Εκεθση β λυκειου μερκατασ by dionisis_michailidis

ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΜΕΡΚΑΤΑΣ

Έκφραση - Έκθεση ίου

Β’

ε υκ

ΘΕΜΑΣΙΚΟΙ ΚΤΚΛΟΙ ΜΕ ΠΛΟΤ΢ΙΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΑ ΢ΣΟΙΥΕΙΑ ΘΕΜΑΣΑ ΕΞΕΣΑ΢ΕΩΝ ΚΡΙΣΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗ΢Η΢

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Περιεχομενα Σο γεγονός και το σχόλιο στην είδηση............................................................. 7 Σεχνικές σχολιασμού ενός γεγονότος............................................................... 9 Η οργάνωση και η παρουσίαση της είδησης ................................................... 10 ΠΕΡΙΛΗΧΗ ..................................................................................................... 11 Σι πρέπει να προσέχουμε στη περίληψη................................................ 12 Μεθοδολογία σύνταξης περίληψης........................................................ 13 Σρόποι - μέθοδοι ανάπτυξης της παραγράφου.................................... 13 ΢υνοχή μεταξύ παραγράφων ή περιόδων παραγράφων........................ 17 Αλληλουχία ή συνεκτικότητα μεταξύ παραγράφων............................... 17 ΢ΦΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΣΑ - ΕΝΝΟΙΕ΢........................................................... 18 ΡΑΣ΢Ι΢ΜΟ΢.................................................................................................... 19 Ιστορικές πτυχές του φαινομένου............................................................ 19 Αίτια του φαινομένου............................................................................... 20 ΜΕ΢Α ΜΑΖΙΚΗ΢ ΕΝΗΜΕΡΨ΢Η΢.......................................................... 24 Η θετική συνεισφορά των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης.................... 24 Αρνητικές πτυχές των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης........................... 27 Προυποθέσεις για τη σωστή λειτουργία των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης.............................................................................................. 29 ΔΙΑΛΟΓΟ΢....................................................................................................... 32 Η αξία του διαλόγου................................................................................ 32 Προυποθέσεις για την ύπαρξη ορθού και γόνιμου διαλόγου............... 35 Αιτία απουσίας του γόνιμου διαλόγου.................................................... 36 ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΔΙΑΥΗΜΙ΢Η................................................................................................... 38 Θετική συνεισφορά της διαφήμισης................................................... 38 Αρνητικές επιπτώσεις της διαφήμισης................................................ 39 Σρόποι αντίδρασης στην αρνητική επίδραση των διαφημίσεων...... 41 Απόσπασμα από τον Ελληνικό Κώδικα Διαφήμισης Επικοινωνίας........................................................................................ 42 ΕΛΕΤΘΕΡΟ΢ ΦΡΟΝΟ΢............................................................................... 47 Σα οφέλη από την ορθή αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου.......... 48 Προβλήματα σχετικά με την ορθή αξιοποίηση του ελεύθερου Φρόνου................................................................................................. 49 ΠΑΡΑΠΛΗΡΟΥΟΡΗ΢Η.............................................................................. 51 Μορφές παραπληροφόρησης............................................................ 51 Παράγοντες που επιδιώκουν τη παραπληροφόρηση...................... 52 Παράγοντες που υποβοηθούν τη παραπληροφόρηση.................... 53 Πιθανά αίτια ακούσιας παραπληροφόρησης.................................... 54 Σρόποι αντιμετώπισης του φαινομένου............................................ 55 ΑΘΛΗΣΙ΢ΜΟ΢................................................................................................ 56 Η προσφορά του αθλητισμού............................................................ 56 Αρνητικά φαινόμενα στο χώρο του αθλητισμού.............................. 58 Σρόποι για την αποκατάσταση των αρνητικών πτυχών του Αθλητισμού......................................................................................... 59 ΕΡΓΑ΢ΙΑ - ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ............................................................................ 61 Αίτια αλλοτρίωσης του ατόμου από την εργασία του..................... 63 ΢υνέπειες της ααλλοτρίωσης του ατόμου από την εργασία του..... 64 Ανεργία (συνέπειες, αίτια και τρόποι αντιμετώπισης)...................... 65 ΢υνέπειες φαινομένου σε κοινωνικό επίπεδο.................................... 66 ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Αίτια του φαινομένου.......................................................................... 67 Σρόποι αντιμετώπισης........................................................................ 69 ΢τοιχεία για τη νεανική απασχόληση από το Ινστιτούτο Εργασίας.............................................................................................. 70 ΣΟΤΡΙ΢ΜΟ΢.................................................................................................... 72 Ζητούμενα για την ορθή ανάπτυξη του τουρισμού........................ 74 Λόγοι ανάπτυξης του τουρισμού στην Ελλάδα.............................. 75 Σα οφέλη του τουρισμού για τη χώρα............................................. 75 Η θετική προσφορά του τουρισμού στον άνθρωπο........................ 76 Οι αρνητικές επιπτώσεις του τουρισμού στη χώρα μας................. 76 Σρόποι αντιμετώπισης των αρνητικών επιδράσεων του τουρισμού........................................................................................... 77 ΣΕΦΝΗ............................................................................................................... 79 Η προσφορά της τέχνης..................................................................... 80 Προυποθέσεις για την ορθή λειτουργία και ύπαρξη της τέχνης..... 84 Παράγοντες που υπονομεύουν τη δημιουργία ποιοτικής τέχνης... 85 Η τέχνη για τη τέχνη.......................................................................... ΕΡΨΣΑ΢ - ΥΙΛΙΑ - ΑΓΑΠΗ......................................................................... 87 Σα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του έρωτα..................................... 88 Σα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της αγάπης................................... 88 Η σημασία της φιλίας και η επιλογή φίλων....................................... 89 Η σημασία της αγάπης στη ζωή των ανθρώπων............................... 90 Η έλλειψη αγάπης στις σημερινές σχέσεις........................................ 91 ΜΟΔΑ................................................................................................................. 93 Πως διαμορφώνεται η μόδα.............................................................. 93 Σι εξυπηρετεί η μόδα.......................................................................... 94 ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Σα αρνητικά στοιχεία της μόδας.................................................................. 95 Σα θετικά στοιχεία της μόδας...................................................................... 96 Σι φανερώνει η ενδυμασία του ανθρώπου.................................................... 97 ΚΕΙΜΕΝΑ - Α΢ΚΗ΢ΕΙ΢ - ΠΡΟ΢ΟΜΕΙΏ΢ΕΙ΢ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΨΝ............ 99

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Σο γεγονός και το σχόλιο στην είδηση   Με τον όρο είδηση εννοούμε την αναγγελία, ανακοίνωση, αφήγηση που δίνεται στη δημοσιότητα είτε «εν συντομία» είτε λεπτομερειακά, σχετικά με κάποιο γεγονός της 16 επικαιρότητας, με σκοπό την ενημέρωση του αναγνώστη / ακροατή / τηλεθεατή. Σα κυριότερα μέσα μετάδοσης των ειδήσεων είναι ο έντυπος λόγος (εφημερίδες, περιοδικά, αφίσες, προκηρύξεις, φέιγ-βολάν, πανό κ.λπ.), ο προφορικός λόγος (από στόμα σε στόμα), το ραδιόφωνο και ο ηλεκτρονικός τύπος (τηλεόραση, διαδίκτυο, Ηλεκτρονικός Τπολογιστής).



  

Η επικοινωνιακή περίσταση στην είδηση Τα πρόσωπα: ο πομπός, δηλαδή η πηγή εκπομπής του μηνύματος / είδησης (δημοσιογράφος) και ο δέκτης, δηλαδή το πρόσωπο που λαμβάνει το μήνυμα (αναγνώστης εφημερίδας ή περιοδικού, ακροατής ραδιοφώνου, τηλεθεατής, χρήστης διαδικτύου). Μέσο επικοινωνίας: εφημερίδα – περιοδικό (γραπτός λόγος), ραδιόφωνο – τηλεόραση (προφορικός λόγος και εικόνα), διαδίκτυο (γραπτός λόγος και εικόνα). Σκοπός: η ενημέρωση αλλά και η διέγερση του ενδιαφέροντος του δέκτη. – Είδος λόγου: η αφήγηση (συχνά διανθισμένη και με στοιχεία περιγραφής). Ύφος: ποικίλλει από το σοβαρό και τυπικό έως το οικείο και καθημερινό. Η επιλογή του ύφους εξαρτάται κυρίως από τον δέκτη, το μέσο, το περιεχόμενο και τον σκοπό του πομπού.

Η δημοσιογραφία περιλαμβάνει τη συγκέντρωση/συλλογή, την επεξεργασία, τη διακίνηση, την προβολή, τη μετάδοση και την ανάλυση/σχολιασμό των βασικών στοιχείων της επικαιρότητας από τα μέσα μαζικής επικοινωνίας. Πρόκειται για μια συνειδητή μορφή επικοινωνίας ανάμεσα σε έναν πομπό και σε πολλαπλούς δέκτες. Η δημοσιογραφία διακρίνεται σε δύο βασικούς τομείς: 

Ειδησεογραφία: Ασχολείται με την καταγραφή, μετάδοση, ανακοίνωση των γεγονότων που ενδιαφέρουν τον άνθρωπο και επηρεάζουν τη ζωή του. Βασικός, δηλαδή, σκοπός του δημοσιογράφου είναι η έκθεση των γεγονότων με αντικειμενικό τρόπο.



Ερμηνευτική δημοσιογραφία: Ερμηνεύει και σχολιάζει τα γεγονότα/ειδήσεις. Εδώ, ο δημοσιογράφος, εκτός από την παράθεση των γεγονότων, εκφράζει τη γνώμη του, τα συναισθήματά του, κρίνει, ερμηνεύει, επιδοκιμάζει ή αποδοκιμάζει το γεγονός και δίνει τη δική του εξήγηση/ερμηνεία για το θέμα που πραγματεύεται. Με άλλα λόγια, ο δημοσιογράφος

συνδυάζει, φανερά ή συγκαλυμμένα, το γεγονός (αντικειμενική πληροφόρηση) με το σχόλιο (υποκειμενική στάση).

Γεγονός: Καθετί που έχει γίνει, το συμβάν. Αποτελεί το αντικειμενικό περιεχόμενο της είδησης, δηλαδή αυτό που έγινε. Πρόκειται για μια εξακριβωμένη και αδιαμφισβήτητη πληροφορία. Για παράδειγμα: Έγινε εκστρατεία αιμοληψίας στη Θεσσαλονίκη.

΢χόλιο: Κρίση ευμενής ή δυσμενής για ένα γεγονός που διατυπώνει κάποιος προφορικά ή γραπτά. Αποτελεί το υποκειμενικό στοιχείο της είδησης, δηλαδή την κρίση που διατυπώνει ο δημοσιογράφος. Πρόκειται για μια ερμηνεία του γεγονότος-συμβάντος. Για παράδειγμα: Είχε μεγάλη απήχηση η εκστρατεία αιμοληψίας που έγινε στη Θεσσαλονίκη.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Τα κυριότερα δημοσιογραφικά είδη που υπάγονται στην ερμηνευτική δημοσιογραφία είναι:    

το άρθρο: σύντομο, συνήθως, κείμενο με έκφραση γνώμης και θέμα ποικίλο (πολιτικό, επιστημονικό, οικονομικό, κοινωνικό, φιλολογικό κ.λπ.). το χρονογράφημα: ιδιόμορφο πεζογραφικό κείμενο που συνδυάζει το χιουμοριστικό ύφος με τη φιλοσοφική σκέψη. η γελοιογραφία: εικόνα με σκίτσα, με σκοπό τη σάτιρα προσώπων ή πραγμάτων της επικαιρότητας. η επιφυλλίδα: γράφεται από ειδικό, με αφόρμηση ένα επίκαιρο θέμα, που κάποτε προσλαμβάνει διαχρονικό χαρακτήρα.

Χρήσιμες πληροφορίες 1.

Σα όρια ανάμεσα στην ειδησεογραφία (γεγονός) και την ερμηνευτική δημοσιογραφία (σχόλιο) είναι τις περισσότερες φορές δυσδιάκριτα, καθώς η απόλυτη αντικειμενικότητα είναι, στην πραγματικότητα, ανέφικτη. Αυτό που έχει σημασία για τον αναγνώστη είναι να μπορεί να διακρίνει το σχόλιο (το καθαρά υποκειμενικό στοιχείο) από το γεγονός (το αντικειμενικό περιεχόμενο της είδησης), γιατί έτσι μπορεί ανεπηρέαστα να διαμορφώνει τη γνώμη του.

Μια πληροφορία που παρουσιάζεται ως γεγονός σημαίνει ότι έχει εξακριβωθεί, ότι υπάρχουν αδιάσειστα στοιχεία που την αποδεικνύουν και, επομένως, τη δεχόμαστε ανεπιφύλαχτα. Αντίθετα, μια πληροφορία που αποτελεί το σχόλιο, την ερμηνεία του δημοσιογράφου για το γεγονός, τη δεχόμαστε με κάποια επιφύλαξη και σκεπτικισμό, γιατί, μετά από έλεγχο, μπορεί 18 να αποδειχτεί σωστή ή λανθασμένη. Ακόμη, είναι ενδεχόμενο η γνώμη του δημοσιογράφου να μην συμφωνεί με την ιδεολογία μας.

Σα σχόλια που παραθέτει ο δημοσιογράφος, εκτός από το ότι αξιολογούν, καθορίζουν, δηλαδή, τη σημασία θετική ή αρνητική σε μια είδηση, κάποτε μπορεί να επεξηγούν και να διασαφηνίζουν το περιεχόμενό της. Ακόμη βοηθούν τον δέκτη για την καλύτερη κατανόηση της είδησης και του παρέχουν ερεθίσματα για περαιτέρω σκέψη και προβληματισμό.

Μπορούν, επίσης, να συμβάλουν στην πληρέστερη έκθεση των γεγονότων.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Σεχνικές σχολιασμού ενός γεγονότος   Ένα γεγονός μπορεί να σχολιαστεί με ποικίλους εκφραστικούς τρόπους. Για παράδειγμα, με:



Επίθετα: «… ΢το Βελιγράδι, στην Πρίστινα, στα ΢κόπια, στην Αλβανία, αλλά και στο Μαυροβούνιο, από τις 6 Μαΐου, εξελίσσεται μία από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις της οργάνωσης, με στόχο να επουλώσει τις βαθιές πληγές του πολέμου».



Επιρρήματα: «Οι εμπρηστές χτύπησαν και πάλι την Αττική».



Ρήματα: «Καλπάζει η ανεργία».



Υράσεις ή ολόκληρες προτάσεις, που αποτελούν αξιολογικές κρίσεις ή εκφράσεις συναισθηματικά φορτισμένες: «Σα νέα έντυπα των λογαριασμών παρουσίασε με δικαιολογημένη ικανοποίηση η διοίκηση του Οργανισμού, στο πλαίσιο των νέων αλλαγών».



΢χήματα λόγου (μεταφορές / συνυποδήλωση, παρομοιώσεις): «Αστέρια της τηλεόρασης».



΢ημεία στίξης: Κατά τη γραφή αλλά και την ανάγνωση της είδησης, η χρήση των σημείων στίξης είναι καθοριστική για την απόδοση του συγκεκριμένου, κάθε φορά, νοήματος. Σα σημεία στίξης, δηλαδή, εκφράζουν κάποιο σχόλιο, «σχολιάζουν» την είδηση: – Ερωτηματικό (;): εκφράζει πορία, δυσπιστία, προβληματισμό, ρητορική ερώτηση. ΢ε παρένθεση (;) δείχνει ειρωνεία και αμφιβολία για την αξιοπιστία ή γενικά για κάτι που αναφέρεται. Παράδειγμα: Καμάρωνε πως ήταν ο καλύτερος (;) ποδοσφαιριστής. – Θαυμαστικό (!): εκφράζει θαυμασμό, έκπληξη, απαίτηση ή προσταγή, επιδοκιμασία ή αποδοκιμασία. Σο θαυμαστικό σε παρένθεση (!) χρησιμοποιείται για να δηλώσει απορία, αμφισβήτηση και ειρωνεία. Παράδειγμα: Με ένα χέρι ο ποδοσφαιριστής ΢. διαπρέπει στα γήπεδα! ΢ημειώνουμε εδώ ότι το θαυμαστικό και το ερωτηματικό τοποθετούνται μέσα από τα εισαγωγικά, όταν αναφέρονται σε όσα σχετίζονται με τα λόγια που κλείνονται σ’ αυτά, και έξω από αυτά, όταν αναφέρονται στο κείμενο. - Εισαγωγικά («…»): εκφράζουν ειρωνεία, αμφισβήτηση ή αποστασιοποίηση, μεταφορική χρήση 22 της φράσης ή λέξης (δεν χρησιμοποιούνται με το συνηθισμένο τους νόημα). Παράδειγμα: Και στην Αθήνα παιδιά «κατά παραγγελίαν».

– Αποσιωπητικά (…): εκφράζουν υπαινιγμό, έμμεση απειλή, συγκινησιακή φόρτιση, έμφαση, δισταγμό, ντροπή, αποδοκιμασία, αγανάκτηση, περιφρόνηση, απειλή, ανησυχία. Φρησιμοποιούνται, όταν η φράση δεν ολοκληρώνεται από συγκίνηση ή για να δείξουν ότι διακόπηκε η συνομιλία απότομα, χωρίς να ολοκληρωθεί. Παράδειγμα: ΢υντήρηση τροφίμων με … ακτινοβολία.

Χρήσιμες πληροφορίες ΢τον προφορικό λόγο έχουμε τη δυνατότητα να αποδώσουμε αποτελεσματικά το νόημα των λόγων μας, τα συναισθήματα, τη διάθεση, τη στάση μας, καθώς και το είδος των προτάσεων που διατυπώνουμε (ερωτηματικές, επιφωνηματικές), χρησιμοποιώντας τον επιτονισμό (κύμανση της φωνής, χρωματισμός, ανύψωση ή κατέβασμα του τόνου) και τις παύσεις [Βλ. το βιβλίο της Α Λυκείου]. Αντίθετα, στον γραπτό δεν μπορούμε να παραστήσουμε αυτό που δείχνει η φωνή μας. Έτσι, στη θέση του επιτονισμού χρησιμοποιούμε τα σημεία της στίξης, τα οποία είναι ο καθρέφτης του ηχοχρώματος του προφορικού λόγου στον γραπτό. Επομένως, η στίξη κατέχει σημαντικό ρόλο στην απόδοση του νοήματος και στην ποιότητα της επικοινωνίας. Τπάρχουν, βέβαια, κάποιοι κανόνες που πρέπει να ακολουθήσει αυτός που γράφει ένα κείμενο, αν και σε κάποιο βαθμό η στίξη εξαρτάται από τις προθέσεις του γράφοντος. Κάποια, μάλιστα, σημεία στίξης παρουσιάζουν πολυσημία στη λειτουργία τους, δηλαδή ένα σημείο μπορεί να δηλώνει διαφορετικά νοήματα, ανάλογα με τη χρήση του.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Η οργάνωση και η παρουσίαση της είδησης

Η οργάνωση της είδησης   Ο δημοσιογράφος, για να παρουσιάσει μια είδηση, χρησιμοποιεί το σχήμα μιας «ανεστραμμένης πυραμίδας». Η είδησή του αναπτύσσεται σε τρεις βαθμίδες: α) Σίτλος: ΢υνοψίζει τα γεγονότα σε μια περίοδο, η οποία αποτελεί και τον τίτλο της είδησης. Επιλέγεται, δηλαδή, ένας στέρεος τίτλος της είδησης, ο οποίος να είναι, κατά το δυνατόν, περιεκτικός, σαφής και ελκυστικός, και αυτός θεωρείται η βάση της πυραμίδας. β) Περίληψη / περιληπτική παρουσίαση της είδησης (ειδησεογραφική περίληψη): Παρουσιάζει τα γεγονότα περιληπτικά στην πρώτη ή και δεύτερη παράγραφο. Ακολουθεί, δηλαδή, μια σύντομη έκθεση της είδησης. Με μέθοδο αφαιρετική δίνονται τα βασικά στοιχεία, κάτι περίπου σαν περίληψη και αυτό αποτελεί τον κύριο κορμό της πυραμίδας. γ) Ανάπτυξη / αναλυτική διήγηση της είδησης: Διηγείται τα γεγονότα αναλυτικά στο κύριο σώμα του κειμένου. ΢’ ένα τρίτο τμήμα, το εκτενέστερο, επαναλαμβάνεται το περιεχόμενο της είδησης, εμπλουτισμένο με πολλές πληροφορίες, σχόλια και λεπτομέρειες, που θέτουν τον κορυφαίο λίθο στην πυραμίδα της είδησης. Με αυτόν τον τρόπο, το κείμενο παίρνει τη μορφή «ανεστραμμένης πυραμίδας», γιατί ξεκινάει από το πιο σημαντικό και καταλήγει στα δευτερεύοντα και λιγότερο σημαντικά. Σο πρότυπο της «ανεστραμμένης πυραμίδας» είναι ιδιαίτερα δημοφιλές μέσα στην εφημερίδα.

Χρήσιμες πληροφορίες Οι δημοσιογράφοι ακολουθούν την τακτική της «ανεστραμμένης πυραμίδας», γιατί:



Ο αναγνώστης, σε μια εποχή που επικρατούν οι γρήγοροι ρυθμοί ζωής, οι πολλαπλές βιοτικές μέριμνες και η υπερεργασιακή δυνατότητα, δεν διαθέτει επαρκή ελεύθερο χρόνο. Επιθυμεί, λοιπόν, να διατρέχει σε μικρό χρονικό διάστημα όλους τους τίτλους μιας εφημερίδας και να έχει μία συνοπτική και εύληπτη ενημέρωση για τα γεγονότα της επικαιρότητας.



Όλες οι ειδήσεις δεν προκαλούν το ίδιο έντονο ενδιαφέρον για το σύνολο των αναγνωστών. Πολλοί θεωρούν αρκετή μια γενική ανάγνωση του περιεχομένου της είδησης.



Αν ο αναγνώστης ενδιαφέρεται για κάποια είδηση και θέλει μία αναλυτικότερη παρουσίαση, θα καταφύγει στο κύριο μέρος της είδησης, για να διαβάσει τις λεπτομέρειες της δημοσιογραφικής έρευνας.



Ο συντάκτης της ύλης μπορούσε να κόβει την είδηση από το τέλος προς την αρχή, αν αντιμετώπιζε πρόβλημα χώρου, χωρίς να χάνεται ο ειρμός της είδησης.



Επίσης, η τακτική της «ανεστραμμένης πυραμίδας», στην εποχή της πολυφωνίας και του καταιγισμού των ειδήσεων, είναι πολύ χρήσιμη, γιατί βοηθάει τις εφημερίδες και τα περιοδικά να αυξάνουν την ύλη τους και να ελκύουν περισσότερους αναγνώστες με ποικίλα ενδιαφέροντα.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Σα κοινά σημεία των ειδήσεων   ΢ύμφωνα με τους δημοσιογραφικούς κανόνες, η είδηση πρέπει να είναι σύντομη, σαφής, ακριβής, απλή και ελκυστική.

Για την παρουσίαση ενός γεγονότος δηλώνουμε: – τον τόπο (πού;) – τον χρόνο (πότε;) – τον τρόπο (πώς;) – την αιτία (γιατί;) – τον σκοπό (προς τι;) – το αποτέλεσμα (τι απέγινε;).

Για τα πρόσωπα της είδησης / πρωταγωνιστές των γεγονότων αναφέρουμε: – το όνομα (ποιος;) – την ηλικία (πότε;) – την καταγωγή (πού;) – το επάγγελμα (τι;) – ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που μπορεί να σχετίζονται με το γεγονός.

Περίληψη Η περίληψη είναι μια ενιαία μορφή κειμένου που περιλαμβάνει τη συνοπτική διατύπωση των βασικών σημείων, επιχειρημάτων, πληροφοριών και ιδεών ενός ευρύτερου κειμένου. Αποτελεί ένα ενιαίο οργανωμένο σύνολο με συνοχή και ειρμό που μπορεί να υποκαταστήσει το αρχικό κείμενο (η έκτασή της ορίζεται στο 1/3 του αρχικού κειμένου). Η περιληπτική απόδοση του νοήματος ενός κειμένου ή η απλούστευση και η συνοπτική απόδοση των νοημάτων του πρέπει να γίνεται μεθοδικά και να στηρίζεται στους ακόλουθους βασικούς κανόνες:

Μελέτη του κειμένου και καταγραφή των βασικών θέσεων-ιδεών του

-Εδώ γίνεται προσεκτική ανάγνωση του κειμένου, ώστε να διακρίνουμε πρόλογο, κύριο μέρος και επίλογο. Ακόμα, πρέπει να επισημάνουμε το νοηματικό κέντρο, δηλαδή το γεγονός ή το πρόβλημα που πραγματεύεται ο συγγραφέας, και να εντοπίσουμε άγνωστες λέξεις ή φράσεις, που θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε με τη βοήθεια των συμφραζομένων ή του ευρύτερου νοήματος του κειμένου. -Έπειτα ακολουθεί δεύτερη ανάγνωση του κειμένου, κατά την οποία χωρίζουμε το κείμενο σε παραγράφους και ευρύτερες θεματικές ενότητες. Έτσι θα κατανοήσουμε τη σειρά με την οποία παραθέτει ο συγγραφέας τα γεγονότα ή τις ιδέες, καθώς και με ποια μέθοδο (οι μέθοδοι είναι οι εξής: χρονολογική σειρά, πλεονεκτήματα-μειονεκτήματα, αίτιο-φαινόμενο-αποτέλεσμα, στοιχεία τοπικού χαρακτήρα, αξιολογική σειρά-δηλαδή με βάση τη σημασία τους- από το πιο σημαντικό προς το λιγότερο σημαντικό). -Στη συνέχεια εντοπίζουμε τη θεματική περίοδο κάθε παραγράφου ξεχωριστά, διακρίνουμε τις σημαντικότερες λεπτομέρειες, υπογραμμίζουμε φράσεις ή λέξεις κλειδιά και δίνουμε πλαγιότιτλους. -Τέλος, αφού κάνουμε μια τελική ανάγνωση του κειμένου, ώστε να μην έχουμε παραλείψει κάποια σημαντική λεπτομέρεια, διαμορφώνουμε ένα γενικό σχεδιάγραμμα του κειμένου.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

2) Επιλογή στοιχείων που θα χρησιμοποιηθούν στο σχεδιάγραμμα της περίληψης Σώρα αξιοποιούμε τους πλαγιότιτλους των παραγράφων που απαρτίζουν το κείμενο και τους οργανώνουμε σ’ ένα σχεδιάγραμμα. Σο σχεδιάγραμμα αυτό είναι απαραίτητο να έχει δομή παρόμοια με εκείνη της παραγράφου, δηλαδή θεματική πρόταση (αναφορά στην κεντρική ιδέα των νοημάτων που υπάρχουν στο κείμενο), σχόλια ή λεπτομέρειες (σύντομη ανάπτυξη των πλαγιότιτλων) και προαιρετικά πρόταση-κατακλείδα (τελικό συμπέρασμα).

Τι πρέπει να προσέχουμε στην περίληψη 1.

΢ε γενικές γραμμές ακολουθούμε το σχεδιάγραμμα της περίληψης, δηλαδή τη σειρά των

παραγράφων του κειμένου (Ση σειρά την παραβιάζουμε μόνο αν υπάρχει αποσπασματικότητα στο κείμενο, δηλαδή λόγου χάρη τα αίτια ενός προβλήματος βρίσκονται στην 3η, 5η και 7η παράγραφο).

Δεν σχηματίζουμε περίληψη για καθεμιά από τις παραγράφους του κειμένου και μετά απλά

ενώνουμε τις επιμέρους περιλήψεις, διότι υπάρχει ο κίνδυνος να γραφούν μη απαραίτητα στοιχεία και να μην υπάρχει αλληλουχία νοήματος και συνοχή.

Σηρούμε τη χρονική σειρά του αρχικού κειμένου και στην περίληψη.

Η περίληψη αποτελεί προσωπική εργασία του γράφοντος και επομένως είναι ανάγκη να

αντανακλάται σ’ αυτή το προσωπικό του ύφος. ΢υνεπώς δεν χρειάζεται να αποτελεί πλήρη και άκριτη μίμηση του ύφους, της διατύπωσης και του λεξιλογίου του συγγραφέα.

Οι λέξεις ή φράσεις που χρησιμοποιούνται αυτούσιες από το κείμενο στην περίληψη πρέπει

να είναι όσο το δυνατόν λιγότερες και να δίνονται σε εισαγωγικά, χωρίς βέβαια να υπάρχει και αλλοίωση του νοήματος.

΢υχνά ο συγγραφέας απευθύνεται σε ανώνυμους ή και φανταστικούς αναγνώστες. ΢το

κείμενο του μπορεί είτε να ταυτίζεται με αυτούς χρησιμοποιώντας το «εμείς» είτε να αποστασιοποιείται από αυτούς χρησιμοποιώντας το «αυτοί». Αυτές οι διακρίσεις διατηρούνται μέσα στην περίληψη, όπως επίσης διατηρείται η οπτική γωνία του συγγραφέα, π.χ. αν ένας συγγραφέας αναφέρεται σε νέους σε γ’ πρόσωπο, γιατί ο ίδιος δεν είναι πια νέος, δεν πρέπει ο γράφων, επειδή είναι νέος να χρησιμοποιεί το «εμείς».

Αποφεύγουμε τις υπερβολικές γενικεύσεις και αφαιρέσεις. Αυτό επιτυγχάνεται με: απόδοση

εννοιών της ίδιας οικογένειας με έναν περιεκτικό όρο (π.χ.: οι εφημερίδες και τα περιοδικά → μέσα ενημέρωσης), αντικατάσταση δευτερευουσών προτάσεων από μετοχές, σύμπτυξη στην ίδια περίοδο των νοημάτων δύο ή περισσότερων παραγράφων, όπου υπάρχει συνάφεια περιεχομένου.

Αποφεύγουμε τα παραδείγματα, την απαρίθμηση εννοιών, τις ερωτήσεις, τις παρομοιώσεις

και τις μεταφορές, τις παρενθέσεις, τις επεξηγήσεις, τις συγκρίσεις και τις επαναλήψεις.

Φρησιμοποιούμε πλάγιο λόγο.

10.

Δεν κάνουμε κριτική, σχολιασμό ή αξιολόγηση του αρχικού κειμένου.

11.

Είναι προτιμότερη η παθητική σύνταξη, επειδή δίνει έμφαση στο αποτέλεσμα της ενέργειας

του υποκειμένου).

12.

Επιλέγουμε κατάλληλες διαρθρωτικές λέξεις και φράσεις.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Φρήσιμα ρήματα για την περίληψη κειμένου αναλύει, αναλύεται / αναφέρει, αναφέρεται / αντικρούει, αντικρούεται / διευκρινίζει, διευκρινίζεται / εξηγεί, επισημαίνει, επισημαίνεται / προτείνει, προτείνεται / συμπεραίνει / τονίζει, τονίζεται / απευθύνεται / δηλώνει, δηλώνεται / διακρίνει, διακρίνεται / διατυπώνει, διατυπώνεται θίγει το θέμα / καταλήγει / παρουσιάζει, παρουσιάζεται / προσθέτει / υπαινίσσεται / υπογραμμίζει, υπογραμμίζεται / υποστηρίζει, υποστηρίζεται

Μεθοδολογία σύνταξης περίληψης 1)

Ξεκινάμε με μια γενική αναφορά στο νόημα ολόκληρου του κειμένου, εκμεταλλευόμενοι

πάντα το αν υπάρχει κάποια αφορμή για τον συντάκτη να εκπονήσει το απόσπασμα «Γενικά ο συντάκτης του κειμένου (με αφορμή…) αναφέρει / αναφέρεται, παρουσιάζει, προβάλλει, τονίζει…».

2) Ακολουθεί το θεματικό κέντρο του κειμένου (ολοκληρώνει την προηγούμενη περίοδο). 3) Με τη χρήση κατάλληλης διαρθρωτικής λέξης ή φράσης (π.χ. Αρχικά) συνδέουμε την πρώτη περίοδο με την δεύτερη, η οποία αποτελεί ουσιαστικά περιληπτική διατύπωση της πρώτης παραγράφου.

Ακολουθούμε την ίδια διαδικασία, με βάση τις σημειώσεις που κρατήσαμε ή τους

πλαγιότιτλους της κάθε παραγράφου.

Για την συνοχή της περίληψης χρησιμοποιούμε κατάλληλες συνδετικές λέξεις και ενδεικτικά

ρήματα σε ενεργητική ή παθητική σύνταξη για ποικιλία.

Σρόποι - Μέθοδοι ανάπτυξης της παραγράφου 1.

ΜΕ ΟΡΙ΢ΜΟ: ΢την θεματική περίοδο υποβάλλεται στον αναγνώστη το ερώτημα «Σι είναι;» ή «Σι

ονομάζεται, λέγεται, ή καλείται» μια συγκεκριμένη έννοια που πρόκειται να οριστεί. Σα δομικά στοιχεία του ορισμού είναι η οριστέα έννοια (η έννοια δηλαδή που ορίζεται), το γένος ή είδος της έννοιας (η ευρύτερη έννοια ή κατηγορία στην οποία ανήκει η οριστέα έννοια) και η ειδοποιός διαφορά (εκείνο δηλαδή το χαρακτηριστικό γνώρισμα που κάνει την οριστέα έννοια να ξεχωρίζει και να διαφοροποιείται από κάθε άλλη του είδους). Επίσης ο ορισμός ανάλογα με τον τρόπο που παρουσιάζει την οριστέα έννοια μπορεί να είναι: α) αναλυτικός, όταν και παρουσιάζει τα γνωρίσματα της έννοιας και β) γενετικός, όταν περιγράφει την διαδικασία γένεσης μιας έννοιας. Παράλληλα ταξινομούνται οι ορισμοί ανάλογα με την έκτασή τους σε α) σύντομο, που εκτείνεται σε μερικούς στίχους μόνο, όπως συμβαίνει με ορισμούς λεξικών και β) εκτεταμένο, που εκτείνεται ακόμα και σε μία ή περισσότερες παραγράφους.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Παράδειγματα α) Με τον όρο εργασία ονομάζουμε την σκόπιμη σωματική και πνευματική απασχόληση του ανθρώπου που αποβλέπει σε παραγωγικό σκοπό. Η εργασία ανάλογα με το πολιτιστικό επίπεδο και το κοινωνικό-οικονομικό σύστημα που επικρατεί έχει διάφορες μορφές. Στις πρωτόγονες κοινωνίες, εργασία ήταν η άμεση εξεύρεση των απαραιτήτων για την διατήρηση στη ζωή, ενώ στην κλειστή οικονομία καθένας κάνει όλες τις εργασίες μόνος του ή με την βοήθεια της οικογένειάς του. β) Οικογένεια είναι η ένωση και η συμβίωση δύο ανθρώπων διαφορετικού ή όμοιου φύλου, που διαβιούν υπο κοινή στέγη και έχουν συναποδεχθεί ότι θα αντιμετωπίζουν από κοινού τα πρόβληματα. Αντικειμενικός σκοπός της οικογένειας είναι η τεκνοποίηση και η διαπαιδαγώγηση του νέου ανθρώπου. Από αυτήν τη λειτουργία της η οικογένεια καθίσταται καίριος θεσμός, αφού μέσω αυτής διαιωνίζεται η κοινωνία τόσο βιολογικά όσο και ηθικά και πολιτισμικά. Έτσι η οικογένεια έχει συναισθηματικό, αναπαραγωγικό και κοινωνικοποιητικό σκοπό. Είναι με άλλα λόγια, ένας θεσμός κύτταρο και θεμέλιο της κοινωνίας.

ΜΕ ΔΙΑΙΡΕ΢Η: ΢την θεματική περίοδο υπάρχει μία έννοια η οποία διαιρείται σε υποκατηγορίες,

είδη ή μορφές της και έτσι εκεί παρουσιάζονται τα στοιχεία αυτά από τα οποία αποτελείται. Σα δομικά στοιχεία της διαίρεσης είναι η διαιρετέα έννοια (η έννοια δηλαδή που διαιρείται), η διαιρετική βάση (τα στοιχεία ή το χαρακτηριστικό γνώρισμα, το κριτήριο ως προς το οποίο διαιρείται) και το πηλίκο ή μέλη της διαίρεσης (τα αποτελέσματα της διαίρεσης). Παράδειγμα: Ο πολιτισμός έχει δύο όψεις ανάλογα με τις ανθρώπινες ανάγκες που καλείται να ικανοποιήσει. Η πρώτη, η υλική, αποβλέπει στην εξυπηρέτηση των υλικών αναγκών του ανθρώπου και περιλαμβάνει όλα τα ορατά επιτεύγματά του, από τα ατελή παλαιολιθικά εργαλεία μέχρι την τηλεόραση και τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Η δεύτερη, η πνευματική, έχει στόχο να ικανοποιήσει τις πνευματικές ανησυχίες του ανθρώπου, να απαντήσει στα προαιώνια ερωτήματά του για τη ζωή ,τον θάνατο, τη φύση, την αλήθεια και την ελευθερία. Έτσι εκφράζεται, κατά κύριο λόγο, με την θρησκεία, την επιστήμη και την τέχνη.

ΜΕ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΣΑ: ΢την παράγραφο αυτή δίνονται παραδείγματα από την ιστορική ή

καθημερινή πραγματικότητα που πιστοποιούν/ επιβεβαιώνουν την υπαρξη του φαινομένου που επισημαίνεται στην θεματική πρόταση (λέξεις ή φράσεις κλειδιά: για παράδειγμα, λόγου χάρη, χαρακτηριστικές μορφές του φαινομένου, στοιχεία που πιστοποιούν…). Παράδειγμα: Ένα δίδαγμα της Ιστορίας είναι ότι σε μια δικτατορία, ακόμα κι αν υπάρχουν μορφές διαφωνίας, αν υπάρξει μια μετωπική σύγκρουση με έναν ξένο εχθρό, δημιουργούνται μορφές ταύτισης με τη χώρα. Για παράδειγμα, ο Χίτλερ ήταν ένας θηριώδης δικτάτορας, ναζιστές δεν ήταν όλοι οι Γερμανοί, ωστόσο οι γερμανοί στρατιώτες πολέμησαν μέχρι τέλους. Από την άλλη, ο Στάλιν ήταν ένας μισητός δικτάτορας, κομμουνιστές δεν ένιωθαν όλοι οι σοβιετικοί πολίτες, ωστόσο αντιστάθηκαν μέχρις εσχάτων στα γερμανικά και ιταλικά στρατεύματα και τελικά νίκησαν.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΜΕ ΑΙΣΙΟΛΟΓΗ΢Η: ΢τις λεπτομέρειες αυτής της παραγράφου δίνονται οι αιτίες, οι λόγοι, οι

παράγοντες για τους οποίους ισχύει η θέση της θεματικής πρότασης. Αιτιολογείται δηλαδή γιατί συμβαίνει αυτό που υποστηρίζεται στην θεματική (λέξεις ή φράσεις κλειδιά: γιατί, διότι, επειδή, αφού, καθώς, αυτό συμβαίνει διότι, για το φαινόμενο αυτό ευθύνονται, παράγοντες που ευνοούν την ύπαρξη…). Παράδειγμα: Ο σημερινός σύζυγος και πατέρας δεν θέλει να σκεφτεί τον εαυτό του σε ίση θέση με τη γυναίκα του και να συνεργαστεί μαζί της για τα κοινά προβλήματα του σπιτιου τους. Αυτό συμβαίνει γιατί πριν λίγα χρόνια ο τωρινός σύζυγος και πατέρας έζησε σαν παιδί, μέσα σε μια λειτουργική αυστηρότητα του οικογενειακού του περιβάλλοντος, η οποία τον είχε καταπιέσει και ακόμα του είχε κάνει βίωμα ζωής, πως ο άντρας είχε την πρωτοκαθεδρία, είναι νοικοκύρης, ενώ η γυναίκα είναι η νοικοκυρά και το κοινωνικά ετερόνομο άτομο. Δεν τολμούσε να αντιμιλήσει στον γονιό, που ήταν η εξουσία. Ο διάλογος ήταν ανύπαρκτος, αφού ο νοικοκύρης αποφάσιζε για την τύχη των μελών της μονοκρατορικής οικογενειακής επικράτειας.

5. ΜΕ ΑΙΣΙΟ – ΑΠΟΣΕΛΕ΢ΜΑ: ΢την παράγραφο αυτήν επισημαίνεται στην θεματική περίοδο η αιτία, ο λόγος ενός φαινομένου και στις λεπτομέρειες δίνονται οι συνέπειες (θετικές ή αρνητικές) αυτού, τα αποτελέσματα δηλαδή (λέξεις ή φράσεις κλειδιά: συνέπειες, επιπτώσεις, αποτελέσματα αυτού…, επομένως, άρα, συνεπώς, γι αυτό…). Παράδειγμα: Το τραγικό είναι ότι ή, τόσο αναγκαία, εξειδίκευση οδηγεί τον άνθρωπο στην πνευματική μονομέρεια. Ο επίδοξος επιστήμονας αρχίζει να ασχολείται με ένα μόνο κομμάτι της γνώσης που έχει κατακτήσει η ανθρώπινη σκέψη. Γϊνεται βέβαια, τέλειος σ’ αυτό. Χάνει όμως την ολότητα, δεν έχει τη δυνατότητα να μυηθεί και να γοητευτεί από τις άλλες γνώσεις που θα τον καθιστούσαν άνθρωπο με ευρύτητα πνεύματος. Σιγά σιγά διαπιστώνει ότι γνωρίζει μόνο τον τομέα της επαγγελματικής του απασχόλησης. Γίνεται ένας πνευματικά μονόπλευρος, μονοδιάστατος άνθρωπος.

ΜΕ ΢ΤΓΚΡΙ΢Η – ΑΝΣΙΘΕ΢Η: ΢την παράγραφο αυτή παρουσιάζονται δύο αντιθετικά δεδομένα, τα

οποία

αντιπαραβάλλονται

μεταξύ

τους και

εντοπίζονται

διαφορές

ανάμεσα

τους,

είτε

παρουσιάζοντας πρώτα το ένα και φέρνοντας σε αντίθεση το άλλο μετά, είτε συγκρίνοντάς τα σημείο προς σημείο και βρίσκοντας αντιθέσεις (λέξεις ή φράσεις κλειδιά: αντίθετα, από την άλλη, Παράδειγμα: Ο Αστερίξ και ο Οβελίξ είναι ήρωες κόμικ και αχώριστοι φίλοι. Ο πρώτος είναι μικρόσωμος πολεμιστής, αλλά παμπόνηρος και με κοφτερό μυαλό, αντίθετα ο δεύτερος είναι μεγάλων σωματικών διαστάσεων, προμηθευτής μενίρ σε ολόκληρη την επικράτεια και μεγάλος εραστής του ψητού αγριογούρουνου. Στον Αστερίξ όχι μόνο εμπιστεύονται χωρίς αμφιβολίες όλες τις επικίνδυνες αποστολές, αλλά και συνήθως τον αφήνουν να καταστρώνει το σχέδιο δράσης. Ωστόσο ο Οβελίξ, είναι πάντοτε έτοιμος να ακολουθήσει τον Αστερίξ σε μια νέα περιπέτεια κι ας μην καταλαβαίνει πάντοτε τι ακριβώς συμβαίνει, αρκεί να υπάρχουν αγριογούρουνα και τρανοί καυγάδες. Εξάλλου και οι δύο είναι πολύ δυνατοί. Ο Αστερίξ αντλεί την υπεράνθρωπη δύναμή του από το μαγικό ζωμό του Δρυίδη Πανοραμίξ, ενώ ο Οβελίξ είχε βουτήξει στη μαρμίτα με τον μαγικό ζωμό όταν ήταν μικρός. Και οι δύο είναι ασυναγώνιστοι.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΜΕ ΑΝΑΛΟΓΙΑ: Η παράγραφος αυτή μοιάζει με εκτεταμένη παρομοίωση. ΢την θεματική

πρόταση έρχονται σε αντιστοίχιση, αναλογία, 2 έννοιες, πρόσωπα ή καταστάσεις τελειώς ανομοιογενείς μεταξύ τους με τέτοιον τρόπο ώστε να καταλήξουν να έχουν αναλογίες και ομοιότητες (λέξεις ή φράσεις κλειδιά: όπως – έτσι, όπως – ανάλογα, αντίστοιχα, μοιάζει με, είναι σαν…). Παράδειγμα: Μερικές φορές νιώθω ότι ο άνθρωπος στην εποχή μας τείνει να χάσει τον προσανατολισμό του, τον αληθινό προορισμό του στη ζωή. Όπως ένα μπαλόνι που το φουσκώνουμε με μανία, το τροφοδοτούμε πιεστικά με αέρα και κάποια στιγμή το βλέπουμε να κάνει στροφές στον αέρα ξεφουσκώνοντας, έτσι και ο άνθρωπος φουσκώνοντας το μπαλόνι του καταναλωτισμού και πολλαπλασιάζοντας τις ανάγκες του νομίζει πως θα ευτυχήσει και λησμονεί ταυτόχρονα τις πραγματικές αξίες, τα γνήσια αισθήματα, την αγάπη, την ανθρωπιά, την αρετή, το φυσικό τρόπο ζωής, που «ξεφουσκώνουν». Έτσι η υλιστική αντίληψη μας παρασύρει σε αλλοτριωτικές καταστάσεις όπως αυτή του πνευματικού υποσιτισμού, της μαλθακότητας και της αδιαφορίας. Να γιατί ο σύγχρονος άνθρωπος κινδυνεύει και απειλείται από τα δικά του σφάλματα και τις δικές του αδυναμίες.

ΜΕ ΢ΤΝΔΤΑ΢ΜΟ ΜΕΘΟΔΨΝ: ΢υχνά, προκειμένου να εξασφαλιστεί η καλύτερη και

αποτελεσματικότερη

μετάδοση

ιδεών,

συμβαίνει

μια

παράγραφος

να

αναπτύσσεται

συνδυάζοντας πολλούς τρόπους ανάπτυξης της θεματικής πρότασης. Έτσι επιβεβαιώνεται ότι ο γνώμονας κάθε στιγμή πρέπει να είναι η σαφήνεια, η πληρότητα και η ακρίβεια αυτών που γράφουμε και όχι η προσκόλληση σε μια μέθοδο ανάπτυξης παραγράφου, όταν αυτή δεν είναι αρκετή για να εκφράσουμε αυτά που θέλουμε. Παράδειγμα: Όσο πιο κοντά μας διαδραματίζεται ένα γεγονός, τόσο περισσότερο μας αγγίζει. Για κάποια αθηναϊκή εφημερίδα η διακοπή του ρεύματος στην Αθήνα είναι πρώτη είδηση, ενώ για τους «Τάϊμς» της Νέας Υόρκης δεν καταγράφεται ούτε σε μονόστηλο (παραδείγματα). Οι δέκα πρόσκοποι που χάθηκαν στην Πάρνηθα είναι για μας σπουδαία είδηση, ενώ οι εκατό Ινδοί στρατιώτες που χάθηκαν στα Ιμαλάϊα ως είδηση μας αφήνει παγερά αδιάφορους (σύγκριση – αντίθεση). Η έδρα της εφημερίδας ή του πρακτορείου ειδήσεων παίζει αποφασιστικό ρόλο στην επιλογή και την ιεράρχηση των θεμάτων που προβάλλονται. Για την τοπική εφημερίδα της Καλλιθέας, για παράδειγμα, πρώτο θέμα είναι ο θάνατος του δημάρχου της κι όχι ο θάνατος του Μάικλ Τζάκσον. Το δεύτερο, λοιπόν, αστέρι της είδησης είναι η εγγύτητα.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

΢υνοχή μεταξύ παραγράφων ή περιόδων παραγράφων

Επιτυγχάνεται με: α) χρήση συνδετικών, διαρθρωτικών λέξεων, β) επανάληψη λέξεων ή φράσεων καθώς και αντικατάσταση λέξεων ή φράσεων από άλλες με παρεμφερές νόημα, γ) χρήση της οριστικής αντωνυμίας αυτός –ή –ό. Οι διαρθρωτικές ή συνδετικές λέξεις και φράσεις και τι δηλώνουν:

 

αιτιολόγηση: επειδή, διότι, γιατί, έτσι, γι’ αυτόν τον λόγο, … αντίθεση – εναντίωση: αλλά, όμως, ωστόσο, από την άλλη πλευρά, αντίθετα, αν και, εντούτοις, άλλωστε, παρ’όλα αυτά, …



επεξήγηση:

 

απαρίθμηση: πρώτο, δεύτερο, τρίτο, τέλος, καταρχάς, … προσθήκη: εκτός από αυτό, επιπλέον, παράλληλα, επιπρόσθετα,



έμφαση, επιβεβαίωση:



συμπέρασμα:

δηλαδή, ειδικότερα, αναλυτικότερα, με άλλα λόγια, για να γίνω σαφέστερος, για παράδειγμα, … επίσης, ας σημειωθεί ακόμη ότι, ταυτόχρονα, συν τοις άλλοις, προς τούτοις, δεν πρέπει να λησμονούμε ακόμα ότι, … είναι αξιοσημείωτο ότι, αξίζει να σημειωθεί ιδιαίτερα, πρέπει να τονιστεί ότι, χωρίς αμφιβολία, αδιαμφισβήτητα, οπωσδήποτε, αναντίρρητα, θα ήθελα να επιστήσω την προσοχή σας, πράγματι, ξεχωριστά, περαιτέρω, περισσότερο, προπάντων, μάλιστα, ιδίως, κυρίως, κατεξοχήν,… επιλογικά, συμπερασματικά, επομένως, λοιπόν, άρα, έτσι, ώστε, εν

κατακλείδι, …



παράδειγμα:



χρονική σχέση:



όρο, προϋπόθεση:

παραδείγματος χάρη, λόγου χάρη, για παράδειγμα, παραδειγματικά, ενδεικτικά, όπως, … ύστερα, έπειτα, προηγουμένως, εν τω μεταξύ, αργότερα, πάντοτε, αμέσως, συγχρόνως, τέλος, κάποτε, όταν, τότε, … αν , εκτός αν, με τον όρο, με την προϋπόθεση, εφόσον, σε περίπτωση που, με δεδομένο, …

Αλληλουχία ή ΢υνεκτικότητα μεταξύ παραγράφων Πρόκειται για τη νοηματική, λογική σύνδεση μεταξύ των τμημάτων (Πρόλογος, Κύριο Μέρος, Επίλογος), υποτμημάτων, παραγράφων, περιόδων και προτάσεων του κειμένου. Βασίζεται στην λογική ή φυσική (χρονική και τοπική) σειρά με την οποία διατάσσονται όλες οι ιδέες ενός κειμένου.

Πιθανές νοηματικές σχέσεις:       

σχέση αντίθεσης ή εναντίωσης σχέση αιτίου – αποτελέσματος ερώτηση – απάντηση συμπλήρωση του νοήματος της προηγούμενης παραγράφου προέκταση – προσθήκη μιας νέας παραμέτρου σχέση όρου – προϋπόθεσης σχέση όλου – μέρους, δηλαδή επιμερισμού, όπου η δεύτερη παράγραφος είναι μέρος, υποσύνολο της πρώτης

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

΢ΦΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΣΑ - ΕΝΝΟΙΕ΢

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Ρατσισμός Ρατσισμός: Η κοινωνική ή πολιτική πρακτική διακρίσεων, που βασίζεται στο δόγμα της ανωτερότητας μιας φυλής, εθνικής ή κοινωνικής ομάδας και στην καλλιεργημένη αντίληψη των μελών της ότι οφείλουν να περιφρουρήσουν την αμιγή σύσταση, την καθαρότητα της ομάδας τους, καθώς και τον κυριαρχικό τους ρόλο έναντι των υπόλοιπων φυλετικών, εθνικών, κοινωνικών κ.λπ. ομάδων, που θεωρούνται από αυτά κατώτερες. Ο ρατσισμός είναι ένα πολύπλευρο φαινόμενο με σημαντικά αρνητικό αντίκτυπο, οι ποικίλες εκφάνσεις του οποίου φανερώνουν τόσο την παθογένεια των κοινωνιών όσο και τη συμπλεγματική φύση των ανθρώπων. Είναι, μάλιστα, τόσες οι επιμέρους μορφές που λαμβάνει, ώστε σχεδόν κάθε άνθρωπος μοιάζει να ανήκει σε μιαν ετερότητα που βιώνει κάποιου είδους ρατσιστική διάκριση. - Φυλετικός ρατσισμός: Διακρίσεις εις βάρος των ανθρώπων με γνώμονα τη φυλή στην οποία ανήκουν, με σημαντικότερο παράδειγμα αυτό της μαύρης φυλής, που έχει γνωρίσει κατά το παρελθόν βίαιη υποδούλωση, δολοφονικές διώξεις, καθώς και μια συνεχή υπονόμευση και υποτίμηση της αξίας της. - Εθνικός ρατσισμός: Διακρίσεις που βασίζονται στην αβάσιμη πεποίθηση της υπεροχής ορισμένων εθνών ή φυλών έναντι άλλων, που καταλήγουν συχνά σε ακραίες βιαιότητες. ΢τον εθνικό ρατσισμό εντάσσεται και η αρνητική υποδοχή και κακομεταχείριση μεταναστών και προσφύγων στις χώρες όπου προσφεύγουν αναζητώντας ασφάλεια και μια καλύτερη ποιότητα ζωής. - Κοινωνικός ρατσισμός: ΢το πλαίσιο του κοινωνικού ρατσισμού εντάσσονται, μεταξύ άλλων, οι διακρίσεις εις βάρος: των γυναικών, των ατόμων με ειδικές ανάγκες, των ομοφυλόφιλων, των μειονοτήτων. Ενώ, διευρύνεται σημαντικά, αν ληφθεί υπόψη πως κάθε είδους διάκριση των πολιτών ανάλογα με την οικονομική και κοινωνική τους θέση, το επάγγελμα, το πνευματικό και πολιτιστικό τους υπόβαθρο, την πολιτική τους ιδεολογία, τη σωματική εμφάνιση, την ενδυμασία,

Ιστορικές πτυχές του φαινομένου Σο φαινόμενο του ρατσισμού και κυρίως του φυλετικού διατρέχει την ανθρώπινη ιστορία, καθώς η βασική και αυτονόητη αλήθεια της ισότητας όλων των ανθρώπων δεν ήταν πάντοτε δεδομένη, και αμφισβητήθηκε ποικιλοτρόπως, προκειμένου να εξυπηρετηθούν οικονομικά συμφέροντα. Η δύναμη των όπλων και η οικονομική ισχύς θεωρήθηκαν, κατά τους προηγούμενους αιώνες, επαρκείς «αιτιολογίες» από τους λευκούς ανθρώπους, για να χρησιμοποιήσουν ως δούλους εκατομμύρια μαύρους από την αφρικανική ήπειρο. ΢τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής χρειάστηκε ένας πολύνεκρος εμφύλιος πόλεμος (1861-1865) ανάμεσα στις βόρειες και τις νότιες πολιτείες προκειμένου οι δεύτερες να δεχτούν την κατάργηση της δουλείας. Οι διακρίσεις, ωστόσο, απέναντι στους μαύρους συνεχίστηκαν για ακόμη έναν αιώνα, και μόλις το 1964 ψηφίστηκε το διάταγμα που καθιστούσε παράνομη κάθε είδους διάκριση που σχετιζόταν με τη φυλή, το χρώμα, αλλά και το φύλο των πολιτών στις ΗΠΑ. Ενώ, η πορεία μέχρι αυτό το διάταγμα ήταν γεμάτη διεκδικήσεις και αγώνες από τους μαύρους πολίτες, οι οποίοι βίωναν συνεχώς ταπεινωτικές συμπεριφορές από τους λευκούς συμπολίτες τους. Σο 1955, για παράδειγμα, η Rosa Parks, μια μαύρη γυναίκα, δικάστηκε και τιμωρήθηκε επειδή δεν παραχώρησε τη θέση της στο λεωφορείο σ’ έναν λευκό επιβάτη. ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

«Οι νέγροι, που κατοικούν συνήθως σε καλύβες, εργάζονται σκληρά 16-18 ώρες την ημέρα, αποτελούν αντικείμενο καλύτερης μεταχείρισης στη Βιρτζίνια, αλλά είναι περισσότερο δυστυχείς στους ορυζώνες των Καρολίνων ζουν γενικώς σε άθλιες συνθήκες, παραμένουν αμόρφωτοι [...]. Η αύξηση του αριθμού των δούλων δεν μπορεί να παρακολουθήσει την αύξηση της παραγωγής που διπλασιάζεται κάθε δέκα έτη. Με όλα τα μέσα εφοδιάζουν τις αγορές δούλων στις οποίες οι τιμές ανεβαίνουν. ΢ε μερικές περιοχές μάλιστα επιδίδονται σε πραγματική κτηνοτροφία «εγχρώμων κτηνών» [...] [Μ. Crouzet, Παγκόσμιος Ιστορία του Πολιτισμού. Νεώτεροι Φρόνοι] Ενώ, το ρατσιστικό παραλήρημα του Αδόλφου Φίτλερ και ο Δεύτερος Παγκόσμιος πόλεμος των 36 εκατομμυρίων νεκρών, περιελάμβανε και μια απάνθρωπη επιχείρηση γενοκτονίας των Εβραίων, ως οικονομικών εχθρών του γερμανικού έθνους. [Προκειμένου να επιτευχθεί η «τελική λύση» του προβλήματος, το οποίο, κατά τους ναζί, προκαλούσε η εκτεταμένη διεθνής παρουσία του εβραϊκού στοιχείου, επινοήθηκαν και εφαρμόστηκαν από τον Φίτλερ και τους συνεργάτες του εφιαλτικές πρακτικές, πρωτοφανέρωτες στην παγκόσμια ιστορία: φυσική εξόντωση μετά από επώδυνη παραμονή σε γκέτο ή σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, μαζικές εκτελέσεις, χρήση δηλητηριωδών αερίων -όπως το «Σσυκλόν Β»- προκειμένου να προκληθεί μαζικά ο θάνατος. ΢ε εκατομμύρια αριθμούνται τα θύματα της πρωτοφανούς αυτής τραγωδίας - μόνο από την Ελλάδα πάνω από 70.000. ΢τρατόπεδα όπως του Άουσβιτς, της Σρεμπλίνκα, του Νταχάου, του Μπέλζετς ή του ΢όμπιμπορ έχουν γίνει συνώνυμα απανθρωπιάς και τρόμου.]

