ΕΠΑΝΑΣΧΕΔΙΑΖΟΝΤΑΣ ΤΟ ΛΙΜΕΝΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ

Τι θα γινόταν αν έφευγε το λιμάνι;

Διερευνώντας ένα από τα ζητήματα που έχουν απασχολήσει τις δημοτικές αρχές στην πόλη της Μυτιλήνης τις προηγούμενες δεκαετίες, η διπλωματική εργασία με τίτλο «ΑΝΑΚΤΗΣΗ ΤΟΥ ΛΙΜΕΝΙΚΟΥ ΜΕΤΩΠΟΥ ΜΕ ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΠΑΛΑΙΟΥ ΚΟΛΥΜΒΗΤΗΡΙΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ» εξετάζει το σενάριο της μετεγκατάστασης του επιβατικού λιμένα, εστιάζοντας στον επανασχεδιασμό του αστικού κενού που προκύπτει από την πιθανή απομάκρυνση των λιμενικών εγκαταστάσεων. Το παραπάνω σενάριο αφορά την πρόταση μεταφοράς των επιβατικών υποδομών στην περιοχή του Μαυροβουνίου, με στόχο την βελτίωση της σύνδεσης των λιμενικών δραστηριοτήτων με το οδικό δίκτυο της Λέσβου, καθώς και την αποφόρτιση και αποκατάσταση του αστικού τοπίου της πόλης. Ακολουθώντας, λοιπόν, το κλίμα της συγκεκριμένης πρότασης επιχειρείται ο επαναπροσδιορισμός του νότιου λιμενικού μετώπου και η συρραφή της περιοχής ενδιαφέροντος με το αστικό περιβάλλον της Μυτιλήνης.

Η στρατηγική του σχεδιασμού κινείται σε δύο βασικούς θεματικούς άξονες. Ο πρώτος αφορά την ανάκτηση του παραλιακού μετώπου και την ολοκλήρωση μίας πεζοδρομημένης ποριάς, η οποία κινείται παράλληλα στο θαλάσσιο όριο. Κατ’ αυτόν τον τρόπο επιδιώκεται η ενίσχυση ενός αστικού περιπάτου, ο οποίος θα επιτρέπει την ελεύθερη κίνηση από το δυτικό τμήμα της προκυμαίας ως και τον φάρο του ανατολικού λιμενοβραχίονα. Ο δεύτερος θεματικός άξονας της πρότασης αφορά την οργάνωση ενός συστήματος δημόσιων χώρων, εστιάζοντας στην ενίσχυση του πολιτιστικού δικτύου της πόλης, με κύριο σημείο αναφοράς το κτίριο του παλαιού κολυμβητηρίου. Οι πρώην αθλητικές εγκαταστάσεις επανασυστήνονται και επανεντάσονται στην πόλη ως πολιτιστικό κέντρο με στόχο την ανάδειξη της πολιτισμικής ταυτότητας του νησιού.

Στον χάρτη που ακολουθεί, αποτυπώνεται το σύνολο των προθέσεων που συνθέτουν την στρατηγική του σχεδιασμού.

Η επιλογή των παραπάνω χρήσεων πραγματοποιήθηκε μετά από σοβαρούς προβληματισμούς σχετικά με την νέα ταυτότητα της περιοχής, η οποία καλείται να καλύψει τις πολιτιστικές ανάγκες της πόλης. Με αυτόν τον τρόπο επιχειρείται η δημιουργία ενός δικτύου, το οποίο θα συνδέει την περιοχή ενδιαφέροντος με σημαντικούς πόλους έλξης εντός του αστικού περιβάλλοντος, ενώ το ίδιο το λιμενικό μέτωπο δύναται να λειτουργήσει ως κοινός τόπος συγκέντρωσης των πολιτών, ικανός να φιλοξενήσει κοινωνικά δρώμενα και εκδηλώσεις που αναζητούν στέγη.

