυπαρξίας στη δεύτερη πατρίδα του. Ο βίος και οι πράξεις του όμως μας υποχρεώνουν να κρατάμε αναμμένο το καντήλι της αγαθής του μνήμης...

Ιη ιπυιποΓίπηι

ΚΩΣΤΑΣ ΓΡ. ΓΕΩΡΓΑΝΤΗΣ (1923 - 2002)

Ο Κώστας Γεωργαντής γεννήθηκε στην Αγιάσο το 1923. Ήταν το πρωτότοκο παιδί της πολυμελούς δουλευτάρικης φαμίλιας του ιχθυοπώλη Γρηγορίου Προ­ κοπίου Μανώλη (Γεωργαντή) και της Βικτωρίας Πα­ ναγιώτη Ρουγκέλη. Αδέρφια του η Ευστρατία, η Σοφία, η Ζωγραφία, ο Προκόπιος, ο Παναγιώτης, ο Βασίλειος και η Κόνιτσα, που έδωσαν δείγματα φιλοπονίας και αξιοσύνης και ως μετανάστες. Άφησε τη στερνή του πνοή στη γενέτειρα στις 6 του Ιούνη του 2002.

ΓΙΑΝΧΑΤΖ

ΜΝΗΜΗ ΠΡΟΣΦΙΛΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ Η Μυρσίνη Βαμβακά-Χουτζαίου πρόσφερε 20 € στη μνήμη των γονέων της Μιλτιάδη και Μαρίας Χουτζαίου, καθώς και στη μνήμη του παππού και της γιαγιάς Μιλτιάδη και Παναγιωτούδας Χουτζαίου. Η Παναγιώτα Γεωργίου Βογιατζή πρόσφερε 20 € στη μνήμη του πατέρα της Ευστρατίου Γεωργίου Καριτέλη. Ο Προκόπιος Παρασκευαΐδης πρόσφερε 100 € στη μνήμη των γονέων του Αντωνίου και Αννούδας, καθώς και στη μνήμη των άλλων συγγενών του. Η Ελένη Ξυθάλη-Πετεινέλη και ο Κωνσταντί­ νος Ξυθάλης πρόσφεραν 150 € στη μνήμη του α­ δελφού τους Βασιλείου Πετεινέλη. Η Φανή Ζουρέλη πρόσφερε 25 € στη μνήμη του συζύγου της Μάρκου. Η Φανή Ζουρέλη πρόσφερε 25 € στη μνήμη του Βασιλείου Πετεινέλη. * Ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος απά­ ντησε με την παρακάτω ευχετήρια κάρτα, παίρνοντας αφορ­ μή από το κείμενο της Διεύθυνσης για τον αείμνηστο φιλό­ λογο Αθανάσιο Τσερνόγλου, το οποίο δημοσιεύτηκε στο πε­ ριοδικό «Αγιάσος» (Σεπτέμβρης-Οκτώβρης 2004, σ. 19).

ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΣΥΛΛΟΓΟΥ - «ΑΓΙΑΣΟΥ» Ιωάννης Ευστρατίου Χατζηλεωνίδας

Ό Πάνσεπτος Π ατριαρχικός Ναός του Α γίο υ Γεωργίου στό Φ ανάρι ένδεδυμένος μέ το ψύχος του χιονιού, θερμό ά ναγγέλλει πάντα το μήνυμα τής άγάπης και τής ειρήνης. (Φωτογραφία Ν. Μαγγίνα)

60 €

ΔΙΑΘΕΣΗ ΤΩΝ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΜΑΣ Α. Διατίθενται αντίτυπα των βιβλίων που ε­ ξέδωσε ο «Φιλοπρόοδος Σύλλογος Αγιασωτών»: 1. [Ε.Π. Κουλαξιζέλλη-Β.Π. Τραγέλλη], Η Α γιά­ σος και τα πέριξ , εν Αθήναις 1896. 5€. 2. Στρατή Π. Κολαξιζέλη, Θρύλος και ιστορία της Αγιάσον της νήσον Αέσβου, Αθήνα 1997. 15€. Τα βιβλία διατίθενται από το Σύλλογο με άμεση παράδοση, κατά τις ώρες λειτουργίας των Γραφεί­ ων, ή επί αντικαταβολή (6€ και 17€ αντίστοιχα). Β. Επίσης διατίθενται βιβλιοδετημένοι τόμοι του περιοδικού «Αγιάσος», με άμεση παράδοση στα Γραφεία του Συλλόγου ή επί αντικαταβολή (45€). Α ' τόμος (1-25, 1980-1984), Β ' τόμος (2645, 1985-1988), Γ ' τόμος (46-67, 1988-1991), Δ ' τόμος (68-85, 1992-1994), Ε ' τόμος (86-103, 1995-1997) και Σ Τ ' τόμος (104-121, 1998-2000).