Αίτια του φαινομένου Χυχολογικά: - Η ανάγκη των ανθρώπων να καλύψουν τυχόν συναισθήματα μειονεξίας που τους προκαλούνται λόγω χαμηλής αυτοεκτίμησης, τους ωθεί συχνά στην αναζήτηση εκείνων των στοιχείων που τους καθιστούν υπέρτερους άλλων. Είναι σύνηθες, επομένως, να επιτίθενται με μειωτικά σχόλια -αν όχι με πράξεις βίας- εναντίον άλλων, μόνο και μόνο για να λάβουν την πρόσκαιρη ικανοποίηση της ενίσχυσης του προσωπικού τους γοήτρου. Μειώνοντας τους άλλους, αισθάνονται καλύτερα για τον εαυτό τους, εκτονώνοντας -και όχι επιλύοντας- τα δικά τους συμπλέγματα κατωτερότητας. - Συνάμα, κάθε ψυχολογική ένταση, από εσωτερικές ανισορροπίες που δεν έχουν βρει την επίλυσή τους, μπορεί εν δυνάμει να προκαλέσει συναισθήματα εχθρότητας ή την επιθυμία να βρεθεί το εξιλαστήριο

θύμα

στο

οποίο

θα

ξεσπάσει

εσωτερική

αυτή

ένταση.

Καταπιεσμένη

σεξουαλικότητα, αισθήματα μειονεξίας, μακροχρόνιο άγχος λόγω ποικίλων άλλων παραγόντων, είναι μερικές μόνο από τις πιθανές αιτίες που εμποδίζουν το άτομο να αποδεχτεί τον εαυτό του, και άρα να αποδεχτεί και να εκτιμήσει πλήρως τους άλλους. Σο άτομο καταλήγει, έτσι, να αντιμετωπίζει αρνητικά ή και να στιγματίζει χαρακτηριστικά και συμπεριφορές άλλων ανθρώπων, μη θέλοντας επί της ουσίας να παραδεχτεί επίπονες για αλήθειες για τον ίδιο του τον εαυτό.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

- Η αδυναμία, άλλωστε, του ατόμου να αποδεχτεί τον εαυτό του -με τις όποιες πιθανές ελλείψεις του -, το ωθεί σε αναποτελεσματικές συμπεριφορές απέναντι στη διαφορετικότητα. Έκφανση αυτών είναι κι η ανάγκη ένταξης σε μια ομάδα (φυλετική, πολιτική ή άλλη)∙ ένταξη που του προσφέρει το αίσθημα πως ανήκει κάπου, πως γίνεται αποδεκτό και πως αποκτά θέση σε μια συλλογική ταυτότητα. - Τα συναισθήματα εχθρότητας απέναντι στους άλλους, απέναντι στο διαφορετικό, που ενυπήρχαν στο άτομο κι ίσως παρέμεναν ανενεργά όσο κινούταν ως μονάδα, ενισχύονται στο πλαίσιο της ομάδας και με τη δυναμική της μαζικής εκτόνωσης οδηγούν συχνά στις πιο βίαιες εκφράσεις του ρατσισμού. Οικονομικά: - Η επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης μιας χώρας επιτείνει την εμφάνιση ρατσιστικών φαινομένων, ιδίως απέναντι στους οικονομικούς μετανάστες, οι οποίοι στοχοποιούνται ως δήθεν υπαίτιοι της συνολικής κατάστασης, έστω κι αν οι μετανάστες απασχολούνται συνήθως σε θέσεις εργασίας που οι εντόπιοι αποφεύγουν ή δεν επιλέγουν καθόλου. Μη δυνάμενοι οι πολίτες να στρέψουν το θυμό τους προς εκείνους που είναι κυρίως υπεύθυνοι για την οικονομική πορεία του κράτους, επιλέγουν ως εύκολο στόχο τους ήδη περιθωριοποιημένους μετανάστες. - Η οικονομική κρίση παρόλο που εξετάζεται συχνά ως γενεσιουργό αίτιο του ρατσισμού, δεν είναι παρά η ζητούμενη αφορμή για να εκδηλωθούν πιο έντονα ήδη υπάρχουσες απαρέσκειες των ανθρώπων. - Με αφορμή, άλλωστε, τη γενικότερη οικονομική κατάσταση πολλοί είναι εκείνοι που βρίσκουν -και έβρισκαν- ως πρόφαση τις ρατσιστικές αντιλήψεις για να δικαιολογήσουν τη στυγνή οικονομική εκμετάλλευση εις βάρος των μεταναστών. - Σύνηθες απότοκο της οικονομικής κρίσης είναι και το φανέρωμα του σοβινισμού, που ενισχύει και υποδαυλίζει φαινόμενα ρατσιστικής συμπεριφοράς. Ελλιπής παιδεία: - Σημαντικό ζητούμενο της εκπαιδευτικής διαδικασίας, τόσο στο σχολείο όσο και στο πλαίσιο της οικογένειας, θα έπρεπε να είναι η θετική πρόσληψη της διαφορετικότητας. Η επίμονη αναπαραγωγή στερεοτύπων και έτοιμων σχημάτων θέασης του κόσμου, φέρνει από μικρή ηλικία τα παιδιά αντιμέτωπα με συγκεκριμένα πρότυπα, τα οποία θεωρούνται αποδεκτά και επιθυμητά. Ετοιμάζεται, έτσι, από νωρίς το έδαφος, όχι μόνο για την απόρριψη και τη μη αποδοχή των άλλων, αλλά πρωτίστως για την επικριτική αντιμετώπιση του ίδιου του εαυτού, που προφανώς δεν μπορεί να πληροί όλα αυτά τα ιδεατά πρότυπα. - Οι βασικοί φορείς της εκπαιδευτικής διαδικασίας με την προβολή συγκεκριμένων προτύπων, με την εμμονή στην ομοιομορφία και τη μη παρέκκλιση από την υποτιθέμενη νόρμα, δημιουργούν τις κατάλληλες προϋποθέσεις για τα συμπλέγματα εκείνα που γεννούν και θρέφουν τον ρατσισμό.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

- Κύριο μέλημα της εκπαίδευσης θα πρέπει να είναι η αποδοχή κάθε παιδιού γι’ αυτό ακριβώς που είναι, καθώς μόνο μέσω της αποδοχής ενισχύεται η αυτοπεποίθηση και η εσωτερική σταθερότητα, ώστε το υπό διαμόρφωση άτομο να είναι δεκτικό στη διαφορετικότητα και απόλυτα έτοιμο να αναγνωρίσει και να σεβαστεί την αξία του άλλου. - Τα στερεότυπα που κυριαρχούν στο χώρο της εκπαίδευσης, στην οικογένεια, αλλά και στα μέσα μαζικής επικοινωνίας, συνθέτουν μια διαστρεβλωμένη εικόνα της πραγματικότητας, όπου μια σειρά λανθασμένων και συχνά επικίνδυνων απόψεων αναπαράγονται άκριτα. Θέματα, όπως είναι η ισότιμη θέση της γυναίκας στην κοινωνία, η ηθική αξία των μεταναστών, ο σεβασμός στις διαφορετικές

θρησκείες

και

τους

ξένους

πολιτισμούς

κ.ο.κ,

είτε

παραγνωρίζονται

είτε

παρουσιάζονται με ιδιαίτερα υπονομευτικό τρόπο. - Η δυνατότητα των πολιτών να δεχτούν άφοβα την πολυπολιτισμική διεύρυνση των σύγχρονων κοινωνιών, η αίσθηση εμπιστοσύνης στην ασφάλεια της εθνικής τους ταυτότητας, η αποδοχή και η εκτίμηση προς τους άλλους ανθρώπους, έστω κι αν έχουν πλείστες μεταξύ τους διαφοροποιήσεις, απαιτούν όχι μια πρόχειρη παιδαγωγική διαδικασία που θα βασίζεται σε έτοιμο στερεοτυπικό υλικό, αλλά μια συνετή προσέγγιση που θα τονίζει έγκαιρα τόσο την πίστη στην αξία του εαυτού όσο και το σεβασμό προς τον άλλον άνθρωπο. - Η προφύλαξη της συναισθηματικής και ψυχικής σταθερότητας των νέων ανθρώπων μέσα από την άνευ όρων αποδοχή και το σεβασμό, θα δημιουργούσε από νωρίς τις απαιτούμενες αντιστάσεις στις ρατσιστικές αντιλήψεις. Ενώ, η ενίσχυση της φιλοπατρίας, χωρίς τις ακρότητες του εθνικισμού, θα προδιέθετε τους νέους αφενός να αισθάνονται ασφαλείς για τη δική τους ταυτότητα και αφετέρου να μην αντικρίζουν με φόβο ή άγνοια τη διαφορετικότητα των άλλων εθνοτήτων. «Οι λαοί που αρνούνται να διαφυλάξουν την αγνότητα της ράτσας τους αρνούνται συγχρόνως στον ίδιο τον εαυτό τους την ικανότητα ν’ αντιδράσει και να σταθεί ενωμένος σε κάθε εκδήλωση. Η διάλυση κι η εξάρθρωση του υποκειμένου είναι η φυσική κι αδιαμφισβήτητη συνέπεια της αλλοίωσης του αίματος ενός λαού και η αποσύνθεση των πνευματικών και δημιουργικών του δυνάμεων δεν είναι παρά το αποτέλεσμα των διαμορφώσεων που συνέβησαν στις ρατσικές του καταβολές.» [Αδόλφος Φίτλερ, Ο αγών μου]

Κοινωνικά: - Οι ρατσιστικές συμπεριφορές βρίσκουν, όπως είναι αναμενόμενο, πρόσφορο έδαφος απέναντι στις κάθε είδους μειονότητες μιας κοινωνίας, εφόσον οι πολίτες δεν είναι έτοιμοι να σεβαστούν την ετερότητα. Τπ’ αυτή την έννοια είτε πρόκειται για θρησκευτικές μειονότητες είτε για εθνολογικές είτε για οποιοδήποτε άλλο είδος, γίνεται αντιληπτό πως πρόκειται για άτομα που έρχονται διαρκώς αντιμέτωπα με την ανοιχτή ή και συγκαλυμμένη εχθρότητα των γύρω τους.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

- Η τάση των ανθρώπων να συγχρωτίζονται και να διατηρούν επαφές μόνο με άτομα κοινών με αυτούς χαρακτηριστικών, προκαλεί μια ιδιότυπη απομόνωση, η οποία εύκολα ωθεί στην απόρριψη και το ρατσισμό απέναντι σε ανθρώπους που δεν ανήκουν στην ίδια ή παρόμοια ομάδα (εθνολογική, φυλετική, πολιτική ή άλλη). - Τις ανασφάλειες και την ανησυχία των μελών μιας κοινωνίας εκμεταλλεύονται συχνά επίδοξοι πολιτικοί, οι οποίοι θέλοντας να αυξήσουν την πολιτική τους επιρροή καλλιεργούν σκοπίμως τις ρατσιστικές αντιλήψεις και τη αρνητική προδιάθεση των πολιτών απέναντι στο ξένο στοιχείο. ΢υνέπειες του φαινομένου - Τα άτομα που γίνονται δέκτες ρατσιστικών συμπεριφορών βιώνουν ό,τι μπορεί να εκληφθεί ως ψυχολογική κακοποίηση -αν δεν πέφτουν θύματα ακόμη και σωματικής βίας-, γεγονός που υπονομεύει τη συναισθηματική τους ακεραιότητα. Πόνος, απογοήτευση, απαισιοδοξία, αλλά και οργή είναι μερικά μόνο από τα συναισθήματα που συνοδεύουν τα θύματα του ρατσισμού. - Το γεγονός, άλλωστε, ότι ο ρατσισμός οδηγεί συχνά στην περιθωριοποίηση ορισμένων ατόμων, προκαλεί ως αντίδραση τη διάθεση μιας απάντησης. Η βία γεννά εύλογα τη βία, και η απόρριψη της μιας πλευράς μεταφράζεται σε διάθεση απόρριψης κι από την άλλη. Αν, μάλιστα, λάβουμε υπόψη μας πως λόγω του ρατσιστικού αποκλεισμού ορισμένα μέλη της κοινωνίας δεν έχουν πρόσβαση σε στοιχειώδη δικαιώματα, όπως αυτό της αξιοπρεπούς εργασίας, τότε συνειδητοποιούμε την ευθύνη της ίδιας της πολιτείας για ορισμένες, παραβατικές ή κάποτε και εγκληματικές συμπεριφορές. - Ο ρατσισμός, βέβαια, ακόμη κι όταν παρέχεται εργασία σε άτομα που δεν γίνονται αποδεκτά ως ισότιμα, γίνεται το μέσο μιας ανηλεούς οικονομικής εκμετάλλευσης και μιας συνεχούς παραβίασης βασικών εργατικών δικαιωμάτων. Οι συνθήκες εργασίες για τους μετανάστες είναι συχνά απάνθρωπες, ενώ προφανής είναι και η δυσκολία που συναντούν, αν θελήσουν να διεκδικήσουν ό,τι δικαιούνται και τους αναλογεί. - Μια κοινωνία στην οποία κυριαρχεί ο ρατσισμός -σε όποια του έκφανση- τρέπεται γοργά σε μια κοινωνία όπου επικρατεί η έλλειψη αξιοκρατίας και η διάκριση των πολιτών σε κατηγορίες. Πλάι στους προνομιούχους πολίτες, που γίνονται αποδεκτοί και αντιμετωπίζονται με πλήρη σεβασμό, υπάρχουν και οι πολίτες εκείνοι που βλέπουν τα δικαιώματά τους να καταπατούνται, χωρίς κανείς να μεριμνά γι’ αυτούς. Είναι σαφές, βέβαια, πως όποιου είδους διάκριση ανάμεσα στα μέλη μιας κοινωνίας προκαλεί εντάσεις και εγκυμονεί τον κίνδυνο μιας απρόσμενα δυναμικής αντίδρασης. - Η επικράτηση, και άρα η αποδοχή, ρατσιστικών συμπεριφορών σε μια κοινωνία σηματοδοτεί τον εκφυλισμό των ηθικών αξιών και της ποιότητας των μελών της. Πολίτες που δέχονται την παραβίαση δικαιωμάτων των συνανθρώπων τους∙ πολίτες που δεν αναγνωρίζουν την αδιαμφισβήτητη αξία του άλλου ανθρώπου, προδίδουν κάθε έννοια ανθρωπισμού. - Συνάμα, τα άτομα που πέφτουν θύματα ρατσισμού είναι εύλογο να μην έχουν πλέον τη διάθεση να προσφέρουν στο υπόλοιπο κοινωνικό σύνολο, ούτε ίσως την επιθυμία να ακολουθούν τις όποιες υποδείξεις και αξιώσεις της πολιτείας. Προκύπτει έτσι μια ανεπιθύμητη ρήξη στη συνοχή της κοινωνίας. ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης / Επικοινωνίας Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης είναι τα μέσα διακινήσεως ιδεών και πληροφόρησης σε ευρύτατο κοινό. Ειδικότερα, πρόκειται για τα έντυπα, ραδιοτηλεοπτικά και ηλεκτρονικά μέσα που αξιοποιούνται για τη μετάδοση πληροφοριών με σκοπό την ενημέρωση του κοινού. ΢τα μέσα μαζικής ενημέρωσης συγκαταλέγονται οι εφημερίδες, τα περιοδικά, το ραδιόφωνο, η τηλεόραση, το διαδίκτυο κ.ά. Σα μέσα μαζικής ενημέρωσης χαρακτηρίζονται και ως μέσα μαζικής επικοινωνίας, αφενός για να δηλωθεί πως η παροχή ενημέρωσης δεν είναι η μόνη λειτουργία τους κι αφετέρου για να τονιστεί η αμφίδρομη διάσταση της επικοινωνίας που ενισχύεται όλο και περισσότερο χάρη στις δυνατότητες αλληλεπίδρασης που παρέχουν οι τεχνολογικές δυνατότητες των σύγχρονων μέσων, όπως είναι το διαδίκτυο.

Η θετική συνεισφορά των μέσων μαζικής ενημέρωσης Ενημέρωση – Πληροφόρηση - Η συνεχής ειδησεογραφική κάλυψη τοπικών και διεθνών εξελίξεων προσφέρει στους πολίτες τη δυνατότητα να παραμένουν ενήμεροι για όλα τα σημαντικά γεγονότα και να διαμορφώνουν μια ολοκληρωμένη άποψη για κοινωνικά, οικονομικά και πολιτικά ζητήματα, που εν δυνάμει επηρεάζουν τον ατομικό ή δημόσιο βίο τους. Φωρίς ανάλογη ενημέρωση, άλλωστε, δεν θα ήταν εφικτή η ενεργή συμμετοχή των πολιτών στα πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα του τόπου τους. - Οι πολίτες ενημερώνονται για τα επιτεύγματα και τις ανακαλύψεις των επιστημόνων σε σημαντικούς τομείς όπως είναι η ιατρική κι η τεχνολογία, αλλά και για πιο πρακτικά ζητήματα που αφορούν

την

καθημερινότητά

τους,

όπως

επιλογές

ψυχαγωγίας,

καιρικές

συνθήκες,

κυκλοφοριακά προβλήματα κ.ά. - Συνάμα, επιτυγχάνεται, μέσω κυρίως των διαφημίσεων, η προβολή και προώθηση νέων προϊόντων και υπηρεσιών· διαδικασία, η οποία ενισχύει την οικονομική δραστηριότητα των επιχειρήσεων, στηρίζει τη λειτουργία των Μ.Μ.Ε., αφού η προβολή διαφημίσεων αποτελεί τη βασική πηγή εσόδων τους, αλλά και προσφέρει στους πολίτες τη δυνατότητα να ενημερώνονται για τα νέα και πιθανώς καινοτόμα προϊόντα που είναι διαθέσιμα στην αγορά. Πολιτική – Δημοκρατία - Η προσφορά των Μ.Μ.Ε. είναι εξαιρετικά σημαντική σε ό,τι αφορά τη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος, καθώς πραγματοποιούν καθημερινό και συχνά ιδιαίτερα αυστηρό έλεγχο της κυβέρνησης και όλων γενικά των φορέων εξουσίας, δημοσιοποιώντας πράξεις και παραλείψεις τους. Με τον τρόπο αυτό κατορθώνουν να περιορίζουν φαινόμενα διαφθοράς, κατάχρησης εξουσίας, ευνοιοκρατίας και αυταρχισμού. - Οι πολίτες ενημερώνονται έγκαιρα για τους σχεδιασμούς και τις αποφάσεις των πολιτικών και μπορούν έτσι με τη συναίνεση ή με τη δυναμική αντίδρασή τους να συμμετάσχουν στη διαμόρφωση ή την αναδιαμόρφωση του κυβερνητικού προγράμματος. Με τη συνδρομή, ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

άλλωστε, των Μ.Μ.Ε. οι πολιτικοί έρχονται σ’ επαφή με τις διαθέσεις της κοινής γνώμης είτε ακούγοντας τις απόψεις μεμονωμένων πολιτών είτε βλέποντας τις συλλογικές αντιδράσεις των μελών τις κοινωνίας. - Η δυνατότητα που παρέχεται στους πολίτες να εκφράσουν τις απόψεις τους, να διατυπώσουν τα προβλήματά τους και να φανερώσουν τον πραγματικό αντίκτυπο που έχουν στη ζωή τους οι εκάστοτε πολιτικές αποφάσεις, συνιστά καίρια προσφορά των Μ.Μ.Ε., καθώς επιτρέπει την αλληλεπίδραση ανάμεσα στους πολίτες και τους πολιτικούς, οδηγώντας συχνά στη βελτιωτική αλλαγή ή τη ματαίωση ειλημμένων αποφάσεων. Ενώ, συνάμα, ο έμμεσος αυτός τρόπος επικοινωνίας -μιας και δεν πρόκειται πάντοτε για απευθείας διάλογο- υποδεικνύει και υπενθυμίζει τη σημασία που έχει να διατηρούν οι κυβερνώντες διαρκή επαφή με τους πολίτες, ώστε οι σχεδιασμοί τους να υπηρετούν και όχι να επιβαρύνουν την κοινωνία. - Τα Μ.Μ.Ε. δίνουν την ευκαιρία στους πολιτικούς και πολιτευόμενους των κομμάτων να συζητήσουν δημοσίως τις απόψεις τους για σημαντικά ζητήματα της πολιτείας, αναδεικνύοντας μέσα από τις δημιουργικές αντιπαραθέσεις τους την αξία του διαλόγου και των δυνατοτήτων που αυτός παρέχει στο πλαίσιο του δημοκρατικού πολιτεύματος για τη συνεχή βελτιστοποίηση των αντιτιθέμενων απόψεων, χάρη στη γόνιμη μεταξύ τους σύγκριση και αλληλεπίδραση. - Οι πολίτες, και ιδίως οι νέοι, έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν σε βάθος τους πολιτειακούς θεσμούς και τις δημοκρατικές λειτουργίες του τόπου, δεχόμενοι συνάμα το παράδειγμα των πολιτικών εκείνων που προωθούν μέσω της στάσης και της συμπεριφοράς τους τη δημοκρατικότητα και τη διαλλακτικότητα. Προκύπτει, έτσι, ένα σημαντικό όφελος για τη δημιουργία θεμιτής πολιτικής συνείδησης στα νεότερα μέλη της κοινωνίας. Κοινωνικός τομέας - Καθίσταται εφικτή η ευαισθητοποίηση των πολιτών για τρέχοντα ή διαχρονικά κοινωνικά ζητήματα, τα οποία απαιτούν τη συλλογική προσπάθεια της πολιτείας για την αντιμετώπισή τους. ΢ημαντικά θέματα, όπως η μόλυνση του περιβάλλοντος, τα ναρκωτικά, οι άστεγοι, η φροντίδα ηλικιωμένων ατόμων ή εγκαταλελειμμένων παιδιών, η μέριμνα για τους οικονομικά ασθενείς συμπολίτες κ.ά., προβάλλονται από τα Μ.Μ.Ε. και ωθούν φορείς και πολίτες σε δράση. - Με την προβολή συντονισμένων δράσεων για την αντιμετώπιση κοινωνικών ζητημάτων ενισχύεται το αίσθημα συλλογικότητας των πολιτών. Ενώ, με την παράλληλη προβολή δημοκρατικών αξιών, όπως είναι ο διάλογος, η ανάγκη να ακούγονται και να γίνονται σεβαστές όλες οι απόψεις, η αποδοχή των μειονοτήτων και της διαφορετικότητας, επιτυγχάνεται η ουσιαστικότερη κοινωνικοποίηση των νέων. - Ας σημειωθεί πως τα Μ.Μ.Ε. θα μπορούσαν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην καταπολέμηση φαινομένων ρατσισμού, αντιμετωπίζοντας με σεβασμό τις μειονοτικές ομάδες της κοινωνίας και δημιουργώντας ένα θετικό κλίμα απέναντι στη διαφορετικότητα.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Πνευματικός τομέας & Διάδοση πνευματικού πολιτισμού - Τα Μ.Μ.Ε. έχουν τη δυνατότητα προβολής και διάδοσης των τεχνών (λογοτεχνία, μουσική, θέατρο, κινηματογράφος κ.ά.), ενισχύοντας με αυτό τον τρόπο τα αισθητικά και πνευματικά ερεθίσματα του κοινού. - Παράλληλα με τη διάδοση των έργων τέχνης κινείται και η παρουσίαση στο ευρύτερο κοινό των πνευματικών

εκείνων

έργων

(φιλοσοφικών,

κοινωνικών,

ιστορικών)

που

μπορούν

να

καλλιεργήσουν και να ενισχύσουν την κριτική σκέψη και αντίληψη του κοινού. Μέσα από εκλαϊκευτικά άρθρα και δοκίμια, οι πολίτες μπορούν να έρθουν σ’ επαφή με επιστημονικά συγγράμματα και φιλοσοφικές πραγματείες, που σχετίζονται άμεσα με τη βελτίωση της κοινωνικής και πολιτικής πραγματικότητας. Με την άρτια, άλλωστε, παρουσίαση ιστορικών θεμάτων, οι πολίτες μπορούν να κατανοήσουν και να γνωρίσουν καλύτερα την πορεία διαμόρφωσης της σύγχρονης πολιτείας. - Τα Μ.Μ.Ε. μπορούν να μεταδώσουν σημαντικές γνώσεις απ’ όλα τα επιστημονικά επίπεδα σ’ ένα ευρύτατο μάλιστα κοινό, γεγονός που αναδεικνύει τον εξέχοντα ρόλο που δύνανται να διαδραματίσουν στην καταπολέμηση της άγνοιας, των προκαταλήψεων, του ρατσισμού και της εν γένει μονόπλευρης θέασης των πραγμάτων. - Τα Μ.Μ.Ε. επιτυγχάνουν, συνάμα, να προσφέρουν πλήθος πληροφοριών για τον πολιτισμό και τα πνευματικά επιτεύγματα άλλων εθνών, λειτουργώντας έτσι ως μέσο διεθνούς επικοινωνίας και γνωριμίας. Οι πολίτες αποκτούν, επομένως, την ευκαιρία να γνωρίσουν και να αποδεχτούν πολιτισμούς και εθνότητες που μέχρι πρότινος έμοιαζαν απρόσιτοι και επίφοβα ανοίκειοι. - Μέρος, βέβαια, της επωφελούς δράσης των Μ.Μ.Ε. είναι και η προβολή των στοιχείων του τοπικού πολιτισμού και της τοπικής παράδοσης, ώστε οι πολίτες να αποκτούν πρώτα μια βαθύτερη γνώση και εκτίμηση του εθνικού πνευματικού και πολιτιστικού τους πλούτου. Η ενίσχυση της εθνικής συνείδησης και αυτοεκτίμησης είναι σημαντική, ώστε οι πολίτες να μην αισθάνονται πως μειονεκτούν σε σχέση με άλλους πολιτισμούς που πιθανώς παρουσιάζουν μια ιδιαίτερη εξέλιξη και άνοδο. Χυχαγωγία - Τα Μ.Μ.Ε. προσφέρουν ποικίλες δυνατότητες ψυχαγωγίας, όπως η προβολή μέσω της τηλεόρασης κινηματογραφικών έργων και ψυχαγωγικών εκπομπών, η μετάδοση αθλητικών αγώνων ή μουσικών εκδηλώσεων κ.ά. Ενώ, με τη συνδρομή του διαδικτύου, οι δυνατότητες ψυχαγωγίας επεκτείνονται ακόμη περισσότερο αφού μέσω αυτού είναι εφικτές τόσο οι επιλογές που κάποτε παρείχε αποκλειστικά η τηλεόραση, αλλά κι ακόμη περισσότερες, αφού το διαδίκτυο προσφέρει πρόσβαση σε βιβλία, ταινίες, μουσική, παιχνίδια και πλήθος άλλων ψυχαγωγικών δραστηριοτήτων.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Αρνητικές πτυχές των μέσων μαζικής ενημέρωσης Πολιτικός τομέας - Παραπληροφορούν το κοινό παρεμβαίνοντας στον τρόπο που μεταδίδονται οι πληροφορίες· παραποιούν την αλήθεια, υπερτονίζουν ορισμένα στοιχεία και αποκρύπτουν άλλα, τροποποιούν ή ακόμη και κατασκευάζουν ειδήσεις. Υαινόμενο ιδιαιτέρως ανησυχητικό, το οποίο εξυπηρετεί είτε την ανάγκη των μέσων μαζικής ενημέρωσης για αυξημένη τηλεθέαση / εμπορική κυκλοφορία, είτε συμφέροντα πολιτικών παρατάξεων, που αποκτούν τη στήριξη των Μ.Μ.Ε. με την παροχή οικονομικών ή άλλων ανταλλαγμάτων. - Το γεγονός ότι τα Μ.Μ.Ε. ασκούν εξαιρετικά μεγάλη επιρροή στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης προκαλεί το ενδιαφέρον πολιτικών, εμπορικών και ευρύτερων οικονομικών παραγόντων, οι οποίοι επιζητούν και εν τέλει επιτυγχάνουν την εξυπηρέτηση των δικών τους συμφερόντων. Σα Μ.Μ.Ε. ανήκουν στην πλειοψηφία τους σε ιδιωτικές επιχειρήσεις, οι οποίες δύσκολα μπορούν να αρνηθούν την οικονομική στήριξη εκείνων των παραγόντων που επιθυμούν να επηρεάσουν προς όφελός τους την κοινή γνώμη. - Προκειμένου, επομένως, τα Μ.Μ.Ε. να κατευθύνουν το κοινό στην υιοθέτηση των απόψεων, της συμπεριφοράς ή εν γένει των επιλογών εκείνων που εξυπηρετούν τους εκάστοτε πολιτικούς και οικονομικούς παράγοντες, ακολουθούν σταθερά μια ορισμένη οπτική σύμφωνα με την οποία παρουσιάζουν τις ειδήσεις και τις πληροφορίες στο κοινό. Έτσι, οι πολίτες που δεν έχουν εναλλακτικές πηγές πληροφόρησης για να επαληθεύουν ή έστω να ελέγχουν την αντικειμενικότητα των πληροφοριών που λαμβάνουν, παρασύρονται στην υιοθέτηση των απόψεων που τους υποβάλλονται σκοπίμως από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. - Η δράση αυτή των Μ.Μ.Ε., όταν αποσκοπεί στη στήριξη κάποιου πολιτικού κόμματος, λειτουργεί υπονομευτικά για τους δημοκρατικούς θεσμούς, εφόσον ακυρώνει στην πράξη την ελευθερία βούλησης των πολιτών και τους κατευθύνει παθητικά προς συγκεκριμένες πολιτικές επιλογές. Σίθεται επί της ουσίας σε εφαρμογή μια διαδικασία προπαγάνδας, η οποία έχει ως στόχο να δημιουργηθεί στους πολίτες η εντύπωση πως η μόνη εύλογη και ορθή πολιτική επιλογή είναι εκείνη που τους υποδεικνύεται από τα Μ.Μ.Ε.

Κοινωνικός τομέας - Τα Μ.Μ.Ε. ενώ θα μπορούσαν να συμβάλουν στην ενίσχυση της κριτικής σκέψης των πολιτών, λειτουργούν τελείως αποπροσανατολιστικά με τον καταιγισμό ειδήσεων και δευτερεύουσας σημασίας πληροφοριών, που μόνο σκοπό έχουν να καταστήσουν αδύνατη τη λογική, ψύχραιμη και σε βάθος επεξεργασία και ανάλυση των παρεχόμενων πληροφοριών. Σο κοινό περιέρχεται έτσι σε μια κατάσταση σύγχυσης και απομένει ευεπηρέαστο στις κατευθύνσεις που του παρέχουν τα Μ.Μ.Ε. - Δημιουργούν και διατηρούν ένα κλίμα ανασφάλειας στους πολίτες, υπερτονίζοντας τις αρνητικές καταστάσεις, το οποίο έχει ως συνέπεια την επίταση των αναποτελεσματικών συμπεριφορών απ’ τη μεριά του κοινού. Ενισχύονται τα φαινόμενα ξενοφοβίας και ρατσισμού, διαιωνίζεται ο συντηρητισμός

τόσο

σε

επίπεδο

πολιτικής

πράξης

όσο

και

σε

επίπεδο

οικονομικής

δραστηριότητας, αυξάνονται τα κρούσματα βίας και μισαλλοδοξίας. ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

- Διαδραματίζουν εξαιρετικά αρνητικό ρόλο στην κοινωνικοποίηση και την κοινωνικότητα των ατόμων, καθώς υποκαθιστούν σε μεγάλο βαθμό την άμεση ανθρώπινη επαφή με την ψευδαίσθηση της συντροφικότητας. Παρουσιάζεται, έτσι, το ανησυχητικό φαινόμενο ακόμη και νέοι άνθρωποι να αφιερώνουν μεγάλο μέρος του ελεύθερου χρόνου τους είτε παρακολουθώντας τηλεόραση είτε ασχολούμενοι με το διαδίκτυο. - Επιμένουν στην παρουσίαση στερεοτυπικών εικόνων που προωθούν τον κοινωνικό και φυλετικό ρατσισμό, αποδίδοντας στη γυναίκα υποδεέστερη θέση, προβάλλοντας εμφατικά τις τυχόν παραβατικές συμπεριφορές των αλλοδαπών και αντιμετωπίζοντας αρνητικά τις κοινωνικές και εθνολογικές μειονότητες. - Προωθούν συγκεκριμένα πρότυπα συμπεριφοράς και ζωής, τα οποία απέχουν από τις πραγματικές αξίες και τις οικονομικές δυνατότητες του τόπου. Ο άκρατος καταναλωτισμός που συνδυάζεται με μιαν αδικαιολόγητη ελαφρότητα, είναι το ιδανικό των τηλεοπτικών προσώπων· πρότυπο εξαιρετικά επιζήμιο για την εικόνα που σχηματίζουν οι νέοι άνθρωποι για τη ζωή, αφού τους εξωθεί σε ανούσιες και ανεπίτευκτες προσδοκίες. - Καθιστούν τη βία μέρος της τηλεοπτικής καθημερινότητας του κοινού, και επιδρούν έτσι με πολλαπλά αρνητικό τρόπο στην ψυχοσύνθεση των μικρών παιδιών, αλλά και στη συμπεριφορά των ενηλίκων εκείνων που δεν έχουν τις κατάλληλες ηθικές και πνευματικές άμυνες απέναντι στην εικονική υπεροχή των βίαιων τηλεοπτικών προτύπων. - Ενισχύουν, κατά περίπτωση, τον εθνικισμό, ενοχοποιούν στη συνείδηση του κοινού μετανάστες και αλλοεθνείς, και προβάλλουν κατά τρόπο όχι πάντα αρνητικό τη δράση πολιτικών παρατάξεων και ομάδων που λειτουργούν με ρατσιστικές αντιλήψεις.

Πνευματικός τομέας - Τα Μ.Μ.Ε. λειτουργούν με τη λογική μιας επιχείρησης που αποζητά το οικονομικό κέρδος, γι’ αυτό και διαμορφώνουν τα προγράμματα και το περιεχόμενό τους με ζητούμενο την εμπορική απήχηση. Παρατηρείται, έτσι, η έντονα αρνητική επίδραση της έμμονης επιδίωξης για αυξημένη τηλεθέαση, αυξημένες πωλήσεις εντύπων και υψηλότερη ακροαματικότητα. - Η σταθερή και συχνά δίχως αρχές επιδίωξη της εμπορικής απήχησης επηρεάζει όλους τους τομείς των Μ.Μ.Ε., ξεκινώντας μάλιστα ακόμη κι από τη βασική τους λειτουργία που είναι η ενημέρωση. Προκύπτει έτσι μια διεκτραγώδηση στην παρουσίαση των ειδήσεων, που αποσκοπεί στην προσέλκυση τηλεθεατών / αναγνωστών, αλλά λειτουργεί επιβαρυντικά για την ποιότητα της ενημέρωσης. - Ο τρόπος παρουσίασης των ειδήσεων, η επιλογή τους, όπως και η διαχείριση ακόμη και εξαιρετικά σοβαρών εξελίξεων, επηρεάζονται απ’ το βασικό ζητούμενο των μέσων μαζικής ενημέρωσης, που δεν είναι η αντικειμενικότητα και η εγκυρότητα, αλλά η αύξηση της τηλεθέασης. Έτσι, η ενημέρωση υποκύπτει στις υπερβολές, στη σκόπιμη δραματοποίηση, στην επιλογή εκείνων των ειδήσεων που τείνουν να προσελκύουν περισσότερο το ενδιαφέρον του κοινού, στην αποσιώπηση εκείνων που δεν έχουν ιδιαίτερη απήχηση, καθώς και σε κάθε άλλο τέχνασμα που αυξάνει το τηλεοπτικό ή αναγνωστικό κοινό.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

- Άμεση συνέπεια αυτής της εμπορικής αντιμετώπισης του ειδησεογραφικού ρόλου των Μ.Μ.Ε. είναι η υποβάθμιση των ποιοτικών γνωρισμάτων της ενημέρωσης. Οι πολίτες έρχονται, επομένως, αντιμέτωποι μ’ ένα κατασκευασμένο είδος ενημέρωσης, το οποίο όχι μόνο δεν ενισχύει την κριτική τους σκέψη και τη δυνατότητά τους να διαμορφώσουν ολοκληρωμένες και αντικειμενικές απόψεις, αλλά τους ωθεί σε μια κατάσταση ανασφάλειας και παθητικής δεκτικότητας. - Η εμπορικότητα, άλλωστε, είναι ο βασικός γνώμονας για την διαμόρφωση του συνολικού τηλεοπτικού προγράμματος, με αποτέλεσμα να επιλέγονται εκπομπές χαμηλών πνευματικών απαιτήσεων, και άρα χαμηλού πνευματικού οφέλους. Οι πολίτες εθίζονται κατ’ αυτό τον τρόπο σε εύκολες διασκεδάσεις που αδρανοποιούν τη σκέψη και τον προβληματισμό τους. - Η σαφής υπεροχή της εικόνας έναντι της ανάγνωσης ή άλλων ουσιαστικών πνευματικών δραστηριοτήτων, προσφέρει στα Μ.Μ.Ε., και ιδίως στην τηλεόραση, τη δυνατότητα μονοπώλησης του ενδιαφέροντος του κοινού. Ενδιαφέρον, όμως, το οποίο δεν αποζημιώνεται με αξιόλογες εκπομπές ή ταινίες, αλλά με προγράμματα που αποσκοπούν στον εκφυλισμό της πνευματικής και ηθικής υπόστασης των ατόμων. - Η καλαισθησία, η υψηλή τέχνη και η κριτική σκέψη, υπονομεύονται δραστικά από τα Μ.Μ.Ε., τα οποία προωθούν εμπορευματοποιημένα και ευτελή προγράμματα, ενισχύοντας την τυποποίηση στις επιλογές των ατόμων και την απομάκρυνσή τους από ουσιαστικούς προβληματισμούς και απαιτητικές επιλογές. - Προωθούν, συνάμα, προϊόντα μιας διεθνούς κουλτούρας, απομακρύνοντας τους πολίτες από τα

στοιχεία εκείνα που συνιστούν

την ιδιαίτερη πολιτιστική τους ταυτότητα. Μουσική,

κινηματογραφικές ταινίες και τηλεοπτικές σειρές, προερχόμενες από δυτικές χώρες κατακλύζουν και κυριαρχούν στα εγχώρια Μ.Μ.Ε., υποβάλλοντας την αίσθηση μιας μαζικής τυποποίησης στον τρόπο

διασκέδασης

και

ψυχαγωγίας,

που

προβάλλει

παράλληλα

κι

έναν

παρόμοιο

διεθνοποιημένο τρόπο ζωής, εις βάρος πάντα της τοπικής παράδοσης και πολιτισμικής ταυτότητας.

Προϋποθέσεις για τη σωστή λειτουργία των μέσων μαζικής ενημέρωσης - Βασική προϋπόθεση για την ορθή λειτουργία των Μ.Μ.Ε. είναι το δίχως άλλο η ύπαρξη και απρόσκοπτη λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών, προκειμένου η παρεχόμενη ενημέρωση να παραμένει αδέσμευτη από έξωθεν επιβεβλημένη λογοκρισία. Ωστόσο, εξίσου σημαντικό είναι να διασφαλίζεται κι η ανεξαρτησία των μέσων μαζικής ενημέρωσης από κάθε είδους συμφέροντα (πολιτικά, οικονομικά ή άλλα), ώστε να υπηρετούν το όφελος των πολιτών και όχι το συμφέρον εξωγενών παραγόντων. - Με δεδομένη την ιδιαίτερη επιρροή που ασκούν τα Μ.Μ.Ε. στους πολίτες θα πρέπει να υπάρξει θεσμοθέτηση κατάλληλων οργάνων για τη διασφάλιση της ανεξάρτητης λειτουργίας τους. Έτσι, ώστε κάθε παρέκκλιση από τις αρχές της αντικειμενικότητας και της δημοσιογραφικής δεοντολογίας να ελέγχεται διεξοδικά προκειμένου να διαπιστώνεται η τυχόν ύπαρξη παραγόντων πίεσης ή εμπορικής συναλλαγής ή άλλου είδους συμφωνίας με τους ιδιοκτήτες των μέσων μαζικής ενημέρωσης. ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

- Το ανθρώπινο δυναμικό των μέσων μαζικής ενημέρωσης, όπως και οι ιδιοκτήτες αυτών των μέσων, θα πρέπει να συνειδητοποιούν την έκταση της επιρροής που ασκούν στους πολίτες -τόσο στη διαμόρφωση των απόψεών τους όσο κι ακόμη περισσότερο στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς τους-, ώστε να αποζητούν με απόλυτο σεβασμό και αίσθηση ωριμότητας το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα για τους πολίτες. - Σε ό,τι αφορά ειδικότερα την ειδησεογραφική κάλυψη των γεγονότων θα πρέπει να τηρούνται οι αρχές της δημοσιογραφικής δεοντολογίας. Θα πρέπει, δηλαδή, να γίνεται απολύτως σεβαστή η έννοια της αντικειμενικότητας στην ενημέρωση· η επιδίωξη της έγκυρης ενημέρωσης με συνεχή διασταύρωση των παρεχόμενων πληροφοριών· συναίσθηση της ευθύνης απέναντι στο κοινό και επίγνωση του αντίκτυπου που έχει η κάθε παρεχόμενη είδηση και πληροφορία· αποχή από κάθε είδους χαλκευμένες ειδήσεις ή πληροφορίες που εξυπηρετούν συγκεκριμένα συμφέροντα με το να κατευθύνουν το κοινό προς ορισμένες επιλογές και αποφάσεις· σεβασμός της ακεραιότητας του δημοσιογραφικού επαγγέλματος, αλλά και σεβασμός απέναντι στον πολίτη και στο δικαίωμα να προφυλάσσει την ιδιωτική του ζωή. - Συνειδητοποίηση από τη μεριά των πολιτών της ευθύνης που τους αναλογεί μέσω της συναίνεσης απέναντι στην κάποτε εξόφθαλμα μεροληπτική στάση ορισμένων Μ.Μ.Ε. Οι πολίτες οφείλουν να αντιστέκονται στην προσπάθεια χειραγώγησής τους από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. - Καίριο ρόλο στην αυτοπροστασία των πολιτών απέναντι σε φαινόμενα παραπληροφόρησης, αλλά και πνευματικής υποβάθμισης, ενέχει η ατομική προσπάθεια για την καλλιέργεια και ενίσχυση της κριτικής τους σκέψης. Η συνειδητή επιφυλακτικότητα απέναντι στις παρεχόμενες πληροφορίες, θα πρέπει να συνοδεύεται από τη διάθεση για διασταύρωση των πληροφοριών από ποικίλα μέσα και πηγές ενημέρωσης, ώστε να μην επιτυγχάνεται η παγίδευση στη μονόπλευρη ενημέρωση. - Ιδιαίτερη, μάλιστα, προσοχή θα πρέπει να δοθεί στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών και των νέων, καθώς είναι περισσότερο ευάλωτοι τόσο στην παραπληροφόρηση όσο και στην έντεχνη υποβολή συγκεκριμένων προτύπων ζωής και συμπεριφοράς. Θα πρέπει, οπότε, τόσο η οικογένεια όσο και το σχολείο να δίνουν έμφαση στην έγκαιρη διαμόρφωση μιας κριτικής στάσης απέναντι στα Μ.Μ.Ε. - Απαιτούνται μαθήματα, δραστηριότητες, αλλά και συζητήσεις που θα παρουσιάσουν έγκαιρα στους νέους τους κινδύνους που προκύπτουν από την άκριτη αποδοχή όσων βλέπουν, με τις τακτικές και τις προθέσεις των Μ.Μ.Ε., ώστε να κάμπτεται ο βαθμός της επιρροής που ασκείται από αυτά στους νέους. - Η απαίτηση απ’ τη μεριά των πολιτών για ενημέρωση υψηλής ποιότητας είναι εξαιρετικά σημαντική και θα πρέπει να συνοδεύεται από τη διάθεση απόρριψης εκείνων των μέσων που δεν σέβονται και δεν υπηρετούν το όφελος των πολιτών. - Κατά τον ίδιο τρόπο, η απόρριψη εκείνων των προγραμμάτων που δεν ανταποκρίνονται στο ζητούμενο επίπεδο αισθητικής και πνευματικής ποιότητας, μπορεί να οδηγήσει τα Μ.Μ.Ε. στην αναδιαμόρφωση των επιλογών τους.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

- Η μεροληπτική ενημέρωση και τα ευτελή προγράμματα δεν θα έχουν θέση σε μια κοινωνία όπου οι πολίτες θα διεκδικούν και θα επιβραβεύουν μόνο εκείνα τα Μ.Μ.Ε. που προσφέρουν υλικό υψηλής ποιότητας. Απαιτείται, επομένως, μια συνειδητή προσπάθεια από τη μεριά των πολιτών για αναβάθμιση των επιλογών τους τόσο στην ενημέρωση όσο και στην ψυχαγωγία.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Διάλογος Διάλογος είναι η συζήτηση ανάμεσα σε δύο ή περισσότερους ανθρώπους, για την επίλυση προβλήματος ή την ανταλλαγή πληροφοριών. Είναι, συνάμα, η ανταλλαγή ιδεών ή απόψεων σχετικά με συγκεκριμένο θέμα για την επίτευξη συμφωνίας και τη γεφύρωση των αντιθέσεων. Ο ουσιαστικός και γόνιμος διάλογος πραγματοποιείται υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις και δεν αναλώνεται σε μια επιφανειακή ανταλλαγή αδιάφορων πληροφοριών· επιδιώκει την εύρεση της αλήθειας, που προκύπτει μέσα από την πλήρη διερεύνηση των αντικρουόμενων απόψεων.

Η αξία του διαλόγου - Ο διάλογος επιτρέπει στο άτομο να υιοθετήσει μια πιο διαλλακτική στάση, καθώς ερχόμενο σ’ επαφή με διαφορετικές από τις δικές του απόψεις, κατανοεί πως για τα περισσότερα ζητήματα υπάρχουν συχνά ποικίλοι τρόποι προσέγγισής τους. ΢ημειώνεται, έτσι, ένα σημαντικό πλήγμα στην απολυτότητα και στο δογματισμό, μιας και καθίσταται σαφές πως ο τρόπος που αντιλαμβάνεται κάθε άνθρωπος ένα θέμα επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες, που συχνά οδηγούν σε τελείως διαφορετικά συμπεράσματα. Η δυνατότητα κατανόησης των πολλών και διαφορετικών οπτικών πάνω στα διάφορα θέματα, συνιστά πολύ σημαντικό όφελος του διαλόγου, για τον πρόσθετο λόγο ότι εμπλουτίζει και ενισχύει τη συλλογιστική ικανότητα του ανθρώπου. Αν, επομένως, στο πλαίσιο ενός ορθού διαλόγου, το άτομο ακούσει με προσοχή τα αντεπιχειρήματα του συνομιλητή του, κατορθώνει να προσεγγίσει το υπό συζήτηση ζήτημα από μία εντελώς νέα οπτική, που διανθίζει τις προσωπικές του απόψεις, και συνάμα του προσφέρει τη δυνατότητα να πλησιάσει ακόμη περισσότερο σε μια πληρέστερη θέασή του. - Μέσω του διαλόγου ενισχύεται η ικανότητα του ατόμου να διατυπώνει με ακρίβεια και πληρότητα τις απόψεις του. Η ανάγκη που προκύπτει κατά τη διάρκεια μιας συζήτησης να παρουσιαστούν με σαφήνεια, αλλά και πυκνότητα, οι απόψεις του ατόμου, λειτουργεί ως κίνητρο για την ενεργή προσπάθεια πρόσκτησης των αναγκαίων λεκτικών και συλλογιστικών δεξιοτήτων. Παράλληλα, το άτομο καλούμενο να κατανοήσει και να αξιολογήσει την ποιότητα των επιχειρημάτων του συνομιλητή του, εξασκεί την κριτική του ικανότητα και αποκτά αφενός τη δυνατότητα να διατυπώνει, το ίδιο, αξιόλογα και αποτελεσματικά επιχειρήματα, και αφετέρου να εντοπίζει τα ευάλωτα σημεία της «αντίπαλης» επιχειρηματολογίας. Πρόκειται για μια διαδικασία ουσιώδους αξίας, ιδίως για τους νέους, μιας και τους επιτρέπει να καταστούν ενεργοί ακροατές με υψηλή ικανότητα αντίληψης και κατανόησης, η οποία διαμορφώνεται με βάση προσωπικά τους κριτήρια, και όχι σύμφωνα με έτοιμα και δοτά νοητικά σχήματα και στερεότυπα.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

- Ο διάλογος, όταν πραγματοποιείται υπό τις κατάλληλες προϋποθέσεις, ενισχύει το σεβασμό προς τους άλλους ανθρώπους. Σο άτομο μαθαίνει να ακούει με προσοχή τους συνομιλητές του, καθώς αντιλαμβάνεται πως ακόμη κι αν δεν συμφωνεί με τις απόψεις τους, έχει εντούτοις την ευκαιρία να γνωρίσει έναν διαφορετικό τρόπο αντίληψης, και άρα να εμπλουτίσει τη σκέψη του. Ο διάλογος, άλλωστε, δεν γίνεται για την επιβολή της μίας ή της άλλης άποψης, αλλά για την εύρεση

της

αλήθειας,

οποία

συχνά

προκύπτει

μέσα

από

τη

σύνθεση

και

την

αλληλοσυμπλήρωση αρχικά αντικρουόμενων ή αντιτιθέμενων απόψεων. Εκείνο, επομένως, που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι να ακουστούν και να διερευνηθούν διεξοδικά και με προσοχή οι διάφορες απόψεις, κι όχι να αναδειχθεί ο «κυρίαρχος» της συζήτησης. ΢ημαντικό, μάλιστα, όφελος που προκύπτει από το διάλογο είναι πως το άτομο μαθαίνει να εκτιμά τους συνομιλητές εκείνους που είναι φορείς προσωπικών θέσεων, και όχι απλοί αναμεταδότες έτοιμων σκέψεων. Δημιουργείται, έτσι, μια ουσιαστική εκτίμηση, -ιδίως- προς τους συνομιλητές, που αν κι έχουν μια τελείως διαφορετική τοποθέτηση, διαθέτουν το θάρρος και την πνευματική καθαρότητα, ώστε να παρουσιάσουν και να υποστηρίξουν τις ιδέες τους, χωρίς να επιδιώκουν να γίνουν αρεστοί στους άλλους με το να ακολουθούν εκείνες τις απόψεις που υποστηρίζονται από τους περισσότερους. - Με τον διάλογο τίθενται σε δοκιμασία οι απόψεις του ατόμου και το ωθούν έτσι σε μια διαρκή αναζήτηση της αντικειμενικής αλήθειας. ΢το πλαίσιο ενός διαλόγου το άτομο έρχεται συχνά αντιμέτωπο με τις αδυναμίες, τις ελλείψεις και τα τρωτά σημεία των συλλογισμών του, γεγονός που λειτουργεί ως αποτελεσματικό κίνητρο για την προσπάθεια βελτίωσης των απόψεών του. Έρχονται στην

επιφάνεια

γνωστικές

ελλείψεις,

επιφανειακές

προσεγγίσεις,

αλλά

και

λανθασμένα

συμπεράσματα, που δεν είχαν επαρκή τεκμηρίωση, ωθώντας το άτομο να επαναπροσδιορίσει τις απόψεις του, ελέγχοντας εκ νέου την αλήθεια και την εγκυρότητά τους. - Ο διάλογος συνιστά βασικό θεμέλιο του δημοκρατικού πολιτεύματος. Μέσω του ορθού διαλόγου γίνεται αφενός εμφανής η σημασία που δίνει η δημοκρατία στο σεβασμό όλων των απόψεων και στο δικαίωμα ελεύθερης διατύπωσής τους, και αφετέρου επιτυγχάνεται μέσα από τη γόνιμη αντιπαράθεση απόψεων η εξεύρεση της καλύτερης και πιο δίκαιης κάθε φορά επιλογής. Ο διάλογος, επομένως, σε πολιτικό επίπεδο, προσφέρει τη δυνατότητα σε κάθε πολιτική παράταξη να δημοσιοποιήσει τις θέσεις της, και κατ’ επέκταση να ενημερώσει και να ευαισθητοποιήσει τους πολίτες, κάνοντας γνωστές τις απόψεις της για τα σημαντικά κοινωνικά προβλήματα, τις ενδεχόμενες ενστάσεις της, αλλά και τις πιθανές λύσεις που πρεσβεύει. Προκύπτει, έτσι, σημαντικό όφελος για τους πολίτες, καθώς έχουν τη δυνατότητα, όχι μόνο να γνωρίσουν ποικίλες πτυχές των κοινωνικών, οικονομικών και πολιτικών ζητημάτων, αλλά και να έρθουν σ’ επαφή με την επιχειρηματολογία της κάθε παράταξης, και να ελέγξουν άρα την αλήθεια των θέσεών της, καθώς και τις επιμέρους επιδιώξεις της.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

- Ο διάλογος ενισχύει την ανάπτυξη των επιστημών και των τεχνών. Οι επιστήμονες έχουν τη δυνατότητα να συνεργαστούν με άλλους επιστήμονες του ίδιου κλάδου ή διαφορετικού, αν χρειάζονται τις συμπληρωματικές γνώσεις μιας άλλης ειδικότητας, προκειμένου να υλοποιήσουν τις έρευνες, τις μελέτες και τα πειράματά τους. Η συνεργασία και ο μεταξύ τους διάλογος διασφαλίζει τον αυστηρό έλεγχο των επιστημονικών ευρημάτων, αλλά και τη διακίνηση ιδεών, με τον συνεχή εμπλουτισμό και τη βελτίωσή τους κάθε φορά που τίθενται υπό τον έλεγχο ενός άλλου επιστήμονα ή ενός άλλου επιστημονικού κλάδου. Αντιστοίχως, στο χώρο των τεχνών, οι δημιουργοί ερχόμενοι σ’ επαφή μεταξύ τους και ανταλλάσσοντας ιδέες και παρατηρήσεις, κατορθώνουν να ανανεώσουν κάθε φορά τις τεχνικές, αλλά και την οπτική τους, δίνοντας νέα ώθηση στις καλλιτεχνικές τάσεις της εποχής. Ενώ, παράλληλα, πολλά έργα τέχνης αποτελούν επί της ουσίας καίριες τοποθετήσεις των δημιουργών τους σε σχέση με τα τρέχοντα κοινωνικά ζητήματα, λειτουργώντας συχνά ως αφορμή αφύπνισης και ενεργοποίησης του κοινού. - Ο διάλογος διασφαλίζει την αρμονία στις κοινωνικές σχέσεις. Με δεδομένο το γεγονός ότι σε κάθε κοινωνία συνυπάρχουν άτομα και κοινωνικές ομάδες με κάποτε τελείως διαφορετικές αντιλήψεις μεταξύ τους, ο διάλογος αποτελεί το μόνο μέσο που μπορεί να μειώσει τις εντάσεις και να προσφέρει την ομαλή επίλυση των τυχόν μεταξύ τους διαφορών. Μέσω του ορθού διαλόγου, άλλωστε, μπορεί να γίνει κοινό βίωμα η ανάγκη απόλυτου σεβασμού του άλλου ανθρώπου και των αντιλήψεών του. Η συνύπαρξη των ανθρώπων και τα οφέλη αυτής της συνύπαρξης, δεν προκύπτουν λόγω ταύτισης απόψεων και αντιλήψεων, αλλά πολύ περισσότερο λόγω της έντονης διαφορετικότητας, που προσδίδει εν τέλει στην κοινωνία τον ιδιαίτερο πλουραλιστικό χαρακτήρα της. - Ο διάλογος στηρίζει και ενισχύει πολλαπλά την εκπαιδευτική διαδικασία. Η ενεργή ανταλλαγή απόψεων και ιδεών ανάμεσα σε εκπαιδευτικούς και μαθητές δημιουργεί το κατάλληλο κλίμα, ώστε η επιδιωκόμενη ενίσχυση της κριτικής σκέψης των μαθητών να γίνει πραγματικότητα. Οι μαθητές καλούμενοι να επιχειρηματολογήσουν, αλλά και να κατανοήσουν επαρκώς την επιχειρηματολογία του συνομιλητή τους, επιτυγχάνουν αποτελεσματικότερα την ενδυνάμωση της αντιληπτικής τους ικανότητας. Παράλληλα, μέσω του διαλόγου, η καθημερινή εκπαιδευτική πρακτική γίνεται σαφώς πιο ενδιαφέρουσα, καθώς δεν περιορίζεται στην απλή μετάδοση «γνώσεων» και πληροφοριών από τον εκπαιδευτικό προς τους μαθητές. Σρέπεται αίφνης σε μια ζωντανή διαδικασία ανταλλαγής απόψεων και ουσιώδους αντιπαράθεσης, που ωθεί τους μαθητές στην εκούσια αναζήτηση της αλήθειας, αλλά και στη συνειδητή προσπάθεια βελτίωσης των εκφραστικών τους μέσων, των λεκτικών τους δυνατοτήτων και της ικανότητάς τους να διατυπώνουν με πληρότητα και πειστικότητα τα επιχειρήματά τους. Ενώ, συνάμα, ο βαθύς σεβασμός της δημοκρατίας προς τους άλλους ανθρώπους και προς τις διαφορετικές αντιλήψεις, γίνεται μέρος της καθημερινότητας των μαθητών, και άρα ουσιαστικό τους βίωμα. - Ας σημειωθεί επίσης πως ο διάλογος επιτρέπει την υγιή κοινωνικοποίηση του ατόμου, καθώς μέσα από την ανταλλαγή απόψεων και ιδεών, καθίσταται εφικτή η βαθύτερη γνωριμία με τον άλλον, και άρα η δημιουργία σταθερότερων και πιο ουσιαστικών σχέσεων. Ενώ, παράλληλα, ο διάλογος αποτελεί συχνά ικανό εφαλτήριο για την πολιτικοποίηση του ατόμου, μιας και το ωθεί στη διαμόρφωση των προσωπικών του θέσεων, στην καλύτερη ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

κατανόηση των κοινωνικών ζητημάτων, αλλά και στη συνειδητοποίηση της δυνατότητας που έχει το ίδιο να συνεισφέρει στην προβολή και κατ’ επέκταση αντιμετώπιση καίριων προβλημάτων που διαπιστώνει ως πολίτης.