Παράλληλα με την συγκρότηση της στρατηγικής σχεδιασμού πραγματοποιήθηκε μία δεύτερη ερμηνευτική μελέτη του τοπίου με στόχο την οργάνωση των σχεδιαστικών προθέσεων στις οποίες βασίστηκε η συνθετική διαδικασία. Εξετάζοντας την περιοχή του επιβατικού λιμένα, παρατηρείται πως το τοπίο οργανώνεται σε δύο χωρικές ενότητες, ένα αρθρωτό σύστημα μεταξύ του δυτικού τμήματος και του ανατολικού, ενώ στο κτίριο του κολυμβητηρίου εντοπίζεται η περιοχή σύνδεσης των δύο αυτών ενοτήτων. Το δυτικό τμήμα αναφέρεται κυρίως στην σύνδεση του τοπίου με την πόλη. Εκεί παρατηρούνται τα πιο νευραλγικά σημεία που επιτρέπουν την συρραφή του τόπου με το αστικό περιβάλλον. Αντιθέτως το ανατολικό σκέλος αφορά την σχέση του λιμενικού μετώπου με το φυσικό τοπίο και τις θεάσεις προς την θάλασσα.

Το κτίριο του κολυμβητηρίου αποτελεί τον σύνδεσμο μεταξύ των χωρικών ποιοτήτων του δυτικού και ανατολικού τμήματος τοπίου. Κατ' αυτόν τον τρόπο το κτιριακό απόθεμα των πρώην αθλητικών εγκαταστάσεων καλείται να λειτουργήσει ως ρυθμιστής των κινήσεων, παράγοντας ένα «φίλτρο» εναλλαγής ανάμεσα στους πολλαπλούς δημόσιους χώρους. Το εσωτερικό του κτιρίου δρα ως «πυκνωτής» ροών δημιουργώντας αξονικά περάσματα, τα οποία διαμορφώνουν την ραχοκοκαλιά πάνω στην οποία αναπτύσσεται ο σχεδιασμός του τοπίου. Με αυτόν τον τρόπο το λειτουργικό πρόγραμμα της προτάσεως καθώς και οι ροές των κινήσεων απλώνονται στο τοπίο δορυφορικά στο νέο πολιτιστικό κέντρο.

Η τοποθέτηση των χώρων πρασίνου αποτελεί ένα από τα κύρια σχεδιαστικά εργαλεία της πρότασης. Επεκτείνοντας το πράσινο μέτωπο του λόφου του κάστρου, προτείνεται ένα σύνολο φυτεμένων ενοτήτων, οι οποίες παρεμβάλλονται μεταξύ των δημόσιων χώρων του αναπλασθέντος τοπίου. Έτσι, δημιουργείται ένα νέο πάρκο εντός του αστικού περιβάλλοντος, συνδέοντας την περιοχή μελέτης με την πόλη, ενώ παράλληλα αποφορτίζει την πύκνωση του δομημένου περιβάλλοντος γύρω από το λιμενικό μέτωπο.

Η φύτευση του νέου χώρου πρασίνου αποτελείται από επιλεγμένα δέντρα της τοπικής χλωρίδας με στόχο την οργανική ένταξη της αναπλασθείσας περιοχής στο αστικό τοπίο. Η επιλογή των προτεινόμενων δέντρων έχει γίνει με τέτοιο τρόπο ώστε το τοπίο να μεταλλάσσεται δυναμικά καθ’ όλη την διάρκεια του ετήσιου κύκλου, παράγοντας διαφορετικές εικόνες, υφές, ήχους και αρώματα, ενώ η κορυφογραμμή της φύτευσης δημιουργεί ένα απαλό όριο στο ανάπτυγμα του τοπίου μειώνοντας την σύγκριση των ανθρώπινων μεγεθών με τους όγκους του υφιστάμενου κτιριακού αποθέματος.

Για την επεξεργασία του παλαιού κολυμβητηρίου προτείνεται η απομάκρυνση της λεκάνης της κολυμβητικής πισίνας και η εγκατάσταση μίας ελαφριάς κατασκευής η οποία θα καλύπτει τις ανάγκες του νέου κτιριολογικού προγράμματος. Ακολουθώντας την γεωμετρία των εγκαταστάσεων, δημιουργείται ένας κεντρικός «πυρήνας», ο οποίος αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του συνόλου των δημόσιων χώρων της πρότασης, ενώ μέσα σε αυτόν τοποθετείται η νέα κατασκευή, η οποία λειτουργεί συμβιωτικά με την υφιστάμενη υποδομή και οργανώνει το εσωτερικό της σε επιμέρους χωρικές ενότητες.