ΘΑΝΑΤΟΙ • Παπουτσέλης Βασίλειος Δημητρίου (16.12.2003. Κοιμητήριο Π. Φαλήρου, 17.12.2003)

• Χατζηπαναγιώτου Αλεξάνδρα, χήρα Ευστρ.

(10.12.2004. Κοιμητήριο Αμαρουσίου, 13.12.2004)

• Δημέλης Παναγιώτης Θεοδώρου (Αθήνα, 22.10.2004. Φενεός, 23.10.2004)

• Κουμλέλης Γεώργιος Παναγιώτου (ΗαΠΤοπΙ ΚοηπεοΠαιΐ, 20.12.2004))

• Σκορδάς Ιωάννης Γεωργίου (Αγιάσος, 17.1.2005)

• Κωστέλης Στυλιανός Φ ιλίππου • Βέτσικα Γρηγορία, σύζυγος Γεωργίου (Αγιάσος, 24.1.2005)

ΕΥΧΑΡΙΣΤΗΡΙΑ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΟΙ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ «ΑΓΙΑΣΟΣ» ΑΓΙΑΣΟΣ

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΑΜΑΡΟΣ

Τηλ. (22520) 22213 ΜΥΤΙΛΗΝΗ ΑΝΤΩΝΗΣ ΜΗΝΑΣ Σαπφούς 15 Τηλ. (22510) 26175 ΑΜΕΡΙΚΗ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΠΑΠΑΠΟΡΦΥΡΙΟΥ 31 14 31 δΐΓ€€ΐ Α5ΤΟΚΙΑ Ν. Υ. 11106 Τηλ. (718) 932 - 9713 (718) 932 - 6448 ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ ΣΤΡΑΤΗΣ ΧΑΤΖΗΧΡΥΣΑΦΗΣ 3 νοπιοη Ανο. Εαδί ΓαΈ€δ 2018 δΥϋΝΕΥ Τηλ. (00612) 96696197 ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΒΟΥΝΑΤΣΟΣ 8 ΟΗΐρρρπάαΙρ ΤΗΟ

Βιιπνοοά Εθδΐ 3125

Μρΐύουτπρ Τηλ. (00613) 98035410 Για τη διευκόλυνσή τους οι φίλοι του Συλλόγου μας και οι συνδρομητές του περιοδικού «Αγιάσος» μπορούν να δίνουν τις συνδρομές τους και τις εισφορές τους στους παραπάνω εκλεκτούς συνεργάτες μας.

ΔΙΟΡΘΩΣΗ Στη δεύτερη στήλη της σελίδας 12 του τεύχους 145 (2004) να γραφεί ΟιατΙοΐΌΐ αντί Σαλερουά.

Α ισθάνομαι την υποχρέωση να ευχαριστήσω θερμά όλους όσοι μας συμπαραστάθηκαν στο βαρύ πένθος για την απώλεια του αδερφού μου Γιάννη Χαράλαμπου Χατζηφώτη.

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΑΜΟΘΡΑΚΗ-ΧΑΤΖΗΦΩΤΗ

£003 Α ισθάνομαι την υποχρέωση να ευχαριστήσω θερμά τους γιατρούς του Βοστάνειου Γενικού Νο­ μαρχιακού Νοσοκομείου Μυτιλήνης Χαράλαμπο Νικολάου, χειρούργο, Ευθύμιο Ζιώγα, πνευμονολό­ γο, και Ανδρέα Γεωργίου, αναισθησιολόγο, για τις προσπάθειες που κατέβαλαν για τον αδερφό μου Γιάννη Χαράλαμπου Χατζηφώτη.

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΑΜΟΘΡΑΚΗ-ΧΑΤΖΗΦΩΤΗ

ΓΝΩΣΤΟΠΟΙΗΣΗ Επειδή η συγκέντρωση των κοινωνικών που α­ φορούν τους απανταχού της γης Αγιασώτες είναι δυσχερής, παρακαλούμε οι ενδιαφερόμενοι να μας ενημερώνουν έγκαιρα με επαρκή αξιοποιήσιμα στοιχεία, που να αναφέρουν το πρόσωπο, καθώς και τον τόπο και την ημερομηνία του συμβάντος. Τα ελλιπή ή ανακριβή στοιχεία δημιουργούν συχνά πυ­ κνά προβλήματα στη διεύθυνση, δρομολογώντας χρονοβόρες αναζητήσεις, με αποτέλεσμα να καθυ­ στερεί η δημοσίευσή τους.

Από τη Λιεύθυνση