Προϋποθέσεις για την πραγματοποίηση ορθού και γόνιμου διαλόγου - Σα άτομα που συμμετέχουν σ’ έναν διάλογο θα πρέπει να έχουν ως μόνη επιδίωξη τη διερεύνηση της αλήθειας και όχι το πώς θα επιβάλουν τις προσωπικές τους θέσεις. Είναι, άλλωστε, μάταιο να συνδιαλέγονται, αν δεν έχουν την πρόθεση να ακούσουν τις απόψεις του συνομιλητή τους· αν μόνη τους σκέψη είναι το πώς θα ακουστεί η δική τους άποψη και πώς θα υπερισχύσει της αντίπαλης. Προκύπτει,

επομένως,

ως

βασικό

ζητούμενο

για

τη

διενέργεια

γόνιμου

διαλόγου

να

χαρακτηρίζονται οι συνομιλητές από διαλλακτικότητα, σεβασμό στις απόψεις του άλλου ανθρώπου, και φυσικά σαφή πρόθεση να υποχωρήσουν και να αναθεωρήσουν τις απόψεις τους, αν διαπιστώσουν πως οι θέσεις του συνομιλητή τους είναι ορθότερες και πληρέστερα τεκμηριωμένες. Ο κάθε συνομιλητής θα πρέπει, λοιπόν, να ακούει με προσοχή, σεβασμό, ευγένεια και χωρίς δογματισμό τις απόψεις του άλλου, ώστε να χαίρει με τη σειρά του της ίδιας αντιμετώπισης, όταν κληθεί να διατυπώσει τις δικές του σκέψεις. Ενώ, προφανές είναι πως κάθε παρουσιαζόμενη άποψη θα πρέπει να τεκμηριώνεται με καλά διατυπωμένα και σαφή επιχειρήματα, που θα στηρίζονται σε ορθούς συλλογισμούς. Η χρήση σοφισμάτων και λεκτικών τεχνασμάτων εννοείται πως δεν έχει θέση σ’ έναν διάλογο που επιζητά την εξεύρεση της αλήθειας. Αντιστοίχως, στο πλαίσιο ενός γόνιμου διαλόγου, δεν έχουν θέση το εριστικό και έντονο ύφος, που θα μπορούσαν να οδηγήσουν τη συζήτηση σε μια ανώφελη αντιπαράθεση. - Προκειμένου, μάλιστα, ο διάλογος να είναι εποικοδομητικός, αναγκαία είναι και η σε βάθος γνώση του υπό συζήτηση θέματος, ώστε οι τοποθετήσεις των συνομιλητών να φωτίζουν καίριες πτυχές του ζητήματος, και όχι να το συσκοτίζουν λόγω άγνοιας. Η μη ουσιαστική γνώση του θέματος οδηγεί σε μια εκ των προτέρων αναποτελεσματική συζήτηση, εφόσον αντί να προχωρούν οι συνομιλητές σε μια βαθύτερη διερεύνησή του, θα καταλήγουν σε ανταλλαγή ανεπαρκών και επιφανειακών απόψεων. - Σημαντικό ζητούμενο είναι, βέβαια, το κοινό ή έστω παραπλήσιο μορφωτικό και πνευματικό επίπεδο των συνομιλητών, ώστε η μεταξύ τους συζήτηση να βασίζεται στην πραγματική και πλήρη κατανόηση των εκατέρωθεν εκφραζόμενων απόψεων. Η αντιστοιχία πνευματικού επιπέδου ενισχύει την αποτελεσματικότητα του διαλόγου, καθώς οι συνομιλητές είναι ικανοί να αντιληφθούν πλήρως και άρα να ανασκευάσουν την «αντίπαλη» επιχειρηματολογία. - Ο διάλογος για να είναι πραγματικά ουσιαστικός απαιτεί την ουσιαστική λειτουργία των αρχών του δημοκρατικού πολιτεύματος, ώστε οι απόψεις των συνομιλητών να μπορούν να διατυπωθούν ελεύθερα και χωρίς δισταγμούς για ενδεχόμενες κυρώσεις ή συνέπειες. Μόνο, άλλωστε, σ’ ένα κλίμα απόλυτου σεβασμού, ελευθερίας και παρρησίας μπορούν οι συνομιλητές να εκφράζουν κάθε φορά τις απόψεις τους ανόθευτες από λογοκρισία ή αυτολογοκρισία.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

- Η ελευθερία έκφρασης θα πρέπει, επομένως, να ενυπάρχει σε κάθε έκφανση της κοινωνικής πραγματικότητας, ξεκινώντας από το πλαίσιο του σχολείου, όπου με τη συνδρομή της ανθρωπιστικής παιδείας οι μαθητές θα αντιλαμβάνονται από νωρίς την απόλυτη αξία του σεβασμού στο δικαίωμα της προσωπικής άποψης, και στο δικαίωμα της ελεύθερης διατύπωσής της. - ΢αφής, συνάμα, είναι η ανάγκη ύπαρξης ενεργών πολιτών με κριτική σκέψη και ικανότητα διαμόρφωσης ενός άρτιου προσωπικού συστήματος αξιών. Ζητούμενο για την επίτευξη του οποίου δεν αρκεί μόνο η εκπαιδευτική και μαθητική εμπειρία, αλλά και τα κάθε είδους ερεθίσματα που προέρχονται από το χώρο της πολιτικής και των μέσων ενημέρωσης. Οι πολίτες θα πρέπει να μπορούν να παραδειγματίζονται από τη δημοκρατική στάση των πολιτικών, αλλά και από την αντικειμενική παρουσίαση κάθε ζητήματος από τα μέσα ενημέρωσης.

Αίτια απουσίας του γόνιμου διαλόγου Παρά την ιδιαίτερη αξία που έχει ο διάλογος στις διαπροσωπικές σχέσεις των ανθρώπων, αλλά και στην πολιτική πραγματικότητα του τόπου, η σύγχρονη εμπειρία δείχνει πως οι άνθρωποι ελάχιστα κατορθώνουν να επωφεληθούν από αυτόν, αφού στην πράξη καταφεύγουν είτε σε παράλληλους εριστικούς μονολόγους είτε σε επιφανειακές συζητήσεις. Υαινόμενο εξαιρετικά ανησυχητικό που οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στον έντονο εγωκεντρισμό των σύγχρονων ανθρώπων, για τους οποίους η επιβολή της προσωπικής άποψης, αλλά και η εξυπηρέτηση ίδιων συμφερόντων αποτελούν κυρίαρχες επιδιώξεις. - Ο έντονος ανταγωνισμός τόσο σε επίπεδο ατόμων, όσο και σε πολιτικό επίπεδο, ωθεί στην αποζήτηση της προσωπικής επικράτησης και όχι στην εύρεση της αλήθειας και της κοινά επωφελούς επιλογής. Οι πολιτικοί πρωτίστως, αλλά και οι πολίτες, κινούνται με γνώμονα το προσωπικό τους συμφέρον, κι αυτό γίνεται αντιληπτό κάθε φορά που συνδιαλέγονται, αφού ό,τι τους απασχολεί κυρίως είναι να μην ακουστεί η αντίπαλη άποψη. Με εριστικό ύφος διακόπτουν συνεχώς τον συνομιλητή τους, αποφεύγουν να απαντήσουν με σαφήνεια στα ερωτήματα που τους τίθενται, και επιδιώκουν μόνο να διατυπώσουν τη δική τους άποψη· την οποία και θεωρούν απολύτως ορθή, καθώς εξυπηρετεί τα συμφέροντά τους. Σο κλίμα του ανταγωνισμού γίνεται, μάλιστα, εμφανές και σε διακρατικό επίπεδο, όπου αντί να διαπιστώνουμε καταφυγή στο διάλογο, παρατηρούμε την επιλογή της βίας, του εκφοβισμού και των απειλών, με σαφή πρόθεση την επικράτηση του ισχυρότερου. - Είναι, άλλωστε, έντονη η επικράτηση του φανατισμού και του δογματισμού στην εποχή μας· σύμπτωμα κι αυτό, σε ό,τι αφορά τους πολίτες, της οικονομικής κρίσης και της ανάγκης να αισθανθούν

ασφαλείς

επιστρέφοντας

με

εμμονή

σε

απόψεις,

αντιλήψεις

και

πιστεύω

προγενέστερων εποχών. Οι άνθρωποι σήμερα δεν διακρίνονται για τη διαλλακτικότητα και την άνεση να δεχτούν νέες αντιλήψεις. Μοιάζουν περισσότερο «ταμπουρωμένοι» στις προσωπικές τους πεποιθήσεις, θεωρώντας πως έτσι θα διαφυλάξουν, μέρος τουλάχιστον, της πραγματικότητας που γνώριζαν· η οποία καταρρέει υπό τις πιέσεις μιας πρωτόφαντης οικονομικής κρίσης.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

- ΢τις μέρες μας, βέβαια, δεν έχει καταστεί ακόμη εφικτό να αποτελέσει ο διάλογος επαρκές βίωμα των νέων, καθώς στο πλαίσιο της εκπαίδευσης, οι επικρατούσες συνθήκες -πλήθος μαθητών ανά τμήμα, πίεση για την ολοκλήρωση της ύλης, απουσία εκπαιδευτικού προσωπικού-, οδηγούν την εκπαιδευτική διαδικασία περισσότερο σ’ έναν δασκαλικό μονόλογο, παρά σ’ έναν ουσιαστικό και δημοκρατικό διάλογο με τους μαθητές. Αντιστοίχως, στο πλαίσιο της οικογένειας, οι πιεστικές επαγγελματικές υποχρεώσεις των γονιών λόγω της ανάγκης διασφάλισης πολύτιμων οικονομικών πόρων, αλλά και το φορτωμένο πρόγραμμα των μαθητών -σχολείο, φροντιστήριο, ξένες γλώσσες-, δεν αφήνουν πολλά περιθώρια για την πραγμάτωση γόνιμου διαλόγου.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Διαφήμιση Διαφήμιση είναι η δημοσιοποίηση και η προβολή των ιδιοτήτων ενός προϊόντος ή προσώπου με σκοπό οικονομικά ή άλλα οφέλη, καθώς και η προβολή μηνυμάτων για κοινωφελείς σκοπούς, την προστασία των πολιτών κ.λπ. Η διαφήμιση αποτελεί τομέα και τεχνική της εμπορικής και επιχειρηματικής δραστηριότητας για τη διάδοση πληροφοριών (για προϊόντα, κόμματα, ιδέες κ.ά.), που απευθύνονται σε ομάδα ανθρώπων

(υποψήφιοι

καταναλωτές),

με

σκοπό

να

επηρεάσουν

την

καταναλωτική

συμπεριφορά. Μορφές διαφήμισης: Η διαφήμιση πραγματώνεται με ποικίλους τρόπους, και όχι πάντοτε με το διακριτό τρόπο ενός διαφημιστικού μηνύματος (τηλεοπτικού /ραδιοφωνικού /διαδικτυακού) ή μιας διαφημιστικής καταχώρισης. ΢υχνή είναι, για παράδειγμα, η χρησιμοποίηση διασημοτήτων για την έμμεση προβολή προϊόντων -με την παράλληλη αξιοποίηση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης- ή η λεγόμενη γκρίζα διαφήμιση, η συγκεκαλυμμένη, δηλαδή, διαφήμιση, με την προβολή ενός προϊόντος όχι στον προβλεπόμενο διαφημιστικό χώρο ή χρόνο, αλλά κατά τη διάρκεια της κανονικής ροής ενός προγράμματος ως στοιχείο του σκηνικού ή του σεναρίου. Μέσα διαφήμισης: Η διαφήμιση αξιοποιεί για την επίτευξη των στόχων της διάφορες τεχνικές, που συχνά προκύπτουν από τα πορίσματα ψυχολόγων σχετικά με την πιθανή ανταπόκριση των υποψήφιων καταναλωτών. Βασική αρχή της διαφήμισης είναι πως, αν βρεθεί ο κατάλληλος τρόπος διατύπωσης του μηνύματος, είναι εφικτή η υποβολή μια συγκεκριμένης άποψης, και ειδικότερα

μιας

καταναλωτικής

άποψης,

στην

πλειονότητα των ανθρώπων. Έτσι, με μηνύματα που απευθύνονται σε βασικές ανθρώπινες ανάγκες και επιθυμίες (έρωτας, προβολή, κοινωνική αποδοχή Η διαφήμιση -ειδικά για τις σημαντικές εταιρείες- είναι μια

πολυδάπανη

σχεδιασμού,

που

επένδυση επιδιώκει

να

μακροπρόθεσμου καταστήσει

την

επωνυμία της εταιρείας αναγνωρίσιμη στους εν δυνάμει καταναλωτές από τη νεαρή τους ήδη ηλικία, ώστε με το πέρασμα των χρόνων να τη θεωρούν μέρος της πραγματικότητάς τους, και άρα μια εγγυημένη και αξιόπιστη επιλογή. Πολλές εταιρείες, άλλωστε, επιχειρούν -και επιτυγχάνουν- να ταυτίσουν, στη σκέψη των πολιτών, την επωνυμία τους με το υψηλό κοινωνικό κύρος, την οικονομική επιτυχία ή/και με τη νεανικότητα, το δυναμισμό, τη γοητεία και γενικότερα την «καλή ζωή».

Θετική συνεισφορά της διαφήμισης Ενημέρωση καταναλωτών και στήριξη εμπορικής δραστηριότητας: Η κύρια λειτουργία της διαφήμισης είναι σαφώς η ενημέρωση των καταναλωτών για νέα ή παλαιότερα προϊόντα και υπηρεσίες, ώστε αφενός να γνωρίζουν τις πιθανές επιλογές και αφετέρου να λαμβάνουν βασικές πληροφορίες για τα οφέλη και πλεονεκτήματα κάθε επιλογής. ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Η δυνατότητα αυτής της ενημέρωσης κινεί, μάλιστα, σε σημαντικό βαθμό την εμπορική δραστηριότητα, καθώς η κυκλοφορία κάθε διαφημιζόμενου προϊόντος γίνεται γρήγορα γνωστή σ’ ένα εξαιρετικά ευρύ καταναλωτικό κοινό. Αποτελεί, επομένως, ένα σημαντικό παράγοντα της οικονομικής δραστηριότητας, καθώς η αύξηση των πωλήσεων που διασφαλίζει, ενισχύει και στηρίζει τις υπάρχουσες εμπορικές εταιρείες. Ενώ, συνάμα, η επίγνωση πως κάθε νέα εταιρεία έχει τη δυνατότητα να γνωστοποιήσει ταχύτατα τη δραστηριότητά της, συνιστά ενθαρρυντικό κίνητρο για τις νεοσυσταθείσες. Μέσω της αύξησης των πωλήσεων και της ζήτησης υπηρεσιών, η διαφήμιση επιτυγχάνει, λοιπόν, να στηρίξει, όχι μόνο τη λειτουργία, αλλά και την επέκταση των εταιρειών, με αποτέλεσμα τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Ενώ, παράλληλα, ο ίδιος ο χώρος της διαφήμισης απασχολεί ποικίλες ειδικότητες (κειμενογράφους, γραφίστες, διαφημιστές, ηθοποιούς κ.λπ.), προσφέροντας εργασία σε πολλούς υπαλλήλους. Ενίσχυση ανταγωνισμού προς όφελος των καταναλωτών: Η διαφήμιση, και άρα η γνωστοποίηση στο κοινό, των ιδιοτήτων κάθε προϊόντος, καθώς και της κοστολόγησής τους, καθιστά εφικτή την άμεση σύγκριση μεταξύ ανταγωνιστικών προϊόντων (ή υπηρεσιών), γεγονός που εξαναγκάζει τις εταιρείες να αποζητούν τη διαρκή βελτίωση των παρεχόμενων προϊόντων και υπηρεσιών, με την παράλληλη μείωση των τιμών, προκειμένου να προσελκύσουν καταναλωτές. Διάδοση κοινωφελών μηνυμάτων και στήριξη φιλανθρωπικών σκοπών: Πέρα από την προώθηση προϊόντων και υπηρεσιών, η διαφήμιση αποτελεί καίριο εργαλείο στη διάθεση της πολιτείας για την έγκαιρη ευαισθητοποίηση των πολιτών σχετικά με ζητήματα που αφορούν τη δημόσια υγεία και ασφάλεια, καθώς και τους πιθανούς τρόπους ενίσχυσης σημαντικών προσπαθειών στον τομέα της φιλανθρωπίας και της υποστήριξης ατόμων και κοινωνικών ομάδων, που χρειάζονται τη βοήθεια των πολιτών (αιμοδοσία, ορφανοτροφεία κ.λπ.). Διάδοση πολιτιστικού έργου: Με τη συνδρομή της διαφήμισης καθίσταται, επίσης, εφικτή η προώθηση

πολιτιστικών

εκδηλώσεων,

λογοτεχνικών

εκδόσεων,

συναυλιών,

θεατρικών

παραστάσεων κ.ά., γεγονός που ενισχύει την καλλιτεχνική δημιουργία, αλλά και το ενδιαφέρον του κοινού. ΢τήριξη λειτουργίας των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης: Για τα περισσότερα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης τα έσοδα από τις διαφημίσεις αποτελούν το μόνο ή το βασικό τους έσοδο. Επομένως, η διαφήμιση επιτρέπει σε αυτά να λειτουργούν χωρίς να καταφεύγουν στη στήριξη πολιτικών, κομματικών ή άλλων συμφερόντων, και να παρέχουν έτσι αδέσμευτη και ανεπηρέαστη ενημέρωση. Διασφαλίζεται, άρα, τόσο η δυνατότητα παροχής ενημέρωσης από ιδιωτικούς φορείς, όσο και η εργασία των δημοσιογράφων, των τεχνικών και των υπαλλήλων που απασχολούνται σε ειδησεογραφικά (τηλεοπτικά ή έντυπα) μέσα ενημέρωσης.

Αρνητικές επιπτώσεις της διαφήμισης Σο πλήθος των διαφημιστικών μηνυμάτων, στο οποίο εκτίθενται οι περισσότεροι πολίτες από μικρή ηλικία, και κυρίως η διαρκής παρότρυνση για την απόκτηση υλικών αγαθών, μέσω της εξιδανικευμένης εικόνας ενός αμιγώς υλιστικού προτύπου ζωής, επιφέρει σημαντικές επιπτώσεις στην ψυχολογία, καθώς και στον τρόπο σκέψης των ανθρώπων. ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Παρατηρείται, έτσι, η επίταση αρνητικών ψυχολογικών φαινομένων, καθώς μεγάλο μέρος των πολιτών βιώνει μια συνεχή αίσθηση διάψευσης, εφόσον δεν είναι σε θέση να εκπληρώσει τις ολοένα αυξανόμενες καταναλωτικές επιθυμίες και ανάγκες. Παρά τη γενική βελτίωση του βιοτικού επιπέδου, πολλοί είναι εκείνοι, που έχοντας επηρεαστεί από τη στρεβλή και επίπλαστη πραγματικότητα των διαφημιστικών μηνυμάτων θεωρούν ελλιπή τη ζωή τους, και αδυνατούν να βιώσουν πραγματικά αισθήματα ικανοποίησης και πληρότητας. Θεωρείται, άλλωστε, δεδομένη η υπονόμευση της πνευματικής αυτονομίας των σύγχρονων ανθρώπων, οι οποίοι, υπό την αδιάκοπη πίεση των διαφημιστικών μηνυμάτων, έχουν χάσει τη δυνατότητά τους να κρίνουν και να ιεραρχούν τις πραγματικές τους ανάγκες. Πολλοί άνθρωποι, πλέον, κινούνται με βάση τις έντεχνες υποδείξεις των διαφημιστών, διεκδικώντας στη ζωή τους, όχι ό,τι πραγματικά επιθυμούν οι ίδιοι, αλλά ό,τι τους έχει υποβληθεί ως ζητούμενο και ως αναγκαιότητα μέσω των διαφημίσεων. Σο πόσο σημαντική είναι η επιρροή της διαφήμισης, προκύπτει το δίχως άλλο κι από το γεγονός ότι την αξιοποιούν ακόμη και οι πολιτικοί κατά τη διάρκεια των προεκλογικών περιόδων προκειμένου να διασφαλίσουν την εκλογή ή την επανεκλογή τους. Είναι, άρα, σαφές πως ο τρόπος με τον οποίο κατανοούν και διαχειρίζονται την πραγματικότητα οι άνθρωποι μπορεί να επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό μέσω των διαφημιστικών μηνυμάτων. Ηθική διαφθορά των ανθρώπων: Τπό την επίδραση της διαφήμισης (είτε αυτή πραγματώνεται άμεσα με διαφημιστικά μηνύματα είτε έμμεσα μέσω τηλεοπτικών και κινηματογραφικών παραγωγών), οι άνθρωποι έχουν πάψει να θέτουν ως πρώτη και αδιαπραγμάτευτη αξία το σεβασμό στη ζωή και στα συναισθήματα των συνανθρώπων τους, κι έχουν αρχίσει να θεωρούν πως μέτρο όλων είναι οι προσωπικές τους ανάγκες και επιθυμίες, που μπορούν να υλοποιηθούν μόνο μέσω της πρόσκτησης περισσότερων χρημάτων. Έχει προκύψει, έτσι, μια ουσιαστική αλλαγή στον τρόπο που αντιμετωπίζουν τα πράγματα, με εμφανή την αλλοίωση των ηθικών τους αξιών, προς όφελος πάντα του υλισμού και της κενής περιεχομένου αυτοπροβολής. Οικονομική εκμετάλλευση των πολιτών: Η συνεχής ενίσχυση των πλασματικών αναγκών του σύγχρονου ανθρώπου οδηγεί σε μια αδιέξοδη προσήλωση στην απόκτηση ολοένα και περισσότερων προϊόντων, με αποτέλεσμα οι πολίτες πλέον να εργάζονται κυρίως για να μπορούν να καταναλώνουν. Μια άκρως ανησυχητική εξέλιξη, η οποία, αν και εξυπηρετεί τις επιχειρήσεις, -και κυρίως τους πολυεθνικούς γίγαντες, που ωφελούνται περισσότερο από τις δυνατότητες της διαφήμισης-, επιφέρεισημαντική επιδείνωση τόσο στον τρόπο ζωής, όσο και στην οικονομική κατάσταση πολλών ανθρώπων. Είναι γνωστός, άλλωστε, ο παραλογισμός των προηγούμενων χρόνων με τους αλλεπάλληλους δανεισμούς προκειμένου να ικανοποιηθούν, περιττές στην ουσία τους, καταναλωτικές ανάγκες. Κοινωνική και πολιτική αδρανοποίηση των πολιτών: Η λανθασμένη ιεράρχηση αξιών και επιδιώξεων έχει ως αρνητικό απότοκο και την τάση των πολιτών να απέχουν από οτιδήποτε δεν τους αποδίδει άμεσο ή εμφανές οικονομικό όφελος. Αδιαφορούν, λοιπόν, για την κοινωνική τους ευθύνη απέναντι στους συνανθρώπους τους, παραμελούν ή αποφεύγουν οποιαδήποτε συλλογική δράση, και αντιστοίχως μένουν αμέτοχοι θεατές των πολιτικών δρώμενων, καθώς είναι αφοσιωμένοι στις προσωπικές τους -καταναλωτικές- ανάγκες, οι οποίες αίφνης έχουν αποκτήσει πολύ μεγαλύτερη σημασία από κάθε πιθανή κοινωνική ή πολιτική δράση -και αντίδραση. ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Ενώ, παράλληλα, η αίσθηση πως η προσωπική τους ικανοποίηση είναι σημαντικότερη από την ομαλή κοινωνική συνύπαρξη, οδηγεί συχνά σε άνομες πράξεις, όπως είναι, για παράδειγμα, η προσπάθεια αποφυγής φορολογικών υποχρεώσεων, προκειμένου να έχουν στη διάθεσή τους περισσότερα χρήματα προς κατανάλωση.

Σρόποι αντίδρασης στην αρνητική επίδραση των διαφημίσεων Με δεδομένο το γεγονός πως η χρησιμότητα των διαφημίσεων είναι τέτοια, ώστε δεν πρόκειται να πάψουν να αποτελούν μέρος της καθημερινότητας των πολιτών, κρίνεται αναγκαία η έγκαιρη, με τη βοήθεια των φορέων αγωγής, προετοιμασία των νέων ανθρώπων, προκειμένου να αποφεύγεται, όσο το δυνατόν, ο επηρεασμός τους από αυτές. Βασικό ζητούμενο αποτελεί η ενίσχυση της κριτικής ικανότητας των νέων, ώστε να μπορούν από νωρίς να αξιολογούν και να διαχωρίζουν τις πραγματικές τους ανάγκες, από εκείνες που σκοπίμως και εντέχνως επιχειρούν να τους δημιουργήσουν οι εμπορικές επιχειρήσεις μέσω των διαφημίσεων. Είναι σημαντικό, άρα, να γίνει έγκαιρα αντιληπτό από τους νέους πως η πραγματική αξία της ζωής, και κατ’ επέκταση η δυνατότητα βίωσης της ευτυχίας, δεν προκύπτει με την αγορά καταναλωτικών αγαθών, αλλά με την ορθή εκτίμηση πολύ σημαντικότερων πτυχών του ανθρώπινου βίου, όπως είναι η φιλία, η οικογένεια, η πνευματική καλλιέργεια, η τέχνη, ο αθλητισμός, και εν γένει κάθε πράξη και συναίσθημα, που κινείται ανεξάρτητα από τα χρήματα και τα υλικά αγαθά. Η οικογένεια και το σχολείο: Οι βασικοί φορείς αγωγής οφείλουν να ενισχύσουν μέσω του διαλόγου την ικανότητα του νέου να αντιλαμβάνεται τις προθέσεις των διαφημιστών, αλλά και τη δυνατότητα να διαμορφώσει μια ουσιαστική καταναλωτική συμπεριφορά, που θα έχει ως γνώμονα τις πραγματικές του ανάγκες. Καίρια είναι, επομένως, η προσπάθεια στήριξης της κριτικής θέασης του τηλεοπτικού και διαδικτυακού κόσμου, κατά τρόπο τέτοιο, ώστε ο νέος να μπορεί να αξιοποιεί τα μέσα αυτά προς όφελός του, χωρίς να παρασύρεται από τα αδιάκοπα κελεύσματα των διαφημιστικών μηνυμάτων. Η πολιτεία: Παράλληλα με τις προσπάθειες των φορέων αγωγής να ευαισθητοποιήσουν τους νέους απέναντι στους κινδύνους του καταναλωτικού προτύπου ζωής, θα πρέπει να κινηθεί και η πολιτεία, προκειμένου να διασφαλιστεί η λειτουργία και η πραγμάτωση της διαφήμισης σύμφωνα με τον σχετικό κώδικα δεοντολογίας. Θα πρέπει η πολιτεία να φροντίζει ώστε τα διαφημιστικά μηνύματα να μην επιχειρούν την παραπλάνηση των πολιτών, να σέβονται τη νοημοσύνη και την αισθητική του κοινού, αλλά και να μην κατακυριεύουν οι διαφημιστές την τηλεοπτική πραγματικότητα με την προβολή μεγάλου αριθμού διαφημίσεων.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Απόσπασμα από τον Ελληνικό Κώδικα Διαφήμισης – Επικοινωνίας Άρθρο 1 - Βασικές Αρχές α. Όλες οι διαφημίσεις πρέπει να είναι νόμιμες, ευπρεπείς, έντιμες και να λένε την αλήθεια. β. Όλες οι διαφημίσεις πρέπει να δημιουργούνται με πνεύμα κοινωνικής ευθύνης και να είναι σύμφωνες με τις αρχές του θεμιτού ανταγωνισμού, όπως είναι γενικά παραδεκτός στις συναλλαγές. γ. Καμία διαφήμιση δεν πρέπει να κλονίζει την εμπιστοσύνη του κοινού στην διαφημιστική λειτουργία. Άρθρο 2 – Ευπρέπεια Οι διαφημίσεις δεν πρέπει να περιέχουν δηλώσεις ή οπτικές/ακουστικές παραστάσεις που προσβάλλουν τα ήθη και τις επικρατούσες αντιλήψεις ευπρέπειας. Άρθρο 3 – Τιμιότητα β. Επί μέρους στοιχεία που μπορεί να επηρεάσουν την τελική απόφαση του καταναλωτή πρέπει να επικοινωνούνται με σαφήνεια, ώστε να γίνονται αντιληπτά. Άρθρο 4 - Κοινωνική Ευθύνη α. Οι διαφημίσεις πρέπει να σέβονται την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, και δεν πρέπει να περιέχουν ή να υπαινίσσονται καμιά μορφή διάκρισης, όπως μεταξύ άλλων τη φυλή, την εθνικότητα, την καταγωγή, τη θρησκεία, το φύλο, την ηλικία, την αναπηρία ή τη σεξουαλική ταυτότητα. β. Οι διαφημίσεις δεν πρέπει χωρίς να συντρέχει σοβαρός λόγος να εκμεταλλεύονται τους φόβους, τη δυστυχία ή τον πόνο των ανθρώπων. γ. Οι διαφημίσεις δεν πρέπει να περιέχουν ή να υπαινίσσονται στοιχεία που μπορεί να οδηγήσουν σε βίαιη, παράνομη ή αντικοινωνική συμπεριφορά. δ. Οι διαφημίσεις δεν πρέπει να εκμεταλλεύονται τις προλήψεις και τις δεισιδαιμονίες των ανθρώπων. Άρθρο 5 – Αλήθεια 1. Οι διαφημίσεις πρέπει να λένε την αλήθεια και να μην είναι παραπλανητικές. 2. Οι διαφημίσεις δεν πρέπει να περιέχουν δηλώσεις ή οπτικές παραστάσεις, που είτε άμεσα είτε έμμεσα, με υπονοούμενα, με παραλείψεις, με διφορούμενα ή με υπερβολικούς ισχυρισμούς, μπορούν να παραπλανήσουν τον καταναλωτή, ειδικότερα σε ότι αφορά: α. τις ιδιότητες του προϊόντος, όπως: είδος, σύνθεση, μέθοδος και χρόνος κατασκευής, καταλληλότητα για τον σκοπό για τον οποίο προορίζεται, ποικιλία χρήσεων, ποσότητα, εμπορική ή γεωγραφική προέλευση, επιπτώσεις από τη χρήση του στο περιβάλλον β. την αξία του προϊόντος και την πραγματική συνολική τιμή του γ. τους όρους παράδοσης, ανταλλαγής, επιστροφής, επισκευής και συντήρησης του προϊόντος δ. τους όρους εγγύησης του προϊόντος

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

ε. την πνευματική ιδιοκτησία και τα δικαιώματα βιομηχανικής ιδιοκτησίας, όπως: πατέντες, κατατεθειμένα εμπορικά σήματα, σχέδια και πρότυπα, εμπορικές επωνυμίες στ. τη συμμόρφωση με τις απαιτούμενες προδιαγραφές ζ. την επίσημη αναγνώριση ή έγκριση του προϊόντος, όπως διακρίσεις με μετάλλια, βραβεία και διπλώματα η. το βαθμό συνεισφοράς από την αγορά του προϊόντος σε φιλανθρωπικούς σκοπούς Άρθρο 6 - Φρήση Σεχνικών /Επιστημονικών ΢τοιχείων και Ορολογίας Οι διαφημίσεις δεν πρέπει α. να κάνουν κακή χρήση τεχνικών στοιχείων, όπως αποτελέσματα ερευνών ή περικοπές από τεχνικά και επιστημονικά δημοσιεύματα β. να χρησιμοποιούν στατιστικά στοιχεία με τρόπο ώστε να αποδίδονται υπερβολικοί ισχυρισμοί στο διαφημιζόμενο προϊόν γ. να χρησιμοποιούν επιστημονική ορολογία και επιστημονικούς ιδιωματισμούς με σκοπό να παρουσιάσουν τους διαφημιστικούς ισχυρισμούς, ως βασισμένους σε επιστημονικά δεδομένα, που στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν Άρθρο 7 – Φρήση των Όρων "Δωρεάν" και "Με Εγγύηση" Ο όρος «δωρεάν» π.χ. «δώρο», «δωρεάν προσφορά», πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο - όταν η προσφορά δεν προϋποθέτει καμία υποχρέωση, ή - όταν η μόνη υποχρέωση είναι η πληρωμή για την αποστολή, το κόστος της οποίας δεν πρέπει να είναι υψηλότερο αυτού, που θα προέκυπτε από την αγορά του προσφερόμενου προϊόντος, ή - όταν η προσφορά δίνεται σε συνδυασμό με την αγορά ενός άλλου προϊόντος, εφόσον η τιμή αυτού δεν έχει αυξηθεί προκειμένου για καλύψει μέρος ή το συνολικό κόστος του προσφερόμενου προϊόντος. Οι διαφημίσεις δεν πρέπει να δηλώνουν ή να υπονοούν ότι η «Εγγύηση», ή οποιαδήποτε άλλη παραπλήσια έννοια, προσφέρει στον καταναλωτή μεγαλύτερη εξασφάλιση από αυτή που προβλέπει ο νόμος, όταν στην πραγματικότητα αυτό δεν ισχύει. Οι όροι της εγγύησης καθώς και τα στοιχεία του εγγυητή πρέπει να είναι άμεσα διαθέσιμα στον καταναλωτή και τυχόν περιορισμοί, εφόσον επιτρέπονται από το νόμο, πρέπει να είναι διατυπωμένοι με σαφήνεια. Άρθρο 8 – Σεκμηρίωση Περιγραφές, ισχυρισμοί και απεικονίσεις που χρησιμοποιούνται στις διαφημίσεις πρέπει να μπορούν να τεκμηριωθούν. Η τεκμηρίωση πρέπει να είναι διαθέσιμη χωρίς καθυστέρηση μόλις ζητηθεί από τα όργανα αυτοδέσμευσης και αυτοελέγχου, που είναι υπεύθυνα για την εφαρμογή του Κώδικα. Άρθρο 9 – Αναγνώριση Διαφημίσεων α. Οι διαφημίσεις πρέπει να διακρίνονται ως διαφημίσεις, οποιαδήποτε μορφή κι αν έχουν και οποιοδήποτε μέσο κι αν χρησιμοποιούν. ΢ε περίπτωση που εμφανίζονται σε μέσο που περιέχει ειδήσεις ή άλλη αρθρογραφία, πρέπει να παρουσιάζονται με τέτοιο τρόπο, ώστε να αναγνωρίζονται εύκολα ως διαφημίσεις και η ταυτότητα του διαφημιζόμενου πρέπει να είναι εμφανής. β. Οι διαφημίσεις δεν πρέπει να παραπλανούν ως προς τον πραγματικό τους στόχο. Δεν πρέπει να παρουσιάζονται π.χ. σαν έρευνα αγοράς ή έρευνα καταναλωτών όταν ο στόχος τους

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

είναι εμπορικός, όπως η πώληση ενός προϊόντος. Άρθρο 10 – Σαυτότητα Διαφημιζόμενου Η ταυτότητα του διαφημιζόμενου πρέπει να είναι εμφανής. Αυτό δεν ισχύει για διαφημίσεις με μοναδικό στόχο την προσέλκυση του ενδιαφέροντος σε μελλοντικές επικοινωνιακές ενέργειες (teaser). Όπου είναι εφικτό, οι διαφημίσεις πρέπει να περιλαμβάνουν στοιχεία επικοινωνίας με την εταιρεία, ώστε ο καταναλωτής να μπορεί να έλθει εύκολα σε επαφή μαζί της. Άρθρο 11 - ΢υγκρίσεις Οι διαφημίσεις που περιέχουν συγκρίσεις πρέπει να σχεδιάζονται με τέτοιο τρόπο, ώστε η σύγκριση αυτή να μην παραπλανά και να υπόκειται στις αρχές του θεμιτού ανταγωνισμού. Σα στοιχεία σύγκρισης πρέπει να βασίζονται σε δεδομένα που μπορούν να αποδειχθούν και δεν πρέπει να επιλέγονται κακόπιστα και μεροληπτικά. Άρθρο 12 – Δυσφήμιση Οι διαφημίσεις δεν πρέπει να δυσφημούν, να υποβαθμίζουν ή να επιδιώκουν να γελοιοποιήσουν κανένα άτομο ή ομάδα ατόμων, άλλους διαφημιζόμενους, εταιρεία, οργάνωση, βιομηχανική ή εμπορική δραστηριότητα, επάγγελμα ή προϊόν. Άρθρο 13 – Επώνυμες Μαρτυρίες (Testimonials) Οι διαφημίσεις δεν πρέπει να περιέχουν ή να αναφέρονται σε ενυπόγραφες μαρτυρίες ή επιδοκιμαστικές βεβαιώσεις, εκτός αν αυτές είναι γνήσιες και αυθεντικές και βασίζονται σε προσωπική εμπειρία του μάρτυρα. Μαρτυρίες και βεβαιώσεις που έχουν εκ των πραγμάτων ξεπεραστεί, ή που δεν ισχύουν πια, δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται. Άρθρο 14 – Αναφορά σε Πρόσωπα και Ιδιωτικά Περιουσιακά ΢τοιχεία α. Οι διαφημίσεις δεν πρέπει να εμφανίζουν ή να αναφέρονται επωνύμως σε πρόσωπα εκτός εάν έχει δοθεί άδεια από τα πρόσωπα αυτά εκ των προτέρων. β. Οι διαφημίσεις δεν πρέπει, χωρίς τη σχετική άδεια, να παρουσιάζουν ή να αναφέρονται σε ιδιωτικά περιουσιακά στοιχεία δημιουργώντας την εντύπωση προσωπικής αναγνώρισης και επιδοκιμασίας από τον ιδιοκτήτη, του προϊόντος ή της επιχείρησης που διαφημίζεται. Άρθρο 15 – Εκμετάλλευση Υήμης Οι διαφημίσεις δεν πρέπει να κάνουν αδικαιολόγητα χρήση του ονόματος ή των αρχικών, λογότυπου άλλης εταιρείας, επιχείρησης, οίκου, ιδρύματος ή οργανισμού. Οι διαφημίσεις δεν πρέπει με κανένα τρόπο να εκμεταλλεύονται την καλή φήμη άλλης εταιρείας, προϊόντος, ατόμου ή οργανισμού, όπως αυτή εμπεριέχεται στο όνομα, στις μάρκες, ή άλλη πνευματική ιδιοκτησία, και δεν πρέπει να εκμεταλλεύονται τις ευνοϊκές εντυπώσεις που δημιούργησε άλλη διαφημιστική εκστρατεία, δίχως προηγούμενη έγκριση. Άρθρο 16 – Μίμηση Οι διαφημίσεις δεν πρέπει να μιμούνται τη γενική εμφάνιση, το κείμενο, τα συνθήματα, τις οπτικές παραστάσεις, τη μουσική, τους ήχους κ.λπ. άλλων διαφημίσεων, με τρόπο που μπορεί να παραπλανήσει ή να δημιουργήσει σύγχυση. Όταν ένας διαφημιζόμενος, με πολυεθνική ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

δραστηριότητα, έχει καθιερώσει ένα προϊόν του με ορισμένη διαφήμιση σε μια ή περισσότερες χώρες, δεν επιτρέπεται για εύλογο χρονικό διάστημα, άλλοι διαφημιζόμενοι να μιμούνται αθέμιτα τις διαφημίσεις του στις υπόλοιπες χώρες, όπου ο πρώτος πιθανόν να δραστηριοποιηθεί, εμποδίζοντας τον έτσι να χρησιμοποιήσει τη διαφήμιση του στις χώρες αυτές. Άρθρο 17 – Ασφάλεια και Τγεία Οι διαφημίσεις δεν πρέπει χωρίς να συντρέχουν λόγοι εκπαιδευτικής ή κοινωνικής ωφέλειας, να περιέχουν οπτικές παραστάσεις ή περιγραφές επικίνδυνων δραστηριοτήτων, ή καταστάσεων που δείχνουν αδιαφορία για την ασφάλεια και την υγεία του ατόμου. Οι οδηγίες χρήσης του προϊόντος πρέπει να περιλαμβάνουν προειδοποιήσεις ασφαλούς χρήσης αυτού και, όπου απαιτείται, διευκρινίσεις.

Όταν

στη

χρήση

του

προϊόντος

υπάρχουν

κίνδυνοι,

τα

παιδιά

πρέπει

παρουσιάζονται υπό την επιτήρηση ενηλίκων. Οι πληροφορίες που συνοδεύουν το προϊόν πρέπει να περιλαμβάνουν σωστές οδηγίες χρήσης, οι οποίες να καλύπτουν όλα τα θέματα υγείας και ασφάλειας. Η ενημέρωση για τα θέματα αυτά πρέπει να είναι σαφής με την χρήση εικόνων, κειμένων η συνδυασμού αυτών. Άρθρο 18 – Παιδιά και νέοι Οι παρακάτω διατάξεις αφορούν σε διαφημίσεις που απευθύνονται σε παιδιά και νέους, όπως ορίζονται από την εθνική νομοθεσία. Ιδιαίτερη μέριμνα απαιτείται σε διαφημίσεις που απευθύνονται ή χρησιμοποιούν παιδιά η νέους. Αυτές οι διαφημίσεις δεν πρέπει να υποβαθμίζουν την κοινωνικά αποδεκτή συμπεριφορά και τις καθιερωμένες συνήθειες και τρόπο ζωής. Προϊόντα ακατάλληλα για παιδιά ή νέους δεν πρέπει να διαφημίζονται σε μέσα τα οποία απευθύνονται σε αυτά, και διαφημίσεις που απευθύνονται σε παιδιά ή νέους δεν πρέπει να εμφανίζονται σε μέσα των οποίων η γενικότερη θεματολογία είναι ακατάλληλη για αυτά. Τλικό ακατάλληλο για παιδιά πρέπει να ορίζεται σαφώς ως τέτοιο. 1. Απειρία και ευπιστία Οι διαφημίσεις δεν πρέπει να εκμεταλλεύονται την έλλειψη πείρας ή τη φυσική ευπιστία των παιδιών κυρίως όσον αφορά τα παρακάτω: α. Όταν στις διαφημίσεις επιδεικνύεται η χρήση του προϊόντος δεν πρέπει: - Να υποβαθμίζεται η ηλικία ή η ικανότητα που απαιτείται από το χρήστη προκειμένου να συναρμολογήσει και να χρησιμοποιήσει το διαφημιζόμενο προϊόν - Να δημιουργούνται υπερβολικές εντυπώσεις ως προς το πραγματικό μέγεθος, την αξία, τη φύση, τη διάρκεια ζωής, τη χρήση, και τη λειτουργία του προϊόντος - Να αποκρύπτεται η ανάγκη για τυχόν πρόσθετες αγορές, όπως εξαρτημάτων, και άλλων υλικών, που απαιτούνται ώστε το προϊόν να μπορεί να χρησιμοποιηθεί όπως παρουσιάζεται στη διαφήμιση. β. Παρότι η χρήση στοιχείων φαντασίας αρμόζει στις διαφημίσεις που απευθύνονται σε παιδιά, θα πρέπει να γίνεται με τέτοιο τρόπο ώστε να μην τους προκαλεί σύγχυση ως προς την πραγματικότητα. γ. Διαφημίσεις οι οποίες απευθύνονται σε παιδιά πρέπει να είναι αντιληπτές από αυτά ως διαφημίσεις.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

2. Αποφυγή Βλάβης Οι διαφημίσεις δεν πρέπει να περιέχουν εκφράσεις, στοιχεία ή οπτικές παραστάσεις, που θα μπορούσαν να βλάψουν τα παιδιά και τους νέους πνευματικά, ηθικά ή σωματικά. Οι διαφημίσεις δεν πρέπει να παρουσιάζουν ή να ενθαρρύνουν παιδιά και νέους σε επικίνδυνες καταστάσεις και συμπεριφορές καθώς και σε πράξεις που μπορεί να βλάψουν τους εαυτούς τους ή άλλους. 3. Κοινωνικές Αξίες Οι διαφημίσεις δεν πρέπει να κάνουν τα παιδιά και τους νέους να πιστεύουν ότι η απόκτηση ή χρήση του διαφημιζόμενου προϊόντος θα τα κάνει να υπερτερούν κοινωνικά, ψυχολογικά ή σωματικά έναντι των άλλων, ή και το αντίθετο. Οι διαφημίσεις δεν πρέπει να υποσκάπτουν το κύρος και την υπευθυνότητα των γονέων, ούτε να αμφισβητούν την κρίση ή τις επιλογές τους. Οι διαφημίσεις δεν πρέπει να περιέχουν προτροπή στα παιδιά και τους νέους να πιέσουν τους γονείς τους ή άλλους ενήλικες να τους αγοράσουν το διαφημιζόμενο προϊόν. Οι τιμές δεν πρέπει να παρουσιάζονται με τρόπο που θα δημιουργήσει στα παιδιά και τους νέους λανθασμένη εντύπωση για το συνολικό κόστος και την αξία του προϊόντος. Οι διαφημίσεις δεν πρέπει να αφήνουν να εννοηθεί ότι το διαφημιζόμενο προϊόν μπορεί να αποκτηθεί από κάθε οικογένεια, ανεξαρτήτως εισοδήματος. Οι διαφημίσεις που καλούν παιδιά και νέους να επικοινωνήσουν με την εταιρεία, πρέπει να τους ενθαρρύνουν να ζητούν την άδεια ενήλικα, όταν αυτή τους η ενέργεια συνεπάγεται κόστος, ακόμα και μόνο αυτό της επικοινωνίας.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Ελεύθερος χρόνος Ελεύθερος χρόνος είναι εκείνος που δεν αφιερώνεται σε βιοποριστική ή άλλη υποχρεωτική δραστηριότητα. Είναι, άρα, ο χρόνος τον οποίο το άτομο μπορεί να αξιοποιήσει ελεύθερα σύμφωνα με τη δική του βούληση. Χυχαγωγία είναι η ικανοποίηση της ψυχής μέσα από ποικίλες δραστηριότητες (θεάματα, χορό, μουσική, τραγούδι, αθλητισμό κ.ά.), η αναψυχή. Διασκέδαση είναι η κατάσταση στην οποία αισθάνεται κανείς ευθυμία και περνάει ευχάριστα. Γενικότερα, η έννοια της απλής διασκέδασης προϋποθέτει την απόσταση του ανθρώπου από την υποχρεωτική ασχολία και τη στροφή του σε ευχάριστες απασχολήσεις. Χυχαγωγία – Διασκέδαση. Οι δύο λέξεις που είναι σήμερα σχεδόν συνώνυμες, διαφέρουν στη σημασιολογική τους απόχρωση και κυρίως στην ετυμολογική τους προέλευση. Η λέξη ψυχαγωγία δήλωσε «την αγωγή της ψυχής», την απαιτητική και διδακτική συγχρόνως απόλαυση που χαρίζουν έργα υψηλού στοχασμού (τραγωδία, απαιτητικό θέατρο, ποίηση). Αντιθέτως, το διασκέδαση δήλωσε τον διασκορπισμό των μεριμνών, την απομάκρυνση της έγνοιας και των προβλημάτων, που απασχολούν τον άνθρωπο. Άρα η διασκέδαση είναι ξόδεμα, απαλλαγή από έγνοιες, ενώ η ψυχαγωγία προϋποθέτει ευχαρίστηση από περισσότερο δημιουργική ενασχόληση. Παρά το γεγονός ότι η εντυπωσιακή τεχνολογική εξέλιξη είχε δημιουργήσει την εντύπωση πως ο ελεύθερος χρόνος του ανθρώπου θα αυξηθεί, μιας και πλήθος χρονοβόρων δραστηριοτήτων του παρελθόντος μπορούσαν πλέον να διεκπεραιωθούν ταχύτατα, η σύγχρονη πραγματικότητα διέψευσε τις προσδοκίες. Οι περισσότεροι άνθρωποι, και κυρίως όσοι εργάζονται στον ιδιωτικό τομέα, έρχονται αντιμέτωποι με εξαντλητικά ωράρια και ποικίλες υποχρεώσεις, που συρρικνώνουν τον ελεύθερο χρόνο τους. Παραδόξως, αντιμέτωποι με την έλλειψη ελεύθερου χρόνου είναι και οι περισσότεροι έφηβοι της χώρας, λόγω της αδυναμίας του δημόσιου εκπαιδευτικού συστήματος να αντεπεξέλθει επαρκώς στο ρόλο του. Έτσι, μιας και η ποιότητα των παρεχόμενων μαθημάτων στα δημόσια σχολεία δεν επαρκεί για να διασφαλίσει στους μαθητές την απόκτηση πιστοποιήσεων στις ξένες γλώσσες και στους υπολογιστές, και εφόσον το δημόσιο σχολείο αδυνατεί να διασφαλίσει την επιτυχία των μαθητών στις εξετάσεις που το ίδιο διενεργεί, οι μαθητές είναι υποχρεωμένοι να παρακολουθούν

φροντιστηριακά

μαθήματα

ξένων

γλωσσών,

υπολογιστών,

αλλά

και

μαθημάτων της μέσης εκπαίδευσης. Μια παθογένεια που αφενός εκμηδενίζει τον ελεύθερο χρόνο των μαθητών και αφετέρου επιβαρύνει σημαντικά τον οικονομικό προϋπολογισμό των γονιών, εξωθώντας τους σε επιπλέον εργασιακές υποχρεώσεις προκειμένου να καλύψουν τα έξοδα των φροντιστηριακών μαθημάτων.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Σα οφέλη από την ορθή αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου Ο ελεύθερος χρόνος των σύγχρονων ανθρώπων είναι ιδιαίτερα σημαντικός, καθώς έρχεται να λειτουργήσει ως αντίβαρο στην ένταση και τις ποικίλες υποχρεώσεις της καθημερινότητας. Ενώ, αν αξιοποιηθεί σωστά, μπορεί να προσφέρει στους ανθρώπους τη δυνατότητα να βελτιώσουν τόσο την προσωπικότητά τους όσο και το βιοτικό τους επίπεδο. Ειδικότερα: - Ο ελεύθερος χρόνος προσφέρει στο άτομο την αναγκαία πνευματική και σωματική ξεκούραση. Οι έντονοι ρυθμοί της καθημερινότητας και το πλήθος των υποχρεώσεων προκαλούν ιδιαίτερη συναισθηματική ένταση και άγχος στους ανθρώπους, γεγονός που καθιστά απαραίτητη την ξεκούραση προκειμένου να διασφαλίζεται η αποδοτικότητα στις εργασιακές τους δραστηριότητες. Αν το άτομο παραγνωρίσει την αξία της ξεκούρασης, ενδέχεται να βρεθεί αντιμέτωπο με τις δυσάρεστες συνέπειες μιας πλήρους σωματικής κατάρρευσης. - Ο ελεύθερος χρόνος προσφέρει την ευκαιρία της εσωτερικής αναζήτησης. Μια σημαντική διαδικασία -κυρίως για τους εφήβους- είναι η διερεύνηση των προσωπικών τους επιδιώξεων και επιθυμιών∙

προσπάθεια

απόκτησης

της

αναγκαίας

αυτογνωσίας,

προκειμένου

να

οργανώσουν, σύμφωνα με τις ικανότητές τους, τους μελλοντικούς τους στόχους. Οι έφηβοι χρειάζονται, επομένως, διαστήματα ελεύθερου από άλλες δραστηριότητες χρόνου, ώστε να αφεθούν σε ό,τι για έναν εξωτερικό παρατηρητή μοιάζει με ανώφελη απραξία, μα στην πραγματικότητα συνιστά μια ουσιώδη συνομιλία με τον ίδιο τους τον εαυτό. Είναι, άλλωστε, τις στιγμές εκείνες κατά τις οποίες ο έφηβος βρίσκεται μόνος του, χωρίς φαινομενικά να κάνει τίποτε, που έχει την ευκαιρία να συλλογιστεί τι θέλει να πετύχει στη ζωή του. - Ο ελεύθερος χρόνος προσφέρει την ευκαιρία για σωματική άθληση. Μια σημαντικότατη μέριμνα για όλους τους ανθρώπους είναι -ή πρέπει να είναι- η αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου για τη διασφάλιση της σωματικής υγείας και ευεξίας. Η άθληση είτε αυτή αφορά κάποια ήπια μορφή είτε κάποια εντονότερη σωματική δραστηριότητα, επιτρέπει όχι μόνο την άμεση εκτόνωση της πνευματικής έντασης αλλά και τη προάσπιση της καλής υγείας του ατόμου. - Ο ελεύθερος χρόνος μπορεί να αξιοποιηθεί για την ενίσχυση των επαγγελματικών προσόντων. Με δεδομένη την ολοένα και εντονότερη όξυνση του ανταγωνισμού στην αγορά εργασίας, μια επωφελής αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου είναι η απόκτηση νέων δεξιοτήτων και γνώσεων, όπως είναι η εκμάθηση κάποιας ξένης γλώσσας, ενός νέου προγράμματος στους υπολογιστές, βασικών γνώσεων λογιστικής κ.λπ. Μέσα από αυτή τη διαδικασία το άτομο εξασφαλίζει τη δυνατότητα να παραμένει ανταγωνιστικό στον επαγγελματικό του χώρο ή την ευκαιρία να διεκδικήσει κάποια διαφορετική εργασιακή θέση. - Ο ελεύθερος χρόνος μπορεί να αξιοποιηθεί για την πνευματική καλλιέργεια του ατόμου. Πέρα από την πρόσκτηση πρακτικών γνώσεων, το άτομο έχει την ευκαιρία να αφιερώσει χρόνο στην ενασχόληση με δραστηριότητες που θα επιτρέψουν τη βαθύτερη καλλιέργειά του, όπως είναι η μελέτη λογοτεχνικών ή άλλων βιβλίων, η παρακολούθηση θεατρικών παραστάσεων ή ποιοτικών κινηματογραφικών ταινιών, η επίσκεψη σε μουσεία ή σε εκθέσεις έργων τέχνης κ.λπ. Οι ενασχολήσεις αυτές, που εντάσσονται σε ό,τι αποκαλούμε ψυχαγωγία, αποτελούν σημαντική πηγή πνευματικών και ψυχικών συγκινήσεων κι ερεθισμάτων, ικανών να διευρύνουν τόσο τη ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

νοητική ικανότητα του ατόμου όσο και την ευαισθησία του. Σο άτομο αποφεύγει, έτσι, την έμμονη ενασχόληση με το ένα γνωστικό αντικείμενο, που επιτάσσει η εξειδίκευση, και αποκτά την αναγκαία ευρύτητα ενδιαφερόντων, ώστε να είναι ένας ενεργός πολίτης με προβληματισμούς και κοινωνική ευαισθησία. Ενώ, έχει συνάμα την ευκαιρία να έρθει σ’ επαφή με έργα τέχνης που θα του προσφέρουν υψηλή αισθητική απόλαυση και γόνιμα ερεθίσματα σε σχέση με τις ποιότητες και τις αξίες που θα πρέπει να επιζητά στη ζωή του. - Ο ελεύθερος χρόνος οφείλει να αξιοποιείται προς όφελος της κοινωνικότητας του ατόμου. Η κοινωνική ζωή κάθε ατόμου αποτελεί σημαντική πτυχή της ζωής του, καθώς μέσα από τις συναναστροφές με φίλους και φιλικά πρόσωπα έχει την ευκαιρία να μοιράζεται τις ανησυχίες και τους προβληματισμούς του, να λαμβάνει τη σημαντική συναισθηματική στήριξη που προσφέρει η αποδοχή από ανθρώπους που εκτιμά, να βιώνει στιγμές ευτυχίας μέσα από κοινές δραστηριότητες και ενασχολήσεις, αλλά και να διαμορφώνει το πλαίσιο των γνωριμιών του που θα αποτελέσει μελλοντικά το πλαίσιο στήριξης στα πρώτα επαγγελματικά του βήματα. - Ο ελεύθερος χρόνος επιτρέπει τη διαφυγή από τη ρουτίνα της καθημερινότητας. Ένας σημαντικός παράγοντας που οδηγεί στην ψυχική κούραση και εξάντληση είναι η διαρκής επανάληψη των ίδιων δραστηριοτήτων και υποχρεώσεων, που προσδίδει μια αίσθηση μονοτονίας στη ζωή του ανθρώπου. Μέσα, επομένως, από την κατάλληλη αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου το άτομο έχει την ευκαιρία να εμπλουτίζει την καθημερινότητά του με νέα ερεθίσματα και νέες παραστάσεις, αποδιώχνοντας τη φθοροποιό αίσθηση της ρουτίνας που δημιουργεί την επώδυνη αίσθηση πως η ζωή είναι μια αδιέξοδη επανάληψη των ίδιων πραγμάτων.