Το εξωτερικό κέλυφος του κτιριακού αποθέματος είναι προσπελάσιμο από πολλαπλές κατευθύνσεις, ενώ τρεις ακτινικοί άξονες οργανώνουν τα βασικά περάσματα προς το εσωτερικό της κατασκευής. Κεντρικά της κάτοψης του ισογείου βρίσκεται ένας κυκλικός ημιυπαίθριος χώρος, ο οποίος φιλοξενεί πολιτιστικές εκδηλώσεις και δρώμενα εκπαιδευτικού χαρακτήρα. Ο κεντρικός αυτός χώρος εκδηλώσεων περικλείεται από μία ξύλινη κατασκευή, η οποία παραλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος του κτιριολογικού προγράμματος, ενώ περιμετρικά αυτής βρίσκεται η εκθεσιακή ζώνη, άμεσα συνδεδεμένη με τον πυρήνα του πολιτιστικού κέντρου. Στο βόρειο τμήμα του ισογείου εντοπίζεται η υποδοχή του πολιτιστικού κέντρου. Δεξιά της υποδοχής υπάρχουν δύο αίθουσες διαλέξεων, ενώ στα αριστερά εντοπίζονται η κεντρική γραμματεία και η θέση ανάβασης μαζί με κάποιους βοηθητικούς χώρους. Μία δεύτερη ανάβαση πραγματοποιείται στη νότια πλευρά του ξύλινου δακτυλίου, μέσω μίας αμφιθεατρικής σκάλας, η οποία επιτρέπει την θέαση στο θαλάσσιο τοπίο, καθώς και διεξαγωγή δράσεων που συνδέονται με την θεματολογία της πρότασης. Το μέτωπο του κεντρικού χώρου εκδηλώσεων κλείνει με τους ευέλικτους εργαστηριακούς χώρους στο ανατολικό τμήμα του δακτυλίου. Τα υαλοστάσια της κατασκευής ανοίγουν προς την εσωτερική πλατεία, συνδέοντας τον ημιυπαίθριο χώρο με το εσωτερικό της, αυξάνοντας την μεταβλητότητα των χώρων.

Στο επίπεδο του ορόφου αναπτύσσεται η ψηφιακή βιβλιοθήκη στα δυτικά και οι χώροι ανάγνωσης και το ηλεκτρονικό ευρετήριο στο βόρειο τμήμα της κατασκευής. Ο χώρος του ιδιωτικού αναγνωστηρίου μπορεί να λειτουργήσει και ως χώρος συσκέψεων ή εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Στην απόληξη της αμφιθεατρικής σκάλας εντοπίζεται το καφέ του πολιτιστικού κέντρου, το οποίο εκτονώνεται σε κρίσιμα σημεία θέασης. Όλο το νότιοανατολικό μέτωπο του ορόφου αγκαλιάζεται από έναν ημιυπαίθριο χώρο αφιερωμένο στην εποπτεία του τοπίου. Εκτός από τα προαναφερθέντα σημεία ανάβασης, ο χώρος αυτός προσεγγίζεται από το βορειοανατολικό γεφύρωμα καθώς και μία εξωτερική ραμπόσκαλα, κάτω από την οποία βρίσκονται κάποιοι αποθηκευτικοί χώροι και οι μηχανολογικές εγκαταστάσεις.

Ο ρυθμός του φορέα του εξωτερικού κελύφους καδράρει τις οπτικές φυγές προς το αστικό και το φυσικό τοπίο, ενώ ένα περσιδοτό σύστημα προστατεύει την κατασκευή σε ανατολή και δύση και δημιουργεί ένα συνεχώς εναλλασσόμενο παιχνίδι μεταξύ φωτός και σκιάς, σε συνδυασμό πάντα με την επεξεργασία της θολωτής κατασκευής.

Φωτογραφίες Προπλασμάτων