Προβλήματα σχετικά με την ορθή αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου Παρά τα ποικίλα οφέλη που μπορούν να προκύψουν μέσα από την ορθή αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου, παρατηρείται συχνά η τάση των ανθρώπων να τον αφήνουν επί της ουσίας αναξιοποίητο, εφόσον επιδιώκουν κυρίως την εύκολη διασκέδαση και εκτόνωση μέσα από θεάματα και δραστηριότητες που δεν έχουν να τους προσφέρουν τίποτε περισσότερο πέρα από τη σπατάλη του χρόνου τους. - Οι απαιτήσεις που εγείρει η ποιοτική ψυχολογία σε ό,τι αφορά τη διανοητική συμμετοχή του ατόμου, λειτουργούν αποτρεπτικά για πολλούς ανθρώπους, μιας και η δική τους επιδίωξη είναι να αδρανοποιούν πλήρως τη σκέψη τους∙ πιθανώς για να ξεχνούν τις εργασιακές ή άλλες υποχρεώσεις τους. Καταφεύγουν, έτσι, σε επιλογές διασκέδασης που τους προσφέρουν ένα έτοιμο θέαμα, χωρίς να χρειάζεται κανένας προβληματισμός ή διεξοδική σκέψη από τη μεριά τους. - Η δυτικότροπη διασκέδαση που έχει επιβληθεί από τα ΜΜΕ και τους εμπορευματοποιημένους κινηματογραφικούς χώρους, προωθεί ένα συγκεκριμένο πρότυπο στο οποίο κυριαρχεί ο κενός εντυπωσιασμός, η βιαιότητα και η καταιγιστική δράση, χωρίς να υπάρχει όμως κανένας ουσιαστικός προβληματισμός και καμία πρόθεση να προβληματιστεί ο θεατής. Κι είναι τέτοια η διάδοση των θεαμάτων αυτών, ώστε πολλοί νέοι άνθρωποι στερούμενοι ποιοτικότερων ερεθισμάτων παγιδεύονται σ’ αυτές της εύκολες επιλογές, μη έχοντας επί της ουσίας την ευκαιρία να γνωρίσουν τα πιο απαιτητικά έργα που θα μπορούσαν να τους προσφέρουν ευκαιρίες διανοητικής πρόκλησης και γόνιμης ευαισθητοποίησης. ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

- Οι θετικές επιλογές αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου, όπως είναι ο αθλητισμός, η μελέτη βιβλίων, η ενασχόληση με τη μουσική κ.λπ., εκλαμβάνονται συχνά ως πιεστικές από πολλούς ανθρώπους, οι οποίοι ταυτίζουν τον ελεύθερο χρόνο είτε με την πλήρη απραξία είτε με την πολύωρη παρακολούθηση τηλεοπτικών προγραμμάτων. Θα πρέπει, ωστόσο, να καταστεί σαφές πως η ορθή αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου μπορεί να επιτευχθεί μόνο αν το άτομο αντιλαμβάνεται το χρόνο αυτό ως δικαίωμα και ως ευκαιρία για την άντληση ουσιαστικών διανοητικών και συναισθηματικών εμπειριών. ΢ε κάθε άλλη περίπτωση ο ελεύθερος χρόνος τρέπεται σε χρόνο αδράνειας που ενσωματώνεται στη μονοτονία της καθημερινότητας. - Η οικονομική κρίση των τελευταίων ετών έχει οδηγήσει πολλούς ανθρώπους στην αναζήτηση και μιας δεύτερης εργασίας προκειμένου να καλυφθούν τα αναγκαία έξοδα, με προφανή συνέπεια την πλήρη εκμηδένιση του ελεύθερου χρόνου τους.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Παραπληροφόρηση Παραπληροφόρηση ονομάζεται η σκόπιμα κακή πληροφόρηση, που χαρακτηρίζεται από τη μετάδοση ανακριβών, μονόπλευρα διογκωμένων ή επινοημένων (ψευδών) πληροφοριών ή/και την απόκρυψη άλλων.

Μορφές παραπληροφόρησης Ως παραπληροφόρηση νοείται η σκόπιμη προσπάθεια παραπλάνησης του κοινού που αποσκοπεί σε κάποιο όφελος, και όχι η ακούσια αναμετάδοση λανθασμένων ή ελλιπώς τεκμηριωμένων πληροφοριών. Ωστόσο, είτε υπάρχει απώτερο κίνητρο είτε όχι, η μη άρτια ενημέρωση του κοινού είναι εξίσου επιζήμια. - Ανακριβείς πληροφορίες: ΢το πλαίσιο της χειραγώγησης του κοινού και με προφανή στόχο τη δημιουργία εντυπώσεων είναι συχνή η μετάδοση πληροφοριών που δεν αποδίδουν επακριβώς την πραγματικότητα. Πρόκειται, δηλαδή, για ειδήσεις που, αν και αποδίδουν μέρος της αλήθειας, δεν είναι ωστόσο απολύτως ακριβείς. Σα σημεία απόκλισής τους από την αλήθεια φανερώνουν συνήθως τις απώτερες επιδιώξεις της μετάδοσής τους, αφού μπορούν να υποδείξουν ποια εντύπωση θέλησαν να δημιουργήσουν ή ποια αντίδραση του κοινού θέλησαν να υποκινήσουν. - Μονόπλευρα διογκωμένες πληροφορίες: Με απώτερο στόχο την στήριξη μιας πολιτικής παράταξης ή ενός οικονομικού παράγοντα τα μέσα μαζικής ενημέρωσης έχουν την τάση να παρουσιάζουν μονόπλευρα τα γεγονότα και κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να προκύπτει το συμπέρασμα

να

δημιουργείται

εντύπωση

που

τους

εξυπηρετεί.

Εις

βάρος

της

αντικειμενικότητας και της ενδελεχούς εξέτασης των γεγονότων, τα ΜΜΕ επιλέγουν και τονίζουν μόνο τις πτυχές εκείνες που συμβαδίζουν με το επιδιωκόμενο από αυτά αποτέλεσμα. - Μετάδοση ψευδών πληροφοριών: Η τακτική αυτή, που είναι η πλέον δραστική μορφή παραπληροφόρησης, αποφεύγεται από τους περισσότερους δημοσιογραφικούς οργανισμούς, καθώς μια οποιαδήποτε τέτοια υπόνοια θα καταρράκωνε πλήρως την αξιοπιστία τους. Είναι, άλλωστε, εφικτή η χειραγώγηση του κοινού με έμμεσους τρόπους, χωρίς να απαιτείται μια τόσο απροκάλυπτη μέθοδος. ΢το διαδικτυακό χώρο υπάρχουν, ωστόσο, ιστοσελίδες ενημέρωσης που δεν πληρούν τα κριτήρια της δημοσιογραφικής αρτιότητας, όπου θα μπορούσαν να δημοσιευτούν ακόμη και ψευδείς πληροφορίες, σε μια απέλπιδα προσπάθεια προσέλκυσης αναγνωστικού κοινού. - Απόκρυψη πληροφοριών: ΢υνήθης μορφή παραπληροφόρησης είναι και η απόκρυψη πληροφοριών, οι οποίες θα μπορούσαν να ζημιώσουν τα συμφέροντα της παράταξης ή του οικονομικού παράγοντα που εξυπηρετείται από τα μέσα ενημέρωσης. ΢τις περιπτώσεις αυτές η παρουσίαση των γεγονότων γίνεται με υπερτονισμό επουσιωδών πτυχών του θέματος, ώστε να καταστεί όσο το δυνατόν λιγότερο εμφανής η απουσία ολοκληρωμένης κάλυψης των γεγονότων.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

- Εμφατική

προβολή

δευτερευόντων

θεμάτων:

Σα

ΜΜΕ

στην

προσπάθειά

τους

να

αποπροσανατολίσουν την κοινή γνώμη, ώστε να μην επικεντρωθεί σ’ ένα ουσιώδες ζήτημα ή πρόβλημα, καταφεύγουν στην εκτενή κάλυψη και διερεύνηση δευτερευόντων θεμάτων, τα οποία κρίνονται ως λιγότερο επιζήμια για τα συμφέροντα που θέλουν να εξυπηρετήσουν.

Παράγοντες που επιδιώκουν την παραπληροφόρηση Με δεδομένη τη δυνατότητα των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης να επηρεάζουν δραστικά την κοινή γνώμη είναι αναπόφευκτο το ενδιαφέρον πολιτικών και οικονομικών παραγόντων για την αξιοποίησή τους ως μέσο χειραγώγησης των πολιτών. - Πολιτικές παρατάξεις: Με απώτερο στόχο αρχικά την επικράτηση στις εθνικές εκλογές και κατόπιν τη διατήρηση της εξουσίας, οι πολιτικές παρατάξεις χρειάζονται και επιζητούν τη στήριξη των ΜΜΕ. Από τη στιγμή που η απόκτηση της εύνοιας των πολιτών μέσω μιας ουσιαστικής πολιτικής δράσης κι ενός σημαντικού πολιτικού έργου μοιάζει επισφαλής ή δυσεπίτευκτη -ιδίως σε περιόδους κρίσης, όπου τέτοιου είδους επιτεύξεις κρίνονται σχεδόν ανέφικτες-, οι πολιτικοί στρέφονται στην ασφαλέστερη επιλογή· στη χειραγώγηση της κοινής γνώμης. Η στήριξη, βέβαια, των πολιτικών ενδεχομένως να προκύπτει και αυτοβούλως από ορισμένα ΜΜΕ, όταν κρίνουν πως η άνοδος μιας παράταξης είναι τέτοια, ώστε σύντομα θα έχει τη δυνατότητα να διαδραματίσει ρυθμιστικό ρόλο, και άρα θα μπορεί να τους αποδώσει σημαντικά οφέλη ως ανταμοιβή. - Οικονομικοί παράγοντες: Σα ΜΜΕ εξυπηρετούν κάποτε και οικονομικούς παράγοντες (πολυεθνικές επιχειρήσεις, ιδιωτικές εταιρείες), με τη μετάδοση εκείνων των πληροφοριών κι εκείνων των θεμάτων που στρέφουν το κοινό σε συγκεκριμένες επιλογές ή δράσεις, ώστε να προκύπτουν σημαντικά κέρδη για τους παράγοντες αυτούς.

- Ενίσχυση τηλεθέασης, αναγνωσιμότητας, πωλήσεων: Σα ΜΜΕ προκειμένου να αυξήσουν το κοινό τους, και άρα τα έσοδα από τις διαφημίσεις, καταφεύγουν συχνά σ’ εκείνο το είδος της παραπληροφόρησης που κατορθώνει να ελκύσει την προσοχή του κοινού. Προχωρούν, έτσι, στη διεκτραγώδηση των γεγονότων, στη διόγκωση θεμάτων της επικαιρότητας, στη δημιουργία προσδοκίας «υποτιθέμενων» αποκαλύψεων, κι εν γένει στη δημιουργία εντυπώσεων, ώστε να διασφαλίσουν πως το κοινό θα θελήσει να παρακολουθήσει το δελτίο ειδήσεων, να προμηθευτεί την εφημερίδα ή να διαβάσει τη διαδικτυακή ανάρτηση. ΢το ίδιο πλαίσιο, μάλιστα, κινείται η τάση των ΜΜΕ να δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στα θέματα εκείνα που γνωρίζουν πως έχουν ιδιαίτερο αντίκτυπο στο κοινό. Θέματα που δεν είναι πάντοτε άξια διερεύνησης και έχουν συχνά σκανδαλοθηρικό χαρακτήρα, προτιμώνται από τα μέσα ενημέρωσης, καθώς διασφαλίζουν ένα σταθερό κοινό.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Παράγοντες που υποβοηθούν την παραπληροφόρηση

Οι προσπάθειες των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης να κατευθύνουν την κοινή γνώμη υποβοηθούνται από επιμέρους παράγοντες που σχετίζονται με τις συνθήκες ζωής και τον τρόπο σκέψης μεγάλου μέρους των πολιτών:

Οι πολλαπλές υποχρεώσεις και οι γοργοί ρυθμοί του σύγχρονου τρόπου ζωής, δεν επιτρέπουν

στους πολίτες τη συγκριτική παρακολούθηση της επικαιρότητας και την ποιοτική εμβάθυνση στα γεγονότα. Οι περισσότεροι αρκούνται σε μια επιφανειακή προσέγγιση, που τους δεν τους προφυλάσσει από τις πάγιες τακτικές των μέσων μαζικής ενημέρωσης.

Η επιδείνωση του οικονομικού κλίματος έχει αποθαρρύνει πολλούς πολίτες και τους έχει

καταστήσει ευάλωτους σε φαινόμενα λαϊκισμού. Άνθρωποι που μέχρι πρότινος θα αντιμετώπιζαν με δυσπιστία οποιαδήποτε εξαγγελία εύκολης αντιμετώπισης χρόνιων οικονομικών ζητημάτων, κάμπτονται υπό την πίεση της οικονομικής δυσπραγίας κι εμφανίζονται απρόσμενα ευεπηρέαστοι.

Οι πολίτες που παραμένουν αποστασιοποιημένοι από τις πολιτικές και οικονομικές εξελίξεις της

χώρας, όπως κι εκείνοι που παρακολουθούν μεν τα διαδραματιζόμενα αλλά έχουν μια αμετάκλητη -φανατική- πολιτική τοποθέτηση, τείνουν να παρασύρονται εξίσου εύκολα από την επιχειρούμενη παραπληροφόρηση. Οι μεν διότι δεν γνωρίζουν επαρκώς το πολιτικό πλαίσιο και άρα δεν μπορούν να σταθούν κριτικά απέναντι στις μεταδιδόμενες πληροφορίες, και οι δε διότι είναι πρόθυμοι να αποδεχτούν οτιδήποτε εξυπηρετεί την πολιτική παράταξη που υποστηρίζουν.

Η απουσία κριτικής σκέψης, η απροθυμία συνεπούς παρακολούθησης και διερεύνησης των

καίριων πολιτικών και κοινωνικών ζητημάτων, καθώς κι η ενδοτικότητα στην έτοιμη γνώση και άποψη, συνιστούν επιβαρυντικούς παράγοντες, αφού προσφέρουν τη δυνατότητα στους φορείς ενημέρωσης να κατευθύνουν κατά βούληση το κοινό.

Σο γεγονός ότι τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης είναι ιδιωτικές επιχειρήσεις καθιστά δύσκολη, αν

όχι ανέφικτη, την αντίσταση σε οικονομικά ή άλλα ανταλλάγματα, που διασφαλίζουν την απρόσκοπτη λειτουργία και την κερδοφορία τους. Έτσι, οι πολιτικοί και οικονομικοί παράγοντες μπορούν, αν προσφέρουν το κατάλληλο δέλεαρ, να ζητήσουν την πολύτιμη στήριξη των ΜΜΕ.

Αντιστοίχως, η ανάγκη των δημοσιογράφων να διατηρήσουν τη θέση εργασία τους ή να

επιτύχουν την επαγγελματική τους εξέλιξη και άνοδο, τους ωθεί στο να καταστρατηγούν τις αρχές δεοντολογίας του επαγγέλματός τους.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Πιθανά αίτια ακούσιας παραπληροφόρησης - Ας ληφθεί υπόψη πως η πραγματοποίηση ουσιαστικής ενημέρωσης απαιτεί σημαντική δαπάνη προκειμένου να είναι εφικτή η έρευνα -που αναλόγως το θέμα μπορεί να είναι και μακροχρόνια-, η επί τόπου κάλυψη των γεγονότων, η διεξοδική διερεύνηση όλων των παραγόντων και η αναζήτηση όλων των εμπλεκόμενων προσώπων. Με δεδομένη, επομένως, την σε όλους τους τομείς προσπάθεια εξοικονόμησης χρημάτων, είναι προφανής η τάση ορισμένων δημοσιογραφικών οργανισμών να αποφεύγουν την εξαντλητική διερεύνηση των καλυπτόμενων θεμάτων, με αποτέλεσμα το τελικό προϊόν να είναι ημιτελές ή ελλιπές. - Η ολοένα αυξανόμενη ανάγκη των μέσων ενημέρωσης να καλύπτουν όσο το δυνατόν γρηγορότερα τα γεγονότα της επικαιρότητας, έχει ως συνέπεια την κάποτε βιαστική ή και πρόχειρη μετάδοση πληροφοριών, οι οποίες στη συνέχεια αποδεικνύονται ανακριβείς. Σα παραδοσιακά μέσα

ενημέρωσης,

άλλωστε,

έχουν

να

ανταγωνιστούν

το

κυρίαρχο

και

αστραπιαία

ανταποκρινόμενο διαδίκτυο, στο οποίο υπάρχουν και «δημοσιογραφικές» σελίδες που σπεύδουν να δημοσιεύσουν «ειδήσεις», προτού γίνει η αναγκαία διερεύνησή τους. ΢το πλαίσιο της διαδικτυακής ενημέρωσης, μάλιστα, είναι συχνή η αναδημοσίευση και η τάχιστη αναμετάδοση πληροφοριών, που έχουν γίνει άκριτα αποδεκτές ως έγκυρες, ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι τίποτε περισσότερο από ανυπόστατες φήμες.

΢υνέπειες παραπληροφόρησης - Οι πολιτικές επιλογές των πολιτών αποτελούν προϊόν χειραγώγησης, και φυσικά βασίζονται σε λανθασμένα κριτήρια, αφού δεν τους έχει δοθεί η αντικειμενική και ακριβής εκείνη πληροφόρηση που θα επέτρεπε τη λήψη ορθών αποφάσεων. Προκύπτει, έτσι, μια κατάφωρη υπονόμευση της δημοκρατίας, εφόσον οι πολίτες καθοδηγούνται σε συγκεκριμένα συμπεράσματα, και άρα σε συγκεκριμένες επιλογές, χωρίς επί της ουσίας να τους παρέχεται η ευκαιρία να αποφασίσουν έχοντας πλήρη και ακριβή γνώση των οικονομικών και πολιτικών δεδομένων. - Κάθε πτυχή της κοινωνικής και οικονομικής ζωής των πολιτών καθίσταται

ευάλωτη

στο

ενδεχόμενο

διάδοσης

ανακριβών

πληροφοριών, που μπορούν να προκαλέσουν τεχνητές εντάσεις, αλλά να επιφέρουν πραγματική επιδείνωση στο οικονομικό κλίμα και να οδηγήσουν έτσι τους πολίτες σε σπασμωδικές κινήσεις και βεβιασμένες αποφάσεις. - Η διαστρέβλωση της αλήθειας και η απόπειρα μετάθεσης ευθυνών από τη μεριά των πολιτικών, μπορεί να δημιουργήσει εν δυνάμει επικίνδυνες καταστάσεις, αν οι πολίτες λανθασμένα εκλάβουν ως υπεύθυνες για τα επιμέρους προβλήματα έτερες εθνικές ή κοινωνικές ομάδες.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Σρόποι αντιμετώπισης του φαινομένου Η ανάγκη για έγκυρη ενημέρωση συνιστά αναμφισβήτητα ένα από τα πλέον καίρια αιτήματα της εποχής μας, καθώς είναι ο μόνος τρόπος για τη λήψη ορθών αποφάσεων σε κρίσιμους τομείς της πολιτικής και κοινωνικής ζωής. Θα πρέπει, εντούτοις, να έχουμε υπόψη μας πως συχνά η παρουσίαση των γεγονότων έχει υποκειμενικό χαρακτήρα και εμφανίζεται έκδηλα μεροληπτική, όχι κατ’ ανάγκη διότι επιχειρείται η παραπληροφόρηση του κοινού, αλλά διότι το συγκεκριμένο μέσο ενημέρωσης έχει μια ξεκάθαρη κομματική θέση, και παρουσιάζει τα γεγονότα υπό το πρίσμα αυτής της πολιτικής άποψης. Είναι, επομένως, σημαντικό να αντιλαμβάνεται το κοινό από ποια μέσα λαμβάνει την πληροφόρησή του και κατά πόσο τα μέσα αυτά έχουν δηλωμένη ή όχι κομματική τοποθέτηση. - Ένα βασικό ζητούμενο για την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης είναι η συνειδητή προσπάθεια του πολίτη να προφυλαχθεί από τις απόπειρες χειραγώγησής του. Είναι αναγκαία, δηλαδή, η απάλειψη της ευπιστίας και η αναζήτηση πληροφοριών από ποικίλες πηγές, ώστε να καθίσταται εφικτή η συγκριτική εξέταση των μεταδιδόμενων πληροφοριών. Οι πολίτες θα πρέπει να αντιλαμβάνονται πως δεν υπάρχουν αυθεντίες στο χώρο της ενημέρωσης και πως είναι απολύτως σημαντικό να

στέκουν

κριτικά

απέναντι

στις παρουσιαζόμενες ειδήσεις και

πληροφορίες. - Κρίσιμος είναι φυσικά ο ρόλος της παιδείας, καθώς μπορεί να επιτύχει την ενίσχυση της αντιληπτικής ικανότητας των νέων, και άρα να καταστήσει εφικτή τη ζητούμενη πνευματική τους εγρήγορση έναντι στις απόπειρες παραπληροφόρησης. - Οι πολίτες θα πρέπει να έχουν ενεργό ενδιαφέρον για τα πολιτικά ζητήματα του τόπου, ώστε να είναι σε θέση να διαμορφώνουν τις πολιτικές τους απόψεις και να κρίνουν τα γεγονότα της επικαιρότητας με σαφή γνώση των δεδομένων, και όχι βασιζόμενοι σε ευκαιριακή και επιφανειακή ενημέρωση. - Τα ΜΜΕ οφείλουν να τηρούν απαρέγκλιτα τις αρχές της δημοσιογραφικής δεοντολογίας, και να διεκδικούν την επιβράβευση του κοινού για την εγκυρότητα και την αξιοπιστία τους. Οφείλουν, επίσης, να σέβονται και να υπηρετούν το δημοκρατικό πολίτευμα, απέχοντας από την εξυπηρέτηση πολιτικών συμφερόντων, έστω κι αν το δέλεαρ γι’ αυτά είναι σημαντικό. - Η πολιτεία, μέσω της δικαιοσύνης, θα πρέπει να μεριμνήσει για τον αυστηρότερο έλεγχο της λειτουργίας των ΜΜΕ, επεμβαίνοντας αποφασιστικά όποτε διαπιστώνεται πως υπάρχει σκόπιμη μετάδοση ανακριβών πληροφοριών.

- Οι πολιτικοί θα πρέπει να κατανοήσουν πως η αναμενόμενη από αυτούς πολιτική δράση δεν μπορεί να βασίζεται σε παρωχημένες τακτικές παραποίησης των γεγονότων και συνεχή αποποίηση ευθυνών, αλλά σε ώριμη και υπεύθυνη παραδοχή της αλήθειας. Ζητούμενο δεν είναι η δημιουργία εντυπώσεων με αλλεπάλληλες διαστρεβλώσεις της αλήθειας και συνεχείς πιέσεις στα ΜΜΕ, αλλά η συνέπεια και η ειλικρίνεια απέναντι στους πολίτες.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Αθλητισμός Αθλητισμός είναι η συστηματική ενασχόληση και επίδοση σε αθλητικά αγωνίσματα. Ενώ, με τον ίδιο όρο αποδίδουμε, επίσης, το σύνολο των αθλητικών δραστηριοτήτων και την όλη οργάνωση του συστήματος αθλήσεως. Πρωταθλητισμός είναι η ενασχόληση με τον αθλητισμό που έχει υψηλούς στόχους, που στοχεύει σε υψηλές επιδόσεις και όχι στην προσωπική αναψυχή.

Η προσφορά του αθλητισμού Η ενασχόληση με τον αθλητισμό είτε αφορά κάποιο ομαδικό είτε κάποιο ατομικό άθλημα ωφελεί ποικιλοτρόπως το άτομο, αφού λειτουργεί ευεργετικά τόσο για τη σωματική όσο και για την πνευματική του υγεία. Ειδικότερα: ΢ωματικά και πνευματικά οφέλη: - Η συστηματική άθληση καθιστά εφικτή τη διαμόρφωση και διατήρηση ενός αρμονικού και καλοσχηματισμένου σώματος, προσφέροντας παράλληλα ευεργετική επίδραση στην υγεία του. Προκύπτει, μάλιστα, μια σημαντική ενίσχυση της δύναμης, αλλά και των δεξιοτήτων του ατόμου. - Σε πνευματικό επίπεδο το άτομο ενισχύει την αντίληψη και την κρίση του, εφόσον κάθε άθλημα απαιτεί από το άτομο να κατανοεί τους αναγκαίους κανόνες, να τους εφαρμόζει κάθε φορά, αλλά και να επιχειρεί το ξεπέρασμα τυχόν δυσκολιών κατά τη διάρκεια της προπόνησης ή της αγωνιστικής

περιόδου.

Ιδίως

τα

ομαδικά

αθλήματα

ωθούν

το

άτομο

σε

διαδικασίες

αυτοσχεδιασμού και επινοητικότητας, καθώς ερχόμενο αντιμέτωπο με τις τεχνικές και τους σχεδιασμούς της αντίπαλης ομάδας καλείται να διεκδικήσει την επίτευξη μιας καλύτερης απόδοσης, αναγνωρίζοντας και παρακάμπτοντας τα στοιχεία υπεροχής των αντιπάλων. Ενώ, στο πλαίσιο κάθε αθλητικής ενασχόλησης το άτομο μαθαίνει να αντιλαμβάνεται τα μηνύματα του ίδιου του σώματός του∙ γνωρίζει, έτσι, πότε έχει το περιθώριο να εντείνει την προσπάθειά του και πότε οφείλει να χαλαρώσει τους ρυθμούς του. Μαθαίνει, συνάμα, τα όρια των δυνατοτήτων του, αλλά και τις ιδιαίτερες δεξιότητες και ικανότητες, που μπορούν να του διασφαλίσουν κάποιο αναγκαίο προβάδισμα έναντι του αντιπάλου. Οδηγείται, άρα, σε μια μορφή αυτογνωσίας, που σχετίζεται κυρίως με τις σωματικές αντοχές και δυνατότητες. Χυχικά οφέλη: - Το άτομο έχει την ευκαιρία μέσω του αθλητισμού να επιτύχει μια ουσιαστική και γόνιμη εκτόνωση των προβληματισμών και των εντάσεων της καθημερινότητας. Ενώ, η προερχόμενη από την άθληση βιοχημική ανταπόκριση του σώματος και του εγκεφάλου, του χαρίζει ευδιαθεσία, ενέργεια και καθαρότητα σκέψης. - Το άτομο αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη αυτοπειθαρχία, προκειμένου να αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις του προγραμματισμού του, και παράλληλα μια αίσθηση αντοχής και καρτερίας, που ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

του επιτρέπει την ψυχραιμότερη και αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση δυσκολιών ή προβλημάτων σε άλλους τομείς της ζωής του. Ενώ, η αγωνιστική -ή και ανταγωνιστική- διάθεση που εγείρεται κατά τη διάρκεια των αθλητικών δοκιμασιών, ενισχύει την αυτοπεποίθηση του ατόμου, το οποίο έχοντας πλέον μια καλύτερη γνώση των δυνατοτήτων του, εμμένει με μεγαλύτερη πίστη στις προσπάθειες και στις επιδιώξεις του. - Ο αθλητισμός λειτουργεί, άλλωστε, ως πηγή εμπειριών, επιτεύξεων, αλλά και καθημερινών στιγμών εκτόνωσης ή ευχαρίστησης, γεγονός που τον καθιστά σημαντικό αντίβαρο απέναντι σ’ εκείνες τις ψυχοφθόρες καταστάσεις που βιώνει το άτομο στον εργασιακό και κοινωνικό του βίο. Οφέλη σε επίπεδο ηθικής διαμόρφωσης: - Το άτομο μυείται στην αξία της προσωπικής προσπάθειας και μαθαίνει να εκτιμά τα οφέλη που προκύπτουν από τη συστηματική και κοπιώδη ενασχόληση μ’ ένα αντικείμενο. Η ικανοποίηση που λαμβάνει από την επίγνωση ότι σημειώνει σημαντικές επιδόσεις σ’ ένα άθλημα, αλλά και οι αλλαγές που βλέπει στη σωματική του διάπλαση, του διδάσκουν πως η επίμοχθη προσπάθεια ανταμείβεται με επιτεύγματα και οφέλη που δεν είναι προσιτά με άλλο τρόπο. - Αν, μάλιστα, το άτομο συμμετέχει σε κάποιο ομαδικό άθλημα μαθαίνει να συνεργάζεται αρμονικά, καθώς και να δείχνει απεριόριστο σεβασμό στον κόπο και στην προσπάθεια του συναθλητή του, αφού γνωρίζει και το ίδιο πόσο επίμοχθη είναι η διεκδίκηση της νίκης. Ενώ, παράλληλα, έχοντας πάντοτε κατά νου τη διάκριση της ομάδας, αναγνωρίζει και αναλαμβάνει τις ευθύνες που του αναλογούν στο πλαίσιο της συλλογικής αυτής προσπάθειας. Κατανοεί, άλλωστε, πως με το να επιχειρήσει να αποποιηθεί τις ευθύνες του ή να τις μεταθέσει σε κάποιον άλλο, θα ζημιώσει την απόδοση της ομάδας του, και άρα τον εαυτό του. - Ο χώρος του αθλητισμού προσφέρει ιδανικά πρότυπα για τους νέους, καθώς τους ωθεί σε μια δημιουργική ενασχόληση, σε μια γόνιμη αφοσίωση και προσπάθεια, αλλά και στη διεκδίκηση διαρκώς υψηλότερων επιδόσεων. Πρόκειται, άρα, για ένα χώρο πραγματικής διαπαιδαγώγησης, που βρίσκεται στον αντίποδα της αναποτελεσματικής αδράνειας και των εύκολων λύσεων, που οι νέοι συναντούν συχνά γύρω τους. - Ο αθλητισμός, μάλιστα, οδηγεί στην ανάπτυξη και την εδραίωση ενός ουσιαστικού σεβασμού για τους άλλους ανθρώπους, χωρίς αυτός ο σεβασμός να γνωρίζει σύνορα, εθνικότητες ή άλλες διακρίσεις. Σο κοινό ενδιαφέρον και οι κοινές προσδοκίες, λειτουργούν ως ισχυρός συνεκτικός δεσμός, που δεν κάμπτεται από επιμέρους διαφοροποιήσεις. - Χαρακτηριστικό παράδειγμα θετικών προτύπων που προκύπτουν από το χώρο του αθλητισμού αποτελούν οι συμμετέχοντες στους Παραολυμπιακούς Αγώνες, οι οποίοι παρά τις πλείστες δυσκολίες που αντιμετωπίζουν συνεχίζουν την προσπάθειά τους και αποδεικνύουν πως οι άνθρωποι έχουν περισσότερες αντοχές και περισσότερη δύναμη απ’ ό,τι πιθανώς πιστεύουν εκείνοι που επιλέγουν την απραξία και την παραίτηση μπροστά στις αντιξοότητες που προκύπτουν στη ζωή τους.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Αρνητικά φαινόμενα στο χώρο του αθλητισμού - Η εμπορευματοποίηση του αθλητισμού και ειδικότερα του πρωταθλητισμού έχει επιφέρει σημαντικές αλλοιώσεις στο πνεύμα του συναγωνισμού και της ευγενούς άμιλλας, καθώς πλέον το οικονομικό δέλεαρ είναι τέτοιο που ωθεί πολλούς αθλητές στην υιοθέτηση αθέμιτων τακτικών προκειμένου να διασφαλίσουν τη διάκριση και τη νίκη. Παρατηρείται, έτσι, η χρήση αναβολικών ουσιών, για την επίτευξη όλο και καλύτερων επιδόσεων, ο χρηματισμός αθλητικών παραγόντων, για να αντιμετωπίσουν ευνοϊκά κάποια ομάδα, καθώς και γενικότερα φαινόμενα διαφθοράς, με στόχο πάντοτε τη μεγιστοποίηση των κερδών μιας αθλητικής ομάδας ή ενός μεμονωμένου αθλητή. - Η επιδίωξη του οικονομικού κέρδους έχει αλώσει προ πολλού ακόμη και το σημαντικότερο αθλητικό γεγονός, τους Ολυμπιακούς Αγώνες, που έχουν πλέον μετατραπεί σε μια πολυέξοδη εμπορική δραστηριότητα. Οι «καθαρές» επιδόσεις των αθλητών, καθώς και το πνεύμα ειρήνευσης, που συνόδευαν άλλοτε αυτούς τους αγώνες, έχουν πλέον αντικατασταθεί με ζητήματα όπως είναι τα τηλεοπτικά δικαιώματα, η διαφημιστική προβολή, τα παγκόσμια ρεκόρ -με όποιο κόστος ή τρόπο-, οι διακρατικοί ανταγωνισμοί, αλλά και τα επιμέρους πολιτικά οφέλη από την κατάλληλη εκμετάλλευση ενός τόσο διαδεδομένου και λαοφιλούς γεγονότος. - Η εμπορευματοποίηση λειτούργησε τελείως αρνητικά ακόμη και σε αθλήματα που κατά παράδοση έχουν πολύ μεγάλη ανταπόκριση στους πολίτες, όπως είναι το ποδόσφαιρο και το μπάσκετ. Οι αγώνες που κάποτε αποτελούσαν μια οικογενειακή επιλογή για ψυχαγωγία γεμάτη συγκινήσεις, έχουν τραπεί σ’ ένα πεδίο άκρατου ανταγωνισμού, όπου η διαφθορά και τα οικονομικά συμφέροντα καθοδηγούν και καθορίζουν τα αποτελέσματα και τις νίκες. - Ενώ, παράλληλα, οι φίλαθλοι που κινούνταν παλαιότερα από καθαρή αγάπη για τις αθλητικές τους ομάδες, έχουν τραπεί σε φανατισμένους οπαδούς, που σπεύδουν να εμπλακούν σε βίαιες αναμετρήσεις με τους οπαδούς της αντίπαλης ομάδας, αφαιρώντας από τις αθλητικές αυτές αναμετρήσεις κάθε ψυχαγωγικό και φίλαθλο χαρακτήρα.

Αίτια επικράτησης του φανατισμού και της βίας - Το ανταγωνιστικό πνεύμα που έχει επικρατήσει στο χώρο του επαγγελματικού αθλητισμού, λόγω των οικονομικών συμφερόντων, ωθεί τους παράγοντες των αθλητικών ομάδων σε μια στάση ανοχής -αν όχι και στήριξης- απέναντι στο φανατισμό των οπαδών. Οι οπαδοί αποτελούν αφενός πηγή εσόδων -αγορά εισιτηρίων και εμπορικών ειδών με το λογότυπο της ομάδας, στοιχήματα κ.ά. - κι αφετέρου μέσω των τοπικών συνδέσμων κάθε ομάδας αποτελούν έναν ανέξοδο τρόπο ενίσχυσης και διατήρησης του πλήθους υποστηρικτών της. Μη θέλοντας, επομένως, οι ομάδες να χάσουν αυτά τα οφέλη, επιτρέπουν ή έστω ανέχονται τις συχνές παρεκτροπές των οπαδών τους. - Το ίδιο ανταγωνιστικό πνεύμα, άλλωστε, εξωθεί τις ομάδες στη διεκδίκηση με κάθε τρόπο της νίκης, γεγονός που δυναμιτίζει το κλίμα στο πλαίσιο των αγώνων και ενισχύει το φανατισμό των οπαδών.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

- Οι οπαδοί καταφεύγουν στις ομάδες και τις υποστηρίζουν με αφοσίωση, αναζητώντας συχνά ένα μέσο κοινωνικοποίησης∙ ένα χώρο χαμηλών απαιτήσεων στον οποίο να μπορούν να ενταχθούν και να αισθανθούν πως ανήκουν. Η απουσία λοιπών ενδιαφερόντων ή ουσιαστικών προσωπικών επιδιώξεων, αφήνει το άτομο έκθετο σε αντίστοιχες επιρροές που το δελεάζουν με την υπόσχεση της συντροφικότητας και της αποδοχής. Έτσι πολλοί νέοι άνθρωποι στην προσπάθειά τους να βρουν την ασφάλεια της ομαδικής δράσης και συνύπαρξης, για να καλύψουν συναισθηματικές ελλείψεις, αλλά και την υποτυπώδη προσωπικότητά τους, γίνονται μέλη αθλητικών συνδέσμων, και καταφεύγουν ακόμη και σε βιαιότητες προκειμένου να αναδείξουν την προθυμία και την αφοσίωσή τους και να προασπίσουν τη θέση τους σε αυτούς. - Η παρουσία των οπαδών στους αγώνες -ιδίως εκείνων που αποτελούν πολυπληθείς παρέες από τους κατά τόπους αθλητικούς συνδέσμους- μπορεί εύκολα να οδηγήσει σε βίαιες παρεκτροπές, καθώς η ένταση κατά τη διάρκεια του αγώνα, αλλά και η επιθυμία να προβληθούν μπροστά στους «φίλους» τους, τούς ωθεί σε αναποτελεσματικές συμπεριφορές. Είναι, μάλιστα, τέτοια η πίεση που ασκεί η μαζική δράση, ώστε η ψυχολογία του όχλου επηρεάζει και παρασύρει ακόμη κι εκείνους που είναι πιο μετριοπαθείς και πιο ψύχραιμοι. - Είναι σημαντικό, άλλωστε, να έχουμε υπόψη μας πως τις περισσότερες φορές οι βίαιοι οπαδοί των ομάδων μεταφέρουν στο χώρο του γηπέδου τα δικά τους προβλήματα και τις δικές τους εντάσεις. Η ανεργία, οι οικονομικές δυσκολίες, τα οικογενειακά και προσωπικά προβλήματα, αποτελούν ένα ψυχολογικό φορτίο που απαιτεί μια διέξοδο εκτόνωσης, ένα ξέσπασμα, έστω κι αν αυτό προκύπτει στο πλαίσιο ενός αθλητικού αγώνα και εις βάρος άλλων οπαδών. Οι νέοι αυτοί οπαδοί μη έχοντας τη δυνατότητα να εκφράσουν την απογοήτευση και τις εντάσεις τους σ’ εκείνους που είναι υπεύθυνοι για τη δημιουργία των σύγχρονων δεινών οικονομικών συνθηκών, επιλέγουν την καταφυγή στην τυφλή βιαιότητα, χωρίς να αντιλαμβάνονται πόσο επιζήμια είναι η εκτόνωση που επιδιώκουν. Εμφανής είναι εδώ η ελλιπής παιδεία των νέων αυτών, όπως και η απουσία μιας κατάλληλης αγωγής και καλλιέργειας, ώστε να έχουν τη δυνατότητα της αυτοσυγκράτησης, αλλά και του σεβασμού απέναντι στους άλλους ανθρώπους.

Σρόποι για την αποκατάσταση των αρνητικών πτυχών του αθλητισμού - Είναι σαφές πως πολλά από τα αρνητικά σημεία στο χώρο του αθλητισμού έχουν προκύψει από την εμπορευματοποίηση του επαγγελματικού αθλητισμού και του πρωταθλητισμού. Με δεδομένο, όμως, το γεγονός ότι πλέον οι επαγγελματίες αθλητές αντιμετωπίζονται ως διασημότητες και μπορούν να αποκομίσουν τεράστια χρηματικά ποσά από την εκμετάλλευση του ονόματος και της εικόνας τους, μέσω κυρίως της προώθησης προϊόντων, γίνεται αντιληπτό πως είναι δύσκολο να επιδιωχθεί μια επιστροφή σε πιο αθώες -και άρα λιγότερο προσοδοφόρες- εποχές. Η εμπορευματοποίηση του αθλητισμού είναι πια μη αναστρέψιμη, αλλά δεν ισχύει το ίδιο και για τις νέες συνήθειες στο χώρο αυτό, όπως είναι η χρήση αναβολικών και η διαφθορά. Εκείνο που απαιτείται, βέβαια, είναι μια εντατικοποίηση των σχετικών ελέγχων, αλλά και μια αυξημένη αυστηρότητα στην αντιμετώπιση των σχετικών κρουσμάτων. - Οι αθλητές μπορούν να αποζητούν τα οικονομικά οφέλη της διασημότητας και των επιτυχιών τους, αλλά θα πρέπει να το κάνουν αυτό μέσα από καθαρές νίκες και κυρίως μέσα από την ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

προσωπική τους προσπάθεια, χωρίς την τεχνητή ενίσχυση των αναβολικών ουσιών. Σο ζητούμενο, όμως, είναι διττό, καθώς απαιτείται αφενός η συμβολή της Πολιτείας, ώστε να μην γίνονται ανεκτές τέτοιες αθέμιτες παρεκτροπές, κι αφετέρου η απόκτηση από τους αθλητές εκείνου του ήθους κι εκείνης της συνείδησης, που να τους ωθεί στο να απορρίπτουν κάθε ανάλογη παρανομία. - Η καλλιέργεια και η εδραίωση μιας ορθής και άρτιας ηθικής στους νέους αθλητές μπορεί να προκύψει μόνο μέσα από την κατάλληλη πνευματική αγωγή, ώστε να είναι εφικτή η έγκαιρη δημιουργία

αντιστάσεων

απέναντι

στα

κελεύσματα του

-εύκολου- πλουτισμού

και της

διασημότητας. Οι νέοι αθλητές θα πρέπει να εκτιμήσουν πρωτίστως την ομορφιά και τα οφέλη του αθλητισμού, ώστε να στραφούν στην υπηρέτηση του καθαρού αθλητισμού και όχι στη με κάθε μέσο διεκδίκηση της διάκρισης, με μόνο κίνητρο το κέρδος. - Την ισχυροποίηση του ορθού αθλητικού πνεύματος και την επιδίωξη επιτυχιών που να βασίζονται καθαρά και μόνο στην προσωπική προσπάθεια, μπορούν να ενισχύσουν και τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης αφενός με την προβολή εκείνων των αθλητών που αποδεδειγμένα έχουν σημειώσει καθαρές διακρίσεις κι αφετέρου με τη στηλίτευση των φαινομένων διαφθοράς και εξαπάτησης. Αν, επομένως, οι φορείς αγωγής και παιδείας, η Πολιτεία και τα Μ.Μ.Ε., επιδιώξουν συστηματικά την επιβράβευση των αθλητών που απορρίπτουν τα αναβολικά και τη διαφθορά, τότε θα εδραιωθεί με τον καιρό ένα πιο ενάρετο πνεύμα στον αθλητισμό∙ κάθε αθλητής θα το θεωρεί θέμα αρχής και αξιοπρέπειας να επιτυγχάνει αξιόλογες επιδόσεις βασιζόμενος στην σκληρή προπόνηση και μόνο. - Η Πολιτεία θα πρέπει από τη μεριά της να επιδιώξει την απαρέγκλιτη εφαρμογή της σχετικής νομοθεσίας, ώστε τόσο η χρήση αναβολικών όσο και φαινόμενα χρηματισμού ή βίας να τιμωρούνται με συνέπεια και αυστηρότητα. Η σταθερή εφαρμογή των νόμων θα λειτουργήσει αποτρεπτικά σε κάθε τέτοια παρεκτροπή και θα επαναφέρει στον αθλητισμό την αναγκαία αξιοπιστία και εμπιστοσύνη. - Σημαντική είναι, άλλωστε, η ενίσχυση του ερασιτεχνικού αθλητισμού, που επιτρέπει στους πολίτες, και κυρίως στους νέους, την απόλαυση των αθλητικών δραστηριοτήτων, χωρίς τις εντάσεις, το φανατισμό και τις τεχνητές διακρίσεις, που έχουν τόσο αλλοιώσει τον εμπορευματοποιημένο επαγγελματικό αθλητισμό. Προκύπτει, έτσι, το αίτημα για τη δημιουργία και συντήρηση αθλητικών εγκαταστάσεων σε κάθε δήμο και σε κάθε σχολείο, ώστε οι νέοι να μπορούν να αθλούνται και να αποκτούν συνάμα -μέσα από την αντίστοιχη αγωγή στο πλαίσιο της εκπαίδευσή τους- μια υγιή επαφή με τον αθλητισμό. - Μέριμνα της πολιτείας θα πρέπει να αποτελέσει η ύπαρξη πλήρους διαφάνειας στα οικονομικά στοιχεία των επαγγελματικών ομάδων, προκειμένου να παρεμποδίζονται περιστατικά χρηματισμού ή άλλης άνομης δραστηριότητας. Κάθε χορηγός, κάθε εμπορικός ή άλλος συνεργάτης των ομάδων, όπως και κάθε οικονομική συναλλαγή των παραγόντων των ομάδων θα πρέπει να τίθεται υπό αυστηρό έλεγχο, ώστε να διαπιστώνεται έγκαιρα η ύπαρξη ύποπτων ή αδικαιολόγητων οικονομικών δοσοληψιών.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Εργασία – Επάγγελμα Η λέξη επάγγελμα αναφέρεται συγκεκριμένα στη βιοποριστική απασχόληση κι έχει έτσι πιο περιορισμένο νοηματικό εύρος σε σχέση με την εργασία που αναφέρεται τόσο στο επάγγελμα όσο και γενικότερα στην καταβολή σωματικών και πνευματικών δυνάμεων για την παραγωγή επιθυμητού ή επιβεβλημένου έργου, το οποίο δεν σχετίζεται απαραίτητα με την επίτευξη οικονομικού κέρδους. Σο δικαίωμα στην εργασία και στην επαγγελματική αποκατάσταση είναι θεμελιώδες για κάθε άνθρωπο, κι αυτό σηματοδοτείται κι από την ύπαρξη ειδικής διάταξης στο ΢ύνταγμα. Άρθρο 22. Η εργασία αποτελεί δικαίωμα και προστατεύεται από το Κράτος, που μεριμνά για τη δημιουργία συνθηκών απασχόλησης όλων των πολιτών και για την ηθική και υλική εξύψωση του εργαζόμενου αγροτικού και αστικού πληθυσμού. Όλοι οι εργαζόμενοι, ανεξάρτητα από φύλο ή άλλη διάκριση, έχουν δικαίωμα ίσης αμοιβής για παρεχόμενη εργασία ίσης αξίας. Αντιστοίχως, το δικαίωμα στην εργασία περιλαμβάνεται και στην Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (1948): Άρθρο 23. 1. Καθένας έχει το δικαίωμα να εργάζεται και να επιλέγει ελεύθερα το επάγγελμά του, να έχει δίκαιες και ικανοποιητικές συνθήκες δουλειάς και να προστατεύεται από την ανεργία. 2. Όλοι, χωρίς καμία διάκριση, έχουν το δικαίωμα ίσης αμοιβής για ίση εργασία. 3. Κάθε εργαζόμενος έχει δικαίωμα δίκαιης και ικανοποιητικής αμοιβής, που να εξασφαλίζει σε αυτόν και την οικογένειά του συνθήκες ζωής άξιες στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Η αμοιβή της εργασίας, αν υπάρχει, πρέπει να συμπληρώνεται με άλλα μέσα κοινωνικής προστασίας. 4. Καθένας έχει το δικαίωμα να ιδρύει μαζί με άλλους συνδικάτα και να συμμετέχει σε συνδικάτα για την προάσπιση των συμφερόντων του. Άρθρο 24 Καθένας έχει το δικαίωμα στην ανάπαυση, σε ελεύθερο χρόνο, και ιδιαίτερα, σε λογικό περιορισμό του χρόνου εργασίας και σε περιοδικές άδειες με πλήρεις αποδοχές. Άρθρο 25 1. Καθένας έχει δικαίωμα σε ένα βιοτικό επίπεδο ικανό να εξασφαλίσει στον ίδιο και στην οικογένεια του υγεία και ευημερία, και ειδικότερα τροφή, ρουχισμό, κατοικία, ιατρική περίθαλψη όπως και τις απαραίτητες κοινωνικές υπηρεσίες. Έχει ακόμα δικαίωμα σε ασφάλιση για την ανεργία, την αρρώστια, την αναπηρία, τη χηρεία, τη γεροντική ηλικία, όπως και για όλες τις άλλες περιπτώσεις που στερείται τα μέσα της συντήρησής του, εξαιτίας περιστάσεων ανεξαρτήτων της θέλησης του. Η αξία της εργασίας Η εργασία αποτελεί θεμελιώδες δικαίωμα του ατόμου, διότι μόνο μέσω αυτής καθίσταται εφικτή η επιβίωση, αλλά και η περαιτέρω ανάδειξη του ατόμου, και άρα η καταξίωση της κοινωνικής του υπόστασης. Ενώ, παράλληλα, η εργασία συνιστά το μέσο για τη συλλογική ευημερία, καθώς χάρη σε αυτή επιτυγχάνεται η παραγωγή όλων εκείνων που κρίνονται αναγκαία για την κάλυψη των αναγκών του πληθυσμού.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Ειδικότερα: - Διασφάλιση αξιοπρεπούς διαβίωσης. Μέσω της εργασίας το άτομο κατορθώνει αρχικά να εξασφαλίζει τα απαραίτητα για την επιβίωσή του και σταδιακά προχωρά στο να διασφαλίσει μια αξιοπρεπή διαβίωση∙ αναγκαίο ζητούμενο, ώστε να είναι σε θέση αφενός να απολαμβάνει τη ζωή του κι αφετέρου να μπορεί να προσεγγίσει την ολοκλήρωση της προσωπικότητάς του. Σο καθημερινό άγχος για την επιβίωση και οι συνεχείς οικονομικές ανάγκες φθείρουν δραστικά τον άνθρωπο και του αποστερούν τη δυνατότητα να εκπληρώσει τις πραγματικές του επιθυμίες και να διαμορφώσει τη ζωή του κατά τρόπο που να του προσφέρει ευτυχία. Προκύπτει, έτσι, η αδιαπραγμάτευτη ανάγκη να μπορεί μέσω της εργασίας του να διασφαλίζει επαρκείς οικονομικές απολαβές, με απώτερο στόχο την πλήρη οικονομική του ανεξαρτησία. Εντούτοις, οι σημερινές συνθήκες έχουν επιφέρει σημαντικές μειώσεις στους μισθούς, με αποτέλεσμα οι περισσότεροι άνθρωποι να αδυνατούν να ανταποκριθούν στις οικονομικές τους ανάγκες. Αν ένας εργαζόμενος -πλήρους απασχόλησης- δεν κατορθώνει με το μισθό του να καλύπτει πλήρως τις οικονομικές του υποχρεώσεις, τότε, όχι μόνο παραμένει σε διαρκή ανασφάλεια, αλλά δεν αντλεί από την εργασία του εκείνη την αίσθηση ικανοποίησης που θα του επιτρέψει να συνεχίσει να την πραγματοποιεί με τον πλέον αποτελεσματικό τρόπο. Ζητούμενο, επομένως, για κάθε άνθρωπο δεν είναι απλώς να έχει εργασία, αλλά να μπορεί μέσω αυτής να επιτυγχάνει τη διασφάλιση μιας αξιοπρεπούς διαβίωσης. - Λειτουργεί ως παράγοντας κοινωνικοποίησης. Σο επάγγελμα του κάθε ανθρώπου δεν αποτελεί μόνο ή απλώς ένα μέσο για την εξασφάλιση οικονομικών εσόδων∙ είναι πολύ περισσότερο κομμάτι της ταυτότητάς του και επιτρέπει στο άτομο να αποκτά μια σεβαστή και αναγνωρίσιμη θέση στο κοινωνικό σύνολο. Σο κάθε άτομο έχει επίγνωση πως με το επάγγελμά του προσφέρει κάτι ουσιαστικό για τους συνανθρώπους του, γνωρίζει πως έχει απέναντί τους ευθύνη, και μέσω της παράλληλης συνειδητοποίησης πως και το ίδιο επωφελείται από την επαγγελματική δραστηριότητα των συνανθρώπων του, διαμορφώνεται και ενισχύεται η κοινωνική του συνείδηση. Είναι, άρα, η ίδια η επαγγελματική ενασχόληση που επιτρέπει στο άτομο να αποκτήσει βαθύτερο σεβασμό και εκτίμηση για την προσφορά και την εργασία των συνανθρώπων του, αφού πλέον αντιλαμβάνεται πληρέστερα τις απαιτήσεις, την υπευθυνότητα και την κούραση που συνοδεύει κάθε επαγγελματική δραστηριότητα. - Ισχυροποιεί και καλλιεργεί τις δεξιότητες του ατόμου. Με τη συστηματική επαγγελματική δραστηριότητα το άτομο έχει την ευκαιρία να αξιοποιήσει τις ήδη υπάρχουσες δυνατότητές του, αλλά και να βιώσει νέες επαγγελματικές εμπειρίες και απαιτήσεις που το ωθούν να διερευνήσει ακόμη περισσότερο τις ικανότητές του. Η εργασία, άλλωστε, τείνει να ενισχύει την εργατικότητα, την ανθεκτικότητα, καθώς και την αντίληψη του ατόμου, εφόσον δοκιμάζει διαρκώς τις αντοχές του, αλλά και καλείται να επιλύσει τάχιστα αναπάντεχα προβλήματα και δυσκολίες. Σο σύνολο αυτών των εμπειριών που σχετίζονται με την επαγγελματική δραστηριότητα επιτρέπουν στο άτομο να αποκτήσει αυτοπεποίθηση και εμπιστοσύνη στις νοητικές και σωματικές του δυνατότητες, γεγονός που ισχυροποιεί το χαρακτήρα του. Σο άτομο, μάλιστα, γίνεται πολύ πιο αποτελεσματικό σε κάθε πτυχή της καθημερινότητάς του, αφού πλέον αντιλαμβάνεται πολύ καλύτερα τη σημασία της ορθής αξιοποίησης του χρόνου και βρίσκει τρόπους να τον εκμεταλλεύεται πληρέστερα. Ο επαγγελματισμός, η συνέπεια και η έγκαιρη ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

οργάνωση, που του επιτρέπουν να αντεπεξέρχεται στις εργασιακές του υποχρεώσεις, βρίσκουν εφαρμογή και στις λοιπές δραστηριότητές του. ΢αφές παράδειγμα, ως προς αυτό, αποτελούν οι εργαζόμενες μητέρες, οι οποίες κατορθώνουν να είναι αποτελεσματικές, όχι μόνο στον επαγγελματικό χώρο, αλλά και σε ό,τι αφορά τις ποικίλες υποχρεώσεις που καλείται να καλύψει ένας γονιός. - ΢υναισθηματική ικανοποίηση. Η επαγγελματική ενασχόληση, ιδίως και κυρίως όταν αυτή αφορά ένα επάγγελμα που βρίσκεται πλησιέστερα στις προσωπικές επιθυμίες του ατόμου, αποτελεί πηγή ουσιαστικής συναισθηματικής ικανοποίησης, καθώς καλύπτει την εσωτερική ανάγκη του ατόμου για δημιουργία και προσφορά. Λειτουργεί, συνάμα, ως στοιχείο ενίσχυσης της αυτοεκτίμησης του ατόμου, καθώς του δημιουργεί την αίσθηση της επίτευξης και της προσωπικής επιτυχίας. Σο άτομο αισθάνεται χρήσιμο, παραγωγικό και ικανό να πραγματοποιήσει τους προσωπικούς του στόχους, εφόσον έχει πλέον τη δυνατότητα να ρυθμίζει το ίδιο τη ζωή του και να διαχειρίζεται τα χρήματά του. ΢υνάμα, μάλιστα, μέσω της επαγγελματικής ενασχόλησης κατορθώνει να γνωρίσει πληρέστερα τον ίδιο του τον εαυτό, καθώς διαπιστώνει σταδιακά τις ελλείψεις του, αλλά και τις δυνατότητές του.

Αίτια αλλοτρίωσης του ατόμου από την εργασία του Η αδιαμφισβήτητη αξία της εργασίας υπονομεύεται τα τελευταία χρόνια σε ό,τι αφορά τη δυνατότητα του ατόμου να αντλεί συναισθηματική ικανοποίηση από την άσκηση του επαγγέλματός του, γεγονός το οποίο σχετίζεται τόσο με τις επαγγελματικές συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί στην εποχή μας, όσο και με την ποιότητα των επιλογών που συχνά εξαναγκάζεται να κάνει το άτομο. - Τα υψηλά ποσοστά ανεργίας ωθούν συχνά τους νέους ανθρώπους να επιλέξουν ένα επάγγελμα το οποίο δε σχετίζεται με τις σπουδές και τα ενδιαφέροντά τους μόνο και μόνο για να μπορέσουν να διασφαλίσουν τα αναγκαία οικονομικά έσοδα. Σο γεγονός, όμως, ότι καλούνται να εργαστούν σ’ έναν χώρο που δεν κινεί το ενδιαφέρον τους ούτε πιθανώς καλύπτει την εσωτερική τους ανάγκη και έκφραση και δημιουργία, αλλά ούτε και ανταποκρίνεται στις πραγματικές τους ικανότητες, αφαιρεί από την επαγγελματική τους ενασχόληση τη ζητούμενη αίσθηση ευχαρίστησης, ώστε να μπορούν να ασκήσουν για καιρό και με αποτελεσματικότητα το επάγγελμα αυτό. Σο ίδιο αρνητικό πλαίσιο, άλλωστε, διαμορφώνεται όταν το άτομο, αντί να επιλέξει το επάγγελμα που πραγματικά το ευχαριστεί, επιλέγει ένα άλλο με μόνο κριτήριο το οικονομικό κέρδος. Παρά τις ποικίλες δυνατότητες που προσφέρονται στο άτομο μέσω των αυξημένων οικονομικών εσόδων, δεν μπορεί να παραγνωριστεί το γεγονός ότι η επαγγελματική ενασχόληση καλύπτει ένα μεγάλο μέρος της καθημερινότητάς του, και αν δεν μπορεί να αντλήσει ικανοποίηση από αυτή την ενασχόληση, καταλήγει να αισθάνεται παγιδευμένο και απογοητευμένο από τη ζωή του. - Σε αντίθεση με τις επαγγελματικές δραστηριότητες του παρελθόντος, όπου ο άνθρωπος είχε την ευκαιρία να αναλάβει τη δημιουργία ενός προϊόντος από την αρχή μέχρι την ολοκλήρωσή του, στη σύγχρονη εποχή της εξειδίκευσης

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

και της βιομηχανοποίησης, κάθε υπάλληλος αναλαμβάνει μέρος μόνο της παραγωγικής διαδικασίας, με αποτέλεσμα να αποξενώνεται από το τελικό προϊόν, το οποίο δεν αισθάνεται ως δικό του δημιούργημα. Προκύπτει, έτσι, μια αίσθηση ρουτίνας και μονοτονίας, αφού επί της ουσίας στον κάθε εργαζόμενο αναλογεί μια συγκεκριμένη -η ίδια πάντα- δραστηριότητα. - Οι σύγχρονες συνθήκες εργασίας που εξαναγκάζουν το άτομο να εργάζεται περισσότερες ώρες από το προβλεπόμενο, χωρίς μάλιστα να λαμβάνει οικονομική ανταμοιβή για τις υπερωρίες αυτές, η απουσία ασφάλισης ή η ελλιπής ασφάλιση, η διαρκής αίσθηση ανασφάλειας ως προς το αν θα μπορέσει να διατηρήσει τη θέση του, αλλά και η μείωση του τελικού μισθού, προκαλούν στο εργαζόμενο άτομο μια έντονα αρνητική διάθεση και μια διαρκώς αυξανόμενη απογοήτευση. Η εργασία παύει να γίνεται αντιληπτή ως πηγή ευχαρίστησης και ως δικαίωμα, και αντικρίζεται ως προνόμιο, για χάρη του οποίου το άτομο εξαναγκάζεται να δεχτεί ποικίλες παραβιάσεις των εργατικών του δικαιωμάτων. - Η οικονομική κρίση, άλλωστε, εντείνει σε τέτοιο βαθμό τη δυσκολία επιβίωσης στους περισσότερους επαγγελματικούς χώρους, ώστε παρατηρείται ενίσχυση του ανταγωνιστικού πνεύματος, στο πλαίσιο του οποίου κάθε εργαζόμενος καλείται να διατηρήσει με κάθε κόστος τη θέση του είτε δεχόμενος την υποτίμησή του από την εργοδοσία είτε ακόμη και υπονομεύοντας τους συναδέλφους του, προκειμένου να μην είναι εκείνος που θα απολυθεί.

΢υνέπειες της αλλοτρίωσης του ατόμου από την εργασία του Σο άτομο που δεν αντλεί ικανοποίηση από την εργασία του και δεν λαμβάνει την αναγκαία οικονομική ανταμοιβή γι’ αυτή, παύει να είναι αποτελεσματικό. Πολύ περισσότερο, όμως, βιώνει έντονα συναισθήματα άγχους, απογοήτευσης και δυσαρέσκειας, τα οποία αντανακλώνται τόσο στην επαγγελματική του επίδοση, όσο και στη συναναστροφή του με τους υπόλοιπους εργαζόμενους ή τους εξυπηρετούμενους πελάτες. Σο άτομο μη μπορώντας να αισθανθεί πως μέσα από την εργασία του προσφέρει κάτι το ουσιαστικό, την εκτελεί εντελώς τυπικά, ζημιώνοντας επί της ουσίας όχι μόνο τον εαυτό του, αλλά κι εκείνους που εξαρτώνται από τη δική του απόδοση.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Ανεργία (συνέπειες, αίτια & τρόποι αντιμετώπισης) Σύνταγμα της Ελλάδας Άρθρο 22: Η εργασία αποτελεί δικαίωμα και προστατεύεται από το Κράτος, που μεριμνά για τη δημιουργία συνθηκών απασχόλησης όλων των πολιτών και για την ηθική και υλική εξύψωση του εργαζόμενου αγροτικού και αστικού πληθυσμού. Όλοι οι εργαζόμενοι, ανεξάρτητα από φύλο ή άλλη διάκριση, έχουν δικαίωμα ίσης αμοιβής για παρεχόμενη εργασία ίσης αξίας. [Σο ποσοστό ανεργίας αυξήθηκε από το 7,7% το 2008 σε 27,3% το 2013, κατά την περίοδο 20092013.] Ινστιτούτο Εργασίας Γ.΢.Ε.Ε. ΢υνέπειες φαινομένου σε ατομικό επίπεδο: - Η ανεργία επιφέρει την οικονομική εξαθλίωση του ατόμου, καθώς του στερεί τα έσοδα που του είναι απολύτως αναγκαία για την επιβίωσή του και για την κάλυψη των πάγιων οικονομικών του υποχρεώσεων. - Ειδικότερα, η ανεργία των νέων ανθρώπων σημαίνει την παρατεταμένη οικονομική τους εξάρτηση από την οικογένειά τους. Αδυνατούν, έτσι, οι νέοι να επιτύχουν την οικονομική αυτονομία που θα τους επιτρέψει να εκπληρώσουν τους στόχους τους και να βιώσουν τη ζωή τους, όπως πραγματικά το επιθυμούν. - Ο νέος αδυνατεί, λοιπόν, να λάβει μιαν αυτόνομη θέση στην κοινωνία· αδυνατεί να αξιοποιήσει τις γνώσεις και τις δυνατότητές του, και ως εκ τούτου αδυνατεί να προχωρήσει σε σημαντικά βήματα της ενήλικης ζωής, όπως είναι η δημιουργία της δικής του οικογένειας ή η εκπλήρωση άλλων προσωπικών του φιλοδοξιών, αφού δεν έχει τα απαραίτητα οικονομικά έσοδα. - Η μακροχρόνια ανεργία έχει εξαιρετικά επώδυνες συνέπειες στην ψυχολογία του ατόμου, διότι ο άνεργος τείνει να εκλαμβάνει το πρόβλημα αυτό ως προσωπική του αποτυχία. Κλονίζεται, επομένως, η αυτοπεποίθησή του κι έρχεται αντιμέτωπος με έντονα συναισθήματα άγχους, ανασφάλειας και κατάθλιψης. - Τα αρνητικά συναισθήματα που βιώνει ο άνεργος μπορούν να τον καταβάλουν ψυχικά, αλλά και να τον ωθήσουν σε αναποτελεσματικές συμπεριφορές στην προσπάθειά του να διαχειριστεί το γεγονός ότι ζει σε μια κοινωνία που του αρνείται τη στοιχειώδη έστω αξιοπρέπεια μιας έντιμης εργασίας. - Ο άνεργος, άλλωστε, πέρα από το γεγονός ότι αισθάνεται μειονεκτικά, αδυνατεί να εκπληρώσει τις οικονομικές του υποχρεώσεις, γεγονός που μπορεί να τον οδηγήσει είτε σε αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές είτε σε πράξεις βίας προκειμένου να διασφαλίσει τα αναγκαία χρήματα. - Η ανεργία καθηλώνει το άτομο σε μια κατάσταση στασιμότητας, καθώς του είναι αδύνατη οποιαδήποτε πορεία εξέλιξης είτε σε προσωπικό επίπεδο (δημιουργία οικογένειας, επίτευξη συναισθηματικής ευδαιμονίας, πνευματική καλλιέργεια) είτε σε κοινωνικό επίπεδο (αδυναμία ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

ουσιαστικής συμμετοχής στα κοινά, διάθεση κοινωνικής απόσυρσης). - Ο άνεργος εξωθείται στην κοινωνική απομόνωση, αφού η απουσία εσόδων δεν του επιτρέπει τη συμμετοχή σε δραστηριότητες που απαιτούν χρηματική δαπάνη. Ενώ, εξίσου αποτρεπτικά για τις κοινωνικές του συναναστροφές λειτουργεί και ο κλονισμός της συναισθηματικής του κατάστασης. [Από το σύνολο των ανέργων επτά στους δέκα ανέργους είναι μακροχρόνιοι άνεργοι, ενώ μόλις το 26% των ανέργων έχει διάρκεια ανεργίας από ένα μέχρι ένδεκα μήνες.] Ινστιτούτο Εργασίας Γ.΢.Ε.Ε.

΢υνέπειες φαινομένου σε κοινωνικό επίπεδο - Τα αρνητικά συναισθήματα που εύλογα προκαλούνται στους ανέργους θέτουν σε κίνδυνο την κοινωνική συνοχή, υπό την έννοια πως πέρα από την πιθανότητα ακραίων συμπεριφορών ή εγκληματικής δράσης, οι άνεργοι αισθάνονται περιθωριοποιημένοι, και άρα μειώνεται το ενδιαφέρον τους για την ομαλή λειτουργία της κοινωνίας. Ο ανταγωνισμός, η διάθεση υπονόμευσης του άλλου, η προσφυγή σε αθέμιτα μέσα (ρουσφέτια, παρανομίες), συνιστούν το κυρίαρχο κλίμα σε μια αγορά εργασίας που δεν επαρκεί για να καλύψει το σύνολο του διαθέσιμου εργατικού δυναμικού. - Η αυξημένη ανεργία καθιστά ανενεργό και αφήνει ανεκμετάλλευτο ένα σημαντικό τμήμα του εργατικού δυναμικού, το οποίο έχει ενδεχομένως υψηλά εργασιακά προσόντα, άρτια κατάρτιση και πολλές δυνατότητες. Σο γεγονός αυτό ζημιώνει το κοινωνικό σύνολο, αφού μειώνεται η παραγωγική δύναμη του τόπου. - Η οικονομική δυσπραγία των ανέργων οδηγεί σε πτώση της κατανάλωσης προϊόντων και ζήτησης υπηρεσιών, με αποτέλεσμα το γενικότερο κλονισμό της αγοράς. ΢ε περιπτώσεις, μάλιστα, που το ποσοστό των ανέργων είναι εξαιρετικά υψηλό, όπως συμβαίνει την παρούσα περίοδο στην Ελλάδα, η πτώση στην οικονομική απόδοση της αγοράς γίνεται ιδιαίτερα αισθητή και οδηγεί σε περαιτέρω αύξηση της ανεργίας λόγω του κλεισίματος ιδιωτικών επιχειρήσεων και εμπορικών καταστημάτων. - Η παρατεταμένη ανεργία εξωθεί ένα αξιοσημείωτο ποσοστό των νέων στην επιλογή της μετανάστευσης, με αποτέλεσμα η χώρα να ζημιώνεται απ’ την απώλεια εργατικού δυναμικού υψηλής μόρφωσης και κατάρτισης. - Τα υψηλά ποσοστά ανεργίας σημαίνουν μεγάλη πτώση στις εισφορές των ασφαλιστικών ταμείων, αλλά κι επιπλέον επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού προκειμένου να υλοποιηθούν προγράμματα πρόσκαιρης επαγγελματικής αποκατάστασης μέρους των ανέργων. - Η αυξημένη ανεργία ανοίγει το δρόμο για την ανερυθρίαστη οικονομική εκμετάλλευση των νέων, οι οποίοι καλούνται να εργαστούν σε προσωρινές θέσεις με εξαιρετικά χαμηλές απολαβές, χωρίς ασφάλιση και χωρίς να γίνονται εν γένει σεβαστά τα εργασιακά τους δικαιώματα.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

- Η κοινωνία βιώνει μια περίοδο πνευματικής, καλλιτεχνικής και επιστημονικής στασιμότητας, καθώς οι νέοι που αποτελούν το πιο δυναμικό της κομμάτι απομένουν αποκομμένοι απ’ τον εργασιακό βίο, και κατ’ επέκταση εμποδίζονται απ’ το να προσφέρουν το μέγιστο των δυνατοτήτων τους. Ας μην λησμονούμε, άλλωστε, πως ένας νέος που βιώνει συνεχή εργασιακή ανασφάλεια, έρχεται αντιμέτωπος με το ενδεχόμενο της ψυχικής εξουθένωσης. Η περιστασιακή επαγγελματική απασχόληση, η παραβίαση των εργασιακών δικαιωμάτων, η προοπτική μιας νέας περιόδου ανεργίας, συνθέτουν ένα πλαίσιο που εκμηδενίζει τις ψυχολογικές αντοχές του νέου ανθρώπου και τον αποτρέπει απ’ τη δημιουργική και ουσιαστική ενασχόληση με την επιστήμη του ή τη γενικότερη συμμετοχή σε πνευματικές και καλλιτεχνικές ασχολίες. - Οι κοινωνικές ανισότητες που προκαλούνται απ’ την αυξημένη ανεργία επιφέρουν σημαντικό πλήγμα στη δημοκρατία, αφού η απελπισία των ανέργων γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης από κομματικούς σχηματισμούς ακραίου προσανατολισμού. [Κορύφωση στην «εποχή της ανασφάλειας» της εργασίας στην Ευρώπη και ιδιαίτερα στην Ελλάδα είναι η επισφαλής εργασία, στην οποία συγκαταλέγεται, μεταξύ των άλλων, και η προσωρινή απασχόληση, η οποία για τους νέους αποτελεί συγκοινωνούν δοχείο με την ανεργία. Ουσιαστικά αποτελεί μία «ρευστή εργασιακή συνθήκη», μία συνεχή κατάσταση «εντός και εκτός» της αγοράς εργασίας, ενώ διαπερνά, επηρεάζει και τελικά καθορίζει όλες τις διαστάσεις της κοινωνικής ζωής του εργαζομένου.] Ινστιτούτο Εργασίας Γ.΢.Ε.Ε.

Αίτια του φαινομένου - Ο ελλιπής επαγγελματικός προσανατολισμός των εφήβων έχει ως αποτέλεσμα τη μαζική διεκδίκηση συγκεκριμένων πανεπιστημιακών σχολών, και κατόπιν συγκεκριμένων επαγγελμάτων, τη στιγμή που άλλες επαγγελματικές επιλογές ή επιλογές επαγγελματικής κατάρτισης απομένουν χωρίς ουσιαστική ζήτηση. - Παρατηρείται η αδυναμία σύνδεσης της αγοράς εργασίας με το χώρο της εκπαίδευσης, με αποτέλεσμα οι απόφοιτοι των Λυκείων, αλλά ακόμη και των Πανεπιστημίων της χώρας, να μην κατέχουν τα επιθυμητά προσόντα και την αναγκαία κατάρτιση για την απρόσκοπτη επαγγελματική τους αποκατάστασης. Ενώ σταθερή είναι η ανισορροπία ανάμεσα στις επιλεγόμενες σπουδές και τις πραγματικές ανάγκες της αγοράς εργασίας. - Η εξέλιξη της τεχνολογίας είχε ως αποτέλεσμα την αυτοματοποιημένη εκτέλεση εργασιών που άλλοτε απασχολούσαν ανθρώπινο δυναμικό. ΢τη βιομηχανική παραγωγή η χρήση μηχανών έχει υποκαταστήσει πλήθος χειρωνακτών, όπως άλλωστε και η χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών έχει καταστήσει περιττούς πολλούς υπαλλήλους της άλλοτε ακμάζουσας γραφειοκρατίας. - Η βαθιά οικονομική κρίση εξώθησε, όχι μόνο τον ιδιωτικό τομέα, αλλά ακόμη και το δημόσιο, στη μείωση του ανθρώπινου δυναμικού είτε με απολύσεις είτε με πάγωμα των προσλήψεων.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

- Η αδράνεια του ιδιωτικού επιχειρηματικού τομέα κι ο περιορισμός των νέων επεκτατικών κινήσεων, λόγω της οικονομικής κρίσης, έχει επιφέρει μια οδυνηρή στασιμότητα στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και στην απορρόφηση εργαζομένων. - Καίριο πρόβλημα της ελληνικής οικονομίας παραμένει η απουσία ανταγωνιστικής παραγωγής σε βιομηχανικά προϊόντα, αλλά και προϊόντα τεχνολογικής πρωτοπορίας. - Πολλές παραγωγικές επιχειρήσεις, άλλωστε, επέλεξαν είτε να μεταφέρουν την έδρα τους σε χώρες όπου το κόστος εργασίας είναι πολύ χαμηλότερο είτε να μειώσουν το απασχολούμενο προσωπικό προκειμένου να αυξήσουν τα καθαρά τους κέρδη.

- Η εγκατάλειψη της υπαίθρου και της κοπιώδους γεωργικής εργασίας προκάλεσε αφενός την αύξηση του αστικού πληθυσμού κι αφετέρου την αποδυνάμωση ενός άλλοτε ανθηρού οικονομικού τομέα. - Οι κρατικοί προγραμματισμοί για την αντιμετώπιση του φαινομένου είναι συνήθως ευκαιριακοί, χωρίς μακρόχρονη στόχευση και χωρίς ουσιαστικές παρεμβάσεις στην αναδιάρθρωση των δομών της ελληνικής οικονομίας. - Οι συχνά άσχημες συνθήκες εργασίας στον ιδιωτικό τομέα, όπου τα εργασιακά δικαιώματα σπανίως γίνονται σεβαστά, εξωθούν πολλούς ανθρώπους στην αναζήτηση της εργασιακής ασφάλειας που παρέχει η απασχόληση στο δημόσιο. - Η απουσία επαγγελματισμού και εργασιακού ήθους, όπως κι η απουσία ουσιαστικής κατάρτισης και εξειδίκευσης είναι παράγοντες που μπορούν να οδηγήσουν ένα άτομο στη μακρόχρονη ανεργία. ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Σρόποι αντιμετώπισης

Η πλήρης αντιμετώπιση της ανεργίας είναι σαφώς μια δυσεπίτευκτη επιδίωξη, υπάρχουν ωστόσο σχεδιασμοί και ενέργειες που μπορούν να μειώσουν την έκταση του φαινομένου. - Ένα πρώτο βήμα θα μπορούσε να είναι η ορθότερη συσχέτιση του εκπαιδευτικού συστήματος με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας. Μέσω του έγκαιρου και αποτελεσματικού επαγγελματικού προσανατολισμού θα μπορούσε να αποφευχθεί ο συνωστισμός των νέων σε σχολές και επαγγελματικές επιλογές που έχουν ήδη πληθώρα αποφοίτων και εργαζομένων. - Επιθυμητή είναι και η αναβάθμιση της τεχνικής εκπαίδευσης, ώστε οι νέοι να αποκτούν την κατάλληλη εκείνη κατάρτιση που θα τους επιτρέψει την ταχύτερη επαγγελματική αποκατάσταση, και μάλιστα σε επαγγελματικούς χώρους που συνιστούν πιο παραγωγικές επιλογές. - Συνάμα, θα πρέπει να υπάρχει μέριμνα για τη συνεχή κατάρτιση των ανέργων, προκειμένου να έχουν τη δυνατότητα να διεκδικήσουν μια διαφορετική εργασιακή αποκατάσταση χάρη στις νέες τους δεξιότητες και γνώσεις. - Ως μακροπρόθεσμη σκέψη θα πρέπει να τεθεί η ανάπτυξη της ανταγωνιστικότητας της χώρας μας, ο εκσυγχρονισμός των δομών της ελληνικής παραγωγής και φυσικά η ενίσχυση των επενδύσεων σε νέους ή ήδη υπάρχοντες οικονομικούς κλάδους, προκειμένου να υπάρξει αύξηση των θέσεων εργασίας. [Η ελληνική οικονομία μπορεί να μετατοπιστεί σε υψηλότερο ΑΕΠ και χαμηλότερη ανεργία χωρίς να υπάρχει έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο αγαθών και υπηρεσιών εφόσον: πρώτον, σε βραχυχρόνια διάρκεια μειωθούν οι τιμές των εγχώριων προϊόντων (αύξηση ανταγωνιστικότητας τιμής) προκειμένου να αντισταθμιστούν οι εισαγωγές που θα είναι αυξημένες στο επιθυμητό υψηλότερο επίπεδο του προϊόντος (επομένως και στο υψηλότερο επίπεδο εγχώριας ζήτησης και απασχόλησης)

και δεύτερον,

σε

μεσοακροχρόνια

διάρκεια

βελτιωθεί

με

ένα

επενδυτικό

πρόγραμμα τεχνολογικής-παραγωγικής ανασυγκρότησης η διαρθρωτική ανταγωνιστικότητα. Επομένως, το σημείο εκκίνησης μίας αναπτυξιακής/οικονομικής πολιτικής οφείλει να είναι η αύξηση και η αξιοποίηση της συνολικής ζήτησης, εγχώριας και εξωτερικής, η οποία θα θέσει σε λειτουργία το αχρησιμοποίητο παραγωγικό δυναμικό της χώρας που θα αυξήσει την παραγωγή και την απασχόληση. ΢ε αντίθετη περίπτωση, η ελληνική οικονομία θα διέλθει από μακρά περίοδο στασιμότητας.] Ινστιτούτο Εργασίας Γ.΢.Ε.Ε.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

΢τοιχεία για τη νεανική απασχόληση από το Ινστιτούτο Εργασίας

- Με βασικό επιχείρημα ότι για την καταπολέμηση της νεανικής ανεργίας, απαιτείται η διευκόλυνση της ένταξής τους στην αγορά εργασίας, πολλές χώρες - έχοντας υιοθετήσει τη νεοφιλελεύθερη προσέγγιση - έχουν θεσπίσει χαμηλότερους κατώτατους μισθούς για τους νέους, με αποτέλεσμα αυτή η κατηγορία των εργαζομένων να αποτελεί τον κύριο πυρήνα ενός συνεχώς αυξανόμενου εργατικού δυναμικού, το οποίο είναι εξαιρετικά ευέλικτο και χαμηλά αμειβόμενο. - Νομιμοποιούν και γενικεύουν μορφές ευέλικτης, ανειδίκευτης και ανασφάλιστης εργασίας, οι οποίες υλοποιούνται μέσω δήθεν πρακτικής εκπαίδευσης (π.χ. voucher) ή μαθητείας και στην ουσία υποκρύπτουν την παροχή φθηνής και χωρίς δικαιώματα εργασίας. - Δημιουργούν και νομιμοποιούν διακρίσεις σε βάρος της εργασίας των νέων δημιουργώντας μια ειδική κατηγορία μισθωτών, των νέων με μισθούς μειωμένους τουλάχιστον κατά 30%. - Προκαλούν μέσω της «διαρροής εγκεφάλων», της μετανάστευσης των νέων επιστημόνων και της καθιέρωσης της περιστασιακής – υποαμειβόμενης - προσωρινού χαρακτήρα και επισφαλούς απασχόλησης, μια πραγματική αφαίμαξη του εργατικού δυναμικού από τα πιο παραγωγικά του τμήματα. - Απαξιώνουν γνώσεις, ικανότητες, δεξιότητες που αποκτήθηκαν από τους νέους με τα χρήματα του ελληνικού λαού μέσα στα σχολεία και τα πανεπιστήμια. - Εκπαιδεύουν μια ολόκληρη νέα γενιά σε εργασία χωρίς δικαιώματα και τελικά να καθίστανται «ωφελούμενοι» προγραμμάτων και όχι εργαζόμενοι με δικαιώματα αξιοπρεπούς μισθού και ανθρώπινων συνθηκών εργασίας. - Το ποσοστό ανεργίας στους νέους ηλικίας 15-24 ετών προσεγγίζει το 56,7% και είναι το μεγαλύτερο της Ε.Ε. - Πρόσφατα (2012) θεσμοθετήθηκε για πρώτη φορά ο διαφοροποιημένος μειωμένος μισθός για τους νέους κάτω των 25 ετών. Με το νόμο 4046/12 ψηφίστηκε η μείωση του βασικού μισθού κατά 22% (ο κατώτατος μισθός διαμορφώνεται πλέον στα 586,08€) και για τους εργαζόμενους κάτω των 25 ετών μείωση κατά 32%, δηλαδή 510,95€. Εφόσον αφαιρεθούν από το ποσό αυτό οι ασφαλιστικές και φορολογικές κρατήσεις του εργαζόμενου, ο καθαρός μηνιαίος μισθός είναι 476,35€ και για τον εργαζόμενο κάτω των 25 ετών είναι 426,64€, για 8ωρη απασχόληση. - Οι εξελίξεις αυτές σε συνδυασμό και με την σημαντική αύξηση της ανεργίας καθώς και της μακροχρόνιας ανεργίας και της ανασφάλειας, έχουν σοβαρές αρνητικές συνέπειες ως προς την ανεξαρτησία των νέων, τη μετάβαση τους στην ενήλικη ζωή, την ψυχική και πνευματική τους υγεία, ενώ ελλοχεύουν κίνδυνοι κοινωνικού αποκλεισμού και κοινωνικής αποξένωσης τους.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

- Η Ελλάδα δεν έχει μετακινηθεί στην αλυσίδα παραγωγής της αξίας, ώστε να παράγει πιο σύνθετα προϊόντα και υπηρεσίες (έντασης γνώσης/τεχνολογίας). Έτσι ουσιαστικά υπάρχει περιορισμένη ζήτηση για πτυχιούχους και όχι υπερπροσφορά πτυχιούχων. - Η όλη κατάσταση επιδεινώνεται από το γεγονός ότι δεν υφίσταται κανένα δίχτυ ελάχιστης κοινωνικής προστασίας (η μοναδική χώρα της Ευρωζώνης), το οποίο να διασφαλίζει ένα ανεκτό όριο διαβίωσης, που θα προσδιορίζεται από τις βασικές ανάγκες. - Σε γενικές γραμμές, στην Ελλάδα, οι νέοι δεν τυγχάνουν ειδικών και στοχευμένων πολιτικών καταπολέμησης της ανεργίας. Σα προβλεπόμενα επιδόματα ανεργίας έχουν οριζόντιο χαρακτήρα ανεξαρτήτου ηλικίας, ενώ και το τακτικό επίδομα ανεργίας μειώθηκε από 430,75 ευρώ (9/2008) σε 360 ευρώ (3/2012).

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Σουρισμός Σουρισμός: η προσωρινή μετακίνηση ατόμων ή ομάδων από τον τόπο διαμονής τους σε άλλες περιοχές (της χώρας ή του εξωτερικού), με στόχο την επίσκεψη αξιοθέατων και γενικότερα την αναψυχή ή κάποιο ειδικό σκοπό. ΢υνεκδοχικά η οργανωμένη προσπάθεια που διεξάγεται από κρατικούς και ιδιωτικούς φορείς (τουριστικά γραφεία) για την προσέλκυση τουριστών σε χώρα ή περιοχή ή τη ρύθμιση όλων των λεπτομερειών για τη μετακίνηση τουριστών. Ο τουρισμός αποτελεί μια ιδιαίτερα επικερδή δραστηριότητα για τη χώρα μας και απαιτεί την ύπαρξη και εύρυθμη λειτουργία σημαντικών υποδομών, καθώς για την ομαλή πραγματοποίησή του συνδράμουν τουριστικά γραφεία, ξενοδοχειακές μονάδες ή άλλου είδους χώροι φιλοξενίας, αεροπορικές και ναυτιλιακές εταιρείες κ.λπ.

Η ανάπτυξη του τουρισμού οφείλεται στην άνοδο του βιοτικού επιπέδου που επιτεύχθηκε χάρη στην οικονομική ανάπτυξη που γνώρισαν πολλές χώρες, αλλά και στις νέες συνθήκες που δημιούργησε η εξέλιξη στους διάφορους τομείς της τεχνολογίας. Ειδικότερα:

Η εκπληκτική βελτίωση των μέσων μεταφοράς και η ταχύτατη πια μετακίνηση από το ένα μέρος

στο άλλο, σε συνδυασμό με την τελειοποίηση των μέσων επικοινωνίας, που καθιστούν ακόμη πιο γρήγορη και απρόσκοπτη την οργάνωση των ταξιδιών, έχουν άρει δυσκολίες του παρελθόντος κι έχουν ανοίξει το δρόμο στις συχνές μετακινήσεις των ατόμων.

Η συστηματική οργάνωση των αναγκαίων για τον τουρισμό υποδομών (ξενοδοχείων,

τουριστικών γραφείων, συχνότερες αεροπορικές ανταποκρίσεις), έχουν καταστήσει, όχι μόνο προσβάσιμες, αλλά και έτοιμες για τη φιλοξενία τουριστών πλήθος περιοχών ανά τον κόσμο.

Η αύξηση του βιοτικού επιπέδου και κατ’ επέκταση η αισθητή βελτίωση της οικονομικής

κατάστασης πολλών πολιτών, έχει δώσει σε ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού των ανεπτυγμένων κοινωνιών τη δυνατότητα να πραγματοποιούν πολυήμερα ταξίδια εντός και εκτός των συνόρων της χώρας τους.

- Η αποδέσμευση από την ανάγκη συνεχούς εργασίας χάρη στην εξέλιξη της τεχνολογίας και των μέσων παραγωγής, έφερε σταδιακά και τη συνειδητοποίηση της αξίας που έχουν για το άτομο τα ταξίδια σε άλλες χώρες, όπως άλλωστε και η ευκαιρία ξεκούρασης και αναψυχής. Οι διακοπές προσφέρουν μια εξαίρετη ευκαιρία εκτόνωσης και ψυχικής χαλάρωσης που επιτρέπει στο άτομο να επιστρέφει στην εργασία του ανανεωμένο και με πολύ καλύτερη διάθεση και ενεργητικότητα.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Η ανάπτυξη του τουρισµού επιτυγχάνεται µέσα από τη συστηµατική και ολοκληρωµένη προσπάθεια βελτίωσης του συνόλου των ακόλουθων βασικών παραγόντων σύνθεσης του τουριστικού προϊόντος. Ειδικότερα: - Προσβασιµότητα.

προσβασιµότητα

µιας

περιοχής

καθιστά

αποτελεσµατικότερη

την

προσφορά υπηρεσιών προς τους επισκέπτες, διευκολύνοντας την προσέγγιση του τουριστικού προϊόντος. - Έλξεις. Η φύση αποτελεί τον κύριο πόλο έλξης προς τους επισκέπτες, µέσα από τον πλούτο και την ποικιλία της, συνεπικουρούµενη από έντονα πολιτισµικά στοιχεία που να διατηρούν σε µεγάλο βαθµό την αυθεντικότητά τους. Βέβαια η ελκτικότητα των πλεονεκτηµάτων κάθε περιοχής συνδέεται άµεσα τόσο µε τεχνικές υποδοµές, όσο και µε υποστηρικτικές δοµές ανάδειξής τους. - Τπηρεσίες.

Οι

παρεχόµενες

τουριστικές

υπηρεσίες

εστιάζονται

στη

λειτουργία

κυρίως

υποστηρικτικών δοµών, όπως τουριστικά γραφεία, κέντρα ενηµέρωσης και πληροφόρησης κλπ., αλλά και του συνόλου των απαραίτητων υποδοµών µε σαφείς όρους ποιότητας µέσα από υψηλές προδιαγραφές άνεσης, αξιοπιστίας, συµπεριφοράς και διαρκούς βελτιστοποίησης του τελικού αποτελέσµατος. Η παροχή υψηλού επιπέδου υπηρεσιών αποτελεί ίσως το καλύτερο µέσο διαφήµισης κάθε περιοχής, καθώς και προϋπόθεση επανάληψης της επίσκεψης. - Δραστηριότητες. Οι δραστηριότητες (περιηγήσεις, δεξιότητες, ενεργητικότητα, άθληση) που µπορεί να αναπτύξει ο επισκέπτης σε µία περιοχή αποτελούν αναπόσπαστο τµήµα του συνολικού τουριστικού της προϊόντος. Η ποικιλοµορφία και η συµπληρωµατικότητά τους συµβάλλουν καθοριστικά τόσο στην προσέλκυση των επισκεπτών, όσο και στην παράταση του χρόνου παραµονής τους και κατά συνέπεια στην αύξηση της σχετικής τους δαπάνης. Άλλωστε η επιµήκυνση της τουριστικής περιόδου καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους αποτελεί βασικό ζητούµενο. - Καταλύµατα. Σα καταλύµατα καθώς και οι προδιαγραφές που τα χαρακτηρίζουν (αρχιτεκτονική, διαρρύθµιση, προσφερόµενες ανέσεις) συµβάλλουν αποφασιστικά στη διαµόρφωση µιας οπτικής εικόνας για το ανθρωπογενές-δοµηµένο περιβάλλον κάθε περιοχής. Παράλληλα καθορίζουν κατά πολύ το προφίλ του «αγοραστικού κοινού» στο οποίο απευθύνονται, αποδίδοντας τα ανωτέρω χαρακτηριστικά µέσω της τιµολογιακής τους πολιτικής. - Προβολή-Προώθηση. Η οργανωµένη και συστηµατική προβολή και προώθηση του τουριστικού προϊόντος επιτυγχάνεται µέσα από τη διοργάνωση αντίστοιχων δραστηριοτήτων-εκδηλώσεων, τη σύσταση σχετικών υπηρεσιών και υποδοµών, καθώς και την παραγωγή του κατάλληλου ενηµερωτικού υλικού. - Περιβάλλον. Η έννοια του περιβάλλοντος µε την ευρύτερη έννοια συµπεριλαµβάνει εκτός των γεωγραφικών περιοχών ιδιαίτερου ενδιαφέροντος και κάλλους στοιχεία που αφορούν αισθητικές παρεµβάσεις, δράσεις προστασίας και διαφύλαξης, καθώς και ανάλογες πρωτοβουλίες ανάδειξης και διαµόρφωσης περιοχών.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Ζητούμενα για την ορθή ανάπτυξη του τουρισμού - Καθιέρωση υψηλών προδιαγραφών (standards) παροχής υπηρεσιών, με παράλληλη στροφή της τουριστικής πολιτικής πωλήσεων στη φιλοσοφία του ανταγωνισµού ποιότητας και όχι ανταγωνισµού της τιµής, ο οποίος αποτέλεσε βασικό λόγο υποβάθµισης συνολικά του τουριστικού προϊόντος. - Προσέλκυση τουριστών-επισκεπτών υψηλής εισοδηµατικής στάθµης που θα αποφέρει σηµαντικά εισοδηµατικά οφέλη αλλά και θα λειτουργήσει ενισχυτικά προς τη συνολική βελτίωση της τουριστικής εικόνας - Αξιοποίηση του συνολικού τουριστικού αποθέµατος µε εµπλουτισµό του που πηγάζει από την ιστορία και τον πολιτισµό, αλλά και από το πλούσιο φυσικό περιβάλλον. - Αξιοποίηση κατά κύριο λόγο των τουριστικών πόρων των ορεινών και µειονεκτικών περιοχών της περιφέρειας όπου ο περιβαλλοντικός και πολιτιστικός τουρισµός µπορεί να έχει ευρύ πεδίο ανάπτυξης. - Συστηµατική επιδίωξη, παράλληλη µε την ανάπτυξη του τουρισµού, αποτελεί η ενίσχυση ορισµένων κλάδων της µεταποίησης (π.χ. τρόφιµα) και στήριξη των υπαρχόντων γευσιγνωστικών εκδηλώσεων (αναφορικά π.χ. µε τυροκοµικά, κρασιά, τοπική κουζίνα κλπ.) αλλά και τη διοργάνωση νέων, µέσα από συνδυασµένες ενέργειες (π.χ. δωρεάν διανοµή από ειδικά διαµορφωµένα κιόσκια διαφηµιστικών συσκευασιών τοπικών προϊόντων) ειδικά κατά τη διάρκεια διεξαγωγής

εκδηλώσεων

µαζικής

προσέλευσης,

που

αποτελούν

θύλακες

οικονοµικής

δραστηριότητας για την κάθε περιοχή. - Προστασία του περιβάλλοντος και αξιοποίηση της ιστορικής και πολιτιστικής κληρονοµιάς της κάθε περιοχής. - Η διεύρυνση των επιλογών εναλλακτικού τουρισμού, αλλά και των γενικότερων επιλογών για τους επισκέπτες της χώρας, με τη δημιουργία κατάλληλων υποδομών, όπως: συνεδριακά κέντρα, υδροθεραπευτήρια, γήπεδα (π.χ. mini football, golf), πισίνες, πίστες αναρρίχησης, χώρους αεραθλητισµού,

παγοδρόµια,

σκοπευτήρια,

ιππικούς

οµίλους,

υδάτινα

πάρκα

(water parks), rafting κλπ. Εκµάθηση σπορ (ιππασία, σκι, κολύµπι, αναρρίχηση, αεραθλητισµός).

- Η ανάδειξη του συνόλου των τουριστικών πόρων µε έµφαση στις ήπιες-εναλλακτικές µορφές τουρισµού που αποτελούν την αιχµή του δόρατος για την τουριστική πολιτική που θα πρέπει να εφαρµοστεί στις µη κορεσµένες τουριστικά περιοχές της περιφέρειας και οι οποίες στη µεγαλύτερή τους πλειοψηφία εντοπίζονται στην ενδοχώρα (ορεινές-µειονεκτικές περιοχές).

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Οι απειλές που µπορούν να εµποδίσουν την αναπτυξιακή προσπάθεια του τουριστικού τοµέα εντοπίζονται κατά κύριο λόγο στο εξωτερικό περιβάλλον µε την αστάθεια στα κοινωνικοοικονοµικά µεγέθη των γειτονικών περιοχών και στην πιθανή αύξηση της ανταγωνιστικότητας των οµοειδών προϊόντων και υπηρεσιών από αυτές αλλά και στο εσωτερικό περιβάλλον µε την υιοθέτηση ευκαιριακών αναπτυξιακών πρακτικών «γρήγορου κέρδους» και κατά συνέπεια βλαπτικών προς τη συνολική προσπάθεια της ορθολογικής τουριστικής ανάπτυξης.

Λόγοι ανάπτυξης του τουρισμού στην Ελλάδα - Η Ελλάδα λόγω της ιδιαίτερης γεωγραφικής της θέσης και διαμόρφωσης αποτελεί έναν ιδανικό τουριστικό προορισμό, καθώς συνδυάζει το θερμό μεσογειακό κλίμα, που προσφέρει σταθερή καλοκαιρία κατά τους θερινούς μήνες, αλλά και σχετικά ήπιους χειμώνες, με την ομορφιά του τοπίου τόσο στα εκατοντάδες νησιά όσο και στους ηπειρωτικούς προορισμούς. - Η ξεχωριστή ιστορία της χώρας με τα ένδοξα μνημεία πολιτισμού αποτελεί σημαντικό πόλο έλξης, μιας και πολλοί είναι εκείνοι που θέλουν να θαυμάσουν από κοντά τα ιστορικά μνημεία, αλλά και να αισθανθούν την ιδιαίτερη ποιότητα αυτού του τόπου που γέννησε τόσο σημαντικά πρόσωπα του παγκόσμιου πνεύματος. Είναι, άλλωστε, τέτοια η αξία των αρχαίων Ελλήνων δημιουργών, ώστε στις περισσότερες χώρες του κόσμου τα έργα του Ομήρου, του Αριστοτέλη, του Θουκυδίδη κ.ά. δίνουν καθημερινά αφορμές, στο πλαίσιο της εκπαίδευσης και της επιστήμης γενικότερα, να μνημονεύεται και να τιμάται η χώρα μας. - Η ελληνική οικονομία έχει επενδύσει σε σημαντικό βαθμό στον τουριστικό τομέα έχοντας έτσι διαμορφώσει ήδη τις αναγκαίες υποδομές και προσφέροντας στους τουρίστες μια αξιόλογη εμπειρία αναψυχής. Η εμπειρία, άρα, των Ελλήνων στην παροχή τουριστικών υπηρεσιών και οι υπάρχουσες δομές, επιτρέπουν στη χώρα να είναι εξαιρετικά ανταγωνιστική σε σχέση με άλλους τουριστικούς προορισμούς γειτονικών χωρών. - Η φιλειρηνική στάση της χώρας και η ποιότητα του πολιτισμού της -σύγχρονου και αρχαίουδημιουργούν ένα θετικό κλίμα απέναντί της σε παγκόσμιο επίπεδο, γεγονός που επιτρέπει τη συχνά θετική προβολή της -κυρίως βέβαια για τη φυσική ομορφιά των νησιών και το κάλλος των μνημείων-, που αποτελεί σημαντικό παράγοντα διαφήμισης.

Σα οφέλη του τουρισμού για τη χώρα - Ο τουρισμός αποτελεί σημαντικότατη πηγή οικονομικών εσόδων για τη χώρα, στηρίζοντας επί της ουσίας όχι μόνο τις αμιγώς τουριστικές επιχειρήσεις, αλλά και την τοπική οικονομία και τις μικρές τοπικές επιχειρήσεις των τουριστικών περιοχών, προσφέροντας χιλιάδες θέσεις εργασίας. Τπ’ αυτή την έννοια μπορεί να αναγνωριστεί πως η μεγάλη επένδυση που έχει γίνει στον τομέα αυτό έχει αποφέρει αξιοσημείωτη απόδοση.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

- Επιτρέπει την άμεση επικοινωνία με πολίτες άλλων εθνοτήτων που έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν από κοντά και να εκτιμήσουν την ηθική ποιότητα των Ελλήνων, τις ιδιαιτερότητες του μεσογειακού τρόπου ζωής, την ομορφιά του τόπου και των ανθρώπων, και να μεταφέρουν αυτές τις εντυπώσεις στους συμπολίτες τους διευρύνοντας έτσι τη θετική εικόνα της χώρας. Πρόκειται, συνάμα, για μια ήπια και υπό ευνοϊκές συνθήκες συνάντηση πολιτισμών που λειτουργεί αμφίδρομα ως μέσο γνωριμίας και αλληλοεκτίμησης. Οι Έλληνες έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν και να εκτιμήσουν τους τρόπους άλλων εθνοτήτων κι εκείνοι με τη σειρά τους έχουν τη δυνατότητα να γνωρίσουν και να κατανοήσουν τον ελληνικό τρόπο ζωής και αντίληψης.

Η θετική προσφορά του τουρισμού στον άνθρωπο - Με τον τουρισμό το άτομο έχει την ευκαιρία να απομακρυνθεί για λίγο από τη σταθερή ρουτίνα του και να ανανεωθεί έτσι ψυχικά, γνωρίζοντας παράλληλα νέους τόπους και νέους ανθρώπους. Ιδίως, μάλιστα, ο τουρισμός σε άλλες χώρες του επιτρέπει να έρθει σε επαφή μ’ έναν διαφορετικό τρόπο ζωής κι ένα διαφορετικό πολιτισμό, γεγονός που συνιστά καίριο έναυσμα δια τη διεύρυνση των πνευματικών του οριζόντων. Σο άτομο ερχόμενο σ’ επαφή με άλλες εθνότητες, που δεν είχε μέχρι τότε την ευκαιρία να γνωρίσει, έχει τη δυνατότητα να εκτιμήσει τις ιδιαίτερες ποιότητες τους και να αποβάλει κατ’ αυτό τον τρόπο πιθανές προκαταλήψεις ή λανθασμένες εντυπώσεις που είχε γι’ αυτούς. Προκύπτει, έτσι, μια πολιτισμική επικοινωνία ιδιαιτέρως σημαντική για την απομάκρυνση ρατσιστικών αντιλήψεων. - Η πιο άμεση, πάντως, προσφορά του τουρισμού είναι ακριβώς η δυνατότητα διαφυγής από την καθημερινότητα, η χαλάρωση και η απόκτηση νέων εμπειριών, προκειμένου η επιστροφή στην εργασιακή ρουτίνα να γίνει με πλήρως ανανεωμένη διάθεση. Σο άτομο επιστρέφει από τις διακοπές του αισθανόμενο πως είδε και γνώρισε νέους τόπους, και πως έζησε πρωτόγνωρες καταστάσεις που πλούτισαν τον πνευματικό και τον ψυχικό του κόσμο.

Οι αρνητικές επιπτώσεις του τουρισμού στη χώρα μας Η έντονη τουριστική ανάπτυξη της χώρας, παρά το γεγονός ότι ενισχύει σημαντικά τα οικονομικά μεγέθη, ενέχει ορισμένες δυσμενείς επιπτώσεις, καθώς εμπορευματοποιεί πολιτιστικά στοιχεία του τόπου, εξωθεί τους πολίτες σε ευκαιριακές απόπειρες εκμετάλλευσης του τουριστικού ρεύματος και συνάμα τους απομακρύνει από άλλες πιο σταθερές παραγωγικές επιλογές.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Ειδικότερα: - Σε πολλές περιπτώσεις ο τουρισμός γίνεται αντιληπτός ως μια εύκολη πηγή εσόδων και αντιμετωπίζεται επομένως ευκαιριακά, με τη λογική της εκμετάλλευσης, χωρίς σεβασμό απέναντι στους επισκέπτες της χώρας. Προκύπτει, έτσι, μια κακή νοοτροπία που ενισχύει την απληστία και τη διάθεση γρήγορου πλουτισμού. Είναι, όμως, σαφές πως τέτοιου είδους τακτικές δυσφημούν τη χώρα, καθώς προκαλούν αρνητικές εντυπώσεις για την ποιότητα των προσφερόμενων υπηρεσιών. Ενώ, συνάμα, οι πολίτες που βλέπουν τον τουρισμό ως μέσο εκμετάλλευσης, τείνουν να εγκαταλείπουν άλλες, πιο επίμοχθες ίσως, αλλά πιο ουσιαστικές δραστηριότητες για χάρη του εύκολου κέρδους. - Ένα εμφανές σύμπτωμα, άλλωστε, της ελληνικής οικονομίας είναι το γεγονός πως έχει ενισχυθεί υπέρμετρα ο τομέας της παροχής υπηρεσιών εις βάρος άλλων πηγών οικονομικής ανάπτυξης, όπως είναι η γεωργία, η κτηνοτροφία και η βιομηχανία. Ο τουρισμός μοιάζει ως προτιμότερη και πιο κερδοφόρα επένδυση, ενώ στην πραγματικότητα αποτελεί μια επιλογή που ενέχει σημαντικό ρίσκο, εφόσον οποιαδήποτε οικονομική επιδείνωση σε διεθνές επίπεδο μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τις αφίξεις τουριστών. - Για χάρη της τουριστικής ανάπτυξης παρατηρούνται συχνά δραστικές επεμβάσεις στο φυσικό περιβάλλον, καθώς η δημιουργία των απαραίτητων υποδομών γίνεται εις βάρος της αρμονίας του φυσικού χώρου. Γεγονός το οποίο γίνεται ιδιαίτερα αντιληπτό σε παραλιακούς χώρους, όπου και επικεντρώνεται περισσότερο το ενδιαφέρον των επενδυτών. - Προκειμένου οι τουριστικές περιοχές να είναι πιο συμβατές με τις συνήθειες των τουριστών προκύπτει μια τάση αποβολής της πολιτισμικής τους ιδιαιτερότητας. Ενώ στοιχεία χαρακτηριστικά της παράδοσής τους εμπορευματοποιούνται και γίνονται προϊόν για κατανάλωση από τους τουρίστες. Μια έλλειψη σεβασμού, δηλαδή, απέναντι στον πολιτισμικό χαρακτήρα της κάθε περιοχής, που δεν τιμά τους κατοίκους τους, αφού μοιάζουν να είναι πρόθυμοι να «ξεπουλήσουν» ακόμη και βασικά στοιχεία της ιδιαίτερης ταυτότητάς τους.

Σρόποι αντιμετώπισης των αρνητικών επιδράσεων του τουρισμού - Ένα σημαντικό βήμα ώστε οι παρεχόμενες τουριστικές υπηρεσίες να διατηρούν τη ζητούμενη ποιότητα και να μη βασίζονται σε μια κερδοσκοπική διάθεση εκμετάλλευσης των τουριστών είναι οι έλεγχοι από τα αρμόδια όργανα προκειμένου να αποτρέπονται φαινόμενα αισχροκέρδειας. ΢υνάμα, θα πρέπει να υπάρχει εκείνος ο σχεδιασμός ανάπτυξης των αναγκαίων υποδομών, ώστε ο τομέας του τουρισμού να εκσυγχρονίζεται διαρκώς και να καλύπτει κατά τρόπο ανταγωνιστικό τις απαιτήσεις των επισκεπτών της χώρας. Οι άρτιες υποδομές και η ανάλογη κατάρτιση του προσωπικού που απασχολείται στις τουριστικές υπηρεσίες μπορούν να διασφαλίσουν τη διατήρηση υψηλού επιπέδου στην προσφερόμενη στους τουρίστες εμπειρία των διακοπών τους. - Προκειμένου η ενασχόληση με τον τουρισμό να μην εξαρτάται μόνο από τους επισκέπτες της θερινής περιόδου, θα πρέπει να υπάρξει ο κατάλληλος σχεδιασμός για την ανάπτυξη και του χειμερινού τουρισμού, που θα βασίζεται σε άλλες δραστηριότητες και όχι κατ’ ανάγκη στις θαλάσσιες, όπως γίνεται το καλοκαίρι. Η διασφάλιση μιας πιο ήπιας χειμερινής τουριστικής ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

περιόδου, πέρα από τα έσοδα που θα προσφέρει, επιβαρύνει λιγότερο το περιβάλλον και προσφέρει στους επισκέπτες τη δυνατότητα να γνωρίσουν και περιοχές της ηπειρωτικής χώρας, για τις οποίες δεν υπάρχει ενδιαφέρον κατά τους θερινούς μήνες. Αντιστοίχως, βέβαια, θα πρέπει να δοθεί έμφαση και σε άλλους σημαντικούς τομείς της οικονομικής ανάπτυξης, ώστε η χώρα να μην εξαρτά την οικονομική της απόδοση από έναν τόσο ευμετάβλητο κλάδο, όπως είναι ο τουρισμός. - Ιδιαίτερη σημασία έχει η μέριμνα για τη διαφύλαξη του παραδοσιακού ύφους κάθε περιοχής από την αλλοίωση που επιφέρουν οι δίχως σχέδιο παρεμβάσεις στο φυσικό και αστικό περιβάλλον. Η επιθυμία κέρδους δεν θα πρέπει να είναι ισχυρότερη από την ανάγκη να διατηρηθεί η ομορφιά περιοχών ιστορικού ενδιαφέροντος, καθώς υπάρχει ο κίνδυνος μιας σαρωτικής εξομοίωσης που θα καταστήσει όλες τις τουριστικές περιοχές κακέκτυπα κάποιου ξενόφερτου προτύπου. Σα ιστορικά μνημεία, οι παραδοσιακοί συνοικισμοί και ο ιδιαίτερος χαρακτήρας κάθε περιοχής θα πρέπει να προφυλάσσονται τόσο από τις οικοδομικές παρεμβάσεις στο όνομα της τουριστικής ανάπτυξης, όσο και από τη μόλυνση που είναι συχνό απότοκο των πολυάριθμων επισκεπτών. Οι κάτοικοι των ιστορικών περιοχών θα πρέπει να αντιμετωπίζουν με σεβασμό την παράδοσή τους και να διαφυλάττουν τα στοιχεία εκείνα που προσδίδουν μοναδικότητα στον τόπο τους. Σο οικονομικό κέρδος είναι βέβαια σημαντικό, αλλά δεν θα πρέπει να τους εξωθεί στην εμπορευματοποίηση της ίδιας τους της ταυτότητας.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Σέχνη Η τέχνη μπορεί να οριστεί ως η ελεύθερη, δημιουργική έκφραση του ανθρώπου με έργα που διέπονται από αισθητικούς κανόνες. Ενώ, σύμφωνα με την προσέγγιση του Σολστόι: «Η τέχνη είναι µια ανθρώπινη δραστηριότητα, που συνίσταται στο εξής: ένας άνθρωπος, χρησιµοποιώντας ορισµένα εξωτερικά σηµάδια, µεταβιβάζει συνειδητά σε άλλους αισθήµατα που είχε βιώσει, και οι άλλοι άνθρωποι επηρεάζονται ψυχικά από τα αισθήµατα αυτά, τα νιώθουν κι εκείνοι.» Ασφαλώς, όταν μιλάμε για «τέχνη», δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι στην αρχαιότητα ο όρος δήλωνε την απλή κατασκευή, κάθε δημιουργία νέου αντικειμένου, η οποία βέβαια απαιτούσε κάποια ικανότητα ή δεξιότητα. Δε γινόταν δηλαδή τότε σαφής διάκριση ανάμεσα στη δραστηριότητα

ενός

τεχνίτη,

που

κατασκευάζει αντικείμενα χρήσιμα στην καθημερινή μας ζωή, και σ’ εκείνη ενός καλλιτέχνη, που ενδιαφέρεται κυρίως για την

αισθητική

ποιότητα

των

δημιουργημάτων του -παρ’ όλο που φυσικά υπήρχαν

ποιητές, ζωγράφοι,

μουσικοί, των οποίων ο στόχος ήταν να προκαλέσουν απόλαυση με το έργο τους.

διάκριση

αυτή

αναδείχτηκε

συνειδητά μόνο τα νεότερα

χρόνια,

οπότε και διαμορφώθηκε η έννοια των «καλών τεχνών». Έτσι, οι καλλιτέχνες άρχισαν να επισημαίνουν τον αυτόνομο χαρακτήρα της δημιουργίας τους, που αποσυνδέθηκε από στόχους με άμεση πρακτική αξία. Οι φιλόσοφοι, από την άλλη πλευρά μας παρότρυναν να διακρίνουμε την ιδιαιτερότητα της αισθητικής εμπειρίας, εστιάζοντας την προσοχή μας στη σχέση της με το ελεύθερο παιχνίδι του νου, της αίσθησης, της κρίσης και κυρίως της φαντασίας μας, ανεξάρτητα από οποιονδήποτε πρακτικό σκοπό. Η τέχνη στην εποχή μας διακρίνεται σε διάφορες μορφές που καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα της ανθρώπινης δραστηριότητας. Έχουμε, έτσι, μεταξύ άλλων: - Την αρχιτεκτονική∙ την επιστήμη και τέχνη σχεδιασμού κτηρίων με βάση τις ανθρώπινες ανάγκες, αλλά και την αισθητική πλευρά του χώρου. - Τις εικαστικές τέχνες∙ τις τέχνες δηλαδή που προσπαθούν να αναπαραγάγουν, να αναπαραστήσουν τον ορατό κόσμο, π.χ. η ζωγραφική, η γλυπτική (πλαστική τέχνη, που αποδίδει τις μορφές τρισδιάστατες ή σαν τρισδιάστατες), η φωτογραφία. - Τις τέχνες του λόγου (ποίηση, πεζογραφία). - Τη δραματική τέχνη (θέατρο). - Τη μουσική. - Το χορό∙ το καλλιτεχνικό είδος που χρησιμοποιεί το σώμα ως μέσο εκφράσεως διαθέσεων και αισθημάτων σύμφωνα με ορισμένες αρχές. - Τον κινηματογράφο, που έχει χαρακτηριστεί ως η έβδομη τέχνη. - Τα κόμικς.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Η τέχνη πέρα από την έκφραση και την απόδοση του αισθητικά ωραίου, προχωρά συχνά και στην αποτύπωση κοινωνικών ή άλλων προβληματισμών προβάλλοντας τις αρνητικές, τις άσχημες, ακόμη και τις αποτρόπαιες πτυχές της ζωής. Δεν θα πρέπει επομένως να ταυτίζουμε την τέχνη κατ’ ανάγκη με το καλαίσθητο και το όμορφο, καθώς οι επιδιώξεις της τέχνης ξεπερνούν κατά πολύ την απλή αναπαράσταση του φυσικού κάλλους∙ αποζητούν κάποτε την ψυχική και συναισθηματική κάθαρση του δέκτη∙ αποζητούν μιαν έντονη αντίδραση από τη μεριά του θεατήαναγνώστη-δέκτη, αποζητούν μέχρι και την αγανάκτησή του, κάτι που ενδεχομένως επιτυγχάνεται με την παρουσίαση σκληρών, προκλητικών ή και αισθητικά ενοχλητικών έργων. Τπ’ αυτή την έννοια θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας πως ο ρόλος της τέχνης δεν είναι μονοσήμαντος ή πάντοτε αναμενόμενος. Η τέχνη, άλλωστε, δεν συνίσταται κυρίως ή μόνο στην αισθητική απόλαυση, αλλά και στην απόδοση συναισθημάτων (θετικών ή αρνητικών), σκέψεων και προβληματισμών, με τέτοιο τρόπο ώστε να επηρεάζεται ο θεατής-δέκτης του έργου. Αν, επομένως, σκοπός της τέχνης είναι να μεταβιβαστεί από τον καλλιτέχνη ένα μήνυμα προς το ευρύτερο κοινό, τότε δεν υπάρχουν επί της ουσίας όρια στο ποιο μπορεί να είναι αυτό το μήνυμα ή στον τρόπο με τον οποίο μπορεί να επιτευχθεί η μετουσίωσή του σε έργο τέχνης.

Η προσφορά της τέχνης Πνευματική καλλιέργεια - Τα έργα τέχνης, και ιδίως αυτά της λογοτεχνίας, λειτουργούν συχνά ως φορείς συλλογισμών, εμπειριών και πορισμάτων του δημιουργού, που μπορούν να μεταδώσουν σημαντικές γνώσεις στο κοινό. Ενώ, ακόμη κι αν το μεταδιδόμενο υλικό δεν εκληφθεί ως φορέας γνώσης, εμπεριέχει ενδεχομένως- συγκινησιακά φορτισμένο περιεχόμενο ικανό να ενεργοποιήσει και να εμπλουτίσει το συναισθηματικό κόσμο του δέκτη, ενισχύοντας την ευαισθησία του και την αίσθηση κατανόησης απέναντι στους άλλους ανθρώπους. - Προκειμένου να καταστεί εφικτή η πρόσληψη ενός έργου τέχνης απαιτείται κάποτε η συνδυαστική χρήση της κριτικής σκέψης και της φαντασίας, καθώς ζητούμενο για τον καλλιτέχνη είναι να ωθήσει τον δέκτη του έργου σε μιαν απόπειρα κατανόησης, που θα τον φέρει πλησιέστερα σε καίριους προβληματισμούς, χωρίς ωστόσο να τον δεσμεύει σε μια μόνο πιθανή ερμηνεία. Έτσι, η δυνατότητα πολλαπλών «αναγνώσεων» κάθε έργου επιτρέπει στο κοινό -ανάλογα με τις γνώσεις, τις ευαισθησίες και τις ικανότητες συσχετίσεων που το διακρίνουν-, να κατανοεί με ποικίλους τρόπους τα δεχόμενα ερεθίσματα. - Ο θεατής-δέκτης του έργου τέχνης έχει την ευκαιρία να έρθει σ’ επαφή μ’ έναν διαφορετικό τρόπο θέασης της πραγματικότητας∙ έχει την ευκαιρία ν’ αντιληφθεί πως υπάρχει πλήθος διαφορετικών τρόπων να κατανοεί και να προσεγγίζει κάποιος τον κόσμο γύρω του, γεγονός που τον βοηθά να αποβάλει τις απόλυτες απόψεις και τη μισαλλοδοξία. - Η τέχνη κατορθώνει να οδηγήσει τους ανθρώπους σε μια ουσιαστικότερη εμβάθυνση στα πνευματικά, ηθικά, αλλά και κοινωνικά ζητήματα της εποχής, μιας κι η προσέγγιση του καλλιτέχνη είναι -συνήθως- ελεύθερα διαμορφωμένη, χωρίς τους περιορισμούς ή τις ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

υποχωρήσεις εκείνες που θα μπορούσαν να διαστρεβλώσουν το τελικό αποτέλεσμα. Έτσι, ο θεατής-δέκτης έχει τη δυνατότητα να αντικρίσει μέσω της τέχνης μια καθαρή εικόνα όσων απασχολούν τον καλλιτέχνη, και άρα το σύνολο ή μέρος της κοινωνίας. - Στην τέχνη είναι εφικτή η κυριαρχία του φαντασιακού στοιχείου, μακριά από τους περιορισμούς και τις δεσμεύσεις της πραγματικότητας, γεγονός που επιτρέπει τελείως καινοφανείς προσεγγίσεις των πραγμάτων και ως εκ τούτου μια απόλυτα αποστασιοποιημένη ματιά σε κάθε πιθανό ζήτημα, ενεργοποιώντας έτσι τη φαντασία και τη δημιουργική σκέψη, και ανανεώνοντας απρόσμενα τον τρόπο με τον οποίο γίνονται αντιληπτά κι επιχειρείται η επίλυση προβλημάτων και ανησυχιών του παρόντος. ΢υναισθηματικά και ψυχολογικά οφέλη - Μέσω της επαφής με τα έργα τέχνης και τους προβληματισμούς ή τα συναισθήματα που αυτά εκφράζουν, ο δέκτης έχει τη δυνατότητα να γνωρίσει καλύτερα τον ίδιο του τον εαυτό, και συνάμα να κατανοήσει πως υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που συμμερίζονται και βιώνουν κοινές με αυτόν ανησυχίες, παραμερίζοντας έτσι τυχόν συναισθήματα απομόνωσης. Η τέχνη λειτουργεί υπ’ αυτή την έννοια ως μέσο για τη συνένωση των ανθρώπων, ως μέσο για την ανάδειξη όλων εκείνων των στοιχείων που συνιστούν την κοινή βάση επαφής, παρέχοντας μια σαφή διασφάλιση σε όσους κατατρύχονται από την αίσθηση πως δεν μπορούν να βρουν την αναγκαία κατανόηση και αποδοχή. - Η τέχνη αποτελεί έναν εξαίρετο τρόπο έκφρασης και κατ’ επέκταση εκτόνωσης των συγκρουσιακών καταστάσεων που βιώνουν οι πολίτες των σύγχρονων κοινωνιών, που δοκιμάζονται από διαρκές άγχος και ένταση. Έτσι, μέσω της τέχνης μπορούν να βρουν διέξοδο, όχι μόνο οι σκέψεις, η δημιουργική φαντασία κι οι προβληματισμοί των ανθρώπων, μα κι εκείνα τα συναισθήματα που τους προκαλούν ψυχολογική ανισορροπία και δυσχεραίνουν την ομαλή αντιμετώπιση των απαιτήσεων της καθημερινότητας. - Η ενασχόληση με την τέχνη αποτελεί, άρα, μια ιδιαίτερα ποιοτική επιλογή για την αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου των πολιτών, καθώς τους προσφέρει τη δυνατότητα μιας εξαγνιστικής ανανέωσης, εκτονώνοντας τα αρνητικά συναισθήματα και παρέχοντας νέες ενδιαφέρουσες συγκινήσεις. ΢ε αντίθεση, έτσι, με τις ανούσιες διασκεδάσεις, η επαφή με την τέχνη μπορεί να οδηγήσει το άτομο σε μια ουσιαστική αλλαγή στον τρόπο που αντικρίζει τα τρέχοντα προβλήματά του, και να του παράσχει την αναγκαία διάθεση τροποποίησης και αναμόρφωσης της καθημερινότητάς του. - Με τη συνδρομή της τέχνης, επομένως, ο άνθρωπος μπορεί να αποβάλει το άγχος, την εσωτερική ένταση και τις τρέχουσες ανησυχίες, καθώς αφενός κατορθώνει να εκτονώσει τα αρνητικά αυτά συναισθήματα και αφετέρου διότι συχνά μέσω της τέχνης έρχεται σ’ επαφή με στοιχεία που αντικατοπτρίζουν τους βαθύτερους προσωπικούς του προβληματισμούς και τις πιο μύχιες προσδοκίες του.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

΢τον κοινωνικό τομέα - Η τέχνη επιτυγχάνει την ουσιαστική σύνδεση των μελών ενός κοινωνικού συνόλου, χωρίς να παραγνωρίζουμε τη δυνατότητα για πανεθνική επικοινωνία των πολιτών. Με την έκφραση των κοινών προβληματισμών και προβλημάτων καθίσταται εφικτή η αφύπνιση του συνόλου των πολιτών, όπως κι η συνειδητοποίηση της ανάγκης για τη διατήρηση κοινού μετώπου από τα μέλη μιας κοινωνίας απέναντι στις εκάστοτε δυσκολίες. - Πέραν, ωστόσο, από την ευαισθητοποίηση απέναντι στα προβλήματα που ταλανίζουν την κοινωνία, η τέχνη κατορθώνει να λειτουργήσει ως κώδικας επικοινωνίας ανάμεσα σε πολίτες με κοινά ενδιαφέροντα, προβληματισμούς και ανησυχίες. Έτσι, μπορεί να φέρει σε στενότερη επαφή ανθρώπους, ακόμη κι από διαφορετικά κοινωνικά περιβάλλοντα, που έχουν εντούτοις παρόμοιες αρέσκειες και ευαισθησίες. - Στο πλαίσιο, άλλωστε, της αποξένωσης που χαρακτηρίζει σε μεγάλο βαθμό τη σύγχρονη κοινωνία, η τέχνη έρχεται ως καίρια απάντηση στη μοναξιά και την απροθυμία σύναψης ουσιαστικότερων διαπροσωπικών σχέσεων. Η τέχνη προβάλλει και αποκαλύπτει πως οι άνθρωποι είναι πάντοτε εγγύτερα ως προς το πώς αισθάνονται και το πώς σκέφτονται, απ’ ό,τι νομίζουν ή θέλουν να νομίζουν. - Η ελευθερία που διακρίνει την καλλιτεχνική έκφραση -ελευθερία, όχι μόνο στον τρόπο θέασης της πραγματικότητας, αλλά και από τους τυχόν κοινωνικούς, πολιτικούς ή άλλους παράγοντες που καταπιέζουν ή διασπούν συχνά τις απόψεις των πολιτών-, προσφέρει τη δυνατότητα έκφρασης και φανέρωσης όλων εκείνων των στοιχείων που τονίζουν τους συνεκτικούς δεσμούς ανάμεσα στους πολίτες. Έτσι, αν η πολιτική έχει την τάση να διαιρεί και να διαχωρίζει τους πολίτες, η τέχνη έρχεται και λειτουργεί ως αντίβαρο σ’ αυτή την τακτική διάσπασης. Ηθική διάσταση της τέχνης - Η τέχνη τείνει πάντοτε προς το ηθικά θεμιτό, τονίζοντας και αναδεικνύοντας τις αρετές εκείνες που συμβάλλουν στην αρμονικότερη συνύπαρξη των ατόμων. Είναι, άρα, φορέας ηθικοποίησης, καθώς επιχειρώντας να αποκαλύψει την ουσία της ανθρώπινης φύσης και να προβάλει τα κίνητρα της ανθρώπινης δράσης, βοηθά ώστε οι άνθρωποι να γνωρίσουν πληρέστερα τον εαυτό τους, να αποδεχτούν και να προσπεράσουν τις σκοτεινές πτυχές τους, και να αποζητήσουν τα πρότυπα συμπεριφοράς και στάσης που θα τους προσφέρουν τη δυνατότητα μιας αγαθής και άρτιας ύπαρξης. - Η τέχνη κινείται πέρα από εγωισμούς, μικροπρέπειες, αντιζηλίες και αναποτελεσματικές συμπεριφορές, αποζητώντας το ανθρώπινο κάλλος, τόσο εξωτερικά όσο και εσωτερικά. Έτσι, ακόμη κι όταν προβάλλει τα αρνητικά στοιχεία των ανθρώπων, το κάνει με διάθεση στηλίτευσης, ώστε ζητούμενο για όλους να καταστεί η ομορφιά της ηθικότητας και της εσωτερικής πληρότητας.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Αισθητική αγωγή - Η τέχνη είναι σε μεγάλο βαθμό μια διαρκής αναζήτηση της ομορφιάς και της αρμονίας, στοιχείο που συμβάλλει στον εκλεπτυσμό των πολιτών και στη μύησή τους στο ιδανικό του αισθητικά άρτιου. - Η ομορφιά του ανθρώπου, το κάλλος του φυσικού περιβάλλοντος, αλλά και η καλαισθησία των αστικών χώρων συνιστούν για την τέχνη καίρια ζητούμενα, τα οποία μπορούν να ωθήσουν τους πολίτες σε μια εναργέστερη αντίστοιχη αποζήτηση βελτιώνοντας αισθητά την καθημερινότητά τους. Σο ιδανικό της αισθητικής απόλαυσης, άλλωστε, έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τη φθοροποιό τάση των σύγχρονων κοινωνιών για γρήγορες και εύκολες διασκεδάσεις, οι οποίες συχνά λειτουργούν επιβαρυντικά για το περιβάλλον (φυσικό ή και αστικό). Έτσι, μέσω της κατάλληλης αισθητικής αγωγής, οι πολίτες θα μπορέσουν να αισθανθούν εκ νέου τον οφειλόμενο σεβασμό για τον περιβάλλοντα χώρο τους, και ενδεχομένως θα παρακινηθούν σε πιο ουσιαστικές δράσεις για τον καλλωπισμό και την προστασία του. - Συνάμα, η αποζήτηση της καλαισθησίας στον περιβάλλοντα χώρο μπορεί να επεκταθεί σταδιακά ως γενικότερη ανάγκη καλαισθησίας των εξωτερικών ερεθισμάτων και άρα των μέσων που επιλέγονται απ’ τους πολίτες ως πηγές διασκέδασης. Είναι, άρα, εύλογη η πεποίθηση πως η ενασχόληση με την τέχνη μπορεί να βελτιώσει συνολικά τα ακούσματα και τα θεάματα των πολιτών κατά τη διάρκεια του ελεύθερου χρόνου τους. Η τέχνη ως στοιχείο πολιτισμού - Η σύγχρονη τέχνη κάθε κοινωνίας καθρεφτίζει τις τάσεις και το πνεύμα του πολιτισμού της εποχής, διατηρώντας συχνά ανοιχτή επαφή με τον πολιτισμό παλαιότερων περιόδων. Με τον τρόπο αυτό οι καλλιτέχνες κατορθώνουν να αποδώσουν τιμή σε προγενέστερους ομοτέχνους τους, αλλά και να κρατήσουν ζωντανή τη μνήμη του λαϊκού πολιτισμού και της παράδοσης. - Η επαφή και η επικοινωνία, άλλωστε, των καλλιτεχνών δεν κινείται μόνο κάθετα, σε παλαιότερες χρονικές περιόδους, αλλά και οριζόντια προς άλλους πολιτισμούς και άλλες εθνότητες, καταργώντας έτσι όχι μόνο τα χρονικά όρια, αλλά και τα γεωγραφικά σύνορα. Η τέχνη επιτυγχάνει έτσι να λειτουργεί ως μέσο επαφής και σύνδεσης ανάμεσα σε χώρες, έθνη και φυλές, αναδεικνύοντας τα πανανθρώπινα ιδανικά της φιλειρηνικότητας, της αγάπης και του σεβασμού.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Προϋποθέσεις για την ορθή λειτουργία και ύπαρξη της τέχνης - Η τέχνη είναι αδιαπραγμάτευτα παιδί της ελευθερίας και της δημοκρατίας, καθώς μόνο υπό όρους απόλυτης ελευθερίας μπορεί ο δημιουργός να εκφραστεί ανεμπόδιστος, προσφέροντας στο κοινό το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Οι πολιτικές λογοκρισίας και παρέμβασης στα έργα τέχνης λειτουργούν καταστροφικά, αφού ακρωτηριάζουν το δημιουργούμενο έργο και κατ’ επέκταση περιορίζουν ασφυκτικά τα περιθώρια έκφρασης του καλλιτέχνη. - Η ανάγκη ελευθερίας, άλλωστε, του καλλιτέχνη δεν περιορίζεται μόνο στο θέμα της πολιτικής κατάστασης που επικρατεί σε μια χώρα, αλλά προχωρά και σε κάθε άλλο τομέα που ενδεχομένως θα μπορούσε να καταπιέσει τη σκέψη και τη βούλησή του. Τπ’ αυτή την έννοια, θα ήταν μάλλον παράδοξο ν’ αναμένει κανείς ουσιαστική και άρτια τέχνη σε κοινωνίες όπου κυριαρχεί ο θρησκευτικός σκοταδισμός, οι προκαταλήψεις, ο πουριτανισμός και η αποδοκιμασία της διαφορετικότητας. Ο καλλιτέχνης προκειμένου να δώσει μορφή στις σκέψεις και τα συναισθήματά του, θα πρέπει να αισθάνεται απόλυτα ελεύθερος, κι όχι ν’ ανησυχεί για την πιθανή κατακραυγή που θα αντιμετωπίσει σε περίπτωση που το έργο του δεν ικανοποιεί τα στενά όρια που θέτει μια μη ανεκτική κοινωνία. - Η άνθιση της τέχνης, συνάμα, χρήζει και την ύπαρξη ενός ενήμερου και δεκτικού στα νέα και πρωτότυπα ερεθίσματα κοινού. Κρίνεται, επομένως, απαραίτητη η μύηση των πολιτών στον κόσμο της τέχνης, ώστε να είναι σε θέση να εκτιμήσουν την ομορφιά, τους πειραματισμούς, τις πιθανές ανυψώσεις στο επίπεδο σκέψεις, αλλά και τον πρωτοποριακό χαρακτήρα των έργων τέχνης. Κι η μύηση αυτή θα πρέπει να αποτελέσει συνδυαστικά επιδίωξη της πολιτείας και των ίδιων των πολιτών, καθώς μόνο με την παράλληλη συνδρομή της οικογένειας και των φορέων εκπαίδευσης μπορεί να υπάρξουν πραγματικά αποτελέσματα. Άρα, αφενός απ’ την οικογένεια αναμένεται η παροχή καλλιτεχνικών ερεθισμάτων και εμπειριών στα παιδιά, ώστε να αποκτήσουν από νωρίς ενδιαφέρον για την τέχνη, κι αφετέρου απ’ την πολιτεία αναμένεται η στήριξη της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης, ώστε η δημιουργικότητα, η φαντασία και το πάθος των μαθητών να μπορεί να βρει διέξοδο στο πλαίσιο των σχολικών τους δραστηριοτήτων. - Οι καλλιτεχνικές δραστηριότητες, μάλιστα, όπως και το γενικότερο ενδιαφέρον για την τέχνη, μπορούν να βρουν την πλήρωσή τους και σε επίπεδο τοπικής κοινωνίας μέσα από δράσεις, μαθήματα και ίδρυση συλλόγων στο πλαίσιο του Δήμου ή της Κοινότητας. - Σημαντικότατη, βέβαια, για την διάδοση της τέχνης είναι η στάση των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, τα οποία σαφώς έχουν τη δύναμη και τη δυνατότητα να επηρεάσουν ή ακόμη και να καθορίσουν τα ενδιαφέροντα του κοινού. Με τη συστηματική και ορθή παρουσίαση και προώθηση έργων τέχνης, τα ΜΜΕ μπορούν να συνεισφέρουν στην αποτελεσματική στήριξη τόσο της σύγχρονης όσο και της παραδοσιακής τέχνης.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Παράγοντες που υπονομεύουν τη δημιουργία ποιοτικής τέχνης - Η σύγχρονη τάση εμπορευματοποίησης και οικονομικής αξιοποίησης-εκμετάλλευσης κάθε πιθανού προϊόντος, δεν έχει αφήσει αλώβητη την τέχνη, καθώς αρκετοί δημιουργοί έχουν δελεαστεί απ’ τη δυνατότητα ή την πιθανότητα οικονομικού κέρδους κι έχουν ακολουθήσει τα κελεύσματα της εμπορικότητας. Αν και είναι σαφές πως ο καλλιτέχνης χρειάζεται το οικονομικό κέρδος για να μπορεί απερίσπαστος να υπηρετεί την τέχνη του, ωστόσο από τη στιγμή που θεωρήσει τις αρέσκειες και τις προτιμήσεις του κοινού ως βασικό παράγοντα διαμόρφωσης του έργου του τότε εγκαταλείπει κατ’ ανάγκη το δικαίωμά του στην ελεύθερη και αδέσμευτη έκφραση, και καταπιάνεται με έργα που θα προσελκύσουν το αγοραστικό ενδιαφέρον του κοινού. - Οι δημιουργοί, άλλωστε, παρασύρονται όχι μόνο απ’ το οικονομικό δέλεαρ, αλλά και από τις γενικότερες τάσεις της εποχής τους, φοβούμενοι πιθανώς πως δεν θα έχει το έργο τους απήχηση στο κοινό αν παρεκκλίνουν από τις τρέχουσες προτιμήσεις του. Καθίσταται, επομένως, σαφές πως ο καλλιτέχνης προκειμένου να δημιουργεί έργα που θα εκφράζουν τις πραγματικές ανησυχίες και τα αληθινά του συναισθήματα, θα πρέπει να μένει ανεπηρέαστος τόσο από το οικονομικό ζήτημα όσο και από τις επικρατούσες τάσεις. - Επιζήμια, άλλωστε, είναι και η επιφανειακή προσέγγιση του κοινού στα θέματα της τέχνης, καθώς τείνει να επιβραβεύει ό,τι μοιάζει να έχει την έγκριση της πλειονότητας και όχι ό,τι πραγματικά αξίζει την προσοχή του. Ό,τι προβάλλεται από τα ΜΜΕ ως δημοφιλές ή αξιόλογο αποκτά γρήγορα μεγάλη δημοτικότητα, αφήνοντας στο περιθώριο έργα τέχνης, τα οποία αν και είναι υψηλότερης ποιότητας δεν αποκτούν ποτέ ανάλογη προβολή και δημοσιότητα. - Είναι, παράλληλα, προφανής η προτίμηση του κοινού σε εκείνα τα έργα τέχνης που η πρόσληψη και κατανόησή τους δεν απαιτεί ιδιαίτερη εμβάθυνση και προβληματισμό, καθώς στο πλαίσιο των γοργών και απαιτητικών ρυθμών ζωής η πλειονότητα των πολιτών δεν έχει τη διάθεση ή τη δυνατότητα να αφιερώσει τον απαιτούμενο χρόνο για να εξοικειωθεί με αυτά και να μπορέσει να τα κατανοήσει πλήρως. ΢τρατευμένη τέχνη - Η έννοια της στρατευμένης τέχνης συνιστά μια αμιγώς αρνητική πτυχή της καλλιτεχνικής έκφρασης, υπό την έννοια πως ο δημιουργός καλείται (αν σε ακραίες περιπτώσεις δεν εξαναγκάζεται κιόλας) να υπερασπιστεί και να προωθήσει με το έργο του μια συγκεκριμένη πολιτική, θρησκευτική, κοινωνική ή άλλη ιδεολογία. Σέτοιου είδους προσπάθειες και επιδιώξεις αποτελούν σημαντικό πλήγμα για την τέχνη, καθώς μία από τις πολυτιμότερες εκφάνσεις της ανθρώπινης

διάνοιας

τρέπεται

αίφνης

σ’

έναν

ευτελή

μηχανισμό

προπαγάνδας

και

προσηλυτισμού. - Η γνήσια και πραγματική τέχνη προϋποθέτει την απόλυτη ελευθερία του καλλιτέχνη∙ έτσι, από τη στιγμή που καταβάλλεται προσπάθεια να υπηρετηθεί κάποιου είδους σκοπιμότητα το δημιουργούμενο έργο χάνει

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

την αλήθεια και τη γνησιότητά του. Ο καλλιτέχνης παύει να λειτουργεί ως εκφραστής μιας καθαρής και αδέσμευτης ματιάς πάνω στα ανθρώπινα πράγματα και τρέπεται σ’ έναν κατευθυνόμενο προπαγανδιστή. - Η αρνητική αντιμετώπιση της στρατευμένης τέχνης δεν σημαίνει, βέβαια, πως δεν μπορεί ή πως δεν πρέπει ο καλλιτέχνης να έχει πολιτικές, θρησκευτικές και άλλες απόψεις. Ωστόσο, η διαφορά ανάμεσα στο να επιχειρεί συνειδητά να υπηρετήσει μια πολιτική άποψη και στο να επιδιώκει να βελτιώσει τις κοινωνικές συνθήκες είναι μεγάλη και ορατή στο καλλιτεχνικό αποτέλεσμα. Τπ’ αυτή την έννοια, σαφώς και είναι θεμιτό ο καλλιτέχνης να αισθάνεται μέλος της πολιτείας στην οποία ζει και δρα, και σαφώς μπορεί να αποζητήσει μέσω του έργου του να υπηρετήσει το κοινωνικό σύνολο, αρκεί αυτό να γίνεται με μόνο γνώμονα την αγάπη και το ενδιαφέρον για τους συμπολίτες του, και όχι για τη διασφάλιση οικονομικών ή άλλων συμφερόντων.

Η τέχνη για την τέχνη Ο όρος «τέχνη για την τέχνη» αποτελεί κατά λέξη μετάφραση του αντίστοιχου γαλλικού όρου («l’ art pour l’ art») και προσπαθεί να εκφράσει με τρόπο λακωνικό μία ορισμένη άποψη για την τέχνη: ότι, δηλαδή, κάθε έργο τέχνης χαρακτηρίζεται από αυτάρκεια και αυτονομία. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με τους υποστηρικτές αυτής της άποψης, το έργο τέχνης αποτελεί έναν ξεχωριστό κόσμο, μοναδικό και ανεπανάληπτο, με δική του συνοχή, και, συνεπώς, είναι ένα αντικείμενο που πρέπει να το απολαμβάνουμε καθαυτό χωρίς καμία αναφορά σε οποιοδήποτε εξωτερικό στοιχείο. Μ’ άλλα λόγια, η τέχνη δε χρησιμεύει σε κάτι, δεν είναι ένα μέσο για να φτάσουμε σε κάποιον άλλο εξωτερικό στόχο, αλλά είναι ταυτόχρονα μέσο και στόχος. Η άποψη αυτή φαίνεται ότι ξεκίνησε απ’ τους Γερμανούς ρομαντικούς αλλά τη συναντάμε και στη Γαλλία και στην Αγγλία, ήδη από τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα. Μάλιστα, το 1818 διατυπώνεται για πρώτη φορά και ο όρος «τέχνη για την τέχνη» από το Γάλλο στοχαστή Victor Cousin.

- Η άποψη πως η τέχνη θα πρέπει να υπάρχει μόνο για την τέχνη, βρίσκεται μεν στον αντίποδα της στρατευμένης τέχνης, αλλά λειτουργεί εξίσου αρνητικά, αν αναλογιστούμε πως οδηγεί σε μια απομάκρυνση από τα δρώμενα της εποχής, από την κοινωνική κατάσταση και άρα από τις ανάγκες του κοινού και της πολιτείας. Η έλλειψη επικοινωνίας της τέχνης με την εποχή και τους ανθρώπους της, καθιστά το δημιουργούμενο έργο πιθανώς αισθητικά άρτιο, μα κενό απ’ τις ανησυχίες και τους προβληματισμούς του κοινού που το υποδέχεται, και άρα ελάχιστα αποτελεσματικό.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Έρωτας – Υιλία – Αγάπη Έρωτας: έντονο συναίσθημα έλξης και επιθυμίας μεταξύ δύο προσώπων, που χαρακτηρίζεται και από πόθο για σεξουαλική επαφή. Υιλία: η σχέση μεταξύ φίλων, ο δεσμός αμοιβαίας αγάπης, αφοσίωσης και κατανόησης -χωρίς ερωτικό πόθο- που ενώνει δύο ή περισσότερα μη συγγενικά πρόσωπα. Αγάπη: συναίσθημα που χαρακτηρίζεται από φιλική διάθεση και αγαθές προθέσεις, ανιδιοτελές και έντονο ενδιαφέρον. Παρά το γεγονός ότι στην καθημερινή μας επικοινωνία συχνά χρησιμοποιούμε τον όρο αγάπη για να δηλώσουμε το ερωτικό συναίσθημα, στην πραγματικότητα υπάρχει σημαντική διαφοροποίηση ανάμεσα στις δύο αυτές έννοιες. Η σύγχυσή τους, άλλωστε, δεν περιορίζεται μόνο στο λεκτικό επίπεδο, ιδίως σε ό,τι αφορά τους εφήβους, οι οποίοι συχνά αδυνατούν να προσδιορίσουν επακριβώς τα συναισθήματά τους απέναντι σ’ ένα άλλο άτομο. «Ο έρωτας με την παλάμη του σου κρύβει όλο τον κόσμο.» Γιάννης Ρίτσος

Σα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του έρωτα Ο έρωτας είναι ένα πολύ δυνατό συναίσθημα, που εύλογα χαρακτηρίζεται συχνά ως πάθος, εφόσον επηρεάζει σε πολύ μεγάλο βαθμό την ψυχολογική κατάσταση του ατόμου, τη συμπεριφορά, αλλά και τη στάση του απέναντι στον κόσμο. Ειδικότερα: - Ο έρωτας χαρακτηρίζεται από διαρκή και έντονη επιθυμία για το άλλο άτομο. Για τον ερωτευμένο η συνεχής επαφή με το άλλο πρόσωπο αποτελεί μια ισχυρή εσωτερική ανάγκη. Η επαφή αυτή λαμβάνει τη μορφή της καθημερινής επικοινωνίας, του συναισθηματικού μοιράσματος, της ερωτικής έλξης -το σεξουαλικό ένστικτο αφυπνίζεται στα χρόνια της εφηβείας-, αλλά και των διαρκών σκέψεων για το άλλο άτομο τις ώρες που δεν βρίσκονται μαζί. Πρόκειται επί της ουσίας για μια συνεχή αλληλεπίδραση που επηρεάζει σε σημαντικό βαθμό την ψυχολογία, αλλά και την προσωπικότητα των ερωτευμένων. - Ο έρωτας συνιστά πηγή έντονης ευτυχίας, μα και έντονης θλίψης. Σο ερωτικό συναίσθημα -ιδίως στην αρχή του- προσφέρει στιγμές βαθιάς ευδαιμονίας στο άτομο, εφόσον αισθάνεται πως έχει βρει ένα ιδανικό ταίρι για τον εαυτό του. Η εξιδανίκευση του άλλου προσώπου, που χαρακτηρίζει το αρχικό διάστημα του έρωτα, δημιουργεί στον ερωτευμένο την εντύπωση πως το άτομο που αγαπά είναι τέλειο από κάθε άποψη, και αφήνεται έτσι στο να αισθανθεί τα συναισθήματά του σε όλη τους την πληρότητα χωρίς επιφυλάξεις.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Η αρχή του ερωτικού συναισθήματος βρίσκει το άτομο σε κατάσταση ενθουσιασμού και ευδιαθεσίας, με τη διάθεση να απολαύσει κάθε στιγμή της ζωής του, έστω κι αν δεν έχει διασφαλίσει ακόμη τη βεβαιότητα πως τα συναισθήματά του έχουν ανταπόκριση. ΢τη συνέχεια, ωστόσο, αν δεν υπάρξει η αναγκαία ανταπόκριση, το ερωτικό συναίσθημα μη βρίσκοντας την πλήρωσή του τρέπεται σε πηγή θλίψης και πόνου, λόγω της ματαίωσής του. - Ο έρωτας χαρακτηρίζεται από την κτητική διάθεση που προκαλεί στο άτομο. Ένα από τα κυρίαρχα συναισθήματα του έρωτα είναι η κτητικότητα, η αίσθηση πως το άλλο πρόσωπο ανήκει κατά τρόπο αποκλειστικό στον ερωτευμένο. Πρόκειται για μια ακόμη έκφανση της αδυναμίας του ατόμου να ελέγξει πλήρως τα συναισθήματά του, αλλά και της αίσθησης που έχει πως ο άλλος αποτελεί το αναγκαίο του συμπλήρωμα. - Ο έρωτας επιτρέπει στο άτομο να γνωρίσει καλύτερα τον εαυτό του. Κάθε άνθρωπος μέσα από την εμπειρία του έρωτα έχει την ευκαιρία να διαπιστώσει πώς λειτουργεί όταν δεν μπορεί να ελέγξει απόλυτα τα συναισθήματά του, πώς διαχειρίζεται τις εσωτερικές εντάσεις, αλλά και τι είναι αυτό που αποζητά στο σύντροφο της ζωής του. Αποτελεί ο έρωτας υπό μία έννοια μια ιδιότυπη δοκιμασία που αποκαλύπτει στο ίδιο το άτομο τον εαυτό του και τις αντιδράσεις του.

Σα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της αγάπης Η αγάπη ως συναίσθημα διαφοροποιείται σημαντικά από τον έρωτα μιας και δεν εμπεριέχει το στοιχείο της ερωτικής έλξης. Αγάπη είναι το βαθύ συναίσθημα ενδιαφέροντος, στοργής και τρυφερότητας που αισθάνονται τα μέλη μιας οικογένειας το ένα για το άλλο ή οι φίλοι μεταξύ τους. Η αγάπη παρουσιάζει τα εξής γνωρίσματα: - Η αγάπη διακρίνεται για την αγαθή της πρόθεση και την ανιδιοτέλειά της. Μια μητέρα, για παράδειγμα, αγαπά το παιδί της άνευ όρων και προϋποθέσεων∙ το αγαπά χωρίς να αναμένει κάποιο αντάλλαγμα και χωρίς να επιδιώκει κάποιο προσωπικό κέρδος. Αυτή ακριβώς η έλλειψη απώτερου προσωπικού στόχου είναι που προσδίδει στην αγάπη τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της. - Η αγάπη δεν είναι κτητική. Εκείνος που αγαπά κάποιον άλλον, όπως για παράδειγμα σε μια φιλική σχέση, δεν αισθάνεται την ανάγκη να ελέγχει τον άλλον, αντιθέτως χαίρεται να βλέπει το πρόσωπο που αγαπά να ζει ελεύθερο τη ζωή του απολαμβάνοντας πλήρως την ανεξαρτησία του. - Αγάπη σημαίνει απόλυτη αποδοχή. ΢ε αντίθεση με τον έρωτα, όπου το άτομο ερωτεύεται και αγαπά την εξιδανικευμένη εικόνα του άλλου, όπως την έχει πλάσει στο μυαλό του, και συχνά επιχειρεί να τον διαμορφώσει ανάλογα με τις δικές του προσδοκίες, η αγάπη προκύπτει μέσα από την απόλυτη αποδοχή του άλλου, όπως ακριβώς είναι, χωρίς παραμορφωτικές εξιδανικεύσεις. Η μητέρα αγαπά το παιδί της, γι’ αυτό που είναι και όπως είναι, χωρίς να έχει κατά νου μια διαφορετική εικόνα για το χαρακτήρα και τις ποιότητες του παιδιού της, αφού το γνωρίζει απόλυτα και σε βάθος. Αντιστοίχως, οι φίλοι έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν και να αγαπήσουν ο ένας τον άλλον με όλα τα προτερήματα, αλλά και όλα τα ελαττώματά τους.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

- Αγάπη σημαίνει ανοχή. ΢το πλαίσιο της αγάπης οι ελλείψεις και τα ελαττώματα του άλλου δεν αποτελούν αιτία για να διακοπεί η σχέση ανάμεσα στα δύο άτομα. Ο άνθρωπος που αγαπά κάποιον άλλον τον αγαπά γι’ αυτό που είναι και αποδέχεται πλήρως τις ιδιαιτερότητες και τις πιθανές ιδιοτροπίες του. - Η αγάπη συγχωρά. ΢ε μια σχέση αγάπης, όπως είναι για παράδειγμα αυτές που διαμορφώνονται ανάμεσα στα μέλη μιας οικογένειας, τα λάθη του άλλου ατόμου γίνονται δεκτά με πνεύμα καρτερικότητας και δεν προκαλούν πρόθεση ή επιθυμία αντεκδίκησης. Άλλωστε, όποιος αγαπά έναν άλλον άνθρωπο είναι πάντοτε έτοιμος και να συγχωρέσει τον άλλον, μα και να του προσφέρει οτιδήποτε μπορεί, μόνο και μόνο για να τον δει ευτυχισμένο.

Η σημασία της φιλίας και η επιλογή φίλων Οι σχέσεις φιλίας είναι ιδιαίτερα σημαντικές για την κοινωνικοποίηση των ατόμων και ιδίως στα χρόνια της εφηβείας διαδραματίζουν καίριο ρόλο στη διαμόρφωση της προσωπικότητας των νέων. ΢υχνά, άλλωστε, οι φίλοι αποκτούν για τον έφηβο μεγαλύτερη σημασία απ’ ό,τι οι γονείς και μπορούν να του ασκήσουν σαφώς μεγαλύτερη επιρροή. - Οι φίλοι βρίσκονται στην ίδια ηλικία με τον έφηβο κι έχουν παρόμοιες ανησυχίες, στόχους και προβλήματα, γεγονός που επιτρέπει ευκολότερα τη μεταξύ τους ταύτιση και επικοινωνία. Έτσι, σε αντίθεση με τους γονείς, οι οποίοι λόγω ηλικίας αδυνατούν να βιώσουν τα πράγματα όπως ο έφηβος, οι φίλοι μπορούν να αντιληφθούν απόλυτα τα συναισθήματά του, αφού βιώνουν κι οι ίδιοι παρόμοιες καταστάσεις. - Ο έφηβος έχει τη δυνατότητα να εκμυστηρεύεται στους φίλους του τους προβληματισμούς του, τις επιδιώξεις και τα όνειρά του. Μοιράζεται μαζί τους τα συναισθήματά του και όσα τον ανησυχούν, ακούγοντας παράλληλα τις δικές τους ανησυχίες, κάτι που επιτρέπει τη σύναψη στενών σχέσεων μεταξύ τους. - Μαζί με τους φίλους ο έφηβος έχει την ευκαιρία να πραγματοποιήσει τις πρώτες εξόδους του χωρίς την εποπτεία των γονιών και να αποκτήσει έτσι τις πρώτες αυτόνομες εμπειρίες του. Οι φίλοι προσφέρουν, στο πλαίσιο των κοινών δραστηριοτήτων, στιγμές γνήσιας διασκέδασης, με απολύτως ελεύθερη μεταξύ τους επικοινωνία, χωρίς το φόβο επικρίσεων που συνοδεύει την επικοινωνία με τους ενήλικες. - Οι έφηβοι δημιουργούν συνήθως τις φιλικές τους σχέσεις στο χώρο του σχολείου, του φροντιστηρίου ή των αθλητικών δραστηριοτήτων. Μιας κι οι έφηβοι δεν έχουν τη δυνατότητα να μετακινούνται σε μακρινές περιοχές, επιλέγουν τους φίλους τους στους χώρους όπου περνούν το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας τους. Σα κριτήρια επιλογής, αν και ποικίλουν ανάλογα με το άτομο, έχουν να κάνουν συχνά με την ύπαρξη κοινών ενδιαφερόντων (μουσική, ταινίες, παιχνίδια κ.ά.) ή και κοινών εμπειριών. Οι έφηβοι, πάντως, δίνουν ιδιαίτερη σημασία στο αν μπορούν να έχουν εμπιστοσύνη στους φίλους τους και στο αν εκείνοι σέβονται όσα τους έχουν εκμυστηρευτεί. Αν, μάλιστα, κατορθώσουν να βρουν εκείνα τα άτομα που αξίζουν πράγματι την εμπιστοσύνη τους, διαμορφώνουν δυνατές φιλίες που, κατά περιπτώσεις, διαρκούν πάρα πολλά χρόνια. ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

- Η φιλία για να θεωρηθεί αληθινή και να έχει ουσιαστική διάρκεια, είναι απαλλαγμένη από κάθε έννοια συμφέροντος και βασίζεται στο ειλικρινές ενδιαφέρον του ενός προσώπου για το άλλο. Διακρίνεται για τον υψηλό βαθμό εμπιστοσύνης και αποδοχής∙ ο αληθινός φίλος σέβεται απόλυτα τις επιλογές του άλλου προσώπου, και ακόμη κι αν διαφωνεί με ορισμένες από αυτές δεν τον οδηγεί αυτό στο να απομακρυνθεί, διότι διακατέχεται από αγνά συναισθήματα αγάπης που του επιτρέπουν να αποδεχτεί τις διαθέσεις, τις επιλογές, τις επιδιώξεις και τα θέλω του φίλου του ως έχουν. Ο αληθινός φίλος δεν αποσκοπεί στο να αποκομίσει κάτι από το άλλο πρόσωπο, βρίσκεται πλάι του από εκτίμηση και αγάπη για την προσωπικότητά του. Η συνύπαρξή τους δεν περιορίζεται μόνο στις στιγμές της διασκέδασης και στα ευχάριστα γεγονότα∙ ο καλός και αληθινός φίλος βρίσκεται εκεί διαρκώς είτε για να μοιραστεί τη χαρά του άλλου, με αγνή χαρά, είτε για να μοιραστεί τις δυσκολίες του, με αγνό ενδιαφέρον. Ο αληθινός φίλος είναι σταθερός συμπαραστάτης σε κάθε δυσκολία και σε κάθε θλίψη∙ νοιάζεται πραγματικά κι έχει στη σκέψη του μόνο το καλό του φίλου του. Έτσι, ό,τι καθιστά μια φιλία αληθινή είναι η ακλόνητη εμπιστοσύνη, το ειλικρινές μοίρασμα συναισθημάτων και εμπειριών, και φυσικά η αδιαπραγμάτευτη αίσθηση αποδοχής. Ο αληθινός φίλος αποδέχεται, εκτιμά κι αγαπά τον φίλο του γι’ αυτό ακριβώς που είναι.

Η σημασία της αγάπης στη ζωή των ανθρώπων Η αγάπη σε κάθε της έκφανση -φιλικές, οικογενειακές, ερωτικές σχέσεις- αποτελεί ένα ισχυρό συναίσθημα που προσφέρει ουσιαστική στήριξη στο άτομο και του επιτρέπει να βιώσει πληρέστερα τη ζωή του, εφόσον της προσδίδει ένα βαθύτερο νόημα. Ειδικότερα: - Η αγάπη καλύπτει βασικές συναισθηματικές ανάγκες του ατόμου. Σο άτομο που νιώθει πως το αγαπούν ειλικρινά αποκτά την αυτοπεποίθηση εκείνη που απαιτείται για να διεκδικήσει την εκπλήρωση των επιδιώξεών του. Αντιμετωπίζει με μεγαλύτερο σθένος τις αντιξοότητες της ζωής κι είναι έτοιμο και το ίδιο να προσφέρει πραγματική και ανιδιοτελή αγάπη στους γύρω του. Η αγάπη, άρα, αποτελεί την ιδανική απάντηση στις ανασφάλειες των ανθρώπων -ιδίως των εφήβων- που συχνά λειτουργούν ανασταλτικά στην ομαλή εξέλιξη και διαμόρφωσης της προσωπικότητάς τους. - Η αγάπη καθιστά εφικτή την άρτια ηθικοποίηση του ατόμου. Μέσω της αγάπης που προσλαμβάνει το άτομο έχει τη δυνατότητα να αντιληφθεί τον πολλαπλά θετικό αντίκτυπο αυτού του συναισθήματος και συνειδητοποιεί έτσι πως οι αντιπαραθέσεις, οι εγωισμοί και οι εντάσεις δεν αποτελούν γόνιμη στάση ζωής. Μαθαίνει, επομένως, να εκτιμά τα θετικά συναισθήματα και

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

επιδιώκει πλέον συνειδητά την ηθικότητα στις πράξεις και στη συμπεριφορά του. Με την αδιαπραγμάτευτη και συνεχή αγάπη που λαμβάνει, λοιπόν, το άτομο στο πλαίσιο της οικογένειάς του εξευγενίζεται και αποκτά έναν σταθερό ηθικό προσανατολισμό. - Η αγάπη επιτρέπει τη δημιουργία σταθερών και ειλικρινών σχέσεων. Φάρη στην αγάπη το άτομο αποβάλλει τον εγωισμό και την καχυποψία, μαθαίνει να εμπιστεύεται τους άλλους και να τους αφιερώνει ανιδιοτελώς το χρόνο και το ενδιαφέρον του. Σο άτομο γίνεται πιο δεκτικό απέναντι στους άλλους, αλλά και πιο δοτικό στις σχέσεις του μαζί τους. Επιτρέπει στον εαυτό του να νιώσει ακέραια τα συναισθήματά του, χωρίς να περιορίζεται από το φόβο μήπως προδοθεί και πληγωθεί. Κατορθώνει, έτσι, να δημιουργήσει ουσιαστικές σχέσεις που βασίζονται στην αμοιβαία εμπιστοσύνη, στο μοίρασμα των εσώτερων σκέψεων και ανησυχιών του, μα και στην ειλικρινή στοργή για τους άλλους ανθρώπους.

Η έλλειψη αγάπης στις σημερινές σχέσεις Παρά το γεγονός ότι η αγάπη, η ανιδιοτελής και ειλικρινή αγάπη, συνιστά μια αναγκαιότητα για την ορθή διαμόρφωση της προσωπικότητας του ατόμου, καθώς και για τη συναισθηματική του ισορροπία, στις μέρες μας παρατηρείται μια ολοένα και εντονότερη έλλειψη γνήσιας αγάπης στις ανθρώπινες σχέσεις. Πρόκειται, φυσικά, για ένα ανησυχητικό φαινόμενο, το οποίο φανερώνει όμως τις παθογένειες του σύγχρονου τρόπου αντίληψης. Ειδικότερα: - Σο χρήμα έχει αποκτήσει πρωταρχική σημασία στη ζωή των ατόμων. Οι άνθρωποι ενδιαφέρονται πολύ περισσότερο για την οικονομική τους κατάσταση, παρά για την ύπαρξη υγιών και γνήσιων σχέσεων στη ζωή τους. Ιδίως τα τελευταία χρόνια που η οικονομική κρίση έχει εντείνει τραγικά το αίσθημα ανασφάλειας σε σχέση με τη δυνατότητά τους να αντεπεξέρχονται στις καθημερινές τους οικονομικές ανάγκες και υποχρεώσεις, οι άνθρωποι ρίχνουν όλο το βάρος των προσπαθειών τους στην εξασφάλιση οικονομικών πόρων. Έτσι, τείνουν να αντιμετωπίζουν τους άλλους είτε ως μέσο για να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντά τους είτε ως εμπόδιο για την πραγματοποίηση των στόχων τους. Σο συμφέρον τρέπεται σε βασικό ρυθμιστή των ανθρώπινων σχέσεων, παραγκωνίζοντας το ειλικρινές ενδιαφέρον και την αγάπη. - Λανθασμένη ιεράρχηση αξιών στη σύγχρονη ζωή. Τπό την πίεση του καταναλωτισμού και του υλιστικού προτύπου ζωής, οι άνθρωποι έχουν πάψει να ενδιαφέρονται για τη δημιουργία αληθινών φιλικών σχέσεων και κυνηγούν διαρκώς την οικονομική επιτυχία προκειμένου να ενισχύσουν τον υλικό τους πλούτο. Νοιάζονται περισσότερο να δείχνουν στον περίγυρό τους πως έχουν κατακτήσει κάποια αξιόλογη οικονομική επιφάνεια, παρά για το αν υπάρχουν στη ζωή τους άνθρωποι που να τους αγαπούν γι’ αυτό που είναι και όχι γι’ αυτά που έχουν. - Οι άλλοι άνθρωποι αντιμετωπίζονται ως ανταγωνιστές και όχι ως πιθανοί φίλοι. Με τις πολλαπλές στρεβλώσεις που έχουν προκύψει στη σύγχρονη κοινωνία σε σχέση με το τι συνιστά ευτυχία και ποιοτική ζωή, οι άνθρωποι έχουν στραφεί στο κυνήγι του χρήματος και των εντυπώσεων, αδιαφορώντας για τα οφέλη και την πληρότητα που προσφέρουν οι πραγματικές φιλίες. Σείνουν να αντιμετωπίζουν όλους τους άλλους ανταγωνιστικά και ενδιαφέρονται κυρίως για το πώς θα δείξουν την ανωτερότητά τους. Έτσι, στο πρόσωπο ενός ανθρώπου, που θα ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

μπορούσαν να βρουν έναν καλό και αφοσιωμένο φίλο, εκείνοι βλέπουν εξαρχής έναν ανταγωνιστή, τον οποίο οφείλουν να «εκμηδενίσουν». - Η κυριαρχία της ανασφάλειας και το δόγμα «πλήγωσέ τους πριν σε πληγώσουν εκείνοι». Οι άνθρωποι πλέον μοιάζουν να έχουν χάσει το αίσθημα της αυτοπεποίθησης που επιτρέπει τη χωρίς φόβο έκφραση των συναισθημάτων τους. Θεωρούν πως το να εκδηλώσουν την τρυφερότητα ή το ενδιαφέρον που αισθάνονται θα εκληφθεί ως αδυναμία και θα τους εκθέσει απέναντι στους άλλους. Ενώ, θεωρούν τόσο δεδομένο το γεγονός ότι ο άλλος θα τους προδώσει και θα τους πληγώσει, ώστε σπεύδουν οι ίδιοι να φερθούν κατά τρόπο ανέντιμο, για να μη βρεθούν στη θέση του προδομένου. Κυριαρχεί, άρα, στη σύγχρονη εποχή ένα σημαντικό έλλειμμα εμπιστοσύνης απέναντι στους άλλους ανθρώπους, το οποίο οδηγεί εκ των πραγμάτων στη δημιουργία επισφαλών και επιφανειακών σχέσεων.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Μόδα Μόδα είναι η επικρατούσα κατά περιόδους τάση στην ένδυση και γενικότερα στον τρόπο συμπεριφοράς και σκέψεως μεταξύ των μελών δεδομένου κοινωνικού συνόλου, με χαρακτήρα εφήμερο και διαρκώς μεταβαλλόμενο. Η λέξη μόδα προέρχεται από τη λατινική λέξη modus που σημαίνει τρόπος. Η έννοια της μόδας αφορά όχι μόνο την ενδυμασία και τα γενικότερα στοιχεία της εξωτερικής εμφάνισης, αλλά και τις προτιμήσεις εν γένει σε διάφορους τομείς που συνδέονται με την καθημερινότητα των πολιτών. Τπάρχει, έτσι, η μόδα που αφορά τις εκφραστικές επιλογές -ιδίως των νέων-, τις μουσικές προτιμήσεις, τους τρόπους συμπεριφοράς και διασκέδασης, τις καταναλωτικές επιλογές, τις τρέχουσες απόψεις σε ποικίλα ζητήματα κ.λπ.

Πώς διαμορφώνεται η μόδα Η μόδα συνδέεται αφενός με τα οικονομικά συμφέροντα των εταιρειών παραγωγής και προώθησης προϊόντων που σχετίζονται με την ενδυμασία, τη μουσική, τον κινηματογράφο κ.ά., κι αφετέρου με την ανάγκη προσωπικής έκφρασης και διαφοροποίησης των ατόμων. Ο συνδυασμός, μάλιστα, της επιδίωξης των εταιρειών να ανανεώνονται ανά τακτά διαστήματα οι σχετικές τάσεις και της εσωτερικής προσδοκίας των ατόμων για αλλαγές στη ζωή τους -έστω κι αν αυτές περιορίζονται σε θέματα εμφάνισης και άλλων καθημερινών συνηθειών-, έχει ως αποτέλεσμα τις συνεχείς μεταβολές στην επικρατούσα μόδα. Η διαμόρφωση της μόδας, ωστόσο, επηρεάζεται από ποικίλους παράγοντες. Ειδικότερα: - Σε ό,τι αφορά τον τομέα της ενδυμασίας κυρίαρχο ρόλο στη διαμόρφωση των τάσεων διαδραματίζουν οι εταιρείες παραγωγής με τη συνδρομή των σχεδιαστών αλλά και των υπεύθυνων

προώθησης.

Οι

εταιρείες

επιλέγουν

και

προτείνουν μέσα από επιδείξεις ρούχων, δημοσιευμάτων στον τύπο και τηλεοπτικών εκπομπών τις ενδυματολογικές προτάσεις

τους

για

κάθε

επόμενη

εποχή

(καλοκαίρι,

φθινόπωρο, χειμώνας, άνοιξη), αξιοποιώντας κάθε πιθανό τρόπο διαφήμισης προκειμένου να βρουν την επιζητούμενη ανταπόκριση από το κοινό. Εύλογο είναι πως χάρη στην έντονη επίδραση που ασκούν τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης στους πολίτες, και ιδίως πλέον το διαδίκτυο, είναι σχετικά δεδομένη η ευρεία διάδοση και υιοθέτηση των σχετικών προτάσεων. ΢το πλαίσιο της προώθησης των ενδυματολογικών προτάσεων επιστρατεύονται συχνά και πρόσωπα από το χώρο της τέχνης -ηθοποιοί, τραγουδιστές- και του αθλητισμού που ασκούν μεγάλη επιρροή στο νεανικό κοινό. Υωτογραφίσεις των διάσημων αυτών προσώπων με τις ανάλογες επιλογές που θέλουν να προωθήσουν οι οίκοι μόδας και οι σχεδιαστές έχουν συνήθως σημαντικό αντίκτυπο στη διαμόρφωση των νέων κάθε φορά τάσεων.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

- Οι γενικότερες ενδυματολογικές επιλογές -ρούχα, κοσμήματα, κόμμωση- των ηθοποιών σε κινηματογραφικές ταινίες που γνωρίζουν μεγάλη εισπρακτική επιτυχία, όπως και οι αντίστοιχες επιλογές τραγουδιστών στα βίντεο κλιπ τραγουδιών που τα παρακολουθούν εκατομμύρια πολίτες, μπορούν να αποτελέσουν χωριστό παράγοντα διαμόρφωσης μιας νέας μόδας. Ο χώρος του θεάματος διαδραματίζει, άλλωστε, διαχρονικά σημαντικό ρόλο στην προώθηση και εδραίωση νέων τάσεων. Λόγω της μεγάλης σημασίας που έχει η ενδυμασία ως μέσο έκφρασης της διάθεσης και της ιδεολογικής τοποθέτησης των ατόμων, η μόδα έρχεται συχνά να λειτουργήσει ως βασικός εκφραστής του πνεύματος μιας ολόκληρης γενιάς και να υποδηλώσει τις διεκδικήσεις και τις προσδοκίες τους. Η ευρύτατη διάδοση, για παράδειγμα, που γνώρισαν τα μίνι φορέματα και τα μπικίνι μαγιό οφειλόταν στο γεγονός ότι μέσω αυτών οι γυναίκες θέλησαν να εκφράσουν τη διάθεσή τους για χειραφέτηση από τον αυστηρό κοινωνικό έλεγχο που τις κρατούσε συνεχώς δέσμιες ενός καταπιεστικού συντηρητισμού. Η διαμόρφωση, επομένως, της μόδας εξαρτάται πολλές φορές από το γενικότερο πνεύμα που χαρακτηρίζει μια γενιά και από τις ειδικότερες αλλαγές που επιδιώκουν οι νέοι άνθρωποι να επιφέρουν στην κοινωνική πραγματικότητα της εποχής τους. Έτσι, η έμφυτη τάση των νέων να αντιδρούν στα εκάστοτε κακώς κείμενα βρίσκει την ιδανική της έκφραση μέσα από τις ενδυματολογικές, εκφραστικές, μουσικές κ.ά. επιλογές τους, που προσδίδουν έναν ιδιαίτερο κάθε φορά χαρακτήρα σε ολόκληρες κάποτε δεκαετίες (π.χ. οι χίπηδες στη δεκαετία του ’60-’70). - Η μόδα -ιδίως η ενδυματολογική- επηρεάζεται σε σημαντικό βαθμό από την οικονομική κατάσταση των ατόμων. Οι ευκατάστατες κοινωνικές ομάδες επιχειρούν μέσω αυτής να διαφοροποιηθούν από τα χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα κι επιλέγουν άρα εκείνα τα ρούχα που αντανακλούν την υψηλή οικονομική τους επιφάνεια. Ενώ, οι πολίτες που έχουν χαμηλότερα οικονομικά εισοδήματα καταφεύγουν σε επιλογές περισσότερο προσιτές στον περιορισμένο προϋπολογισμό τους.

Σι εξυπηρετεί η μόδα Η μόδα σε κάθε της έκφανση αποτελεί τρόπο έκφρασης κι έρχεται να δηλώσει τις πεποιθήσεις, τις ιδεολογικές τάσεις και τις επιδιώξεις των ατόμων που την υιοθετούν. Ειδικότερα: - Το άτομο μέσω της μόδας, και κυρίως των ενδυματολογικών επιλογών, επιχειρεί να παρουσιάσει στους άλλους σημαντικές πτυχές της προσωπικότητάς του. Η ενδυμασία κάθε ανθρώπου, άλλωστε, δεν είναι ένας τυχαίος συνδυασμός, αλλά πολύ περισσότερο μια συνειδητή προσπάθεια διαμόρφωσης μιας συγκεκριμένης εικόνας. Παρόμοια λειτουργία έκφρασης της προσωπικότητας του ατόμου υπηρετούν, βέβαια, κι οι εκφραστικές επιλογές, η μουσική που προτιμά, αλλά κι οι πεποιθήσεις του για τρέχοντα ζητήματα∙ στοιχεία που συχνά αντλούνται από τις κυρίαρχες τάσεις της εποχής, δηλαδή τη μόδα. - Η ανάγκη των ανθρώπων να γίνονται αποδεκτοί από τον περίγυρό τους και να αισθάνονται πως συμβαδίζουν με το κλίμα της εποχής τους, τούς ωθεί συχνά στην υιοθέτηση όσων επιτάσσει η μόδα. Σέτοια ανάγκη αποδοχής χαρακτηρίζει ιδίως τους νέους, οι οποίοι είναι κατά κύριο λόγο εκείνοι που ενδιαφέρονται περισσότερο για τις τάσεις της μόδας. ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

- Σε παρόμοιο επίπεδο κινείται και η επιθυμία των ανθρώπων να λαμβάνουν διαρκή επιβεβαίωση από τους άλλους σχετικά με την ελκυστικότητα της εμφάνισής τους. Έτσι, προκειμένου να επιτυγχάνουν την προσέλκυση της προσοχής των άλλων, οι άνθρωποι τείνουν να καταφεύγουν στις επιλογές εκείνες που συμβαδίζουν με τη μόδα της εποχής. - Μια βασική ανάγκη των ανθρώπων που εξυπηρετείται από τη μόδα είναι αυτή της διαρκούς ανανέωσης. Η επιθυμία αποφυγής της ρουτίνας και της μονοτονίας, εφόσον δεν μπορεί να υλοποιηθεί μέσω ριζικότερων αλλαγών στη ζωή των ατόμων, επιδιώκεται συχνά μέσω των αλλαγών στην εμφάνιση και στις ενδυματολογικές επιλογές. Αυτή ακριβώς την ανάγκη ανανέωσης αξιοποιεί η μόδα και σ’ αυτή την ανάγκη απαντά με το να μεταβάλλεται ανά τακτές χρονικές περιόδους. - Η μόδα εξυπηρετεί συχνά και την ανάγκη των επιμέρους κοινωνικών ομάδων να διαφοροποιούνται, δηλώνοντας είτε την οικονομική τους επιφάνεια είτε την επαγγελματική τους ταυτότητα. - Η μόδα με τις συνεχείς μεταβολές της διατηρεί σε υψηλά επίπεδα ζήτησης μια σειρά επαγγελμάτων και αποδίδει τεράστια οικονομικά οφέλη στις εταιρείες παραγωγής ενδυμάτων και άλλων προϊόντων που σχετίζονται με την εμφάνιση των ατόμων. Πρόκειται για μια ανθηρή βιομηχανία, εφόσον ανά τακτά διαστήματα οι άνθρωποι καλούνται να προβούν σε νέες αγορές ρούχων, υποδημάτων κ.ά. ΢χεδιαστές μόδας, εργάτες παραγωγής, διαφημιστές, μοντέλα, δημοσιογράφοι του χώρου της μόδας και πλήθος άλλων επαγγελματιών, κατορθώνουν χάρη στο ευμετάβλητο της μόδας να βρίσκουν σταθερή απασχόληση, εφόσον το καταναλωτικό κοινό επιζητά διαρκώς κάτι νέο και κάτι διαφορετικό. Θα πρέπει, ωστόσο, να ληφθεί υπόψη πως πολλές πολυεθνικές εταιρείες αναθέτουν την παραγωγή των ενδυμάτων σε χώρες της Ανατολής (Ινδία, Κίνα), όπου κατά τρόπο απάνθρωπο εκμεταλλεύονται την ανάγκη των ανθρώπων για εργασία πληρώνοντας μηδαμινά ημερομίσθια, χωρίς καν να διασφαλίζουν τις στοιχειώδεις προϋποθέσεις ασφαλείας ή υγιεινής για τους εργάτες. Πρόκειται για μια επονείδιστη εκμετάλλευση που αποφέρει τεράστια χρηματικά κέρδη στις εταιρείες που σχετίζονται με το χώρο της μόδας.

Σα αρνητικά στοιχεία της μόδας - Η μόδα ενισχύει τις ήδη ισχυρές καταναλωτικές τάσεις των ατόμων, δημιουργώντας επιζήμιες συσχετίσεις μεταξύ της προσωπικής αξίας του ανθρώπου και των υλικών αγαθών που αυτός κατέχει. Οι άνθρωποι παρασύρονται συχνά στο να ταυτίζουν τις ενδυματολογικές επιλογές -και ιδίως τη χρηματική αξία αυτών- με την προσωπική αξία των συνανθρώπων τους, προχωρώντας σε υποτιμητικές κρίσεις για εκείνους που δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα -ή και την επιθυμίανα ακολουθούν τις επιταγές της μόδας. Πρόκειται, σαφώς, για μια τελείως επιφανειακή θέαση του κόσμου, υπό την έννοια πως ακόμη κι αν τα ρούχα ενός ανθρώπου μπορούν να αποκαλύψουν την οικονομική του κατάσταση, δεν μπορούν εντούτοις να φανερώσουν την ηθική και πνευματική του ποιότητα, που έχει επί της ουσίας -ή θα έπρεπε να έχει- τη μεγαλύτερη σημασία. ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

- Η μόδα ωθεί, άρα, τους ανθρώπους να δίνουν περισσότερη προσοχή στην εξωτερική εμφάνιση παρά στην επιδίωξη μιας ουσιαστικής πνευματικής καλλιέργειας. Σάση που ενέχει σημαντικούς κινδύνους για τις προτεραιότητες που θέτουν -κυρίως- οι νέοι άνθρωποι στη ζωή τους. Αν, μάλιστα, ληφθεί υπόψη πως οι νέοι ούτως ή άλλως συγκινούνται περισσότερο από την εικόνα των άλλων ανθρώπων κι όχι από την πνευματική τους συγκρότηση, τότε καθίσταται σαφές πως η μόδα ενδέχεται να τους παρασύρει σε μια γενικότερη αδιαφορία για τα ουσιώδη οφέλη της εσωτερικής καλλιέργειάς τους. - Η μόδα ενισχύει τον μιμητισμό -στον οποίο βασίζει άλλωστε και την επιτυχία της-, προωθώντας έτσι μια γενικότερη τάση τυποποίησης στους ανθρώπους. Κοινές ενδυματολογικές επιλογές, κοινές μουσικές και κινηματογραφικές επιλογές, κοινός τρόπος αντίληψης κ.λπ.∙ τα πρότυπα των οποίων αντλούνται, ωστόσο, κυρίως από τις δυτικές κοινωνίες, οι οποίες και επωφελούνται από αυτή την παγκόσμια ομοιομορφία των τάσεων της νεολαίας. Σο τίμημα αυτής της ομοιομορφίας είναι υψηλό σε ό,τι αφορά την απάλειψη των ιδιαιτεροτήτων και της μοναδικότητας που διέκρινε παλαιότερα τους πληθυσμούς των επιμέρους εθνοτήτων. Οι δυτικές αγορές εξαλείφοντας τις διαφοροποιήσεις δημιουργούν μια παγκόσμια αγορά με κοινές προτιμήσεις, ενισχύοντας έτσι σε τεράστιο βαθμό τα κέρδη τους. - Σε δεύτερο επίπεδο ανάγνωσης της παγκόσμιας ομοιομορφίας που προωθείται μέσω της μόδας, και δοθέντος ότι η μόδα δεν αφορά μόνο τις ενδυματολογικές επιλογές, διακρίνεται μια προσπάθεια εκρίζωσης όλων εκείνων των στοιχείων εθνολογικής και ιδεολογικής ταυτότητας που θα μπορούσαν να σταθούν εμπόδιο στη χειραγώγηση των πολιτών από τα κυρίαρχα οικονομικά κέντρα του δυτικού κόσμου. Οι πολίτες, επομένως, με το να υιοθετούν τα δυτικά πρότυπα ενδυμασίας, διασκέδασης και σκέψης, επιτρέπουν τον ευκολότερο έλεγχό τους από τις πολυεθνικές εταιρείες της δύσης, που αποκτούν έτσι ένα πειθήνιο παγκόσμιο καταναλωτικό κοινό.

Σα θετικά στοιχεία της μόδας - Η μόδα προσφέρει στους ανθρώπους τη δυνατότητα να εκφράσουν στοιχεία της προσωπικότητάς τους, αλλά και της διάθεσής τους. Μέρος της ταυτότητας του ατόμου γίνεται εμφανές στους άλλους ανθρώπους, χωρίς να χρειάζεται καν η λεκτική επικοινωνία. Οι ενδυματολογικές του επιλογές και μόνο επαρκούν για να μπορεί το άτομο να δώσει προς τα έξω την εικόνα που το ίδιο έχει για τον εαυτό του. - Με δεδομένη τη δυνατότητα της μόδας να επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο γίνεται αντιληπτό και αποδεκτό το άτομο από τους άλλους ανθρώπους, καθίσταται εφικτή η ενίσχυση της αυτοπεποίθησής του, εφόσον αισθάνεται πως κεντρίζει κατά τρόπο θετικό την προσοχή τους και πως αναγνωρίζεται η θελκτική εικόνα της εμφάνισής του. - Η μόδα προσφέρει στους ανθρώπους τη δυνατότητα ανανέωσης και, άρα, αποφυγής της μονοτονίας. Ανανέωση που επενεργεί θετικά στην εσωτερική διάθεση του ατόμου, εφόσον του δημιουργεί την αίσθηση μιας νέας αρχής και του προσφέρει, έτσι, ένα κίνητρο ή μια ώθηση για νέους τρόπους πρόσληψης της εξωτερικής πραγματικότητας. ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

- Η μόδα έχει ως κύριο αίτημά της την ανάδειξη του ωραίου και του καλαίσθητου, γεγονός που επενεργεί θετικά στην ψυχολογία και την αισθητική καλλιέργεια του ατόμου. Επιτρέπει, άλλωστε, στα άτομα αφενός να αποκρύπτουν τυχόν ατέλειες του σώματός τους κι αφετέρου να αναδεικνύουν τα θετικά του στοιχεία, διασφαλίζοντας έτσι την αναγκαία αυτοπεποίθηση και την αναγκαία αίσθηση ικανοποίησης με την εξωτερική τους εικόνα. - Με την ποικιλία των ενδυματολογικών επιλογών παρέχεται στο άτομο η δυνατότητα να αξιοποιήσει τη δική του δημιουργική αντίληψη για τη διαμόρφωση της εικόνας του. Ενώ, μέσα από τα χρώματα των ρούχων που επιλέγει μπορεί να εξωτερικεύσει την εσωτερική του διάθεση. Εύλογο είναι πως παρά τις θετικές επιδράσεις της μόδας, το άτομο δεν είναι υποχρεωμένο να την ακολουθεί κατά γράμμα, τουναντίον μάλιστα, ο κάθε άνθρωπος είναι ελεύθερος να διαμορφώνει το προσωπικό του στυλ, υιοθετώντας στοιχεία της τρέχουσας μόδας μόνο όταν ταιριάζουν με την προσωπικότητά του και με τις δικές του προτιμήσεις. Η προσπάθεια, άλλωστε, να συμμορφώνεται συνεχώς με τις επιταγές της μόδας είναι αφενός πολυέξοδη κι αφετέρου υποδηλώνει την απουσία προσωπικού αισθητικού κριτηρίου.

Σι φανερώνει η ενδυμασία ενός ανθρώπου Η ενδυμασία και γενικότερα η φροντίδα για την εξωτερική εμφάνιση του ατόμου έχει ιδιαίτερη σημασία, εφόσον δεν αποτελεί ούτε μια τυχαία επιλογή, αλλά ούτε και κάτι που δεν λαμβάνεται υπόψη από τους άλλους. Έτσι, αν εξαιρέσουμε τις επαγγελματικές στολές που επιβάλλονται για λόγους εμφανούς δήλωσης της επαγγελματικής ιδιότητας, η ελεύθερα επιλεγμένη ενδυμασία επιτρέπει την άντληση βασικών στοιχείων για το κάθε άτομο. Ειδικότερα: - Οι ενδυματολογικές επιλογές συνιστούν προφανείς δείκτες για την οικονομική και κοινωνική κατάσταση ενός ατόμου, εφόσον το οικονομικό επίπεδο είναι καθοριστικό ως προς τις σχετικές επιλογές του ατόμου. - Τα ρούχα και η γενικότερη εξωτερική εμφάνιση ενός ατόμου καθιστά εμφανή την ιδεολογική του τοποθέτηση σε σχέση με τους εκάστοτε κοινωνικούς κανόνες και τις τρέχουσες αντιλήψεις περί του κοινωνικώς αποδεκτού. Έτσι, ένα άτομο μπορεί να ακολουθεί συντηρητικές επιλογές, θέλοντας να εκφράσει τη διάθεση προσαρμογής στους άγραφους αυτούς κοινωνικούς κανόνες ή, αντιθέτως, να καταφεύγει σε προκλητικότερες επιλογές, θέλοντας να δηλώσει την εναντίωσή του απέναντι στον κοινωνικό έλεγχο. - Η εξωτερική εμφάνιση είναι συχνά δηλωτική της ψυχολογικής κατάστασης ενός ατόμου, υπό την έννοια πως μια επιμελημένη εμφάνιση υποδηλώνει μια σταθερή ή καλή ψυχολογία, ενώ η πλήρης αδιαφορία για την εξωτερική εμφάνιση αποτελεί συχνά σύμπτωμα κατάθλιψης.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

- Οι ενδυματολογικές επιλογές ενός ατόμου φανερώνουν το ιδιαίτερο γούστο του∙ τι, δηλαδή, θεωρεί ο ίδιος καλαίσθητο και τι αποφεύγει∙ τι θεωρεί ότι τον κολακεύει και τι όχι. ΢υχνά, βέβαια, αποκαλύπτεται και η αδυναμία ενός ατόμου να εκτιμήσει ορθά αυτές τις ποιότητες, εφόσον επιλέγει ρούχα είτε ακαλαίσθητα είτε αταίριαστα με το σώμα, την ηλικία και τη γενικότερη εμφάνισή του. - Ο τρόπος που επιλέγει ένα άτομο να επιμεληθεί την εξωτερική του εμφάνιση, συχνά συνδέεται με τις επιδιώξεις του σε επαγγελματικό ή προσωπικό επίπεδο. Ένα άτομο, για παράδειγμα, που θέλει να το αντιμετωπίσουν με σεβασμό στο νέο του επαγγελματικό χώρο φροντίζει να διαμορφώσει ένα προσεγμένο και σοβαρό στυλ που τονίζει τον επαγγελματισμό του και την προσοχή που δίνει ακόμη και στη λεπτομέρεια. Με την ίδια λογική η ενδυμασία διαφοροποιείται ανάλογα με τις ειδικές συνθήκες της δραστηριότητας ή της περίστασης για την οποία την επιλέγει το άτομο. Διαφορετικές, επομένως, είναι οι επιλογές για μια συνάντηση με φιλικά πρόσωπα, διαφορετικές για ένα επίσημο δείπνο ή μια επίσημη συνάντηση και ούτω καθεξής.

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΚΕΙΜΕΝΑ - Α΢ΚΗ΢ΕΙ΢ΠΡΟ΢ΟΜΟΙΩ΢ΕΙ΢ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΩΝ

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΑΝΔΡΓΙΑ Τπάξρνπλ δηάθνξεο απφςεηο επί ηνπ ζέµαηνο θαη πνιχο ν θφπνο φζσλ ζθνπεχνπλ λα µαο πείζνπλ γηα ηελ αλαγθαηφηεηα ηεο αχμεζεο ηεο αλεξγίαο µε ηε ρξήζε ηεο ηερλνινγίαο. Απηή θαζ’ απηή ε ηερλνινγία δελ µπνξεί παξά λα αλαπηχζζεηαη. Όζν ε επηζηεµνληθή γλψζε απμάλεηαη, πξάγµα πνπ είλαη µέζα ζηελ ίδηα ηε θχζε ηνπ αλζξψπνπ, ηφζν πεξηζζφηεξεο εθαξµνγέο βξίζθεη ζε απηφ πνπ νλνµάδνπµε ηερλνινγία. ∆ελ µπνξνχµε λα αξλεζνχµε ηελ πξνζπάζεηα γηα απνθάιπςε ηεο θχζεο επεηδή µπνξεί λα θάλνπµε θαθή ρξήζε ησλ απνηειεζµάησλ ηεο. Θεσξψ απαξαίηεην λα δηεπθξηληζηεί απφ ηελ αξρή φηη ε ηερλνινγία απφ µφλε ηεο δελ επηδξά ζηελ απαζρφιεζε. Η αλεξγία είλαη έλα θαηλφµελν πνπ ζρεηίδεηαη µε ηε δηάξζξσζε ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο θαη φρη µε ηα εξγαιεία πνπ ρξεζηµνπνηνχληαη ζε απηή. Δίλαη απνηέιεζµα ησλ παξαγσγηθψλ ζρέζεσλ, νη νπνίεο θαζνξίδνπλ ηελ απαζρφιεζε. Μάιηζηα ε ζέζε απηή ηζρχεη θαη γηα ηελ ηερλνινγηθή επαλάζηαζε ηεο πιεξνθνξηθήο θαη ησλ επηθνηλσληψλ ζηηο εµέξεο µαο. Δίλαη ε θηινζνθία ηεο ρξήζεο ηεο ηερλνινγίαο, αθξηβέζηεξα ησλ µέζσλ παξαγσγήο πνπ ελζσµαηψλνπλ πςειή (γηα θάζε επνρή) ηερλνινγία, ε νπνία θαζνξίδεη ηηο επηπηψζεηο ζηελ απαζρφιεζε. Αλ ην δεηνχµελν είλαη ε παξαγσγή ηνπ ίδηνπ θέξδνπο, µε ηελ είζνδν ηεο λέαο ηερλνινγίαο ζηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία νη ζέζεηο εξγαζίαο ζα πεξηνξηζηνχλ. Απηφ είλαη πνπ επηβεβαηψλεη θαη ε πξάμε, δηφηη ε επηδίσμε είλαη ην θέξδνο. Έλα, πξφζθαηξν θαηά ηε γλψµε µνπ, αληίβαξν είλαη ε επέθηαζε ζε λέεο αγνξέο. Απηφ επηρεηξείηαη µε ηελ παγθνζµηνπνίεζε ζήµεξα. Σειηθά, φµσο, θάπνηα ζηηγµή δελ µπνξεί παξά λα επέιζεη θνξεζµφο, δειαδή λα µελ ππάξρνπλ πιένλ άιιεο αγνξέο ζηηο νπνίεο ζα επεθηαζνχµε, νπφηε δεµηνπξγείηαη αδηέμνδν. Σα πξάγµαηα εληείλνληαη θαη µε ηνλ αληαγσληζµφ, ν νπνίνο πιένλ ζα δηεμάγεηαη ζε παγθφζµηα θιίµαθα. Ο αληαγσληζµφο ζα πηέζεη γηα ρξήζε φισλ ησλ µέζσλ, ζπµπεξηιαµβαλνµέλσλ ησλ ηερλνινγηθψλ, γηα ζπµπίεζε ηνπ θφζηνπο. ΢ε απηή ηε ινγηθή ηνπ θέξδνπο, ηερλνινγία θαη αλεξγία θαίλεηαη λα ζπµβαδίδνπλ. Η ηερλνινγία, ζηελ πεξίπησζε απηή, εθθπιίδεηαη ζε εξγαιείν γηα µείσζε ηνπ θφζηνπο. Τπάξρεη, φµσο, θαη άιιε ρξήζε ηεο ηερλνινγίαο. Γηα παξάδεηγµα, µηα βηνµεραλία πνπ µνιχλεη ην πεξηβάιινλ µπνξεί λα εηζάγεη έλα λέν µεράλεµα πξνθεηµέλνπ λα ιηγνζηέςεη ηελ αλζξψπηλε εξγαζία. Μπνξεί, επίζεο, λα αγνξάζεη µηα δηάηαμε, µεραληθφ ή ειεθηξνληθφ ζχζηεµα ζπζθεπψλ πνπ πξνζηαηεχεη ην πεξηβάιινλ απφ ηα απφβιεηά ηεο. Καη ζηηο δχν πεξηπηψζεηο πξφθεηηαη γηα ρξήζε λέαο ηερλνινγίαο ζηελ παξαγσγή. Μφλν πνπ ζηελ πξψηε ην θέξδνο απμάλεηαη, ελψ ζηε δεχηεξε φρη. Δίλαη, ινηπφλ, ζέ µα ρξήζεο θαη φρη χπαξμεο ηεο ηερλνινγίαο. Σν πξφβιεµα έγθεηηαη αζθαιψο ζην πψο εμαζθαιίδνληαη θαη ε αλάπηπμε θαη ε επεµεξία. Όζν ε αλάπηπμε γίλεηαη µε αληαγσληζηηθνχο φξνπο θαη ζπλδέεηαη µε ηε γηγάλησζε θαη ηε ζπλερηδφµελε επέθηαζε ρσξίο ζεβαζµφ ζηνλ άλζξσπν θαη ζην πεξηβάιινλ ηφζν ε ηερλνινγία ζα απνηειεί εξγαιείν πνπ δελ ζα ρξεζηµνπνηείηαη µε γλψµνλα ηνλ άλζξσπν. Οη πνιιέο δπλαηφηεηεο πνπ έρνπλ νη άλζξσπνη ζηε δηάζεζή ηνπο απφ ηηο λέεο ηερλνινγίεο δελ ζεµαίλνπλ φηη βειηηψλεηαη ε πνηφηεηα ηεο δσήο ηνπο. Έλαο άζηεγνο πνπ δεη θάησ απφ µηα εληππσζηαθή γέθπξα ζε µηα πφιε φπνπ φινη επηθνηλσλνχλ ειεθηξνληθά, ηη γλψ µε ιέηε λα έρεη γηα ηελ επεµεξία; Πψο λνµίδεηε φηη αληηιαµβάλεηαη ηελ «αλαγθαηφηεηα» ηεο θαηάζηαζήο ηνπ; Καη πψο ηνπ εξµελεχεη ην ζχζηεµα ηελ θαηάζηαζή ηνπ; Σνπ θαηεγνξεί ηελ ηερλνινγία γεληθά θαη αφξηζηα θαη φρη ηε ρξήζε ηεο.

(Άξζξν ζπληνµεπµέλν θαη ειαθξά δηαζθεπαζµέλν)

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

100

Παξαηεξήζεηο:

Α. Να ζπληάμεηε ηελ πεξίιεςε ηνπ θεηµέλνπ ζε 100 πεξίπνπ ιέμεηο. Μνλάδεο 25

Β1. «Δίλαη ε θηινζνθία ηεο ρξήζεο ηεο ηερλνινγίαο … ε νπνία θαζνξίδεη ηηο επηπηψζεηο ζηελ απαζρφιεζε». Να ζρνιηαζηεί ε παξαπάλσ άπνςε ζηα πιαίζηα µηαο παξαγξάθνπ. Μνλάδεο 10

Β2. Να γξαθνχλ ηα ζπλψλπµα θαη ηα αληψλπµα ησλ παξαθάησ ιέμεσλ: ελζσµαηψλνπλ, επηβεβαηψλεη, πξφζθαηξν, εθθπιίδεηαη, επεµεξία. Μνλάδεο 5

Β3 Σν παξαπάλσ θείµελν είλαη άξζξν εληνπίζεηε ηα βαζηθά γλσξίζµαηά ηνπ.

δεµνζηεπµέλν

ζε

Κπξηαθάηηθε

εθεµεξίδα.

Να

Μνλάδεο 5

Β4 Με πνηα λνεµαηηθή ζρέζε ζπλδέεηαη ε πξψηε µε ηε δεχηεξε παξάγξαθν. Μνλάδεο 5

B5 Πνηα είλαη ε δνκή θαη ν ηξφπνο αλάπηπμεο ηεο 6 εο παξαγξάθνπ («Σν άλζξσπν»).

πξφβιεκα …

Μνλάδεο 5

Β6 Να βξεζεί ε ζπιινγηζηηθή πνξεία ηεο ηειεπηαίαο παξαγξάθνπ ηνπ θεηκέλνπ. Μνλάδεο 5

Γ. Η ηερλνινγηθή αλάπηπμε ηεο επνρήο µαο πξφζθεξε απεξηφξηζηεο δπλαηφηεηεο ζηνλ άλζξσπν θαη ηνλ βνήζεζε λα απαιιαγεί απφ πνιιά δεηλά. Σαπηφρξνλα, φµσο, ν άλζξσπνο αληηµεησπίδεη έλα πιήζνο πξνβιεµάησλ φπσο ε θαζνξηζηηθή επηξξνή ηεο ηερλνινγίαο ζηελ φμπλζε ηνπ νηθνινγηθνχ πξνβιήµαηνο. ΢ε εµεξίδα πνπ δηνξγαλψλεη ην ζρνιείν ζνπ µε ζέµα «Σερλνινγία θαη Πεξηβάιινλ» αλαιαµβάλεηο λα εθπνλήζεηο µία εηζήγεζε µε ζέµα ηε ζπµβνιή ηνπ πνιηηηζµνχ ηεο µεραλήο ζηελ θαηαζηξνθή αιιά θαη ζηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο. (500-600 ιέμεηο)

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

101

Σν κέιινλ ηνπ ηνπξηζκνχ ΢ηε ζεκεξηλή θηλεηηθφηεηα ησλ ιαψλ ν ηνπξηζκφο απνθηά γηα ηελ Δπξψπε κηα λέα δηάζηαζε, πέξα απφ ην ζπκβαηηθφ πεξηερφκελφ ηνπ σο πεγήο εζληθνχ εηζνδήκαηνο γηα ηηο ειθπζηηθέο ηνπξηζηηθά ρψξεο θαη σο αγαζνχ πνηφηεηαο δσήο γηα ηνπο ηνπξίζηεο. Απνηειεί κηα επθαηξία πξνζέγγηζεο ησλ θαηνίθσλ ηεο Δπξψπεο, θαζψο θαη ησλ θνηλσληψλ πνπ αλαπηχζζνληαη ζηα πιαίζηα ηεο Δπξψπεο, αιιά κε δηαθνξεηηθέο πνιηηηζκηθέο θαη ζξεζθεπηηθέο παξαδφζεηο. Ο καδηθφο ζπκβαηηθφο ηνπξηζκφο ζηελ Δπξψπε ήηαλ θαη είλαη σο ζήκεξα, ζην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ηνπ, ηνπξηζκφο επίζθεςεο κνπζείσλ, κλεκείσλ, ηζηνξηθψλ ρψξσλ, θαγεηνχ θαη δηαζθέδαζεο (πνιιέο θνξέο θαθήο πνηφηεηαο), ρσξίο λα δίλεηαη ε επθαηξία επηθνηλσλίαο ησλ επηζθεπηψλ κε ηνπο θαηνίθνπο ηεο ρψξαο πνπ επηζθέπηνληαη. ΢ήκεξα αξρίδεη λα γίλεηαη ζπλείδεζε φηη ε αλάπηπμε ησλ ήπησλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ, ν ηνπξηζκφο ζηνλ αγξνηηθφ ρψξν θαη ηδηαίηεξα ν αγξνηνπξηζκφο, πνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ ηα ζηνηρεία ηνπ ζεβαζκνχ ζηνλ άλζξσπν θαη ζην πεξηβάιινλ, είλαη νη πιένλ θαηάιιειεο κνξθέο ηνπξηζκνχ πνπ ζα κπνξνχζαλ λα ζπκβάινπλ: ζηελ θαιχηεξε γλσξηκία θαη επηθνηλσλία ησλ θαηνίθσλ ηεο Δπξψπεο πνπ δηεπξχλεηαη θαη αλαθαηαηάζζεηαη, ζηελ θαιχηεξε γλσξηκία θαη επαθή ησλ θαηνίθσλ ηεο Δπξψπεο κε ην θπζηθφ πινχην ηεο αιιά θαη ζηε ζπλεηδεηνπνίεζε ηνπο φηη νη θπζηθνί πφξνη απηήο ηεο επείξνπ πξέπεη λα πξνζηαηεπζνχλ, φρη κφλν γηα ηνπο ζεκεξηλνχο θαηνίθνπο αιιά θαη γηα ηηο επφκελεο γεληέο θαη ζηε «δηαπαηδαγψγεζε» φισλ ησλ πνιηηψλ ηεο Δπξψπεο ζηελ «αλεθηηθφηεηα» ηεο δηαθνξάο, είηε απηή είλαη πνιηηηζκηθή είηε ζξεζθεπηηθή. ΢ήκεξα αξρίδεη λα αλαδεηθλχεηαη θαζαξφηεξα ε άπνςε φηη ν «αγξνηνπξηζκφο» δελ πξέπεη λα ζπγρέεηαη κε ηνλ «αγξνηηθφ ηνπξηζκφ» θαη ηα «ελνηθηαδφκελα δσκάηηα». Καη απηφ δηφηη, ζε πνιχ γεληθέο γξακκέο, ν αγξνηνπξηζκφο αλαπηχζζεηαη κελ ζηνλ αγξνηηθφ ρψξν, κπνξεί φκσο λα πξνζθέξεηαη απφ «θάζε κνξθήο επηρείξεζε» θαη κάιηζηα ρσξίο «εηδηθέο πνηνηηθέο πξνδηαγξαθέο». Η αγξνηνπξηζηηθή παξαγσγή απνηειεί ηειηθά έλα ζχλνιν ήπησλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ, νη νπνίεο έρνπλ ζθνπφ λα αληαπνθξηζνχλ ζηηο ζχγρξνλεο αλάγθεο θαη πξνζδνθίεο ησλ ηνπξηζηψλ πνπ επηζπκνχλ λα κεηαηξαπνχλ, κε απμεηηθή ηάζε, ζε πεξηεγεηέο. Οη ππεξεζίεο απηέο ζρεηίδνληαη θπξίσο: κε πξνζθνξά θαηαιχκαηνο, κε δηαηξνθή, κε ηνπηθέο πνιηηηζκηθέο δξαζηεξηφηεηεο, κε ππαίζξηεο δξαζηεξηφηεηεο, κε πιεξνθφξεζε ησλ πεξηεγεηψλ θαη κε άιιεο αλαγθαίεο ππεξεζίεο. Ο παξαπάλσ ελδεηθηηθφο θαηάινγνο ππεξεζηψλ αλαθέξεηαη δηφηη δείρλεη ηελ πνιπκνξθία ησλ ηδησηηθψλ θαη δεκνζίσλ θνξέσλ, νη νπνίνη ρξεηάδεηαη λα ζπκκεηέρνπλ γηα λα θαιπθζνχλ νη αλάγθεο ησλ πεξηεγεηψλ, αιιά αλαδεηθλχεη ζπγρξφλσο θαη ην γεγνλφο φηη ην κεγαιχηεξν πξφβιεκα πνπ αληηκεησπίδεη ζήκεξα ν αγξνηνπξηζκφο είλαη «ε νξγάλσζε ησλ ππεξεζηψλ θαη ηεο πξνζθνξάο». Ο «αγξνηηθφο ηνπξηζκφο» θαη ν «αγξνηνπξηζκφο» ηα ηειεπηαία 20 ρξφληα απνηεινχλ γηα ηελ Δπξψπε κηα πξνζπάζεηα λα ζπγθξαηεζεί θαη λα αλαραηηηζζεί ε επηζεηηθφηεηα ηνπ «βηνκεραλνπνηεκέλνπ ηνπξηζκνχ», λα εληαρζνχλ νη αγξνηηθέο θνηλσλίεο ζε έλαλ αλαινγηθφηεξν θαηακεξηζκφ ηνπ εζληθνχ ηνπξηζηηθνχ εηζνδήκαηνο, λα εμαζθαιίζνπλ νη αγξφηεο ζπκπιεξσκαηηθφ εηζφδεκα, λα αλαβηψζνπλ νη παξαδνζηαθνί νηθηζκνί, λα πξνηαρζεί ε πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά ζην ηνπξηζηηθφ αγαζφ, λα κεηαηξαπεί ν ηνπξίζηαο ζε πεξηεγεηή, νδνηπφξν θαη ηαμηδηψηε, λα εμαλζξσπηζηνχλ νη ζρέζεηο ηνπ επηζθέπηε κε ηνπο θαηνίθνπο ηεο ρψξαο θαη φινη καδί λα γίλνπλ επαίζζεηνη ζηελ αμία ηεο θχζεο θαη ησλ πφξσλ ηεο, αλεμάξηεηα απφ εζληθφηεηα. Ο ηνπξηζκφο γεληθά, θπξίσο δε ζε ρψξεο κηθξέο ζαλ ηελ Διιάδα, απνηειεί κηα αλζξψπηλε δξαζηεξηφηεηα ε νπνία εληάζζεηαη ζηηο πξνζπάζεηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο ηεο ρψξαο, πεξηέρεη φκσο πνιιά ζηνηρεία αζηάζεηαο ζηηο ζρέζεηο αλζξψπνπ θαη πεξηβάιινληνο θαη πεξηθιείεη πνιινχο θηλδχλνπο. Αξθεί λα ζπκεζνχκε φηη ζε κηθξέο θνηλσλίεο (π.ρ. λεζηά) ν αλζξψπηλνο πιεζπζκφο ζηελ ηνπξηζηηθή πεξίνδν κπνξεί θαη λα δεθαπιαζηαζηεί, κε φια ηα επαθφινπζα απηήο ηεο αχμεζεο γηα ηνπο ηνπηθνχο θπζηθνχο πφξνπο, ηνπο ξπζκνχο δσήο ηεο ζπγθεθξηκέλεο θνηλφηεηαο θαη ηνλ πνιηηηζκφ ηεο. ΢ε απηή ηελ θιίκαθα ηνπ θνηλσληθνχ θαηλνκέλνπ ηεο απφηνκεο πιεζπζκηαθήο επίζεζεο ε ζπκβαηηθή ιχζε πνπ δίλεη ν βηνκεραλνπνηεκέλνο ηνπξηζκφο είλαη θαη' αλάγθε επηζεηηθή. Μεγάια μελνδνρεηαθά

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

102

ζπγθξνηήκαηα βηάδνπλ πνιιέο θνξέο ην πεξηβάιινλ, «παθέηα» γηα ηελ θαιχηεξε «εθκεηάιιεπζε» ησλ ηνπξηζηψλ εηνηκάδνληαη, αγξνηηθά πξντφληα γεκάηα ρεκηθά ζηνηρεία θαη θαθφηερλα πξντφληα «δήζελ» ιατθήο ηέρλεο παξάγνληαη. Ο αγξνηνπξηζκφο ζηελ Διιάδα δελ έρεη παξάδνζε ζπγθξηλφκελνο κε άιιεο ρψξεο ηεο EE, έρεη φκσο ηε κηθξή αιιά αμηνπξφζεθηε ηζηνξία ηνπ πνπ δηδάζθεη πψο κπνξεί λα πινπνηεζεί θαη λα πεηχρεη έλα πξφγξακκα αγξνηνπξηζκνχ ζε κηα λέα πεξηνρή. Δμάιινπ αξθεηέο αλαπηπμηαθέο εηαηξείεο πνπ ζηεξίδνληαη απφ ηηο πεξηθέξεηεο, ηηο λνκαξρίεο θαη ηελ ηνπηθή απηνδηνίθεζε θαζψο θαη ηδησηηθέο επηρεηξήζεηο κε παξαδνζηαθνχο μελψλεο, αγξνηνβηνηερληθέο θαη αγξνηννηθνηερληθέο κνλάδεο έρνπλ πξνσζήζεη επηηπρεκέλα αγξνηνπξηζηηθά πξνγξάκκαηα ηα νπνία δείρλνπλ φηη ν αγξνηνπξηζκφο: ζπκβάιιεη ζεηηθά ζηε βηψζηκε πεξηθεξεηαθή νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή αλάπηπμε, εμαζθαιίδεη απηαπαζρφιεζε θαη πξνζσπηθφ εηζφδεκα δεκηνπξγψληαο λέεο ζέζεηο εξγαζίαο, ηδηαίηεξα γηα λένπο θαη γπλαίθεο, ζπκβάιιεη ζηε δηαθχιαμε ηνπ πεξηβάιινληνο, αλαδεηθλχεη θαη δηαηεξεί ηελ πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά θαη αμηνπνηεί ηα ηνπηθά αγξνηηθά πξντφληα. [...]

Υξπζάλζε Λαΐνπ-Αλησλίνπ Απφ ηνλ εκεξήζην Σχπν Παξαηεξήζεηο:

Α.1) Πνηα ελαιιαθηηθή κνξθή ηνπξηζκνχ πξνβάιιεη ε ζπγγξαθέαο; Απφ πνηα αδηέμνδα ηνπ ζπκβαηηθνχ ηνπξηζκνχ πξνέθπςε απηή; (κνλάδεο 10) 2) Γηαηί ε ζπγγξαθέαο ζεσξεί ηελ αλάπηπμε ηνπ αγξνηνπξηζκνχ σο αλαγθαία δηέμνδν γηα ηελ αλαραίηηζε ηεο επηζεηηθφηεηαο ηνπ «βηνκεραλνπνηεκέλνπ ηνπξηζκνχ»; (κνλάδεο 10) 3) Πνηα νθέιε κπνξνχλ λα πξνθχςνπλ γηα ηηο ηνπηθέο θνηλσλίεο θαη ηνπο θαηνίθνπο ηνπο απφ ηε ζπζηεκαηηθή εθαξκνγή πξνγξακκάησλ αγξνηνπξηζκνχ ζε απηέο; (κνλάδεο 10)

Β.1. Να βξεζεί ε ζπιινγηζηηθή πνξεία νιφθιεξνπ ηνπ θεηκέλνπ. (κνλάδεο 5) Β.2. Να βξεζνχλ ε δνκή θαη νη 2 ηξφπνη αλάπηπμεο ζηελ ηειεπηαία παξάγξαθν ηνπ θεηκέλνπ («Ο αγξνηνπξηζκφο … πξντφληα»). (κνλάδεο 5) Β.3. Να δψζεηε ζπλψλπκα γηα φιεο ηηο ιέμεηο ηνπ θεηκέλνπ κε έληνλε γξαθή: ζπκβαηηθφ, θαηάιιειεο, αλεθηηθφηεηα, ζπγρέεηαη, αληαπνθξηζνχλ, αλαραηηηζζεί, θαηακεξηζκφ, ζπκπιεξσκαηηθφ, εληάζζεηαη, επαθφινπζα, πινπνηεζεί. (κνλάδεο 10) Β.4. «Οη θπζηθνί πφξνη ηεο Δπξψπεο πξέπεη λα πξνζηαηεπζνχλ απφ ηνπο ζεκεξηλνχο θαηνίθνπο, ψζηε λα ηνπο θιεξνδνηήζνπλ αθέξαηνπο ζηηο επφκελεο γεληέο». Να αλαγλσξίζεηε ην είδνο ηεο ζχληαμεο θαη λα ηε κεηαηξέςεηε ζηελ αληίζεηε. (κνλάδεο 5) Β.5. ΢ε πνην είδνο θεηκέλνπ αλήθεη ην ζπγθεθξηκέλν απφζπαζκα; Να δηθαηνινγήζεηε ηελ απάληεζή ζαο κε 3 ραξαθηεξηζηηθά ηνπ κέζα απφ ην θείκελν. (κνλάδεο 5)

Παξαγσγή Λφγνπ: ΢ε επηζηνιή ζαο πξνο ηνλ Τπνπξγφ Πνιηηηζκνχ παξαζέζηε ηνπο ιφγνπο πνπ νδεγνχλ ζηελ εμάπισζε ζήκεξα ηνπ ηνπξηζκνχ θαη πνηεο είλαη νη ζεηηθέο θαη αξλεηηθέο ηνπ ζπλέπεηεο γηα κηα ρψξα. (500-600 ιέμεηο) (κνλάδεο 40)

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

103

Ξππλνχλ ηελ παηδηθή ιαρηάξα Πψο λα αληηζηαζνχλ νη µηθξνί θαηαλαισηέο ζην θαληεδί θφζµν ησλ παηρληδηψλ φηαλ θαηαθιχδνληαη θαζεµεξηλά απφ άθζνλεο δηαθεµίζεηο γηα λέεο ζεηξέο παηρληδηψλ, νη νπνίεο θπθινθνξνχλ θαη «πξέπεη» λα πξνζηεζνχλ ζηε «ζπιινγή» ηνπο; Καη ηα παηδηά, επάισηα θαζψο είλαη ζηα µελχκαηα ηεο αγνξάο, µαζαίλνπλ λα θξίλνπλ ηελ αμία ηνπ παηρληδηνχ µε βάζε ηελ εµπνξηθή ηνπ αμία, λα µέλνπλ πηζηά ζε µηα ζπγθεθξηµέλε µάξθα. Μφλν ην 2001 δαπαλήζεθαλ ζηε ρψξα µαο 9.329.760 επξψ γηα λα δηαθεµηζηνχλ παηρλίδηα, έλαληη 7.242.300 επξψ ην 2000! Σα µπζηηθά «φπια» Πνηεο είλαη νη ηερληθέο ζηνλ θφζµν ηνπ µάξθεηηλγθ, ε µαγηθή ζπληαγή γηα λα ζθελσζεί ζην µπαιφ ησλ παηδηψλ θαη λα γίλεη «απνιχησο αλαγθαίν» έλα παηρλίδη, ξσηήζαµε ην δηεπζχλνληα ζχµβνπιν ηεο δηαθεµηζηηθήο εηαηξείαο BGM The Mediacorp θ. Γ. Κνπβαξά. «Οη δηαθεµίζεηο πνπ απεπζχλνληαη ζηα παηδηά είλαη πνιχ απιέο», µαο ιέεη. «Οπζηαζηηθά πξφθεηηαη γηα µηα ηειενπηηθή βηηξίλα, ζηελ νπνία εθηίζεληαη ηα λέα παηρλίδηα. Γελ ππάξρνπλ ζπγθεθξηµέλεο ηερληθέο, αιιά φιε ε ηζηνξία εζηηάδεηαη ζην λα θεληξίζεη ηε ιαρηάξα ησλ παηδηψλ. Σν «θφιπν» είλαη λα έρνπλ ηα παηρλίδηα πνπ ιαλζάξνληαη αιιεινπρία, θάηη πνπ επηηπγράλεηαη µε ηελ πξνψζεζε ζην εµπφξην νινθιεξσµέλσλ ζεηξψλ (π.ρ. ε θνπδίλα, ην αεξνπιάλν ηεο Μπάξµπη, ε γθαξληαξφµπα ηεο, ν πξίγθηπαο, ν µαγηθφο θαζξέθηεο ηεο ΢ίληη, ην ζρνιείν, ην ζπίηη ηνπ Υάξη Πφηεξ, ηα Πφθεµνλ θ.ιπ.) Ο πξνζαλαηνιηζµφο είλαη λα απνηεινχλ έλαλ θξίθν ζηελ αιπζίδα µηαο ζεηξάο πξντφλησλ µε έλαλ θεληξηθφ ήξσα, πνπ φµσο εµθαλίδεηαη µε δηαθνξεηηθέο µνξθέο. Σα παηδηά αηζζάλνληαη έηζη ηελ αλάγθε λα ζπµπιεξψζνπλ ηε ζεηξά αγνξάδνληαο θαη ην λέν πξντφλ. Σν παηδί ζηήλεη ζεαηξάθηα, απιψλεη ηα παηρλίδηα ηνπ θαη θηηάρλεη ην µηθξφθνζµφ ηνπ. Οη νµάδεο δεµηνπξγνχλ πξννπηηθέο λέαο αγνξάο». Πψο γίλνληαη απνδνηηθφηεξεο νη δηαθεµίζεηο, ήηαλ ην επφµελν εξψηεµα πνπ ζέζαµε ζηνλ θ. Κνπβαξά. «Όηαλ αμηνπνηνχληαη νη δηάθνξνη ήξσεο πνπ πξσηαγσληζηνχλ ζε ηειενπηηθά παηδηθά πξνγξάµµαηα», επηζεµαίλεη. «Σα παηδηά βιέπνπλ ηηο παηδηθέο εθπνµπέο - γηα παξάδεηγµα, Μπνµπ ν µάζηνξαο, Πφθεµνv, Πάνπεξ Ρέηληδεξο, Ραπνπλδέι θ.ά.- θαη απνθηνχλ έµ-µεζε επαθή µαδί ηνπο. Ο θαηαηγηζµφο δηαθεµίζεσλ ζε ζπλδπαζµφ µε ηηο παηδηθέο εθπνµπέο ηα µπεί ζηνλ θφζµν ησλ ζπγθεθξηµέλσλ παηρληδηψλ». Ο βαζηθφο ζηφρνο ησλ δηαθεµίζεσλ, µαο εθµπζηεξεχεηαη ν θ. Κνπβαξάο, είλαη... νη γνλείο, πνπ πξνζπαζνχλ λα εμαγνξάζνπλ ηηο ηχςεηο ηνπο επεηδή δελ είλαη πνιχ θνληά ζηα παηδηά ηνπο. Παηρλίδηα-πξφηππα Ο θαηαηγηζµφο δηαθεµίζεσλ πνηεο επηπηψζεηο έρεη ζηνλ ςπρηθφ θφζµν ησλ παηδηψλ, δεηήζαµε λα µαο επηζεµάλεη ε πξφεδξνο ηεο Παηδνςπρηαηξηθήο Δηαηξείαο Διιάδνο, παηδνςπρίαηξνο θ. Σδέλε ΢νπµάθε. «Η ηειενπηηθή εηθφλα εηζβάιιεη µε ηελ αµεζφηεηά ηεο ζηνλ "ςπρηθφ ρψξν" ησλ παηδηψλ µε έλα βίαην ηξφπν», αλαθέξεη ε θ. ΢νπµάθε. «Δπεηδή ηα παηδηά ζπµµεηέρνπλ παζεηηθά ρσξίο λα είλαη ζε ζέζε, ιφγσ ειηθίαο, λα επεμεξγαζηνχλ ηα µελχµαηα πνπ ιαµβάλνπλ. Η πξνζσπηθφηεηά ηνπο δηαµνξ θψλεηαη µέζσ µηαο ζεηξάο ηαπηίζεσλ, αξρηθά µε ηνπο γνλείο θαη ελ ζπλερεία µε άιια ζεµαληηθά πξφζσπα. Σα πξνηεηλφµελα αληαγσληζηηθά πξφηππα (θνχθιεο µαλεθέλ ηχπνπ Μπάξµπη θ.ά.) ππφζρνληαη ηε γξήγνξε θαη εχθνιε άλνδν, δεµηνπξγψληαο εηθφλεο ζχγρπζεο, πνπ µνηξαία ζα επεξε άζνπλ ηελ ςπρνινγηθή θαη γλσζηηθή σξίµαλζε ησλ παηδηψλ. Δπεηδή απφ ηα πξφηππα απηά πξνβάιινληαη µνξθέο εμαυισµέλεο µε έµθαζε ζηε ζεμνπαιηθφηεηα θαη ζρέζεηο επηθαλεηαθέο, επηπφιαηεο, πξφζθαηξεο θαη... ςεπδείο, ε παηδηθφηεηά ηνπο βηάδεηαη. Αλαξσηηέηαη, ινηπφλ, θαλείο πψο µεγαιψλεη ζηηο µέξεο µαο ην πνζνζηφ ηεο λεπξνγελνχο αλνξεμίαο ζηηο έθεβεο θαη πψο µηθξά θνξίηζηα "εξσηνηξνπνχλ" απφ ηελ ειηθία ησλ 9-19 εηψλ. Η ρσξίο φξηα έθζεζε ησλ παηδηψλ ζηηο δηαθεµίζεηο ηα νδεγεί αλαπφθεπθηα ππεξθαηαλαισηηζµφ, ελψ ν ππεξεζηζµφο δεµηνπξγεί ηελ ηθαλνπνίεζε ηνπ "δεπηεξνιέπηνπ"». Η εμνπζία ηεο βίαο

ζηνλ

Έλα άιιν, ζνβαξφ ζέµα, ππνγξαµµίδεη ε θ. ΢νπµάθε, «είλαη ε βία πνπ πξνβάιιεηαη ζηα πιαίζηα δηαθεµίζεσλ παηρληδηψλ µε ηξνµαθηηθή φςε. Η βία µνηάδεη λα δηαζέηεη έλα πξνλνµηνχρν εξγαιείν θνβεξήο απνηειεζµαηηθφηεηαο: ηελ εμνπζία. Η παηδηθή ειηθία γίλεηαη ζέαηξν επηθίλδπλσλ ηνιµεµάησλ θαη αλεμηιέσησλ ζπγθξνχζεσλ, φπνπ ζπλδπάδεηαη ε ελδνγελήο επηζεηηθφηεηα µε ηελ εμσηεξηθή βία, πνπ αζθείηαη απφ ην πεξηβάιινλ µε δηάθνξεο µνξθέο».

Φσηεηλή Καιιίξε, εθεµ. «Η Καζεµεξηλή», 8/12/2002 ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

104

Παξαηεξήζεηο: Να γξάςεηε ηελ πεξίιεςε ηνπ θεηµέλνπ ζε 100-120 ιέμεηο. (Μνλάδεο 25) Να επηζεµάλεηε ηα δνµηθά µέξε ηεο 5εο παξαγξάθνπ ηνπ θεηµέλνπ. (Μνλάδεο 10) Να εληνπίζεηε ηα ηεθµήξηα ηνπ θεηµέλνπ. (Μνλάδεο 7)

«Η ρσξίο φξηα έθζεζε ησλ παηδηψλ ζηηο δηαθεµίζεηο ηα νδεγεί ζηνλ ππεξθαηαλαισηηζµφ». Να αλαπηχμεηε ηελ πξνεγνχµελε άπνςε ζε µία παξάγξαθν 100 ιέμεσλ.

(Μνλάδεο 10)

Καηαθιχδνληαη, ζπγθεθξηµέλε, αλαγθαίν, θεληξίζεη, επηηπγράλεηαη, επηπηψζεηο, µεγαιψλεη, αλαπφ θεπθηα: λα γξάςεηε έλα ζπλψλπκν γηα θαζεκηά απφ ηηο παξαπάλσ ιέμεηο ηνπ θεηκέλνπ. (Μνλάδεο 8) Τπνζέζηε φηη αλήθεηε ζε θάπνην ζχιινγν πξνζηαζίαο θαηαλαισηψλ. Πνηεο ζα ήηαλ νη πξνηάζεηο ζαο πξνο ην Τπνπξγείν Δµπνξίνπ ζρεηηθά µε ην λνµνζρέδην γηα ηελ αζέµηηε θαη παξαπιαλεηηθή δηαθήµηζε; Με πνηνπο άιινπο ηξφπνπο, εθηφο απφ ηε λνµηθή πξνζηαζία ηεο πνιηηείαο, µπνξεί λα πξνζηαηεπηεί ν θαηαλαισηήο απφ ηελ αζέµηηε θαη παξαπιαλεηηθή δηαθήµηζε; (Μνλάδεο 40)

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

105

Η πξνπαγάλδα θαη ε δηαθήκηζε Η πξνπαγάλδα είλαη πνιηηηθή, θνηλσληθή, εκπνξηθή. Δίλαη ην ζθιεξφ ζθπξνθφπεκα πνπ επηδηψθεη λα επηβάιεη έλα πξντφλ, νπνηαζδήπνηε κνξθήο. Απηφ ην πξντφλ κπνξεί λα είλαη κηα πίζηε, κηα θνηλσληθή νξγάλσζε, έλα πνιηηηθφ θαζεζηψο ή έλα είδνο ηεο θαζεκεξηλήο ρξήζεο. Όινη νη ηξφπνη ηεο επηθνηλσλίαο έρνπλ επηζηξαηεπηεί, γηα λα ππεξεηήζνπλ ηελ πξνπαγάλδα. Ο άκεζνο ιφγνο, ην ξαδηφθσλν, ν θηλεκαηνγξάθνο, ε ηειεφξαζε, ην ηππσκέλν ραξηί, πεξηνδηθφ, εθεκεξίδα, βηβιίν. Η πξνπαγάλδα ζηεξίδεηαη ζηελ επαλάιεςε. Πξέπεη ν ρψξνο πνπ απνκέλεη απφ ηελ θαζεκεξηλή έγλνηα κέζα ζνπ λα γεκίζεη απφ έλα ζχλζεκα, έηζη πνπ λα κελ έρεηο πηα ηε δπλαηφηεηα λα ζπιινγηζηείο απφ κφλνο ζνπ, κε ηνλ εαπηφ ζνπ θαη γηα ηνλ εαπηφ ζνπ. Απηφ κπνξεί θαη λα είλαη αλαθνπθηζηηθφ γηα φινπο φζνη, απφ θπζηθή αδπλακία ή απφ λσζξφηεηα, δπζθνιεχνληαη λα θαηαζθεπάζνπλ εζσηεξηθή δσή. Άιι’ νη άιινη, νη εμίζνπ πνιινί; Απηνί δνινθνλνχληαη ή απηνρεηξηάδνληαη πλεπκαηηθά θαη ςπρηθά, θαη κεηακνξθψλνληαη ζε ζιηβεξά ελεξγνχκελα. Καη ε αλζξψπηλε κνλαμηά κεγαιψλεη, γίλεηαη αλππφθνξνο εθηάιηεο. Μλεκφλεπζα θαη ηελ εκπνξηθή πξνπαγάλδα, δειαδή ηε δηαθήκηζε. Δίλαη δχζθνιν λα ζπιιάβεη θαλείο ηελ έθηαζή ηεο θαη ηελ επίδξαζή ηεο ζηε δηακφξθσζε ηνπ ζχγρξνλνπ αλζξψπνπ. Η εκπνξηθή δηαθήκηζε, κε ηα κέζα πνπ έρεη ηψξα ζηε δηάζεζή ηεο, βξίζθεηαη ηελ θάζε ζηηγκή κπξνζηά ζηα κάηηα καο, ζηκά ζηα απηηά καο, κηα ιέμε, κηα θξάζε. Οη βηνκεραλίεο ηεο επνρήο, γηα λα κπνξέζνπλ λα ζπληεξεζνχλ, είλαη ππνρξεσκέλεο λα αλαλεψλνπλ ζπλερψο ηνπο ηχπνπο ησλ πξντφλησλ ηνπο, λα επηλννχλ βειηηψζεηο, ζπρλά ρσξίο σθειηκφηεηα, λα δεκηνπξγνχλ έλα ρψξν γνεηείαο, πνπ ζα ηελ νλφκαδε θαλείο καγγαλεία, θαζψο εθείλε πνπ ρξεζηκνπνηνχζε ν Μεθηζηνθειήο, γηα λα θεξδίζεη ηελ ςπρή ηνπ Φάνπζη. Έηζη ζχκα απηήο ηεο κεραλνξξαθίαο, ν άλζξσπνο ηεο επνρήο είλαη ππνρξεσκέλνο, αθφκε θαη γηα ηε δηάζσζε ηεο αηνκηθήο ηνπ αμηνπξέπεηαο, λα αλαλεψλεη ηα αηνκηθά κέζα ηεο κεηαθνξάο ηνπ, ηα έπηπιά ηνπ, ηα ζθεχε ηνπ, λα αιιάδεη ηξφπν δσήο, λα γίλεηαη άιινο. Απηέο νη κεηακνξθψζεηο απαηηνχλ πξφζζεηεο δαπάλεο. Καη νη δαπάλεο πξφζζεζαλ ην κφρζν. Καη ν πξφζζεηνο κφρζνο, πξνζαλαηνιηζκέλνο πξνο πιηθά απνθηήκαηα, πεξηνξίδεη νινέλα θαη πεξηζζφηεξν ηνλ ειάρηζην ρξφλν ηεο πξνζσπηθήο δσήο. Έηζη ν άλζξσπνο ηνπ θαηξνχ καο έρεη αιιάμεη ην απηνθίλεηφ ηνπ ή ην ςπγείν ηνπ ή ην ξαδηφθσλφ ηνπ, άιι’ έρεη ζπλάκα κεγαιψζεη θαη ηελ εζσηεξηθή κνλαμηά ηνπ. Η κέξηκλα γηα ηελ ζπλερή απφθηεζε πιηθψλ αγαζψλ, θεληξηδφκελε απφ ηελ εκπνξηθή δηαθήκηζε, θαηαθαιχπηεη ην ρψξν ηνπ εζσηεξηθνχ βίνπ. Γεληθή δηαπίζησζε: ε εμσζηξέθεηα. Ο ζχγρξνλνο άλζξσπνο δηαζέηεη ειάρηζην ρξφλν γηα λα ζπλνκηιήζεη κε ηνλ εαπηφ ηνπ, γηα λα θνηηάμεη ν ίδηνο ηνλ εαπηφ ηνπ, δειαδή γηα λα θηινζνθήζεη, θαζψο είπε ν Γηάζπεξο.

Ι. Μ. ΠΑΝΑΓΙΩΣΟΠΟΤΛΟ΢ Λεμηιφγην καγγαλεία: ζαπκαηνπνηία, καγεία κε ηε ρξήζε βνηάλσλ, θαξκάθσλ κεραλνξξαθία: ξαδηνπξγία, δνινπινθία

Παξαηεξήζεηο: Α] Να απνδψζεηε πεξηιεπηηθά ην θείκελν (100 ιέμεηο)

(Μνλάδεο 25)

Β]1] Να ζρνιηάζεηε ζε 70 – 80 ιέμεηο ην πεξηερφκελν ηεο πξφηαζεο πνπ αθνινπζεί: «Καη ε αλζξψπηλε κνλαμηά κεγαιψλεη, γίλεηαη αλππφθνξνο εθηάιηεο». (Μνλάδεο 10) 2] Με πνηνλ ηξφπν αλαπηχζζεηαη ε πξψηε παξάγξαθνο ηνπ θεηκέλνπ;(Μνλάδεο 5) 3] Πνηνπο ηξφπνπο πεηζνχο ρξεζηκνπνηεί ν ζπγγξαθέαο ζην θείκελν; Να δηθαηνινγήζεηε ηελ απάληεζή ζαο δίλνληαο έλα παξάδεηγκα ζε θάζε πεξίπησζε.(Μνλάδεο 5)

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

106

4] Να δψζεηε έλα ζπλψλπκν γηα θάζε κία απφ ηηο ιέμεηο πνπ αθνινπζνχλ: λσζξφηεηα, αλππφθνξνο, επηλννχλ, δαπάλεο, κέξηκλα.(Μνλάδεο 5) 5] «Καη ν πξφζζεηνο κφρζνο, πξνζαλαηνιηζκέλνο πξνο πιηθά απνθηήκαηα, πεξηνξίδεη νινέλα θαη πεξηζζφηεξν ηνλ ειάρηζην ρξφλν ηεο πξνζσπηθήο δσήο». Να κεηαηξέςεηε ηελ ελεξγεηηθή ζχληαμε ζε παζεηηθή θαη λα εμεγήζεηε γηα πνηνλ ιφγν ηελ πξνηίκεζε ν ζπληάθηεο. (Μνλάδεο 10)

Γ] ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΔΙΜΔΝΟΤ ΢ε άξζξν ζαο ζε ζρνιηθφ πεξηνδηθφ λα αλαθεξζείηε ζηνπο παξάγνληεο πνπ θαζηζηνχλ ηφζν ηζρπξή ηελ πξνπαγάλδα, εηδηθφηεξα ηελ εκπνξηθή, ζηε ζεκεξηλή επνρή θαζψο θαη ζηηο ζπλέπεηεο πνπ έρεη απηή ζηνλ άλζξσπν. (400 – 500 ιέμεηο) (Μνλάδεο 40)

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

107

Μφδα θαη εζηθή ΢' έλα απ' ηα πξφζθαηα αθηεξψκαηά ηεο, ε βξεηαληθή εθεκεξίδα «Οκπδέξβεξ» επηρείξεζε λα πξνπαγαλδίζεη εθηελψο ηελ εζηθή θαηαλάισζε, σο κηα ππνρξέσζε ησλ θνηλσληθά ππεχζπλσλ πνιηηψλ. ΢πγθεθξηκέλα, νη ζπληάθηεο ηνπ θχιινπ ζπγθέληξσζαλ πιεξνθνξίεο πνπ ζα ρξεζηκεχζνπλ ζ' νπνηνλδήπνηε απνθαζίζεη λα ζηξαθεί ζηηο εζηθέο αγνξέο, απ' ην πψο λα ληχζεη ην παηδί ηνπ, σο ην πνπ λα επελδχζεη ηα ρξήκαηά ηνπ. Καη πξάγκαηη, ην εχξνο ησλ ιχζεσλ πνπ πξνηείλνληαη απνδεηθλχεη κεκηάο φηη ζηε Μεγάιε Βξεηαλία ε εζηθή είλαη ηεο κφδαο. Δζράησο, ην ξεχκα ηνπ δίθαηνπ εκπνξίνπ θαη ηεο εζηθήο θαηαλάισζεο δείρλεη λα παίξλεη δηαζηάζεηο πνπ ζα κπνξνχζαλ λα καο θάλνπλ λα κηιάκε γηα έλα θίλεκα ηεο κφδαο. Με ηνλ φξν δίθαην εκπφξην, ελλνείηαη κηα ζεηξά εζηθά δηαζθαιηζκέλσλ ιεηηνπξγηψλ πνπ αθνξνχλ ηελ παξαγσγή θαη ηε δηαθίλεζε ησλ πξντφλησλ. Η εζηθή θαηαλάισζε, νπζηαζηηθά ζπλψλπκε ηνπ δίθαηνπ εκπνξίνπ, πεξηιακβάλεη φιεο ηηο πξάμεηο θαη ηνπο ηνκείο πνπ ζπλδένληαη κε ηελ εκπνξεπκαηηθή θνπιηνχξα. Δηζη, ν εζηθφο θαηαλαισηήο κπνξεί λα κπντθνηάξεη ή λα απνθεχγεη φρη κφλν πξντφληα πνπ παξάρζεθαλ θάησ απφ άζιηεο ζπλζήθεο, αιιά θη άιια, ησλ νπνίσλ νη δηαθεκίζεηο θξίλνληαη εζηθά απαξάδεθηεο. Πψο κπνξεί φκσο λα γίλεηαη κφδα ε εζηθή; ΢' έλαλ θφζκν φπνπ βαζηιεχεη ν θπληζκφο θαη ε ππνθξηζία, ζ' έλαλ θφζκν πνπ θπβεξλάηαη απφ ην ζρεηηθηζκφ ησλ πνιπεζληθψλ επηρεηξήζεσλ, πψο κπαίλεη ζηελ αηδέληα ε εζηθή; Η απάληεζε είλαη μεθάζαξε: αλ ζπκθέξεη θάπνηνπο ε κφδα ηεο εζηθήο, απηνί είλαη πξψηα θαη θχξηα νη κέηνρνη ησλ επηρεηξήζεσλ. Γηαηί είλαη απηνί πνπ ζα θαξπσζνχλ θαη πάιη ηα νθέιε ησλ «πξάζηλσλ», ησλ «δίθαησλ», θαη ησλ «εζηθψλ» αγνξψλ. Καη είλαη απηνί πνπ ζα ζπεχζνπλ λα αληηθαηαζηήζνπλ ηνπο «άδηθνπο» θαη «ζπάηαινπο» κάλαηδεξ ή λα απνζχξνπλ ηελ ππνζηήξημή ηνπο πξνο πνιηηηθνχο. Δλ ησ κεηαμχ, ηα ζχκαηα, δειαδή νη θαηαλαισηέο κε ηηο αγαζέο πξνζέζεηο, ζα έρνπλ ηελ ςεπδαίζζεζε φηη ζπκβάιινπλ ζ' έλα θαιχηεξν αχξην αγνξάδνληαο πγηεηλά απνξξππαληηθά, αγνξάδνληαο ξνχρα απφ δεχηεξν ρέξη θαη ηξψγνληαο απ' ηηο βηνινγηθέο αγνξέο. Ο Σφλη Μπιεξ ζα ζπλερίδεη λα ζηέιλεη ζηξαηφ ζην Ιξάθ, λα ηδησηηθνπνηεί ηα δεκφζηα αγαζά, λα εληζρχεη ηνλ άθξαην αληαγσληζκφ, αιιά νη πνιίηεο ηεο Βξεηαλίαο ζα έρνπλ ην κπαιφ ηνπο ζηηο εηηθέηεο ησλ πξντφλησλ, ςάρλνληαο λα βξνπλ πνηα έρεη κεηαιιαγκέλα θαη πνηα δελ έρεη πάξεη πηζηνπνίεζε δίθαηνπ εκπνξίνπ. ΢ε ιίγν, εζηθφο θαηαλαισηήο ζα νλνκάδεηαη ν πζηεξηθφο θαηαλαισηήο, εθείλνο πνπ δελ ζα κπνξεί νχηε ζηηγκή λα ακθηζβεηήζεη ην ίδην ην ζφπηλγθ. Θα πξφθεηηαη γηα έλαλ ςεθνθφξν ν νπνίνο ζα έρεη δχν κφλν πνιηηηθέο επηινγέο: ηελ εμήο κηα, πνπ ζα αθνχεη ζην φλνκα Μπιεξ. Οιεο νη ππφινηπεο επηινγέο ζα έρνπλ κεηαθεξζεί ζην ζνχπεξ κάξθεη. Η εζηθή, ηέινο, ζα είλαη κηα ππφζεζε πνπ ζα νξίδεηαη απνθιεηζηηθά απ' ηηο πνιπεζληθέο θαη ηα ηκήκαηα ηεο θηινζνθίαο ηνπο -φπνηνο δελ ζα ην έρεη θαηαιάβεη, κάιινλ ζα θξχβεηαη πίζσ απ' ην δάρηπιφ ηνπ. Οη ζεκεξηλέο εθθιήζεηο αγσλίαο θαη νη ζπλαγεξκνί, νη θαιέο πξνζέζεηο κεξηθψλ δηαζήκσλ, αιιά αθφκα θαη ηα αθηεξψκαηα ησλ αξηζηεξψλ εληχπσλ, δελ θαηαθέξλνπλ παξά λα παίδνπλ ην θαχιν παηρλίδη ησλ κεγαζεξίσλ. Γηα αλ ζεο λα απνδξάζεηο νξηζηηθά απ' απηνχο πξέπεη λα πηέζεηο γηα λα παξζνχλ κέηξα πην δξαζηηθά, ηνπ είδνπο πνπ δελ πξφθεηηαη πνηέ λα πάξεη πνηέ ν Μπιεξ. 'Η, έζησ, λα ςσλίδεηο απ' ηα κηθξνκάγαδα.

Μ. ΑΝΓΡΙΩΣΑΚΗ΢, ΔΛΔΤΘΔΡΟΣΤΠΙΑ - 01/06/2005

Παξαηεξήζεηο: Α. Να γξάςεηε κηα πεξίιεςε ηνπ θεηκέλνπ πνπ πξνεγήζεθε (80-100 ιέμεηο)

Μνλάδεο 25

Β1. Πνπ πηζηεχεηε φηη απνζθνπνχλ νη θαηαλαισηέο πνπ, κε ηηο αγνξέο ηνπο, ππνζηεξίδνπλ ην δίθαην εκπφξην; Αλαπηχμηε ηηο ζθέςεηο ζαο ζε 80-100 ιέμεηο. Μνλάδεο 10 Β2. Πνηνπο ηξφπνπο πεηζνχο δηαθξίλεηε ζηελ ηέηαξηε παξάγξαθν ηνπ θεηκέλνπ;

Μνλάδεο 6

Β3. Με πνηνπο ηξφπνπο αλαπηχζζεηαη ε δεχηεξε παξάγξαθνο ηνπ θεηκέλνπ;

Μνλάδεο 4

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

108

Β4. Αθνχ ιάβεηε ππφςε ηε ζεκαζία πνπ έρνπλ νη παξαθάησ θξάζεηο ηνπ θεηκέλνπ, λα ζεκεηψζεηε ζε πνηεο απφ απηέο ππάξρεη δήισζε θαη ζε πνηεο ζπλππνδήισζε.

α. ην ξεχκα ηνπ δίθαηνπ εκπνξίνπ παίξλεη δηαζηάζεηο β. ν εζηθφο θαηαλαισηήο απνθεχγεη φρη κφλν πξντφληα ησλ νπνίσλ νη δηαθεκίζεηο θξίλνληαη εζηθά απαξάδεθηεο γ. ΢' έλαλ θφζκν φπνπ βαζηιεχεη ν θπληζκφο θαη ε ππνθξηζία δ. ε κφδα ζπκθέξεη ηνπο κεηφρνπο ησλ επηρεηξήζεσλ ε. έλαο ςεθνθφξνο ν νπνίνο ζα έρεη δχν κφλν πνιηηηθέο επηινγέο Μνλάδεο 5

Γ. ΢ε θείκελν 600 ιέμεσλ πνπ ππνηίζεηαη φηη ζα δεκνζηεπηεί ζε ζηήιε αιιεινγξαθίαο γλσζηήο εθεκεξίδαο, λα αλαιχζεηε ηνπο παξάγνληεο πνπ θαζνξίδνπλ, θαηά ηε γλψκε ζαο ηε ζπρλφηεηα κε ηελ νπνία αιιάδεη ε κφδα. Πηζηεχεηε πσο νη άλζξσπνη ζα έπξεπε λα πείζνληαη ζηα θειεχζκαηα ηεο κφδαο; Μνλάδεο 50

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

109

Η αμία ηνπ αζιεηηζκνχ ζηε δσή καο Η αλζξψπηλε δσή είλαη ζπλπθαζκέλε κε δξαζηεξηφηεηεο θαη εθδειψζεηο πνπ ηελ πξνζηαηεχνπλ, ηε δηακνξθψλνπλ, ηε βειηηψλνπλ θαη ηελ νκνξθαίλνπλ. Σέηνηα εθδήισζε ηεο αλζξψπηλεο δσήο είλαη θαη ν αζιεηηζκφο, πνπ έρεη άκεζε ζρέζε κε ηελ πγεία, ηελ ςπραγσγία, ηελ θαιαηζζεζία, ηελ πλεπκαηηθή θαη εζηθή θαιιηέξγεηα ηνπ αλζξψπνπ. Αζιεηηζκφο, απφ ηε ιέμε «άζινο»: ν αγψλαο, ν θφπνο, ε άκηιια γηα βξαβείν (άζινλ), είλαη ε ζσκαηηθή θαη πλεπκαηηθή πξνζπάζεηα ππεξνρήο ζε έλα άζιεκα, αγψληζκα, κε νξηζκέλεο απαηηήζεηο επίδνζεο θαη θαλνληζκνχο δηεμαγσγήο ηνπ. Αζιήκαηα ζηα νπνία, αλάινγα κε ηηο ηθαλφηεηεο ηνπ, κπνξεί λα επηδνζεί θάπνηνο ππάξρνπλ πνιιά, αηνκηθά θαη νκαδηθά: άικαηα, ζε κήθνο ή χςνο, αγψλεο δξφκνπ, ηαρχηεηαο ή αληνρήο, ξίςεηο, πάιε, άξζε βαξψλ, ππγκαρία, πνδφζθαηξν, θαιαζφζθαηξα (κπάζθεη), πεηφζθαηξα (βφιετ), αληηζθαίξηζε (ηέληο), ζθάθη, θνιχκβεζε είλαη ηα πην δηαδεδνκέλα θαη γλσζηά. Όια απηά ινηπφλ ζπληζηνχλ ηελ έλλνηα ηνπ αζιεηηζκνχ. Πξέπεη φκσο ζην ζεκείν απηφ λα παξαηεξήζνπκε πσο ν αζιεηηζκφο δηαθέξεη απφ ηε γπκλαζηηθή, ε νπνία έρεη ην λφεκα ηεο άζθεζεο, θαη δε ηεο ζσκαηηθήο, γηα ηελ αλάπηπμε ησλ θπζηθψλ δπλαηνηήησλ. Μνινλφηη νη ιέμεηο «αζινχκαη» θαη «γπκλάδνκαη» ρξεζηκνπνηνχληαη σο ηαπηφζεκεο, δελ έρνπλ ηελ ίδηα αθξηβψο ζεκαζία, ζα ήηαλ ειιηπήο, φκσο, ν νξηζκφο ηνπ αζιεηηζκνχ, αλ ηνλ πεξηνξίδακε κφλν ζηε ζσκαηηθή άζθεζε κε κνλαδηθφ ζθνπφ ηελ αξκνληθή δηάπιαζε θαη ηελ επεμία ηνπ ζψκαηνο. ΢πληειεί θαη ζηελ θαιιηέξγεηα ηνπ πλεχκαηνο, ζηελ ςπραγσγία, ζηε δηακφξθσζε ήζνπο θαη ζηελ αλάπηπμε ηεο ζπιινγηθήο ζπλείδεζεο ηνπ αλζξψπνπ. Η αμία ηνπ αζιεηηζκνχ εθηηκήζεθε πνιχ λσξίο θαη κάιηζηα, επεηδή ζπλδέεηαη κε ηνλ ίδην ηνλ άλζξσπν θαη ηε δσή ηνπ, απφ θνηλσλίεο θαη πνιηηηζκνχο πνπ έδσζαλ έκπξαθηα δείγκαηα ζεβαζκνχ πξνο ηελ αλζξψπηλε δσή. Καη ηέηνηνο ππήξμε ν αξραίνο ειιεληθφο πνιηηηζκφο. Γηα ηνπο αξραίνπο Έιιελεο ν αζιεηηζκφο ήηαλ κέξνο ηεο αγσγήο ηνπο θαη θαζηεξσκέλνο ζεζκφο πνπ ζρεηηδφηαλ κε φ,ηη πην ηεξφ είραλ, ηε ιαηξεία ησλ ζεψλ. Οη αζιεηηθνί αγψλεο, πνπ ηεινχληαλ ζηελ αξραία Διιάδα ζε ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκαηα, είραλ ζρέζε κε κεγάιεο ζξεζθεπηηθέο γηνξηέο. Η πην γλσζηή ήηαλ ηα Οιχκπηα πξνο ηηκήλ ηνπ Γία, απ' φπνπ πξνήιζε θαη ην Οιπκπηαθφ (αζιεηηθφ) Ιδεψδεο σο έθθξαζε ζεβαζκνχ πξνο ηελ αλζξψπηλε δσή, ην ζσκαηηθφ θάιινο, ηελ επγελή άκηιια θαη ηελ εηξήλε αλάκεζα ζηηο πφιεηο-θξάηε, αθνχ είλαη γλσζηφ φηη θαηά ηε δηάξθεηα ησλ Οιπκπηαθψλ αγψλσλ επηθξαηνχζε «εθερεηξία», δηαθνπή ησλ ερζξνπξαμηψλ. Σν αζιεηηθφ ηδεψδεο φρη κφλν αλαβίσζε ζηε ζχγρξνλε επνρή, αιιά είλαη θαη παγθφζκηα απνδεθηφ. Οη Οιπκπηαθνί αγψλεο, ηα Παγθφζκηα πξσηαζιήκαηα, νη αγψλεο κε ηε ζπκκεηνρή φισλ ησλ ρσξψλ κηαο επείξνπ, γηα παξάδεηγκα νη Παλεπξσπατθνί αγψλεο, αιιά θαη ην ελδηαθέξνλ κε ην νπνίν παξαθνινπζνχλ ηηο δηνξγαλψζεηο απηέο εθαηνκκχξηα άλζξσπνη ζε φιν ηνλ θφζκν είλαη αλακθηζβήηεηε επηβεβαίσζε ηεο εθηίκεζεο απηήο. Ο αζιεηηζκφο εμαθνινπζεί λα έρεη πνιχηηκε αμία, ηδηαίηεξα γηα ηνλ αζινχκελν. Η απνμέλσζε ηνπ ζχγρξνλνπ αλζξψπνπ απφ ηε θχζε, νη λνζεξέο ζπλζήθεο δηαβίσζεο ζηηο κεγαινππφιεηο, ε εληαηηθνπνίεζε ηεο εξγαζίαο, νη ηππνπνηεκέλεο θηλήζεηο, ε θαζηζηηθή δσή, ην άγρνο, ε αλάγθε γηα αμηνπνίεζε ηνπ ειεχζεξνπ ρξφλνπ, γηα ςπραγσγία θαη θπζηθή δσή θάλνπλ ηνλ αζιεηηζκφ φαζε ζηε δχζθνιε δσή ηνπ.

Παξαηεξήζεηο:

1. Να γξαθεί ε πεξίιεςε ηνπ θεηκέλνπ ζε 100 πεξίπνπ ιέμεηο

(Μνλάδεο 25)

2. Να βξεζεί ε ζπιινγηζηηθή πνξεία πνπ ρξεζηκνπνηεί ν αξζξνγξάθνο ζε φιν ην θείκελν θαη λα δηθαηνινγεζεί (Μνλάδεο 5) 3. Να θαηαγξαθνχλ ηα δνκηθά κέξε (Θεκαηηθή πεξίνδνο, Λεπηνκέξεηεο / ΢ρφιηα, Πξφηαζε-Καηαθιείδα) ηεο 2εο παξαγξάθνπ ηνπ θεηκέλνπ θαη λα βξεζνχλ νη 3 ηξφπνη αλάπηπμήο ηεο. (Μνλάδεο 5)

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

110

4. α)Να γξαθεί έλα ζπλψλπκν γηα θάζε κηα απφ ηηο παξαθάησ ιέμεηο : βξαβείν- ηθαλφηεηεο- δηαθέξεηζθνπφ- ερζξνπξαμηψλ

β)λα γξαθνχλ απφ δπν πξνηάζεηο γηα θάζε κηα απφ ηηο ιέμεηο ,θαιιηέξγεηα-άζθεζε κε δεισηηθή θαη ζπλππνδεισηηθή ζεκαζία (Μνλάδεο 9) 5. Να απαληήζεηε ζε κηα παξάγξαθν 80 πεξίπνπ ιέμεσλ ηελ εξψηεζε : «Γηαηί ν ζχγρξνλνο άλζξσπνο δε γπκλάδεηαη φζν ζα έπξεπε ;» (Μνλάδεο 8) 6. Να βξεζνχλ ν ηξφπνο θαη ηα κέζα πεηζνχο ζηελ 4ε παξάγξαθν ηνπ θεηκέλνπ («Η αμία … απηήο»). (Μνλάδεο 8)

Γ. Παξαγσγή Λφγνπ: ΢ε έλα απνδεηθηηθφ δνθίκην 500-600 ιέμεσλ λα αλαπηχμεηε ην παξαθάησ ζέκα : «Ο αζιεηηζκφο πέξα απφ ηηο ζεηηθέο πιεπξέο ηνπ ,ζπρλά γίλεηαη πεδίν βίαησλ θαη αληηθνηλσληθψλ εθδειψζεσλ. Δηδηθά ζηε ρψξα καο ην θαηλφκελν ηεο βίαο θαη ηνπ ρνπιηγθαληζκνχ ,δείρλεη φηη δελ κπνξεί λα επηιπζεί. Πνηα είλαη ηα αίηηα θαηά ηε γλψκε ζαο απηνχ ηνπ θαηλνκέλνπ ; Πψο ζα κπνξνχζε λα πεξηνξηζηεί ην θαηλφκελν απηφ;» (Μνλάδεο 40)

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

111

Ο ειεχζεξνο ρξφλνο ζηελ επνρή ηεο θξίζεο Απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο ίζσο θαηαθηήζεηο ησλ εξγαδνκέλσλ ζηηο επξσπατθέο θνηλσλίεο ήηαλ ε κείσζε ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο θαη ην δηθαίσκα ζηνλ ειεχζεξν ρξφλν. Οη θαηαθηήζεηο απηέο ζην δεχηεξν κηζφ ηνπ 20νπ αηψλα ζεκαηνδφηεζαλ κηα πξαγκαηηθή πνιηηηζκηθή επαλάζηαζε. Γηα πξψηε θνξά ζηελ ηζηνξία ηεο αλζξσπφηεηαο ε θπξηαξρία ηεο ακεηβφκελεο εξγαζίαο θινλίζηεθε ζεκαληηθά ζηε ζθέςε θαη ηελ θαζεκεξηλή δσή εθαηνκκπξίσλ εξγαδνκέλσλ. Σν ηέινο ηεο απνθιεηζηηθήο πξφζρσζεο ζηελ εξγαζία θαη ε δηεχξπλζε δηθαησκάησλ θαη δπλαηνηήησλ, πνπ έσο ηφηε αλήθαλ ζηα αλψηεξα θνηλσληθά ζηξψκαηα, έθαλαλ ηνπο αλζξψπνπο ησλ κεηαπνιεκηθψλ θνηλσληψλ λα νλεηξεχνληαη ηελ νξηζηηθή απειεπζέξσζε ηνπο απφ ηνπο εξγαζηαθνχο θαηαλαγθαζκνχο. Νένη φξνη αηνκηθήο ειεπζεξίαο θαη πξνζσπηθήο αλάπηπμεο έθαλαλ ηελ εκθάληζή ηνπο. Η κφξθσζε θαη ε θαιιηέξγεηα ζε φια ηα ζηάδηα ηεο δσήο, ε ζπκκεηνρή ζηελ πνιηηηζηηθή δσή θαη ε έθθξαζε, ε δηαζθέδαζε θαη νη απνιαχζεηο, νη νηθνγελεηαθέο θαη πξνζσπηθέο ζρέζεηο, νη δηεθδηθήζεηο αηηεκάησλ απνηέιεζαλ ηηο λέεο αηνκηθέο θαη ζπιινγηθέο πξνηεξαηφηεηεο. Ο ειεχζεξνο ρξφλνο ήηαλ πιένλ ν ρξφλνο ηεο αηνκηθφηεηαο θαη ηεο θνηλσληθήο έληαμεο, ελψ ε ακεηβφκελε εξγαζία έγηλε ην κέζν γηα ηε ζπκκεηνρή ησλ αλζξψπσλ ζηελ «θνηλσλία ησλ αγαζψλ». ΢ην πιαίζην απηφ ε δεκφζηα ζπδήηεζε, επηζηεκνληθή θαη κε, κεηαθηλήζεθε ζην θπξίαξρν δήηεκα ηεο επνρήο ηεο αθζνλίαο, δειαδή ηελ επηδίσμε ηεο αηνκηθήο επηπρίαο. Σξηάληα ρξφληα αξγφηεξα, ζηε δεθαεηία ηνπ 1990, ην εξψηεκα ηνπ «ηέινπο ηεο εξγαζίαο» ηέζεθε εθ λένπ. Απηή ηε θνξά φκσο κπξνζηά ζην ελδερφκελν ηεο δηφγθσζεο ηεο αλεξγίαο θαη ηεο επηζθαινχο απαζρφιεζεο. Έθηνηε, νη εληππσζηαθέο αιιαγέο ζηελ νηθνλνκία θαη νη πνιηηηθέο πνπ ηηο αθνινχζεζαλ επαλαθέξνπλ ηα εξγαζηαθά δεηήκαηα ζην επίθεληξν ηεο δεκφζηαο ζπδήηεζεο. Σα πξνβιήκαηα αθνξνχλ ηψξα ηελ θαζνιηθή απαμίσζε ηεο ακεηβφκελεο επαγγεικαηηθήο εξγαζίαο, επεηδή ε αχμεζε ηεο αλεξγίαο ζέηεη ζε θίλδπλν ηελ θνηλσληθή αμία ηεο. ΢ηηο λέεο απηέο ζπλζήθεο νη εξγαδφκελνη βξίζθνληαη αληηκέησπνη κε ηελ θνηλσληθή αρξεζηία θαη ηε ζπλαθφινπζε επηζθάιεηα ηεο θνηλσληθήο ηνπο έληαμεο. Η παξάηαζε ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο, ην ηέινο ηεο ζπληαμηνδφηεζεο ζηα 60 ρξφληα, νη επέιηθηεο εξγαζηαθέο ζρέζεηο, ε ππνθαηάζηαζε ηεο εξγαζίαο απφ απηνκαηνπνηεκέλα ζπζηήκαηα, θιπ., θξαηνχλ ρακειά ηελ αμία ηεο. Η εξγαζία εληαηηθνπνηείηαη παξαγσγηθά αιιά απαμηψλεηαη θνηλσληθά Σα απνηειέζκαηα είλαη αθελφο λα εληζρχεηαη ε ζέζε ηεο ζηελ θαζεκεξηλφηεηα ησλ εξγαδνκέλσλ θαη, αθεηέξνπ, λα κεηψλεηαη ε ηθαλφηεηά ηεο λα εμαζθαιίδεη αγαζά θαη θνηλσληθή έληαμε. Σν γεγνλφο απηφ επηδξά δπζκελψο ζηελ νξγάλσζε ηεο θαζεκεξηλφηεηαο ησλ εξγαδνκέλσλ, θαζψο θαη ζηε δπλαηφηεηά ηνπο λα έρνπλ ζπκκεηνρή ζην πνιχηηκν αγαζφ ηνπ ειεχζεξνπ ρξφλνπ. Υάλνληαο, φκσο, ηε δπλαηφηεηα κηαο αμηνπξεπνχο εξγαζίαο ράλνπκε ηε ζεκαληηθφηεξε ίζσο θαηάθηεζε ηνπ ηέινπο ηνπ 20νχ αηψλα: Ο ρξφλνο ηεο δσήο δελ κπνξεί λα ηαπηίδεηαη κε ην ρξφλν ηεο εξγαζίαο. Μπξνζηά ζε απηή ηελ ηεξάζηηα απψιεηα νη εξγαδφκελνη κέλνπλ θαζεισκέλνη ζηελ πιήξε αδπλακία, κελ κπνξψληαο λα είλαη απαηηεηηθνί σο πξνο ηε θχζε, ην πεξηερφκελν, ηνπο ζθνπνχο θαη, ζε ηειηθή αλάιπζε, ην ίδην ην λφεκα ηεο εξγαζίαο.

(Κείκελν ηεο Αιεμάλδξαο Κνξσλαίνπ, θαζεγήηξηα θνηλσληνινγίαο ζην Πάληεην Παλεπηζηήκην, απφ ηελ εθεκεξίδα Διεπζεξνηππία, 4.10.2010, ζπληνκεπκέλν θαη δηαζθεπαζκέλν).

Παξαηεξήζεηο: 1. Να γξάθεηε ηελ πεξίιεςε ηνπ θεηκέλνπ πνπ ζαο δφζεθε (100-120 ιέμεηο).

Μνλάδεο 25

2. Να αλαπηχμεηε ζε κηα παξάγξαθν 70-90 ιέμεσλ ηελ άπνςε: Σν ηέινο ηεο απνθιεηζηηθήο πξνζήισζεο ζηελ εξγαζία θαη ε δηεχξπλζε δηθαησκάησλ θαη δπλαηνηήησλ, πνπ έσο ηφηε αλήθαλ ζηα αλψηεξα θνηλσληθά ζηξψκαηα, έθαλαλ ηνπο αλζξψπνπο ησλ κεηαπνιεκηθψλ θνηλσληψλ λα νλεηξεχνληαη ηελ νξηζηηθή απειεπζέξσζε ηνπο απφ ηνπο εξγαζηαθνχο θαηαλαγθαζκνχο (3ε παξάγξαθνο). Μνλάδεο 12 ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

112

3. έθηνηε, επεηδή αιιά (3ε παξάγξαθνο): Πνηα λνεκαηηθή ζρέζε εθθξάδεη ε ρξήζε θαζεκηάο απφ ηηο παξαπάλσ ιέμεηο ζηελ ηξίηε παξάγξαθν ηνπ θεηκέλνπ; Μνλάδεο 3

4. Απφ ην β’ ζπλζεηηθφ ησλ παξαθάησ ιέμεσλ λα ζρεκαηίζεηε κία λέα ζχλζεηε ιέμε: ζεκαηνδφηεζαλ, κεηαπνιεκηθέο, κεηαθηλήζεθε, επηζθαινχο, επίθεληξν. Μνλάδεο 5 5. Πψο νξγαλψλεηαη ε δεχηεξε παξάγξαθνο ηνπ θεηκέλνπ; (Γνκή θαη ηξφπνη αλάπηπμεο).

Μνλάδεο 5

6. Να αμηνινγήζεηε ην παξαθάησ ζπιινγηζηηθφ επηρείξεκα σο πξνο ηελ νξζφηεηά ηνπ: Η γεληθεπκέλε ρξήζε αλαβνιηθψλ ζην ρψξν ηνπ αζιεηηζκνχ είρε σο απνηέιεζκα λα κελ θεξδίδεη πάληνηε ν θαιχηεξνο αζιεηήο, αιιά εθείλνο πνπ έρεη ζηε δηάζεζή ηνπ ηελ απνηειεζκαηηθφηεξε ηερλνγλσζία πεξί ησλ ηδηνηήησλ ησλ ρεκηθψλ νπζηψλ. ΢πλεπψο, ηα αλαβνιηθά θαηαζηξαηεγνχλ ζπλνιηθά ην αζιεηηθφ ηδεψδεο, ην νπνίν ζεκειηψλεηαη ζηελ ηδέα φηη πξέπεη λα επηβξαβεχεηαη ε πξαγκαηηθά αλψηεξε πξνζπάζεηα. Μνλάδεο 10

Παξαγσγή θεηκέλνπ: Αλαιακβάλεηε λα ζπληάμεηε θαη λα δεκνζηεχζεηε ζην ειεθηξνληθφ εκεξνιφγην ηνπ ζρνιείνπ ζαο (blog) έλα θείκελν ζρεηηθά κε ηνλ ειεχζεξν ρξφλν ζηε ζχγρξνλε επνρή. ΢’ απηφ λα αλαθέξεηε επηπηψζεηο ηεο έιιεηςεο ειεχζεξνπ ρξφλν ζηελ πνηφηεηα δσήο ησλ ζχγρξνλσλ αλζξψπσλ. Δπίζεο, λα αλαθέξεηε ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο απηνί ζα κπνξνχζαλ λα αμηνπνηήζνπλ ηνλ ιηγνζηφ ειεχζεξν ρξφλν πνπ έρνπλ ζηε δηάζεζή ηνπο (500 -600 ιέμεηο). Μνλάδεο 40

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

113

Αλεξγία H εθπαίδεπζε ηα ηειεπηαία ρξφληα αιιάδεη πξνζαλαηνιηζκφ. Σν πεξηερφκελν ησλ ζπνπδψλ, απφ ζεσξεηηθφ θπξίσο πνπ ήηαλ σο ζήκεξα, γίλεηαη πεξηζζφηεξν πξαθηηθφ θαη εθαξκνζκέλν, κε ηξφπν πνπ λα θαιχπηεη φζν ην δπλαηφλ πεξηζζφηεξν ηηο αλάγθεο ηεο αγνξάο εξγαζίαο. ΢ηφρνο είλαη ν θάζε λένο λα κπνξεί λα βξεη πην εχθνια δνπιεηά, ζε κηα επνρή φπνπ ε αλεξγία ησλ λέσλ θαη κάιηζηα ησλ πηπρηνχρσλ έρεη πάξεη "εθηαιηηθέο" δηαζηάζεηο. Η ζχλδεζε ηεο εθπαίδεπζεο κε ηελ αγνξά εξγαζίαο πξνβάιιεη έηζη σο αλαγθαηφηεηα θαη φιεο ζρεδφλ νη επξσπατθέο ρψξεο έρνπλ εκπιαθεί ζε εθπαηδεπηηθέο κεηαξξπζκίζεηο κε θνηλφ παξνλνκαζηή ηελ θάιπςε ησλ αλαγθψλ ηεο θνηλσλίαο ηεο γλψζεο. Ο αθαδεκατθφο ζεσξεηηθφο ραξαθηήξαο ηεο εθπαίδεπζεο πνπ επηθξαηνχζε σο ηάζε ζηα επξσπατθά εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα κέρξη ζήκεξα, παξ' φιν πνπ εμαθνινπζεί λα είλαη απαξαίηεηνο, δελ κπνξεί πιένλ απφ κφλνο ηνπ λα αληαπνθξηζεί ζηα λέα δεδνκέλα, έηζη φπσο απηά δηακνξθψλνληαη ζε παγθφζκην επίπεδν. Ο λένο απηφο πξνζαλαηνιηζκφο θαίλεηαη λα έρεη καθξνπξφζεζκε πξννπηηθή θαη λα ηζρχεη έσο ην 2015-2020 θαη αθφκε παξαπέξα. Όηη ε εθπαίδεπζε αξρίδεη λα πξνζαξκφδεηαη φιν θαη πεξηζζφηεξν ζηηο αλάγθεο ηεο αγνξάο εξγαζίαο πξνθχπηεη κε ζαθήλεηα ζηελ έθδνζε ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο κε ηίηιν: "Η πξννπηηθή ηεο εθπαίδεπζεο ζηνπο θφιπνπο ησλ θξαηψλ-κειψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο". Η κειέηε απηή δηελεξγήζεθε κε εληνιή ηεο γεξκαληθήο πξνεδξίαο θαη ζε απηή θαηαγξάθνληαη φιεο νη ηάζεηο θαη νη πξννπηηθέο ηεο εθπαίδεπζεο ζηελ Δπξψπε. Η δηά βίνπ εθπαίδεπζε θαη κάζεζε, ε εηζαγσγή ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ ζηα ζρνιεία, ε εμ απνζηάζεσο εθπαίδεπζε, ε αλαβάζκηζε ηεο επαγγεικαηηθήο εθπαίδεπζεο, ε θαηαπνιέκεζε ηεο ζρνιηθήο απνηπρίαο είλαη κεξηθνί απφ ηνπο θχξηνπο άμνλεο γχξσ απφ ηνπο νπνίνπο πεξηζηξέθνληαη νη εθπαηδεπηηθέο κεηαξξπζκίζεηο ζηελ Δπξψπε. Αμηνζεκείσην γεγνλφο είλαη φηη ζην ζρεδηαζκφ ησλ αιιαγψλ απηψλ, πέξα απφ ηα αξκφδηα ππνπξγεία θαη ηηο ππεξεζίεο ηνπο, εκπιέθνληαη θαη άιινη θνξείο πνπ πξνέξρνληαη απφ ηελ αγνξά εξγαζίαο. Καη είλαη ινγηθφ θάηη ηέηνην, αθνχ ρξεηάδεηαη ε γλψζε ησλ αλαγθψλ ηεο αγνξάο απηήο γηα λα είλαη θαη απνηειεζκαηηθέο νη φπνηεο κεηαξξπζκίζεηο. Έηζη ζηνπο ζρεδηαζκνχο ζπκκεηέρνπλ εξεπλεηηθά θέληξα θαη ηλζηηηνχηα, ζπλδηθάηα, εθπξφζσπνη ησλ εξγαδνκέλσλ, εξγνδνηηθέο νξγαλψζεηο, επαγγεικαηηθά επηκειεηήξηα θ.ά. Σέηνηεο ελέξγεηεο δείρλνπλ πξάγκαηη φηη πξφζεζε θαη θηινδνμία είλαη λα πξνζαξκνζηεί ε εθπαίδεπζε ζηηο αλάγθεο ηεο αγνξάο εξγαζίαο.

(Απφ ηνλ εκεξήζην ηχπν , δηαζθεπή) Δξσηήζεηο Α. Να γξάςεηε ζην ηεηξάδηφ ζαο πεξίιεςε ηνπ θεηκέλνπ πνπ ζαο δφζεθε (80-100 ιέμεηο). Μνλάδεο 25 Β.1. Γηα θαζεκηά απφ ηηο παξαθάησ πξνηάζεηο λα γξάςεηε ζην ηεηξάδηφ ζαο ην γξάκκα αξίζκεζεο ηεο πξφηαζεο θαη δίπια ηελ έλδεημε ΢σζηφ ή Λάζνο, ζχκθσλα κε ην λφεκα ηνπ θεηκέλνπ. Μνλάδεο 5 α. Ο ζεσξεηηθφο ραξαθηήξαο ηεο εθπαίδεπζεο αληαπνθξίλεηαη ζαπκάζηα ζηα λέα δεδνκέλα ηεο αγνξάο εξγαζίαο. β. Η Δπξσπατθή Δπηηξνπή κειέηεζε ηα εθπαηδεπηηθά δεηήκαηα. γ. ΢ηφρνο ηεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο είλαη ε επηκφξθσζε ηνπ αλζξψπνπ ζε φιε ηε δηάξθεηα ηεο δσήο ηνπ. δ. Οη εθπαηδεπηηθέο κεηαξξπζκίζεηο δελ ιακβάλνπλ ππφςε ηνπο ηηο επηδφζεηο ησλ καζεηψλ ζην ζρνιείν. ε. Οη εξγαδφκελνη δελ έρνπλ ιφγν ζηελ εθπαηδεπηηθή κεηαξξχζκηζε. Β.2. Να δηαηππψζεηε έλαλ ηίηιν κε ζρφιην θαη έλαλ ρσξίο ζρφιην γηα ην θείκελν πνπ ζαο δφζεθε. Μνλάδεο 5 Β.3. πξνβάιιεη, δεδνκέλα, πξνζαλαηνιηζκφο, καθξνπξφζεζκε, αλαβάζκηζε, ζρεδηαζκφ: Με θαζεκηά απφ ηηο παξαπάλσ λα γξάςεηε απφ κηα δηθή ζαο πξφηαζε, επηιέγνληαο είηε ηε ζεκαζία πνπ ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ ιέμεηο Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ 114 έρνπλ νη ιέμεηο ζην θείκελν είηε νπνηαδήπνηε άιιε. (Μπνξείηε λα ρξεζηκνπνηήζεηε ηηο ιέμεηο ζε

Β.3. πξνβάιιεη, δεδνκέλα, πξνζαλαηνιηζκφο, καθξνπξφζεζκε, αλαβάζκηζε, ζρεδηαζκφ: Με θαζεκηά απφ ηηο παξαπάλσ ιέμεηο λα γξάςεηε απφ κηα δηθή ζαο πξφηαζε, επηιέγνληαο είηε ηε ζεκαζία πνπ έρνπλ νη ιέμεηο ζην θείκελν είηε νπνηαδήπνηε άιιε. (Μπνξείηε λα ρξεζηκνπνηήζεηε ηηο ιέμεηο ζε νπνηνδήπνηε ηχπν, ρσξίο φκσο λα αιιάμεηε ην κέξνο ηνπ ιφγνπ ζην νπνίν αλήθνπλ). Μνλάδεο 12 Β.4. «Αμηνζεκείσην γεγνλφο είλαη φηη ζην ζρεδηαζκφ ησλ αιιαγψλ απηψλ, πέξα απφ ηα αξκφδηα ππνπξγεία θαη ηηο ππεξεζίεο ηνπο, εκπιέθνληαη θαη άιινη θνξείο πνπ πξνέξρνληαη απφ ηελ αγνξά εξγαζίαο. θαη είλαη ινγηθφ θάηη ηέηνην, αθνχ ρξεηάδεηαη ε γλψζε ησλ αλαγθψλ ηεο αγνξάο απηήο γηα λα είλαη θαη απνηειεζκαηηθέο νη φπνηεο κεηαξξπζκίζεηο. Έηζη ζηνπο ζρεδηαζκνχο ζπκκεηέρνπλ εξεπλεηηθά θέληξα θαη ηλζηηηνχηα, ζπλδηθάηα, εθπξφζσπνη ησλ εξγαδνκέλσλ, εξγνδνηηθέο νξγαλψζεηο, επαγγεικαηηθά επηκειεηήξηα θ.ά. Σέηνηεο ελέξγεηεο δείρλνπλ πξάγκαηη φηη πξφζεζε θαη θηινδνμία είλαη λα πξνζαξκνζηεί ε εθπαίδεπζε ζηηο αλάγθεο ηεο αγνξάο εξγαζίαο.» ΢ην παξαπάλσ απφζπαζκα ηνπ θεηκέλνπ λα εληνπίζεηε ηξεηο ιέμεηο/θξάζεηο πνπ απνηεινχλ ζρφιην ηνπ αξζξνγξάθνπ γηα ην ζέκα πνπ παξνπζηάδεη. Μνλάδεο 3 Β.5. Να παξνπζηάζεηε ηε δνκή θαη ηνλ ηξφπν αλάπηπμεο ηεο 1 εο παξαγξάθνπ ηνπ θεηκέλνπ. Μνλάδεο 10 Γ. ΢ε εθδήισζε ηνπ ζρνιείνπ ζαο κε ζέκα: "Αλαδεηψληαο κηα ζέζε ζηελ αγνξά εξγαζίαο", έρεηε αλαιάβεη λα θάλεηε κηα εηζήγεζε φπνπ ζα παξνπζηάζεηε: α)ηα αίηηα ηεο αλεξγίαο ζήκεξα θαη β)ηα εθφδηα πνπ πξέπεη λα δηαζέηνπλ νη ζεκεξηλνί λένη γηα λα αληαπνθξηζνχλ ζηηο λέεο αλάγθεο. Να αλαπηχμεηε ηηο απφςεηο ζαο γηα ηα παξαπάλσ δεηήκαηα (400–500 ιέμεηο). Μνλάδεο 40

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

115

Ο ξαηζηζκφο ζε βάξνο ησλ κεηαλαζηψλ Οη κεηαλάζηεο θαη ζηε ρψξα καο θαη ζηηο ππφινηπεο επξσπατθέο θνηλσλίεο ζεσξνχληαη απφ πνιινχο νη θχξηνη ππαίηηνη θαη ηεο αλεξρφκελεο εγθιεκαηηθφηεηαο θαη ηεο απμαλφκελεο αλεξγίαο. Παξ' φιν πνπ απηή ε άπνςε δελ αλαπηχζζεηαη επίζεκα απφ ηα δχν κεγάια ειιεληθά θφκκαηα, έρεη κεγάιε απήρεζε ζηα πιαηηά ιατθά ζηξψκαηα - θαη απηφ γηα δχν ιφγνπο. Πξψηνλ, ε δηαζχλδεζε κεηαλαζηψλ - αλεξγίαο θαίλεηαη ιίγν πνιχ απηνλφεηε (νη μέλνη παίξλνπλ ηηο δνπιεηέο ησλ ληφπησλ). Γεχηεξνλ, δελ ππάξρεη ζηνλ θνκκαηηθνθξαηηζκφ - θαη πην γεληθά ζην δεκφζην ρψξν - ζνβαξφο πξνβιεκαηηζκφο γχξσ απφ ηα πξαγκαηηθά αίηηα ηεο πςειήο αλεξγίαο θαη ηεο εγθιεκαηηθφηεηαο / θνηλσληθήο απνδηνξγάλσζεο ζηηο λενθηιειεχζεξεο αγνξνθξαηηθέο θνηλσλίεο ηεο Γχζεο. Αο μεθηλήζνπκε απφ ηνλ κχζν φηη νη κεηαλάζηεο απνηεινχλ ηελ θχξηα αηηία αλεξγίαο ζηε ρψξα καο. Αλ πάξνπκε ππφςε καο φηη νη κεηαλάζηεο ακείβνληαη πνιχ πην ρακειά απφ ηνπο εγρψξηνπο εξγάηεο θαη φηη ζπλήζσο εξγάδνληαη ζε ηνκείο πνπ νη Έιιελεο απνθεχγνπλ, είλαη πξνθαλέο πσο ε θηελή εξγαζία ηνπο εληζρχεη ηνλ αληαγσληζκφ θαη ηνλ δπλακηζκφ κηαο ζεηξάο θιάδσλ πνπ ζηελ πξνκεηαλαζηεπηηθή πεξίνδν αηνλνχζαλ. ΢ηελ πξαγκαηηθφηεηα ε απφηνκε θαη καδηθή εηζξνή θηελνχ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ ζηελ Διιάδα ηεο πεξαζκέλεο δεθαεηίαο βνήζεζε η ελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε ηεο ρψξαο ηφζν φζν θαη ε είζνδνο ησλ ειιήλσλ πξνζθχγσλ κεηά ηε Μηθξαζηαηηθή Καηαζηξνθή ηε δεθαεηία ηνπ '20. Καη ζηηο δχν πεξηπηψζεηο ν ζπλδπαζκφο θηελνχ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ απφ ηε κηα κεξηά θαη απμεκέλεο δήηεζεο γηα πξντφληα πξψηεο αλάγθεο απφ ηελ άιιε νδήγεζε ζηελ απνγείσζε ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο. Βέβαηα δελ ππάξρεη ακθηβνιία φηη ζε έλαλ κηθξφ αξηζκφ ζπγθεθξηκέλσλ θιάδσλ, φπσο ν νηθνδνκηθφο, ν αληαγσληζκφο κεηαμχ κε εηδηθεπκέλσλ ληφπησλ θαη μέλσλ εξγαηψλ δεκηνπξγεί ζνβαξέο δπζθνιίεο ζηνπο πξψηνπο. Αιιά αλ θνηηάμνπκε ηελ θαηάζηαζε ζην ζχλνιφ ηεο, λνκίδσ φηη ε κεηαλάζηεπζε, κέζσ ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο πνπ δεκηνπξγεί - θαη ζηνλ ρψξν ηεο πξνζθνξάο θαη ζε απηφλ ηεο δήηεζεο - κεηψλεη παξά απμάλεη ηελ αλεξγία ζηε ρψξα καο. Όζν γηα ηελ εγθιεκαηηθφηεηα, ε δηαζχλδεζή ηεο κε ηε κεηαλάζηεπζε είλαη εμίζνπ παξαπιαλεηηθή. Σν πξψην πνπ πξέπεη λα ηνληζηεί εδψ είλαη φηη ην πνζνζηφ εγθιεκαηηθφηεηαο ζηνλ ρψξν ησλ κεηαλαζηψλ είλαη ρακειφηεξν ζε ζρέζε κε απηφ ηνπ ζπλφινπ ηνπ ειιεληθνχ πιεζπζκνχ. Δπηπιένλ πξέπεη θαλείο λα ιάβεη ζνβαξά ππφςε ηνπ φηη ζε φιεο ηηο αλεπηπγκέλεο θαπηηαιηζηηθέο θνηλσλίεο ππάξρεη κηα ζεηηθή ζπζρέηηζε θηψρεηαο / πεξηζσξην πνίεζεο θαη παξαβαηηθφηεηαο / εγθιεκαηηθφηεηαο - αλεμάξηεηα απφ ην αλ απηνί πνπ δνπλ ζην πεξηζψξην είλαη κεηαλάζηεο ή φρη. Με άιια ιφγηα, αθφκε θαη αλ παξαδερηνχκε φηη γηα κεξηθέο θαηεγνξίεο παξαβάζεσλ ν κεηαλαζηεπηηθφο πιεζπζκφο έρεη κεγαιχηεξα πνζνζηά εγθιεκαηηθφηεηαο απφ ηνλ εγρψξην, απηφ νθείιεηαη ιηγφηεξν ζηε ζπλζήθε ηεο κεηαλάζηεπζεο θαη πεξηζζφηεξν ζηε κεγαιχηεξε πεξηζσξηνπνίεζε ηνπ πξψηνπ. Έηζη, αθφκε θαη αλ δελ ππήξραλ κεηαλάζηεο ζηε ρψξα καο, αλ ηηο πεξηζσξηνπνηεκέλεο ζέζεηο θαηείραλ Έιιελεο, πάιη ζα είρακε ζρεηηθά πςεινχο δείθηεο εγθιεκαηηθφηεηαο. Καη βέβαηα, κηα παξφκνηα ινγηθή ηζρχεη ζηνλ ρψξν ηεο εγθιεκαηηθφηεηαο πνπ έρεη σο βάζε ηηο παξάλνκεο εκπνξηθέο δξαζηεξηφηεηεο (δηαθίλεζε λαξθσηηθψλ θαη εθκεηάιιεπζε γπλαηθψλ) η σλ δηαθφξσλ «καθηφδηθσλ» νξγαλψζεσλ. Απφ ηε ζηηγκή πνπ απηνχ ηνπ είδνπο νη νξγαλψζεηο παγθνζκηνπνηνχληαη, ε δηείζδπζή ηνπο ζηνλ ειιεληθφ ρψξν είλαη αλαπφθεπθηε - ανεξάπτητα από το αν ηα ηνπηθά φξγαλα είλαη κεηαλάζηεο ή ληφπηνη. [..] Γηα λα ην επαλαιάβσ, ηα αίηηα ηεο ζεκεξηλήο θνηλσληθήο θξίζεο έρνπλ λα θάλνπλ ιηγφηεξν κε ηε κεηαλάζηεπζε θαη πεξηζζφηεξν κε ηελ αγνξνθξαηία, δειαδή κε ηελ ηάζε ησλ πνιηηηθψλ εγεζηψλ, ζην πιαίζην ηεο λενθηιειεχζεξεο παγθνζκηνπνίεζεο, λα αθνινπζνχλ ηπθιά ηε ινγηθή ηεο αγνξάο φρη κφλν ζηνλ νηθνλνκηθφ αιιά θαη ζηνλ θνηλσληθφ, πνιηηηθφ θαη πνιηηηζκηθφ ρψξν. ΢ηε κεηάβαζε απηή απφ ηελ νηθνλνκία ζηελ θνηλσλία ηεο αγνξάο, νη κεηαλάζηεο ρξεζηκνπνηνχληαη ζαλ απνδηνπνκπαίνη ηξάγνη, ζαλ εμηιαζηήξηα ζχκαηα ζηνλ βσκφ ελφο άλαξρνπ θαπηηαιηζκνχ.

(Άξζξν ηνπ Ν. Μνπδέιε δεκνζηεπκέλν ζε θπξηαθάηηθε εθεκεξίδα, ειαθξψο δηαζθεπαζκέλν) ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

116

Παξαηεξήζεηο:

Α.Σν παξαπάλσ άξζξν δεκνζηεχηεθε πξφζθαηα ζε θπξηαθάηηθε εθεκεξίδα. Να ππθλψζεηε ην λνεκαηηθφ πεξηερφκελφ ηνπ ζε 120 ιέμεηο πεξίπνπ.

25 κνλάδεο

Β.1. Να εληνπίζεηε ηνλ ηξφπν πεηζνχο πνπ ρξεζηκνπνηεί ν ζπγγξαθέαο ζηελ ηέηαξηε παξάγξαθν ηνπ θεηκέλνπ. 10 κνλάδεο Β.2. Να αλαιχζεηε ηε δνκή ηεο γ΄ παξαγξάθνπ θαη λα αλαθέξεηε κε πνην ηξφπν αλαπηχζζεηαη ε παξάγξαθνο απηή. 5 κνλάδεο Β.3. Να κεηαηξέςεηε ηελ παζεηηθή ζχληαμε ζε ελεξγεηηθή, ζε φπνην ζεκείν απηφ είλαη εθηθηφ, ζηελ 1ε παξαγξαθν 5 κνλάδεο

Β.4. ππαίηηνη, αηνλνχζαλ,

δηαζχλδεζε, δηείζδπζε, αλαπφθεπθηε.

Να δψζεηε γηα θαζεκηά απφ ηηο παξαπάλσ ιέμεηο ηνπ θεηκέλνπ κηα ζπλψλπκε.

5 κνλάδεο

«Οη κεηαλάζηεο ακείβνληαη πνιχ πην ρακειά απφ ηνπο εγρψξηνπο εξγάηεο θαη ζπλήζσο εξγάδνληαη ζε ηνκείο πνπ νη Έιιελεο απνθεχγνπλ ». Υξεζηκνπνηψληαο ηε θξάζε απηή σο ζεκαηηθή πεξίνδν λα αλαπηχμεηε κηα παξάγξαθν κε ηε κέζνδν ηεο αηηηνιφγεζεο (80-100 ιέμεηο) Β.5.

10 κνλάδεο

Γ.Τπνζέζηε φηη ζπκκεηέρεηε ζηε Βνπιή ησλ Δθήβσλ θαη έρεηε απνθαζίζεη λα κηιήζεηε γηα ην ζέκα ηνπ ξαηζηζκνχ απέλαληη ζηνπο κεηαλάζηεο. Αθνχ αξρηθά αλαθεξζείηε ζηα αίηηα ηεο ξαηζηζηηθήο ζπκπεξηθνξάο απέλαληη ζηνπο κεηαλάζηεο, λα επηζεκάλεηε ηηο επηπηψζεηο πνπ έρεη ζην άηνκνκεηαλάζηε αιια ζηελ ίδηα ηελ θνηλσλία. Δθζέζηε ζηε ζπλέρεηα ηνπο ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο ζα κπνξνχζαλ λα δηαζθαι ηζηνχλ ηα δηθαηψκαηα ησλ κεηαλαζηψλ. (500 ιέμεηο) 40 κνλάδεο

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

117

Υαξαθηεξηζηηθά ησλ λέσλ Η εμέγεξζε ησλ λέσλ, θπξίσο καζεηψλ, ηνλ ηειεπηαίν κήλα ηνπ έηνπο (2008) ήξζε λα καο ππελζπκίζεη φηη ηα ρξφληα θπιάλε, γηα άιινπο πην επράξηζηα, γηα πνιινχο φρη θαη ηφζν, αιιά ε θνηλσλία κνηάδεη λα είλαη ηθαλνπνηεκέλε απιψο κε απηή ηε ξνή ησλ πξαγκάησλ. Μαο ππελζχκηζαλ φηη δελ ππάξρνπλ αμηφινγεο κεηαξξπζκίζεηο, ξηδνζπαζηηθέο ηδέεο λα ηε ζπλεπάξνπλ, αιιαγέο πνπ ζα ηελ πξνβιεκαηίζνπλ. Με άιια ιφγηα, δελ ππάξρεη πξφνδνο. Πνιινί απφ απηνχο βιέπνπλ φηη δελ έρνπλ θαη κέιινλ, ή πάλησο αμηνπξεπέο θαη δεκηνπξγηθφ κέιινλ. Η ειιεληθή θνηλσλία βξίζθεηαη αθίλεηε εδψ θαη δεθαεηίεο. Αλαξσηήζεθαλ νξηζκέλνη αλ είρε θνηλσληθά ραξαθηεξηζηηθά απηή ε εμέγεξζε. Μα επξφθεηην γηα έλα κεγάιν θνκκάηη ηεο καζεηηθήο λενιαίαο ζε φιεο ζρεδφλ ηηο κεγάιεο πφιεηο θαη γηα έλα κεγάιν θνκκάηη ηεο ειιεληθήο θνηλσλίαο. Αθνξκή ήηαλ ε δνινθνλία ηνπ καζεηή Αιέμαλδξνπ Γξεγνξφπνπινπ. Αιιά δελ ήηαλ κφλν ην ςπρνινγηθφ ζνθ πνπ μεζήθσζε ηνπο καζεηέο θαη πνιχ αθφκε θφζκν. Ήηαλ ε νξγή. Οξγή γηα ην ίδην ην γεγνλφο, αιιά θπξίσο γηα ηνλ ηξφπν θαη ην πεξηβάιινλ φπνπ δνπλ, γηα ηνλ ηξφπν πνπ ηνπο αληηκεησπίδεη ε πνιηηεία. Η εμέγεξζε ησλ λέσλ έζπαζε κε βίαην ηξφπν ηελ επηθάλεηα ηεο θαηλνκεληθήο νκαιφηεηαο θαη ηεο εχζξαπζηεο επεκεξίαο. Οη εξκελείεο ησλ θαηλνκέλσλ ηεο εμέγεξζεο θαη ηεο βίαο πνπ πξνθάιεζε πνηθίιινπλ αλαιφγσο ηνπ πνιηηηθνχ θαη ηδενινγηθνχ νξάκαηνο ηνπ θξίλνληνο. Γηα άιινπο ήηαλ ε γεληά ησλ 700 επξψ, θαη αο είλαη νη καζεηέο αλέληαρηνη ζηελ αγνξά, θαη αο ήηαλ δηαζηξσκαηηθή ε εμέγεξζή ηνπο αθνχ δελ ήηαλ κφλν ηα παηδηά ησλ θησρψλ νηθνγελεηψλ αιιά θαη ησλ κεζαίσλ θαη αλψηεξσλ ζηξσκάησλ. Γηα άιινπο ήηαλ ν μέλνο δάθηπινο ή νη αλαξρηθνί ηεο πιαηείαο. Καη αο ήηαλ ην παηδί ηνπο εθεί. Η αιήζεηα είλαη φηη ππήξραλ ρηιηάδεο ιφγνη γηα λα θαηεβεί έλαο καζεηήο ζηηο δηαδειψζεηο ηνπ 2εθεκβξίνπ θαη δελ έκνηαδαλ φινη κεηαμχ ηνπο. Δίλαη επίζεο αιήζεηα φηη νη καζεηέο δελ είραλ ζπγθεθξηκέλα πνιηηηθά αηηήκαηα πέξα απφ ην φηη απηή ε θνηλσλία δελ ηνπο βνιεχεη, θαη ίζσο έρνπλ ηελ αίζζεζε φηη δελ ηνπο πνιπρξεηάδεηαη. Γελ ζειήζακε λα θνηηάμνπκε βαζηά ζηνλ εαπηφ καο θαη λα αλαξσηεζνχκε γηα ην πψο θαηαζθεπάζηεθε απηή ε θνηλσλία. Οη πνιηηηθνί λφκηδαλ φηη ε θνηλσλία ζα πξνρσξάεη κε θνηλνηηθά παθέηα, νη δε θπβεξλψληεο πηζηεχνπλ φηη φζν έρνπλ πιεηνςεθία κπνξνχλ λα λνκηκνπνηνχλ φιεο ηηο πνιηηηθέο θαη πνηληθέο επζχλεο ηνπο. Τπνπξγφο εκπιεθφκελνο ζε έλα απφ ηα κεγαιχηεξα πνιηηηθά ζθάλδαια ησλ ηειεπηαίσλ ρξφλσλ δελ ήηαλ απηφο πνπ μεζηφκηζε φηη «ην εζηθφ είλαη ην λφκηκν»; Γειαδή αληζφηεηα, αδηαθάλεηα, δηαπινθή, δηαθζνξά, θνκκαηηζκφο, αλαμηνθξαηία είλαη εζηθά αξθεί λα είλαη λφκηκα; Γηαηί λα ζπκθσλήζεη έλαο λένο ζε απηφ ην ζπκπέξαζκα; Έλαο πνηεηήο γξάθεη θάπνπ πσο «ε πξαγκαηηθφηεηα δελ γίλεηαη θαηαλνεηή ρσξίο ηελ θαηαλφεζε ηεο αζιηφηεηαο θαη ηεο απειπηζίαο». Όζνη πηζηεχνπλ φηη είλαη ηαγνί ηνπ έζλνπο ρξεηάδεηαη λα ζθχςνπλ πην βαζηά ζε απηά ηα ζεκάδηα πνπ άηζαια θαη βξψκηθα ε ειιεληθή λενιαία άθεζε πάλσ ζηα πεδνδξφκηα ηεο πφιεο. Αιιά θαη νη ππφινηπνη, νη πνιίηεο απηήο ηεο ρψξαο, ρξεηάδεηαη λα πάξεη ν θαζέλαο ην κεξηηθφ ηνπ. Να ζπκβάιεη θαηαξράο ζηνλ πξνβιεκαηηζκφ ηνχ ηη πξέπεη λα γίλεη θαη λα θάλεη πξνηάζεηο. Μεηαξξπζκηζηηθέο, νδπλεξέο ή ξηδνζπαζηηθέο, πνπ ζα «βιέπνπλ» φκσο ζην κέιινλ. Καη αο κελ μεράζνπλ, φ,ηη θαη λα πξνηείλνπλ, λα δεηήζνπλ γηα απηφ θαη ηε γλψκε ησλ παηδηψλ ηνπο. Γηαηί ε εμέγεξζή ηνπο ήηαλ ε ελειηθίσζήηνπο.

(Άξζξν, δεκνζηεπκέλν ζην Βήκα, ηελ 1ε Ιαλνπαξίνπ 2009)

Παξαηεξήζεηο:

Να γξάςεηε ηελ πεξίιεςε ηνπ θεηκέλνπ ζε 100 έσο 120 ιέμεηο.

Μνλάδεο 25

2. Να ζρνιηάζεηε ζε 80 κε 100 ιέμεηο ηελ θξάζε «ε πξαγκαηηθφηεηα δελ γίλεηαη θαηαλνεηή ρσξίο ηελ θαηαλφεζε ηεο αζιηφηεηαο θαη ηεο απειπηζίαο». Μνλάδεο 12

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

118

3. Σν θείκελν αλήθεη ζην γξακκαηεηαθφ είδνο ηνπ άξζξνπ. Αλαθεξζείηε ζε ηξία ραξαθηεξηζηηθά ηνπ γλσξίζκαηα κε ζρεηηθέο αλαθνξέο ζην θείκελν. Μνλάδεο 6

4. Με πνηα ζπιινγηζηηθή πνξεία αλαπηχζζεη ηε ζθέςε ηνπ ν ζπγγξαθέαο ζηελ ηξίηε παξάγξαθν ηνπ θεηκέλνπ; Να αηηηνινγήζεηε ηελ απάληεζή ζαο. Μνλάδεο 7

5. α) κνηάδεη, ξνή, αμηφινγεο, ξηδνζπαζηηθέο, ζπλεπάξνπλ: Να δψζεηε απφ κία ζπλψλπκε γηα θαζεκία απφ ηηο παξαπάλσ ιέμεηο ηεο 1εο παξαγξάθνπ ηνπ θεηκέλνπ. Μνλάδεο 5

β) αλαξσηεζνχκε, πηζηεχνπλ, εκπιεθφκελνο, δηαθζνξά, αλαμηνθξαηία: Να δψζεηε απφ κία αληψλπκε γηα θαζεκηά απφ ηηο παξαπάλσ ιέμεηο ηεο 4εο παξαγξάθνπ ηνπ θεηκέλνπ. Μνλάδεο 5

Γ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΤ ΢ε έλα θείκελν πνπ ζα δεκνζηεχζεηε ζηελ ηζηνζειίδα ηνπ ζρνιείνπ ζαο, θαηαζέηεηε ηηο απφςεηο ζαο γηα ην ζέκα ηεο ακθηζβήηεζεο θαη ηεο ζπκκεηνρήο ησλ λέσλ ζηα θνηλά. ΢ην θείκελφ ζαο λα αλαθεξζείηε ζηνπο ιφγνπο πνπ κπνξνχλ λα εμεγείξνπλ ηνπο λένπο ηεο επνρήο καο αιιά θαη ζηνπο ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο κπνξνχλ λα ζπληειέζνπλ ζηελ πξφνδν ηεο θνηλσλίαο κέζα απφ ηε ζπκκεηνρή ηνπο ζηα θνηλά. (500 – 600 ιέμεηο) Μνλάδεο 40

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

119

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΜΑΘΗΤΗ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

120

............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

121

122

123

124

125

ΕΚΔΟ΢ΕΙ΢ ΑΠΕΙΡΟ

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

126